JU „PRVA GIMNAZIJA“ SARAJEVO

MATURSKI RAD IZ GEOGRAFIJE

VRSTE TURIZMA U BOSNI I HERCEGOVINI

Profesor/ica: Učenik/ica:

Nisveta Njemčević Nadira Muminović

Sarajevo, 2019.godine
SADRŽAJ
1.0 UVOD .................................................................................................................................. 1
2.0 GEOGRAFSKI POLOŽAJ BOSNE I HERCEGOVINE .................................................... 2
3.0 PRIRODNOGEOGRAFSKE ODLIKE BOSNE I HERCEGOVINE ................................. 4
3.1. GEOLOŠKA GRAĐA I LITOLOŠKI SASTAV ............................................................ 4
3.2. RELJEF BOSNE I HERCEGOVINE.............................................................................. 4
3.3. KLIMA BOSNE I HERCEGOVINE .............................................................................. 6
3.3.1. KLIMATSKI TIPOVI .............................................................................................. 6
3.4. VODE BOSNE I HERCEGOVINE ................................................................................ 8
3.5. TLA I VEGETACIJA BOSNE I HERCEGOVINE ........................................................ 9
4.0 DRUŠTVENO-GEOGRAFSKI FAKTORI TURIZMA BOSNE I HERCEGOVINE ...... 10
5.0 VRSTE TURIZMA U BOSNI I HERCEGOVINI ............................................................ 12
5.1. PLANINSKI TURIZAM ............................................................................................... 12
5.2. BANJSKI TURIZAM.................................................................................................... 15
5.3. EKO-SEOSKI TURIZAM ............................................................................................ 17
5.4. VJERSKI TURIZAM .................................................................................................... 19
5.5. PRIMORSKI TURIZAM .............................................................................................. 20
5.6. AVANTURISTIČKI TURIZAM .................................................................................. 21
5.7. KULTURNI TURIZAM................................................................................................ 23
6.0 ZAKLJUČAK .................................................................................................................... 24
7.0 LITERATURA ................................................................................................................... 25
1.0 UVOD

Turizam kao privrednu granu karakterišu putovanja i privremeni boravak ljudi

razonode i posjete prirodnim i kulturnim znamenitostima zemlje u kojoj se nalaze. Turizam je
usko povezan sa uslužnim djelatnostima, saobraćajem, naukom, poljoprivredom i industrijom.
Odredišta turističke posjete mogu biti gradovi, primorska mjesta, planinska turistička
područja, seoski turistički prostori i nacionalni parkovi.

Bosna i Hercegovina predstavlja atraktivnu turističku destinaciju zbog svojih

prirodnih, privrednih i drugih turističkih resursa. Turizam se na području Bosne i Hercegovine
prvo počeo razvijati u srednjem vijeku, pa onda nakon dolaska Austro-Ugarske monarhije
koja osniva prva planinska društva, gradi planinske domove, otvara banjska lječilišta i gradi
parkove. Ono sto karakteriše našu domovinu jeste povoljan geografski položaj, bogatsvo
kulturno-historijskih spomenika, razne vrste priordnih ljepota, zdravi klimatski uslovi i brojni
prirodni potencijali za razvoj raznih vrsta turizma (zimski, ljetni, vjerski, banjski, lovni i
ribolovni, rekreacioni...).

Tema ovog matureskog rada jeste vrste turizma u Bosni i Hercegovini . Posmatra se sa
geografskog aspekta. Osnovni cilj rada jeste da se prikaže turizam naše domovine i regije koje
su se razvile na ovom prostoru.

1
2.0 GEOGRAFSKI POLOŽAJ BOSNE I HERCEGOVINE

Bosna i Hercegovina pripada skupini manjih evropskih zemalja. Zbog položaja na

jugoistoku Evrope Bosna i Hercegovina predstavlja most koji povezuje Aziju i Evropu. Bosna
i Hercegovina predstavlja veoma zanimljivu turističku destinaciju što je rezultat geografskog
položaja, izuzetnih prirodnih ljepota, kulturno – historijskih vrijednosti i pogodnih klimatskih
uslova. Na području Bosne i Hercegovine vijekovima su se ukrštale različite kulture, religije i
tradicije, što daje dodatnu vrijednost kreiranju specifičnog turističkog proizvoda i obogaćuje
ponudu. Zahvaljujući svemu ovome, Bosna i Hercegovina posjeduje brojne prirodne i
ljudskim radom stvorene mogućnosti za razvoj turizma , među njima posebno: planinski,
banjski, pomorski, religijski, lovni i ribolovni...

Bosna i Hercegovina je složena država Jugoistočne Evrope. Njena površina iznosi

51.129 km2, i kao takva ona se nalazi na 22. mjestu u Evropi. Prema podacima iz 2018.
godine, Bosna i Hercegovina je imala 3,849,891 stanovnika. Položaj Bosne i Hercegovine u
Jugoistočnoj Evropi definisan je i postojanjem tek tri susjeda: Republike Hrvatske, Srbije i
Crne Gore.

Sl.1. Autokarta Bosne i Hercegovina

2
 Bosna i Hercegovina leži na sjevernoj zemljinoj hemisferi, na kontinentalnom dijelu
Staroga svijeta, odnosno na evroazijsko-afričkom kontinentalnom bloku. Podjednako je
udaljena od ekvadora i sjevernog pola. U širem geografskom smislu BiH je jugoistočno
evropska zemlja. Zauzima centralni položaj na Balkanskom poluostrvu. Sa sjevera i zapada
graniči sa Hrvatskom, na istoku sa Srbijom i na jugoistoku sa Crnom Gorom.

U fizičkogeografskom smislu prostor Bosne i Hercegovine leži u južnom dijelu

sjevernog umjerenog geografskog pojasa i u sjevernom dijelu sjevernog suptropskog pojasa sa
specifičnim spektrom prirodnih zona. Također, Bosna i Hercegovina leži u dva hidrološka
sliva: crnomorskom i jadranskom. U širem smislu Bosna i Hercegovina je evropsko-
jugoistočna evropska, balkanska i srednjoevropsko-panonsko-podunavska i posavska zemlja,
te jadransko-sredozemno/mediteranska zemlja.

Sl.2. Položaj BiH u svijetu

3
3.0 PRIRODNOGEOGRAFSKE ODLIKE BOSNE I HERCEGOVINE

3.1. GEOLOŠKA GRAĐA I LITOLOŠKI SASTAV

Litosferni kompleks na teritoriji Bosne i Hercegovine je u prostornom i vremenskom

smislu veoma složen. Vrijeme taloženja stijena i vrijeme izlivanja magmatskih masa nije još
do danas precizno utvrđeno. Na teritoriji Bosne i Hercegovine utvrđene su najstarije stijene iz
starog paleozoika, odnosno iz silurske periode. Naslage silurske starosti su utvrđene u
terenima tzv. „ Bosanskog Škriljavog Gorja“ odnosno u grupi planina: Vranica-Zec- Bitovnja.
Taloženje kenozojskih naslaga počelo je prije 70 miliona godina i traje sve do danas. Ova era
u razvoju Zemljine kore na teritorijI Bosne i Hercegovine dijeli se na dvije velike periode:
tercijar i kvartar, a one se dalje dijele u manje vremenske odjeljke ili epohe, tercijar se dijeli
na paleogen i neogen.

3.2. RELJEF BOSNE I HERCEGOVINE

Reljef Bosne i Hercegovine veoma je različit, kako po izgledu, tako i po starosti i

načinu postanka. Najveći dio reljefa čine planine različite visine. Ostali dio je ravničarski, a
čine ga djelovi Panonske nizije, velikih kotlina i riječnih dolina, kao i uzak pojas Jadranskog
primorja. Bosna i Hercegovina sastoji se od dvije geografske i historijske cjeline: većeg
bosanskog dijela na sjeveru ( oko 42.000 km 2) i manjeg hercegovačkog na jugu.

Bosna i Hercegovina pripada zapadnom dijelu sredozemne zone mlađih vjenačnih

planina. Ova zona je dala osnovni, pretežno gorski karakter reljefu zemlje. Od ukupne
površine Bosne i Hercegovine na područja do 200m nadmorske visine otpada 14,2 % , na
područja između 200m i 500m nadmorske visine gotovo 29%, a na visine između 500m i
1.000m otpada oko 31% državne teritorije. Na nadmorske visine između 1.000m i 1.500m
otpada 21% teritorije, a na visine od 1.500 do 2.000m 3,5% ukupnog bosanskohercegovačkog
teritorija. Na području Bosne i Hercegovine izdvajamo nizijski, brežuljkasti, gorsko-planinski
i krški tip reljefa.

4
Sl.3. Reljefne karte BiH

5
3.3. KLIMA BOSNE I HERCEGOVINE

Zbog uticaja geografskih i klimatoloških faktora, klima Bosne i Hercegovine je veoma

složena i uslovljena je njenim geografskim položajem. Jadransko more znatno utiče na klimu i
to naročito u hladnijem dijelu godine, kada, odajući veliku količinu toplotne energije,
ublažava zimske ekstremne temperature. Nadmorska visina i reljef, naročito raspored
planinskih masiva, nizija, kotlina, kraških polja itd. utiču na klimu i u znatnoj mjeri, je
modifikuju. Naročito izražen klimatski uticaj imaju planine Dinarskog sistema, koje
predstavljaju prirodnu prepreku i sprječavaju prodiranje hladnih vazdušnih masa sa sjevera i
toplih vazdušnih masa sa juga. Na klimu, utiče i ciklonska aktivnost iznad naše zemlje, kao i
brojni lokalni uticaji. Na teritoriji Bosne i Hercegovine javljaju se tri osnovna tipa klime:

1. kontinentalna i umjereno - kontinentalna,

2. planinska i planinsko - kotlinska,

3. mediteranska i modificirana mediteranska klima.

Kontinentalna klima javlja se na sjeveru, mediteranska na jugu, a linijom koja

razdvaja ove dvije regije nalazi se prostor visokih planina, visoravni i klisura, u kojima, u
zavisnosti od nadmorske visine, dominira planinska klima.

3.3.1. KLIMATSKI TIPOVI

Umjereno kontinentalna klima se rasprostire u prostoru sjeverne Bosne i dolinama

srednjih tokova Une, Sane, Vrbasa, Bosne i Drine od Višegrada. Ljeta su topla. Prosječna
temperatura u julu je 20°C do 22°C, dok su zime većinom umjereno hladne. Prosječna
temperatura u januaru kreće se od -1°C do -2°C. Prosječne godišnje količine padavina se
kreću od 700mm na istoku do 1.500mm na zapadu.

Planinska klima zauzima središnji planinski prostor naše zemlje. Odlikuje se svježim i
kratkim ljetima, hladnim i snježnim zimama. Najhladniji mjesec u toku cijele godine je januar
sa srednjim vrijednostima između -0,3°C i -6,5°C, a najtopliji je juli, odnosno august, sa
vrijednostima od 9,5°C do 21,2°C. Padavine se kreću u vrijednosti oko 1.200mm.

Mediternaska klima je zastupljena u niskoj i visokoj Hercegovini. Području niske

Hercegovine odgovara donji tok Neretve. Ovakav tip klime niske Hercegovine proizilazi iz
činjenice što je njen prostor pod direktnim uplivom morskog vazduha. Prosječna januarska
temperatura je 4,6°C. Ljeta su suha i vruća. Srednje julske temperature se kreću između
22,6°C do 24,7°C. Godišnja količina padavina se kreće od 1.000 do 1.500 mm.

6
Sl.4. Na kartama je prikazano koje klime preovladavaju u određenim područjima i količina
padavina.

7
3.4. VODE BOSNE I HERCEGOVINE

Bosni i Hercegovini pripadaju i vode Jadranskog mora. Riječna voda je najznačajniji

resurs u Bosni i Hercegovini; koristi se za vodosnadbijevanje naselja i industrije, predstavlja
važan privredni faktor. Rijeke Bosne i Hercegovine su bogate hidronergijom, pa su na
mnogim stvorene vještačke hidroakumulacije. Vode su privlačne i zbog ribe, kao i
mogućnosti za kajakarenje i druge sportove.

Specifičnost rijeka je i u tome što čine njenu prirodnu granicu sa susjednim državama
– Sava i Una, većim dijelom sa Hrvatskom na zapadu, a Drina sa Srbijom na istoku.
Istovremeno Bosna i u dolini Hercegovine, Neretva presijecaju BiH na pola. U BiH postoje
evidentirane čak 262 manje ili veće rijeke. Dva su ključna sliva u BiH: Crnomorski, koji
pokriva površinu od 38.719km2, te Jadranski sliv koji pokriva površinu od 12.410km.
Najznačajnije rijeke u BiH su Sava, Drina, Bosna, Vrbas, Neretva i Una. Što se tiče jezera u
BiH, prirodna jezera zahvataju 65,1 km2 površine, od čega na Buško jezero otpada 56,7. Na
rijeci plivi imamo Veliko i Malo,odnosno Gornje i Donje jezero. Na podgorini Prenja nalazi
se Boračko jezero,dok se u Dugom polju smjestilo Blidinjsko jezero. Na Zelengori imamo
Kotlaničko, Štirinsko, Kladopoljsko, Orlovačko, a na Vranici Prokoško jezero.

Sl.5. Prokoško jezero na planini Vranici

8
 Tri međunarodne zaštićene močvare u BiH su Livanjsko polje, Hutovo blato i
Bardača. Najpoznatija kontinetalna močvara je Bradača. Nalazi se u Lijevče polju. U ovoj
močvari je ornitofaunistički rezervat i ribnjak šarana.nMočvare i jezera Hutovog blata zbog
svojih su besprijekornih prirodnih ljepota, velikog bogatstva i raznolikosti vrsta uvrštene na
popis močvarnih staništa od međunarodnog značaja Ramsarske konvencije. Hutovo blato je
srce života donjeg toka Neretve sa 44 vrste riba od kojih je devet endemskih. U njenu se
nalazi preko 160 vrsta ptica i rijetka riba jegulja. Ono je raskrižje ptičijih puteva iz sjeverne i
srednje Europe prema Aziji i Africi.

3.5. TLA I VEGETACIJA BOSNE I HERCEGOVINE

Tla su sastavni element fizičko-geografske sredine. Njih čine površinski rastresiti

slojevi. Tla Bosne i Hercegovine su izuzetno heterogena. Ona se mogu razvrstati u nekoliko
skupina od kojih su dvije najbitnije, i to: automorfna tla i hidromorfna tla.

Osnovna razlika među ovim grupama je u tome što se pri formiranju automorfnih tala,
kao osnovni faktor, pojavljuje samo padavinska voda, a pri nastanku hidromorfnih tala, osim
padavinske vode, učestvuju podzemne i poplavne vode. Automorfna tla su
najrasprostranjenija vrsta tala u Bosni i Hercegovini.

Zbog klimatskih i reljefnih razlika vegetacija je vrlo raznolika. Šume pokrivaju 53%
površine Bosne i Hercegovine; miješane bjelogorične šume prevladavaju u sjevernim i
sjeveroistočnim dijelovima (hrast i grab); u središnjem planinskom prostoru prevladavaju
šume bukve, koja se na većim visinama miješa s jelom, a na još višima i smrekom; u krškim
jugozapadnim dijelovima vegetacija je oskudna, raširene su goleti i kamenjar. Najveći značaj
ipak ističemo u smislu zaštite određenih biljnih i životinjskih vrsta kako bi se očuvao
biodiverzitet, a ujedno to je i faktor turističke valorizacije.

9
4.0 DRUŠTVENO-GEOGRAFSKI FAKTORI TURIZMA BOSNE I
HERCEGOVINE

Orijentalno nasljeđe Bosne i Hercegovine vidi se u brojnim impresivnim primjerima

orijentalne, sakralne i svjetovne arhitekture. Među značajnijim treba izdvojiti Begovu i
Carevu džamiju u Sarajevu, Aladža džamiju u Foči, Ferhadija džamiju u Banja Luci, džamije
u Mostaru, Travniku i Livnu. Bosna i Hercegovina je posebno poznata i po svojim mostovima
iz Osmanskog perioda, gdje posebno ističemo Stari most u Mostaru, Most Mehmed paše
Sokolovića u Višegradu, Arslanagića most u Trebinju.

Sl.6. Stari most u Mostaru i most Mehmed – paše Sokolovića i Višegradu

Turizam se aktivno počeo razvijati na ovim prostorima dolaskom Austro-Ugarske

Monarhije. Austro-Ugarska, da bi ostvarila svoje planove u Bosni i Hercegovini. Investirala je
znatan kapital u saobraćajnice. Također, ulagala je u naučna istraživanja. Svakako da je među
najznačajnijim osnivanje Zemaljskog muzeja 1. februara 1808. godine. Ova institucija dugi
niz godina vodila je brigu o cjelokupnoj naučnoj djelatnosti, kao i spomenicima materijalne
kulture. Prekretnicu u razvoju turizma kao gospodarske grane Bosne i Hercegovine
predstavlja vjerski turizam u Međugorju i održavanje XIV Zimskih olimpijskih igara u
Sarajevu, tj. na planinama koje ga okružuju: Bjelašnica, Jahorina, Trebević i Igman. Broj
stranih turista poslije Olimpijade porastao je za 80%.

10
 Sl.7. Otvaranje ZOI '84, Sarajevo

Sakralno graditeljstvo u austrougarskom peiodu u BiH od 1878-1918 karakteriše

intenzivna izgradnja. U prve dvije decenije upravljanja izgrađeno je stotinu crkava. Crkvena
ahitektura Bosne i Hercegovine sastoji se od nekoliko stilova, ovisno o vremenu u kojem je
građena. Najpoznatije rimokatoličke crkve stoje u Sarajevu, Travniku, Bugojnu, Livnu, Jajcu
i Bihaću, dok su najznačajniji samostani franjevačke provincije Bosna srebrena u Fojnici,
Visokom, Kreševu, Kaknju i Livnu. Objekti rimokatoličke crkve građeni su od bijelog
kamena, a odlikuje ih minimalistički stil. Bosna i Hercegovina očuvala je sve što je uzimala
od epoha. A uzimala je, bez predrasuda, samo ono što je vrijedilo i što je njoj trebalo.

Sl.8. Unutrašnjost saborne crkve Presvete Bogorodice u Sarajevu

11
5.0 VRSTE TURIZMA U BOSNI I HERCEGOVINI

5.1. PLANINSKI TURIZAM

Tradicija skijanja, planinarenja i alpinizma na prostoru Bosne i Hercegovine postoji

više od stotinu godina, o čemu svjedoče brojni objekti i dokumenti, a ekspanzija planinskog
turizma desila se nakon XIV Zimskih olimpijskih igara u Sarajevu 1984. Godine. U
organizaciju su utrošena velika sredstva. Pripreme koje su trajale godinama, pored dobro
organizovanih igara, kao rezultat imaju izgrađene saobraćajnice, hotelske komplekse kako na
planinama (Bjelašnica, Igman, Jahorina) tako i u gradu, sportski centri Skenderija i Zetra,
žičare, ski liftovi... Sarajevo je postalo centar svjetskih i medijskih interesovanja. XIV zimske
olimpijske igre bile su održane od 8. do 19. februara. U programu je bilo alpsko skijanje
(Bjelašnica i Jahorina), bob i sankanje (Trebević), hokej i umjetničko klizanje (Zetra i
Skenderija), biatlon, nordijsko skijanje i skokovi (Igman).

Sl.9. Staze sa skijaške skokove na Igmanu

Na ovim igrama prijavilo se 49 nacionalnih olimpijskih komiteta. U Sarajevo je stigao

rekordan broj učesnika (preko 2500). Olimpijski duh još uvijek živi u ovom gradu i njegovim
stanovnicima, uprkos generacijskim smjenama. Zimske olimpijske igre su sigurno jedna od
najboljih stvari koje su se desile gradu Sarajevu i državi Bosni i Hercegovini.
Bosanskohercegovačke planine su izuzetne po svojoj ljepoti i po onome što mogu da pruže
kao doživljaj.

12
 Planinski centri se nalaze na nadmorskoj visini od 800 do 1.800m i idealna su mjesta
za razvoj rekreativnog turizma. Olimpijske planine Jahorina, Bjelašnica, Igman i Trebević,
kao i mnogobrojni sportsko-rekreativni centri Risovac i Kupres te skijališta na Kozari,
Oštrelju, Vlasenici, Vranici, Borju i dr. imaju više od 50 km skijališnih staza koje su povezane
sa 8 žičara, 24 ski lifta i mogu opslužiti više od 20.000 skijaša na sat. Smještajni kapaciteti na
planinama su raspoređeni po hotelima sa tri i više zvjezdica, apartmanima, pansionima ,
planinarskim domovima i vikendicama koji raspolažu preko 8.000 ležaja.

Sl.10. srušena bob staza na Trebeviću

Skijaški olimpijski kompleks Bjelašnica-Igman, udaljen je 30km od Sarajeva i

predstavlja kombinaciju 8 oštrih staza za alpske skijaške discipline i trčanje na skijama. Sa
preko 200 snježnih dana u godini, prosječnom visinom snijega od 135 cm i dobro uređenim
stazama za spust, slalom i veleslalom sa dužinom od oko 20 km, smještenim na nadmorskoj
visini od 1266 do 2067 metara, Bjelašnica je nesvakidašnje izazovno mjesto za aktivan zimski
odmor i rekreaciju. Dužina staza na Igmanu iznosi oko 1400 metara.

Jahorina, jedna od najljepših olimpijskih planina, udaljena 30-tak kilometara od

Sarajeva, nudi uslove za alpsko skijanje, skijaško trčanje, noćno skijanje i sankanje na 7 staza
za početnike i profesionalce u dužini od 20 km. Najviši vrh Jahorine je Ogorjelica – 1916
metara nadmorske visine. Snijega na ovoj planini ima oko 180 dana u godini, od novembra do
aprila, a ponekad i u maju, a prosječna visina snijega je 100 cm.

13
 Vranica je najviša i najpoznatija rudna planina u centralnoj BiH i najviša planina izvan
područja Hercegovine. Ipak, pretežno se sastoji od blagog padinskog terena, što dozvoljava
lagan pristup i ugodno planinarenje. Najkarakterističnija crta ove planine je Prokoško jezero,
ledničko jezero zapanjujuće ljepote, puno pastrmke i rijetkog vodenog guštera tritona,
jedinstvenog za ovo područje.

Zelengora se nalazi u sklopu Nacionalnog parka Sutjeska. Obiluje bogatstvom flore i

faune, a u tome prednjači Perućica jedina prašuma Evrope. Zelengora, možda izgledom
najnježnija i najpitomija planina, krije mnoge ljepote.

Sl.11. Prašuma Perućica

Skijalište Kozara se nalazi u Nacionalnom Parku Kozara blizu Prijedora, a udaljeno je

oko 50 km od Banja Luke. Kozara je smještena na istoimenoj planini Kozara na nadmorskoj
visini od 800 metara i raspolaže sa dvije staze laganog i poluteškog nivoa u dužini od 950
metara.

Sportsko – rekreativni centar Babanovac je smješten u centralnoj Bosni i Hercegovini

na planini Vlašić blizu starovjekovnog gradića Travnika. Babanovac se nalazi na 1260 metara
nadmorske visine i nudi preko 14 kilometara staza laganog, poluteškog i teškog karaktera.
Najviši vrh je Paljenik sa 1943 metara nadmorske visine. Povoljna planinska klima čini Vlašić
cjelogodišnjom destinacijom.

14
5.2. BANJSKI TURIZAM

Tradicija korištenja termo – mineralnih voda u našim krajevima seže u daleku

prošlost, još u vrijeme Grka i Rimljana, koji su već tada uvidjeli ljekovitost naših
geotermalnih izvora. Prve banje otvorene su na sumpornim termalnim vodama Ilidže kod
Sarajeva. Bile su poznate u rimsko doba. U blizini se također nalazi vrelo rijeke Bosne.
Najposjećenije banje Bosne i Hercegovine bile su u Banji Vrućici kod Teslića. Lječilišta
postoje i u Banja Luci- Gornji Šeher, Slatina, Laktaši, Kulaši, Prijedor, tuzlanska Slana banja,
srebrenički Crni guber, Višegrad, Kiseljak kod Sarajeva, Fojnica, Muška voda kod Kladnja,
Gata kod Bihaća i dr.

Sl.12. Banja Terme Ilidža

Danas u Bosni i Hercegovini, registrovano je 15 banja kao zdravstvene institucije i

raspolažu sa 3.455 ležaja i u 2006 godini su ostvarili 200.000 noćenja što čini 23 % ostvarenih
ukupnih noćenja u BiH. Banja na Ilidži smještena je u sarajevskoj kotlini u podnožju planine
Igman, u blizini izvorišta rijeke Bosne. Prvi tragovi korištenja sumporaste - oligomineralne
vode ilidžanske banje datiraju iz perioda rimljana. Danas Zdravstvena ustanova liječilište
„Banja Terme – Ilidža“ nudi usluge iz oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije, kao i prostor
za grupne i individualne vježbe.

Termalne vode Banje Slatina u Banja Luci koriste se od davnina, a izgradnja banjskog
objekta i korištenje vode u ljekovite medicinske svrhe počinje u doba Austro – Ugarske
Monarhije, nakon naučnih istraživanja termalne vode 1888. godine.

15
 Sl.13. Banja Slatina kod Banja Luke

Banja Vrućica u Tesliću poznata je po korištenju ljekovite termomineralne vode iz

perioda austrougarske vladavine u Bosni i Hercegovini, a danas predstavlja poznato prirodno
lječilište, konferencijski, sportsko-rekreativni i turističko-manifestacioni centar. Ljekovita
voda ove banje uspješno liječi bolesti srca i krvotoka, reumatizam, stomačne bolesti,
dijabetis...

Banja Reumal u Fojnici poznata je po ljekovitim termalnim izvorima još od davnina, a

1919. godine naučno je dokazano postojanje radioaktivno termalne vode. Danas je banja
Reumal savremeno opremljena specijalizovana ustanova za rehabilitaciju lokomotornog
aparata, kardiorehabilitaciju, dječiju habilitaciju, rekreaciju, aktivni odmor i programirane
sportske aktivnosti.

Banja Laktaši je poznata po ljekovitom vodama još od davnina, a moderni razvoj

banjskih resursa počinje 1930 godine. Banjska voda se koristi za liječenje bolesti
lokomotornog sistema, kardiovaskularnih bolesti, bolesti očiju, nervnih poremećaja, za
tretman gerijatrijskih bolesti, kao i za rekreaciju i u turističke svrhe.

16
5.3. EKO-SEOSKI TURIZAM

U Bosni i Hercegovini postoji dosta izoliranih, ali veoma gostoljubljivih zajednica u

selima. Optimalna nadmorska visina, guste šume, livade, vodotoci sa jezerima i ponorima,
pećine, stijenski masivi i veoma kvalitetan zrak u našim selima pružaju turistima izuzetne
uslove za izlete, lov, ribolov, planinarenje, alpinizam, speleologiju, skijanje, branje gljiva i
ljekovitih trava.

Selo Lukomir se nalazi 50 km jugozapadno od Sarajeva na 1495 m nadmorske visine

na Bjelašnici, što ga čini najvišim naseljenim mjestom u Bosni i Hercegovini, gdje možete
upoznati desetak seljana koji žive u kamenim kućama. Tokom duge i oštre zime od početka
novembra do kraja aprila seljani su izolovani od ostatka svijeta jer snijeg zatrpava puteve, a
jedini prilaz Lukomiru je neprohodan. Pored Lukomira i brojnih drugih seoskih područja koji
nude očuvan prirodni ambijent i zdravu ishranu, u Bosni i Hercegovini je razvijen eko i etno
turizam sa brojnim turističkim centrima koji nude jedinstven ambijent i turističku ponudu.

Sl.14. Selo Lukomir na Bjelašnici

Etno Begovo selo je smješteno u zaštićenoj zoni prirodnog rezervata Bijambare i nudi
usluge odmora i rekreacije. Nadmorska visina je 1040 m i udaljeno je 500 m od magistralnog
puta Sarajevo – Tuzla. Etno Begovo selo, pored bosanske kuhinje nudi i jahanje,
iznajmljivanje bicikala, foto safari, rafting na Krivaji, jogu, masažu, kao i mogućnost posjete
Bijambarskim pećinama.

17
 Sl.15. Bijambarska pećina

Etno - selo Herceg je smješteno na tromeđi Čitluka, Međugorja i Ljubuškog. Pored

hotelsko – turističkog centra izgrađenog 2008. godine, postoji zaselak od 10 kamenih kuća
gdje se nalaze i trgovine koje nude tradicionalne proizvode. Unutar sela nalazi se i muzej.
Pored eko i etno turističke ponude i sportskih sadržaja, etno – selo Herceg nudi i usluge
kongresnog turizma.

Kraljevsko selo Kotromanićevo nalazi se u dobojskoj regiji, 45 km od granice sa

Hrvatskom, na obali rijeke Veličanke i nudi boravak u savremeno opremljenim kućama
građenim u starinskom stilu od prirodnih materijala – drvenim brvnarama. Pored šetnji
nedirnutom prirodom, Kraljevsko selo Kotromanićevo organizuje viteške turnire,
srednjovjekovne večere, lov, ribolov, paragliding i planinski biciklizam.

Etno-selo Stanišići u blizini Bijeljine obuhvata turistički kompleks sa ribnjacima,

vodenicama, konjušnicom i štalama koje su pretvorene u ekskluzivni smještaj sa luksuzno
opremljenim apartmanima. U etno selu se nalazi i Manastir Svetog Nikolaja u kojem se
organizuju vjenčanja. U restoranu u etno selu Stanišići možete uživati u dobroj bosanskoj
kuhinji i gostoprimstvu domaćina. Turistički kompleks nudi i školu jahanja, vožnju kočijama i
sankama, kao i usluge kongresnog turizma.

18
5.4. VJERSKI TURIZAM

U turizmu Bosne i Hercegovine dominira vjerski turizam. Burna prošlost i dešavanja

kroz minula stoljeća dovela su na tlu Bosne i Hercegovine do stvaranja ambijenta u kome
različite religije egzistiraju, prožimaju se i nadopunjuju. Tako je u Bosni i Hercegovini, u
njenom glavnom gradu Sarajevu, moguće u laganoj desetominutnoj šetnji obići vjerske
hramove muslimana - Gazi Husrev-begova džamija, pravoslavaca - Saborna crkva, katolika -
katedrala Srca Isusova, te Sarajevsku sinagogu. Nakon pojavljivanja Djevice Marije ,
Međugorje je u posljednjih dvadeset godina postalo moderan centar vjerskog turizma i
odredište brojnih vjernika iz čitavog svijeta. Međugorje je - pored Lourdesa i Fatime - postalo
najpoznatije marijansko svetište u svijetu. Hodočasničke skupine svakodnevno dolaze iz svih
krajeva svijeta, a grube statistike kazuju da Međugorje svake godine posjeti više od milion
vjernika koji naraspolaganju imaju oko 15.000 ležaja u porodičnim hotelima i pansionima
prilagođenim modernim zahtjevima vjerskog turizma. Osim Međugorja, najatraktivnija
destinacija na bh mapi vjerskog turizma je Ajvaz dedina pećina, odnosno muslimanska
vjersko-kulturna manifestacija Ajvatovica kod Prusca. Ajvatovica je najpoznatije dovište
Bošnjaka u BiH i desetine hiljada muslimanskih vjernika iz BiH i svijeta svake godine dolaze
na Ajvatovicu kako bi proučili «kišnu dovu» za Allahovu milost i rodnu i uspješnu godinu.
Bosna i Hercegovina, ukrašena je mnogim objektima religijskog i kulturnog značaja vjernika
pravoslavne vjeroispovjesti koji predstavljaju prave narodne svetinje. Znamenitošću se
izdvajaju manastiri koji datiraju iz XIII i XV vijeka kao što su: Tvrdoš, Dobričevo, Ozren,
Gomionica, Liplje, Moštanci, Dobrun... Jedan od najznačajnijih manastira Srpske pravoslavne
crkve je Manastir Tvrdoš. Za manastir Tvrdoš se vežu tri različite verzije nastanka. Prema
prvom predanju osnovali su ga sveti car Konstantin i njegova majka Jelena, prema drugom,
kralj Milutin, a prema trećem predanju manastir je sagradio Herceg Stjepan Vukčić Kosača.
Monasi manastira Tvrdoš proizvode vino i med vrhunskog kvaliteta.

Sl.16. Manastir Tvrdoš kod Trebinja

19
5.5. PRIMORSKI TURIZAM

Bosna i Hercegovina posjeduje 21.2 kilometra jadranske obale koja sa svojih 270
sunčanih dana, svake godine privlače sve više turista iz cijelog svijeta. Gradić Neum
predstavlja jadranska vrata BiH i posjeduje smještajne kapacitete od 5.000 kreveta, oko 2.000
u hotelima sa tri i četiri zvjezdice. Pored hotelskih sadržaja, gostima se nude i izletnička
putovanja autobusom i brodom u susjedna turistička mjesta (Mostar, Međugorje, Hutovo
Blato i Dubrovnik) s obzirom da je Neum smješten u neposrednoj blizini ovih gradova. Za
goste, koji žele aktivan odmor, Neum nudi sportske terene za fudbal, odbojku ili košarku, a od
vodenih sportova na raspolaganju su skijanje, surfanje, vožnje skuterima i gliserima.
Manifestacija "Neumsko ljeto", koja traje tokom cijele turističke sezone, nudi turistima
ponudu brojnih kulturnih i zabavnih događaja (folklorne večeri, posjete muzeju i galeriji,
književne večeri, etno fest, itd.) Pored kupanja i sunčanja zbog povoljnih klimatskih uslova,
gosti dolaze radi čistog zraka i šetnje. Godišnje se ostvaruje oko 200.000 noćenja zahvaljujući
izuzetnoj klimi gdje sezona traje od maja do septembra.

Sl.17. Jadransko more, Neum

20
5.6. AVANTURISTIČKI TURIZAM

Zahvaljujući prirodnom bogatstvu, planinama, kanjonima i rijekama, Bosna i

Hercegovina ima idealne uslove za razvoj avanturističkog turizma. Avanturistički turizam
nudi kombinaciju brdskog biciklizma, vožnju splavom i čamcem (rafting) rijekama,
paraglajding, spuštanje padobranom i terensko jahanje uz odmor, opuštanje i razgledanje
prirodnih ljepota. Avanturistički turizam predstavlja spoj avanture, rekreacije, opuštanja i
zabave kako bi se turisti udaljili od svakodnevnih problema i stresnih situacija. Bjelašnica,
Igman, Jahorina, kao i Treskavica, Romanija, Prenj, Čvrsnica, Zelengora, Velež, Vranica i
Ozren nude mogućnost kampovanja, planinarenja, penjanja po stijenama, brdski biciklizam,
paraglajding i skakanje sa padobranom, a rijeke Tara, Una, Neretva i Vrbas pružaju uslove za
rafting, splavarenje i vožnju kajakom. Rijeka Vrbas bila je domaćin Svjetskog prvenstva u
raftingu u 2009. godini i Evropskog prvenstva u kajaku i kanuu u 2011. godini, a “National
Geographic Traveler” je kao najbolju turističku turu u 2012. godini preopručio rafting na Tari,
Neretvi i Vrbasu.

Sl.18. Paraglajding, Bjelašnica

21
 Ljubitelji brdskog biciklizma mogu uživati u vožnji kroz prekrasne šume i planinarske
staze na Trebeviću, Ozrenu, Igmanu, Bjelašnici, Visočici, Veležu, Vranici, Vlašiću, Zvijezdi,
Jahorini, Romaniji, Treskavici, Bitovnji, Zelengori i Majevici. Boravak u prelijepoj i
netaknutoj prirodi, na nekom mjestu pored jezera, rijeka ili na planini nudi mnogo kampova u
Bosni i Hercegovini od kojih ćemo nabrojati: Turističko naselje “Ada” u Ustikolini, Aduna
kamp “Orljani”, kampovi “Bijeli” i “Una Rafting Kiro” kod Bihaća, Turistički centar
“Balkana” kod Mrkonjić Grada, kampovi “Brštanovica”, “Tara – Raft”, “Sastavci” i
“Montings” kod Foče, Eko - centar “Ljekarice” kod Prijedora, kamp “Mlinska Rijeka” kod
Čelinca, kamp “Oaza” kod Konjica, Hotelsko naselje i kamp “Oaza” kod Sarajeva, kamp
“Ontario” kod Lukavca, kamp “Orlovo jezero” kod Petrova, kamp “Ramska kuća” kod
Prozora, kamp “Scorpio” kod Zenice, tri kampa u Nacionalnom parku Sutjeska: na Tjentištu,
Suhoj gori i Orlovačkom jezeru, kamp “Unis ishrana” na Boračkom jezeru, kamp “Zebed”
kod Gradačca, kamp “Zelengora” kod Jablanice, kamp “Zemo” kod Međugorja i Auto kamp
“Plivsko jezero” kod Jajca. U zadnjih nekoliko godina sve je više ljubitelja paraglajdinga u
Bosni i Hercegovini, kao i turista željnih avanturizma koji se odlučuju na let ispod
bosanskohercegovačkog neba. Svake godine organizuju se paraglajding susreti i takmičenja u
preletu i preciznom slijetanju.

Sl.19.Brdski biciklizam, Trebević

22
5.7. KULTURNI TURIZAM

Bosna i Hercegovina baštini bogato kulturno-historijsko nasljeđe, koje se temelji na

srednjovjekovnim, osmanlijskim, austrougarskim i građevinama novijeg doba, bogomoljama
svih etničkih skupina u BiH i bogatstvom opusa iz oblasti književnosti, filma i muzike. Bosna
i Hercegovina je jedina zemlja u regiji koja je dala dva dobitnika prestižne Nobelove nagrade:
Ivu Andrića za književnost i Vladimira Preloga za hemiju. S obzirom da Bosna i Hercegovina
obiluje brojnim kulturno – historijskim spomenicima i kulturnim događanjima, te
najposjećenije turističke destinacije u oblasti kulturnog turizma:

Sarajevo, glavni grad Bosne i Hercegovine, sa svojom okolinom, brojnim

kulturnohistorijskim i vjerskim spomenicima, kao i različitim narodima koji zajedno
vjekovima žive u gradu, ima uslove za razvoj mnogih oblika turizma – od kulturnog, zimskog
do banjskog i kongresnog turizma. Kao značajne manifestacije koje se svake godine
održavaju u Sarajevu i privlače veliki broj turista potrebno je izdvojiti Sarajevo Film Festival,
Internacionalni Festival “Sarajevska zima”, Baščaršijske noći, Internacionalni teatarski
festival “MESS” i brojne druge kulturne programe. U Kantonu Sarajevo postoji 891 kulturno
dobro, od čega 289 objekata u opštini Stari grad i 209 objekata u opštini Centar. Sarajevo je
1984. godine bilo domaćin Zimskim Olimpijskim igrama, što svjedoči ne samo o sportskom,
nego i o kulturnom prijeteljstvu koje se ovdje njeguje.

Banja Luka se nalazi u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine. Po veličini je drugi

grad u cijeloj Bosni i Hercegovini i upravno središte Republike Srpske, te privredni i kulturni
centar ovog dijela zemlje. S obzirom da je grad smješten na prekrasnoj rijeci Vrbas, ovo staro
naselje se nekad nazivalo i Vrbas, a naseljeno je još od doba Rimljana o čemu svjedoči
tvrđava Kastel koja je služila kao rimska vojna utvrda. Zahvaljujući dugoj i bogatoj istoriji za
obilazak kulturnih građevina i događanja u Banja Luci možemo preporučiti nekadašnji
upravni, a sada kulturni centar Banski dvor, Muzej Bosanske krajine, Etnografski muzej, te
Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske, te dva gradska pozorišta: Narodno i Dječije
pozorište. U Banja Luci se tokom godine održava mnogo kulturnih i sportskih događanja od
kojih ćemo izdvojiti „Ljeto na Vrbasu“, „Kočićev zbor“, „Banjalučko ljeto“.

Mostar je grad u južnom središtu Bosne i Hercegovinie i kulturno i privredno središte

tog dijela zemlje. Sam naziv grada govori o poznatom Starom mostu, prvom kulturnom
spomeniku u Bosni i Hercegovini koji se nalazi na UNESCO-voj listi zaštićenih spomenika
kulture svijeta. Stari most je srušen u proteklom ratu, a 2004. godine ponovo izgrađen.
Istorijski dio Mostara sa Starim mostom i nizom ostalih sadržaja iz bogate istohrije grada,
Muzej Hercegovine, kuća velikog bosanskohercegovačkog pisca Alekse Šantića, Turska kuća
u Bišćevića sokaku, te staro naselje Brankovac, sagrađeno u osmanskom stilu sa kućama i
avlijama starih mostarskih porodica samo su neki od kulturnih spomenika koje treba posjetiti.
Svake godine se takođe organizuju brojne kulturne manifestacije poput Šantićevih večeri
poezije, Mostarskog proljeća, Mostarskog ljeta i Mostarskih liski.

23
6.0 ZAKLJUČAK

Na osnovu svih podataka izloženih u ovom maturskom radu, da se zaključiti da je

riječ o zemlji koja predstavlja jednu veoma zanimljivu turističku destinaciju sa iznimnim
prirodnim ljepotama, kulturno-povijesnim vrijednostima i povoljnim klimatskim uvjetima. Na
teritoriji Bosne i Hercegovine stoljećima su se ukrštale razne kulture, religije i tradicije,
ostavljajući svoj pečat, što daje dodatnu vrijednost za stvaranje specifičnog turističkog
proizvoda.

Zemljopisni položaj zemlje, koja je smještena u središtu Europe, nudi potencijal za

privlačenje velikog broja turista u krugu od 3 sata letenja. Međunarodno priznati i važni
događaji poput Sarajevo Film Festivala, također, privlače zanačajan broj turista. BiH je
prepoznata kao dobra destinacija po prihvatljivoj cijeni zbog relativno niske cijene usluga i
dobre ali ne i skupe ponude hrane i pića. Gostoljubivost je veoma važan faktor za stvaranje
dobrog općeg utiska i ponovnih posjeta BiH, te u tom smislu izlazne ankete pokazuju da su
turisti vrlo zadovoljni ovim aspektom turističke usluge u BiH.

24
7.0 LITERATURA

1. Snježana Musa – Geografija IV – udžbenik; Sarajevo Publishing,

Sarajevo
2. http://www.mvteo.gov.ba/Content/Read/vodni-resursi-turistick-
sektor?lang=hr
3. Muriz Spahić – Geografija IV – udžbenik z a gimnaziju; Sarajevo
Publishing;

25