See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/318722680

INVESTIGATION OF THE SUB-SKILLS

ASSOCIATED WITH THE COMPUTATIONAL
THINKING

Conference Paper · May 2017

CITATIONS READS

0 248

3 authors, including:

Serhat Bahadir Kert Abdulkadir Şahiner

Yildiz Technical University Istanbul Sabahattin Zaim University
22 PUBLICATIONS 47 CITATIONS 9 PUBLICATIONS 5 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

İSTANBUL BÖLGESİ BİLGİSAYAR, YAZILIM VE VİDEO OYUN SEKTÖRÜNÜN BUGÜNÜ VE GELECEĞİ View
project

Halal food Research and Development Excellence Center View project

All content following this page was uploaded by Abdulkadir Şahiner on 27 July 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 KOMPUTASYONEL DÜŞÜNME İLE İLİŞKİLENDİRİLEN ALT BECERİLERİN
İNCELENMESİ
Serhat Bahadır Kert1
Sabiha Yeni2
Abdulkadir Şahiner3

1. ÖZET

Son 10 yıl sürecinde bilgisayar bilimlerine karşı toplumsal bakışı etkilediği gözlemlenen komputasyonel düşünme
kavramı, günümüz bilişim çağı toplumlarının sahip olması gereken temel bilişsel yeterlilikleri ifade etmektedir.
Komputasyonel düşünme, sadece bilgisayar bilimcilerin değil, toplumun her kesiminden bireyin, küçük yaşlardan itibaren
kazanması hedeflenen düşünme yeterliliklerinin karşılığı olarak ve birbirinden farklı alt düşünme becerilerinin
sentezlenmesiyle ortaya çıkmış yeni bir kavram şeklinde ifade edilebilir. Bu boyutuyla, komputasyonel düşünmenin
kazanım ve değerlendirme süreçlerinde çok yönlü bir bakış açısı gerekli olmaktadır. Özellikle, diğer düşünme
becerilerinden farklılaştığı nokta olarak, soyutlama becerisi gösterilmekte, ayrıca; eleştirel düşünme, problem çözme,
örgütleme, algoritmik düşünme, sıralama, paralel işleme, organizasyon, mantıksal karar verme vb. alt başlıklarla da ilişkisi
vurgulanmaktadır. Tüm alt becerileri farklı çalışmalarda birbirinden ayrışık olarak el alınmakla birlikte, komputasyonel
düşünme becerisinin genel çizgilerindeki belirsizlik, kapsadığı bu düşünme becerilerinin sınırlarının tam olarak
çizilememiş olmasından kaynaklanmaktadır. Seymour Papert’in ilk çalışmalarından günümüze kadar derin bilgisayar
bilimleri eğitiminin merkezinde olan bu becerinin, ölçülebilir bir boyuta kavuşması, kapsadığı alt becerilerle ilişkisel
modelinin ortaya çıkarılmasına bağlıdır. Bu şekilde, bir kavramsal şema üzerindeki konumunun net olarak ortaya
konulabileceğine inanılmaktadır. Yapılan çalışmada, alan yazında komputasyonel düşünme ile ilişkilendirilen tüm alt
düşünme becerileri incelenmeye çalışılmış ve bu alt düşünme becerilerinin birbirleri arasındaki etkileşimlerinin boyutları
sorgulanmıştır. Sunulan ilişkisel inceleme sonuçlarının komputasyonel düşünme kavramının genel çizgilerinin
belirginleşmesine yönelik önemli ipuçları sunacağına inanılmaktadır.

Anahtar Sözcükler: Komputasyonel düşünme, düşünme becerileri, bilgisayar bilimleri, bilişim toplumu, ilişkisel
modelleme.

1
Doç. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü , İstanbul / Türkiye,
sbkert@yildiz.edu.tr
2
Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü , İstanbul / Türkiye,
syeni@yildiz.edu.tr
3
Sabahattin Zaim Universitesi, İstanbul/ Türkiye, aksahiner@gmail.com
INVESTIGATION OF THE SUB-SKILLS ASSOCIATED WITH THE
COMPUTATIONAL THINKING
2. EXTENDED ABSTRACT

The concept of computational thinking, which has affected social view toward computer sciences,
consists of essential cognitive skills of today’s societies of the information age. It is seen in the literature that
it is defined as a combination of thinking abilities that must be gained by not only computer scientists but also
all of the individuals starting from early ages. Even the increasing popularity of computational thinking
among the computer science educators, the ambiguity on the meaning of concept has continued in recent
years. The most important reason this, can be shown as different sub-skills which the concept is associated
with in the literature. The computational thinking, which brings multidimensional view to learning process is
not studied with only one dimension, it includes sub-skills of thinking. Jeannette Wing (2006), in her article
published on the Communications of the ACM mentioned five different sub-skills of computational thinking
so:
 Ploblem solving
 Abstraction
 Decomposition
 Logical reasoning
 Mathematical and engineering thinking.
Especially, it differs from other thinking skills with abstraction skill, additionally, its relation with
critical thinking, problem solving, organizing, algorithmic thinking, sorting, parallel processing, organization,
logical reasoning etc. have been emphasized in the literature. In different researches, these sub-skills have
been studied separately, but, the uncertainty of the computational thinking is caused from that the limits of
these skills couldn’t have yet been defined exactly. Therefore, in the Turkish literature, it can be seen that
computational thinking is translated with using different words by researchers. “Bilgi-İşlemsel Düşünme”
(Kalelioğlu ve Gülbahar, 2015), “Bilgisayarca Düşünme” (Korkmaz, Çakır ve Özden, 2015), “Bilgisayımsal
Düşünme” (Çınar ve Tüzün, 2017), “Bilişimsel Düşünme” (Patan vd., 2015), “Hesaplamalı Düşünme”
(Özçınar, Yecan ve Tanyeri, 2016), “Komputasyonel Düşünme” (Şahiner ve Kert, 2016) are shown as
samples of some of these definitions. As a result of the discussions on the meaning, scaling of computational
thinking skills has been emerged as another important problem in pedagogical researches. There is a low-level
consensus among the researchers on the assessment strategies of computational thinking (Brennan ve Resnick,
2012). It is a little hope to integrate the computational thinking into educational environment without studying
on the assessment of it . (Román-González, Pérez-González ve Jiménez-Fernández, 2017). The measurability
of the skill, which has been in the centre of deep computer science education since the first studies of
Seymour Papert, depends on finding out the relational model of the concept with the sub-skills included in it.
Thus, it is believed that the conceptual position of the computational thinking on a conceptual scheme can be
seen clearly. In this study, all sub-skills which are associated with the computational thinking in the literature,
have been reviewed and the interactions among these skills have been investigated. The results of the
investigation have shown that there are remarkable relations between problem solving and computational
thinking abilities of the individuals in the literature (Grover, Pea & Cooper, 2015; Choi, Lee & Lee, 2017;
Mishra & Iyer, 2015; Webb, 2010). Other important sub-skills of the concept are written as abstraction,
algorithmic thinking, cooperative learning and creative thinking as respectively. At the end of the study, a
scheme which shows a relational model between computational thinking and its sub-skills has been presented.
As seen on the scheme, it is important to consider on this complex relational model before preparing a scale
for computational thinking. In this concept, the project based approach put forward by Resnick and Brennan
(2012) is seen as a suitable assessment model for the concept. It is believed that the results of this relational
investigation presented in the study provides important clues on the appearance of the general lines of
computational thinking.
Keywords: Computational thinking, thinking skills, computer sciences, information society, relational
model.

2
 3. GİRİŞ

Komputasyonel düşünme kavramı ilk olarak Papert (1980)’ın çalışmasıyla alanyazında yer almış ve Wing
(2006)’in makalesi ile bilgisayar bilimi eğitiminin önemli araştırma alanlarından biri olmuştur. Kavramın
uzun yıllara dayanan bu geçmişine karşın genel çerçevesine ilişkin belirsizliklerin devam ettiği ifade
edilebilir. Tanım ve değerlendirme süreçlerine ilişkin belirsizlikler, Türkçe ifade karşılığının ortaya
çıkartılması sürecinde de ortaya çıkmış ve birbirinden farklı Türkçe karşılıklar ile ulusal alan yazında yer
almıştır. Bu karşılıklar arasında; “Bilgi-İşlemsel Düşünme” (Kalelioğlu ve Gülbahar, 2015), “Bilgisayarca
Düşünme” (Korkmaz, Çakır ve Özden, 2015), “Bilgisayımsal Düşünme” (Çınar ve Tüzün, 2017), “Bilişimsel
Düşünme” (Patan vd., 2015), “Hesaplamalı Düşünme” (Özçınar, Yecan ve Tanyeri, 2016), “Komputasyonel
Düşünme” (Şahiner ve Kert, 2016) sayılabilir. Farklı başlıklar ile olsa da, temel de araştırmacılar tarafından
benzer tanımlamalarla çerçevesi çizilmektedir. Jeannette Wing (2006) kavramın alt başlıklarını
Communications of the ACM‘de yayınlanan “Computational thinking” çalışmasında ele almış ve yazısı
içerisinde komputasyonel düşünme becerisini şu alt kavramlarla açıklamaya çalışmıştır.

• Problem çözme
• Soyutlama
• Ayrıştırma
• Sezgisel akıl yürütme
• Matematik ve mühendislik temelli düşünme

Jeannette Wing, diğer bir tanımlamasında, kavramı, problemleri formüle etme sürecinde kullanılan
beceriler (Wing, 2010) şeklinde tanımlayarak, formüle etme becerisi üzerinde durmuştur. Genel hatlarıyla
çerçevesi çizilebilen komputasyonel düşünme becerisinin, nasıl değerlendirilebileceğine ilişkin belirsizlikler
günümüz de de devam etmektedir. Uzun yıllardır alanyazında tartışılmasına karşın, kavramın tam olarak
hangi becerilere karşılık geldiği ve özellikle değerlendirilme stratejileri konusunda oldukça düşük oranda bir
fikir birliği bulunduğu görülmektedir. (Brennan ve Resnick, 2012). Değerlendirilmesi üzerine çalışılmadan,
komputasyonel düşünme becerilerinin başarılı bir şekilde eğitim programına yerleştirilmesine ilişkin düşük
bir umut ortaya çıkacaktır. (Román-González, Pérez-González ve Jiménez-Fernández, 2017). Bu kapsamda,
kavramın değerlendirilmesine yönelik ipuçları sağlayabilecek çalışmaların yapılması önemli görülmektedir.

4. METODOLOJİ

Yapılan çalışmada, uluslararası alanyazın taramasına dayalı olarak komputasyonel düşünme kavramı
ile ilişkilendirilen alt beceriler incelenmiş ve oluşturulan ilişkisel model şeması ile becerinin
değerlendirilmesine ilişkin genel bir çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır.

5. KURAMSAL ÇERÇEVE

Alan yazındaki tanımlama ve değerlendirme çalışmaları incelendiğinde, komputasyonel düşünme alt

başlıkların çeşitlilik gösterdiği görülmektedir. ISTE (2011), Komputasyonel düşünmenin operasyonel
tanımlaması içerisinde, süreci bir “Problem çözme” süreci olarak tanımlayarak, sürecin karakteristik
özelliklerini ve gerekli tutumları iki ayrı alt grup halinde şu şekilde sıralamıştır:

Sürece ilişkin tutumlar Karaktersitik özellikler

 Karmaşa ile başletme  Formül oluşturma

 Süreklilik (Sebat)
 Belirsizliğe direnç
 Açık uçlu sorularla başetme
 İletişim kurma ve birlikte çalışma
 Mantıksal organizasyon
 Veri analizi
 Soyutlama
 Çözümü tanımlama , analiz etme ve uygulama
 Çözümü genelleme ve transfer etme

Brennan ve Resnick (2012) ise kavramın değerlendirilmesine ilişkin yaptıkları çalışmada 3 ana başlık
altında ilişkili becerileri şu şekilde ifade etmişlerdir:

3
 Değerlendirme Boyutu Alt kavramlar

 Komputasyonel kavramlar Sıralama, döngü kullanımı, olay kullanımı, şart ifadeleri, Eş zamanlı
çalışma, operatörler, veri.
 Komputasyonel pratikler Soyutlama, hata ayıklama, deneme, döngüsel işlemler, modülarizasyon

 Komputasyonel perspektifler İletişim kurma, İfade etme, sorgulama

Alan yazında, genel anlamda nitel karakteristik gösteren ilişki incelemelerinin dışında, Román-González
vd. (2017), yaptıkları çalışmada komputasyonel düşünme ile üç ayrı bilişsel beceri arasındaki korelasyonel
bağlantıları şu şekilde hesaplamışlardır:

Uzamsal Bellek (r=0.44)

Akıl yürütme (r=0.44)
Problem çözme (r=0.67)

Problem çözme ilişkisinin, yük olarak diğer alt becerilerin yukarısında olduğu korelasyonel istatistikler
üzerinde görülebilmektedir. Grover ve Pea(2013), diğer düşünme becerisi alanlarından komputasyonel
düşünmeyi ayıran temel alt düşünme alanının soyutlama olduğunu ifade etmişlerdir. Bilgi-işlemsel düşünme
sürecindeki en önemli ve en üst düzey düşünme becerisi olan soyutlama, nesneler arasındaki önemli ortak
özellikleri yakalamak ve gereksiz ayrımları gizlemek için kullanılmaktadır (Wing, 2010). Alan yazında
incelenen benzer çalışma örnekleri ve komputasyonel düşünme ile ilişkilendirilen öncelikli alt beceriler şu
şekilde örneklendirilebilir:

Grover, S., Pea, R., & Cooper, S. (2015). Designing for deeper learning Algoritmik Düşünme
in a blended computer science course for middle school students. Computer Problem Çözme
Science Education, 25(2), 199-237.

Choi, J., Lee, Y., & Lee, E. (2017) Puzzle Based Algorithm Learning for Algoritmik Düşünme
Cultivating Computational Thinking. Wireless Personal Communications, Problem Çözme
1-15.

Mishra, S., & Iyer, S. (2015). An exploration of problem posing-based Problem Çözme
activities as an assessment tool and as an instructional strategy. Research
and Practice in Technology Enhanced Learning, 10(1), 2-19.

Munoz, R., Barcelos, T. S., Villarroel, R., & Silveira, I. F. (2016, June). Problem Çözme
Game design workshop to develop computational thinking skills in
teenagers with Autism Spectrum Disorders. In Information Systems and
Technologies (CISTI), 2016 11th Iberian Conference on (pp. 1-4). IEEE.

Turchi, T., & Malizia, A. (2016, September). Fostering computational Problem Çözme
thinking skills with a tangible blocks programming environment. In Visual
Languages and Human-Centric Computing (VL/HCC), 2016 IEEE
Symposium on (pp. 232-233). IEEE.

4
 Standl, B. (2016, April). A case study on cooperative problem solving İşbirlikli Öğrenme
processes in small 9th grade student groups. In Global Engineering Problem Çözme
Education Conference (EDUCON), 2016 IEEE (pp. 961-967). IEEE.

Moreno-León, J., & Robles, G. (2015, March). Computer programming İşbirlikli Öğrenme
as an educational tool in the English classroom a preliminary study. In Problem Çözme
Global Engineering Education Conference (EDUCON), 2015 IEEE (pp.
961-966). IEEE.

Cápay, M. (2014, December). Algorithmic thinking observation: How Algoritmik Düşünme

students of applied informatics break the mystery of black box applications. Problem Çözme
In Interactive Collaborative Learning (ICL), 2014 International Conference
on (pp. 535-540). IEEE.

Giordano, D., & Maiorana, F. (2014, April). Use of cutting edge Problem Çözme
educational tools for an initial programming course. In Global Engineering
Education Conference (EDUCON), 2014 IEEE (pp. 556-563). IEEE.

Yinnan, Z., & Chaosheng, L. (2012, July). Training for computational Yaratıcı Düşünme
thinking capability on programming language teaching. In Computer
Science & Education (ICCSE), 2012 7th International Conference on (pp.
1804-1809). IEEE.

Papadopoulos, Y., & Tegos, S. (2012, October). Using microworlds to Problem Çözme
introduce programming to novices. In Informatics (PCI), 2012 16th
Panhellenic Conference on (pp. 180-185). IEEE.

Ahmadi, N., Jazayeri, M., & Landoni, M. (2012, July). Helping novice Problem Çözme
programmers to bootstrap in the cloud: Incorporating support for
computational thinking into the game design process. In Advanced Learning
Technologies (ICALT), 2012 IEEE 12th International Conference on (pp.
349-353). IEEE.

Toedte, R. J., & Aydeniz, M. (2015, October). Computational thinking Problem Çözme
and impacts on K-12 science education. In Frontiers in Education
Conference (FIE), 2015. 32614 2015. IEEE (pp. 1-7). IEEE.

Huang, W., Deng, Z., & Rongsheng, D. (2009, April). Programming Problem Çözme
courses teaching method for ability enhancement of computational thinking.
In Computer Science and Information Technology-Spring Conference,
2009. IACSITSC'09. International Association of (pp. 182-185). IEEE.

Román-González, M., Pérez-González, J. C., & Jiménez-Fernández, C. Problem Çözme

(2016). Which cognitive abilities underlie computational thinking? Criterion
validity of the Computational Thinking Test. Computers in Human
Behavior, 1-14.

5
 Bers, M. U., Flannery, L., Kazakoff, E. R., & Sullivan, A. (2014). Problem Çözme
Computational thinking and tinkering: Exploration of an early childhood
robotics curriculum. Computers & Education, 72, 145-157.

Lee, T. Y., Mauriello, M. L., Ahn, J., & Bederson, B. B. (2014). Algoritmik Düşünme
CTArcade: Computational thinking with games in school age children.
International Journal of Child-Computer Interaction, 2(1), 26-33.

Webb, D. C. (2010). Troubleshooting assessment: an authentic Problem Çözme

problem solving activity for it education. Procedia-Social and Behavioral
Sciences, 9, 903-907.

Kazimoglu, C., Kiernan, M., Bacon, L., & Mackinnon, L. (2012). A Problem Çözme
serious game for developing computational thinking and learning
introductory computer programming. Procedia-Social and Behavioral
Sciences, 47, 1991-1999.

Lee, C. H., & Soep, E. (2016). None But Ourselves Can Free Our Problem Çözme
Minds: Critical Computational Literacy as a Pedagogy of Resistance.
Equity & Excellence in Education, 49(4), 480-492.

Tsai, C. W., Shen, P. D., Tsai, M. C., & Chen, W. Y. (2016). Hesaplama Beceresi
Exploring the effects of web-mediated computational thinking on
developing students’ computing skills in a ubiquitous learning
environment. Interactive Learning Environments, 1-16.

Larkins, D. B., & Harvey, W. (2010). Introductory computational Problem Çözme

science using MATLAB and image processing. Procedia Computer
Science, 1(1), 913-919.

Grover, Pea ve Cooper (2015) tarafından yapılan çalışmada, ortaokul bilgisayar bilimleri dersi ile ilgili
“Komputasyonel Düşünmeyi Geliştirmek İçin Temeller” isimli bir kursun oluşturulması ve test edilmesi
amaçlanmıştır. Oluşturulan kurs ile öğrencilerin problem çözmeye komputasyonel düşünme çerçevesinde
hazırlanması ve motive edilmesi hedeflenmiştir. Yapılan çalışmada yazarlar tarafından komputasyonel
düşünme kavramı problem çözme becerisi ile ilişkilendirilmiştir. Hazırlanan kurs 7 hafta boyunca Kuzey
Kaliforniya bölgesinde yer alan 54 ortaokul öğrencisine uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğrencilerin
algoritmik düşünme becerilerinde önemli kazanımlar elde ettiklerini ve Stratch programından elde ettikleri
öğrenmelerini metin tabanlı bir programlamaya transfer edebildikleri görülmüştür. Bilgisayar Bilimleri
alanının temelini oluşturan komputasyonel düşünme Choi, Lee ve Lee (2017) tarafından yapılan çalışmada,
bilgi işlem sistemlerini kullanarak problemleri etkili ve verimli bir şekilde çözmek için gerekli düşünce süreci
şeklinde tanımlanmıştır. Öğrenciler, algoritmalar tasarlayabilmeli, belirli bir problem için uygun algoritma
tasarım becerisini belirleyebilmeli ve soruna uygulayabilmeli ifadesi sonucunda, öğrenenlerin ilgisini
artırmayı amaçlayan bulmaca tabanlı algoritma araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Bu bulmaca tabanlı
algoritma öğrenme programının öğrencilerin BT yetenekleri üzerindeki etkisini araştırdık. Araştırma
sonucunda elde edilen bulgular, bulmaca tabanlı algoritma öğrenme programının, öğrenenlerin gelişimine
olumlu katkı yaptığı belirtilmiştir.

Komputasyonel düşünme ile algoritmik düşünme ve problem çözme ile ilişkilendirildiği çalışmanın
bütününde araştırmacılar tarafından belirtilmiştir. Yinnan ve Chaosheng (2012) tarafından yapılan çalışmada,

6
komputasynonel düşünme kavramının bilgisayar bilimleri alanında öğrenciler için geliştirilmesi gereken bir
beceri olduğu belirtilmiştir. C programı dilini örnek olarak kullanarak, bu çalışmada programlama dili
öğretiminde öğrencilerin düşünme yeteneğini nasıl geliştireceği anlatılmaktadır. Çalışmada önerilen modelin
öğrencilerin yaratıcı düşünme yeteneğini geliştireceği ifade edilmiştir. Komputasyonel düşünme ile yaratıcı
düşünme becerisi araştırmacılar tarafından ilişkilendirilmiştir. Webb (2010) tarafından, bir öğretim ünitesinin
oyun tasarımı ve bilgisayar programlama için etkinliğini değerlendirmek için, beş sorun giderme senaryosuyla
bir değerlendirme geliştirme çalışması yapılmıştır. Bu değerlendirme, görsel bir programlama ortamı kullanan
10 saatlik eğitim sonrasında 24 orta sınıf öğrencisi (12-14 yaş) tarafından tamamlanmıştır. Sorun giderme
değerlendirmesinden elde edilen sonuçlar, öğrencilerin bilgilerini yeni sorunlara uygulamak için yeterli
derecede akıcılık geliştirdiklerini gösterdiği belirtilmiştir. Çalışma kapsamında, problem çözme ile
komputasyonel düşünme becerileri yazar tarafından ilişkilendirilmiştir. Larkins ve Harvey (2012) tarafından
yapılan çalışmada, mühendislik öğrencilerini sayısal düşünmeyi tanıtmak için tasarlanmış yeni bir ders
geliştirilmiştir. Bir giriş seviyesinde uygulanan bilgi işlem dersi öğretiminde önemli zorluklardan biri olan
öğrencilerin önemli matematik ve fen tecrübesine sahip olması beklenmiyor olmasını çözmek için, önemsiz
bir bilimsel uygulamada MATLAB programlamanın kullanılmasını motive etmek için kenar algılama ve
temel görüntü işleme yöntemlerini kullanan alıştırmalar geliştirilmiştir. Çalışmada MATLAB, geniş bir
hesaplama bilim uygulamaları yelpazesini destekleyen popüler üst düzey programlama dili ve ortamı olarak
tanımlanmıştır. MATLAB ile pratik mühendislik problemlerini çözmede araştırma sonuçlarının pozitif etkiler
gösterdiği belirtilmiştir. Ayrıca çalışmada araştırmacılar tarafından, komputasyonel düşünme ile problem
çözme becerisi ilişkilendirilmiştir.

Çalışmalar incelendiğinde, komputasyonel düşünme ve problem çözme becerisi arasındaki ilişkinin ön

plana çıktığı görülmektedir. Genel tanımlara bakıldığında, Jeanette Wing (2006) komputasyonel düşünmenin
“bilgisayar bilimleri temelindeki kavramların altını çizerek problem çözmeyi, sistem tasarlamayı ve insan
davranışını anlamayı gerektirdiğini” ifade etmiştir (Wing, 2006, s.35). Wing’ in 2011 yılında yaptığı
tanımlamada ise komputasyonel düşünme “problemleri ve çözümlerini formüle ederken kullanılan düşünce
süreçleri, çözümlerin bir bilgi-işlem ajanı tarafından etkili bir biçimde yürütülebilecek şekilde temsil
edilebilmesi” olarak açıklamıştır (Wing, 2011). Ayrıca, Mannila ve diğerleri (2014), komputasyonel
düşünmeyi farklı alanlardaki problemleri formülleştirme ve çözüm üretme için bilgisayar bilimindeki
kavramları ve süreçleri kullanma olarak tanımlamıştır. Yazılımların yönlendirdiği dijital nesneler ile dolu bir
dünyada yeni nesil öğrencilerin geliştirilmesi gereken bir takım problem çözme becerileri olarak
komputasyonel düşünme eğitim yeniliklerinin odak noktasında yer almaktadır (Roman-Gonzalez, Perez-
Gonzales, Jimenes-Fernandez, 2016). Komputasyonel düşünme ile öğrenciler sadece yazılım kullanıcısı değil,
yazılım üreticisi de olabilirler. Sanal ve gerçek eserler üretebilmek için problem çözme becerisinin yanı sıra
bir dizi beceriye: soyutlama, algoritmik düşünme, parçalara ayırma, formül oluşturma, belirsizlikle baş etme,
genelleme/ transfer etme, mantıksal sorgulama, iletişim ve işbirliği gibi ihtiyaç duyulmaktadır.
Komputasyonel düşünme diğer alanlara aktarılabilen, uygulanabilen ve otomatikleşen bir problem çözme
metodolojisidir (Roman-Gonzalez, Perez-Gonzales, Jimenes-Fernandez, 2016).

İnsan aklı bugüne kadar sahip olduğumuz en güçlü problem çözme aracıyken, insan aklının gücünü
bilgisayarlar ve diğer dijital araçlar ile genişletme yeteneği, günlük hayatımızın önemli bir parçası haline
gelmiştir. Bingham’a göre (1998), problem, bir kişinin istenilen hedefe ulaşmak amacıyla topladığı mevcut
güçlerinin karşısına çıkan engeldir. Adair’e (2000) göre problem, sizin önünüze atılmış, sizi engelleyen bir
durumdur. Morgan (1999) problemi, bireyin bir hedefe ulaşmada engellenme ile karşılaştığı bir çatışma
durumu olarak tanımlar. Problem çözme, Heppner ve Krauskopf (1987) tarafından karmaşık içsel ve dışsal
istek ve arzuların uyumu için bilişsel ve davranışsal süreçler, Bingham (1998) tarafından bireyin bir hedef
doğrultusunda ilerlerken karısına çıkan engeller ile belirlediği hedef arasındaki boşluğu anlaması ve çözmesi
süreci, Morgan (1999) tarafından karşılaşılan engeli aşmanın en iyi yolunu bulmak, Anderson (1980)
tarafından bilişsel işlemleri sırayla bir hedefe yöneltmek olarak tanımlanmaktadır.

Problem çözme sürecinin gerektirdiği davranışlar, problemden probleme ve bireyden bireye farklı olsa bile
problem çözme sürecinin belli genel ve temel aşamaları vardır. Genel olarak problem çözme süreçleri için
kullanılan modeller çok sayıda olsa da, benzer noktalarda kesişmektedirler. Polya (1957) problem çözme
sürecini ana hatlarıyla şu basamaklardan oluştuğunu ifade eder: problemi anlama, plan yapma, planı
uygulama, geriye bakış (Polya, 1957). D’Zurilla ve Goldfried (1971) ise problem çözme sürecini,
tanımlanabilen beş aşamaya ayırmışlardır: genel yaklaşım, problemin tanımlanması, seçeneklerin
oluşturulması, karar verme, değerlendirme.

7
Problem çözme becerisi, kişiyi çözüme götürecek kuralların edinilip kullanıma hazır kılınabilecek ölçüde
birleştirilerek bir problemin çözümünde kullanılabilme düzeyidir (Romiszzowski, 1968, akt: Bilen, 1996:
122). Problem çözme, bilişsel becerilerin yanı sıra duyuşsal ve davranışsal özellikleri de içeren oldukça
karmaşık bir süreçtir. Ayrıca problem çözme, bireyin psikolojik uyumu (Heppner & Anderson, 1985) kendine
güveni (Erden & Akman 1995), iletişim becerilerinin etkililiği ve karar verme stilleri (Hunsaker &
Alessandra, 1980) ve akademik ve sosyal özsaygı (McCabe, Balnkstein & Mills, 1999) ile yakından ilişkilidir.

D’Zurilla ve Goldfried (1971)’in problem çözme sürecinde takip ettiği beş aşama göz önüne alınarak problem
çözmedeki kritik davranışlar belirlenmiştir. Problem çözme sürecinde takip edilmesi gereken aşamalar ve
sahip olunması beklenen beceriler aşağıda sunulmuştur.

Aşamalar Davranışlar İlgili Beceriler

1. Problemi  Problemin doğasını tanımlama  Formül oluşturma
değerlendirme  Problemi formüle etme  Belirsizlikle baş etme
 Sistemik olarak bilgi toplama  Algoritmik düşünme
 Veri toplama ve organize etme
 Bilgiyi özetlemek ve yoğunlaştırmak
 Hedeflenen amacı tanımlamak

2. Problemi yönetme  Toplanan veriyi etkili olarak kullanma  Parçalara ayırma

 Problemi daha küçük, yönetilebilir  Mantıksal sorgulama
parçalara ayırma  Algoritmik düşünme
 Mantıksal sorgulama ile çözüm önerilerini
düşünme
 Çözüm önerilerini analiz etme
 Hedefe ulaşmak için gerekli adımları
tanımlama

3. Karar verme  Harekete geçilebilecek çözüm önerileri  Karar verme

arasından karar verme  Belirsizlikle baş etme
 Harekete geçmeden önce toplanacak daha  Soyutlama
fazla bilgiye karar verme  Algoritmik düşünme
 Kaynaklara karar verme

4. Problemi çözme  Harekete geçme  İşbirliği

 Diğer paydaşlara bilgi sağlanması ve  İletişim becerileri
işbirliği kurma  Algoritmik düşünme
 İlerlemeyi gözden geçirme

5. Sonuçları inceleme  Eylem sonucunun izlenmesi  Transfer etme ve

 Gelecekte benzer durumlardan kaçınmak Genelleme
için problemin ve problem çözme
sürecinin gözden geçirilmesi

Belirsizlikle baş etme becerisi: Budner (1962) belirsizlik durumunu “bireyin yeterli ipuçları bulamadığı ve
dolayısıyla yapılandırıp, sınıflandıramadığı şey” olarak açıklar. Jonassen ve Grabowski (1993) belirsizliğe
toleransı yüksek olan bireylerin karmaşık problemlerin çözümünde daha iyi performans gösterdikleri, ayrıca
belirsizliğe toleransı az olanların ise bu tarz problemlerden kaçınma eğiliminde oldukları sonucuna
ulaşmışlardır. Problemi formüle etme ve problem ile ilgili çözüm önerilerine karar verme gibi problem çözme
aşamalarında bireylerin belirsizlik ile baş edebilmelerine ihtiyaç vardır.

Formül oluşturma becerisi: Komputasyonel düşünme sürecinde karşılaşılan problemi çözülebilecek hale
dönüştürmek için problemi tanımladıktan sonra temel değişkenleri belirleyerek formüle etme ve ulaşılan
çözümü tekrar kullanıma uygun hale getirmek için gerekli zihinsel aktiviteler olarak tanımlanabilir.

8
Parçalara ayırma becerisi: Karmaşık bir problemi ya da sorunu daha küçük, anlaşılabilir ve somut bölümlere
ayırarak daha kolay organize edilebilmesidir. Problem çözme aşamalarından problemi yönetme evresinde
problemin daha küçük yönetilebilir parçalara ayrılması sürecinde gerekli olan becerilerden biridir.

Algoritmik düşünme becerisi: Futschek (2006), algoritmik düşünme becerisinin şu temel becerilere sahip
olması gerektiğini ileri sürmektedir: (a) Verilen problemi analiz etme, (b)Bir problemi tam olarak ifade etme,
(c)Verilen problem için gerekli olan basit eylemleri belirleyebilme, (d)Belirlenen basit eylemleri kullanarak
doğru algoritmayı oluşturma, (e) Probleme ilişkin tüm özel ve olağan durumları düşünme, (f) Bir algoritmanın
verimliliğini arttırma. Bu temel beceriler düşünüldüğünde problem çözme aşamaları ile paralellik gösterdiği
ve her aşamada ihtiyaç duyulan bir beceri olduğu düşünülmektedir.

Soyutlama becerisi: Soyutlama, komputasyonel düşünmeyi diğer düşünme becerilerinden ayıran temel yapı
taşı olarak ifade edilebilir (Grover & Pea, 2013). Örüntüleri ve problemleri, ihtiyaç dışı içeriklerden
arındırarak tanımlayabilmek, belirli örnek durumlardan genellemeler yapabilmek ve karmaşa ile baş
edebilmek, temel soyutlama becerileri arasında gösterilebilir (Wing, 2011). Problem çözme aşamalarından
problemi formüle etme, çözüm önerilerine karar verme ve çözümleri alternatif problemlere genelleyebilme
süreçlerinde soyutlama becerisine ihtiyaç duyulmaktadır.

Genelleme ve Transfer etme becerileri: Problem çözme aşamalarından sonuçları inceleme evresinde
bireylerin gelecekte benzer durumlardan kaçınmak için problemin ve problem çözme sürecinin gözden
geçirilmesini ve benzer problem durumlarına uyarlayabilme becerisidir.

Mantıksal sorgulama becerisi: Soru sorma, problemi tanımlama, araştırma yöntemlerine başvurma, gerçek
durumlar ile bağdaşan tutarlı tahmin ve tanımlar yapma gibi alt becerileri kapsayan bir beceridir. Bu beceri
bireylerin gözlenen bir olguyu, olay veya durumu, geçmişte edinmiş oldukları bilgi ve becerileri kullanarak,
uygulayarak açıklamalarını veya çözümlemelerini sağlamaya çalışmaktadır (Ören & Tezcan, 2009). Problem
çözme aşamalarından problemi yönetme evresinde problemi daha küçük, yönetilebilir parçalara ayırma,
beyin fırtınası gibi farklı yöntemler ile çözüm önerilerini düşünme, çözüm önerilerini analiz etme
aşamalarında mantıksal sorgulama yapmayı gerektirir.

İşbirliği ve İletişim becerileri: Bireylerin problem çözme aşamasında diğer paydaşlara bilgi sağlaması veya
onlardan bilgi alması gerektiğinde paydaşlar ile iletişim halinde ve işbirliği içerisinde çalışması gerekir. İlgili
başlıklar çerçevesinde genel bir ilişkisel model oluşturulması gerekli görülmektedir. İlgili model çizim ve
açıklamaları sonuç ve tartışma bölümünde ele alınmıştır.

6. SONUÇ VE TARTIŞMA

Komputasyonel düşünme becerileri iç içe geçmiş alt beceri kümelerini içermektedir, bu alt beceri kümelerinin
ölçümleriyle komputasyonel düşünme becerisi ölçümüne yömnelik bir adım atılmış olabileceğine
inenılmaktaıdr. Alt beceri kümelerinin alan yazın incelemesinde ortaya çıkan vurguları da dikkate edilerek
kavramın ayrıntılı ilişkisel modeli Şekil 1’de görüldüğü gibi çıkarılmıştır.

9
Şekil 1: Komputasyonel Düşünme Alt Becerileri İlişkisel Modeli

Şekil 1 incelendiğinde, alt beceri alanlarının bir bölümünün teknik anlamda programlama becerilerilerinden
kaynaklandığı ve değişkenler, diziler, döngüler, nesne temellilik ve hata ayıklamayı içerdiği görülmektedir.
Komputasyonel düşünme çalışmaları içerisinde, programlama eğitimi ve ilgili uygulama alanlarının ön plana
çıktığı ifade edilebilir. Diğer taraftan, kavramın alt becerileri büyük oranda problem çözme becerisi ile
ilişkilendirilebilmekte, ancak, problem çözme ile ilişkilendirilen; formül oluşturma, parçalara ayırma,
algoritmik düşünme ve soyutlama gibi alt beceri alanlarının komputasyonel düşünmeden kaynaklanan
beceriler olduğu görülmektedir. Doğrudan bu beceri alanlarıyla bağlantılanmamış iletişim becerileri ve
işbirliği gibi beceriler de komputasyonel düşünme becerilerilerinin diğer alt başlıkları olarak dikkat
çekmektedir. Komputasyonel düşünmenin, iç içe geçmiş bu alt beceri yapısının değerlendirme amaçlı test ve
ölçek hazırlama süreçlerinde dikkate alınması önemli görülmektedir. Resnick ve Brennan (2012)’ın ortaya
koyduğu ve proje temelli uygulamaları kapsayan değerlerledirme yaklaşımı tüm alt değişkenlerin
ölçülebilmesi için kullanılabilmektedir. Tek boyutlu ölçüm çalışmalarının, kavramın belirsizliklerini arttırarak
bilgisayar bilimi alanında komputasyonel düşünme becerilerinin geliştirilmesine yönelik uygulamaların
eğitim sürecine entegrasyonunu geciktirdiklerine inanilmaktadir.

KAYNAKÇA

Adair, J. (2000). Karar verme ve problem çözme. (N. Kalaycı, çeviri). Ankara: Gazi Kitabevi.

Ahmadi, N., Jazayeri, M., & Landoni, M. (2012, July). Helping novice programmers to bootstrap in the cloud:
Incorporating support for computational thinking into the game design process. In Advanced Learning
Technologies (ICALT), 2012 IEEE 12th International Conference on (pp. 349-353). IEEE.

Anderson, J. R., 1980. Cognitive Psychology and It's Implications, San Fransisco: Freeman.

Barr, D., Harrison, J., & Conery, L. (2011). Computational Thinking: A Digital Age. Learning & Leading
with Technology, March/April, 20-23.
Bers, M. U., Flannery, L., Kazakoff, E. R., & Sullivan, A. (2014). Computational thinking and tinkering:
Exploration of an early childhood robotics curriculum. Computers & Education, 72, 145-157.

Bilen, M.(1996). Plandan uygulamaya öğretim.(4.baskı). Ankara: Aydan Web Tesisleri.

10
Bingham, A. (1998). Çocuklarda problem çözme yeteneklerinin geliştirilmesi, (A. F. Oğuzhan, çeviri),
İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Budner, S. (1962). Intolerance of Ambiquity as a Personality Variable, Journal of Personality, 30, 29-50.

Brennan, K., & Resnick, M. (2012, April). New frameworks for studying and assessing the development of
computational thinking. In Proceedings of the 2012 annual meeting of the American Educational
Research Association, Vancouver, Canada (pp. 1-25).

Cápay, M. (2014, December). Algorithmic thinking observation: How students of applied informatics break
the mystery of black box applications. In Interactive Collaborative Learning (ICL), 2014 International
Conference on (pp. 535-540). IEEE.

Choi, J., Lee, Y., & Lee, E. (2017). Puzzle based algorithm learning for cultivating computational
thinking. Wireless Personal Communications: An International Journal, 93(1), 131-145.

CSTA & ISTE (2011). Operational definition of computational thinking for K-12 education.1 Haziran 2017
tarihinde [http://www.iste.org/docs/ct-documents/computational-thinking-operational-definition-
flyer.pdf] adresinden alınmıştır.

D’Zurilla, T. & Goldfried, M. (1971). Problem Solving Behavior Modification. Journal of

Abnormal Psycology, 18, 45-47.

Erden M. & Akman Y.(1985). Eğitim psikolojisi: Gelişim, öğrenme, öğretme. Arkadaş Yayınları.

Futschek, G. (2006). Algorithmic Thinking: The Key for Understanding Computer Science. Lecture Note of
Computer Science (4226). Springer, 159 - 168.

Giordano, D., & Maiorana, F. (2014, April). Use of cutting edge educational tools for an initial programming
course. In Global Engineering Education Conference (EDUCON), 2014 IEEE (pp. 556-563). IEEE.

Grover, S., & Pea, R. (2013). Computational Thinking in K–12: A Review of the State of The Field.
Educational Researcher, 42(1), 38-43.

Grover, S., Pea, R., & Cooper, S. (2015). Designing for deeper learning in a blended computer science course
for middle school students. Computer Science Education, 25(2), 199-237.

Heppner P.P.& Anderson W.P. (1985). The relationship between problem solving self-appraisal &
psychological adjustment. Cognitive Therapy and Research, 4, 415-427.

Heppner, P. P., & Krauskopf, C. J. (1987). An information-processing approach to personal problem solving.
The Counseling Psychologist, 15(3), 371-447.

Huang, W., Deng, Z., & Rongsheng, D. (2009, April). Programming courses teaching method for ability
enhancement of computational thinking. In Computer Science and Information Technology-Spring
Conference, 2009. IACSITSC'09. International Association of (pp. 182-185). IEEE.

Hunsaker P.L. & Alessandra A.J. (1980). The art of managing people. Prentice Hall Inc. Englewood Cliffs,
New Jersey.

Jonassen, D.H. & Grabowski, B.L. (1993). Handbook of Individual Differences, Learning and Instruction,
Hillsdale, N.J.: Lawrence Earlbaum Associates.

Kalelioğlu, F.,& Gülbahar, Y. (2015). Bilgi İşlemsel Düşünme Nedir ve Nasıl Öğretilir?, 3. Uluslararası
Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Sempozyumu, Trabzon, Türkiye, Eylül 9 – 11.

11
Kazimoglu, C., Kiernan, M., Bacon, L., & Mackinnon, L. (2012). A serious game for developing
computational thinking and learning introductory computer programming. Procedia-Social and
Behavioral Sciences, 47, 1991-1999.
Korkmaz, Ö., Çakır, R., & Özden, M. Y. (2015). Bilgisayarca Düşünme Beceri Düzeyleri Ölçeğinin (Bdbd)
Ortaokul Düzeyine Uyarlanmasi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2).

Larkins, D. B., & Harvey, W. (2010). Introductory computational science using MATLAB and image
processing. Procedia Computer Science, 1(1), 913-919.

Lee, T. Y., Mauriello, M. L., Ahn, J., & Bederson, B. B. (2014). CTArcade: Computational thinking with
games in school age children. International Journal of Child-Computer Interaction, 2(1), 26-33.

Lee, C. H., & Soep, E. (2016). None But Ourselves Can Free Our Minds: Critical Computational Literacy as a
Pedagogy of Resistance. Equity & Excellence in Education, 49(4), 480-492.

Liu, B. & He, J. (2014). Teaching Mode Reform and Exploration on the University Computer Basic based on
Computational Thinking Training in Network Environment. Proceedings of the 9th International
Conference on Computer Science & Education (ICCSE 2014), 59- 62. IEEE: USA.

Mannila, L., Dagiene, V., Demo, B., Grgurina, N., Mirolo, C., Rolandsson, L., & Settle, A. (2014, June).
Computational thinking in K-9 education. In Proceedings of the working group reports of the 2014 on
innovation & technology in computer science education conference, 1-29. ACM.

McCabe R., Balnkstein K.R., & Mills L. S. (1999). Interpersonal sensity and social problem solving: relations
with academic and social self esteem depressive symptoms and academic performance. Cognitive
Therapy and Research 23(6) 587-604.

Mishra, S., & Iyer, S. (2015). An exploration of problem posing-based activities as an assessment tool and as
an instructional strategy. Research and Practice in Technology Enhanced Learning, 10(1), 2-19.

Moreno-León, J., & Robles, G. (2015, March). Computer programming as an educational tool in the English
classroom a preliminary study. In Global Engineering Education Conference (EDUCON), 2015 IEEE
(pp. 961-966). IEEE.

Morgan C. T. (2011) Psikolojiye Giriş (S. Karakaş, çeviri) Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.

Ören, F. Ş., & Tezcan, R. (2009). İlköğretim 7. sınıf fen bilgisi dersinde öğrenme halkası yaklaşımının
öğrencilerin tutumları üzerine etkisi. İlköğretim Online, 8(1).

Munoz, R., Barcelos, T. S., Villarroel, R., & Silveira, I. F. (2016, June). Game design workshop to develop
computational thinking skills in teenagers with Autism Spectrum Disorders. In Information Systems
and Technologies (CISTI), 2016 11th Iberian Conference on (pp. 1-4). IEEE.
Özçınar, H., Yecan, E., & Tanyeri, T. (2016). Öğretmen Gözüyle Görsel Programlama Öğretimi. 3.
Uluslararası Eğitimde Yeni Yönelimler Konferansı, Proceeding Book, 71-79.
Papadopoulos, Y., & Tegos, S. (2012, October). Using microworlds to introduce programming to novices. In
Informatics (PCI), 2012 16th Panhellenic Conference on (pp. 180-185). IEEE.

Patan, B., Karadeniz, Ş., Samur, Y., Şirin, D. & Gülseven, G. (2015). Okulöncesinde Bilişimsel Düşünme
Becerilerinin Geliştirilmesi: Bir Okulda Üniversite Projesi. 12.Eğitimde İyi Örnekler Konferans
Kitapçığı (s.27), 11 Nisan 2015, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.

Polya, G. (1957). How to Solve It? (2nd ed.). Princeton, N.J.: Princeton University Press.

Román-González, M., Pérez-González, J. C., & Jiménez-Fernández, C. (2016). Which cognitive abilities
underlie computational thinking? Criterion validity of the Computational Thinking Test. Computers in
Human Behavior, 1-14.

12
Şahiner, A., & Kert, S. B. (2016). Komputasyonel Düşünme Kavramı ile İlgili 2006-2015 Yılları Arasındaki
Çalışmaların İncelenmesi. EJOSAT: European Journal of Science and Technology, Avrupa Bilim ve
Teknoloji Dergisi, 5(9).

Standl, B. (2016, April). A case study on cooperative problem solving processes in small 9th grade student
groups. In Global Engineering Education Conference (EDUCON), 2016 IEEE (pp. 961-967). IEEE.

Tsai, C. W., Shen, P. D., Tsai, M. C., & Chen, W. Y. (2016). Exploring the effects of web-mediated
computational thinking on developing students’ computing skills in a ubiquitous learning environment.
Interactive Learning Environments, 1-16.

Toedte, R. J., & Aydeniz, M. (2015, October). Computational thinking and impacts on K-12 science
education. In Frontiers in Education Conference (FIE), 2015. 32614 2015. IEEE, 1-7. IEEE.

Turchi, T., & Malizia, A. (2016, September). Fostering computational thinking skills with a tangible blocks
programming environment. In Visual Languages and Human-Centric Computing (VL/HCC), 2016
IEEE Symposium on (pp. 232-233). IEEE.

Webb, D. C. (2010). Troubleshooting assessment: an authentic problem solving activity for it education.
Procedia-Social and Behavioral Sciences, 9, 903-907.

Wing, J. (2006). Computational Thinking. Communications of the ACM, 49(3), 33-35.

Wing, J. (2011). Research notebook: Computational thinking—What and why? The Link Magazine, Spring.
Carnegie Mellon University, Pittsburgh. 1 Haziran 2017 tarihinde
[https://www.cs.cmu.edu/link/research-notebook-computational-thinking-what-and-why] adresinden
alınmıştır.

Yinnan, Z., & Chaosheng, L. (2012). Training for computational thinking capability on programming
language teaching. In Computer Science & Education (ICCSE), 2012 7th International Conference on
(pp. 1804-1809). IEEE.

Zhenrong, D., Wenming, H., & Rongsheng, D. (2009). Discussion of Ability Cultivation of Computational
Thinking in Course Teaching. Proceedings of International Conference on Education Technology and
Computer, 197 – 200. IEEE: USA.

13
 14
View publication stats