ETF – Elektrotehnicki fakultet u Beogradu

Odsek za telekomunikacije i IT
RADIO Lab

BEŽICNE LOKALNE MREŽE

(Wireless LANs - WLANs)
Realne mogucnosti i dometi

Prof. dr Djordje Paunovic

Docent dr Aleksandar Neškovic
Saradnik Irena Jankovic
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 1
 UVOD
q Ubrzan razvoj WLAN-ova tokom poslednje
decenije;
q De facto svetski standard (IEEE);
q Prodor WLAN mreža u sve sfere života;
q Korišcenje u poslovnim i akademskim
okruženjima, medicinskim ustanovama,
hotelima, aerodromima, hot spot mestima,
coffe shop-ovima...
q Popularnost zbog specificnih
karakteristika:
n automatski bežicni pristup,
n pokretnost korisnika i komfor u radu,

n jednostavnost konfiguracije bez lokalnih kablova,

14 Jednostavnost
n-Oct
14-Oct-
- 04 ekstenzije na
Cores-
Cores standardne Ethernet mreže,
-DATUM04 2

n skalabilnost i fleksibilnost,
 Typical applications
Application Type
Difficult access locations
Category
Historic buildings
Specific Cases

Remote buildings Building to building bridging

in public area Internet providers access to corporate users
Stations inaccessible Airport light beacons system
by wire Harbour light beacons system
Over the rail links in railway stations
Temporary networks Emergency networks Emergency service providers' network at
(with permanent users) disaster site
Disaster recovery Reactivation of affected user's network
Exhibitions Internet access
Exhibitor to base premises
Offices with frequent
changes in topology
Temporary offices Construction sites
Auditing group inside a client company
Training company inside a client company
Point of sale
Point of entry Airports - ship to shore
Harbours - ship to shore
Couriers - base to truck night loading of
following day schedule
Maintenance - base to truck night loading of
following day schedule

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 3
Application Type Category
Permanent networks Conference rooms
(with temporary users)
University auditoriums
Manufacturing
Education - schools
Mobile users Point of entry (airports,
harbours,...)
Manufacturing plants
Warehouses
University campus
Factory plants
Hospitals
Hand held devices to base
station relaying to central
network
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores
Specific Cases
Immediate access to wired LAN resources
Participant to participant transfer of data
Making presentations from network
Student - student
Lecturer - student
Lecturer - wired LAN (email, internet, library)
Student - wired LAN
Fast deployment of carts with on board
computers in clean and sealed rooms
Mobile carts with PC being moved from
classroom to classroom when needed
Moving cranes, Unmanned vehicles
Communications with moving resources/equipment
Moving Cranes
Unmanned vehicles
Moving cranes
Unmanned vehicles
Barcode readers (on line inventory)
Access to wired LAN from any building
(library, internet, email,...)
Access to wired LAN from any building
Point of care (bedside) access to wired LAN
resources (patient records)
On line telemetry
On line tax collection
4
 Bežicne mreže

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 5
RADIO-SISTEMI 03/04
 WLAN versus wired LAN
n WLAN is significantly different from traditional, wired LAN.
n Destination Address (DA) is not equal to Destination Location.
n The transmission medium:
- has no absolute or observable boundaries,
- has dynamic and impredictable characteristics ,
- small changes in stations' positions or movement of objects
in the area can result in drastic differences in signal strength,
- is less reliable than wires.
n The assumption that every STA can hear every other STA is invali d.
n Network topology is dynamic (portable STA, mobile STA).
n For mobile STA, receiver may not be ON on a permanent basis.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 6
 WLAN
CONCEPTS
Dva osnovna nacina rada:
Ad hoc nacin rada
Infrastrukturni nacin rada

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 7
 Topologija – ad hoc nacin rada

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 8
Topologija – infrastrukturni nacin rada

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 9
 IEEE 802.11x - Wireless
LAN Standard
m Media Access Control
(MAC) Layer
m Physical (PHY) Layer
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 10
• Kao rezultat rada posebne IEEE grupe, 1997.g. donet je
IEEE 802.11 standard.
• Svi 802.11x standardi obuhvataju specifikacije
MAC (Medium Access Control) i fizickog (PHYsical
Layer) sloja OSI (Open System Interconnection) modela
• LLC (Logical Link Control) sloj je zajednicki za sve LAN
mreže, što omogucava njihovu medusobnu povezanost.
• Wireless IEEE 802.11x standard definiše MAC podsloj,
MAC servise i protokole i tri razlicita fizicka pristupa.

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 11
7 APPLICATION

6 PRESENTATION

5 SESSION

4 TRANSPORT

3 NETWORK

LLC
(LOGICAL IEEE 802.2 (LLC)
LINK
2 CONTROL)

MAC IEEE IEEE IEEE IEEE IEEE IEEE IEEE ISO

(MEDIA 802.3 802.4 802.5 802.6 802.9 802.11 802.12 9314
ACCESS
CONTROL)
ETHERNET AND ISOCHRONOUS WIRELESS
1 PHYSICAL TOKEN BUS TOKEN RING DQDB 100 BaseVG FDDI
FAST ETHERNET ETHERNET LAN

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 12
 IEEE 802.11

LLC
2
Point Coordination Function
MAC
SM
Di s tr i bu t ed Co or di n at i on Fu nc t io n - CS MA /C A
Station
FHSS DSSS IR Management
1 PHYSICAL Frequency Hopping Direct Sequence
Infrared
Spread Spectrum Spread Spectrum

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 13
• U okviru standarda IEEE 802.11 definisana su u osnovi tri tipa fizickih
pristupa tako da se mogu razlikovati razliciti tipovi WLAN mreža:

• Infracrvene mreže (IR) u okviru kojih se podaci prenose na

frekvencijama infracrvenog spektra.
(Mala talasna dužina, osetljivost na prepreke i prisustvo ljudi, dometi
mali, protoci veliki, cena povoljna. Koristi se direktna ili difuzna tehnika
emitovanja. Primena najcešce u personalnim, kucnim okruženjima.)

• LAN mreže koje koriste tehniku proširenog spektra (SS, Spread

SpectrumTechnique)
(Prvobitno razvijene za vojne službe. Koriste se radio-talasi (RF) u ISM
(Industrial, Scientific and Medical) opsegu na 2.4GHz (i na 5 GHz).
Tokom SS prenosa digitalna poruka se širi u spektru kako bi poprimila
osobine slucajnog pozadinskog šuma, cime se izbegavaju ili se smanjuju
smetnje.)

• Koriste se dve tehnike:

- FHSS (Frequency Hopping Spread Spectrum), i
- Oct-
14
DSSS
14--Oct- 04
(Direct Sequence Spread Spectrum)
Cores--DATUM04
Cores 14
 Uporedni pregled karakteristika
IEEE 802.11x standarda

Standard Godina Protok Frekvencijski opseg

IEEE 802.11 1997 g. 1-2 Mbps ISM opseg 2.4 GHz

IEEE 802.11b 1999 g. 1-11 Mbps ISM opseg 2.4 GHz

IEEE 802.11a 1999 g. do 54 Mbps 5 GHz opseg

IEEE 802.11g 2002 g. do 54 Mbps ISM opseg 2.4 GHz

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 15
 Varijante IEEE 802.11 Standarda

IEEE 802.11b ⇒ WiFi (Wireless Fidelity)

IEEE 802.11g ⇒ WiFi 5 (Wireless Fidelity 5x)

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 16
 IEEE 802.11b WLAN mreže imaju celijsku
strukturu pa je za dobro funkcionisanje
neophodno u fazi implentacije izvršiti
pažljivu raspodelu frekvencija prema
pojedinim celijama. DSSS tehnika širi RF
signal tako da je pri prenosu zauzeto 22MHz
opsega. Kako je raster kanala 5MHz, tek se
svaki šesti kanal ne preklapa.

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 17
 DSSS (IEEE 802.11b)

Band
Teritory 2.4 GHz ISM band
width
Europe* 2.4000 - 2.4835 GHz 83.5 MHz
France 2.4465 - 2.4835 GHz 37.0 MHz
Spain 2.4450 - 2.4750 GHz 30.0 MHz
Japan 2.4710 - 2.4970 GHz 26.0 MHz
US 2.4000 - 2.4835 GHz 83.5 MHz
Canada 2.4000 - 2.4835 GHz 83.5 MHz
*(except France and Spain)

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 18
Interferencija u IEEE 802.11b mrežama
Eksterni izvori interferencije
• Mikrotalasne pecnice,
• Bežicni telefoni na 2.4GHz,
• Bluetooth sistemi i
• Susedne WLAN mreže.

Interni izvori interferencije

• Feding (fading),
• Prenos bez direktne vidljivosti,
• Medusobno ometanje iz razlicitih celija ili
sistema.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 19
 Aspekti sigurnosti WLAN mreža

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 20
 Open system proces autentifikacije

EAP proces autentifikacije

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 21
 Prikaz uredaja

n
n

n
n AP-10
AP-10
SA-PCR
SA-PCR
 Prakticna implementacija
IEEE 802.11b WLAN mreže u
indoor okruženju

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 23
 MERNI SISTEM
q IEEE 802.11b WLAN- de facto standard
n Frekvencijski opseg 2.4 GHz
n DSSS (Direct Sequence Spred Spectrum ) tehnika
modulacije
n Obezbeduje protoke do maksimalnih 11Mbps
q Infrastrukturni mod rada ostvaren je ekstenzijom
Ethernet mreže koji ima ulogu okosnice
q Pristupne tacke, tzv. APs (Access Points) su uredaji
koji su direktno povezani na žicanu infrastrukturu
a ulogu klijenata imali su notebook racunari
q Svaki AP pokriva jednu celiju, tzv. BSS (Basic
Service Set) dok citava celijska struktura
predstavlja ESS (Extended Service Set)
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 24
 Cisco Aironet 350 Series Access Points

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 25
 Konfiguracija AP-a podrazumevala je:

q standardnu verziju AP-a sa 2.2dBi diversity

dipol antenama,
q ukljucivanje u mrežu dodelom odgovarajucih
IP adresa,
q podešavanje za rad u šestom radio-kanalu
na 2.437GHz,
q maksimalnu predajnu snagu od 100mW,
q In-line napajanje preko Ethernet port-a uz
pomoc power injector-a,
q mod rada tako da se optimiziraju ostvareni
protoci u mreži.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 26
 Cisco Aironet 350 Series Client Adapters

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 27
 Konfiguracija klijenata:
q Klijent adapteri u obliku PCMCI kartica sa
integrisanim antenama (dobitak oko 0dBi),
q Maksimalna predajna snaga 100mW,
q CAM (Constantly Awake Mode), neophodan
za eksperimentalna merenja, ali iziskuje
veliku baterijsku potrošnju,
q Veoma bitna softverska podrška - Cisco
Aironet Client Utility- koji funkcioniše kao
graficki interfejs, analizira okruženje i pruža
informacije o kvalitetu signala na prijemu,
nivou snage signala [dBm] i SNR (Signal-to-
Noise) odnosu izraž enom u [dB].
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 28
 MERNA METODOLOGIJA
P2 P1

3
AP P3 AP2 AP1

q Klijent, tj. notebook racunar, pomocu koga su vršena

merenja bio je smešten na pokretna kolica visine 1m;
q Scenario 1 ukljucuje AP1 i jednog klijenta;
q Scenario 2 ukljucuje AP1, AP2, AP3 i oba klijenta.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 29
 EKSPERIMENTALNI REZULTATI
q Ponovljivost rezultata merenja
u Cetiri seta merenja, 60 razlicitih mernih lokacija, prvi set
merenja je korišcen kao referenca.

u Srednje odstupanja rezultata: 0.42dB, 0.47dB, -2.15dB.

u Promena visine za 40cm znacajno utice (-2.15dB).
u Promena visine klijenta menja poziciju klijenta u odnosu na
DZR antene i registruje se kao slabljenje nivoa snage za 6dB
u-neposrednoj
14--Oct
14 Oct- 04 blizini AP-a.
Cores--DATUM04
Cores 30
 Radio-pokrivenost

q Dinamika signala 44dB. Maksimalni izmereni nivo je -41dBm, a

minimalni odgovara pragu prijema od -85dBm(-87dBm)
q Domet signala koji emituje AP1, pri snazi od 100mW, iznosi:
u 120m pri LoS propagaciji
u 40m kada postoji uticaj zidnih površina na slabljenje
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 31
 Model predikcije nivoa snage signala
q ”LOS” propagacija

u Aproksimacija logaritamskom funkcijom opadanja nivoa:

P = Po - n*10log (d/do)
u Koeficijent slabljenja nivoa snage signala iznosi n=1.65.
u Uslovi prostiranja ”bolji” nego u slobodnom prostoru (n=2),
u Tunelski
14--Oct
14 Oct-- 04
efekat u indoor okruženju fakulteta.
Cores--DATUM04
Cores 32
 Uticaj prepreka na slabljenje
3 5

3 0
Uneto slabljenje[dB]

2 5

2 0
1 5

1 0
y = 0.0297x + 19.87
5

D e b ljin a z id a [ m ]

q Varijacije slabljenja su od 5-30dB sa srednjom vrednošcu

od 20dB.
q Dodatno je utvrdeno da vrednosti slabljenja znatno više
variraju u blizini AP-a. Na rastojanjima vecim od 20m
slabljenje teži konstantnoj vrednosti od 20dB.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 33
 Slabljenje usled zaklanjanja antene
telom korisnika
25

20
Slabljenje[dB]

15

10

Redni broj merne lokacije

q Srednja vrednost slabljenja 11dB, standardna devijacija 5.2dB.

q Maksimum slabljenja je oko 22dB.
q Ovakav nacin ometanja narušava LoS, a rezultati pokazuju da
bez direktne vidljivosti znacajno opada signal na prijemu.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 34
 Slabljenje usled ”gužve” u okolini klijenta
25
Slabljenje [dB] 20
15
10
5
0
-5
-10
2

16

23

30

37

44

51

58

65

72

79
Redni broj merne lokacije

q Srednje slabljenje 10dB, standardna devijacija 5.77dB.

q Trenutne varijacije nivoa izmedu 10-15dB.
q Maksimalna dubina feding-a ovog tipa je 20dB.
q Slabljenje direktno zavisi od kretanja i rasporeda ljudi.

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 35
 Handover
q Scenario 2 podrazumeva aktivnost sva tri AP-a i oba klijenta.
q Klijent 1 je prioritetno povezan na AP3.
q Klijent 2 ima ulogu ometaca i ”ping-ovan” je sa rutera preko
jednog od preostala dva AP-a, pri cemu komunikacijom
opterecuje radio-kanal sa:
q 5% maksimalnog opterecenja;
q 50% maksimalnog opterecenja.
Rezultati:
q Pokušaj handover-a registrovan je tek pošto nivo snage
dostigne prag prijema od -85dBm. Potom sledi pauza u
trajanju 3-4s u okviru koje se vrši reasocijacija.
q Primarni kriterijum za izbor nove stanice je kvalitet signala.

14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 36
 ZAKLJUCAK
u Za ostvarenu vrednost koeficijenta n=1.65, okruženje
pruža dobre uslove za propagaciju signala.
u Dinamika signala od 44dB je velika za površinu
120x30m.
u Ostvareni dometi od 120m i 40m i u skladu su sa
standardom specificiranim vrednostima.
u Neophodno je uzeti u obzir da odlican ili dobar kvalitet
veze zahteva direktnu opticku vidljivost AP -a i klijenta.
u U svim slucajevima je potrebno da se pozicije AP -a
pažljivo i optimalno utvrde.
u Pri tome nikako ne treba zanemariti uticaj ”gužve”,
koja mo že znatno da degradira signal.
u WLAN mreža u praksi dobro podržava servis roaming-a
medu celijama.
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 37
 HVALA NA
PAŽNJI !
The End
14--Oct
14 Oct-- 04 Cores--DATUM04
Cores 38