Te DWUMIESIECZNIK Tas ai Ukazuje sie od 1991 roku ISSN 1426-2568 Wépélnoty Europejskie INSTYTUT BADAN RYNKU, KONSUMPCJI I KONIUNKTURimialyby okreslié cele krajowe na pigé najblizszych lat w zaleznosci od swojej sytuacji. Komisja i Rada Euro- pejska co roku przygotowywalyby sprawozdanie z poste- pow w realizacji celéw na poziomie UE i paristw czton- kowskich5. kkk Tresé dokumentu ogtoszonego przez KE jako punkt wyjscia do dyskusji nad nowa strategia gospodarcza UE oraz plany jej szybkiego przyjecia byly krytykowane przez wielu curodeputowanych i partneréw spolecz- nych®, Uwazano, ze czas przeznaczony na konsultacje W te) sprawie (niecale dwa miesiace, w tym okres, Swigleceny) byl zbyt krétki, Podkreslano, ze dopiero wszed! w zycie Traktat z Lizbony i dobrze byloby ocenic¢, jak wplynie on na realizacje strategii ,UE 2020". W odpowiedzi na wspomniane zarzuty Komisja stwier dzila, 2¢ debata nad nowa strategia nie zaczela sie przeciez od zera w listopadzie ZUU9 t, a kryzys gospodarczy, jaki dotknal Europe, wymaga szybkich decyzji i dzialan. Dokument Komisji nazywano zbiorem poprawnych politycznie ogéinych deklaracji i stwierdzesi, z ktérymi,, 2 uwagi na duzy stopieti ogdInosci trudno sie nie 20- dzié. Wielu komentatoréw zwracalo uwage na brak diagnozy obecnej sytuacji i odniesiert do stabych wyni- kw strategii lizboriskiej. Bez takiego krytycznego odnie- sienia, trudno wyznacza¢ kierunki na nastepne dziesie¢ lat. Komentarze takie wydajq sig tym bardziej zasadne, Ze sami unijni politycy, w tym Fredrik Reinfeldt, premier Szwecji przewodniczacej UE w drugim pétroczu 2009 r. i Jerzy Buzek, przewodniczacy Parlamentu Europejskie- go, przyznali, Ze realizacja strategii lizboviskie} okazata sig fiaskiem. Nie udato sig osiagnaé wiekszosci_ je] niewiazacych celéw, jak preznaczanie 3% PKB na badania i rozw6j czy osiagnigcie 70-procentowego poziomu zatrudnienia w UE, Na przyklad w Polsce, jak wynika z danych Ministerstwa Gospodarki, wydatki na badania i rozw6j wynosily w ostatnich kilku. latach ok. 0,57% PKB’. W dokumencie KE nie wspomina sie, czy wymienione cele wskaznikowe beda obowiazywaly w nowej strategi Punktem spomym w dyskusjach nad nowa_unijna strategiq. gospodarcza jest to, czy jej cele maja bye wigzace, czy tez wig? ich realizacja zaledeé ma od woli politycznej i wzajemne} presji paristw cztonkowskich. Hiszpanie, przewodniczacy UE w pierwszej polowie 2010 r,, optuja za wigzqcym charakterem cel6w nowe} strategii. Zdaniem premiera Jose Luisa Zapatero, dotych- czasowa metoda oparta na dobrowolne] wspétpracy (metoda otwarte) koordynacji) nie sprawdzita si Proponuje on, by kraje, kt6re nie beda spetniac wyznaczonych cel6w, byly karane, podobnie jak ma to miejsce w przypadku rynku wewnetrznego czy paktu stabilnosci | wzrostu®. Zapatero przekonuje, Ze dzieki “wigzacym srodkom” mozliwe bedzie zwiekszenie koordynacji w politykach gospodarczych paristw UE. Proponuje powiazanie oceny wypetniania cel6w z prze- widzianym w pakcie stabilnosci i wz1ostu mechanizmem dyscyplinowania krajéw, kiére przekroczyly dozwolony, irzyprocentowy deficyt finans6w publicznych, W_ ta- mach wieloetapowe) procedury nadmiernego deficytu, krajom, ktére nie wypelniaja zalecert, groza_nawet sankcje finansowe, Zwolennikiem wieksze} niz dotych- czas koordynacji krajowych polityk gospodarczych jest takze szef Rady Europejskiej Hermar Van Rompuy. * Dokument roboczy Komisji ~ Konsullacje dotyczace przys2- fo} strategii ,UE 2020", Bruksela, 24.11 2009, KOM(2009)647 wersja ostateczna, 2 tbidem, 3 Press Releases, 1P/09/1807, Brussels, 24.11.2009, * tbidem, > Ihidem, 5 Por. npus list otwarty praedstawiciell organizacji pozarzqdo- ‘wych (Platform of European Social NGOs) z 21.11.2009 +. do przywédedw uniinych instytucji. hip:/Awww.socialplatiorn.org! Newsaspinews=23094; sanowisko Polskiego Zwiqzku Rzemiosla dlotyczace przyszlejsrategii Unii Europeiskie} 2020 z 12.01.2010 hipyfwww.zrp.pl stanowisko Eurochambers i Bussines Europe (EU business leaders criticise 2020 consultation procedure), hhtpy/evobserver.com(9/29327. 7 atrz htp:igospodarka gazeta,pligospodatka,77367, 7459009, Buzek__KE_praygotowuje_ strategie. rozwoju_gospodarczego him! 8 Patrz_hitp:/biznes.interia.pl/news/nowa-strategia-ue-2020, 1427556,4201 LOBBING NA POZIOMIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ Michal Piechowicz* Angielskie stowo lobby (pochodzace od laciriskich ter- mindw lobbium, fobbia) pierwotnie oznaczalo kuluary2. W poczatkach XIX wieku termin ten zyskat nowe zna- czenie, zaczat byé kojarzony ze szczegélnym typem relacji wystepujacych pomiedzy_przedstawicielami wladzy, a tymi, ktorzy chcieli uzyskaé do nie] dostep. Coraz czesciej termin lobby byl uzywany dla okreslenia rozméw w kuluarach, a pOzniej takze dla charakterystyki grup nacisku!. Generalnie rzecz bicrac, lobbing okresla sig mianem rzecznictwa intereséw. W demokracji traktowany jest jako ogniwo taczace obywateli z ugru- powaniami i instytucjami wladzy. Lobbing praybierajac forme dialogu, traktowany jest jako wazny element wspdlezesne} demokracji. Zaklada on bowiem koniecz~ nose aktywnego uczesinictwa spoleczeristwa w sprawo- waniu i kontrolowaniu wladzy* ‘Wspélnoty Europejskie Nr 6 (199) 2009Komisja Europejska przyjela natomiast definicjg, wedtug kiére} lobbing oznacza wszystkie dzialania ma- jace na celu wywarcie wplywu na procesy ksztaltowania polityki i podejmowania decyzji przez instytucje euro- pejskie. W zwigzku 2 tym termin lobbysci oznacza oso- by prowadzace tego rodzaju dzialania, pracujace w orga- nizacjach takich jak fimy doradcze w zaktesie spraw publicznych, kancelarie prawne, organizacje pozarza- dowe, niezalezne ostodki badawcze, jednostki lobby- stycane w przedsigbiorstwach (in-house representatives) czy stowarzyszenia branzowe’. Bruksela, bedaca symbo- lem jednosci_ w rznoradnosci, stala sig Swiatynia lobbingu, a funkcjonujaca tam struktura instytucjonalna uznana moze byé za agore, a zarazem pole bitwy grup nacisku, na ktérym lobowaé znaczy byé — lobitur ergo sum. Zasadniczym celem dziatalnosci wszystkich grup na- cisku funkcjonujacych w UE zaréwno tych 0 charakterze migdzynarodowym, jak i grup krajowych jest obrona interes6w_swoich czlonkéw®. Zadaniem lobbysty jest znalezienie najskuteczniejszego sposobu umozliwiaja- cego mu osiagnigcie tego celu. Musi on uzyska¢ dostep do instytugji decyzyjnych, aby méc wywieraé na nie wplyw w kierunku zgodnym z interesami reprezento- wanej przez niego grupy’. Srodki i metody konieczne do osiagnigcia zamierzonego przez lobbyste celu sa bardzo zréznicowane, a na jego skutecznosé wptywa kilka podstawowych czynnikéw. Najwafniejsze to rozlegla i specjalistyczna wiedza merytoryczna w zakresie repre- zentowanych przez lobbyste zagadniet — musi byé specjalista w danej dziedzinie. Konieczna jest odpo- wiednia znajomos¢ zlozonego mechanizmu podejmo- wania decyzji w UE, dostep do istotnych informacji a takze utrzymywanie Scislych kontaktéw z funkcjo- nariuszami gtownych instytucji. Aby reprezentowac interesy, konieczne jest utrzymywanie stalych kontakiGw z administracjq krajowa poszczegélnych paristw czlon- kowskich oraz opanowanie sztuki skutecznej argumen- lacji. Wazne jest poznanie specyfiki ponadnarodowego charakterubrukselskiego forum. Istotq jest bowiem prowadzenie lobbingu przy zalozeniu. pozytywnego postrzegania idei integracji, ze Swiadomoscia, Ze funk- cjonowanie Wspslnoty i je) regulacje prawne tworza szanse dla szeroko rozumianego rozwoju wszystkich uczesinik6w tej ztozonej gry. Nalezy ja tylko odpo- wiednio zidentyfikowac i dopasowac do konkretnej sy- tuacji Geneza unijnych grup nacisku Jué w latach szesedziesiatych XX wieku wplyw na proces decyzyjny w Europejskie} Wspélnocie Gospo- darczej usitowaly wywieraé w spos6b zorganizowany przemystowe i rolnicze grupy nacisku®. W’pierwotne} wersji traktatu rzymskiego nie znajdziemy wielu prze- pisw poswigconych omawianemu zagadnieniu. Dopie~ ro wraz z kolejnymi zmianami postanowiert trakta- Wsp6lnoty Europejskie Nr 6 (199) 2009 towych 0 instytucjach i rozszerzaniem kompetencji Wspsinoty uksztaltowat sie proces decyzyjny w pelni otwarty na lobbing na szczeblu ponadnarodowym’. Warost liceby grup intereséw nastepowal w_wyniku rozszerzania Wspdlnot Europejskich 0 nowe paristwa. Organizacje lobbingowe z paristw czlonkowskich wehodzily w sklad europejskich grup interesu lub podejmowaly samodzielna aktywnosé wobec instytucj. Do wzrostu zaangazowania grup interesu w_polityki europejskie przyczynily sig w szczegdlnosci Jednolity akt europejski i Traktat o Unii Europejskie). Wraz z pogle- bianiem integracji, nastepowalo przenikanie na poziom UE coraz wigkszej liczby eurolobbystéw"'. Obecnie wiele organizaeji krajowych i migdzynarodowych, firm, wladz regionalnych oraz organizacji pozarzadowych ma stale biura i przedstawicielstwa w Brukseli. Ich szeroko pojetym zadaniem jest dbanie o interesy swoich mo- codawc6w na forum Unii. Nalezy takze zauwadyt, 7¢ lobbing w UE jest mnie agresywny niz w poszcze- g6lnych paristwach czlonkowskich i rzadko polega na udzielaniu otwartego poparcia badé tez wsparcia fi- nansowego osobom, ktére maja wplyw na podejmo- wanie decyzji. Stad caly proces nabiera swoistego unijnego” charakteru i rézni sie od lobbingu na po- Ziomie krajowym. Znaczna czgsé powstalych do polowy lat 90. grup nacisku dziala w nowych sektorach, takich jak tele- Komunikacja, informatyka i inne nowoczesne techniki. Ich rola systematycznie wzrasta, zwazywszy na range, jaka UE nadaje budowie spoleczeristwa informacyjnego oraz przyspieszeniu postepu technicznego. Jednoczesnie jednak w latach 90. na forum UE zaczely funkejonowaé grupy nacisku wywodzace sig ze sier, dla ktérych dzialalnos¢ gospodarcza nie stanowi podstawowej racji bytu (non profit sector). Najczescie] wyksztalcity sig one z silnych ruchéw spolecznych dzialajacych na rzecz ‘ochrony srodowiska!2, ochrony konsumenta, status spolecznego kobiet czy tez majacych charakter charyta- tywny. Na wzrost liczby grup lobbingowych mialy wplyw takze kolejne rozszerzenia Unii, zwlaszcza przystapienie Austrii, Finlandii i Sewecji w 1995 t. Nie ma rzetelnych opracowati, jak grupy nacisk6w rozwinely sig po rozszerzeniu Unii 0 12 krajéw Europy Wschodnie} i Srodkowej. Na pewno odnotowano wzrost, jednak osiroznie nalezy oceniac jego skale. Nowe paristwa czionkowskie nie sq_ europejskimi liderami gospodar- czymi, a zarazem, jak wskazuje przyklad Polski, same dopiero ,raczkuja” w Siviecie profesjonalnego lobbingu? Na przyklad w Polsce anglosaskie pojgcie lobbingu. rozpowszechnilo sie dopiero wraz z utrwalaniem sie gospodarki rynkowej. Potoczne rozumienie tych pojec kojarzone jest z tajemniczym przekupstwem, Zywiolowa korupeja i wyrafinowanym sprytem, wystepujacym na styku wladz_paristwowo-samorzadowych z_sektorem prywatnym'4. W krajach wschodnioeuropejskich linia podziatu na lobbing i korupcje czesto jest bardzo plynna i niejednokrotnie ignorowana bad4 mylnie interpreto- wana, Dlatego przytaczajac szacunki sprzed rozszerze-