Dossier Dinámicas PCV PDF

DINÁMICAS
PROGRAMA DE
PREVENCIÓN DE CONDUTAS VIOLENTAS:
Universalidade
“SEN VIOLENCIA-CONVIVENCIA”
TALLERES DE SECUNDARIA
Humanidade Imparcialidade Neutralidade Independencia Carácter Voluntario Unidade
ÍNDICE
BLOQUE 1: DEREITOS HUMANOS
BLOQUE 2: VIOLENCIA (VIOLENCIA,

SEXISMO E VIOLENCIA DE XÉNERO)
BLOQUE 3: HABILIDADES SOCIAIS E

AUTOESTIMA (HABILIDADES SOCIAIS, DE
COMUNICACIÓN, AUTOESTIMA)
BLOQUE 4: RESOLUCIÓN DE
CONFLITOS
BLOQUE 5: OUTROS ( PRESENTACIÓN,

DISTENSIÓN, TÉCNICAS GRUPAIS)
Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 1

BLOQUE 1. DEREITOS HUMANOS
(DDHH, Tolerancia, Discriminación…)
1. Dinámica: Desapareceu María
Definición Exercizo de simulación sobre os DDHH

Universalidade
Obxectivo Comparar unha situación hipotética cos dereitos

proclamados pola Declaración Universal dos Dereitos
Humanos
Persoas Mozas e mozos a partires de 12 anos.
destinatarias A partires dun grupo de 4 xa se pode desenvolver
Materiais Folios
Lapis
Duración aprox. 30 minutos
Actividade Indícaselle ao grupo:
“Chámaste María, es xornalista. Escribiches nun xornal
unha crónica que molestou a alguen das altas esferas.
Ao día seguinte, persoas non identificadas irrumpen no
teu fogar e detivéronte. Foches apaleada e deixáronte
soa nun cuarto. Ninguén sabe onde estás. Ninguén se
ofrece para facer algo. Permaneceche alí meses”
Desenvolvemento Trala letura da situación, pídeselle ao grupo que faga
dúas cousas:
1. Comentar colectivamente, sobre a base da
Declaración Universal, que dereitos foron vulnerados
e en que artigo poden contemplarse.
2. ¿Que se pode facer ante casos coma este?
3. Escribir unha carta dirixida ao Ministerio de Xustiza
ou unha carta aberta á propia María.
Avaliación Analizar a situación tendo en conta os Dereitos
Humanos. Distinguir entre os Dereitos Humanos e as
Leis que rixen os países.
Observacións

2. Dinámica: Todas e todos somos iguais
Definición Exercizo de recorta e pega para a exteriorización de

diferenzas e semellanzas respecto de persoas de
diferentes sitios.
Obxectivo Descubrir as semellanzas coas nenas e nenos, mozas e
mozos de entornos económicos e socioeconómicos moi
Universalidade
diferentes.
Materiais: Xornais, revistas, folletos (turísticos, de
campañas de sensibilización ou información…)
Tesoiras
Pegamento
Papel continuo
Pizarra e rotuladores ou xices
Duración aprox. 30-40 minutos
Actividade Díselle ao alumnado que de xeito individual van realizar
unha pequena selección de informacións (en titulares,
en texto, en fotos ou en texto con fotos...) acerca da
forma de ser e de vivir de persoas de diferentes partes
do mundo; que fagan a selección a partir do que cada
persoa cree que é máis interesante, máis importante ou
máis transcendente; e que logo peguen os seus
recortes no papel continuo.
Desenvolvemento Déixaselles un anaco traballar e avísaselles cun par de
minutos de antelación para que rematen de pegar os
seus recortes. A totalidade das noticias e imaxes
seleccionadas e pegadas quedarán expostas na
parede.
Logo durante un par de minutos, cada persoa repasará
todo o mural e encherá unha ficha onde figuren,
separadamente as semellanzas e as diferenzas de vida
e de natureza que observa con respecto ás xentes
doutras partes do mundo.
A continuación xuntaranse por subgrupos e durante uns
15 minutos elaborarán unha ficha común recollendo as
achegas de cada compoñente.
Finalmente, volveremos ao gran grupo para traballar nel
uns 15 minutos máis. As/os voceiras/os dos subgrupos
expoñerán o contido da ficha e as razóns desta.
Pódese, nunha parte da lousa, facer unha lista ou cadro
resumo para que o grupo abra un coloquio sobre este.
Avaliación

Observacións Ha de procurarse que o material imprimido que levemos
ao grupo para o seu traballo sexa amplo para que
permita unha gran liberdade na selección, e que en todo
caso reflicta momentos cotiáns diversos (Actividades
escolares, xogos, grupos familiares, festas, costumes,
traballo de menores....)
Universalidade
O descoñecemento doutros pobos e culturas

condicionará as respostas do alumnado, pero
axudaranos a descubrir estereotipos e prexuízos que
foron transmitidos.
Exemplo cadro resumo
Exemplo cadro resumo

DIFERENZAS
SEMELLANZAS
Rasgos físicos:
- cor da piel
- cor do pelo
- estatura
- idade
- sexo
- ...
Rasgos do medio:
- clima
- vexetación
- fauna
- ...
Rasgos sociais:
- familia
- casa
- xogo
- traballo
- roupa
- tipo de sociedade
- desenvolvemento
económico e cultural
Rasgos humanos
- personalidade
- ledicia
- tristeza
- dignidade humana

3. Dinámica: O Barco
Definición Xogo de simulación para ver como existen distintos

grupos de persoas do noso entorno cotiá que sen razón
algunha despreciamos e discriminamos diariamente.
Obxectivo Debatir sobre o principio de Non discriminación
Universalidade

Materiais Tarxetas cos nomes dos personaxes
Lousas e rotuladores ou xices
Actividade Díselle ao grupo que se lles vai entregar unha tarxeta
onde figura un personaxe da vida real, ao que han de

representar coma se dun/ha mesmo/a se tratase.
Desenvolvemento Repártense ao azar as tarxetas correspondentes a
diversos personaxes. Todas/os elas/es van xuntos no
barco e de súpeto, debido a un golpe de mar, ábrese
unha gran vía de auga e a alguén se lle ocorre que para
alixeirar peso, han de abandonar o barco persoas.
O grupo, dando a oportunidade de expresar libre e
ordenadamente a todas as persoas, ten de poñer de
acordo sobre as seguintes cuestións:
Quen ha de abandonar o barco?,
En que orde?, Por que?, Xustificando a resposta
Avaliación
Observacións Sería positivo engadir aos diferentes personaxes do

xogo unha identidade (sexo, idade, nome e apelidos...)
para favorecer a identificación das/os participantes co
seu personaxe
Exemplos de personaxes: neno, nena, adolescente, ex
reculsa/o, toxicómana/o, homosexual, lesbiana,
minusválida/o, anciá/n, transeúnte, enferma/o de sida,
parada/o, negra/o, blanca/o, indú, xitana/o, árabe,
xudía/o, alemán/alemana, banqueira/o, sastre,
política/o, cociñeira/o…

4. Dinámica: Os Dereitos Humanos
Definición Dinámica de Dereitos Humanos

Obxectivo Dar a coñecer os Dereitos Humanos
Persoas Mozas e mozos a partires dos 9 anos e un grupo de
destinatarias máis de 8 persoas
Materiais Lousa
Universalidade
Xiz
Figuras recortadas de revistas.
Duración aprox. 1 hora
Actividade Con figuras recortadas de revistas vellas alusivas aos
Desenvolvemento dereitos, distribuídas entre as/os
nenas/os para comentalas, preguntarlles que observan

e asociar a figura con algún dereito
das nenas e nenos.
.Coñecen os seus dereitos?
.Cales dereitos coñecen?
.Como os coñeceron?
Deben retomarse as ideas expresadas polas/os
nenas/os e explicalos que os dereitos
das nenas e os nenos son a garantía de que son
suxeitos de medidas de protección
obrigatorias por parte da súa familia, o Estado e a
comunidade. Para iso hanse
comprometido moitos países do mundo, entre eles
Nicaragua, co obxectivo de dar ás/ós
nenas/os mellores condicións de vida. Eses dereitos
serven para garantir o
benestar, seguridade e protección de tódalas nenas e
nenos sen distinción de raza,
sexo, relixión e situación económica; é dicir, unha vida
digna con educación integral,
vivenda, alimentación axeitada, xogos, cariño e
respecto.
É necesario identificar cos nenos e nenas cales son os
principais dereitos e
explicarlles brevemente que significan:
Saúde
Dereito a unha atención médica, gratuíta e con calidade,
para asegurar o seu crecemento san e feliz.
Educación
Todas as nenas e nenos teñen dereito a recibir unha
educación, gratuíta, obrigatoria e con calidade. A escola

deberá ser un lugar onde -ademais de aprender- se lles
respecte
e trate dignamente.
Vivenda
As nenas e nenos teñen dereito a ter un espazo propio,
cómodo e amplo onde vivir con dignidade.
Alimentación
As nenas e nenos deben recibir alimentos de boa
Universalidade
calidade, nutritivos e saborosos; é un

dereito de todos os seres humanos para vivir e
desenvolverse sans e fortes. Ninguén ten dereito a
golpear, berrar ou irrespetar ás nenas e nenos xa que
todas/os necesitan o amor e a protección da familia e o
Estado.
Recreación
Xogar é tamén un dereito que todas as nenas e nenos
teñen. É necesario promovelo e esixir que elas/es teñan
o espazo adecuado para xogar con liberdade e
sen riscos. Xogar contribúe ao seu desenvolvemento
físico e mental.
Outros Dereitos...
Recreación e Cultura
As nenas e nenos deben ter a oportunidade e liberdade

de participar en actividades
culturais e recreativas.
Opinar e participar
As nenas, nenos e adolescentes teñen dereito a
expresar as súas opinións e participar
en actividades que -dacordo coa súa capacidade-
poidan realizar.
Protección ante situacións de emerxencia
As nenas e nenos deben ser as/os primeras/os en ser
atendidos, antes durante e despois dun desastre, así
como participar en labores que a súa capacidade e
desenvolvemento físico e mental permítanlles.
Para concluír o conversatorio cos nenos e nenas é
fundamental resaltar que elas/es
son suxeitos sociais e de dereitos que deben coñecer
para demandar o respecto destes.
Para reforzar os coñecementos lerase este conto.
Bertiña era unha nena que vivía nunha cidade onde

había moita desigualdade social.

Os pais de Bertiña chamábana princesa, porque así
a consideraban, tratábana con tenrura e permitíanlle
xogar. Ela era moi soñadora. Polas tardes pasaba
pola súa casa Martiña, a súa mellor amiga; só que
Martiña non tiña moito tempo para xogar, porque
vendía tortillas na mañá, ao mediodía e na tarde,
tampouco podía ir á escola, debido a que a súa
mamá non tiña un traballo como o da mamá de
Universalidade
Bertiña e Martiña lle axudaba vendendo as tortillas.

A casa de Bertiña non era grande, pero era cómoda
e tiña un patio grande onde ela xogaba. Martiña, en
cambio, non tiña nin casa nin patio,
vivía na casa da súa avoa; non obstante, era tanta
xente a que vivía alí que o
espazo era moi pequeno para xogar e facer as

cousas que Martiña quería.
Bertita soñaba con ver á súa amiga estudando e
xogando como ela, porque non a
quería ver asolada, camiñando e camiñando para
vender as súas tortillas, porque cando remataba
estaba tan cansa que, máis que xogar, durmía. Será
posible facer realidade
o sono de Bertiña?
Avaliación Comentar co alumnado que dereitos lle eran negados a

Martiña e cales lle eran respectados a Bertiña?
Observacións

5. Dinámica: De aquí a 5 anos
Definición Dinámica para impulsar a acción, trala toma de

conciencia sobre a “diferencia”.
Obxectivo Que o alumnado identifique algunhas liñas de actuación
Universalidade
persoal e colectiva, dirixidas á prevención e/ou

superación, no seu entorno, de condutas e situacións de
discriminación, racismo e xenofobia
Materiais Lousas
Rotuladores ou xices
Actividade Choiva de ideas e posta en común
Desenvolvemento As/os participantes describirán, mediante unha chuvia
de ideas como quererían que fose a situación no seu
propio ámbito con relación ao racismo e a xenofobia.
Despois farase unha sintetización das ideas expostas e
se priorizarán resumíndoas en cinco ou seis ideas
principais que reflictan a situación desexada.
Logo en subgrupos traballarase para identificar as
condicións necesarias para que poida alcanzarse no
prazo de cinco anos a situación desexada e os pasos
necesarios para facela posible, pero esa identificación
deberá ser concreta. E facer referencia sempre que
sexa posible a actitudes e condutas cotiás.
Finalmente farase unha posta en común das
conclusións dos subgrupos e tratarase de elaborar un
só cadro que recolla eses pasos e condicións que se
consideran necesarios.
Avaliación
Observacións

6. Dinámica: Refuxiadas/os
Definición Técnica para introducir a reflexión sobre a problemática

das persoas refuxiadas
Obxectivo Conseguir unha maior comprensión dos sentimentos
das persoas refuxiadas
Universalidade

Materiais Unha aula distinta á habitual sen as comodidades
ás que están acostumadas.
Actividade Trátase de cambiar ao grupo sen previo aviso e negarlle
tódalas comodidades ás que están habituadas/os

Desenvolvemento Estando reunido o grupo, debería chegar alguén do
centro con autoridade recoñecida e dar instrucións ao
grupo de que deben abandonar a estanza que ocupan
nese momento.
Diráselle ao grupo que será trasladado a un novo sitio,
sen dar mais explicacións.
Formulásenselles as seguintes preguntas:
- Imaxinade que tedes que abandonar a vosa casa de
súpeto e que non tedes tempo máis que para coller
unhas poucas cousas, as cales, ademais haberedes de
cargar durante moito tempo e ata moi lonxe.
que levariades? reproducide a viaxe e imaxinade as
conversas, as esperanzas e os medos.
Imaxinade o momento da chegada ao campamento; se
non tivesedes nada, como volveriades empezar unha
nova vida? Pensade en situacións que levan aos seres
humanos a ter que deixar a súa casa e exiliarse (razóns
políticas, raciais, relixiosas, étnicas, fame...)
Avaliación
Observacións

7. Dinámica: Estás a favor de…
Definición Dinámica de Dereitos Humanos
Obxectivo Que expresen as súas opinións
Que valoren as reaccións das outras persoas cando se
defenden posturas contrapostas
Persoas Maiores de 8 anos, un grupo mínimo de 6 persoas
Universalidade
destinatarias
Materiais Ningún
Actividade Senta todo o grupo no chan. A persoa que dirixe a
Desenvolvemento actividades le a lista “Estás a favor de…” Engade ti
mesma as ideas e deixa que tamén as persoas

participantes engadan as súas.
Avaliación Pódese preguntar se fixeron algo a favor do que din
defender, por ejemplo expresando a súa opinión,
facendo donacións, votando, escribindo cartas a
outros…
Discute co grupo que pasa cando a xente defende ou
non defende algo ou a alguén. Invita a que falen das
súas experiencias.
Observacións Adxúntase listado “Estás a favor de…”
En vez de que se levanten, pódeselles pedir que
levanten a man.
Listado “Estás a favor de…”

Os dereitos das persoas inmigrantes
Ti mesma/o
Comercio xusto entre os países
A conservación do medio ambiente
Unha cidade limpa
Xente que é diferente
Xente famenta
Clube ao que pertences
Xente con discapacidades
Animais que sofren crueldades
Xente que está marxinada
A túa familia
A túa relixión
A igualdades entre homes e mulleres
A eutanasia
O aborto
A eliminación do servizo militar

8. Dinámica: Pan e non bombas
Definición Dinámica orientada a vincular as relacións entre paz,
libertade e xustiza e a cuestionar certos significados
negativos da palabra seguridade.
Universalidade
Obxectivo Estudar as relacións entre paz e xustiza

Materiais Papeis
Lousas e Rotuladores ou xices
Fotocopia coas frases

Actividade Debate sobre un listado de frases.
Desenvolvemento Divídese á clase en subgrupos. Distribúese a cada
grupo a lista das frases e pídeselles que as ordenen
segundo o grao de impresión que estas lles produzan.
Agrúpanse en dous novos subgrupos e pídeselles que
repitan o exercicio encontrando unha nova orde para a
lista de frases.
Faise unha posta en común, lendo cada voceiro a orde
que lle deu ás frases e se apunta na lousa.
A continuación abrirase un pequeno debate para que
expresen as súas opinións, conducíndoo cara á
consideración do xeito en que as inxustizas poden
constituír unha causa de conflito de guerra.
Avaliación
Observacións Adxúntase listado de frases.
Listado de frases
I. En toneladas, o mundo conta con maior poder explosivo que
alimentos.
II. Os nenos que pertencen ás familias máis pobres van peor en
matemáticas e en lectura na escola.
III. Un maior número de armas non fai a humanidade máis segura,
senón máis pobre. Co custo dun Avión-Caza poderíase construír
40.000 farmacias rurais.
IV. Os gastos militares mundiais equivalen á renda anual da
metade máis pobre da poboación mundial.
V. Mentres haxa fame non haberá paz. Quen queira eliminar a
guerra debe eliminar tamén a pobreza da gran maioría.
VIN. Se cos nosos esforzos logramos promover e protexer a
práctica de aleitar os nenos na comunidade internacional,

evitaremos un millón de mortes infantís ao ano.
VII. Un xornal sudafricano informaba en 1.979 que nenos negros
tiñan unha prob. de morrer durante os seus 1º anos de vida 7
veces maior que a dos nenos brancos
Universalidade

9. Dinámica: Descubrir á persoa heterosexual
Definición Dinámica para traballar os estereotipos sobre a

homosexualidades
Obxectivo Traballar os estereotipos e mitos sobre a
homosexualidade.
Comprobar como a presunción da orientación ao
Universalidade
desexo lévanos a percepción sesgadas da realidade

Materiais Non é preciso
Actividade Sácase a 4 membros do grupo da sala, aos que se lles

Desenvolvemento da un tema concreto, non relacionado coa
homosexualidade , para que discutan diante do resto.
Mentres as 4 persoas o preparan, ao resto do grupo a/o
animador/a Miralles que entrarán a discutir un tema e
que só 2 delas/es interpretarán a persoas
heterosexuais.
A tarea do grupo consistirá en descubrir ás persoas
heterosexuais.
As tareas e consignas exportas ao grupo serán
ignoradas polas persoas voluntarias.
Avaliación Pediráselles ás/ós voluntarias/os que manifesten os
seus sentimentos ante o suizos dos seus
compañeiros/as sobre a súa presunta orientación.
Reflexionarase en gran grupo sobre se ten sentido
intentar “descubrir” a orientación das persoas que temos
diante.
Observacións Os xuizos sobre quen é a/o heterosexual é preferible
que non se manifesten ata dar por concluido o debate.

10. Dinámica: Party dos estereotipos
Definición Xogo de party temático sobre os estereotipos

Obxectivo Destapar os tópicos e estereotipos sobre determinados
colectivos habitualmente discriminados
Contrastar os nosos prexuízos coa realidade
Universalidade
Abrir paso a unha análise crítica sobre a discriminación

e as súas causas
Materiais Lousa ou cartel para os pictionary
Tarxetas para a/o educador/a sobre a palabras

tabú, as preguntas do trivial.
Documentación ordeada para poder recurrir no
debate
Duración aprox. A partires de 30 minutos
Actividade Party temático
Desenvolvemento Consiste na adaptación de coñecidos xogos de mesa
para introducir certos temas de modo lúdico.
Pediranse un ou dous voluntarios/as para cada xogo, a
quen o/a educador/a lles comunicará o colectivo que as
demais persoas deben descubrir (salvo no trivial)
Cada variante ten as súas regras:
- Pictionary: o / a voluntari@ debuxará un/a
representante prototípic@ do colectivo
- Tabú: o / a voluntari@ definirá ao colectivo sen
nomear determinadas palabras prohibidas
- "Películas": o / a voluntari@ representará
mímicamente e sen palabras ao colectivo
- Trivial: posto que xeralmente son vari@s l@s que
adiviñan de que colectivo se trata, o/a animador pode
realizar a tod@s l@s acertantes unha batería de
preguntas, ás que responderán por quendas
Avaliación Unha vez descuberto o colectivo, pedirase ás/ós
acertantes que expliquen cal foi a pista da que se
serviron
Pregúntase ás/ós demais se están dacordo, e
facilítaselles datos e reportaxes que ilustren a realidade
en contraste coas nosas crenzas
A partir de aí iníciase un debate sobre o tema, o por que
dos nosos prexuízos
Como colofón, convén que o/a educador/a acompañe o
party dunha explicación sobre a relación estereotipo -

prexuízo - discriminación
Observacións Exemplos:
Pictionary
- Inmigrante
Tabú
- Prostituta (palabras prohibidas: sinónimos de coito e
sexo / muller / diñeiro / corpo)
Universalidade
- Sida (palabras prohibidas: enfermidade / contaxio/

morte / virus)
"Películas"
- Drogadicto
- Estudante
Trivial
- Homosexualidade
Teñen cabida outros moitos colectivos; para elixir o tipo

de xogo abonda con formularse de cal sacariamos máis
información para o debate, e cal conduce a maior
equívoco

11. Dinámica: Formas de intolerancia
Definición Exercizo para asimilación de conceptos

Obxectivo Coñecer o grado de coñecementos que ten o alumnado
sobre a intolerancia
Persoas Maiores de 12 anos.
destinatarias
Universalidade
Materiais Lapis
Papel
Duración aprox. A partires de 30 minutos
Actividade Repártese de maneira individual un listado de palabras
Desenvolvemento O alumnado debe dar a súa propia definición. Despois
fórmanse pequenos grupos e deben comentar as

definicións propias, compartilas e chegar a definir unha
nova con tódalas aportacións.
Avaliación
Observacións Palabras que deben definir:
- Sexismo
- Racismo
- Etnocentrismo
- Antisemitismo
- Nacionalismo
- Fascismo
- Xenofobia
- Imperialismo
- Explotación
- Represión relixiosa

12. Dinámica: A/o apestada/o do bus
Definición Dinámica sobre a discriminación

Obxectivo Sentir a discriminación das/os outras/os na propia pel
cando se xulga por só unha característica
Coñecer cara a que colectivos é máis hostil un grupo e
valorar os motivos
Universalidade

Materiais Tantos adhesivos, tarxetas adhesivas ou papeis
con celo como participantes
Unha sala ampla, preferiblemente con tantos
asentos como persoas, máis outro espazo de

espera
Precísanse dous animadores; un@ para controlar
o espazo de espera e outra/o para ir repartindo
os roles á entrada. É conveniente que as/os
animadoras/es tamén se incorporen á dinámica
Duración aprox. 1 hora
Actividade Sácase ao grupo da sala onde vaia realizarse e o/a
Desenvolvemento animador/a coloca os asentos coma se se tratase do
interior do bus
Fóra, infórmaselles de que cada persoa recibirá un
adhesivo antes de subir ao bus; nela figura o colectivo
ao que se representa
É fundamental que non se digan quen é cada quen,
pero si que se traten coma se a outra persoa fóra
realmente do colectivo que lle tocou
Faráselles pasar de un en un, sen darlles a
oportunidade de observar o que acontece dentro, coa
escusa por exemplo de "pasar lista"
Ao entrar, pónselles o adhesivo nun lugar ben visible
para as/os demais participantes pero non para elas/es
mesmas/os (fronte ou costas)
Invítaselles a que tomen asento e que se relacionen
entre sí tal e como o farían na vida real
Cando as/os animadoras/es tamén tomasen asento
pódese proceder á avaliación
Avaliación Analizar o por que da disposición que cada quen elixiu e
quen foron os representantes dos colectivos máis
rexeitados
Dar a oportunidade a toda a persoa que o desexe de
expresar como se sentiu
Un bo complemento sería unha breve

explicación/análise sobre a relación entre estereotipo -
prexuízo - discriminación
Observacións Os roles poden estar preasignados para evitar estigmas
perdurables máis alá da dinámica
O espazo recreado pode ser outro lugar público: cine,
avión...
Pódense pegar os carteis directamente nas costas e
sen simular un espazo concreto (determinarase un
Universalidade
tempo de interacción fixo antes de proceder á

avaliación)
É posible realizar esta dinámica ao longo de varias
horas, simultaneamente a outras actividades, para que
a vivencia resulte máis intensa
se se informan directamente do adhesivo que levan
cada un/unha, a dinámica desvirtúase en boa medida,

pero aínda así serve para destapar os prexuízos. Neste
caso xeralmente actúase de acordo ás expectativas
dun/ha mesmo/a e das/os demais.

13. Dinámica: Euro_rail á carta
Definición Dinámica de toma de decisións para analizar os

prexuizos
Obxectivo Traballar en equipo e chegar a acordos grupais
Analizar os prexuizos e estereotipos latentes no grupo
Universalidade

Materiais Folios
Bolígrafos
Listado de persoas
Lousa con rotuladores e xices

Actividade INSTRUCIÓNS "EURO-RAIL"
1.Durante quince minutos, selecciona, individualmente,

as tres persoas coas que máis che gustaría viaxar no
mesmo compartimento e as tres persoas coas que non
quererías estar.
2.En o grupo de traballo, conta ao resto dos teus

compañeiros e compañeiras cales foron as túas
eleccións e as razóns que che levaron a elas. A
continuación, intentade elaborar, por consenso, unha
única lista cos tres posibles compañeiros cos que
quereriades viaxar e aqueles tres cos que non
quereriades facelo. O tempo para esta tarefa é de 45
minutos.
3.En plenario, cada grupo presentará as súas

conclusións e despois realizarase a posta en común e
lle avaliación.
Desenvolvemento O escenario:
Estás a viaxar no "Transeuropa Express" nun tren de

longo recorrido que nunha semana, realiza o traxecto
Madrid-Moscú. Ocupas un compartimento de liteiras
que tes que compartir con outras tres persoas. Con cal
dos seguintes pasaxeiros preferirías facer a viaxe no
mesmo compartimento?
Adxúntase listado ao final.

Avaliación Faise unha posta en común para ver os motivos que

levan a cada grupo a escoller a cada quen e porqué.
Ë importante que permitamos ao grupo decidir e xulgar
por si mesmo
Observacións Variantes:
Se o grupo é grande, pódense escoller observadores
por grupo e analizar asemade os roles que se poden
atopar no grupo.
Adxúntase listado de participantes
Universalidade
Listado de participantes
1-Un soldado serbio en Bosnia.

2-Un executivo financeiro suízo con serios problemas de sobrepeso.
3-Un disk-jokey italiano con pinta de ter o peto cheo de billetes.

4-Unha muller africana que vende artesanía de coiro.
5-Un novo artista que é portador do virus da SIDA.
6-Un home xitano que sobe en Hungría.
7-Un novo de ideas nacionalistas radicais que viaxa regularmente a Rusia.
8-Un " rapeiro " alemán que leva un estilo de vida alternativo.
9-Un acordeonista cego que sobe en Austria.
10-Unha muller romanesa que viaxa sen visado e que leva un bebé.
11-Unha feminista alemá da liña radical.
12-Un " cabeza rapada" sueco que está claramente baixo os efectos do
alcohol.
13-Un home marroquí que vai a Bélxica en busca de traballo.
14-Un "incha" irlandés que vai ver un partido de fútbol.
15-Un granxeiro francés que leva unha cesta chea de queixos cun forte olor.
16-Un refuxiado curdo que vive en Alemaña e que volve dende Libia.

14. Dinámica: Análise de situacións
Definición Dinámica de análise de situacións

Obxectivo Reflexionar sobre as accións que son lícitas e non
lícitas
Analizar os motivos que hai detrás de actos e que se
Universalidade
descoñecen
Materiais Fotocopia das situacións
Actividade Trátase de analizar cada unha das historias e

Desenvolvemento plantexarnos o porqué, se o vemos lícito ou ilícito…
Avaliación Situación 1
1-Debía roubar Enrique a medicina? Por que?
2-Se Enrique non quixese a súa muller, debería roubar

a medicina?¿Por que?
Situación 2
1-Que debía facer o xuíz? Por que?
2-Debía de arranxar a situación de Maxi para que

seguise traballando ou debía devolvelo ao seu país de
origen?¿Por que?
3-Deben os inmigrantes que entran ilegalmente nun

país ser devoltos sempre ao seu país de origen?¿Por
que?
Observacións Pódese pasar tamén unha ficha con máis preguntas
para que resposten.
Situación 1.
Unha muller estaba a punto de morrer dun tipo de cancro para o que se
acababa de descubrir un medicamento que segundo o seu médico podía
salvala. Fora creado e posto á venda por un farmacéutico da mesma cidade. A
súa preparación era cara, pero el subíalle o prezo dez veces. Pagaba 30
euros, envasábao ou cobraba por el 300 euros. O marido da muller enferma,

Enrique, pediu diñeiro prestado a toda a xente que coñecía, pero só conseguiu
150 euros, a metade do que custaba. Enrique dixo ao farmacéutico: "A miña
muller estase a morrer, por favor, véndeme o medicamento máis barato ou
déixame pagarcha noutro momento". Pero o farmacéutico contestoulle: "Non,
eu descubrín a medicina e teño que gañar diñeiro con ela". Entón, Enrique
entrou desesperado na farmacia e roubou a medicina para a súa muller.
Universalidade
Ficha preguntas caso de Enrique
• ¿Debía roubar a medicina? ¿Por que?

• Se Enrique non quixera á súa muller, debería roubar a menciña? ¿Por

que?
• Imaxínate que a persoa que está morrendo non é a súa muller, se non
que é un extraño, ¿debería Enrique roubar a menciña para un extraño?
¿Por qué?
• ¿É importante facer todo o posible para salvar outra vida? ¿Por que?
• ¿Está Enrique en contra da ley por roubar a menciña? ¿está facendo

algo moralmente incorrecto? ¿Por qué?
• ¿Débese facer todo o posible por obedecer a ley? ¿Por qué?
• ¿Cómo inflúe o que contestaches á pregunta anterior no deber de

Enrique?
• ¿É importante que existan leis? ¿Por que?
Situación 2.
Maxi vivía nun país pobre e encontrábase sen traballo. A súa muller contraera
unha estraña enfermidade da que podía morrer nun ano. O médico
comunicoulle que en Europa se realizaban intervencións que podían curar esa
enfermidade, pero eran moi caras. Maxi intentou por todos os medios ao seu
alcance encontrar no seu país un traballo que lle permitise conseguir o diñeiro

para curar á súa muller. Pero non o logrou. Un veciño que coñecía o seu
problema díxolle que podería conseguirlle un traballo en Europa. Maxi non
encontraba outra solución e aceptou a oferta do seu veciño, aínda que
supoñía entrar a outro país sen pasar pola fronteira e traballar nel sen o
permiso requirido para facelo. Aos tres meses, cando lograra co seu traballo
enviar á súa muller máis da metade do diñeiro necesario para a operación, foi
Universalidade
denunciado. Á persoa que o fixo non lle gustaban os estranxeiros, pensaba

que quitaban postos de traballo aos do seu propio país. Cando Maxi chegou
ante o xuíz que debía decidir o seu caso contoulle como e por que chegara ata
alí.
Ficha de preguntas caso de Max
• ¿Que debíá facer o xuíz? ¿Por que?
• ¿Debería arreglar a situación de Maxi para que seguira traballando ou

debería devolvelo ao seu país de orixe? ¿Por que?
• ¿Deben as persoas inmigrantes que entran ilegalmente nun país ser

devoltos sempre ao seu país de orixe? ¿Por que?
• ¿Como inflúe a túa resposta na pregunta anterior do xuíz no caso de

Max?
• ¿Deben os países máis desenvolvidos recibir a persoas de países máis

pobres?¿por que?
• ¿Debe limitarse a entrade de persoas extranxeiras un país coma o

noso? ¿por que?
• Relaciona o que contestaches nas dúas preguntas anteriores co deber

que a xuíz ten no caso de Maxi, ¿como debería influir en dito caso?
• Debería darse ás persoas inmigrantes extranxeiras facilidades para

atopar traballo nun país coma o noso? ¿por que?
• Desde o punto de vista moral que che parece o que fai e o que sinte a
persoa que denuncia a Maxi? ¿por que?

15. Dinámica: Eh, amigo, ti ler aquí!
Definición Análise da carta

Obxectivo Reflexionar sobre as accións que son lícitas e non
lícitas
Universalidade
Analizar os motivos que hai detrás de actos e que se

descoñecen
Materiais Fotocopia da carta
Actividade Trátase de ler a carta e reflexionar sobre o seu contido,

Desenvolvemento motivos…
Avaliación Pódese ao finalizar repartir fotocopias da carta
incompleta e que escriban “a carta a alguén da mayoría”
Observacións Adxúntase carta a continuación.
Carta
Eh, amigo, ti ler aquí!
Querido cabeza rapada:
Eu escribirte con palabras doadas doadas, para que ti poder comprender. Eu

ler en xornal que ti ser "besta", pero eu non crer. Eu crer que ti ser ignorante e
ignorancia ser grande problema para todos, tamén para min. Porque ignorante
ser persoa débil e persoa débil ser persoa que ter medo e o que ter medo ser
persoa que facerse mala e agresiva e facer "bonk" con bastón sobre cabeza
de pobre home.
Eu querer dicir isto: se ti pegar un pobre home, ti non demostrar a túa forza. Ti
demostrar a túa debilidade e a túa estupidez. Porque a súa cabeza rota non
resolver o teu problema. O teu problema ser que ti vivir en suburbio de merda,
sen traballo ou con traballo de merda. O teu problema ser que ti ser a última
roda do carro. E por iso ti querer volverte forte e ti ter razón. Pero ninguén se
volve forte pegando dúas persoas débiles. Se ti querer ser forte ti deber

rebelarte á túa debilidade. Ti deber pensar. No teu cranio afeitado haber
cerebro, o teu cerebro necesita alimento, como o teu estómago. Ti entón
intentar "falar", "ler" e preguntarte por que ti vivir vida de merda. Isto ser
cultura. E cultura ser a única forza para mellorar as persoas.
Eu saber: ler ser moi cansado, pensar ser aínda máis canso, moito máis canso
que berrar "negro de merda" ou "sucio xudeu", berrar gilipolleces ser moi
Universalidade
doado. Todos ser capaces de insultar e odiar.

Ao meu non importar nada se ti afeitar cranio ou levar botas militares, polo
meu ti poder poñerte alcachofa de sombreiro e tatuar as túas nádegas. Ao
meu importar que ti respectar a ti mesmo, o teu cerebro e a túa dignidade, así
talvez ti aprender tamén a respectar outras persoas.
Se ti berras "sucio xudeu", ti debes saber polo menos que ser xudeu, ti probar
a preguntarse que tal se queimasen en fornos á túa nai, ao teu pai, os teus
irmáns, os teus amigos e ti mesmo. Se ti empezar a facer preguntas, ti
empezar a vencer. Preguntar ser como chave de coche, abonda unha para
acender o motor e chegar lonxe.
Eu moi preocupado por ti (e tamén polas cabezas dos que queren pegar). Eu
preocupado porque o poder, cando ver persoas ignorantes e malas, facer dúas
cousas: meter no cárcere (e cárcere ser como un inmenso "bonk" sobre a túa
cabeza), ou ben servirse de ti como escravo, mandarte a pegar, torturar e
queimar outros, mentres el vive na casa boa casa, con bo coche e con tía boa
Ti querer ser libre? Mantén o teu cranio afeitado pero aprende a amar o teu
cerebro. A forza e o poder habitar aí: dentro do coco, non sobre o coco. Chao.
Tradución do italiano: Merche Mas
Opción 2. Carta a alguén da maioría
Sr blanca/o, europeo/a:
Cando nos cruzamos pola rúa ti miras cara min como pensando ……………….

……………………………………………………………………………… e sinto
que, ante os meus problemas, as miñas necesidades e intereses, ti
…………………………………………………………………………………… de
min, dos meus sentimentos e da miña forma de pensar, o que ti sabes é ……..
Universalidade
………………………………………………………………………………………..
cres que es ……………………………………………………………………e por
iso podes …………………………………………………………………… conmigo.

Tal vez nunca pensaches que ti poderías ser, coma min, un extraño, alguén
diferente nun mundo onde as demais persoas teñen outrra cor, outra lengua,
outra forma de vida e que nese caso o que desecarías, como eu agora é que
……………………………………………………………………………………………
…………………………. e que os teus valores, o teu saber, as túas
capacidades foran …………………………………………………………………….
…………………………………………………. e entón sentirías, como eu agora,
que tes dereito a ………………………………………………………………………
…………………………………………………………………iso mesmo, o que ti
desecarías para ti, é o que eu espero de ti agora.
Non te estrañará que ………………………………… te saúdo cordialmente.
Alguén diferente

BLOQUE 2. VIOLENCIA
2.1 Violencia
Universalidade
2.2 Sexismo e coeducación

2.3 Violencia de Xénero
2.1 Violencia
Evaluación inicial (PRE TEST)
Viviches fai pouco algunha situación na que sentiras agresividade?
Como foi a situación (que ocurriu, que sucedeu antes e despois?
Cal foi a causa da túa agresividade?
Como resolviches a situación?
Que che pareceu a forma de resolver esta situación? Habería outras

mellores?
Cres que está xustificado emplear a violencia? En que situación?
Por que está xustificado?

16. Dinámica: Que é a violencia?
Definición Dinámica de análise sobre que é violencia
Obxectivo Discernir os distintos tipos de violencia e que actitudes e
conductas cotidianas son violentas
Universalidade
Materiais 4 cartolinas coas palabras “violento, moi violento,

pacífico e brusco”
Actividade Coloca catro cartolinas nas paredes arredor da aula,
Desenvolvemento cada un cos títulos seguintes: moi violento, violento,
agresivo, pacífico.
Nomea en voz alta, de unha en unha, todas as accións
da lista.
Segundo se van nomeando as accións, cada persoa
participante decide por si mesma o grao de violencia
que implican e se coloca xunto á correspondente
cartolina.
Nalgunha das accións, pide ás/ós participantes que
traten de convencer ás/ós outras/os para que cambien a
súa opinión e se movan a outra cartolina.
Remata a actividade cun exercicio onde o grupo
imaxine unha cidade ou un mundo onde non exista
violencia
Avaliación Suxestións para o debate
Elíxense tres ou catro das accións descritas que
suscitasen sentimentos máis fortes no grupo e
enuméranse os seus efectos sobre as vítimas. Tamén
se poden enumerar os efectos que teñen sobre o resto
das persoas. Intenta que o grupo reflexione sobre o que
pasa dentro das persoas que utilizan esa violencia.
Observacións Variacións:
Pódense poñer as cartolinas en cadeiras e que vaian
sentando
As frases poden estar en cartolinas e ir sacando tarxeta
a tarxeta
As frases poden substituirse por situacións máis
concretas
Listado de exemplos
Disparar a un inocente
Pegar a un neno por desobedecer

Pegar a unha anciá
Poñer unha bomba nun centro comercial
Colocar minas terrestres
Cortar a subministración de auga a unha cidade
Pena de morte por cometer un asasinato
Maltratar a muller
Universalidade
Ameazar con pegar alguén

Ameazar con pegar un ancián
Afundir un petroleiro no mar
Vender drogas
Facer experimentos con animais para probar
cosméticos (e se foran medicamentos)
Conducir de forma temeraria
Conducir moi á présa
Tirar unha bomba nuclear
Votar a un partido que apoia a fabricación de bombas
nucleares
Berrar a un neno
Desinchar as rodas dun motorista que bebeu moito para
que non poida conducir
Ver un vídeo violento
Facerse socio dunha ONG
Facer unha campaña a favor da liberdade de expresión
Escoitar alguén co que non estás de acordo
Facer unha pintada nun muro
Dar un taller de teatro no cárcere
Adoptar un neno unha parella de persoas homosexuais

17. Dinámica: Creación dunha definición de Violencia

Obxectivo Discernir unha definición de que é violencia
Axudar a manter unha conversa fluida onde se
respecten os distintos puntos de vista
Universalidade
Estimular a creatividade
Materiais Folios
Bolígrafos
Lousa e rotuladores ou xices

Actividade En pequenos grupos de 4-6 persoas deberán pechar
Desenvolvemento unha definición consensuada do concepto Violencia,
despois en gran grupo deberán expoñer porqué ese
concepto e chegar a un acordo
Avaliación
Observacións Pódese facer tamén individualmente escribindo na lousa
“Violencia” e que cada participante teña que escribir ao
lado o primeiro que lle veña á cabeza escoltando esa
palabra.
A continuación, poderían expoñerse distintos conceptos
de violencia mailas súas características para debatir se
estamos dacordo ou non

18. Dinámica: Historia dun vándalo

Obxectivo Discernir os distintos tipos de violencia
Axudar a manter unha conversa fluida onde se
respecten os distintos puntos de vista
Universalidade

Materiais Folios e fotocopia das preguntas
Bolígrafos
Letura
Actividade Trátase de ler un texto e que resposten ás preguntas

Desenvolvemento que se lles formulan relacionadas co texto
Avaliación Trátase de facer a posta en común onde reflejen
distintos puntos de vista e nos leve a discernir distintos
tipos de violencia que se poden apreciar no texto
Observacións Adxúntase lectura original en castelán.
Letura Historia de un vándalo
Óscar es uno de ellos. Limpio y fuerte(…)Tiene 19 años y es cabeza rapada

desde hace dos (…) Dejó los estudios a los 16 (…) Nació en Cataluña y vive
en una ciudad de la periferia industrial de Barcelona, aunque nunca se
expresa en catalán. “Amo demasiado a España” dice(…) Su hombro derecho
está tatuado con un escudo skin y otro de los Boixos Nois (el grupo ultra de
seguidores del Fútbol Club Barcelona). Odia a los inmigrantes, drogadictos y
los homosexuales (…) Sólo espera una provocación, una mirada de reproche
real ou adivinado para actuar. Nunca se arrepiente: está convencido de prestar
un servicio a la sociedad. Aunque la sociedad según él, no se atreva a
confesarlo (…) Entrega toda su paga a sus padres, quiere a su hermano,
admira al ejército, a Franco y a Hitler; respeta a sus amistades y es católico,
aunque no está conforme con eso de que todos los hombres son iguales.
“Quiero mucho a España y no me gusta que la gente que no es de raza blanca

venga a nuestro país (…) Sólo hay una raza superior a ellos (…) No podría ir
en el metro a trabajar al lado de un negro. Son portadores de virus que
desgraciadamente ya han contagiado a muchas personas. No merecen estar
aquí” ¿Nunca se ha arrepentido de apalear a uno de ellos? No, yo no hago
agresiones contra ciudadanos normales. Sólo contra la escoria (…) Hay que
echarlos de Europa (…) Los ciudadanos normales no estamos aquí apoyados
como los alemanes (…) Por eso cuando veo en la televisión a los rapados
alemanes dando caña a los inmigrantes siento pena por mi país. Yo quiero un
país ordenado. A España le hace falta una dictadura (…) Me rapé cuando

tenía 17 años. Hasta entonces era racista, pero no tenía fundamentos. Tenía
amigos skins pero era demasiado jovencillo y no me lo tomaba en serio. Luego
ya me rapé porque conocí gente, comencé a hablar del tema y el rollo racista
me gustaba. Empecé a moverme en ese ambiente, lo probé, me gustó. Y sigo
adelante (…) Puedo dejar que el pelo me crezca, pero mis ideas no me las
quita nadie (…) No suelo ir armado: prefiero mis puños y mis botas rangers
con puntera metálica: es más limpio. Hago artes marciales desde pequeño. Mi
padre siempre nos lo ha aconsejado a mi hermano y a mí (…) ¿Mataría por
Universalidade
defender sus ideas? “Habría que ver el caso concreto, pero creo que no tengo
la sangre fría necesaria (…) ¿Ha pensado alguna vez que un hijo suyo fuera
antirracista? “No lo permitiría (…) Le obligaría a que cambiara o diría que no
es mi hijo, así de claro” ¿Tienen los skins futuro? (…) Nosotros somos los
últimos pero como somos pocos tiene más mérito y nos da más orgullo
manifestarnos y luchar por España. Como somos pocos tenemos que
ganarnos el respeto. Los skins no luchamos por nosotros, luchamos para

limpiar España y el pueblo nos tendría que ayudar. Estoy orgulloso de hacer lo
que estoy haciendo. Nunca me arrepentiré. Y como yo muchos más”
Jesús Rodríguez. Historia de un vándalo. El País Dominical. Dic 1992
Preguntas
• ¿Observas algún tipo de violencia neste texto?
• Describe a situación
• ¿Cal cres ti que foi a causa da súa agresividade?
• ¿Como se resolveu a situación?
• ¿Que che parece a forma de resolver a situación? ¿Habería outras

solucións?
• ¿Que significa para ti a violencia?
• ¿Cres que está xustificado empleala? ¿en que situacións? Pon un

exemplo.
• ¿Por que está xustificada?

19. Dinámica: Imaxes relacionadas coa violencia
Definición Dinámica de análise sobre a violencia

Obxectivo Discernir os distintos tipos de violencia e que actitudes e
conductas cotidianas son violentas
Ver o préto de nós que está a violencia e ver que non
todo é o que parece
Universalidade

Materiais Imaxes escollidas por vós ou power points que se
adxunta
Actividade Preséntanse distintas imaxes e pídeselles que

Desenvolvemento completen a situación ¿Qué pasaría antes?, a
continuación pódese poñer a secuencia completa ou
destapar a parte da secuencia que tiñamos oculta.
Avaliación Para rematar pódese amosar o power point de “A
Violencia nas nosas vidas” como conclusión final

20. Dinámica: A ritmo de capoeira

Obxectivo Diferenciar entre conflito e violencia
Coñecer formas de resolución de conflitos non violentas
Universalidade
Materiais Unha folla por participante

Rotuladores e conta adhesiva
Xiz ou cinta aislante para delimitar o campo de
xogo de cada parella
Música rítmica (non é indispensable)
Duración aprox. 20-60 min

Actividade O xogo consiste nunca competición entre dous
xogadores/as que se esforzan en ver o número que leva
a persoa contraria escrito nas costas, sen tocarse, sen
sair do espazo delimitado e ao mesmo tempo que bailan
a ritmo dunha música. Gana quen consigue ver o
número da persoa contraria e ocultar o seu sen
incumplir as reglas de “non agresión”. Este xogo está
inspirado na danza-arte marcial “Capoeira” orixinaria de
Brasil que demostra unha solución creativa ante o
conflito.
Desenvolvemento Delimítase o campo de xogo. Debúxase no chan un
círculo duns dous metros de radio. Pódese xogar tamén
nun cadrado definido por un número de baldosas. Todo
o grupo senta arredor do campo.
Saen de dous en dous ao campo de xogo. Cada un
deles escribe nunca folla un número de dous díxitos (22,
67,57…) Coa cinta adhesiva fíxase nas costas.
O xogo consiste en ver o número da/o contrincante sen
sair do campo marcado e sen tocarse entre elas/es.
Non está permitido tumbarse cara arriba. A persoa
dinamizadora pon música rítmica e as/os participantes
teñen que lograr o seu obxectivo seguindo o ritmo con
movementos de baile.
Gana a/o xogador/a que diga o número da persoa
contraria. Só está permitido dicir un número unha vez,
se este é erróneo o xogador ou xogadora que o
pronuncie perde. Tamén perde o xogador ou xogadora
que non baile, esta decisión tómaa o/a dinamizador/a.
Non hai límite de tempo.
As/os participantes van xogando entre si, facendo unha
« liguilla » ata que se ten un campión/a. Hay un

segundo premio dado polo grupo á persoa que mellor
bailara. Decídeses por votación.
Despois de cada reparto de papeis, ábrese o turno libre
onde poderán facerse dúas acusacións. Se acertan,
acábase o xogo, pero se non acertan, quedará
eliminado. É importante que ninguén comparta con
ninguén a información que posee.
Avaliación A/o animador/a le o texto sobre a capoeira. Analízase
Universalidade
como símbolo da resolución creativa do conflito. Sobre

un orixe violenta, xérase unha forma de resposta non
violenta.
Reflexiónase sobre situacións vividas polas/os
participantes onde se dera un conflito e unha resolución
de forma non violenta
Enunciar fórmulas de resolución de conflitos non

violentas
Condicións necesarias para que se den resolucións de
conflito non violentas
Observacións Adxúntase texto da capoeira.
Variantes:
En lugar de bailar, pódese pader teatro. Un equipo
representa espontaneamente unha situación de conflito
dado pola/o dinamizador/a. O resto do grupo, obsérvao.
Cando alguén ve actitudes que poden xerar violencia ou
ocúrreselles diferentes solucións ao problema levanta a
man e se a/o dinamizador/a o ve oportuno conxela ás
actrices e actores. Cámbiase a algún dos actores ou
actrices por outra/a e continúan con novas solucións. As
situacións poden ser:
Un mozo latinoamericano que quere continuar
estudando pero os seus pais queren que se poña
a traballar e acúsano de vaguear cos seus
amigos…
Mozo latinoamericano na cola dun super en
España é acusado de roubar sen probas…
Líder comunitario dun poboado dos Andes que
vai á cidade para pedir que poñan auga potable
no seu pobo. O cargo político que o recibe non o
escoita e pídelle que se vaia…
Ver nos xornais conflitos e propoñer como os

resolverían as persoas implicadas: de forma violenta,
non violenta, negociando, etc

Texto Capoeira
A “capoeira” é unha danza que se practica en parellas con movementos de
loita marcial de orixe africano, introducida en Brasil polo esclavos negros.
Chegando a estar prohobido polo estado ao estar asociada con movementos
de reivindicación da cultura afro, na actualidade recuperouse tamén como
práctica pedagóxica para traballar con mozas e mozos con problemas de
exclusión social , comas os “meninos da rúa”
Universalidade
A idea pedagóxica para coas mozas e mozos pasa pola dramatización dun
conflito entre dúas persoas sin que exista contacto físico entre elas/es,
simulando os golpes dunha loita que non chega a xerar danos. Coa riqueza
visual que representa esta dinámica de música en movemento, parte dun
respeto cultural polos seus costumes de orixe- a ensinanza transmitida é a de
plantearse os conflitos, problemas e enfrontamentos sen provocar violencia,
mantendo unha consideración pola outra persoa. Con uns hipotéticos golpes
físicos que non chegan a ser efectivos, as/os practicantes tamén teñen que
sopesar e proxectar os efectos negativos que a posta en práctica desta
agresión tería para o diálogo entre posturas distintas. A rotación entre parellas
durante o desenvolvemento da capoeira e o acompañamento con cánticos e
os sons do birimbao representan o sentido da colectividade e traballo en grupo
entre as mozas e mozos que veñen de enfrontarse dende a individualidade
aos seus problema de marxinalidade social (drogas, pobreza. Violencia
familiar…etc)
Comentario de Melo Alves, Marciela (Pedagoga infantil), Fe y Alegria Brasil-Regional Bahía.

21. Dinámica: Así si, así non

Obxectivo Sensibilizar sobre que a violencia xera máis violencia e
que o proceso de construcción da paz faise entre
todas/os
Entrenar na búsqueda de solucións non violentas en
Universalidade
conflitos que atañen á xuventude

Materiais Bolis
Un cesto ou recipiente onde depositar e recoller
mensaxes
Papel e tesoiras
Actividade A dinámica é unha variante do xogo de “asasino”. Existe
un personaxe negativo que denominaremos “violento “ e
que sempre envía ataques. O resto das persoas
participantes envían e reciben mensaxes de paz ou de
agresión. Se o grupo mantén unha actitude constructiva
enviando mensaxes de paz, gañará. Pero se mantén
unha actitude agresiva enviando mensaxes de violencia,
perderá e gañará o “violento”.
Desenvolvemento As persoas participantes séntanse en círculo. A/o
dinamizador/a explica brevemente en que vai consistir a
dinámica. Antes de comezar, entre todas/os recortan
papeis en blanco aproximadamente 15 por persoa. A/o
dinamizador/a xúntaos no cesto, revólveos e distribuíos.
Sortéase en segredo quen vai asumir o rol de violenta/o.
Comeza a dinámica, cada participante escribe según
queira unha destas mensaxes nun papel:
A paz constrúese entre A violencia só xera
todas e todos. máis violencia.
Son ……..…………. Son ……..………….

Á persoa que lle toca asumir o rol de “violenta” só pode
enviar esta mensaxe e ningún/ha outro/a participante
pode facelo.
Ataque letal
Esta é a única mensaxe anónima que nunca irá

firmando.

Os papeis que levan escrito a mensaxe de “A paz
constrúese entre todas e todos” sirven como protección
aos que recibe, que deberá guardalos co fin de utilizalos
e os papeis que levan escrito a mensaxe “A violencia só
xera máis violencia” son ataques. No caso de recibir
algún ataque, para protexerse del, é necesario ter unha
mensaxe de “A paz constrúese entre todas e todos”. No
caso de ter unha mensaxe de “violenta/o” (ataque letal)
Universalidade
é necesario ter dúas mensaxes protectoras. Se alguén

recibe un ataque e non conta coa protección suficiente,
quedará eliminada/o do xogo. A persoa que recibe un
ataque deberá entregar á persoa dinamizadora o ataque
xunto coa protección ao mesmo. A violenta/o tamén
pode recibir mensaxes e polo tanto ataques e incluso
quedar eliminada/o do xogo se non ten protección.

Como excepción no primeiro turno todo o mundo
enviará a mensaxe “A paz constrúese entre todas e
todos”. A persoa violenta non poderá enviar ataques
letais ata o terceiro turno, no seu lugar, nos dous
primeiros repartos enviará mensaxes en blanco.
A única maneira de descubrir á persoa violenta é por
eliminación, xa que, a medida que avanza o xogo, cada
un/ha irá acumulando mensaxes formados por persoas
libres de sospeita.
Despois de cada reparto de papeis, ábrese un turno
libre onde se poderán facer acusacións. Cando este
acerte, acábase o xogo pero no caso de ser unha
acusación falsa, queda eliminada/o. É importante que
non se comparta a información que se posee con
ninguén.
O xogo remata cando se descubre á persoa violenta ou
cando só queden 4 persoas participando no xogo. No
primeiro caso o gañador é o grupo e no segundo caso,
a persoa violenta.
Avaliación Que pasou no xogo?
Que houbera pasado se as persoas participantes
tiveran outra actitude?
É certo que a paz hai que construila entre tódalas
persoas implicadas? Citar exemplos
É certo que a violencia como solución xera máis
violencia?
Proponse ao grupo que pense nunca situación
violenta, analízase e pídeselle ao grupo que
pense distintas solucións.

2.2 Sexismo
22. Dinámica: Adiviña
Definición Dinámica sobre as expectativas das persoas

Obxectivo • Analizar as expectativas que temos sobre as
persoas
Universalidade
Persoas Maiores de 12 anos, un mínimo de 4 persoas.

destinatarias
Materiais Non se precisa
Actividade Plantéxase a seguinte situación:
“Despois de cear dous xuíces falan do seu traballo :
-Que opinas do tipo que compareceu hoxe ante o

tribunal ?- pregunta un. Se ti estiveras no meu lugar, cal
sería o teu fallo?
-Ti sabes que eu non podo respostar a esa pregunta-
consesta- Dase a circunstacia de que o seu pai morreu
fai cinco anos e ademais é o meu único fillo.
Desenvolvemento Tralo relato pregúntase ao grupo se o relato ten sentido.
Como pode un dos xuíces dicir meu único fillo se a
persoa mencionada xa está morta?
Avaliación Hai unha resposta lóxica, resulta que o xuíz que fala é a
nai do reo. ¿sorprende esta solución? ¿espérase que
unicamente os xuíces sexan homes? Por que?
Observacións

23. Dinámica: Role playing sexismo
Definición Dramatización de roles

Obxectivo Representar e comentar situacións reais de
diferenciación de roles masculinos e femininos
Persoas Mayores de 12 anos, un mínimo de 4 persoas.
destinatarias
Universalidade
Materiais
Actividade Divídese ao grupo en subgrupos, segundo os casos a
representar que se propoñen nas notas.
Desenvolvemento Repártense aos subgrupos tarxetas con algúns casos.
Os subgrupos serán mixtos. Cada subgrupo estudiará

durante uns 10 minutos cada caso en particular e
determinará se se da un trato discriminatorio. Os grupos
seleccionarán un caso para dramatizar cambiando os
roles e representarano.
Avaliación Na posta en común o grupo debatirá os resultados do
estudio de casos. Para conducir o debate poden
manexarse as seguintes preguntas ¿Foi difícil o estudio
dos casos? Puxéstesvos dacordo mozos e mozas?
Quen participou máis tempo? Que conclusións se
obtiveron? Son reais os casos?
Observacións Adxúntanse distintos casos a analizar.
Caso 1.
Na familia Rodríguez sempre ten que retirar os pratos da mesa Clara. O seu
irmá pequeño, négase dicindo que é cousa de rapazas.
Caso 2
Na familia Valle, o pai prepara a cea para os seus fillos pequenos porque a
mamá fai un cursillo do INEM
Caso 3
No pobo do río Benito só hai unha perruquería. Os homes corta o pelo no
pobo veciño, porque eles din que non van onde as mulleres
Caso 4
O pai de Sebastian di “Eu non cambio os pañais do teu irmá pequeño. Iso é
cousa da nai e se o fago pónseme cara de muller.
Caso 5
Os rapaces do barrio búrlanse de Luisa porque traballa como albanel.

24. Dinámica: A Casa ¿quen fai que?
Definición Dinámica para visualizar o reparto das tarefas

domésticas
Obxectivo • Analizar que tarefas realizan maioritariamente
Universalidade
mulleres e cales homes

destinatarias
Materiais Fotocopia da casa
Actividade Dáselles unha fotocopia por persoa onde han de indicar

Desenvolvemento na parte superior a tódalas persoas coas que conviven
e por un X nas tarefas que realizan cada unha delas.
Avaliación Pódese facer un esquema coa proporción de tarefas
que desenvolve cada membro da familia e outro a nivel
colectivo no que se vexa a cantidade de varóns,
mulleres, nenas e nenos que realizan cada unha das
actividades
Observacións Este exercizo pode facerse tamén a través o
termómetro de valores.
Adxúntase casa para repartir ás/ós participantes

Fotocopia A casa:
Universalidade
mamá
papá
cociñar
comprar comida
comprar mobles
lavar
tender
Pasar o ferro
coser
facer la cama
quitar o pó
poñer la mesa
varrer
fregar
reparar grifería
arreglar luz
ir ao banco
limpar o coche
ir ás reunións do
cole
cuidar ás cativas e
cativos
quedarse na casa
cando a nena ou o
neno está malo
ler diarios
ver o telediario
ver pelis
ver programas
científicos
decorar a casa
conducir o coche
sacar la basura
coidar as prantas

25. Dinámica: A literatura infantil
Definición Dinámica para analizar o sexismo da literatura infantil

Obxectivo • Comprobar como desde pequenos estamos
socializándonos para ser estereotipados en función de
xénero.
destinatarias
Universalidade
Materiais Fotocopia do cadro de análise

Actividade Repártense 4 contos a 4 grupos aleatoriamente.
Desenvolvemento Pídeselle a cada grupo que encha o seguinte cadro
coas características tanto físicas como psicoafectivas
de cada un dos personaxes así como un apartado de

cousas curiosas.
Avaliación
Observacións Este exercizo pode facerse tamén cos recordos dos
contos que posea o grupo.
Adxúntase fotocopia para repartir ás/ós
participantes

Fotocopia Análise dos contos:
Personaxes femininos Personaxes masculinos

bos bos
Universalidade
malos malos
Personaxes femininos Personaxes masculinos
Cousas curiosas

26. Dinámica: A Publicidade
Definición Dinámica para analizar o sexismo na publicidade

Obxectivo • Analizar a publicidade actual
destinatarias
Universalidade
Materiais
Actividade Distribúense 4 grupos aleatorios e pídeselles que
Desenvolvemento pensen nun anuncio dalgunha destas temáticas:
alimentación, aseo persoal, coches e novas tecnología.
A continuación, indícaselles que deixaráselles 10
minutos aproximadamente para que preparen a

representación dos anuncios escollidos. Tras cada role-
playing analizarase o anuncio escollido co seguinte
guión e farase a posta en común comparándoo con
outros anuncios que vemos nos medios
Avaliación Guión de análise:
• Producto que se quere vender
• A quen vai dirixido
• Que persoas saen no anuncio (home, muller,
adolescente…) e o seu papel
• Escenario, vestiario, diálogo…
• Profesión que desempeñan os personaxes
• Descripción física e psicoafectiva
• Que reclamo utilizan para vender
• Lema ou conclusión do anuncio, Unha pequena
letura que resuma o observado
Observacións Recursos de anuncios clave:
• DOVE, CARREFOUR : gente normal, rompen
estereotipos
• Voz en off de los anuncios: mayoritariamente
masculina a pesar de ser un producto destinado
a mujeres
• H&S: AHORA MI MUJER YA SABE LO QUE
PUEDE TOCAR: champú destinado sólo a
hombres, donde el hombre muestra su control,
poder frente a la mujer…
• …
Variantes:
Este exercizo pódese facer a través dun debate e
utilizando unicamente o power point de publicidade.

27. Dinámica: Brainstorming sobre o sexismo na linguaxe
Definición Dinámica para analizar o sexismo na linguaxe

Obxectivo • Comprobar porque a linguaxe tamén é sexista
destinatarias
Universalidade
Materiais Lousa
Xices ou rotuladores
Actividade Pídese ao grupo que destaque refráns, chistes,
Desenvolvemento expresións que amosan actitudes sexistas para poder
analizar as atribucións para cada un dos sexos
Avaliación
Observacións Exemplos en castelán:
REFRÁNS
• Palabra de mujer, no vale un alfiler

• Gallinas y mujeres, entre cuatro paredes
• La mujer y la mentira nacieron el mismo día
• Dos hijas y una madre, la perdición de un padre
• La mujer de la cama a la cocina y por el pasillo a
hostias
¿SEXISMO NA LINGUAXE?
• Hombre público = mujer pública

• Zorro = zorra
• Portero = portera
• Hay dos tipos de mujeres, diosas y porteras
• “Yo le ayudo a mi mujer”
• “ El que mi mujer trabaje, es una gran ayuda en
casa”
• Solterón =solterona
• Un profesional = una profesional
• Gobernante =gobernanta
• Estatus: señor, señora, señorita (estado civil)

28. Dinámica: O mundo ao revés
Definición Role-playing para analizar a desigualdade no traballo

Obxectivo • Analizar a desigualdade no traballo e as razóns
• Explicar as accións positivas do estado para a
contratación de mulleres nas empresas
Universalidade

destinatarias
Materiais Fotocopia do mundo ao revés
Actividade Pídense 1 voluntaria e un voluntario para realizar unha
Desenvolvemento recreación dunha situación para despois analizar
Avaliación • Que vos pareceu a situación?

• Se cambiamos o sexo dos personaxes pensades
que sería igual de probable?
Observacións
O mundo ao revés
- Veño polo do anuncio, señora.

- Ben – di a xefa de persoal-. Sente, como se chama vostede?
- Bernardo…
- Señor ou señorito?
- Señor
- Deme o seu nome completo
- Bernardo Delgado, señor de Pérez
- Debo dicirlle, señor de Pérez que, actualmente á nosa dirección non lle
gusta emplear a varóns casados. No departamento da Señora Moreno,
para o que nós contratamos ó persoal, hai varias persoas de baixa por
paternidade. É lexítimo que as persoas novas desexen ter fillos, a nosa
empresa, que fabrica roupa de bebé, anímaos a ter fillos, pero o
absentismo dos futuros pais e dos pais novos constitúe un duro
handicap para a marcha do negocio.
- Comprendo señora, mais xa temos dous nenos e non quero máis.
Ademáis (o señor de Pérez ruborízase e fala en voz baixa) tomo a
píldora.
- Ben, nese caso continuemos. Que estudos ten?
- Teño o certificado escolar e o primeiro grao de formación profesional de
administrativo. Houbérame gustado rematar o bacharelato pero na miña
familia eramos 4 e os meus pais deron prioridade ás mozas, o que é
moi normal. Teño unha irmá coronela e outra mecánica.
- En que traballou vostede últimamente?
- Básicamente fixen sustitucións, xa que permitíame ocuparme dos
nenos mentras eran pequenos.

- Que profesión desempeña a súa esposa?
- É xefa de obras dunha empresa de construccións metálicas. Pero está
estudando Enseñaría, xa que nun futuro terá que substituir á súa nai,
que é a que creou o negocio.
- Volvendo a vostede, cales son a súas pretensión?
- Pois…
- Evidentemente con un posto de traballo coma o da súa esposa e coas
súas perspectivas de futuro, vostede desexará un soldo de
Universalidade
complemento. Uns duros para gastos persoais, como todo varón

desexa ter para os seus caprichos, os seus traxes… Ofrecémoslle 600
euros para comezar, unha paga extra e unha prima de asiduidade.
Fíxese neste punto, señor de Pérez, a asiduidade é absolutamente
indispensable en tódolos postos. Foi necesario que a nosa directora
crease esta prima para animar ao persoal a non faltar por tonterías.
Conseguimos disminuir o absentismo masculino á metade; sen

embargo hai señores que faltan co pretexto de que o neno tose ou que
hai folga na escola. Cantos anos teñen os seus fillos?
- A nena seis e o neno catro. Os dous van a clase e recólloos pola tarde
ao saír do traballo, antes de facer a compra.
- E cando se poñan enfermos, ten vostede algo previsto?
- O seu avó pode coidalos. Vive preto.
- Moi ben, grazas señor de Pérez. Xa lle comunicaremos a nosa resposta
dentro duns días
O señor de Pérez saiu da oficina cheo de esperanza. A xefa de persoal fixouse

nel ao marchar. Tiña as pernas curtas, as costas un pouco encorvadas e
apenas tiña cabelo. “A señora Moreno detesta aos calvos” - recordou a
responsable de contratación. Ademais dixéralle “mais ben alto, loiro e con boa
presenza e solteiro”. A señora Moreno será a directora do grupo o ano
próximo.
Bernardo Delgado, señor de Pérez, recibiu tres días máis tarde unha carta que
comezaba dicindo: “Lamentamos…”

29. Dinámica: O caso de Gloria
Definición Dinámica para analizar o sexismo no traballo

Obxectivo • Analizar o sexismo no ámbito laboral
destinatarias
Universalidade
Materiais Fotocopia do caso de Gloria

Actividade O CASO DE GLORIA
Desenvolvemento
Gloria é licenciada en Económicas, ten 28 anos e é nai
dunha nena de 3 anos. Está separada. Naceu en
Madrid pero leva 6 anos traballando en Barcelona.

Sacou a licenciatura cunha media de sobresaínte.
Traballa nunha empresa de Informática.
Gloria está na empresa ás ordes de Xaime, este é o seu

xefe inmediato aínda que non ten estudos universitarios.
Gloria ten un salario inferior ao de Xaime.
Xaime, que está casado, ten 2 fillos e a súa muller é

ama de casa, pensa que as mulleres non teñen as
capacidades necesarias nin a intelixencia suficiente
para poder acceder a postos de responsabilidade xa
que son máis emotivas e carecen de dotes de mando, o
cal os imposibilita para tomar decisións lóxicas e
racionais.
Durante os 2 meses que Xaime tivo unha baixa por

enfermidade, Gloria ocupou o seu posto e desempeñou
sen problemas as súas funcións. Dende entón, Xaime a
trata con receo, pois pensa que ao ter máis estudos ca
el, un día non moi afastado poderá ocupar un posto
directivo na empresa. Cuestiona todas as opinións de
Gloria e adoita non estar de acordo con ela. Cando
Gloria toma unha decisión diferente á súa, adoita
pensar que está equivocada, non se formula que o
poida estar el aínda que ás veces se atribúa ideas de
Gloria como súas. A trata como a súa secretaria,
dándolle continuamente ordes e traballos "pouco
importantes", actúa coma se ela non estivese preparada
para outro tipo de traballos. Acostuma a pensar que non
os sabería facer e, por outro lado, ten medo de que os
demais pensen que Gloria sabe máis ca el.

Na empresa en que traballan Gloria e Xaime non hai
mulleres nos postos directivos, a maioría son homes
entre 40 e 50 anos. Polo tanto, estes non están afeitos a
compartir as decisións importantes con mulleres.
Ademais, dentro da empresa é habitual que as mulleres

cando teñen fillos opten pola redución da xornada
laboral debido a que teñen que simultanear o seu
Universalidade
traballo co coidado da casa e a familia.
A adquisición da empresa por unha multinacional

formula a necesidade de crear 2 novos departamentos.
A Gloria gustaríalle optar a ocupar a dirección dun
destes, xa que pensa que está preparada para iso. Pero
non sabe se presentarse e dubida que Xaime a apoie

ante a dirección da empresa. Por outro lado, María,
unha compañeira de Gloria, aconséllalle que o pense
ben antes de dar ese paso pois trátase dun posto de
moita responsabilidade.
Avaliación • Que debe facer Gloria? Debe presentarse ao novo
posto? Por que?
• Como debe formularllo a Xaime, o seu xefe
inmediato?
• Que argumentos debe darlle se este a quere
convencer de que non se presente aos novos postos
porque non está preparada para iso?
• E se lle senta mal a Xaime, que debe facer?
Observacións

30. Dinámica: O barómetro de valores sobre as relacións de
parella
Definición Dinámica para fomentar o intercambio de opinións e o
debate
Obxectivo • Analizar as ideas preconcebidas que teñen sobre
as relacións de parella
destinatarias
Universalidade
Materiais
Actividade Trátase de ler unha serie de situacións e frases e
Desenvolvemento posicionarnos segundo creamos que son positivas para
unha relación en igualdade ou cremos que se achegan
máis a unha relación de dominio-control.

Listado de frases e situacións:
Manolo: para conseguir o que un quere, ás veces
hai que facela sentir culpable
Xan: Sería capaz de calquera cousa se María me
abandoa
Laura: Xurxo apóiame nos meus plans e
proxectos
Miguel: María sempre intenta saber quen chama
ou manda sms
Fernando: Non soporto non saber que fai ao
longo do día
Sinto que como home, debo protexela
Lois: María acepta e respecta as miñas
actividades e amistades
Raquel: Lucas sempre quere controlar a miña
maneira de vestir, maquillarme, falar ou
comportarme
Romina: cando hai unha discusión, Manuel non
impón o seu punto de vista
Roi: síntoma con comodidade e con libertade
para facer as miñas cousas
Manuel: non quere que vaia a ningunha parte sen
ela
Sempre atopa defectos en casi todo o que fago
Ás veces, non podo dicirlle o que sinto porque
non sei como reaccionará
Ana: escóitame cando o preciso e non me xulga
Avaliación • Debátese e déixase que entre elas/es saquen as
súas conclusións
Observacións

2.3 Violencia de Xénero
31. Dinámica: Test Falsa Crenzas
Definición Test ou debate sobre as falsas crenzas asociadas aos

malos tratos
Universalidade
Obxectivo • Analizar as falsas crenzas asociadas aos malos

tratos co grupo
destinatarias
Materiais Fotocopia do test
ou tarxetas coas falsas crenzas e unha caixa

Actividade Hai dúas opcións:
Desenvolvemento Opción 1. Repártese o test individualmente e despois
pídeselles que valoren se están ou non de acordo.
Despois divísese ao grupo en pequenos grupos para
que o debatan para finalmente debatilo conjuntamente.
Opción 2. Métense as falsas crenzas nunca caixa e
sácase unha a unha e a continuación debátese
grupalmente
Avaliación
Observacións
Test Falsas Crenzas

Gustaríamos coñecer a túa opiña. Sinala cun X se estás de acordo ou en
desacordo con cada unha das frases que aparecen a continuación:
1. Un home non maltrata porque sí; ela tamén faría algo para provocalo.
2. se unha muller é maltratada continuamente, a culpa é súa por seguir
convivindo con ese home.
3. Se se teñen fillas/os, hai que aguantar os maltratos polo ben das nenas e
dos nenos
4. Os homes que maltratan fano porque teñen problemas co alcol e outras
drogas
5. Os homes que agraden ás súas parellas están locos
6. Os homes que agraden ás súas parellas son violentos por natureza

32. Dinámica: Recibí flores hoy
Definición Dinámica de violencia de xénero

Obxectivo • Violencia de xénero
destinatarias
Universalidade
Materiais Presentación de power point

Actividade Móstrase a presentación de power point coa historia
Desenvolvemento para analizar a situación.
Avaliación • Analízase e debátese o caso.
Observacións Variante:
Pódese tamén utilizar en formato carta en vez de en

power point.

33. Dinámica: Testimonio de Dolores

Obxectivo • Discernir a escalada do maltrato
destinatarias
Universalidade
Materiais Testimonio de Dolores

Actividade Lese a carta de Dolores e despois analízase en debate
Desenvolvemento ou de maneira individual como se sentiu, como foi o
proceso, cal foi o comportamento da súa parella …
Avaliación • Como se sentía Dolores?
• Como foi o proceso de Dolores?

• E o da súa parella?
• Que destacarías da carta?
Pódese utilizar como reflexión final trala exposición
teórica
Testimonio de Dolores
Chámome Dolores, teño 35 anos e, actualmente, vivo na provincia de Cádiz.
Decidín escribir a miña experiencia de parella porque agora están saíndo nos
medios de comunicación moitas historias de malos tratos a mulleres, que
están vivindo ou viviron experiencias similares ás miñas.
Durante a época de noviazgo non me din conta de nada. O certo é que era
moi celoso, non deixaba que vestira calquera roupa e enfadábase se quería
saír coas miñas amigas. Sen embargo, eu estaba namorada de el e pensaba
que facía esas cousas porque queríame moito; por iso tiña moita ilusión con
casar o antes posible.
Pero, unha vez casada, con 23 anos, este home amargau a miña existencia.
Ao principio só eran discusións e ameazas nas que el perdía os estribos e eu
terminaba pensando que el levaba razón e que era eu a que non facía as
cousas correctamente.
Un día, pegoume por primeira vez. Deume unha bofetada porque viña canso
de traballar e non había cervexa no frigorífico. Pensei que, certamente, a culpa
era miña. A partires de aí, as cousas foron a peor; maltratábame, humillábame
gritando que eu era unha inútil, destrozaba a casa, apenou á miña familia, e
incluso perdín ao fillo que esperaba, ao tirarme un día polas escaleiras.

Agora, dous anos despois de saír daquel inferno, aínda sufro as
consecuencias daquela relación. Tiven que cambiar o meu lugar de residencia
e sufro pesadelos e moito medo.
Non obstante, coa axuda das persoas que me rodean e que me queren de
verdade, actualmente teño ganas de vivir e de ter outras experiencias que
sexan verdadeiramente gratas.
Universalidade
Pensei moito en porqué aguantaba todo aquilo, e pregúntome ata onde somos
capaces de aguantar as mulleres. Eu pensaba que o facía por amor, mais
despois dinme conta de que o facía por medo.
Unha das veces que fuxín da casa, el foi buscarme con vagaos nos ollos.
Como non perdoar a alguén que quería tanto? Pero cando volvín con el baixei
a garda, eu xa non tiña medo senon pánico e o peor é que eu mesma o

desprezaba e me sentía inútil por non saber que facer e por seguir naquela
situación.
Agora síntoma contenta e esperanzada de poder esquecer todo o pasado.
E nada máis, a miña intención foi comunicar a miña experiencia e animar ás

mulleres que están vivindo esta situación a que poñan medios, a que acudan á
policía ou ás institucións e pidan axuda para seguir adiante, xa que ningunha
persoa debe soportar as humillacións nin os malos tratos.
Dolores

34. Dinámica: El club de las mujeres muertas

Obxectivo • Invitar á acción, romper a idea de normalidade
neste tipo de condutas
Destinatarias/os Maiores de 12 anos
Universalidade
Materiais Video
Actividade Trátase de escoltar a canción e analizar os contidos
Avaliación •
Observacións Podería facerse con outras cancións
Canción El club de las mujeres muertas:

A las que se rebelan A las que viven solas
No se callan Disociadas
Las humildes y las mansas Las que ya no esperan nada
Las que se imaginan cosas A las desamparadad

Imposibles Olvidadas
El derecho a ser felices Las que caen y se levanta
Cuantas vidas humilladas

Cuantas lágrimas calladas
Lo más triste es la tristeza
En el club de las mujeres muertas
A veces porque miran Hay quien perdona todo

Porque callan A quien las mata
Porque piensan se delatan Por un beso, una mirada
A veces qorque cuentan Hay quien lo espera todo

Porque lloran De quien aman
O porque no entienden nada Y no pierden la esperanza
Estribillo
Quemadas, arrastradas Dicen que tiene celos

Por los pelos Y se nublan,
Torturadas, devastadas, Que no saben lo que hicieron
Violadas legalmente,
Apuñaladas Y cuando beben dicen,
Algún juez las mira y pasa No son ellos
No soy yo mas este infierno
Estribillo

BLOQUE 3. HABILIDADES SOCIAIS E AUTOESTIMA
3.1 Habilidades de comunicación
3.2 Habilidades sociais
3.3 Autoestima
Universalidade
3.1 Habilidades de comunicación
35. Dinámica: A Carta a Casa

Definición Dinámica de Habilidades de Comunicación

Obxectivo Ver a importancia da comunicación escrita
Tomar conciencia de que a persoa emisora é a
resposable de dar forma á mensaxe
destinatarias
Materiais Fotocopia da carta
Actividade Análise da carta
Desenvolvemento Un/ha participante le a carta ao grupo
Avaliación ¿Ten importancia a/o emisor na transmisión da
mensaxe?
Cometade a resposabilidade da persoa emisora en
canto ao sentido da mensaxe que pretende transmitir.
Observacións
A CARTA A CASA
Queridos mamá e papá:
Dende que me fun ao colexio descoidei escribirvos e lamento a miña

desconsideración por non o facer antes. Agora poñereivos ao corrente, pero
antes sentádevos.
Ben, pois agora síntome ben. A fractura de cranio e a conmoción da caída ao
saltar dende a ventá do meu dormitorio, cando este se incendiou, a pouco de
chegar aquí, curouse perfectamente. Pasei só 15 días no hospital e agora
vexo case con normalidade e só me ataca a dor de cabeza unha vez ao día.
Por fortuna, o incendio no dormitorio e o meu salto pola ventá foron
presenciados por un empregado da gasolineira próxima, que avisou aos
bombeiros e á ambulancia. Despois veume a visitar o hospital e como non tiña

sitio onde vivir, a causa do incendio, el foi tan amable que me invitou a
compartir a súa vivenda. El é un rapaz excelente e namorámonos tolamente,
polo que pensamos casar. Aínda non sabemos a data exacta, pero poderá ser
antes de que se note o meu embarazo.
Si papás, estou embarazada. Cónstame o moito que vos compracerá ser avós
e estou segura de que recibiredes ben ao bebé, dándolle o mesmo cariño,
afecto e coidados que tivestes comigo cando era pequena.
Universalidade
A causa do atraso na nosa voda débese a unha lixeira infección que padece o
meu noivo e impediunos pasar as probas hematolóxicas prematrimoniais (eu,
descoidadamente, contaxieime del.
Estou segura de que o recibiredes na nosa familia cos brazos abertos. El é

cariñoso, e aínda que non moi educado, ten ambición. A súa raza e relixión
son distintas á nosa, pero sei que a vosa tolerancia non vos permitirá
enfadarvos por isto.
Agora que xa estades ao corrente de todo, quero dicirvos que non se

incendiou o meu dormitorio, non tiven fractura nin conmoción de cranio, nin fun
ao hospital nin estou embarazada. Non teño noivo nin sufro infección. Non
obstante, saquei un suspenso en historia e un aprobado en ciencias e quero
que vexades estas notas na súa perspectiva axeitada.
A vosa filla que vos quere

36. Dinámica: As cotorras

Obxectivo Analizar os problemas de comunicación ao non existir
escoita activa
Identificar a capacidade verbal das/os participantes
Universalidade

destinatarias
Materiais Aula con espazo
Actividade
Desenvolvemento Fórmanse parellas e póñense en filas. Cada un/unha

ten á súa parella de fronte.
Terán 5 minutos para falar á vez sobre o tema que
queiran, aínda que non teña sentido.
Non teñen que escoltar a que o seu compañeiro/a di, só
deben falar á vez
Avaliación Que problemas ten non facer unha escoita activa.
Comentade como vos sentistes
Observacións

37. Dinámica: O test
Obxectivo Resaltar a importancia de prestar atención antes de
actuar e non tomar decisións precipitadas
destinatarias
Materiais Fotocopia do test
Universalidade

Actividade Trátase de pedirlles que fagan o test que se lles reparte
Desenvolvemento
Avaliación O importante que é prestar atención antes de tomar
decisións e actuar,
Observacións Adxúntase test
Este é un test de tempo limitado.

Ten vostede soamente 3 minutos
1. Le con coidado antes de facer nada
2. 2. Poña o seu nome na esquina superior dereita deste papel
3. Poña un círculo arredor da palabra “nome” da instrucción nº2
4. Debuxe 5 pequenos cadros na esquina superior esquerda
5. Poña un “X” en cada cadro
6. Poña un círculo arredor de cada cadro
7. Asine á esquerda do número 7
8. Detrás do círculo escriba vostede a data de onte
9. Poña un círculo arredor da instrucción nº 7
10. Poña un “S” na esquina inferior esquerda deste papel
11. Debuxe un triángulo arredor do “S” que acaba vostede de poñer
12. No reverso deste papel multiplique 70 x 66
13. Debuxe un rectángulo arredor da palabra “esquina” na instrucción nº4
14. Escriba o seu nome de pila baixo a firma que fixo antes
15. Se xa executou vostede as instruccións con coidado ata este punto,
advirta ás/os demais con voz alta “vou xa polo número 15”
16. No reverso deste papel sume 8,950 e 9,805
17. Poña un círculo arredor do resultado e un cadrado arredor do círculo
18. Tacha os seis primeiros números desta páxina e sustitúeos por cifras
romanas
19. Faga tres pequenos buratos co seu lapis na paste superior deste papel
20. Se vostede é a primeira persoa que chegou ata aquí diga en voz alta
“Son a primeira persoa que chegou ata aquí”
21. Subliñe tódolos números pares que hai na parte esquerda deste papel
22. Advirta ás demais persoas en voz alta “casi teño rematado”
23. Cando remate de ler esta instrucción (é dicir, cando teña lido todo con
coidado tal e como di a instrucción nº 1) faga soamente o que indica a
instrucción número 2.

38. Dinámica: Eu o mesmo así

Obxectivo Analizar o elemento subxectivo na comunicación
Admitir e recoñecer a subxectividade e emotividade de
cada membro do grupo
Universalidade
Demostrar a importancia da comprensión para a

comunicación
Ejercitar a descripción e analizar as consecuencias da
comunicación parcelada
destinatarias
Materiais Aula con espazo
1 libro ou un obxecto similar
Actividade Pídeselle a 3 voluntarias/os que saian e pídeselles que
Desenvolvemento fagan unha descripción obxectiva dun libro. Cada
persoa voluntaria exporá a descripción do obxecto por
unha parte e o farán de un en un. O resto de
compañeiras/os deberán adiviñar de que obxecto se
trata.
Avaliación Analizarase que lles fixo percatarse do obxecto en
cuestión e analizaranse as diferentes interpretacións
que se poden facer dunha mesma cousa, dependendo
de cómo se mire e como a comunicación parcial pode
levar a ideas equivocadas, aspectos que se dan en
bastantes situacións da vida real.
Observacións

39. Dinámica: Teléfono estropeado
Definición Dinámica de comunicación

Obxectivo Poñer en práctica a comunicación e comprensión verbal
Ver como se distorsiona a información cando para por
varios canais
Persoas A partires dos 9 anos. A partires dun grupo de 8
Universalidade
destinatarias persoas
Materiais Fotocopia do escrito
Actividade Saen 5 persoas e as demais quedan na aula.
Desenvolvemento A unha das persoas de dentro léselle o texto que debe
comunicar a unha das persoas que estaba fóra da aula.

Esta/e á súa vez ha de comunicarlle á seguinte persoa
o que entendeu e así sucesivamente ata que a
mensaxe sexa transmitida a 6 persoas (sempre
oralmente).
Ao final, compárase o texto lido coa información que
recibiu a última das persoas e compárase a información
que chegou ao final
Avaliación - Distorsionouse a información ao pasar por varios
canais?
De que xeito se distorsionou esta información?
Observacións
Escrito:
XAN DÍXOLLE A XAIME QUE MAÑÁ TIÑA UN CONVITE COA NOIVA DO IRMÁN DE XOSÉ,
E QUE SE QUERÍA IR LLE FALASE A XACINTO PARA QUE O APUNTASE NA LISTA QUE
TEN XERÓNIMO

40. Dinámica: Falando con números
Definición Habilidades de comunicación

Obxectivo Tomar conciencia do valor informativo da comunicación
non verbal e paralingüística (a forma como parte do
contido)
Universalidade

Duración aprox. 5 minutos por situación aprox.
Actividade Invitarese a varias/os voluntarias/os a apartarse do
Desenvolvemento grupo. Explícaselles que deberán manter un diálogo por

parellas sobre unha situación dada pero substituindo as
palabras por números.
Deberán poñer especial atención en enfatizar, no ton,
nos xestos…
O resto do grupo terá que averiguar que situación
representan.
Avaliación As/os participantes comentarán como se sentiron, que
foi o que máis lles costou…
O grupo comentará cales foron as pistas que lles
revelaron o tema ou situación representada
Observacións Variantes: Pódense preparar situacións grupais para
favorecer a participación das/os máis tímidas/os do
grupo.
Pódeselles permitir 2 minutos para preparar a
escenificación se esta poidese dar lugar a analizar os
valores que transmiten (cando as situacións propostas
sexa polémicas)

41. Dinámica: Debuxar cadrados
Definición Habilidades de comunicación

Obxectivo Demostrar as diferenzas entre unha comunicación en
ámbolos dous sentidos e nunha dirección única
Resaltar a importancia da retroalimentación para unha
boa relación comunicativa
Universalidade
Exercitar a precisión e concreción na comunicación

verbal
Materiais Dúas tarxetas ou láminas con debuxos
formados por cadrados en diferentes

posicións
Lapis e papel para o resto de participantes
Actividade Un/a voluntario/a recibe dúas láminas con debuxos
Desenvolvemento formados por cadrados en diferentes posicións, sen que
as demais persoas poidan velos
O resto do grupo terá que situar os cadrados no seu
papel grazas ás indicacións verbais do/a emisor/a
Realízanse dúas probas, unha con cada tarxeta, coa
maior rapidez e precisión posibles
Na primeira proba non se poden realizar preguntas, só
seguir as instrucións
No segundo exercicio o/a emisor/a describe o debuxo e
contesta ás preguntas do grupo
En ningún caso se pode mostrar a colocación dos
cadrados nin aclarar a súa relación mutua facendo coa
man un debuxo no aire
Avaliación Móstrase ao grupo as tarxetas e compróbase cantos
dos cadrados están colocados en orde e en correcta
relación cos contiguos
Realízase un pequeno debate sobre o comportamento e
reaccións do/da emisor/a por unha lado, e das/os
receptores/ás por outro en cada caso
Observacións Pedir tres voluntari@s, un/ha delas/es actuando como
emisor/a e outras/os dous como receptores/as
Voluntarias/os diferentes como emisores/ás para cada
proba

42. Dinámica: Fila de aniversario sen falar

Obxectivo Desenvolver a comunicación non verbal para conseguir
un obxectivo
Experimentar como se vai creando un código común
Universalidade
para comunicarse
Materiais Só un espazo amplo e despexado para que todas as
persoas participantes poidan colocarse nunha fila

Actividade Infórmase ás/ós participantes que terán que colocarse
Desenvolvemento nunha fileira de menor a maior, pero sen cruzar unha
soa palabra entre sí. O grupo deberá idear unha
estratexia na que, mediante intercambios de
información con xestos, vaian ordenándose
cronoloxicamente
O/a animador/a pode dar pistas, como que o máis
doado é partir de indicar a idade, e en caso de
coincidencia sinalar o mes, ou mesmo o día en que se
naceu (ir do xeral ao concreto)
Avaliación Comentar entre todas/os a xogada: cales foron os
signos máis comúns para facernos entender, como
fomos creando un código entre sí...
Observar se alguén desempeña o rol de xerador/a do
código, ou de organizador/a impositivo/a
Observacións Se son moitas/os participantes, dividilos por franxas de
idade, agrupar por signos do zodíaco, só por ano de
nacemento...
Pódese partir dunha fila formada aleatoriamente ou ben
dende o grupo disperso
Se o grupo encontrase moita dificultade, acéptase
vocalizar
En caso de ofrecer un tempo limitado para a execución
da fila, débese ter en conta que probablemente as
persoas que antes se organicen serán as que mostren
maior afinidade entre sí

43. Dinámica: Linguaxes secretas

Obxectivo Apreciar a necesidade de compartir un código común
para interpretar axeitadamente unha mensaxe
Comprender que o código é algo creativo e que nace da
Universalidade
interrelación
Materiais Papel e boli, e unha lousa
Actividade Por quendas e/ou voluntariamente, as/os participantes

Desenvolvemento escribirán unha mensaxe na lousa que os seus
compañeros/as deberán descifrar
O/a animador pode levar preparadas algunhas
mensaxes para que descifren se non se animan, ou
para que sirvan como exemplo
Avaliación Comentar cales son os usos destes códigos,
comparalos coas xergas...
Observacións Variantes/ exemplos:
- Cambiar vogais: "Poro sur uspeo dubus sur bo

absurvodar; ceolqeiur dutollu peudu sur eno pisto"
- Asignar a cada letra o numero que ocupa no alfabeto
- "páx." diante de cada sílaba ou "fa" despois de cada
sílaba
- escritura espello
- escribir ao revés: "Séver led ribirese se etnemelpmis
otse"
- escribir cada palabra coas sílabas do revés:
"Tacirupeca namica polo quebos dotancan: laratrá
laratrá"
- Símbolos, xeroglíficos... etc

44. Dinámica: O caso do WC
Definición Dinámica de comunicación. A técnica do rumor

Obxectivo - Traballar a importancia da codificación na
comunicación
- Ver a importancia que ten utilizar o mesmo código
cando pretendemos emitir unha mensaxe
Universalidade

Materiais Fotocopia
Actividade Sae un grupo de 6-10 persoas e as demais quedan na
aula.
A unha das persoas de dentro léselle o texto que debe
mensaxe sexa transmitida a tódalas persoas (sempre
oralmente).
que chegou ao final
Desenvolvemento
Avaliación Trátase de analizar en grupo como se desvirtúa a
información cando pasa dun a outra/o
Observacións
O CASO DO WC
En certa ocasión unha familia inglesa pasaba as súas vacacións en Escocia e

nun dos seus paseos, observaron unha casiña de campo que lles parecía
axeitada para as súas próximas vacacións: indagaron quen era o dono
daquela e resultou ser un Pastor da Igrexa Anglicana. O propietario mostroulla.
Tanto pola súa comodidade coma pola súa situación, quedaron en alugala
para as próximas vacacións.
Xa de regreso a Inglaterra, a esposa acordouse que non vira o WC e dado os

prácticos que son os ingleses, decidiu escribir ao propietario preguntándolle
por tan indispensable servizo. Fíxoo nestes termos:
Estimado Sr. Pastor: son membro da familia que hai uns días visitou o seu

terreo co propósito de arrendala para as próximas vacacións e omitimos
decatarnos dun detalle: que nos indique onde se encontra o WC.
O pastor, ao recibir a carta creu que se trataba da Igrexa Anglicana de Wels

Chapel, cuxas iniciais son tamén WC, e contestou:
Teño a honra de informalos que o lugar ao que se refiren, se encontra a 12 Km

de distancia, o cal é pouco molesto sobre todo para as persoas que adoitan ir
Universalidade
con frecuencia. Algunhas persoas teñen que quedar alí e permanecer todo o
día; algúns van a pé e outros en tranvía que son os que chegan no momento
oportuno.
Hai lugar para 400 persoas sentadas e 100 de pé; os asentos están forrados
de veludo e hai tamén instalacións de aire
acondicionado para evitar o efecto de aglomeracións e bochornos, tamén se

venden bocadillos e refrescos para os que necesitan quedar máis tempo.
Recoméndase chegar cedo para alcanzar sitio, pois quen non chega a tempo
ten que soportar todo o acto de pé. Hai os que se sentan xuntos e cantan a
coro; á entrada dáselles un papel, e ás persoas que non lles alcanza poden
utilizar o do compañeiro de asento pero ao saír deben
devolvelo para seguir utilizándoo toda a tempada. Todo o que queda

depositado, é para dalo de comer aos huerfanitos do Hospicio. Hai fotógrafos
especializados para sacar fotografías en distintas poses, as cales son
publicadas en distintos diarios da cidade, na sección social, servindo así de
propaganda de tan saudable sitio.
Ao recibir a contestación, a señora desmaiouse

45. Dinámica: A técnica do Rumor
Definición Dinámica de comunicación. A técnica do rumor
Obxectivo - Traballar a importancia da codificación na
comunicación
- Ver a importancia que ten utilizar o mesmo
código cando pretendemos emitir unha mensaxe
- Ver como a información se distorsiona a partires
Universalidade
da interpretación que cada un/ha lle dá

Materiais Fotocopia
Actividade Sae un grupo de 6-10 persoas e as demais quedan na

aula.
A unha das persoas de dentro léselle o texto que debe
mensaxe sexa transmitida a tódalas persoas (sempre
oralmente).
que chegou ao final
Desenvolvemento
Avaliación Trátase de analizar en grupo como se desvirtúa a
información cando pasa dun a outra/o
Pódese escribir na lousa o que quedou da mensaxe
para despois ler a mensaxe completa e comparala.
Observacións
O CASO
Un día de primavera, o sr Rosendo saiu da súa casa situada nun barrio ao
este da súa cidade. Dirixiuse alí camiñando pero protexido da choiva cun
bonito paraugas con debuxos de galiñas, á floristería de enfronte. O dono,
Estanislao, de mediana idade, pero aparentando polo menos 10 anos máis
que o Sr Rosendo que era da mesma quinta saudoulle extrañándose da visita
de Rosendo. Este era un home solteiro e pouco amigo dos seus veciños.
Díxolle que quería comprar uns metros cadrados de céspede para sacar as
súa galiñas da terraza da súa casa. Estanislao ao ver entrar na súa floristería
a Artemio, o seu veciño policía que estaba de garda no seu barrio, o barrio de
Rosales, seguiulle a corriente a Rosendo e vendeulle o céspede marchando o
home mou contento co seu paraugas, as súas galiñas e o seu céspede.

46. Dinámica: A persoa perdida
Definición Dinámica de comunicación.

Obxectivo - Desarrollar a habilidade de preguntar.
- Estimular a capacidade periodística e
comunicativa
Universalidade
Materiais -
Actividade Pídese a un/ha voluntaria/o que saia do sitio onde están
Desenvolvemento reunidas/os e díselle que vai a identificar á persoa
perdida que esté na sala. Ten 5 preguntas para poder

facelas e só poden contestar “si ou non”; o resto dos
participantes elixen a un/ha compañeira/o do grupo que
é a persoa perdida. Todas/os han de contemplala/o e
memorizar detalles desa persoa. Cando entra a persoa
voluntaria, o resto non mira á persoa escollida e ten que
comezar a facer preguntas
Avaliación Pódese rematar a actividade cunha breve discusión
sobre a importancia das preguntas claves e precisas,
analizando as preguntas que se fixeron xunto co grupo.
Observacións

3.2 Habilidades sociais
47. Dinámica: Saber dicir NON
Definición Dinámica de Habilidades Sociais

Obxectivo Traballar ou autoconcepto e a seguridade
Universalidade
Recoñecer o factor dá presión do grupo

Traballar a voluntariedade como concepto clave (por
exemplo, na saúde -sexualidade, drogas... -
Materiais
Actividade
Desenvolvemento Unha persoa coordinará ou xogo, pódese nomear
observadores/ás
Saen tres persoas fóra da aula como voluntarias
Van entrando dunha nunha e o grupo lles pide que
fagan algo, algo ridículo, incómodo, pouco apetecible
O grupo tratará de convencelas para que cada unha
delas faga o que lles piden
A terceira dirá que "NON", estará de acordo con quen
coordina e dirá non, non cederá á presión do grupo nin
cambiará de idea
Avaliación Reflexionarase sobre ou dereito persoal a dicir non
Traballarase a autoestima para fortalecer as opinións
propias e tratar de ser consecuentes con elas
Observacións Fonte:
Dinámica realizada non curso DE MONITORES DE

TEMPO LIBRE (CMTL) na Área de Educación para a
Saúde

48. Dinámica: O Xogo da Gamba
Definición Dinámica de Habilidades de Comunicación non verbal

Obxectivo Estimular a comprensión non verbal
Estimular o sentido do humor no grupo
Universalidade
Materiais -
Actividade Pídese unha persoa voluntaria que deberá expresar a
Desenvolvemento través da comunicación non verbal (xestos, mímica…)
unha palabra (por exemplo Gamba) e o resto do grupo

terá que teoricamente adiviñala. Sen embargo, o resto
do grupo saberá de que palabra se trata e o obxectivo
é que a persoa saque distintos recursos para poder
expresala. Tras un bo rato e cando a persoa voluntaria
esté nerviosa e non saiba como transmitilo, o grupo
gritará ao unísono “Gamba”.
Avaliación Ao final, trátase de fomentar o sentido do humor e ver
como nos sentimos cando intentamos expresar algo e
non nos sentimos comprendidos polo resto do grupo
Observacións

49. Dinámica: YoYo
Definición Dinámica de Habilidades de Comunicación non verbal

Obxectivo Practicar a construcción de mensaxes en primeira
persoa
Universalidade
Materiais Fichas
Actividade Entrégase a cada participante unha copia da Ficha IB.
Desenvolvemento Cada persoa e enche individualmente. Fórmanse
grupos de catro persoas e len as respostas e as
comentan en grupo.
Avaliación
Observacións Adxúntase ficha IB
Completa as seguintes mensaxes en Primeira Persoa
1. Estás nunca festa. Un amigo teu bebeu demasiado. Insiste en levarte a

casa no seu coche.
Cando ti _______________________________________________________
Eu síntome_____________________________________________________
Porque ________________________________________________________
2. Oíches que un dos teus compañeiros de clase vai dicindo por aí que ti
sacaches nota en Matemáticas porque copiaches no exame.
Cando ti _______________________________________________________
Eu síntome_____________________________________________________
Porque ________________________________________________________
3. Cando vas sair da casa, pasas pola cociña para recoller o bocata que
preparou a túa nai e daste conta de que cho está a comer a túa irmá.

Cando ti _______________________________________________________
Eu síntome_____________________________________________________
Porque ________________________________________________________
4. Son as 13:45h e entras na túa última clase. O resto de compañeiros/as

non parecen dispostos a calarse e precisas silencio para comezar.
Universalidade
Cando ti _______________________________________________________
Eu síntome_____________________________________________________
Porque ________________________________________________________

50. Dinámica: Debate situacional
Definición Dinámica de Habilidades Sociais

Obxectivo Concienciación das distintas “habilidades” a ter en conta
en situación conflitivas
Universalidade
Estimulación da participación e cooperación cos

compañeiros/as. Estimulación da fala e escoita
Materiais • Papel
• Lapis
• Espazo para a representación

Actividade Formaranse distintos grupos de 3-4 persoas e a cada
Desenvolvemento un concederáselle determinada situación conflictiva que
han de discutir entre elas/es, chegando a unha
conclusión determinada, seguidamente cada grupo
preparará a súas dotes interpretativas para escenificar
ante as súas compañeiras/os a situación conflictiva
asignada e as habilidades que elas/es propoñen para
resolvela.
Avaliación
Observacións Ejemplo de situacións:
1. Cólaseche alguén no cine

2. quítanche o asiento no autobús
3. Entrevista de taballo
4. Reunión de amigas/os no que se coñecen todas/os
excepto un/ha
5. Reacción ante unha broma moi pesada
6. Conversación seria co teu pai ou túa nai que te
acusan de algo que ti non fixeches
7. Reacción ante un accidente de tráfico no que ti non
es culpable
8. Atópaste con alguén roubándoche a moto ou o coche

51. Dinámica: Xabón neutro
Definición Dinámica de “Escoita Activa”

Obxectivo Sinalar o carácter neutral da escoita activa
Materiais Non é preciso material
Universalidade

Actividade A/o animador/a entrega unha copia da ficha IA a cada
Desenvolvemento membro do grupo mentres vai preguntando ao grupo se
saben en que se parece a escoita activa ao xabón
neutro. Ambas teñen como destino final a pel da persoa
que temos diante, no primeiro caso para meternos

dentro dela e no segundo para coidala e protexela. Pero
hai algo máis importante, ambalas dúas basean a súa
capacidade de acción na neutralidade. Cando a escoita
activa deixa de ser tendenciosa deixa de ser escoita e
ponse en grave risco a mediación; pola súa parte, un
xabón moi ácido e mou básico pode romper o equilibrio
que precisa toda pel.
O/a formador/a plantea ás persoas participantes que
transformen as tendenciosas intervencións sa persoa
mediadora noutras que conten cunha linguaxe máis
neutral.
Avaliación Ao remate, as/os membros do grupo poden ler as súas
despostas alternativas, comentar as discrepancias,
dúbidas…
Observacións Adxúntase Ficha IA e IIA
Ficha IA
TÉCNICAS OBXECTIVOS PROCEDEMEN EXEMPLOS

TO
MOSTRAR Comunicar Non estar Podes contarme
INTERESE interese. dacordo nin en máis sobre isto?
Favorecer que a desacordo.
outra persoa fale. “Utilizar palabras
neutrais”
CLARIFICAR Aclarar o dito. Preguntar. Pedir E ti, que fixeches
Obter máis que expliquen nese momento?
información. algo que non Dende cando
Axudar a ver entendiches estabades
outros puntos de pelexados?

vista
PARAFRASEA Demostrar que Repetir as ideas Enton para ti o

R estamos e feitos básicos problema é unha
comprendendo o tontería…
que pasa. Entón o que me
Verificar o estás a dicir é…
significado
Universalidade
REFLEXAR Amosar que se Reflexar os Frústrate que

entenden os sentimentos da sempre se te
sentimentos. persoa que fala. acuse de ser a
Axudar a que persoa que máis
outra persoa sexa fala na clase
máis consciente Dóeche que se te
do que sinte acuse de tirarlle o

bocadillo
RESUMIR Revisar o Repetir os feitos Entón, se non
progreso ata o e ideas entendín mal A
momento. principais pegou a C e a to
Xuntar feitos e molestouche que
ideas importantes te viran coma o
causante da
peleas…
Falache de A e de
B pero non
entendo que ten
que ver C en todo
isto…
Ficha IIA Situación para o xabón neutro
Situación 1.
María (a Elena): “ Estou ata arriba de que sempre me interrumpas na clase; es

unha pesada”
Mediadora (a Elena): “A María sábelle mal o pesada que te fas”
Alternativa: “_____________________________________________________
_______________________________________________________________”
Situación 2.
Xan: “Es un bocazas porque vas por aí contando as miñas intimidades a

calquera”
Miguel:”Só llo contei a 3 persoas”
Mediadora:”A Juanjo molestoulle o que fixeches, por que es tan bocazas”
Alternativa: “_____________________________________________________
_______________________________________________________________”
Universalidade
Situación 3
Xosé (a Raúl):” es un alumno cunha actitude moi negativa”

Raúl: “Non, eu non son negativo”
Mediadora : « Pódesme esplicar, por favor, por que tes esa actitude ? »
Alternativa: “____________________________________________________
______________________________________________________________”
Situación 4
Lois (despois de 10 minutos falando sen parar e sen interrupcións) “… e foi

entón cando….”
Marta: “Bueno, déixame contar dunha vez a miña versión”
Lois: “Non, espérate”
Mediadora: “Lois paréceme inxusto que leves 10 minutos falando e que non
deixes intervir a Marta”
Alternativa: “___________________________________________________
_____________________________________________________________”
Situación 5
Lucas: “Ti es un mediador un pouco inútil, non che parece?

Mediadora: Eu con imbéciles no medio… Lárgate de aquí, a mediación xa
rematou”
Alternativa: “___________________________________________________
_____________________________________________________________”

3.3 Autoestima
52. Dinámica: Escudo Heráldico
Definición Dinámica de autocoñecemento e autoestima

Obxectivo Favorecer o coñecemento inter grupal
Estimular o desenvolvemento do autoconcepto e da
autoestima
Universalidade
Crear un ambiente de encontro e confianza

Valorar determinados estereotipos en función do xénero
(en grupos mixtos)
Materiais Folios, bolígrafos, rotuladores e ceras de cores

Actividade Entrégase un folio a cada participante, incluído o
Desenvolvemento monitor ou monitora
O monitor/a suxire que se imaxine cada un/a que é un/a
membro da nobreza e como tal ten un escudo heráldico.
Ese escudo será confeccionado individualmente e
poderá ter a forma que se desexe, pero ha de estar
dividido en catro partes (por exemplo):
- 1ª Parte: 3 aspectos da personalidade
- 2ª Parte: 3 afeccións
- 3ª Parte: 3 cousas que nos gustarían cambiar de
nós/ás mesmos/ás
- 4ª Parte: reflectir as expectativas para o curso
Lense en voz alta e entre todos/as trátase de descubrir
quen se define así atendendo ao seu escudo. Pódense
pegar os escudos na sala
Avaliación Reflexiónase en grupo por que algúns escudos son
máis doadamente identificables
Coméntanse as reaccións e sentimentos
experimentados
Valórase se as autodescricións corresponden aos roles
de xénero esperados, ou se as características que non
teñen xénero marcado dificultan a identificación
Observacións Se o grupo vai permanecer moito tempo unido pódese
realizar un escudo grupal
Dinámica adaptada de: V.V.A.A. (1998): "Dinámica de
grupos", Raio ECCA

53. Dinámica: A túa árbore

Obxectivo Facer conscientes ás persoas dos seus logros, éxitos,
etc.
Desenvolver confianza nun mesmo/a
Universalidade

Materiais Folios
lapis
Actividade Cada persoa debe debuxar unha árbore con gran
Desenvolvemento cantidade de ramas e raíces e cun forte madeiro.

No madeiro poñerán o seu nome, con letras grandes.
Nas raíces deben colocar todas as súas calidades,
habilidades e destrezas.
Nas ramas colocarán os logros que conseguiron ata
agora (p. ex. Amizades)
Despois, farase unha posta en común e mostrarase ao
grupo.
Avaliación Detectar aqueles casos nos que teñan dificultade para
expresar as cousas positivas e axudarlles a conseguilo.
Facer unha árbore que represente a todo o grupo
Fonte:
Dinámica procedente de: V.V.A.A. (2001) "Programa
Valor" Zaragoza

54. Dinámica: O acordeón

Obxectivo Fomentar o pensamento positivo cara aos/ás demais
Estimular a afirmación de cada persoa en relación ao
grupo
Universalidade

autoestima
Materiais Papel
Rotuladores

Actividade Cada persoa debe escribir o seu nome na parte superior
Desenvolvemento dun folio e entrégao a un/a compañeiro/a
Este/a debe escribir unha calidade positiva sobre o seu
compañeiro/a e facer unha pequena dobrez para que a
seguinte persoa non vexa a mensaxe. Así ata que todo
o grupo escribe e o folio adquira forma de acordeón.
Logo entréganse aos seus propietarios/ás e lense ao
grupo.
Avaliación Pódese rematar a actividade, exponiendo ao grupo os
acordeóns.
Observacións Cada persoa levará pegado ás costas un papel, o resto
do grupo terá que escribir unha calidade positiva ou un
sentimento positivo cara a esa persoa
Cada persoa terá que ter tantos piropos como
compañeiros/ás
Unha vez finalizado, cada persoa lerá en voz alta a súa
lista
Fonte:
Dinámica realizada no curso de MONITORA
SOCIOCULTURAL do SGI, Santiago 2002

55. Dinámica: Bombardeo positivo

Obxectivo Reforzar a imaxe positiva dun e dos demais
Axudar ao coñecemento dos membros do grupo
Promover que as persoas expresen os seus
sentimentos positivos
Universalidade
Descubrir calidades propias

Observar cualidades dos demais
Materiais Folios
Celo
Actividade Ponse un folio nas costas e as demais persoas
Desenvolvemento escríbenlle aspectos positivos sobre si mesmos
Avaliación Como resultou o exercicio?
Descubriches novas cualidades de ti? e nas/os demais?
Como te sentiches?
Ao final pódense ler en grupo as características e
enfocalo dende o punto de vista de que é importante
saber recibir críticas positivas
Fonte:
Dinámica realizada no curso de MEDIADORES/ÁS EN
PREVENCIÓN DE CONDUTAS VIOLENTAS de CVX -
Intervención e Inclusión Social-, A Coruña 2003

56. Dinámica: Frases incompletas

Obxectivo Estimular o desenvolvemento do autoconcepto e da
autoestima
Universalidade
Reforzar a imaxe positiva dun/a e dos/ás demais

Describirse e ver como se describen os/ás demais
Materiais Unha ficha para cada participante coas frases
incompletas

Actividade Pídese ao grupo que individualmente complete unha
Desenvolvemento serie de frases sobre a súa identidade, as relacións
cos/ás demais, os seus potencialidades,…
Débese contestar da forma máis aberta e sincera
posible
Mentres se contestan as frases non se poden comentar
as respostas co resto do grupo
Non hai que pensar moito as frases. Débese contestar o
1º que se pense.
Coméntanse por parellas e máis tarde a parella expón
ao grupo cal lle chamou máis a atención
Avaliación Coméntanse as distintas descricións e valoracións que
cada un/a realizou sobre si mesmo/a

FRASES INCOMPLETAS
1.- Completa individualmente as frases que se presentan a continuación. Non hai que pensar moito as
frases. Débese contestar co primeiro que se pense. Se hai algunha resulte máis difícil, que mellor deixala
e continuar coas demais. Ao final vólvese sobre ela.
Gustaríame ________________________________________________________
Algunhas veces desexo_______________________________________________

Universalidade
Cando estou só/a ___________________________________________________
Non podo _________________________________________________________
A maioría de persoas que coñezo _______________________________________

Necesito saber _____________________________________________________
Cando entro nun sitio novo ____________________________________________
Lamento __________________________________________________________
O meu obxectivo na vida é____________________________________________
Teño medo ________________________________________________________
Estou orgulloso/a de_________________________________________________
Algo bo que me aconteceu hai pouco é __________________________________
Camiñaría 20 Km. para _______________________________________________
A miña nai e o meu pai _______________________________________________
Para min Deus é ____________________________________________________
Isto do sexo _______________________________________________________
Non comprendo porqué ______________________________________________
Gustaríame ser _____________________________________________________
Se eu fose Presidente/a do Goberno_____________________________________
Se soubesen os meus amigos/ás que eu _________________________________
Se me tocasen 30 millóns _____________________________________________
A profesión que máis me gusta _________________________________________
Teño que __________________________________________________________
Só me interesa _____________________________________________________
2.- Cando remates, comenta as frases coa túa parella

57. Dinámica: A cousa máis bonita do mundo

Obxectivo Observar as reaccións das/os membros do grupo
Favorecer o desenvolvemento da autoestima
Fomentar a expectación e curiosidade no grupo
Universalidade

Materiais Caixa decorada
Espello dentro
Actividade O/a monitor/a presentará a dinámica suscitando grande

Desenvolvemento expectación, dicindo que ten nas súas mans a cousa
máis bonita de mundo
Sentadas/os en círculo iranse pasando a caixa e
mirando 1 a 1 o que hai no seu interior. E, sen dicir o
que viu (a súa propia imaxe), responderá se é o máis
bonito do mundo
O/a monitora irá observando as reaccións das/os
membros do grupo
Avaliación Coméntanse as reaccións e sentimentos
experimentados no transcurso da dinámica
Dinámica procedente de: V.V.A.A. (2002) "Guía de

orientación: Estratexias educativas para a prevención
da violencia. Mediación e Diálogo" Madrid, CRJ

58. Dinámica: Colaxe sobre un/ha mesma/o
Definición Dinámica sobre autoestima

autoestima
Universalidade
Describirse e ver como se describen os/ás demais

Crear un clima de confianza e comunicación no grupo
Materiais cartolinas, lapis, gomas, rotuladores, tesoiras,
pegamento, revistas e xornais

Actividade Pídese ao grupo que individualmente realice unha
Desenvolvemento colaxe sobre si mesmo/a: o que vos gusta, o que sodes,
o que queredes ser, a aparencia física... (soamente
calidades positivas)
Antes de empezar a traballar, cada un/a vai a pensar
que frases, debuxos, fotografías, etc. vai poñer na
colaxe
Unha vez completado preséntanse os traballos ao grupo
Avaliación Algunhas preguntas a realizar son:
Que aprendiches sobre ti facendo esta colaxe?
Que cousas das que aparecen na colaxe che gustan
máis?
Cales desexarías cambiar?
Divídese ao grupo en equipos (de 5 ou 6 persoas).
Pídese que realicen unha colaxe que represente as
calidades positivas que ten cada unha das persoas do
grupo. Primeiro dialogarán sobre como representalo e
logo construirán a colaxe (Grupos de máis de 10
persoas)
Fonte:
Dinámica realizada no curso de MONITORA
SOCIOCULTURAL do SGI, Santiago 2002

59. Dinámica: Búscase
Definición Dinámica de autoestima
Obxectivo Favorecer o coñecemento intragrupal
estima
Valorar determinados estereotipos en función do xénero
(en grupos mixtos)
Universalidade

Materiais Unha ficha para cada participante co cuestionario
“Búscase” coma os dos forajidos do oeste.
Actividade Entrégase o cuestionario a tódalas/os participantes,

Desenvolvemento inclusivee o/a animador/a, para cubrir anonimamente
Unha vez que tod@s o contesten recóllense e o/a
coordinador/a leos dun nun en voz )
Entre tod@s trátase de descubrir quen se define así
atendendo ás súas características
Apúntase o nome de cada "forajid@" no seu cartel
Pódense pegar os carteis na sala
Avaliación Reflexiónase en grupo por que algun@s son máis
doadamente identificables
Coméntanse as reaccións e sentimentos
experimentados no transcurso da dinámica
Valórase se as autodescricións corresponden aos roles
de xénero esperado, ou se as características que non
teñen xénero marcado dificultan a identificación da
persoa
Observacións Desenvolver a dinámica en dúas sesións diferentes
para que o/a coordinador/a comprobe previamente que
non haxa faltas de respecto cara a l@s compañer@s,
sobre todo en grupos con hostilidades internas
Que o/ animador/a responda con ambigüidade respecto
ao xénero intencionadamente
Que o/a animador sexa quen os lea, para que non se
recoñeza as letras
O último "forajid@" descuberto le o seguinte cartel, para
evitar a perda de atención
Contar cun/a secretari@ que apunte os incidentes
(como os que se confundiron con quen...)

Universalidade
NOME:
CUALIDADES:
POSITIVAS NEUTRAS NEGATIVAS
Apasiónase por
Non aguanta
Triunfou en
Fracasou en

60. Dinámica: De aquí a dez anos

autoestima
Universalidade

Materiais Lapis
Papel

Actividade Cada persoa do grupo ten que pensar como se ve de
Desenvolvemento aquí a dez anos.
Despois de darse un tempo, farase unha posta en
común.
Avaliación O/A monitor/a deberá observar se os/ás membros do
grupo:
- Sobrevalóranse
- Desvalóranse.
- Se teñen unhas expectativas de si mesmos que poden
ser reais.
Dinámica procedente de: V.V.A.A. (2002) "Guía de
orientación: Estratexias educativas para a prevención
da violencia. Mediación e Diálogo" Madrid, CRJ

61. Dinámica: Termómetro de autoestima
Definición Dinámica Autoestima

Obxectivo Traballar o autocoñecemento
Analizar a nosa autoestima
Universalidade

Materiais Folios
Bolígrafos
Actividade Cada participante collerá un folio e ou dividirá cunha liña
Desenvolvemento vertical á metade

Nunha metade anotará ás calidades positivas sobre si
mesma
Noutra metada anotará vos aspectos negativos ou a
mellorar
Intentará que aparezan tantos aspectos positivos como
negativos
É un exercicio individual que require concentración e
reflexión
Avaliación Ler en voz alta algúns dous aspectos escritos, tanto
positivos coma negativos
Ver que parte é máis difícil mostrar aos demáis
Analizar todos vos aspectos de xeito máis obxectivo
posible
Ver posibilidade de positivar aspectos negativos

Comentar a posibilidades de transformar vos negativos
en aspectos a mellorar
Dinámica realizada non curso de MEDIADORES/ÁS EN

Educación para a Paz-, A Coruña 2000

62. Dinámica: A imaxe corporal
Definición Dinámica de autoestima (imaxen corporal)
Obxectivo Traballar a imaxe positiva do noso corpo
Por de manifesto vos aspectos negativos dunha baixa
autoestima
Mellorar a nosa autoestima
Favorecer a cohesión do grupo
Introducir e reforzar conceptos de saúde: anorexia e
Universalidade
bulimia
Materiais Folios
Bolígrafos
Ceras de cores
Actividade 1ª Parte: COMO NOS VEMOS
Desenvolvemento Dibuxámonos nun folio e poñémoslle ou noso nome
Marcamos de cores ás partes de noso corpo que non
nos gustan ou nos acomplexan
Deixamos a folla na nosa cadeira
2ª Parte: COMO NOS VEN AS/OS DEMÁIS
Nos folios das compañeiras/os imos "engadindo" ou
"correxindo" cousas que nos gustan delas/é (pódese
pintar de corres a zona elexida)
Así ata ter unha cousa positiva escrita en cada folio,
pode ser cualidade física ou algunha cousa que nos
guste dá súa personalidade ou do comportamento
Leremos o que temos posto non papel marcado por nós
(non será obrigatorio) e as cousas positivas que nos
puxeron ás/vos demáis
Avaliación Valorar as aportacións das/os demáis, saber aceptar
piropos
Comparar se coincíde o que nós destacamos como
negativo ou acomplexante e o que grupo considera
como positivo
Positivar a visión que temos de nós mesmas/os,
mellorando o noso autoconcepto
Observacións Fonte: Dinámica realizada non Curso de formación de
EDUCACIÓN PARA Á SAÚDE de CVX, A Coruña
novembro-decembro de 1999

63. Dinámica: O Xogo da Autoestima

Obxectivo Traballar sobre o concepto de autoestima
Analizar as causas que inflúen nela (alta ou baixa
autoestima)
Universalidade

Materiais 1 folio para cada participante
Actividade O folio representa a nosa autoestima
Desenvolvemento
O monitor ou monitora terá preparadas unha serie de
frases que reflictan situacións nas que a autoestima
pode verse afectada. Por exemplo:
Síntome mal cando non me aceptan nun grupo;
Síntome mal cando teño que tratar con xente nova;
Síntome mal cando teño que pedir algún favor;
Síntome mal cando creo que teño "uns quilos de máis"
Despois de cada frase os/ás participantes arrancarán un

anaco da súa folla de papel. Canto maior sexa o
impacto da situación formulada para a autoestima maior
será o anaco de papel arrancado
Ao final da dinámica móstrase ao grupo o anaco de
papel restante
Avaliación Cada participante ensina aos/ás demais o que quedou
da súa "autoestima"
Poñerase en común que situación das citadas é a que
máis lles afectou (é dicir, a que lles fixo arrancar o
anaco máis grande) e porqué
Ao final verase se hai situacións comúns nas que todos
os/ás participantes se sentiron afectados/ás, cales son
as que menos lles teñen afectado,…
PREVENCIÓN DE CONDUTAS VIOLENTAS -CVX -
Intervención e Inclusión Social-, Noia 2004

64. Dinámica: Gústame de min

Obxectivo Traballar sobre o concepto de autoestima
Aumentar a autoestima e estimular a creatividade
Universalidade
Materiais 1 fotocopia para cada participante
Actividade Repártese unha fotocopia para que completen coas
Desenvolvemento seguintes frases:
• Gústame de min ............................................
• Gustaríame ....................................................
• Para iso creo que ..........................................
• Podo cambiar ................................................
• Non podo cambiar, teño que aceptar ............
……………………………………………………….
e despois ponse en común.
Avaliación
Observacións Adxúntase frases.
Completa as seguintes frases:
• Gústame de min .......................................................................................
• Gustaríame ..............................................................................................
• Para iso creo que ....................................................................................
• Podo cambiar ..........................................................................................
• Non podo cambiar, teño que aceptar.....................................................
……………………………………………………………….…………………….

BLOQUE 4. RESOLUCIÓN DE CONFLITOS
65. Dinámica: A laranxa
Definición Dinámica de resolución de conflitos

Obxectivo Simular a negociación dun conflito nunca situación
Universalidade
límite, sen posibilidade de solución “salomónica”

Aplicar a escoita activa e a empatía na resolución de
conflitos
Constatar as barreiras á comunicación que dependen
da actitude das/os interlocutoras/es.
Persoas A partires dos 12 anos en grupos de máis de 6 persoas.

destinatarias
Materiais Unha laranxa
Dúas versións da historia por escrito
Actividade Dinámica de resolución de conflitos
Desenvolvemento O/a animador/a realiza unha breve introdución para
entrar en ambiente sobre o desesperada da situación; o
día despois a unha catástrofe nuclear
fanse grupos de tres partes, (dous negociantes e unha
de observación)
Os negociantes reciben por escrito cal é a situación e o
seu obxectivo; ambos os dous necesitan un mesmo
obxecto pero en cada versión especifícase que parte
deste
Indícaselles que o lean atentamente, sen dar pistas, e
aclárase ao observador/a que non debe intervir
A continuación inícianse as negociacións, e o/a
observador/a anota os incidentes e forma de proceder
Avaliación Se non descobren a solución ao conflito leranse
ámbalas dúas versións para detectar o punto clave.
Reflexiónase sobre as barreiras á comunicación e os
factores que inflúen nunha boa comunicación e
resolución de conflitos.
Pódense poñer exemplos cotiáns
As/Os observadoras/es repasan os incidentes e as/os
participantes manifestan o seu estado de ánimo durante
as negociacións
Adaptar o texto se se emprega outro obxecto distinto a
unha laranxa como antídoto
En grupos grandes, facer grupos para o enfrontamento

e designar observadores; se nos grupos se asignan
diferentes roles, ademais pódese traballar os estilos
comunicativos
Versión A.
Universalidade
<< Finalmente, tal e como moitas/os profetizaran, produciuse a catástrofe

nuclear. Estamos no temido "día despois". Todos os alimentos están
contaminados, as cidades destruídas, toda orde establecida está
desarticulada. Ti e os teus salvástesvos, pero desgraciadamente o teu irmán
está en perigo de morte. O único antídoto que pode salvalo é esta laranxa que
tes diante.
É urxente que lle salves a vida. Necesitas todo o antídoto que poidas extraer
da súa pel, non terá ningún efecto a metade. Non es a única persoa que
chegou ata aquí buscando a laranxa. Debes utilizar todas as túas habilidades
para conseguir salvar ao teu irmá > >
Versión B.
<< Finalmente, tal e como moitas/os profetizaran, produciuse a catástrofe

nuclear. Estamos no temido "día despois". Todos os alimentos están
contaminados, as cidades destruídas, toda orde establecida está
desarticulada. Ti e os teus salvástesvos, pero desgraciadamente o teu fillo
está en perigo de morte. O único antídoto que pode salvalo é esta laranxa que
tes diante.
É urxente que lle salves a vida. Necesitas todo o antídoto que poidas extraer
da súa polpa, non terá ningún efecto a metade. Non es a única persoa que
chegou ata aquí buscando a laranxa. Debes utilizar todas as túas habilidades
para conseguir salvar ao teu fillo > >

66. Dinámica: Pasado Mañá
Definición Dinámica de resolución de conflitos grupais

Obxectivo Practicar a crítica constructiva, aportando alternativas
reais
Aprender a facer propostas factibles, e estrategias para
realizalas sen cair na frustración
Universalidade
Buscar conxuntamente recursos para responsabilizarse

dunha situación propia
Combatir a indefensión adquirida e a pasividade
Materiais Unha lousa dividida en tres (hoxe, mañá e

pasado mañá)
Actividade Sobre unha situación propia proposta o/a animador/a
Desenvolvemento pide unha reflexión individual sobre os aspectos a
mellorar
Tras uns minutos iníciase unha chuvia de ideas na que
tod@s realicen propostas de mellora nese ambiente
concreto do seu ámbito, que lles gustaría que se fixesen
reais mañá
As ideas agrúpanse segundo os aspectos en que se
centren e proponse un debate sobre como levalas a
cabo
Finalmente priorízanse aquelas medidas que estean
directamente ao alcance da nosa man e que dependan
de nós mesmas/os
o/a animador/a invita a realizar eses cambios "maná"
mesmo, e explica como con accións mañá, alcanzamos
os nosos obxectivos pasadomañá
Avaliación Reflexionar sobre como as queixas deben canalizarse
en propostas válidas para levar a cabo
Sopesar os condicionantes e relacións de poder que
limitan ou estimulan a nosa acción
Convén analizar as consecuencias que tería calquera
medida violenta e deslexitimala
Se se reflicte tamén o malestar do hoxe, serve como
desafogo, que logo convén canalizar
Esta técnica serve tamén a xeito de reflexión individual
para formularse unha estratexia de cambio

67. Dinámica: Compatibilidade de caracteres

Obxectivo Entrenar na facilitación de solucións creativas ós
conflitos
Comprobar a diferenza entre serrar solucións dende
posicións, incompatibilidades e facelo dende as
Universalidade
necesidades subxacen a posicións incompatibles

Materiais Fichas A e B
Dúas cartolinas
Dous rotuladores
Actividade O/a formador/a divide o grupo en dúas metades que van
Desenvolvemento traballar en dúas salas ou espazos diferentes. Un deles
será o grupo A e outro o B. Ao grupo A daránselle as
seguintes instruccións (ver instrucción para o grupos A
completo e para a/o secretaria/o) e ao grupo B,
estoutras (ver instruccións grupo B).
A continuación, lévase a cabo o xogo de rol e faise a
avaliación seguindo as preguntas de avaliación.
Avaliación Xúntanse os dous grupos e o/a formador/a explica a
todas/os as diferentes instruccións que se lles deu a
cada un dos grupos.
Cada secretaria/o expón a choiva de ideas que saiu
para resolver o conflito. As dúas parellas comentan se
as solucións lles satisfacen. A formadora/formador pode
pechar o comentario grupal coa ficha B
Observacións
Instruccións para o grupo A e B completo

“Antes de darvos as instruccións preciso tres persoas voluntarias, dúas terán
un conflito entre sí e outra persoa vai tomar nota nesta cartolina. Imos facer un
exercizo de creatividade. Tralas instruccións, cóntase o conflito moi
brevemente e teredes que xerar tódalas solucións que se vos ocorran para
solucionalo a modo de choiva de ideas. A secretaria/o tomará nota na cartolina
de tódalas solucións”
Instruccións para a/o secretaria/o dos grupos A e B

“Toma nota con este rotulador e na cartolina de todo o que os membros do
grupo propoñan como solución posible”

Instruccións para as actrices e actores do conflito do grupo A (dáselle
separados do grupo)
“Este é o voso conflito, lédeo agora e se non entendedes algo, preguntádeo
(entrégaselles a parte correspondente da ficha A) Cando acabedes ides ao
grupo e contádeslle brevemente o conflito de modo que queden claras as
vosas posicións incompatibles. Limitádevos a contar o que está escrito, non
podedes dar máis datos dos que aparecen nas vosas consignas; se vos
preguntan algo que non aparece na folla caládesvos e encollédesvos de
Universalidade
ombros.
Instruccións para as actrices e actores do conflito do grupo B (dáselle

separados do grupo)
“Este é o voso conflito, lédeo agora e se non entendedes algo, preguntádeo
(entrégaselles a parte correspondente da ficha A) Cando acabedes ides ao
grupo e contádeslle brevemente o conflito de modo que queden claras as

vosas posicións incompatibles. Se vos preguntan polas vosas necesidades ,
explicádesllo”
FICHA A. SITUACIÓNS DO GRUPO A
MAR:
Es profesora de matemáticas de 3º C e un dos teus alumnos, Emilio, tente
cansa porque non para de falar e de facer intervencións fóra de ton. Perdes
o fío da clase e disgústache estar continuamente dicíndolle “Cala dunha vez”
Non lle tes manía a Emilio pero estás disposta a mandalo a Xefatura cada
vez que abra a boca
EMILIO:
Es alumna/o de 3ºC e tes a Mar de profesora; abúrreste moitísimo na clase
de Mar; gústache moito falar e moverte. Non entendes como podes ter
compañeiras/os que pasen o día sentadas/os nunha cadeira sin apenas
moverse. Non tes nada persoal contra Mar, só que as súas clases son un
rollo.
FICHA A. SITUACIÓNS DO GRUPO B
MAR:
Es profesora de matemáticas de 3º C e un dos teus alumnos, Emilio, tente
cansa porque non para de falar e de facer intervencións fóra de ton. Perdes
o fío da clase e disgústache estar continuamente dicíndolle “Cala dunha vez”
Non lle tes manía a Emilio pero estás disposta a mandalo a Xefatura cada
vez que abra a boca. Precisas dar a clase de modo que o alumnado que
esté interesado poidan seguilo. Precisas sentirte respetada, precisas un

pouco máis de silencio. Non é imprescindible pero encantaríache motivar a
Emilio para que mostrara máis interese polas matemáticas.
EMILIO:
Es alumna/o de 3ºC e tes a Mar de profesora; abúrreste moitísimo na clase
de Mar; gústache moito falar e moverte. Non entendes como podes ter
compañeiras/os que pasen o día sentadas/os nunha cadeira sin apenas
moverse. Non tes nada persoal contra Mar, só que as súas clases son un
Universalidade
rollo. Precisas sentirte respetado por Mar. Preferirías non aburrirte na clase
de matemáticas pero se non vas entender nada precisas non aburrirte
facendo outras cousas. Precisas falar cos teus compañeiros e compalñeiras
alomenos un ratiño largo da hora; o tema dache igual, é pura necesidade de
comunicarte. Precisas que te teñan en conta.
Ficha B. Conclusión da dinámica
Grupo A
Posicións incompatibles
Solucións
Tipos de solucións máis frecuentes: impoñerse, someterse e pactar.
Grupo B
Posicións incompatibles
Necesidades persoais
Solucións compatibles
Tipos de solucións máis frecuentes: pactar e colaborar.
Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria

100
68. Dinámica: A inmobiliaria
Definición Dinámica de resolución de Conflictos

Obxectivo analizar que valores hai nas nosas accións
experimentar como se pode tomar unha decisión por
consenso
Universalidade
Materiais Fotocopias para tod@s l@s participantes coas
fichas de traballo
Unha lousa ou cartel onde escribir a información
de partida e as decisións tomadas

Actividade A partir da información sobre a oferta que ten nosa
Desenvolvemento hipotética inmobiliaria e as peticións pendentes, cada
quen decide individualmente a quen daría cada oferta
Divídese ao grupo en subgrupos, que poñerán en
común as súas opinións, tomarán unha decisión común
e elixirán a un/a representante
Os/as representantes de cada grupo expoñen as súas
opcións e intentan defendelas; mentres cada grupo só
se pode comunicar co seu voceiro, se fose necesario a
través de notas escritas
Tras as exposicións, o/a animador comunica que só
poderán alugarse aquelas vivendas que alcanzasen un
acordo xeral, e que dispoñen de 5 minutos máis para
negociar
Avaliación Analizar conxuntamente o proceso de toma de
decisións e se nos sentimos identificados coa decisión
Que criterios prevaleceron á hora de adxudicar
vivendas? Que valores dominaron? Por convencemento
ou por reprodución dos existentes?
Observacións Tomando como referencia unha localidade concreta,
pódense propoñer barrios, vivendas e grupos familiares
cos que as/os participantes se sintan identificadas/os

101
Exemplo de ficha para participantes:
A INMOBILIARIA
Somos as/os axentes dunha inmobiliaria que dispón dunha serie de pisos para aluguer, e
Universalidade
que conta cunha serie de potenciais inquilinos.

Sitúa cada familia nun fogar, da forma que consideres máis conveniente, xustificando os
criterios empregados.
- PISOS DE ALUGUER -
. Chalé de luxo na Zapateira

. Casa familiar na Cidade Xardín
. Apartamento céntrico
. 6º piso sen ascensor, zona Los Castros
. 6º piso sen ascensor, zona Labañou
. Piso enriba dun garaxe, nun barrio céntrico deteriorado (zona Orzán), con casas
declaradas en ruína
. Outro: ______________________________________________________
(a elixir entre todo o grupo, este en todos os grupos)
______________________________________________________
- INQUILINAS/OS POTENCIAIS -
FAMILIA PAIS FILLAS FILLOS
Carpinteiro da Dependenta de
LÓPEZ 8 anos 5 anos
construcción almacén
ROMERO
Arxentin@s, Traballa nun Traductora na 14 e 16 13 e 19
levan 8 años en banco casa anos anos
España
Propietario
ZAMBRANO Traballa na casa
dunha tenda

102
Traballa nunha
HASSAN Traballa nun 3,4 e 6
fábrica de 36 meses
Marroquíes restaurante anos
galletas
Traballa nunha Divorciada, non 5 e 10
AGUADO 8 e 7 anos
fábrica de puros viviría na casa anos
Universalidade
MONTOYA Mecánico Alfareira 14 anos 13 anos

PÉREZ e Profesor de
Funcionaria 15 años
GÓMEZ instituto
Adaptado do “Manual de instrumentos de cambio de Educación para la Paz” de Cruz Roja Juventud

103
69. Dinámica: O nó humano

Obxectivo Resolver un conflito cooperativamente
Favorecer o contacto físico
Universalidade

Actividade Cos ollos pechados e as mans en alto as/os
Desenvolvemento participantes aproxímanse ata collerse das mans
Unha vez que todas/os teñan amarradas ámbalas dúas
mans abrirán os ollos e procederán a desenredarse sen

soltarse a mans en ningún momento
Avaliación Comentar cal é a mellor forma de resolver a situación:
colaborar todas/os activamente
Observacións Que unha ou varias persoas sexan as encargadas de
desfacer o nó que as/os demais realizarán
concienciudamente e cos ollos abertos
Que se desenreden 2 ou máis nós de modo que
mentres un grupo se desenreda outro observa

104
70. Dinámica: Saír do círculo

Obxectivo Resolver un conflito a través da comunicación
Favorecer o contacto físico
Universalidade

Actividade Fórmase un círculo no que todas e todos os
Desenvolvemento participantes, en pé, traban fortemente os seus brazos.
Previamente sacouse do grupo unha persoa, ou tantas
como veces se queira repetir a experiencia, ás que se

afasta do grupo. A consigna que se lles dá é que unha a
unha serán introducidas dentro do círculo, tendo dous
minutos para "escapar sexa como sexa".
Ás persoas que conforman o círculo explícaselles que
teñen que evitar as fugas "por todos os medios
posibles", pero que chegado o caso en que unha das
persoas presas pide verbalmente que se lle deixe
abandonar o círculo, este se abrirá e se lle deixará saír.
Avaliación Posteriormente procederase á avaliación buscando
determinar cal era o conflito, como se sentiron as
participantes, analizando os métodos empregados por
cada parte e buscando correspondencias na sociedade
e na nosa realidade cotiá.
Observacións

105
71. Dinámica: O caso de Manu e Fernando

Obxectivo Resolver un conflito cooperativamente
Universalidade

Actividade Pídense 2 persoas voluntarias. Unha delas será Manu e
Desenvolvemento a outra Fernando. Dáselle a cada unha o papel a
representar.
Avaliación Analízanse os distintos xeitos para resolver a situación
dada e compárase con situacións similares coas que se

tiveran atopado
Observacións Adxúntase situación para Manu e para Fernando

106
Manu
Es Manu, un alumno de 3º ESO do Instituto. Fernando é un compañeiro novo

este ano no Instituto ainda que ti xa o coñecías de antes no barrio. Ven dunha
escola privada e según ti ás veces dase de “chulito” en clase e por iso a ti
Universalidade
cáeche bastante mal.

O outro día, estando na discoteca permitiuse “ligar” coa túa chica e iso, claro, ti
non llo permites nin a el, nin a ninguén. Por iso, ao velo, os teus amigos máis
ti, fostes cara el, , rodeástelo e fixésteslle que se largase.
Ti xa o tiñas esquecido pero el, o luns, no instituto viu cara ti no recreo e
retoute dicindo que a ver se te atrevías ti soiño a dicirlle á cara o que lle
dixeches o outro día na discoteca rodeado dos teus amigotes. Quedastes ás 3,

á saída do instituto e alí, peleastes diante de todos os compañeiros e
compañeiras. El rompeuche o labio pero ti puxécheslle o ollo morado. Agora ti
enteirácheste que os seus pais puxeron unha demanda contra ti na Garda Civil
pois segundo o médico estivo a punto de perder a vista. Ti cres que non foi
para tanto.
No Instituto pensaban expulsarvos , pero o titor suxeriuvos que intentasedes
resolver o tema co equipo de mediación. Ti, ainda que non tes moito interese
pois pensas que pouco se pode arreglar xa, decides ao final seguir o consello
do titor e acudiar a mediación.
Estás disposto a olvidar todo o sucedido, pero queres que os seus pais retiren
a denuncia, que deixe en paz á túa chica e evitar ir ao consello escolar.

107
Fernando
Es Fernando, un alumno de 3º ESO do Instituto. Manu é un compañeiro teu de

clase. É un chaval inteligente pero que non lle gusta estudir e que no Intituto
ten problemas con profesoras/es pois ás veces contesta mal, e con
compañeiros porque vai de “chulo” e non soporta que ninguén o contradiga.
Universalidade
Ainda que chegaches novo este ano ao Instituto xa coñecías a Manu do barrio,
pero non pertences á súa pandilla.
O outro día, estando na discoteca alguén pegou un empujón a outro; o caso é
que unha moza caiu sobre ti. Despois de pedirvos disculpas, puxéstesvos a
falar un bo rato, pois a moza era moi simpática e agradable e sentíaste a gusto
con ela. De súpeto, chegou Manu, coa súa pandilla e apartándote cun
empujón díxoche que deixaras en paz á súa chica e que nin se che ocorrera
volver falar con ela. Entón, contestácheslle que ti falabas con quen che daba a
gana e que non obrigabas a ninguén a falar contigo. El insultoute e empuxoute
xunto cos da súa panda. Ti para evitar males mayores, fócheste.
O luns, no instituto, no primeiro recreo, foches cara Manu e dixécheslle que a
ver se se atrevía el só a dicirche o que o outro día che dixo na discoteca.
Púxose chulo e ao final quedastes de vervos as caras ao sair de clase.
Ás 3 da tarde, no descampado do instituto, pelexastes. Ti partícheslle o labio
e el púxoche o ollo morado. Por un momento perdiches a visión e
asustácheste moito. Cando chegaches a casa, teus pais alarmáronse e
leváronte ao oftalmólogo, que despois de recoñecerte fixo que podías ter
perdido a vista. Fixo un informe e con el, teus pais decidiron presentar unha
denuncia na Garda Civil.
Ti pensas que Manu é un mozo que as da de matón, non respeta ás demais
persoas e precisa unha lección. Ademais pensas que foi el quen comezou
todo. Gustaríache solucionar este asunto sen chegar ao Consello Escolar,
sempre que se disculpe e non volva meterse contigo nin cos demais.
Gustaríache que se olvidara canto antes este tema xa que non queres que se
te identifique como un alumno camorrista nin causar máis molestias aos teus
pais.

108
72. Dinámica: Método Todas/os ganan

Obxectivo Concienciación da negatividade que implica solucionar
conflitos a través da non violencia e o diálogo
Universalidade
Materiais Papel
Lapis
Xices e louza
Actividade O exercizo consiste en que as/os membros do grupo
Desenvolvemento estimulen a súa imaginación, non só para solucionar

conflitos senón tamén para crealos- Faranse grupos que
terán que crear un determinado conflito que esté preto
deles ou que lles ocurrira nalgún momento da súa vida.
Despois presentaranse os pasos que constitúen este
método:
*Preparar a situación
*Definir o conflito
*Ofrecer alternativas de solución
*Avaliar e decidirse por unha alternativa
despois daráselle tempo para que preparen a
escenificación do conflito e que o representen ante
as/os demais.
Avaliación Farase unha conclusión ou debate no que cada persoa
amose o seu punto de vista con respecto ás distintas
maneiras nas que se poden resolver os conflitos.
Observacións

109
73. Dinámica: As/os Fumadoras/es

Obxectivo
Materiais Non precisa material
Universalidade

Actividade Trátase dunha reunión da clase, o claustro, asociación
Desenvolvemento de veciños... Hai unha orde do día un pouco apretada.
A metade que ten os roles sitúase en círculo no centro.
Aquelas persoas que non teñan rol, decidirán por si
mesmas que papel adoptarán durante a reunión:

fumadores ou non fumadores. Despois de 1-2 minutos
de silencio para meterse cada quen no seu rol
comezará a persoa coordinadora coa reunión.
A partir de aquí cada persoa xogará dende o seu rol. As
persoas que observan toman nota das posturas
mantidas, actitudes, nivel de comunicación...
Despois duns 15 minutos cambiamos os papeis e
volvemos repetir. Os que estaban de observadoras fan
a reunión e viceversa.
Avaliación Na avaliación falarase de: como nos sentimos?, que
posturas se deron?, cal é o conflito?, como afectaron
nel posturas ou solucións que se ensaiaron na reunión?
Tormenta de ideas sobre posibles solucións
Observacións ROLES:
COORDINADOR/A
Es a persoa encargada de COMEZAR e MODERAR a
reunión.
A.
Tes verdadeira adicción ao tabaco. Necesitas POLO
MENOS FUMAR UN CIGARRO CADA DEZ MINUTOS
(non o dis de entrada, xa se decatarán), no caso
contrario poste moi nervios@, tanto a nivel corporal
coma ao falar. Non queres molestar, pero a adicción e a
ansiedade son superiores a ti.
B.
Es un/a activ@ ecoloxista e naturista vegan@. Tes
moita información sobre os efectos do tabaco e de

110
como @s non fumador@s (fumador@s pasiv@s) poden
ter mesmo efectos peores, ao aspirar o fume do
ambiente, que @s propi@s fumador@s. NON QUERES
QUE SE FUME nunha sala pechada e en presenza de
non fumador@s. Tes moita iniciativa, e sempre
FORMULAS ISTO ao COMEZO DAS REUNIÓNS.
C.
Universalidade
Non fumas, pero non CHE IMPORTA que outr@s o

fagan. Gústache aproveitar calquera oportunidade para
facer bromas e "rirte" do persoal.
D.
Levas varios días cunha bronquite forte, e NON PODES
SOPORTAR O FUME DO TABACO, NIN, claro está, AS

CORRENTES DE AIRE. Fixeches un grande esforzo
vindo á reunión, dada a súa importancia.
E.
ESTÁS A FUMAR. Es bastante indiferente, non
defendes a túa postura, pero mentres que ninguén te en
fronte directamente e particularmente, aínda que asintas
a todo o que se diga, continuarás fumando.
F.
Es fumador/a, pero non che importa non fumar. O que
non estás dispuest@ a tolerar é que SE PERDA MOITO
TEMPO nestas cousas. A orde do día ten puntos de
moita importancia e hai pouco tempo.

111
74. Dinámica: Os Planetas

Obxectivo
Materiais Non precisa material
Universalidade

Actividade Divídese á xente en tres grupos iguais. Cada grupo son
Desenvolvemento os habitantes dun planeta.
Prodúcese o encontro entre os habitantes dos tres
planetas. Déixase un tempo prudencial ata que se pode
ver que o choque-conflito non dá máis de si e fáiselles

reunirse para tomar algunha decisión. A continuación
déixase outros dez minutos para ver como actúan.
Avaliación Ao final é imprescindible realizar unha avaliación
partindo dos sentimentos experimentados e
comprobando as distintas actitudes e valores aflorados
Observacións ROLES:
SÉCULAX-SECULORUM.
-Sodes moi relixiosos/as.
-A vosa sociedade é xerárquica.
-Tedes un/a líder a quen debedes protexer custe o que
custe (elixídeo agora).
-O voso saúdo é unha profunda reverencia.
-Padecedes unha grave enfermidade que só podedes
curar envorcallándovos sobre o chan do planeta Rurálix.
(Incluído o/a líder).
AFRODITANIA.
-O voso máximo obxectivo na vida é ser felices e
reproducirvos.
-Tedes un comportamento sexual moi liberal.
-Para reproducirvos só podedes aparearvos con seres
doutros planetas.
-Sodes bastante individualistas.
-O voso saúdo consiste en fregarvos os narices co
outro.
RURÁLIX.
-No voso planeta vivides da agricultura.
-Só recolledes a colleita un día ao ano. Hoxe é ese día

112
-Non tedes xefes. Para decidir algo vos tedes que poñer
tod@s dacordo.
-Sodes pacifistas e non violent@s.
-O voso saúdo é un abrazo.
-Marcades a fronteira do voso territorio para que seres
doutros planetas poidan distinguila (facelo agora).
-O voso planeta é inexpugnable. Ninguén doutro planeta
pode entrar nel. Só poden entrar o día da colleita.
Universalidade
Variante:
Unha variante é que o/a animador/a propoña ao final a
celebración dunha conferencia interplanetaria na que se
negocie un acordo beneficioso para todas as partes.

113
BLOQUE 5. OUTRAS
5.1 Presentación
5.2 Dinámicas grupais
5.3 Outras
Universalidade
5.1 Presentación
75. Dinámica: Presentacións cruzadas

Definición Dinámica de presentación e comunicación

Obxectivo Axudar ao coñecemento das persoas do grupo
Traballar a comunicación entre as/os integrantes
Persoas A partires dos 9 anos, un mínimo de 4 persoas
destinatarias
Duración aprox. 10 minutos por parella
Actividade
Desenvolvemento Divídese ao grupo facendo parellas. Cada membro do
grupo terá 5 minutos para contar á súa compañeira/o o
que considera máis importante da súa vida (unha
pequena presentación). Pasados 5 minutos cada
membro da parella debera´contar ao grupo o que a súa
compañeira/o lle dixo, é decir, cada persoa presentará
ao grupo á sua parella.
Avaliación Existiu boa comunicación?
Tivestes en conta tódolos elementos da comunicación?
Observacións

114
76. Dinámica: A arañeira
Definición Dinámica de presentación

Obxectivo Presentarse de forma lúdica e dinámica
Aprender máis doadamente os nomes
Persoas A partires dos 9 anos, un mínimo de 8 persoas
destinatarias
Universalidade
Materiais Madeixa de lá
Actividade O grupo colócase en pé formando un círculo
Desenvolvemento Entrégaselle o nobelo a unha persoa, que ten que dicir
o seu nome seguido duns datos que nos interese (p. ex.
procedencia, estudos,...) ou simplemente algo divertido

(p. ex. que empece pola súa inicial ou dicir "se fose -
unha cor, un sabor, un/a famoso/a,... - sería...)
Debe suxeitar un extremo e lanzar a madeixa a outra
persoa, quen á súa vez debe presentarse da mesma
forma
A acción repítese ata que todo o grupo se presente
A madeixa debe percorrer a mesma traxectoria pero en
sentido inverso, ata regresar á persoa que a lanzou
inicialmente. Mentres irán dicindo os nomes e os datos
complementarios
Avaliación É importante que todas e todos reciban a madeixa, se
o/a monitor/a percibe rexeitamento cara a algunha
persoa, debe coller a madeixa e pasarlla
Observacións En círculo cada persoa deberá pasar a madeixa a un/ha
dos seus compañeiros/as expresando algo positivo que
sentiu cara ao outro/a. Ao final todo o mundo quedará
unido e realizarase a traxectoria á inversa

115
5.2 Dinámicas grupais
77. Dinámica: Avións de papel
Definición Dinámica de observación dos distintos roles. Técnicas

grupais
Universalidade
Obxectivo Discernir os distintos roles que as persoas poder

desempeñar e cales son facilitadores e cales son
inhibidores do grupo
Persoas A partires de 8 persoas mayores de 12 anos. Non hai
destinatarias límite de idade
Materiais Papel
Rotuladores
regras
Actividade Observar os roles das persoas ao traballar en grupo
Desenvolvemento Fanse varios grupos. O primeiro será o xurado e os
outros serán as/os participantes na realización do avión.
O obxectivo do grupo xurado será discernir os distintos
roles que se desenvolven no grupo e para axudarlles
lerase antes un listado cos roles máis característicos.
O obxectivo do grupo participante será realizar o avión
seguindo os criterios que se especifican:
Os avións construídos polo grupo serán avaliados sobre
a base dos seguintes criterios:
1. Capacidade de Voo. - Daranse 10 puntos por cada

segundo que o avión permaneza no aire, que se
calcularán dende o momento en que se lance ata que o
aparato tropece con calquera obxecto. Unha persoa do
grupo lanzará o avión ao aire.
2. Precisión en alcanzar o obxectivo. - Lanzaredes o

avión cara a un obxectivo que estará a distancia de 5
metros.
Cada grupo lanzará dúas veces; cada vez que se
alcanza o obxectivo gañarán 10 puntos; unha persoa do
grupo fará o lanzamento.
3. Liña. - Xulgarase a liña e a beleza de cada modelo.

Asignaranse 10 puntos ao avión que los.as
constructores.as coidaron a liña e forma externa.

116
Ánimo! Tedes 30 minutos para proxectar e construír o
voso avión
Moita Sorte!
Avaliación Poñerase en común como se sentiron, que roles
resultan facilitadotes, cales inhibidores…
Observacións
Universalidade
Ficha da persoa observadora

Aí van algúns papeis que, con frecuencia, poden asumir os
membros dun grupo de traballo:
-Solista: Aquel/a que pensa que é a única persoa no grupo

que ten cualidades
-Pasiva/o: séntase á parte e non colabora
-Rosmón/a: bota por terra as ideas que se propoñen, pero

non fai unha proposición mellor.
-Charlatán/a: fala, fala, fala...
-O polbo: Aqueles que fan todo o traballo eles sós sen

implicar ás demais persoas.
-Coordinador/a: Aquela persoa que guía ao grupo e acepta

as ideas das/os demais. É capaz de manter a harmonía
entre os seus compoñentes, elimina tensións e preocúpase
de crear un bo ambiente.
-Satélite: Aquel que sempre di "si". Acepta todas as

propostas que presente un compañeiro/a influente.
-Viaxante: O que máis lle interesa é o que fan os outros

grupos. Por esta causa abandona ás veces ou con
frecuencia o seu posto de traballo.
Escribe as túas observacións.....

117
78. Dinámica: Amiga/o invisible
Definición Dinámica para fomentar un ambiente grupal positivo

Obxectivo Fomentar o pensamento positivo cara aos/ás demais
Estimular a afirmación de cada persoa en relación ao
grupo
Universalidade

Materiais Papel
Rotuladores
Duración aprox. -
Actividade Cada persoa debe escribir o seu nome nun anaco de

Desenvolvemento papel, dóbrase e cada un/a debe escoller un distinto ao
seu
Non se pode revelar o nome a ninguén, e moito menos
a persoa interesada
Durante todo o tempo que se determine (amplo
necesariamente) cada un/a vai a estar atento/á as
calidades, valores, xestos típicos, gustos, etc. do seu
amigo/a secreto/a
Unha vez rematado o tempo cada un/a escribirá unha
carta anónima ao grupo. Logo lense as cartas, tratando
de adiviñar de quen se trata.
Avaliación Controlar que todo o mundo teña mensaxes positivas
Normalmente sábese quen é cunhas poucas
características, polo que é recomendable suxerir aos e
as participantes que na súa carta deixen para o final as
que sexan máis evidentes ou reveladoras, para que se
manteña o misterio nos momentos iniciais de cada
carta.
Facer un corazón para cada persoa e pegalo na cortiza,
cada día e en segredo, o ou a amiga invisible escribirá
nel unha mensaxe positiva
Tamén se pode facer un corazón xigante que
represente ao grupo
Fonte:
Dinámica procedente de: V.V.A.A. (2001) "Programa
Valor" Zaragoza,pág.77-78)

118
5.3 Outras
79. Dinámica: Barómetro de valores
Definición Dinámica de intercambio de opinións. Pódense tratar

moitos temas: sexismo, discriminación, violencia,
DDHH…
Universalidade
Obxectivo Favorecer a manifestación de posturas das/os membros

do grupo
Avaliar as distintas actitudes sobre un tema concreto
Estimular o intercambio de opinións

Materiais Sala amplia para que as persoas poidan posicionarse
Actividade Divídese o espazo nun continuum que vai dende as
Desenvolvemento posicións de: moi dacordo, dacordo, indiferente, en
desacordo, moi en desacordo.
A persoa que dirixe a actividade propón uns ítems para
que as persoas manifesten a súa opinión
desplazándose polo barómetro.
As persoas poden defender a súa postura con
argumentos e ir modificándoa co transcurso do debate
Avaliación - Reflexionar como o debate aproxima posturas
-Ver como as/os participantes defenden a súas opinions
- Valorar o respeto das opinions das/os demáis
Observacións

119

Dossier Dinámicas PCV PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dossier Dinámicas PCV PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DINÁMICAS

BLOQUE 1: DEREITOS HUMANOS

BLOQUE 2: VIOLENCIA (VIOLENCIA,

BLOQUE 3: HABILIDADES SOCIAIS E

BLOQUE 5: OUTROS ( PRESENTACIÓN,

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 1

1. Dinámica: Desapareceu María

Definición Exercizo de simulación sobre os DDHH

Obxectivo Comparar unha situación hipotética cos dereitos

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 2

Definición Exercizo de recorta e pega para a exteriorización de

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 3

O descoñecemento doutros pobos e culturas

Exemplo cadro resumo

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 4

Definición Xogo de simulación para ver como existen distintos

destinatarias A partires dun grupo de 4 xa se pode desenvolver

onde figura un personaxe da vida real, ao que han de

Observacións Sería positivo engadir aos diferentes personaxes do

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 5

Definición Dinámica de Dereitos Humanos

nenas/os para comentalas, preguntarlles que observan

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 6

calidade, nutritivos e saborosos; é un

As nenas e nenos deben ter a oportunidade e liberdade

Bertiña era unha nena que vivía nunha cidade onde

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 7

Bertiña e Martiña lle axudaba vendendo as tortillas.

espazo era moi pequeno para xogar e facer as

Avaliación Comentar co alumnado que dereitos lle eran negados a

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 8

Definición Dinámica para impulsar a acción, trala toma de

persoal e colectiva, dirixidas á prevención e/ou

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 9

Definición Técnica para introducir a reflexión sobre a problemática

destinatarias A partires dun grupo de 4 xa se pode desenvolver

tódalas comodidades ás que están habituadas/os

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 10

mesma as ideas e deixa que tamén as persoas

Listado “Estás a favor de…”

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 11

Obxectivo Estudar as relacións entre paz e xustiza

Fotocopia coas frases

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 12

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 13

Definición Dinámica para traballar os estereotipos sobre a

desexo lévanos a percepción sesgadas da realidade

Actividade Sácase a 4 membros do grupo da sala, aos que se lles

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 14

Definición Xogo de party temático sobre os estereotipos

Abrir paso a unha análise crítica sobre a discriminación

Tarxetas para a/o educador/a sobre a palabras

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 15

- Sida (palabras prohibidas: enfermidade / contaxio/

Teñen cabida outros moitos colectivos; para elixir o tipo

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 16

Definición Exercizo para asimilación de conceptos

fórmanse pequenos grupos e deben comentar as

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 17

Definición Dinámica sobre a discriminación

Persoas Mozas e mozos a partires de 12 anos.

asentos como persoas, máis outro espazo de

Programa “Sen Violencia-Convivencia” Dinámicas Talleres de Secundaria 18