AK III

Predavanje 02

10/22/2014
PRIMENA METALNIH KONSTRUKCIJA

Dr Dragan Kostić, v.prof.

1
Primena metalnih konstrukcija
• Metali u primeni

10/22/2014
Čelik,

Aluminijum

2
Primena metalnih konstrukcija
Noseće konstrukcije
(čelik);

10/22/2014
• Mostovi

• Hale velikih raspona

• Visoke zgrade
• Specijalni objekti

3
Primena metalnih konstrukcija
Noseće konstrukcije
(čelik);

10/22/2014
• Mostovi

• Hale velikih raspona

(industrija, sport,
sajmišta, aerodromi,
žel.stanice...)

• Visoke zgrade
• Specijalni objekti
4
Primena metalnih konstrukcija
Noseće konstrukcije
(čelik);

10/22/2014
• Mostovi
• Hale velikih raspona

• Visoke zgrade
(poslovne, bolničke,
školske, garaže)

• Specijalni objekti

5
Primena metalnih konstrukcija
Noseće konstrukcije
(čelik)

10/22/2014
• Mostovi
• Hale velikih raspona
• Visoke zgrade

• Specijalni objekti
(tornjevi, dalekovodi,
rezervoari, platforme)

6
 Primena metalnih konstrukcija
Sekundarni elementi
• Za pokrivanje
• Fasadni elementi

10/22/2014
• Laki pregradni
zidovi
• Spušteni plafoni

7
 Primena metalnih konstrukcija
Sekundarni elementi
• Za pokrivanje
• Fasadni elementi

10/22/2014
• Laki pregradni
zidovi
• Spušteni plafoni

8
Primena metalnih konstrukcija
Sekundarni elementi
• Za pokrivanje

10/22/2014
• Fasadni elementi
• Laki pregradni
zidovi
• Spušteni plafoni

9
Primena metalnih konstrukcija
Sekundarni elementi
• Za pokrivanje

10/22/2014
• Fasadni elementi
• Laki pregradni
zidovi
• Spušteni plafoni

10
Opšte karakteristike metalnih
konstrukcija
• Noseće konstrukcije od gvožđa pojavile su se pre nešto

10/22/2014
više od 200 god.
• Čelik je u građevinarstvu najzastupljeniji materijal za
noseće konstrukcije
• Čelične konstrukcije poseduju specifična svojstva i
značajne tehničke i funkcionalne prednosti

11
Karakteristike metalnih
konstrukcija
• Visoka mehanička svojstva
σč=240-560MPa, σB=24-40MPa

10/22/2014
• Male dimenzije i težine
oko 6x manji poprečni presek od AB,
oko 1,8x maja težina od AB skeleta
Oko 3x manja težina od zidane zgrade
• Industrijalizovana proizvodnja (<20% montažnih radova)
• Laka manipulacija, transport i montaža
• Relativno lako fundiranje
• Velika seizmička otpornost
• Fleksibilnost i adaptabilnost
• Mogućnost demontaže i trajna vrednost 12
Karakteristike metalnih
konstrukcija
• Rekorde u gradnji nosećih struktura drže čelične
konstrukcije

10/22/2014
• Jedino razumno rešenje za mostove velikih raspona, hale
velikih površina, zgrade visoke spratnosti, visokih tornjeva i
jarbola

13
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• Ruda gvožđa (ferit, magnezit, hematit, limonit, pirit)
• Od starog veka (Egipat, Kina, Feničani...) zna se za gvožđe

10/22/2014
ali ne i kako je tehnološki dobijano
• Male količine Fe su se proizvodile u niskim šahtnim pećima
– za oružje i alate
• Početkom XV veka usavršen je postupak livenja – za topove
• 1735. visoke peći, oksidacija pomoću koksa i velikih
mehova povećava se proizvodnja Fe i nj. primenu

14
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• I konstrukcija od Fe u svetu (liveno Fe)
• Kolbrukdejl (Eng.), 1777-79, L=30,6m, 5 segmentnih lukova

10/22/2014
na 3 zgloba, e=1,5m

15
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1784. ulazi u primenu Pudel-proces (Fe iz visokih peći se u
Pudel-pećima dovođenjem toplog vazduha i mešanjem

10/22/2014
oslobađa uglenika, silicijuma i mangana) – VARENO Fe (vrlo
slično današnjem)
• Pojava prvih profila-valjanih 1839. Ferdinand Zores (Fra.)

16
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• Teorijske osnove proračuna i izvođenja postavili su:
Navier, Lame, Clapeiron, Levie (Fra.)

10/22/2014
Kremona, Kastigliano (Ita.)
Bernoulli, Euler (Švajc.)
Maxwell (Eng.)
Winkler, Culmann, Ritter, Mohr (Nem.)

17
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• Pronalazak topljenog čelika 1855. Hanry Bessemer
(okretne kruškaste posude) redukuje C

10/22/2014
1874.
Most Sent Luis preko r. Misisipi
153+159+153m

18
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1880. Postupci koji su doveli do masovne proizvodnje tzv.
Topljenog čelika Simens-Martinov, Tomasov (i dana sje u

10/22/2014
upotrebi)
• 1883. Brookline Bridge on East River, L=486m

19
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - zgradarstvo
• 1785. međuspratna konstr. Kuće u Bulonju L=6,5m
• 1811. Halle aux Bles u Parizu, Kupola raspona 13,9m od

10/22/2014
livenog Fe

20
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - zgradarstvo
• 1851. Crystal Palace u Londonu (1. Svetska izložba)
Objekat je izgrađen za 17 nedelja

10/22/2014
21
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1876. Ajfelov toranj, h=300m

10/22/2014
41 god. držao primat
najvišljeg objekta

22
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1892. okvirni čelični

10/22/2014
sistem 20-spratne Bruce
Price’s American Surety
Building (New York),
h=93m

23
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1909. Metropolitan Tower

10/22/2014
(New York)
53 sprata, h=215m

24
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1913. Woolworth Building,
New York,

10/22/2014
55 spratova, h=231,8m

25
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija
• 1930. Empire State
Building,

10/22/2014
New York,
102 sprata,
h=381m

26
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi
• Najznačajniji viseći mostovi velikih raspona u svetu su:

10/22/2014
27
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi
• L=1298m

10/22/2014
28
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi
• L=1410m

10/22/2014
29
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi
• L=960+1990+960 m

10/22/2014
30
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi

10/22/2014
31
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi

10/22/2014
32
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi

10/22/2014
33
Istorijski razvoj metalnih
konstrukcija - mostovi
• 1948. prva ortotropna kolovozna ploča koja povezuje gornji pojas
rešetki

10/22/2014
34
Primena metalnih konstrukcija
u zgradarstvu
Osim ramovskih i grednih sistema sa punozidnim i rešetkastim
čeličnim nosačima, za zgrade velikih rasšpona se naročito
promenjuju i drugi KS:

10/22/2014
• Prostorne rešetke: A. Šoping centar u Singapuru, B. Nacionalna
arena u Birmingemu, C. Stadion Poljud u Splitu
• Viseći sistemi
• Šatorasti sistemi

35
Primena metalnih konstrukcija
u zgradarstvu
• Viseći sistemi:
A. EuropaHalle u Karlsrueu (Nem. 1978),

10/22/2014
B: Velika hala Morača u Podgorici 1981,
C: Klizalište u Johaneshovu (Štokholm, Švedska 1956),
D. Dorton arena u Rejliju (Sev.Karolina, SAD 1956)

36
Primena metalnih konstrukcija
u zgradarstvu

10/22/2014
• Šatorasti sistemi
A. Olimpijski park u Minhenu (1972)
B. Georgia dome u Atlanti, 1992
C. Stadion u Durbanu, 2010

37
Metalne konstrukcije u modernoj
arhitekturi visokih zgrada

10/22/2014
38
Metalne konstrukcije u modernoj
arhitekturi visokih zgrada
• Modularni raspored snopova cevi
Sears Tower u Chicag-u, 9 cevi 22,5x22,5m

10/22/2014
39
Metalne konstrukcije u modernoj
arhitekturi visokih zgrada
• Rešetkasti spoljni okvir
John Hancock centre u Čikagu, 100 spratova

10/22/2014
40
Primena metalnih konstrukcija
u zgradarstvu

10/22/2014
41
Primena metalnih konstrukcija
u zgradarstvu

10/22/2014
42
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije
• Hala sportova Pionir u Beogradu 1973.

10/22/2014
43
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije
• Hala sportova Pionir u Beogradu 1973.

10/22/2014
44
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije
• SPENS u Novom Sadu, 1981

10/22/2014
45
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije
• Milenijum u Vršcu, 2001.

10/22/2014
46
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije

10/22/2014
47
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije

10/22/2014
48
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije

10/22/2014
49
Metalne konstrukcije u
modernoj arhitekturi Srbije
• Krov stadiona Crvene zvezde u Beogradu

10/22/2014
50
Vrste čeličnih proizvoda i
njihova primena
1. Vruće valjani proizvodi
• Štapovi,

10/22/2014
• Limovi,
• Profilisani nosači,
• Šuplji profili

2. Hladno oblikovani proizvodi

• Valjanjem iz ravne
trake,
• Previjanjem ravne trake
u presi u posebnom 51
alatu
VRUĆE VALJANI PROIZVODI
Najviše zastupljeni proizvodi u nosećim konstrukcijama,

10/22/2014
52
Štapovi
Proizvodi se u obliku:
• Pljošteg čelika

10/22/2014
• Širokog (univerzalnog) pljošteg čelika
• Ugaonika
• T i Z-profila
• Malih U i I-profila visine h<80mm
• Okruglog, kvadratnog i šestougaonog čelika

53
Štapasti čelik
Pljošti čelik ≠ b.d...l
• Debljine d=5-60mm, širine b=10-150mm, dužina L=3-15m
Široki pljošti čelik ≠ b.d...l

10/22/2014
• Debljine d=5-60mm, širine b=151-1250mm, dužina L=3-12m
• Koristi se za izradu pojasnih lamela zavarenih I nosača
• Valjan sa 4 valjka: 2 horiz. i 2 vert.

54
Štapasti čelik
Ugaonici L h.c.d...l
• Valjaju se između kalibrisanih valjaka

10/22/2014
• Ravnokraki (1:1) i raznokraki (1:1,5 ili 1:2)
• Izrađuju se u 3 ili 4 debljine

55
Štapasti čelik
• T-profili T 2c.h.d...l
• Z-profili (vrlo retko se danas upotrebljavaju)

10/22/2014
56
Štapasti čelik
• Okrugli i Kvadratni čelik

10/22/2014
57
Limovi
Valjaju se u oba pravca, kasnije se obrezuju
• Fini limovi d<3mm

10/22/2014
• Srednji limovi 3mm do 4,75mm
• Grubi limovi d>4,75mm do 60mm i više
• Dužina limova 10m
• Širina do 4,6m
Po obradi površina mogu biti:
• Glatki
• Rebrasti
• Bradavičasti
• Perforirani 58
 Limovi

10/22/2014
59
Profilisani nosači
• Valjaju se u 2 osnovna oblika U i I-profili
• Osnovni konstrukcioni elementi za grede i stubove

10/22/2014
• Isporučuju se u dužinama 8m do 15m
• Nagib nožice 14% (I), 8% (U)
• Poluprečnik krivine r=debljini rebra

60
Profilisani nosači

10/22/2014
61
 Profilisani nosači
• Profili sa širokim paralelnim nožicama IP-nosači
• IPE – evropski IP-nosači (Laka serija HEA, Normalna serija HEB

10/22/2014
62
Profilisani nosači
• Profili sa širokim paralelnim nožicama IP-nosači
• IPE – evropski IP-nosači (Ojačana serija HEM, serija za
stubove HD)

10/22/2014
63
Šuplji profili
• Konstrukcioni elementi koji u poprečnom preseku imaju
kružni, kvadratni ili pravougaoni prsten
• Proizvodi se od rondele valjanjem u vrućem stanju u
kvadratni ili pravougaoni prsten

10/22/2014
• Izrađuju se kao šavni i bezšavni profili

64
HLADNO OBLIKOVANI
PROIZVODI
DEFORMACIJA LIMOVA U HLADNOM STANJU
• Valjanjem iz ravne trake kroz seriju valjaka

10/22/2014
• Previjanjem ravne trake na presi u posebnom alatu

Primenjuju se za lake konstrukcije:

• Standardizovni elementi (rožnjače, fasadne rigle)
• Tipizirane hale

65
HOP
HOP se proizvode kao
• Otvoreni profili d=1,5mm do 6mm

10/22/2014
• Šuplji profili d=1,5mm do 6mm
• Profilisani limovi
• Ravni limovi i trake

66
HOP
HOP se proizvode kao
• Otvoreni profili d=1,5mm do 6mm

10/22/2014
• Šuplji profili d=1,5mm do 6mm
• Profilisani limovi (pocinkovani, plastificirani, d=0,6mm
do 1,4mm)
• Ravni limovi i trake

67
OSTALI PROIZVODI
• Automatski zavareni nosači

10/22/2014
68
OSTALI PROIZVODI
Saćasti profili
• sa istom masom profila dobija novi proizvod veće visine

10/22/2014
• Bitno se povećavaju statičke karakteristike, čime mu se
povećava nosivost i krutost.

69
OSTALI PROIZVODI
• Užad i kablovi

10/22/2014
70
OSTALI PROIZVODI
Istegnuti metal
• zasecanje ravnog lima i razvlačenje

10/22/2014
71
ALUMINIJUMSKI PROIZVODI
• Profili

10/22/2014
• Limovi

72
Aluminijumski profili
• Nožice su paralelne
• Profili su jednostavni ili razuđeni

10/22/2014
73
Aluminijumski limovi
• Ravni
• Naborani (trapezasti)

10/22/2014
• Jednostruki
• Dvostruki sa termoizolacijom

74
Aluminijumski limovi

10/22/2014
75
Literatura
• Konstruktivni sistemi u arhitekturi, D.Kostić G.Radivojevic,
GAF Niš 2011.

10/22/2014
• Čelične konstrukcije, Marta Sulyok-Selimbegović, AF Zagreb
• Ауторизована предавања проф. Др. М. Дамњановића
• Буђевац „Металне конструкције у зградарству“,
Грађевинска књига, Београд, 2006.

• Web sajtovi ...

76
FOR MORE INFO...
• http://www.gradst.hr/Portals/9/PropertyAgent/1167/Files/
2452/NK2%20-

10/22/2014
%209.Skeletne%20celicne%20konstrukcije%20u%20visoko
gradnji.pdf
• http://portal.build-
razvoj.com/index.php?option=com_deeppockets&task=cat
ContShow&cat=47&id=11305&Itemid=40

77
Pitanja ?

78