INTERMODALNI TRANSPORT

Savremeni transportni lanac

Suština realizacije
 I Def. transportnog lanca
Transportni lanac se može definisati kao
sinhronizovana,vremenski usklađena
realizacija operacija transporta, pretovara i
skladištenja kojima se obezbjeđuje protok
robe od isporučioca do primaoca. Sredstva za
realizaciju transportnog lanca su mašine,
uređaji, postrojenja, prevozna sredstva,
ubjekti i dr.
Different modes of transportation
Raspodjela transportnih tokova na pojedine vidove transporta u Njemačkoj
(Ruhr Univerzitet – Bochum)
• Klasični transportni lanac:PREVOZNI RAD U
UKUPNOJ VREMENSKOJ I TROŠKOVNOJ STRUKTURI
TR. PROCESA UČESTVUJE SA 30-40%
• Zamjena tehnologije:
KLASIČNA TEHNOLOGIJA TRANSPORTA

SAVREMENA TEHNOLOGIJA TRANSPORTA

TREĆA REVOLUCIJA U TRANSPORTU

RACIONALIZACIJA U
TRANSPORTU

FORMIRANJE
+ SAVREMENOG
TRANSPORTNOG
PRIMJENA LANCA
SAVREMENIH
TEHNOLOGIJA
TRANSPORTA
 Karakteristike savremenog transportnog
lanca
1. Povećanje brzine dostave robe
2. Smanjenje broja manipulacija
3. Smanjenje troškova distribucije
4. Standardizacija tovarnih jedinica
5. Bolje iskorištenje kapaciteta tr.sred.
6. Uvođenje mehanizacije, automatizacije i EOP
7. Smanjenje oštećenja, rastura i oštećenja,
8. Povećanje humanizacije rada i
9. Zaštita čovjekove okoline.
Inland waterway port with containers
Intermodal terminal
Loading and unloading zone of freight trains
Machining loading or unloading of a track
Airplane at the airport with open belly space,
which is currently loading or unloading
Traffic management center
Freeway section with traffic information board
above and beside the lane
 Transportni lanac
• SLOŽENI TEHNOLOŠKI SISTEM
(otvoreni, dinamičan i stohastičan)
1. Predmet rada (roba)
2. Sredstva za rad (oprema, trans. sredstva isl.)
3. Elementi sistema (parcijalni TPS procesi)
4. Funkcija sistema (integracija u procesu reprod.)
5. Osnovni cilj (izvršenje transportnih zadataka)
 Transportni lanac
• SLOŽENI TEHNOLOŠKI SISTEM
(otvoreni, dinamičan i stohastičan)
1. Predmet rada (roba)
2. Sredstva za rad (oprema, trans. sredstva isl.)
3. Elementi sistema (parcijalni TPS procesi)
4. Funkcija sistema (integracija u procesu reprod.)
5. Osnovni cilj (izvršenje transportnih zadataka)
 Transportni lanac
Osnovni cilj transportnih lanaca jeste izvršenje određenih
transportnih zadataka, koje karakterišu, uglavnom, slijedeća
svojstva:
 postojanje određene količine robe za transport, pretovar i
skladištenje (kvantitativna komponenta);
 postojanje određenih vremenskih rokova za pojavu robe ili
određene potrebe u robi (vremenska komponenta);
 premještanje robe od mjesta pojave robe (izvora) do mjesta
njene potrebe, odnosno ponora (promena mjesta robe –
prostorna komponenta);
 ukupan utrošak vremena i sredstava za realizaciju TPS -
procesa mora se minimizirati (kriterijum optimalnosti).
 Transportni lanac
Transport (T): Pod pojmom "transport" podrazumeva se
premještanje materijalnih dobara (robe) u cilju
promjene mjesta. Ovo premještanje traži i
odgovarajuću promjenu vremena.
Skladištenje (S): Ovdje se podrazumjeva čuvanje materijalnih dobara u
cilju njihove vremenske promjene, odnosno
vremensko odlaganje trenutka potrošnje ili druge
operacije u okviru transpornog lanca.
Pretovar (P): Pod pojmom pretovar podrazumjeva se pokretanje
materijalnih dobara radi započinjanja ili završavanja
procesa transporta ili skladištenja materijalnih
dobara. Ovo pokretanje nužno je uslovljeno
odgovarajucom promenom vremena.
 Postoje slijedeće varijante pretovarnih procesa:

T — P — T = pretovar

T — P — S = istovar i uskladištenje

preuzimanje iz skladišta i
S — P — T =
utovar

S — P — S = preskladištenje
TPS — oprema:
Tehnička sredstva (mašine, uređaji, postrojenja, prostorije,
saobraćajnice) za realizaciju transportno-pretovarnog odnosno skladišnog
procesa.

TPS — proces:
Realizacija transportnog lanca ili njegovog dijela, sprovođenjem T, P, odnosno S
procesa primjenom radne snage i odgovarajuće opreme, uključujući i izvršenje
pomoćnih operacija.

(ST) spoljni transport:

transport (ST) u makrotransportnom sistemu nacionalne privrede. Spoljni
transport pretežno ostvaruju profesionalna transportna preduzeća. Stoga se ovaj
pojam u daljim izlaganjima pridodaje pojmu transportni sistem.
(UT) unutrašnji transport:
transport (UT) koji se vrši u čvorovima makrotransportnog sistema (industrijske
i trgovinske radne organizacije, pomorske luke i riječna pristaništa, mjesta za
pretovar robe).
 Tehnološko-organizaciona povezanost
transportnog lanca
U tehnološkom smislu trans. lanac predstavlja
niz međusobno usklađenih TPS operacija
Transportni lanac karakterišu dva glavna
obilježja, i to:
– tehničko-tehnološko povezivanje (TMJ) i
– organizaciono povezivanje.
 OSNOVE TEHNIČKO-TEHNOLOŠKOG POVEZIVANJA
TRANSPORTNOG LANCA

 Uspješno tehničko-tehnološko povezivanje transportnog lanca

uslovljeno je:
– sastavljanjem malih komadnih pošiljaka u mjestima za
pretovar u velike jedinice, u tzv. tovarne jedinice.
Sastavljanje tovarnih jedinica omogućava realizaciju ušteda
u troškovima za pretovar, ubrzanje pretovara i povećanje
stepena preglednosti i kontrole manipulisanja;
– smanjenjem velikog broja sastavljenih jedinica robe na
manji broj standardizovanih tovarnih jedinica. Na ovaj
način obezbeđuju se neophodni preduslovi za
mehanizovanu i automatizovanu manipulaciju robe.
– Osnovu za tehničko-tehnološko povezivanje predstavlja
uvođenje tovarnih jedinica, i njihova standardizacija
–
 OSNOVE ORGANIZACIONOG POVEZIVANJA
TRANSPORTNOG LANCA

Organizaciono povezivanje transportnog lanca

karakteriše:
1. koordinirano upravljanje transportom,
2. koordinirano informisanje u transportu,
3. koordinirano transportno pravo i
4. koordinirane transportne tarife.
 1.Redovi vožnje usklađeni i koordinirani sa transportnim
kapacitetima; 2. Jedinstveni dokument u transportnom
lancu; 3. Odgovornost i nadoknada eventualne štete;
4. Primjena jedinstvenog kriterija za formiranje tarifa)
 Osnovni zadaci standardizacije u transportnom lancu

Standardizacija treba da omogući realizaciju

dva osnovna zadatka:

– da obezbjedi kompatibilnost svih bitnih elemenata

u sistemu transportnog lanca.

– standardizaciju mogućih riješenja tehnoloških

cjelina (npr. standardizacija projektovanja
terminala za pretovar tovarnih jedinica).
 Standardizacija tovarnih jedinica

Sadašnja standardizacija tovarnih jedinica

obuhvata slijedeće djelokruge rada:

– dimenzije i težine,
– zahtjeve i ispitivanja (opite),
– manipulisanje i obilježavanje.
 Standardizacija dimenzija i težina

20' kontejner 40' kontejner 45' kontejner

USA EU USA EU USA EU

dužina 20′ 0″ 6.096 m 40′ 0″ 12.192 m 45′ 0″ 13.716 m

vanjske dimenzije širina 8′ 0″ 2.438 m 8′ 0″ 2.438 m 8′ 0″ 2.438 m

visina 8′ 6″ 2.591 m 8′ 6″ 2.591 m 9′ 6″ 2.896 m

dužina 18′ 10 5⁄16″ 5.758 m 39′ 5 45⁄64″ 12.032 m 44′ 4″ 13.556 m

unutrašnje dimenzije širina 7′ 8 19⁄32″ 2.352 m 7′ 8 19⁄32″ 2.352 m 7′ 8 19⁄32″ 2.698 m

visina 7′ 8 19⁄32″ 2.352 m 7′ 9 57⁄64″ 2.385 m 8′ 9 15⁄16″ 2.343 m

širina 7′ 8 ⅛″ 2.343 m 7′ 8 ⅛″ 2.343 m 7′ 8 ⅛″ 2.343 m

Vrata
visina 7′ 5 ¾″ 2.280 m 7′ 5 ¾″ 2.280 m 8′ 5 49⁄64″ 2.585 m

volumen 1,169 ft³ 33.1 m³ 2,385 ft³ 67.5 m³ 3,040 ft³ 86.1 m³

max dozvoljena težina 66,139 lb 30,400 kg 66,139 lb 30,400 kg 66,139 lb 30,400 kg

težina kontejnera 4,850 lb 2,200 kg 8,380 lb 3,800 kg 10,580 lb 4,800 kg

neto težina robe 61,289 lb 28,200 kg 57,759 lb 26,600 kg 55,559 lb 25,600 kg

 Standardizacija transportnih i pretovarnih
sredstva i terminala
• Osnovni cilj treba da bude izrada praktičnog uputstva zajedno
sa svim elementarnim osnovama za projektovanje svih vrsta
terminala za pretovar tovarnih jedinica.
• To je tipičan zadatak standardizacije jer se u ovom slučaju radi
o standardizaciji zadataka tehnološkog i drugog projektovanja
koji se stalno ponavaljaju. Većina željezničkih uprava u svijetu
oprema svoje terminale za pretovar tovarnih jedinica
portalnim dizalicama na šinama, dok mnogi za pretovar
tovarnih jedinica primenjuju pokretna (mobilna) pretovarna
sredstva različitih konstrukcija (manipulatore).
Standardizacija transportnih i pretovarnih
sredstva i terminala
 Suština realizacije transportnog lanca

• Transportni lanac predstavlja integrisani hronološki

red svih pojedinih procesa koji su neophodni pri
prevozu materijalnih dobara od proizvođača do
potrošača, pri čemu je tehnološka povezanost
članova lanca sređena u jedinstven proces promjena
u vremenu i prostoru, čime se postižu visoki efekti.
• Proizilazi da je osnovni cilj transportnog lanca -
prevoz robe "od vrata do vrata" korišćenjem jednog
ili više vidova transporta pri minimizaciji troškova
prevoza, skladištenja i utovarno-istovarnih
manipulacija i njihovoj tehnološkoj integraciji.
 Problemi realizacije transportnog lanca

• Da bi se obezbjedila kooperacija, odnosno

funkcionisanje transportnog lanca i pojedinih karika
konkretnih lanaca, treba da se provjeri cijeli niz
kriterijuma, veza i odnosa (potrebni uslovi za
formiranje lanca).
• U centru pažnje treba da bude prvenstveno:
– tačno utvrđivanje i usklađivanje mogućih transportnih
kombinacija na osnovu njihovih kvalitativnih prednosti i
poznatog načina vrednovanja;
– izbor najpogodnije varijante i koordinacija interesa raznih
transportnih preduzeća uz maksimalno poštovanje
odgovarajućih vremenskih i lokalnih promjena;
– usklađivanje funkcija javnog i industrijskog transporta.
 Prednosti sistema transportnog lanca
• racionalizacija transporta, koja se ostvaruje podjelom rada i
uprošćavanjem postupaka i operacija;

• sniženje troškova pretovara i radne snage i ubrzanje pretovara koje se

ostvaruje sastavljanjem robe u jedinstvene tovarne jedinice;

• bolje iskorištenje transportnih kapaciteta transportnih sredstava i osoblja

zaposlenog u transportu, što se ostvaruje skraćivanjem vremena
mirovanja, koje je posljedica brzog pretovara, kao i mogućim odvajanjem
trčećeg stroja (šasije) od nadgradnje (transportnog suda) vozila drumskog i
željezničkog saobraćaja;

• veliki prostor za donošenje dispozicija privrede (pošiljaoca robe), budući

da su mnoge tovarne jedinice u velikoj mjeri nezavisne u odnosu na izbor
transportnog sredstva;

• prevozom robe u standardizovanim tovarnim jedinicama - realizuju se

uštede u troškovima za pakovanje, smanjuju transportna oštećenja,
gubitak i krađa robe, i ogranićava klimatski uticaj.
 Nedostaci sistema transportnog lanca

Savremeni transportni lanac uslovljava pojavu

slijedećih nedostataka:
• visoke investicije: za tovarne jedinice, za
specijalna transportna i pretovarna sredstva,
za terminale za pretovar tovarnih jedinica i sl.;
• djelimično odricanje od sopstvene
autonomije;
• otežane dispozicije kod veza redova vožnje.
 METODOLOŠKI PRISTUP RACIONALIZACIJI
TRANSPORTNOG LANCA

Ostvaruje se:

1.Sistemskim pristupom analizi, optimiranju, i

upravljanju transportnim procesima

2. Tehnološkim projektovanjem i ekonomskim

vrednovanjem konkretnih transportnih lanaca i svih
njihovih karika (sistemi savremenog multimodalnog
transporta)