‫فصل دوم‬

‫معيارهاي طراحي و مهندسي انتخاب شينه‬

‫‪ -1‬مقدمه ‪:‬‬
‫در اين فصل اصول و معيارهاي طراحي شينه پستهاي فشار قوي و عوامل‬

‫مؤثر در طراحي آن بيان ميگردد‪ .‬در پايان مثالهاي متنوعي جهت آشنايي با‬

‫رويههاي طراحي ارائه ميشوند‪.‬‬

‫‪ -2-1‬كليات ‪:‬‬
‫همانطور كه در فصل اول بيان گرديد‪ ،‬در پستهاي فشار قوي‪ ،‬اتصال‬

‫الكتريكي كليه خطوط ورودي و خروجي به يكديگر توسط شينه فشار قوي‬

‫امكان پذير ميگردد و كليه فيدرها از طريق شينه سراسري به يكديگر متصل‬

‫ميشوند‪ .‬به همين علت در حالت كلي لزم است شينهها از ظرفيت كافي‬

‫جهت دريافت تمامي انرژي و توزيع آن برخوردار باشد‪ .‬با بروز عيب در هر‬

‫يك از فيدرها و تجهيزات آنها‪ ،‬جريان اتصالي از طريق تمامي فيدرها به سمت‬

‫نقطه عيب برگشته و در شينهها با يكديگر جمع شده‪ ،‬جريان اصلي را تشكيل‬

‫ميدهند‪ .‬در نتيجه ضروري است‪ ،‬شينهها و يراقآلت مربوطهشان از‬

‫استقامت الكتريكي و مكانيكي كافي در قبال برقراري جريان عيب برخوردار‬

‫باشد‪.‬‬

‫به طور كلي مسئله طراحي شينه‪ ،‬شامل انتخاب المانهاي استراكچر شينه و‬

‫نحوه قرارگيري آنها ميباشد‪ .‬براي دست يافتن به يك طراحي ايمن‪ ،‬قابل‬

‫اطمينان و اقتصادي ضروري است كه المانها و نحوه قرارگيري آنها‪ ،‬به جهت‬

‫برآورده شدن شرايط طراحي‪ ،‬به صورت بهينه انتخاب گردند‪ .‬در اين فصل‬

‫‪19‬‬
‫اصول و معيارهاي انتخاب خصوصيات هادي استراكچر شينه‪ ،‬كه از اين به بعد‬

‫به طور خلصه شينه ناميده ميشود‪ ،‬ارائه ميگردد‪.‬‬

‫به طور كلي انتخاب شينه شامل سه مرحله انتخاب جنس هادي‪ ،‬نوع هادي و‬

‫سطح مقطع آن ميباشد‪ .‬شينهها عموما ا از جنس آلومينيوم و مس ساخته‬

‫ميشوند كه هر يك داراي معايب و مزاياي مربوط به خود ميباشند‪ .‬در‬

‫پستهاي فشار قوي فضاي باز با سطوح ولتاژي ‪ 63‬الي ‪ 400‬كيلوولت‪ ،‬عمدتا ا‬

‫از شينههاي آلومينيومي يا آلياژهاي آن استفاده ميگردد‪ .‬شينهها به دو نوع‬

‫نرم يا قابل انعطاف و سخت يا صلب تقسيم بندي ميگردند كه بسته به طرح‬

‫استقرار فيزيكي تجهيزات‪ ،‬مزايا و معايب آنها و هزينههاي پرداختي جهت‬

‫طراحي‪ ،‬نصب و بهرهبرداري از آنها يكي از اين نوع شينهها و يا تركيبي از آنها‬

‫بعنوان شينه پست انتخاب ميشود‪.‬‬

‫سطح مقطع شينه مهمترين پارامتر در انتخاب اين تجهيز است كه باتوجه به‬

‫معيارهايي مانند جريان مجاز دائمي‪ ،‬تحمل جريان اتصال كوتاه از نظر‬

‫حرارتي‪ ،‬استقامت مكانيكي در رابطه با نيروهاي اتصال كوتاه‪ ،‬كرونا و غيره‬

‫انتخاب ميگردد‪.‬‬

‫به طور كلي‪ ،‬پس از انتخاب جنس )آلومينيوم يا آلياژهاي آن( و نوع شينه‬

‫)سخت‪ ،‬نرم و يا تركيب آنها(‪ ،‬تنها پارامتر باقي مانده‪ ،‬سطح مقطع شينه‬

‫بوده كه اصول و معيارهاي حاكم براي انتخاب آن در اين فصل ارائه ميشود‪.‬‬

‫‪ -2-2‬اطلعاات مورد نياز جهت طراحي ‪:‬‬

‫اطلعات يا شرايط طراحي‪ ،‬حداقل نيازمنديهاي الكتريكي و مكانيكي‬

‫ضروري جهت طراحي شينه را در اختيارطراح قرار ميدهد‪ .‬اين شرايط‬

‫‪20‬‬
 ‫طراحي براساس مشخصههاي سيستم قدرت مورد نظر و جايگاه پست در‬

‫اين سيستم‪ ،‬تعيين ميگردند‪ .‬شرايط طراحي شامل موارد زير ميباشند ‪:‬‬

‫‪ -2-2-1‬جريان نامي شينهها ‪:‬‬

‫جريان نامي شينهها عموما ا بوسيله نيازمنديهاي سيستم قدرت و يا بوسيله‬

‫ظرفيت تجهيزات متصل شده به آنها تعيين ميگردد‪ .‬در اين مورد حداكثر بار‬

‫فيدرهاي ورودي و خروجي در دوره عمر پست و يا ظرفيت‬

‫ترانسفورماتورهاي متصل به آنها جزء اطلعات مورد نيازي است كه بايد در‬

‫دسترس باشد‪ .‬جريان نامي شينههاي پستهاي فشار قوي ميبايستي باتوجه‬

‫به حداكثر جريان فيدرها در طول عمر پست و حالتهاي مختلفي كه اين‬

‫جريانها ميتوانند به شينهها وارد يا خارج شوند‪ ،‬تعيين گردد‪ .‬پس از محاسبه‬

‫حداكثر جريان ممكنه عبوري از شينه‪ ،‬عدد بدست آمده حداقل در ضريب‬

‫‪ 3/1‬ضرب ميگردد تا حداكثر جريان عبوري از شينه بدست ميآيد‪ .‬اين‬

‫ضريب جهت پوشش موارد غيرقابل پيش بيني در تعيين حداكثر جريان ممكنه‬

‫عبوري از شينه‪ ،‬استفاده ميگردد‪.‬‬

‫‪ -2-2-2‬سطح اتصال كوتاه پست ‪:‬‬

‫اطلعات مربوط به حداكثر سطح اتصال كوتاه در دوره طول عمر پست بايد‬

‫توسط گروه برنامهريزي در اختيار طراح قرار گيرد‪ .‬در صورت عدم وجود‬

‫اطلعات كافي و يا وجود اطلعات مربوط به سطح اتصال كوتاه پست تنها‬

‫در چند سال بهرهبرداري‪ ،‬طراح پست خود بايستي يك بررسي تقريبي جهت‬

‫تعيين سطح اتصال كوتاه تجهيزات پست انجام دهد‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ -2-2-3‬شرايط محيطي و ارتفاع محل پست ‪:‬‬
‫حداكثر و حداقل درجه حرارت محيط‪ ،‬حداكثر سرعت باد پيش بيني شده‪،‬‬

‫بدترين شرايط يخ همراه باد در محل پست و همچنين ارتفاع پست از سطح‬

‫دريا بايد بعنوان اطلعات ورودي به طراح اعلم گردد‪ .‬چنانچه محلي كه پست‬

‫در آن قرار گرفته است‪ ،‬جزء مناطق زلزله خيز محسوب گردد‪ ،‬شرايط‬

‫ديگري نيز در اين خصوص بايد در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫شرايط فوق در محل پست مورد نظر را ميتوان با استفاده از نشريه‬

‫"طبقهبندي شرايط محيطي و اقليمي" استخراج نمود‪.‬‬

‫‪ -2-2-4‬اطلعاات عامومي پست ‪:‬‬

‫اطلعات عمومي پست شامل ‪ :‬حداكثر ولتاژ بهرهبرداري پست‪ ،‬سطحي‬

‫استقامت عايقي تجهيزات پست و طرح جانمائي اوليه پست كه در آن ارتفاع‬

‫و محل قرارگيري شينهها مشخص شدهاند‪ ،‬ميباشد‪ .‬علوه بر اين اطلعات‪،‬‬

‫مكان و نوع اتصال تجهيزات فشار قوي به شينهها نيز بايد مشخص باشد‪.‬‬

‫وجود يا عدم وجود سيستم وصل مجدد اتوماتيك‪ 1‬در كليدهاي پست نيز بايد‬

‫مشخص گردد‪.‬‬

‫‪ -2-3‬عاوامل تاثيرگذار در انتخاب شينه ‪:‬‬

‫شينهها در طي بهرهبرداري و برقراري جريانهاي بار و جريانهاي اتصال كوتاه‬

‫تحت تاثير پديدههاي متعدد الكتريكي و مكانيكي قرار ميگيرند‪ .‬انتخاب‬

‫اجزاي استراكچر شينه باتوجه به آثار اين پديدههاي الكتريكي و مكانيكي‬

‫صورت ميگيرد‪ .‬در اين ميان عوامل تاثيرگذار در انتخاب سطح مقطع شينه‬

‫عبارتند از ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Autoreclosing‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ -‬جريان مجاز دائمي كه متناسب با حداكثر درجه حرارت مجاز هادي‬

‫ميباشد‪.‬‬

‫‪ -‬پديده كرونا و شدت ميدان الكتريكي حاصل از آن در سطح شينهها‪.‬‬

‫‪ -‬تنشهاي حرارتي ناشي از اتصال كوتاه‪.‬‬

‫‪ -‬تنشهاي مكانيكي ناشي از اتصال كوتاه‪.‬‬

‫‪ -‬تنشهاي مكانيكي ناشي از نيروهاي استاتيكي اثرگذار بر شينه‪.‬‬

‫‪ -‬ميزان تغيير مكان افقي شينههاي نرم‪.‬‬

‫‪ -2-3-1‬حداكثر درجه حرارت دائمي مجاز ‪:‬‬

‫استقامت مكانيكي مواد تشكيل دهنده هادي با افزايش دما كاهش مييابد‪.‬‬

‫اين ميزان كاهش در هاديهاي آلومينيومي بيش از هاديهاي مسي ميباشد‪.‬‬

‫بعنوان نمونه جدول )‪ (1-2‬تاثير افزايش درجه حرارت برروي استقامت‬

‫مكانيكي آلومينيوم را نشان ميدهد ]‪.[6‬‬

‫براي دماهاي بالتر از ‪ 160‬درجه سانتيگراد اين خواص به مدت زمان‬

‫حرارت دادن نيز بستگي دارند‪ .‬تحت شرايط اتصال كوتاه‪ ،‬دماي هاديهاي‬

‫آلومينيومي نبايد بيشاز ‪200‬درجهسانتيگراد افزايش يابد ]‪.[7‬‬

‫حداكثر دماي كار دائم هاديهاي آلياژ آلومينيوم نيز نبايد بيش از ‪ 90‬درجه‬

‫سانتيگراد باشد]‪.[1‬‬

‫جدول )‪ : (1-2‬تأثير درجه حرارت برروي استقامت مكانيكي آلومينيوم‬

‫‪23‬‬
 ‫‪250‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪20‬‬ ‫درجه حرارت )◦‪(c‬‬

‫‪70-30‬‬ ‫‪110-‬‬ ‫‪120-‬‬ ‫‪130-‬‬ ‫استقامت كششي‪(N/mm2) 1‬‬

‫‪80‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪90‬‬

‫‪60-30‬‬ ‫‪100-‬‬ ‫‪110-‬‬ ‫‪120-‬‬ ‫)‪(N/mm‬‬ ‫كشش تسليم‬

‫‪70‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪80‬‬

‫تا ‪60‬‬ ‫‪11-7‬‬ ‫‪10-5‬‬ ‫‪10-5‬‬ ‫ميزان كشيدگي در هنگام‬

‫گسيختگي‪(%) 2‬‬

‫‪ -2-3-2‬جريان مجاز دائمي ‪:‬‬

‫جريان مجاز هادي بوسيله حداكثر دماي كاري آن هادي محدود ميگردد‪.‬‬

‫افزايش بي رويه دماي هادي كاهش استقامت مكانيكي هادي را به دنبال‬

‫خواهد داشت و يا اينكه با انتقال حرارت به تجهيزاتي كه به هاديها متصل‬

‫هستند‪ ،‬ميتواند موجب بروز عيب در اين تجهيزات گردد‪.‬‬

‫دماي هادي به تعادل مقدار گرماي وارد شده و خارج شده از آن بستگي دارد‪.‬‬

‫براي برقراري تعادل حرارتي‪ ،‬بايد حرارت ايجاد شده به جهت اثرژولي‪ 3‬و‬
‫‪5‬‬
‫اشعه خورشيد‪ 4‬معادل حرارت خارج شده از هادي به جهت انتقال همرفتي‬

‫گرما و تشعشع‪ 6‬باشد‪.‬‬

‫تعادل حرارتي را ميتوان بوسيله رابطه تقريبي زير بيان نمود ]‪: [5‬‬
‫‪Pj + Psol = Prad + Pconv‬‬ ‫)‪(2-1‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Pj‬حرارت توليد شده بوسيله اثرژولي‪(w/m) ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Tensile Strength‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Elongation at Fracture‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Joule Effect‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Solar Radiation‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Convection‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Radiation‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪ = Psol‬بهره جذب حرارت خورشيد بوسيله سطح هادي‪(w/m) ،‬‬

‫‪ = Prad‬تلف حرارتي ناشي از تشعشع حرارت‪(w/m) ،‬‬

‫‪ = Pconv‬تلف حرارتي ناشي از انتقال همرفتي حرارت‪ ،‬برحسب وات بر متر‬

‫ميباشد‪.‬‬

‫پارامترهاي مورد استفاده در معادله )‪ (1-2‬به عوامل مختلفي از قبيل ‪:‬‬

‫‪ ‬مقاومت مؤثر هادي مورد نظر تحت دما و فركانس مشخص‪.‬‬

‫‪ ‬ضريب جذب اشعه خورشيد براي سطح هادي‪.‬‬

‫‪ ‬ارتفاع هادي از سطح دريا‪.‬‬

‫‪ ‬سرعت باد‪.‬‬

‫‪ ‬مساحت سطح هادي‪.‬‬

‫‪ ‬دماي اوليه هادي‪.‬‬

‫‪ ‬دماي محيط‪.‬‬

‫‪ ‬دماي مجاز نهايي و ‪ ...‬وابسته ميباشند‪.‬‬

‫‪ -‬اثر ژولي ]‪: [5‬‬

‫تلفات توان ناشي از اثر ژولي از رابطه زير بدست ميآيد ‪:‬‬

‫)‪Pj = RTI2max(2-2‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Pj‬تلفات توان ناشي از اثر ژولي در دماي ‪ ،T‬برحسب وات بر متر‪.‬‬

‫‪ = RT‬مقاومت الكتريكي هادي در دماي ‪ ،T‬برحسب اهم بر متر‪.‬‬

‫‪ = Imax‬حداكثر جريان مجاز هادي در دماي ‪ ،T‬برحسب آمپر ميباشد‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫مقاومت الكتريكي هادي در دماي ‪ ،T‬بطور تقريبي از رابطه زير قابل محاسبه‬

‫ميباشد ‪:‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R T  R 80 1    ( 100  1) *  T - 80  ‬‬ ‫)‪(2-3‬‬
‫‪  20 R 80‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ : T‬دماي هادي كه رابطه )‪ (3-2‬به مقاوت هادي در آن منجر ميگردد‪،‬‬

‫برحسب درجه سانتيگراد‪.‬‬

‫‪ = R100‬مقاومت هادي در دماي ‪ 100‬درجه سانتيگراد‪ ،‬برحسب اهم بر متر‪.‬‬

‫‪ = R80‬مقاومت هادي در دماي ‪ 100‬درجه سانتيگراد‪ ،‬برحسب اهم بر متر‬

‫ميباشد‪.‬‬

‫كميتهاي ‪ R80 , R100‬براي هاديهاي آلومينيومي )نوع ‪ A1‬مطابق مراجع ]‪ 5‬و‬

‫‪ ([17‬در جدول )الف ‪ (3-‬پيوست )‪ (1-2‬ارائه شدهاند‪.‬‬

‫‪ -‬بهره جذب انرژي حرارتي خورشيد ]‪: [5‬‬

‫بهره جذب انرژي حرارتي خورشيد از رابطه زير تعيين ميگردد ‪:‬‬

‫‪Psol = .D.Si‬‬ ‫‪(2-‬‬

‫)‪4‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Psol‬بهره جذب انرژي خورشيد‪ ،‬برحسب وات بر متر‪.‬‬

‫‪ = ‬كميتي ثابت كه نشان دهنده ضريب جذب انرژي خورشيد ميباشد‪.‬‬

‫مقدار اين كميت بين ‪ 3/0‬تا ‪ 9/0‬ميباشد‪ .‬مقدار اين كميت براي هاديهاي‬

‫آلومينيومي عموما ا برابر ‪ 5/0‬در نظر گرفته ميشود ]‪.[1‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪ = D‬قطر هادي‪ ،‬برحسب متر‬

‫‪ = Si‬شدت اشعه خورشيد‪ ،‬برحسب وات بر متر مربع ميباشد‪ .‬مقدار اين‬

‫كميت تابع شرايط آب و هوايي محل پست‪ ،‬زاويه تابش خورشيد و ‪...‬‬

‫ميباشد‪ .‬در صورت نبود اطلعات دقيق درخصوص اين پارامتر ميتوان آن‬

‫را برابر ‪ 900‬وات بر متر مربع در نظر گرفت‪.‬‬

‫‪ -‬تلف حرارتي ناشي از تشعشع حرارت ]‪: [5‬‬

‫تلفات حرارتي ناشي از تشعشع حرارت از هادي‪ ،‬از رابطه زير بدست ميآيد‬

‫‪:‬‬

‫)‪Prad = SDKe (T42 – T41‬‬ ‫)‪(2-5‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Prad‬تلف حرارتي ناشي از تشعشع حرارت از هادي‪ ،‬برحسب وات بر متر‪.‬‬

‫‪ = S‬ثابت بولتزمن )‪(5.6710-8 w.m-2.k-4‬‬

‫‪ = D‬قطر هادي‪ ،‬برحسب متر‪.‬‬

‫‪ = Ke‬كميتي ثابت است كه نشان دهنده ضريب صدور تشعشع‪ 1‬از هادي‬

‫نسبت به اجسام تيره ميباشد‪ .‬مقدار اين كميت براي هاديهاي آلومينيومي‬

‫و آلياژهاي آن عموما ا برابر ‪ 6/0‬در نظر گرفته ميشود‪.‬‬

‫‪ = T1‬درجه حرارت متوسط محيط‪ ،‬برحسب درجه كلوين‪.‬‬

‫‪ = T2‬درجه حرارت نهايي هادي برحسب درجه كلوين ميباشد‪.‬‬

‫‪ -‬تلفات حرارتي ناشي از انتقال همرفتي حرارت ]‪: [5‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Emissivity Coefficient‬‬

‫‪27‬‬
 ‫تلف حرارتي ناشي از انتقال همرفتي حرارت از هادي به محيط پيراموناش‬

‫از رابطه زير بدست ميآيد ‪:‬‬

‫)‪(2-6‬‬
‫‪Pconv   .Nu.(T2 T1 )‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Pconv‬تلف حرارتي ناشيازانتقال همرفتيحرارت ازهادي به محيط‬

‫پيرامون‪ ،‬برحسب واتبر متر‪.‬‬

‫‪ = ‬هدايت حرارتي ليهاي از هوا ميباشد كه با سطح هادي در تماس است‪.‬‬

‫فرض مي شود كه مقدار اين كميت ثابت و برابر ‪ w.m-1.k-1 02585/0‬ميباشد‬

‫]‪.[5‬‬

‫‪ = Nu‬عدد ناسلت‪ ،1‬كه با استفاده از رابطه زير تعيين ميگردد ‪:‬‬

‫)‪(2-7‬‬
‫‪Nu  0.65Re 0.2  0.23Re 0.61‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Re‬عدد رينولدز‪ 2‬ميباشد و از رابطه زير تعيين ميگردد ‪:‬‬

‫)‪(2-8‬‬
‫‪Re  1.644  10 9D T1  0.5(T2  T1 )‬‬
‫‪-1.78‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Nusselt Number‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Reynolds Number‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪ = ν‬سرعت باد تقريبا ا دائمي ميباشد كه به صورت عمود بر هادي ميوزد و‬

‫برحسب متر بر ثانيه ميباشد‪.‬‬

‫حداكثر جريان عبوري از هادي را ميتوان تحت شرايط مشخصي با استفاده‬

‫از روابط فوق به صورت زير تعيين كرد ‪:‬‬

‫)‪(2-9‬‬
‫‪I max ‬‬ ‫‪( Prad  Pconv  Psol ) /R T‬‬

‫براساس روابط ارائه شده فوق‪ ،‬برخي استانداردها جداولي را تهيه نمودهاند‬

‫كه با داشتن اطلعات هادي مورد نظر ميتوان به جريان مجاز دائمي آن‬

‫دسترسي پيدا نمود‪ .‬براي هاديهاي مختلف استانداردهاي زير قابل مراجعه‬

‫هستند ‪:‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ DIN‬شماره ‪ 43670‬براي لولههاي آلومينيومي ]‪.[8‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ DIN‬شماره ‪ 43671‬براي لولههاي مسي ]‪.[9‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ DIN‬شماره ‪ 48201‬و ‪ IEC‬شماره ‪ TR 61597‬براي هاديهاي‬

‫رشتهايآلومينيوميومسي ]‪10‬و ‪.[5‬‬

‫جداولي كه توسط استانداردهاي مذكور تهيه گرديدهاند‪ ،‬جريانهاي مجاز‬

‫مقاطع مختلفي از هاديها را با مفروضات مشخص به همراه ساير مشخصات‬

‫مورد نياز ارائه ميدهند‪.‬‬

‫با استفاده از اين جداول ميتوان جريان مجاز دائمي هادي مورد نظر را‬

‫برحسب نوع‪ ،‬جنس و سطح مقطع هادي و با در نظر گرفتن شرايط فرض‬

‫شده در اين جداول استخراج نموده و سپس باتوجه به شرايط واقعي مورد‬

‫نياز‪ ،‬تصحيحات لزم را در انتخاب خود انجام داده و جريان مجاز واقعي را‬

‫براي هادي مورد نظر بدست آورد‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫‪ -2-3-2-1‬جريان مجاز دائمي شينههاي سخت ] ‪ 6‬و ‪: [8‬‬
‫به علت خصوصيات مناسب الكتريكي و مكانيكي هاديهاي لولهاي‪ ،‬عمدتا ا در‬

‫طراحي پستهاي فشار قوي با شينههاي سخت از هاديهاي لولهاي از جنس‬

‫آلومينيوم و يا آلياژهاي آن استفاده ميگردد‪.‬‬

‫جدول)الف‪ (1-‬پيوست)‪ ،(1-2‬جريانمجازدائمي شينههاي لولهاي‬

‫ازجنسآلومينيوم را تحت شرايط دماي محيط ‪ 35‬درجه سانيتگراد و دماي‬

‫نهايي هادي برابر با ‪ 65‬درجه سانتيگراد ارائه مينمايد‪.‬‬

‫در صورت وجود تفاوت بين شرايط واقعي و شرايط فرض شده در جدول‬

‫)الف _ ‪ (1‬پيوست )‪ ،(1-2‬مقادير بدست آمده از اين جدول بايد در‬

‫فاكتورهاي تصحيح به شرح زير ضرب گردند ‪:‬‬

‫‪ = K1‬ضريب تصحيح براي تغييرات ظرفيت بار ناشي از هدايت الكتريكي‪.‬‬

‫‪ = K2‬ضريب تصحيح براي منظور نمودن تغييرات دماي محيط يا شينه‪.‬‬

‫‪ = K3‬ضريب تصحيح براي منظور نمودن اثر ارتفاع محل‪.‬‬

‫با در نظر گرفتن ضرايب تصحيح فوق‪ ،‬جريان مجاز دائمي از رابطه زير‬

‫بدست ميآيد ‪:‬‬

‫)مجاز(‬ ‫)جدول(‬ ‫)‪(2-10‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪.K 1 .K 2 .K 3‬‬

‫‪ -‬ضريب تصحيح ‪: K1‬‬

‫ضريب تصحيح ‪ K1‬را ميتوان به كمك شكل )‪ (1-2‬و با در اختيار داشتن‬

‫ضريب هدايت الكتريكي هادي مورد نظر بدست آورد‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫شكل)‪ : (1-2‬ضريب تصحيح ‪ K1‬به منظور نشان دادن تغييرات‬

‫ظرفيت بارناشي از تغيير‬

‫هدايت الكتريكي‬

‫‪ -‬ضريب تصحيح ‪: K2‬‬

‫ضريب تصحيح ‪ K2‬براي منظور نمودن تغييرات دماي محيط و شينه فرض‬

‫شده در جدول با شرايط واقعي‪ ،‬به كمك شكل )‪ (2-2‬بدست ميآيد‪ .‬در اين‬

‫شكل ‪ T2‬دماي نهايي شينه و ‪ T1‬دماي متوسط محيط در طول ‪ 24‬ساعت‬

‫برحسب درجه سانتيگراد ميباشد‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫شكل )‪ : (2-2‬ضريب تصحيح ‪ K2‬جهت تغييرات ظرفيت بار در اثر‬

‫درجه حرارتهاي محيط غير از ‪ 35‬درجه سانتيگراد و درجه‬

‫حرارتهاي نهايي شينه غير از ‪ 65‬درجه سانتيگراد‪.‬‬

‫‪ -‬ضريب تصحيح ‪: K3‬‬

‫ضريب تصحيح ‪ K3‬براي منظور نمودن تغييرات ناشي از شرايط محل )ارتفاع‬
‫از سطح دريا‪ ،‬ميزان تشعشع خورشيد و ‪ (...‬به كمك جدول )‪ (2-2‬بدست‬
‫ميآيد‪.‬‬

‫جدول )‪ : (2-2‬ضريب تصحيح ‪ K3‬برحسب ارتفاع‬

‫محل پست از سطح دريا و نوع پست‬

‫فاكتور تصحيح ‪K3‬‬ ‫ارتفاع محل‬
‫براي پستهاي فضاي‬ ‫پست از سطح‬
‫باز‬ ‫دريا برحسب متر‬
‫‪98/0‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪94/0‬‬ ‫‪2000‬‬
‫‪89/0‬‬ ‫‪3000‬‬

‫جدول )الف‪ (2 -‬پيوست )‪ (1-2‬مقادير جريانهاي مجاز دائمي هاديهاي‬

‫‪ E-ALMgSi0.5F22‬را تحت شرايط دماي‬ ‫لولهاي آلياژ آلومينيوم‬

‫محيط ‪ 35‬درجه سانتيگراد و دماي نهايي هادي برابر با ‪ 85‬درجه سانتيگراد‬

‫ارائه مينمايد‪ .‬اين جدول با استفاده از جدول )الف‪ (1 -‬و با انتخاب مقدار‬

‫‪ 925/0‬براي ضريب تصحيح ‪ K1‬از شكل )‪) ، (1-2‬ميزان هدايت الكتريكي ‪E-‬‬
‫‪m‬‬
‫‪ ALMgSi 0.5‬برابر ‪ 30Ω.mm 2‬ميباشد( براي تصحيح تغييرات بار ناشي از‬

‫هدايت الكتريكي و مقدار ‪ 32/1‬براي ضريب تصحيح ‪ K2‬از شكل )‪ (2-2‬براي‬

‫‪32‬‬
 ‫)‪ (10-2‬بدست آمده‬ ‫تصحيح درجه حرارت نهايي شينه و به كمك معادله‬

‫است‪ .‬ضريب ‪ K3‬برابر يك فرض شده است‪.‬‬

‫در هنگام استفاده از اين جداول بايد به اين نكته توجه شود كه مبناي محاسبه‬

‫جريان مجاز واقعي شينههاي لولهاي از جنس آلومينيوم و آلياژهاي آن‪ ،‬جدول‬

‫)الف‪ ،(1-‬معادله )‪ ،(10-2‬شكلهاي )‪ (1-2‬و )‪ (2-2‬و جدول)‪(1-2‬ميباشد و‬

‫استفاده ازجدول )الف_‪ (2‬منحصر به شينههاي لولهاي ازجنس ‪E-ALMgSi‬‬

‫‪ 0.5‬ميباشد و تنها تصحيحات لزم در هنگام استفاده از اين جدول در مورد‬

‫لولههاي از اين جنس‪ ،‬ضرايب تصحيح ‪ K3 , K2‬ميباشد و ضريب ‪ K1‬برابر يك‬

‫در نظر گرفته ميشود‪ .‬در صورت وجود هرگونه اختلف در جنس مواد به كار‬

‫رفته در ساخت شينه لولهاي آلومينومي و يا تفاوت ميزان آلياژهاي مورد‬

‫استفاده در آن‪ ،‬حتما ا بايد با استفاده از ضرايب تصحيح ‪ K3 , K2 , K1‬و با‬

‫استفاده از جدول )الف‪ (1-‬و معادله )‪ (10-2‬جريان مجاز دائمي هادي‬

‫لولهاي مفروض را تحت شرايط واقعي بدست آورد‪.‬‬

‫‪ -2-3-2-2‬جريان مجاز دائمي شينههاي نرم ] ‪: [5‬‬

‫هاديهاي مورد استفاده در شينههاي نرم عموما ا از نوع و جنس هاديهاي‬

‫مورد استفاده در خطوط انتقال ميباشند‪ .‬جنس اين هاديها از آلومينيوم يا‬

‫آلياژهاي آن ميباشد‪ .‬جدول )الف‪ (3-‬پيوست )‪ (1-2‬جريانهاي مجاز دائمي‬

‫هاديهاي آلومينيومي را كه در طراحي شينههاي نرم پستهاي فشار قوي به‬

‫كار ميروند‪ ،‬ارائه مينمايند‪.‬‬

‫جريانهاي مجاز ارائه شده در اين جدول براساس شرايط زير محاسبه‬

‫شدهاند ‪:‬‬

‫‪33‬‬
 ‫سرعت بادي كه تقريبا ا به طور دائم بصورت عمود بر هادي ميوزد‪ = ،‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪1m/s‬‬
‫‪-‬‬
‫شدت اشعه خورشيد‪Si = 900 w/m2 ،‬‬

‫ضريب جذب اشعه خورشيد‪ = 0.5 ،‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪-‬‬
‫ضريب صدور تشعشع از هادي نسبت به اجسام تيره‪Ke = 0.6 ،‬‬
‫‪-‬‬
‫دماي نهايي آلومينيوم‪T2 = 80◦C , 100◦C ،‬‬
‫‪-‬‬
‫دماي متوسط محيط‪T1 = 20◦C ،‬‬
‫‪-‬‬
‫فركانس شبكه برابر ‪ 50‬هرتز در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫بايد توجه نمود كه در صورت بروز هرگونه تغيير در اين شرايط‪ ،‬بويژه در‬

‫سرعت باد و دماي متوسط محيط و دماي نهايي هادي‪ ،‬جريان مجاز دائمي‬

‫هادي تحت شرايط جديد با مقادير داده شده در جدول )الف‪ (3-‬پيوست )‪-2‬‬

‫‪ (1‬تفاوت خواهند داشت‪ .‬در اين گونه شرايط ضروري است كه مقدار جديد‬

‫جريان مجاز دائمي هادي مطابق روش ارائه شده در بخشهاي قبلي محاسبه‬

‫گردد‪ .‬براي روشن شدن مطلب و آشنايي با نحوه انجام محاسبات فرض كنيد‬

‫كه قصد داريم جريان مجاز دائمي هادي آلومينيومي با سطح مقطع ‪mm2 500‬‬

‫را تحت شرايط دماي متوسط محيط ‪ 35‬درجه سانيتگراد‪ ،‬دماي نهايي هادي‬

‫‪ 80‬درجه سانتيگراد و سرعت باد ‪ 6/0‬متر بر ثانيه بدست آوريم‪ .‬فرض‬

‫ميكنيم ساير شرايط بدون تغيير باقي ميمانند‪.‬‬

‫از جدول )الف‪ (3-‬براي هادي رشتهاي ‪ 500‬ميليمتر مربع داريم ‪:‬‬

‫مقاومت هادي در دماي نهايي هادي ))‪: C◦80‬‬

‫‪‬‬
‫‪RT  R80  0.0728  10 3‬‬
‫‪m‬‬

‫قطر هادي ‪D = 29.0 mm :‬‬

‫از رابطه )‪ (4-2‬داريم ‪:‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪Psol  γ.D.Si  0.5  0.029  900  13.05 w/m‬‬

‫از رابطه )‪ (5-2‬داريم ‪:‬‬

‫‪Prad‬‬ ‫‪ S DK e (T‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ T‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫)‬ ‫‪,‬‬ ‫‪T2‬‬ ‫‪ 273  80  353K‬‬
‫‪T1  273  35  308K‬‬
‫‪ Prad‬‬ ‫‪ 5.67  10 8  π  0.029  0.6(353 4  308 4 )  20.23‬‬

‫از روابط )‪ (7-2) ، (6-2‬و )‪ (8-2‬داريم ‪:‬‬

‫‪Re  1.644  109 υD T1  0.5(T2  T1 )‬‬

‫‪1.78‬‬

‫‪ 1.644  109  0.6  0.029 308  0.5(353  308)‬‬

‫‪1.78‬‬
‫‪ 938.266‬‬
‫‪Nu  0.65Re0.2  0.23Re0.61‬‬
‫‪ 17.512‬‬
‫‪Pcon  λ.Nu.(T2  T1 ).π‬‬
‫‪ 0.02585  17.512(353  308)π  64 w/m‬‬

‫جريان مجاز دائمي هادي در شرايط جديد از رابطه )‪ (9-2‬برابر است با ‪:‬‬

‫‪I max   (Prad  Pconv  Psol )/R T ‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪‬‬
‫) ‪ (20.234  64  13.05)/(0.0728 10 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ 988.84A‬‬

‫‪ -2-3-3‬كرونا و تداخلت راديويي ‪:‬‬

‫كرونا به شكل تخليه الكتريكي در هواي اطراف هادي‪ ،‬زماني ظاهر ميگردد‬
‫كه ميدان الكتريكي اطراف هادي )گراديان ولتاژ در سطح هادي( بيش از‬
‫استقامت دي الكتريك هواي اطراف هادي باشد‪ .‬پديده كرونا كه با‬

‫‪35‬‬
 ‫يونيزاسيون مولكولهاي هواي اطراف هادي همراه است‪ ،‬موجب بروز‬
‫تداخلت راديويي‪ 1‬ميگردد‪.‬‬
‫طراح شينه بايد هادي شينه و يراق آلت مربوط به آن را به گونهاي انتخاب‬
‫نمايد كه تحت شرايط آب و هوايي مساعد در ولتاژ‪ ،‬ارتفاع و دماي كاري‬
‫مشخص‪ ،‬پديده كرونا مشاهده نگردد‪ .‬البته بايد توجه نمود كه تحت شرايط‬
‫جوي مرطوب يا آلوده‪ ،‬احتمال وقوع پديده كرونا بيشتر شده و طراح‬
‫ميبايستي تا حد امكان از بروز يا شدت اين پديده در اين گونه شرايط‬
‫جلوگيري بعمل آورد‪.‬‬
‫براي پرهيز از پدپده كرونا‪ ،‬حداكثر گراديان ولتاژ در سطح هادي‪ ،‬بايد از‬
‫گراديان ولتاژ سطحي مجاز كوچكتر باشد‪ .‬پارامترهاي اثر گذار بر حداكثر‬
‫گراديان ولتاژ در سطح هادي عبارتند از ‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫قطر يا شكل هادي‬
‫‪-‬‬
‫ارتفاع هادي از سطح زمين‬
‫‪-‬‬
‫فاصله بين فازها‬
‫‪-‬‬
‫ولتاژ اعمال شده به هاديها‬
‫شينههاي سخت عموما ا در ارتباط با پديده كرونا عملكرد مناسبتري را‬
‫نسبت به هاديهاي رشتهاي دارا هستند‪ .‬پديده كرونا اغلب در مورد شينههاي‬
‫نرم در نظر گرفته ميشود و در شينههاي سخت كه از هاديهاي لولهاي‬
‫استفاده ميشودبه سبب توخالي بودن و قطر زياد هادي اين پديده تاثير‬
‫چنداني ندارد‪ .‬به هرحال بايستي توجه نمود كه در قسمتهاي انتهايي لولهها‪،‬‬
‫بعلت ناهموار بودن انتهاي لوله‪ ،‬امكان بوجود آمدن پديده كرونا وجود دارد كه‬
‫معمول ا براي تعديل پديده فوق‪ ،‬كلهكهاي مخصوصي )درپوش كرونا( كه به‬
‫صورت نيم كره ميباشند در انتهاي لوله نصب ميگردد‪ .‬اين كلهكهاي‬
‫مخصوص درپوش مناسبي جهت جلوگيري از ورود گرد و خاك‪ ،‬باران‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Radio Influence‬‬

‫‪36‬‬
 ‫پرندگان و حشرات موذي به داخل لولهها نيز ميباشند و عموما ا جزء يراق‬
‫آلت هر پست متشكل از شينههاي لولهاي ميباشند‪.‬‬
‫چنانچه شرايط بهرهبرداري از شينه نزديك به شرايط گراديان ولتاژ سطحي‬

‫مجاز باشد‪ ،‬عدم وجود هرنوع برجستگي برروي سطح هادي از اهميت‬

‫ويژهاي برخوردار ميباشد‪ ،‬چرا كه در صورت وجود برجستگي بر روي سطح‬

‫هادي‪ ،‬ممكن است كه شدت ميدان الكتريكي در اين نقاط افزايش يافته و‬

‫موجب بروز پديده كرونا گردد‪.‬‬

‫گراديان ولتاژ سطحي مجاز براي هاديهاي نرم لولهاي شكل‪ ،‬باتوجه به‬

‫ناخالصي هوا‪ ،‬رطوبت‪ ،‬درجه حرارت و ارتفاع محل قرارگيري پست‪ ،‬ارقام‬

‫مختلفي را به خود اختصاص ميدهد‪ .‬در شرايط استاندارد يا به عبارت ديگر‬

‫در ارتفاع سطح دريا )با يك اتمسفر فشار هوا( و درجه حرارت ‪ 25‬درجه‬
‫‪KV rms‬‬
‫‪cm‬‬ ‫سانتيگراد و در هواي بدون ناخالصي‪ ،‬گراديان ولتاژ آغاز كرونا برابر‬

‫‪ 2/21‬ميباشد‪ .‬در شرايط محيطي متفاوت از شرايط استاندارد‪ ،‬مقدار‬

‫گراديان ولتاژ سطحي مجاز را ميتوان بصورت تابعي از چگالي نسبي هوا‬

‫نشان داد ‪:‬‬

‫)‪(2-11‬‬
‫‪E   g  .‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬
‫‪ KV rms ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ = ◦E‬گراديان ولتاژ سطحي مجاز در شرايط غير استاندارد‪cm  ،‬‬
‫‪‬‬
‫‪ KV rms ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ = ◦g‬گراديان ولتاژ سطحي مجاز در شرايط استاندارد‪cm  ،‬‬
‫‪‬‬
‫‪ = ‬چگالي نسبي هوا كه در شرايط استاندارد مقدار آن برابر يك ميباشد‪.‬‬

‫چگالي نسبي هوا از رابطه زير بدست ميآيد ‪:‬‬

‫‪37‬‬
 ‫)‪(2-12‬‬
‫‪298P‬‬
‫‪δ‬‬
‫‪273  t‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = P‬فشار هوا برحسب اتمسفر كه در شرايط استاندارد مقدار آن برابر يك‬

‫اتمسفر است‪ .‬جدول )‪ (3-2‬فشار هوا را به صورت تابعي از ارتفاع محل‬

‫قرارگيري پست ارائه ميدهد‪.‬‬

‫‪ = t‬درجه حرارت هوا كه برحسب درجه سانتيگراد ميباشد‪.‬‬

‫در عمل علوه بر درجه حرارت و فشار هوا عوامل مختلف ديگري همچون‬

‫آلودگي هوا‪ ،‬رطوبت و شرجي و مهآلود بودن هوا‪ ،‬باراني و يا برفي بودن‬

‫شرايط جوي محيط نيز در مقدار ولتاژ شكست هوا مؤثر ميباشند‪ ،‬لذا اگر‬

‫در طراحي شينه از ديدگاه كرونا تنها دو عامل درجه حرارت و ارتفاع محل‬

‫پست مورد توجه قرار گيرد‪ ،‬پديده كرونا تنها در روزهاي آفتابي و تميز كنترل‬

‫ميشود و در روزهاي باراني‪ ،‬برفي يا در هواي آلوده اين پديده قابل كنترل‬

‫نخواهد بود‪ .‬لذا براي اينكه پديده كرونا در زمانهاي بيشتري از سال كنترل‬
‫‪KVms‬‬
‫گردد‪ ،‬لزم است كه مقدار گراديان ولتاژ سطحي مجاز كمتر از ‪2/21 cm‬‬

‫در نظر گرفته شود‪ .‬از آنجاكه در بحث طراحي شينه پست‪ ،‬تلفات كرونا‬

‫چنداني حائز اهميت نميباشد و مسئله اصلي بحث تداخلت راديويي و‬

‫تلويزيوني ناشي از اين پديده ميباشد‪ ،‬انتخاب حداكثر گراديان ولتاژ سطحي‬

‫مجاز در واقع ميبايستي همراه با درنظرگرفتن ميزان تداخلت مجاز راديويي‬

‫و تلويزيوني ناشياز اين پديده باشد‪.‬‬

‫جدول )‪ : (3-2‬فشار هوا برحسب ارتفاع محل پست از سطح دريا‬

‫‪38‬‬
‫فشار هوا برحسب‬ ‫ارتفاع منطقه برحسب متر‬

‫اتمسفر‬

‫‪000/1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪941/0‬‬ ‫‪500‬‬

‫‪885/0‬‬ ‫‪1000‬‬

‫‪833/0‬‬ ‫‪1500‬‬

‫‪783/0‬‬ ‫‪2000‬‬

‫‪694/0‬‬ ‫‪3000‬‬

‫‪577/0‬‬ ‫‪4500‬‬

‫يك انتخاب براي لحاظ پديدههاي فوق استفاده از ‪ 90‬درصد گراديان ولتاژ‬

‫آغاز كرونا در شرايط استاندارد‪ ،‬بعنوان گراديان سطحي مجاز براي استفاده‬
‫‪KV‬‬
‫در رابطه )‪ (11-2‬ميباشد‪ ،‬يعني ‪ . g   21.2 0.9 19.08 cm‬با استفاده از‬
‫‪rms‬‬

‫اين مقدار ‪ ◦g‬ميتوان گراديان ولتاژ سطحي مجاز را در شرايط غير‬

‫)‪ (11-2‬و )‪ (12-2‬بدست آورد‪ .‬جدول )‪-2‬‬ ‫استاندارد با استفاده از روابط‬

‫‪ (4‬مقدار گراديان ولتاژ سطحي مجاز را براي چند حالت مختلف‪ ،‬براساس‬

‫استفاده از ‪ 90‬درصد گراديان ولتاژ آغاز كرونا در شرايط استاندارد‪ ،‬نشان‬

‫ميدهد‪.‬‬

‫براي پرهيز از پديده كرونا ميبايستي ‪:‬‬

‫)‪(2-13‬‬
‫‪Em  E‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪39‬‬
‫‪ = ◦E‬گراديان ولتاژ سطحي مجاز كه براساس شرايط محيطي محل پست و‬
‫‪KVrms‬‬
‫‪. cm‬‬ ‫با استفاده از روابط )‪ (11-2‬و )‪ (12-2‬تعيين شده است‪ ،‬برحسب‬

‫‪ = Em‬حداكثر گراديان ولتاژ در سطح هادي در هنگام بهرهبرداري‪ ،‬برحسب‬

‫‪KVrms‬‬
‫ميباشد‪.‬‬ ‫‪cm‬‬

‫‪ KVrms‬‬
‫‪،‬‬ ‫سطحي مجاز‬
‫ولتاژ‪ cm‬‬
‫‪‬‬ ‫جدول )‪ : (4-2‬مقدار گراديان‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪KV‬‬
‫محيط محل پست و با‬
‫حرارت‪g ‬‬ ‫باتوجه به تنوع ارتفاع و درجه‬
‫‪19.8 rms‬‬
‫‪cm‬‬

‫بعنوان گراديان ولتاژ سطحي‬ ‫استفاده از‬

‫مجاز در شرايط استاندارد‪.‬‬

‫درجه حرارت محيط برحسب درجه سانتيگراد‬ ‫ارتفاع‬

‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫برحسب‬

‫متر‬

‫‪17/18‬‬ ‫‪77/18‬‬ ‫‪4/19‬‬ ‫‪1/20‬‬ ‫‪83/20‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪09/17‬‬ ‫‪66/17‬‬ ‫‪26/18‬‬ ‫‪91/18‬‬ ‫‪60/19‬‬ ‫‪500‬‬

‫‪08/16‬‬ ‫‪61/16‬‬ ‫‪17/17‬‬ ‫‪78/17‬‬ ‫‪43/18‬‬ ‫‪1000‬‬

‫‪13/15‬‬ ‫‪63/15‬‬ ‫‪16/16‬‬ ‫‪74/16‬‬ ‫‪35/17‬‬ ‫‪1500‬‬

‫‪22/14‬‬ ‫‪69/14‬‬ ‫‪19/15‬‬ ‫‪73/15‬‬ ‫‪31/16‬‬ ‫‪2000‬‬

‫‪ Em‬از روابط زير بدست ميآيد ]‪ 12 ،1‬و ‪: [6‬‬

‫‪he‬‬
‫‪Em ‬‬ ‫‪Ea‬‬ ‫)‪(2-14‬‬
‫‪D‬‬
‫‪he ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪U‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Ea  1.1‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(2-15‬‬
‫‪3 r  Ln( a .‬‬ ‫‪2he‬‬
‫)‬
‫‪b‬‬
‫‪re 4he2  a 2‬‬

‫‪40‬‬
 ‫‪D‬‬
‫)‪1  (n  1‬‬
‫‪2rb‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(2-16‬‬
‫‪n‬‬

‫‪n.D.rbn 1‬‬
‫‪re ‬‬ ‫‪n‬‬ ‫)‪(2-17‬‬
‫‪2‬‬

‫‪as‬‬
‫‪rb ‬‬ ‫)‪(2-18‬‬
‫)‪2. sin( / n‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = he‬ارتفاع متوسط هاديهاي سيستم سه فاز از سطح زمين‪ ،‬برحسب‬

‫سانتيمتر‪.‬‬

‫‪ = D‬قطر هادي فاز‪ ،‬برحسب سانتيمتر )در صورت باندلي بودن‪ D ،‬برابر‬

‫قطر يكي از هاديهاي باندل انتخاب ميشود(‪.‬‬

‫‪KV rms‬‬
‫‪. cm‬‬ ‫‪ = Ea‬متوسط گراديان ولتاژ در سطح هادي‪ ،‬برحسب‬

‫‪ = U‬ولتاژ نامي فاز به فاز سيستم‪ ،‬برحسب كيلوولت مؤثر‪.‬‬

‫‪ = a‬فاصله متوسط بين هاديهاي فاز‪ ،‬برحسب سانتيمتر‪.‬‬

‫‪ = n‬تعداد هاديهاي مورد استفاده در باندل‪.‬‬

‫‪ = as‬فاصله بين نقاط مركزي هاديهاي باندل‪ ،‬برحسب سانتيمتر‪.‬‬

‫‪ = re‬شعاع معادل هاديهاي باندل‪ ،‬برحسب سانتيمتر‪.‬‬

‫‪ = rb‬شعاع دايرهاي كه هاديهاي باندل برروي محيط آن دايره قرار‬

‫ميگيرند‪ ،‬برحسب سانتيمتر‪.‬‬

‫‪ =‬ضريب نشان دهنده اثر باندلي بودن هاديها‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ -2-3-4‬تنشهاي حرارتي ناشي از اتصال كوتاه ‪:‬‬
‫عبور جريان اتصال كوتاه از هاديهاي شينه‪ ،‬دو اثر مهم را در پي خواهد‬

‫داشت ‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫درجه حرارت در مدت زمان كوتاهي به مقدار قابل ملحظهاي افزايش‬

‫پيدا ميكند‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫نيروي شديدي بين هاديها‪ ،‬در اثر ميدانهاي الكترومغناطيسي ناشي از‬

‫جريان اتصال كوتاه به وجود ميآيد‪.‬‬

‫در اين بخش اثر تنشهاي حرارتي ناشي از اتصال كوتاه برروي انتخاب سطح‬

‫مقطع شينههاي سخت و نرم بيان ميگردد و در بخشهاي بعدي به تنشهاي‬

‫مكانيكي حاصل از اين پديده پرداخته ميشود‪.‬‬

‫‪ -2-3-4-1‬كليات ‪:‬‬
‫گرم شدن هاديهاي شينه در اثر جريان اتصال كوتاه همراه با وقوع چندين‬

‫پديده با طبيعت غير خطي و فاكتورهاي ديگري از اين قبيل ميباشد كه به‬

‫جهت فراهم نمودن امكان تحليل رياضي مسئله‪ ،‬از آنها صرفنظر گرديده و يا‬

‫تقريب زده ميشوند‪ .‬براين اساس جهت مقاصد مورد بحث در اين بخش‪،‬‬

‫فرضيات زير در نظر گرفته ميشود ‪:‬‬

‫‪-‬‬
‫از اثر پوستي‪) 1‬اثر مغناطيسي خود هادي( و اثر هم جواري‪) 2‬اثر‬

‫مغناطيسي هاديهاي موازي هم جوار( صرفنظر ميشود‪.‬‬

‫‪-‬‬
‫مشخصه مقاومت _ درجه حرارت هادي به صورت خطي فرض ميشود‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫ظرفيت گرمايي ويژه‪ 3‬هادي ثابت در نظر گرفته ميشود‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫پديده گرم شدن هادي آدياباتيك‪ 4‬فرض ميگردد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Skin - Effect‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Proximity‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Specific Heat‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Adiabatic‬‬

‫‪42‬‬
‫تبادل حرارت ايجاد شده در هادي در حين عبور جريان اتصال كوتاه با محيط و‬

‫اجسام پيرامون بسيار ناچيز ميباشد و بر اين اساس فرض آدياباتيك بودن‬

‫پديده نسبتا ا صحيح خواهد بود‪ .‬در چنين فواصل كوتاهي‪ ،‬تمام حرارت ايجاد‬

‫شده در هادي باقي مانده و هادي فرصتي براي تبادل اين حرارت با محيط‬

‫پيرامون به صورت همرفتي يا تشعشع پيدا نميكند‪ .‬از اين رو سطح مقطع‬

‫هادي بايد به گونهاي انتخاب گردد كه در مدت زمان مشخصي جريان اتصال‬

‫كوتاه را تحمل كند‪ ،‬بدون آنكه دماي آن از حد مجاز فراتر رود‪.‬‬

‫چنانچه پديده اتصال كوتاه در فواصل زماني كوتاه چندين بار اتفاق بيفتد )به‬

‫جهت وجود سيستم وصل مجدد اتوماتيك در كليدهاي پست( در كليدهاي‬

‫پست تبادل حرارتي صورت گرفته در فاصله بين اين وصل شدنهاي مجدد‬

‫ناچيز بوده و از آن صرفنظر ميگردد و هنوز هم پديده را ميتوان آدياباتيك در‬

‫نظر گرفت‪ .‬در مواردي كه فاصله زماني بين وقوع مجدد اتصال كوتاه نسبتا ا‬

‫طولني تر است )به جهت وجود سيستم تاخيري در هنگام وصل مجدد‬

‫اتوماتيك(‪ ،‬اثر تبادل حرارت ايجاد شده در اين فواصل زماني ممكن است در‬

‫نظر گرفته شود‪.‬‬

‫در مورد هاديهاي رشتهاي باندلي‪ ،‬توزيع غير يكنواخت جريان در بين‬

‫هاديهاي باندل موجب افزايش دماي هاديهاي باندل ميگردد‪.‬‬

‫‪ -2-3-4-2‬محاسبه معادل حرارتي جريان كوتاه مدت‪: 1‬‬

‫تنشهاي حرارتي وارد شده به شينه به تعداد دفعات وقوع اتصال كوتاه و‬

‫مدت زمان برقراري هر يك از اتصال كوتاهها بستگي دارند‪ .‬معادل حرارتي‬

‫جريان كوتاه مدت‪ ،Ith ،‬عبارت است از جرياني كه مقدار مؤثر آن همان‬

‫حرارت توليد شده بوسيله جريان اتصال كوتاه را در هادي توليد مينمايد‪ ،‬با‬
‫‪1‬‬
‫‪Thermal Equivalent Short – Time Current‬‬

‫‪43‬‬
 ‫اين تفاوت كه دامنه اين جريان در طول زمان ثابت است‪ ،‬در حالي كه‬

‫مؤلفههاي ‪ dc , ac‬جريان اتصال كوتاه در طول پريود اتصال كوتاه‪ ،Tk ،‬ممكن‬

‫است تغيير نمايند‪ .‬مقدار اين كميت براي يك بار بروز پديده اتصال كوتاه با‬

‫مدت زمان ‪ Tk‬از رابطه زير استخراج ميگردد ‪:‬‬

‫)‪(2-19‬‬
‫)‪I th  I K  ( m  n‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Ith‬معادل حرارتي جريان كوتاه مدت‪.[KArms] ،‬‬

‫‪ = I"k‬مقدار جريان اتصال كوتاه متقارن اوليه ميباشد كه در شكل )‪(3-2‬‬

‫نشان داده شده است‪.[KArms] ،‬‬

‫‪ = m‬كميتي بدون بعد كه نشان دهنده آثار حرارتي ناشي از مؤلفه ‪ dc‬جريان‬

‫اتصال كوتاه ميباشد‪ .‬اين كميت از شكل )‪ (4-2‬و با اطلع از مدت زمان‬

‫اتصال كوتاه‪ Tk ،‬و مقدار پارامتر ‪ K‬محاسبه ميشود‪.‬‬

‫‪ = n‬كميتي بدون بعد كه نشان دهنده آثار حرارتي ناشي از مؤلفه ‪ ac‬جريان‬
‫اتصال كوتاه ميباشد‪ .‬اين كميت از شكل )‪ (5-2‬و با اطلع از مدت زمان‬
‫‪I k‬‬
‫‪ ، I‬كه نشان دهنده نسبت مقدار جريان‬ ‫اتصال كوتاه‪ Tk ،‬و مقدار پارامتر‬
‫‪K‬‬

‫اتصال كوتاه متقارن اوليه به جريان اتصال كوتاه حالت مانا است‪ ،‬تعيين‬
‫ميگردد‪.‬‬
‫پارامتر ‪ K‬كه در استخراج كميت ‪ n‬از شكل )‪ (4-2‬مورد استفاده قرار‬
‫ميگيرد‪ ،‬نشان دهنده نحوه تنزل مؤلفه ‪ dc‬جريان اتصال كوتاه ميباشد و‬
‫جهت تعيين پيك جريان اتصال كوتاه ‪ Ip‬در شكل )‪ (3-2‬استفاده ميشود‪.‬‬
‫مقدار اين كميت از رابطه زير تعيين ميگردد ‪:‬‬
‫)‪(2-20‬‬
‫‪K  1.02  0.98e 3 R / X‬‬

‫‪44‬‬
 ‫كه در آن ‪ X , R‬مقاومت و راكتانس معادل مدار اتصال كوتاه ميباشند‪.‬‬
‫مقدار اين پارامتر از طريق محاسبات اتصال كوتاه شبكه تعيين ميشود‪.‬‬

‫شكل )‪ : (3-2‬منحنيهاي جريان اتصال كوتاه در هنگام وقوع‬

‫اتصال كوتاه در‬
‫)‪ a‬نزديكي ژنراتور _ )‪ b‬دور از ژنراتور‬

‫شكل )‪ : (4-2‬كميت بدون بعد ‪ m‬براي محاسبه جريان معادل‬

‫برحسب مدت زمان اتصال كوتاه‪Tk ،‬‬ ‫حرارتي كوتاه مدت‬
‫و پارامتر ‪K‬‬

‫‪45‬‬
 ‫شكل )‪ : (5-2‬كميت بدون بعد ‪ n‬براي محاسبه جريان معادل‬

‫برحسب مدت زمان اتصال كوتاه‪Tk ،‬‬ ‫حرارتي كوتاه مدت‬

‫‪Ik‬‬
‫و نسبت ‪IK‬‬

‫چنانچه پست داراي كليدهاي از نوع وصل مجدد باشد‪ ،‬اثر وصل مجدد جريان‬

‫اتصال كوتاه بايد در نظر گرفته شود‪ .‬براي اين منظور ابتدا براي هر پريود از‬

‫برقراري جريان اتصال كوتاه‪ ،‬جريان معادل حرارتي كوتاه مدتي تعيين‬

‫ميگردد‪ .‬سپس با استفاده از اين مقادير و معادلت زير‪ ،‬جريان معادل‬

‫حرارتي كل و مدت زمان اتصال كوتاه كل بدست ميآيند ‪:‬‬

‫)‪(2-21‬‬
‫‪n‬‬
‫‪1‬‬
‫‪I th ‬‬
‫‪Tk‬‬
‫‪I‬‬
‫‪i 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪thi‬‬ ‫‪.Tki‬‬

‫)‪(2-22‬‬
‫‪n‬‬
‫‪Tk   Tki‬‬
‫‪i 1‬‬

‫كه در آن ‪:‬‬

‫‪ = Tki‬مدت زمان برقراري جريان اتصال كوتاه ‪ i‬ام‪ ،‬برحسب ثانيه‪.‬‬

‫‪ = Ithi‬دامنه جريان معادل حرارتي كوتاه مدت ‪ i‬ام‪ ،‬برحسب كيلوآمپر‪.‬‬

‫‪ = n‬تعداد دفعات برقراري جريان اتصال كوتاه ميباشد‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫سازندگان هاديهاي الكتريكي ميزان جريان كوتاه مدت نامي‪ Ithr ،‬را كه يك‬

‫هادي براي مدت زمان نامي اتصال كوتاه‪ ،Tkr ،‬ميتواند بدون آسيب ديدن‬

‫تحمل كند‪ ،‬مشخص مينمايند‪ .‬هادي در اثر جريان اتصال كوتاه آسيب نخواهد‬

‫ديد‪ ،‬ماداميكه يكي از روابط زير برقرار باشد ‪:‬‬

‫‪I th  I thr‬‬ ‫)‪(2-23‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬‫‪Tk  Tkr‬‬ ‫‪Tkr‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪ th thr‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(2-24‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Tk‬‬
‫‪T  T‬‬
‫‪ k kr‬‬
‫باتوجه به اثر مهم ‪ Tk‬در روابط )‪ (23-2) ، (21-2‬و )‪ (24-2‬بايد دقت نمود‬

‫كه در هنگام محاسبه ‪ ،Tk‬اثر مدت زمان واكنش رلهها به قطع كليد و مدت‬

‫زمان لزم براي باز شدن كامل كليد در هر بار عملكرد سيستم حفاظتي در‬

‫قطع جريان اتصال كوتاه در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫در مورد هاديهاي شينه‪ ،‬تحمل حرارتي هادي بوسيله چگالي جريان كوتاه‬

‫مدت نامي‪ Sthr ،‬مشخص ميشود‪ .‬مقدار چگالي جريان كوتاه مدت نامي‪Sthr ،‬‬

‫به ازاي مدت زمان نامي اتصال كوتاه ‪ Tkr = 1sec‬براي هاديهاي آلومينيومي‬

‫و آلياژ آلومينيوم و هاديهاي آلومينيوم _ فولد)‪ (ASCR‬باتوجه به شكل )‪(6-2‬‬

‫بدست ميآيد‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫شكل )‪ : (6-2‬چگالي جريان كوتاه مدت نامي‪ ، Sthr ،‬به ازاي‬

‫‪ Tkr = 1sec‬براي هاديهاي آلومينيومي‪ ،‬آلياژ آلومينيوم و هاديهاي‬

‫‪ACSR‬‬

‫در شكل )‪ T2 ،(6-2‬حداكثر دماي دائمي مجاز در هنگام عبور جريان نامي از‬

‫هادي ميباشد )مقدار اين كميت در جداول جريان مجاز هاديها ارائه‬

‫ميگردد( و ‪ Tsc‬حداكثر دماي مجاز هادي در شرايط اتصال كوتاه ميباشد كه‬

‫براي هاديهاي آلومينيومي و مسي معمول ا برابر ‪ 200‬درجه سانتيگراد در‬

‫نظر گرفته ميشود ]‪.[7‬‬

‫هادي شينه داراي استقامت حرارتي كافي در هنگام وقوع اتصال كوتاه خواهد‬

‫بود‪ ،‬ماداميكه چگالي معادل حرارتي جريان اتصال كوتاه‪ Sth ،‬مربوط به آن در‬

‫معادله زير صدق كند ‪:‬‬

‫)‪(2-25‬‬
‫‪Tkr‬‬
‫‪S th  S thr .‬‬
‫‪Tk‬‬

‫معادله فوق براي كليه ‪ Tk‬ها صادق است‪.‬‬

‫مقدار چگالي معادل حرارتي جريان اتصال كوتاه‪ Sth ،‬با مشخص بودن جريان‬

‫معادل حرارتي كوتاه مدت‪ Ith ،‬برحسب آمپر و سطح مقطع هادي‪A ،‬‬

‫برحسب ميليمتر مربع از رابطه زير تعيين ميگردد ‪:‬‬

‫)‪(2-26‬‬
‫‪I th‬‬ ‫‪ A ‬‬
‫‪S th ‬‬ ‫‪ mm 2 ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -2-3-5‬نيروهاي وزني شينه ‪:‬‬

‫‪48‬‬
 ‫نيروهاي وزني ميزان انحراف عمودي هاديهاي شينه )شكم هادي( را تعيين‬

‫مينمايند و يكي از نيروهايي هستند كه هادي ميبايستي آنها را تحمل كند‪.‬‬

‫نيروهاي وزني شامل‪ ،‬نيروي وزن هادي‪ ،‬نيروي ناشي از وزن ميرا كنندهها‪،1‬‬

‫نيروي ناشي از وزن يخ و نيروي ناشي از وزن اجرام متمركزي ميباشد كه‬

‫برروي هادي قرار گرفتهاند‪.‬‬

‫‪ -2-3-5-1‬نيروي وزن هادي ‪:‬‬

‫وزن هادي با استفاده از مشخصات فني ارائه شده از سوي سازنده هادي‬

‫ارائه ميگردد‪ .‬اين نيرو تابعي از طول اسپن ميباشد و با افزايش طول‬

‫اسپن بعلت افزايش طول هادي‪ ،‬افزايش مييابد‪ .‬ميزان اين نيرو در واحد‬

‫طول هادي مشخص ميگردد‪.‬‬

‫‪ -2-3-5-2‬نيروي ناشي از وزن ميرا كنندهها ‪:‬‬

‫در صورتي كه در طراحي شينه جهت ميرا نمودن نوسانات الكتروديناميكي‬

‫هادي از ميرا كننده استفاده شده باشد‪ ،‬وزن اين ميرا كنندهها نيز بايد به‬

‫صورت نيروي وزني حاصل از اجرام متمركز در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫‪ -2-3-5-3‬نيروي ناشي از وزن يخ ‪:‬‬

‫هنگامي كه يخ دور هادي را احاطه مينمايد‪ ،‬نيروي وزني وارد بر هادي نيز‬

‫افزايش مييابد‪ .‬با فرض اينكه در اثر وزش باد يك ليه استوانهاي از يخ بدور‬

‫هادي تشكيل ميشود‪ ،‬وزن يخ روي هاديهاي لولهاي شكل را ميتوان از‬

‫رابطه زير بدست آورد ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Dampers‬‬

‫‪49‬‬
 (2-27)
FI  w I rI ( rI  D)  g n

50