Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΩΤΗΣ
 Το τέλος του Βυζαντίου (1453 μ.Χ.)

Ο χώρος του σημερινού Ελληνικού Κράτους ως τμήμα της Βυζαντινής– Ανατολικής Ρωμαϊκής – Αυτοκρατορίας (324-1453 μ.Χ.)
ανέδειξε σημαντικά πολιτιστικά και οικονομικά κέντρα: Θεσσαλονίκη, Μυστράς κ.α. Κύρια χαρακτηριστικά της αυτοκρατορίας
αποτέλεσαν η ελληνική γλώσσα και γραμματεία καθώς και ο χριστιανισμός, του οποίου κορυφαίο κέντρο ευρύτερης
ακτινοβολίας υπήρξε το Άγιο Όρος.

Η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς το 1453 και ο ηρωικός θάνατος του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’
Παλαιολόγου, συγκλόνισε τον ήδη κατακερματισμένο υπό ξένη κυριαρχία ελληνικό χώρο καθώς και τον διάσπαρτο ελληνισμό
στις πρώην κτήσεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, στα παράλια του Εύξεινου Πόντου και στη Μικρά Ασία.
Σφράγισε το τέλος της αυτοκρατορίας ενώ οροθέτησε την απαρχή της νέας ελληνικής ιστορίας, οπότε και ο απανταχού
ελληνισμός οργανώνεται από τον Σουλτάνο υπό το Ορθόδοξο Πατριαρχείο στη Κωνσταντινούπολη.

Η ανάμνηση της βυζαντινής δόξας συνέβαλε στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Γενική άποψη της Κωνσταντινούπολης
Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος
Ανδριάντας του τελευταίου αυτοκράτορα του
Βυζαντίου (1449-1453), που σκοτώθηκε
υπερασπιζόμενος την Κωνσταντινούπολη από
τους Οθωμανούς πολιορκητές του Μωάμεθ του
πορθητή.

Έργο του γλύπτη Νικόλα.

Αντίγραφα εικόνων από βυζαντινά
χειρόγραφα. Η σειρά φιλοτεχνήθηκε με
επιμέλεια του ιστορικού Σπ. Λάμπρου
για εικονογράφηση έκδοσης και
πρωτοπαρουσιάστηκε στη Διεθνή
Έκθεση της Ρώμης το 1911.
Λάδι σε περγαμηνή
Αντίγραφα εικόνων από βυζαντινά
χειρόγραφα. Η σειρά φιλοτεχνήθηκε με
επιμέλεια του ιστορικού Σπ. Λάμπρου για
εικονογράφηση
έκδοσης και πρωτοπαρουσιάστηκε στη
Διεθνή Έκθεση της Ρώμης το 1911.
Λάδι σε περγαμηνή
 ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ - ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
13ος-18ος αι.
Η Λατινοκρατία στον ελληνικό χώρο άρχισε το 1204 με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους κατά τη
διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας και τη διάσπαση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας σε πολλά φεουδαρχικά κράτη.

Την Κωνσταντινούπολη ανακατέλαβαν το 1261 οι βυζαντινοί, το γόητρο της αυτοκρατορίας όμως μόνο προσωρινά
αποκαταστάθηκε. Η συνεχής πίεση των Λατίνων και των Τούρκων αλλά και η εσωτερική αποσάθρωση, ήταν καταλυτική για το
Βυζάντιο. Η Πόλη αλώθηκε οριστικά από τους Οθωμανούς το 1453 και οι Βενετοί, Γενουάτες και Φράγκοι, που στόχευαν στη
διατήρηση εμπορικών βάσεων καίριας σημασίας στους δρόμους της Ανατολής, βρέθηκαν σε οξύ ανταγωνισμό με την
Οθωμανική Aυτοκρατορία, όπως προηγουμένως και με τους Βυζαντινούς.

Το 1669 οι Οθωμανοί ολοκλήρωσαν την κατάληψη της Κρήτης και εδραίωσαν την κυριαρχία τους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Με τη λήξη του τελευταίου βενετοτουρκικού πολέμου το 1718, η βενετική παρουσία περιορίστηκε στα Ιόνια νησιά και σε
ορισμένες περιοχές στην απέναντι ηπειρωτική ακτή.

Σε όλο αυτό το διάστημα των ταραγμένων αιώνων ο Ελληνισμός αγωνίστηκε για την ύπαρξη και τη συνοχή του και κατόρθωσε
όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να δημιουργήσει τους όρους για την αναγέννησή του, εθνική και πνευματική, στους επόμενους
αιώνες.
Αλυσιδωτή πανοπλία του 16ου αι., από την
Κρήτη

Οθωμανική πανοπλία 17ου αι.

Αλυσιδωτός χιτώνας και θώρακας

διακοσμημένος με σαβάτι. Φέρει το
σφράγισμα “ΙΥΙ”,
χαρακτηριστικό πανοπλιών από το
οπλοστάσιο του Μωάμεθ Β΄.

Ανήκε σε Μαυριτανό από την Κρήτη.

Η κατάληψη των τουρκοκρατούμενων φρουρίων της Βόνιτσας & Πρέβεζας από τους Βενετούς, 1717
Λάδι σε μουσαμά
Ελαιογραφία που παριστάνει την κατάληψη από ενετικά
στρατεύματα της τουρκοκρατούμενης Βόνιτσας και Πρέβεζας (Νοέμβριος 1717).
Ο πόλεμος αυτός σήμανε την οριστική κάμψη των δυνάμεων και των δύο αντιπάλων, Βενετών και Οθωμανών. Απόρροια του
πολέμου, η συνθήκη του Πασάροβιτς ρύθμισε τη ναυσιπλοΐα στα Βαλκάνια και άνοιξε νέους ορίζοντες δραστηριοτήτων
κυρίως για τους Έλληνες.
Η ελαιογραφία προέρχεται από τη συλλογή της οικογένειας του αρχιστρατήγου των βενετών κόμη von Schülemburg.
 Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571
Ξυλογραφία φιλοτεχνημένη το 1572 από τον χαράκτη Mario Kartaro, με πρότυπο ένα ζωγραφικό έργο του Lattantio Bonastro
μαθητή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco).
Στη ναυμαχία της Ναυπάκτου, οι χριστιανικές δυνάμεις (Βενετία, Ισπανία, Σαβοΐα, Πάπας Πίος Ε, Ιππότες της Μάλτας, Ιταλικά
κρατίδια, Επτανήσιοι), με αρχιστράτηγο τον Ισπανό πρίγκιπα Don Juan της Αυστρίας, νίκησαν τον Οθωμανικό στόλο υπό τον
Σελίμ Β’ γύρω από τις Εχινάδες νήσους. Η νίκη αυτή ανέκοψε την επέκταση των Οθωμανών στην Ευρώπη και είχε μεγάλη
απήχηση στη λογοτεχνία και την τέχνη.
Υπομνηματίζονται πλοία και κυβερνήτες των δύο αντιπάλων στόλων, όπου διακρίνεται και η συμμετοχή πολλών Ελλήνων.
 Η Ναυμαχία της
Ναυπάκτου το 1571
[Γ. Κλότζας], 16ος αι. Τέμπερα
σε ξύλο

Μεταβυζαντινή εικόνα,
ευχαριστήριο αφιέρωμα των
νικητών στους προστάτες
αγίους. Αποδίδεται στον
Κρητικό ζωγράφο Γεώργιο
Κλόντζα και αναπαριστά τη
διάταξη των αντιπάλων
δυνάμεων.

Αριστερά τα οθωμανικά πλοία

με την ημισέληνο, δεξιά τα
ενετικά με το φτερωτό
λιοντάρι, τα αυστριακά με το
δικέφαλο αετό, χριστιανοί
στρατιώτες, σαρικοφόροι
αιχμάλωτοι, κ.α.
 Βενετικός θυρεός
Ξύλινος θυρεός απο βενετικό προξενείο νησιού του
Αιγαίου.

Προξενικό έμβλημα της Βενετίας, 17ος αι. Προέρχεται

από νήσο του Αιγαίου.
 Ενετική Σημαία από τη
Ζάκυνθο
Φέρει τον φτερωτό λέοντα
του Αγίου Μάρκου και το
οικόσημο του Προβλεπτού
της Ζακύνθου Κωνσταντίου
Μικιέλη (1701-1703).
 Ενετικά κράνη του 15ου και 16ου αι. Ενετικά πελεκυφόρα και λογχωτά
Μοναδική συλλογή του 14ου-15ου αι. που δόρατα
βρέθηκε το 1840 σε θολωτή κρύπτη του
τείχους του βενετικού φρουρίου της
Χαλκίδας. Τα περισσότερα είναι
βορειοϊταλικής, κυρίως βενετικής, τεχνικής.
 Προσωπογραφίες Ελλήνων αξιωματούχων της Βενετίας

Βικτωρ Γ. Λυκούδης Γεώργιος Μ. Λυκούδης Πέτρος Γ. Λυκούδης

Ελαιογραφία Ελαιογραφία Ελαιογραφία
 ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
14ος -15ος αι.

 Από τα τέλη του 14ου αιώνα και κυρίως μετά την Άλωση
της Κωνσταντινούπολης (1453), Έλληνες λόγιοι του
Βυζαντίου κατέφυγαν στη Δύση, ιδιαίτερα στις
ανεπτυγμένες πόλεις της Ιταλίας.
Εκεί εργάστηκαν με πάθος για τη διάσωση πολυτίμων
ελληνικών χειρογράφων και κωδίκων, και ως γραφείς,
δάσκαλοι της ελληνικής παιδείας, μεταφραστές, εκδότες
και ιδρυτές σχολών. Με το έργο τους συνέβαλαν στην
πολιτισμική προσέγγιση της διαιρεμένης
χριστιανοσύνης, στην ανάπτυξη των ανθρωπιστικών
σπουδών και στην άνθηση της Ιταλικής Αναγέννησης.
 ΚΛΗΡΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΥΛΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

 Στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, η Εκκλησία

προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στον Ελληνισμό
συντελώντας στη διατήρηση της ταυτότητας και της
συνοχής του. Η Εκκλησία αποτέλεσε διοικητικό κλάδο
του Οθωμανικού κράτους με ευθύνη για τους
Ορθόδοξους πληθυσμούς (mil-let) και ο Πατριάρχης
Κωνσταντινουπόλεως ήταν υπόλογος στο Σουλτάνο ως
επικεφαλής τους (millet başı).
Πολλοί υπήρξαν οι λόγιοι ιεράρχες που εργάστηκαν, είτε
στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα είτε στις ελληνικές
παροικίες της Ευρώπης, για την πνευματική ανόρθωση
του Γένους. Πολλοί ιεράρχες συμμετείχαν ενεργά στον
Αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Προσωπογραφίες
Ελλήνων κληρικών
και λογίων

Ανθιμος Γαζής

Κωνσταντίνος
Οικονόμος εξ
Οικονόμων

Μάρκος Μουσούρος

Μιχαήλ Μαρουλός
Ταρχανιώτης

Γεώργιος
Τραπεζούντιος (1395-
1472)
Προσωπογραφίες
Ελλήνων κληρικών
και λογίων

Ανθιμος Γαζής

Κωνσταντίνος
Οικονόμος εξ
Οικονόμων (1780-1857)

Μάρκος Μουσούρος

Μιχαήλ Μαρουλός
Ταρχανιώτης

Γεώργιος
Τραπεζούντιος (1395-
1472)

Ελαιογραφία του Αυγ. Πικαρέλλη

Προσωπογραφίες
Ελλήνων κληρικών
και λογίων

Ανθιμος Γαζής

Κωνσταντίνος
Οικονόμος εξ
Οικονόμων

Μάρκος Μουσούρος
(c. 1470-1517)

Μιχαήλ Μαρουλός
Ταρχανιώτης

Γεώργιος
Τραπεζούντιος (1395-
1472)

Ελαιογραφία του Αυγ. Πικαρέλλη

Προσωπογραφίες
Ελλήνων κληρικών
και λογίων

Ανθιμος Γαζής

Κωνσταντίνος
Οικονόμος εξ
Οικονόμων

Μάρκος Μουσούρος

Μιχαήλ Μαρουλός
Ταρχανιώτης (-1500)

Γεώργιος
Τραπεζούντιος (1395-
1472)

Ελαιογραφία του Αυγ. Πικαρέλλη

Προσωπογραφίες
Ελλήνων κληρικών
και λογίων

Ανθιμος Γαζής

Κωνσταντίνος
Οικονόμος εξ
Οικονόμων

Μάρκος Μουσούρος

Μιχαήλ Μαρουλός
Ταρχανιώτης

Γεώργιος
Τραπεζούντιος (1395-
1472)

Ελαιογραφία του Αυγ. Πικαρέλλη

 Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
(1670-1821)
Η αδυναμία των Οθωμανών μετά το 17ο αι. να προσαρμοστούν στις ευρωπαϊκές πολιτικοκοινωνικές συνθήκες προκάλεσε
αποσταθεροποίηση των δομών της αυτοκρατορίας, στρατιωτικών, διοικητικών, κοινωνικών, οικονομικών και
επέτρεψε την ανάπτυξη των δυνάμεων του Ελληνικού Έθνους.

Κατά την περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν ο θεσμός των Κοινοτήτων –η τοπική αυτοδιοίκηση που υπήρξε απαρχή της πολιτικής
οργάνωσης– και ο Κλεφταρματολισμός –ο πρώτος πυρήνας της στρατιωτικής δύναμης των Ελλήνων. Η ιδέα της εθνικής
ενότητας καλλιεργήθηκε με βασικούς συντελεστές την Ελληνική γλώσσα, την ορθόδοξη θρησκεία και την παράδοση.

Οι Φαναριώτες, αριστοκρατική τάξη της συνοικίας του Φαναρίου της Κωνσταντινούπολης, με την πολιτική και οικονομική
δύναμή τους, προστάτευαν τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και στήριζαν την πολιτισμική υπόσταση των υποδούλων. Οι Έλληνες
της Διασποράς από τις ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες της Ευρώπης, διέδιδαν στους υπόδουλους νεωτεριστικές ιδέες και
ιδεολογικά σχήματα. Οι επιφανείς λόγιοι και οι Διδάσκαλοι του Γένους εργάζονταν δραστήρια για το «φωτισμό» του
εκδίδοντας βιβλία και ιδρύοντας σχολεία στις τουρκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές.

Οι Ρωσοτουρκικές Συνθήκες του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) και του Ιασίου (1792), ευνοϊκές για το ελληνικό εμπόριο και τη
ναυτιλία, συνέβαλαν στη ραγδαία ανάπτυξή τους και στη συσσώρευση πλούτου.
Οι μεταβολές αυτές, ενισχυμένες και από τις φυγόκεντρες τάσεις εντός της αυτοκρατορίας (αποστασία Αλή Πασά Ιωαννίνων
κ.α.), γέννησαν προσδοκίες για την ανάκτηση της ελευθερίας του Γένους.

Την προετοιμασία των Ελλήνων για την επανάσταση οργάνωσαν Το Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον (1809) στο Παρίσι, η Εν
Αθήναις Φιλόμουσος Εταιρεία (1813) και η Φιλική Εταιρεία (1814) που ιδρύθηκαν για αυτό το σκοπό στις αρχές του 19ου αι. Η
τελευταία, με έδρα την Οδησσό της Ρωσίας, μύησε με απόλυτη μυστικότητα τους Έλληνες στον κοινό σκοπό για
απελευθέρωση.

Όταν οι συνθήκες κρίθηκαν κατάλληλες η Φιλική Εταιρεία πρόσφερε την αρχηγία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη ο οποίος κήρυξε
την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Μολδαβία - Βλαχία) στις 24 Φεβρουαρίου 1821. Το σχέδιο για ταυτόχρονη
εξέγερση των υποδούλων λαών της Βαλκανικής απέτυχε, προκλήθηκε όμως ισχυρός αντιπερισπασμός στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία που επέτρεψε την εδραίωση της επανάστασης στην Πελοπόννησο.
 Ο Αλέξανδρος Μουρούζης ήταν Μέγας
Δραγουμάνος της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Διετέλεσε Πρίγκηπας
της Μολδαβίας και Πρίγκηπας
της Βλαχίας.
Η καταγωγή του ήταν από την ξακουστή
φαναριώτικη Οικογένεια Μουρούζη και
ήταν γιος του Κωνσταντίνου Μουρούζη.
Έλαβε εντατική εκπαίδευση και μιλούσε
εκτός από τα Ελληνικά, άλλες έξι γλώσσες.
Έγινε Μέγας Δραγουμάνος υπό του
Σουλτάνου Σελίμ Γ', τον οποίο και
συμβούλεψε στις διαπραγματεύσεις για
την Ειρήνη του Ιασίου μεταξύ Ρώσων και
Οθωμανών. Ο Σελίμ για ανταμοιβή του
Αλέξανδρος Μουρούζης έδωσε τον θρόνο του Ιασίου το 1792, και
Ελαιογραφία Ν. Λύτρα, τον θρόνο του Βουκουρεστίου ένα χρόνο
αργότερα.
 Προσωπογραφίες Φαναριωτών - Ηγεμόνων
των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών

Μιχαήλ (Βόδας) Σούτσος Νικόλαος Μαυρογένης

Προσωπογραφίες Φαναριωτών - Ηγεμόνων
των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών

Λάμπρος Κατσώνης
Έλληνας αξιωματικός στην υπηρεσία της
Ρωσίας στα τέλη του 18ου αι. Διενήργησε
παράτολμες ναυτικές επιδρομές κατά των
Οθωμανών στα ελληνικά πελάγη και στην
Ανατολική Μεσόγειο, στη διάρκεια του
Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1787-1792, που
τον κατέστησαν λαϊκό θρύλο
για τους υπόδουλους Έλληνες. (Ελαιογραφία)
Ο Λάμπρος Κατσώνης δέχεται την υποταγή τούρκων
αιχμαλώτων
Η δράση του Λάμπρου Κατσώνη
Τρεις ελαιογραφίες προερχόμενες από την έπαυλη του Λ. Κατσώνη
στην Κριμαία.
- Η υποταγή των Τούρκων αιχμαλώτων
- Η ναυμαχία στο στενό της ¶νδρου στις 6 Απρ. 1796 και ο εμπρησμός
της Ελληνικής Ναυαρχίδας «Αθηνάς του Βορρά»
- Η τελευταία ναυμαχία του Κατσώνη στον Ταίναρο,
6 Ιουλ. 1792.
 Ιωάννης Βαρβάκης (1745-1825)
Από τους σημαντικότερους Εθνικούς Ευεργέτες.
Καταγόταν από τα Ψαρά και εγκαταστάθηκε
στη νότια Ρωσία, όπου πλούτισε εξαιρετικά.
Αφιέρωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του σε
κοινωφελείς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, τόσο
στη Ρωσία όσο και στην Ελλάδα.
Πορτοφόλι του Αδαμαντίου Κοραή
Κόκκινο δερμάτινο πορτοφόλι με πράσινη δερμάτινη επένδυση με θήκες και
μεταλλικό κούμπωμα. Αρ. κατ. 1318

Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) από τη Χίο και μεγαλωμένος στη Σμύρνη,

είναι από τους σημαντικότερους διανοούμενους του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού. Νέος έζησε στο ¶μστερνταμ και αργότερα εγκαταστάθηκε στο
Παρίσι, όπου επηρεάστηκε βαθιά από τη Γαλλική Επανάσταση του 1789.
Σπούδασε ιατρική αλλά αφοσιώθηκε σε φιλοσοφικές και φιλολογικές
σπουδές, με έμφαση στην πνευματική ανόρθωση του Ελληνικού Γένους. Η
πολιτική σκέψη του, μέσα από τα φλογερά του κείμενα, Γαλλικά και
Ελληνικά, επηρέασε βαθιά το Φιλελληνικό κίνημα αλλά και τις πολιτικές
διεργασίες μετά το 1821 στην επαναστατημένη και κατόπιν ελεύθερη Ελλάδα.
Αυγ. Πικαρέλλης, 1897. Ρήγας Βελεστινλής. E.V.
Ελαιογραφία σε τσίγκο Rippingille, λάδι σε μουσαμά

Ο Ρήγας (1757-1798), από το Βελεστίνο της Θεσσαλίας, γραμματικός Φαναριωτών

οσποδάρων, υπήρξε οραματιστής μίας ελεύθερης και δημοκρατικής Ελλάδας, με
ισότιμη και ανεκτική συμμετοχή των κατοίκων όλων των πρώην Βυζαντινών
κτήσεων. Με εκδόσεις (Θούριος, Νέα Πολιτική Διοίκηση, Χάρτα της Ελλάδος κ.α.)
επιχείρησε από τη Βιέννη να προετοιμάσει την ιδέα της εθνεγερσίας. Όταν θέλησε
να θέσει σε πράξη τις εθνικές του επιδιώξεις, συνελήφθη από τους Αυστριακούς,
παραδόθηκε στην Υψηλή Πύλη και θανατώθηκε στο Βελιγράδι.
Το σχολείο του Ρήγα στη Ζαγορά
Υδατογραφία της
Ό.Προσαλέντη-Παπαδημάκη, 1925.
Η χάρτα της Ελλάδος
Τυπώθηκε στη Βιέννη το 1797 από το
Ρήγα Βελεστινλή.

Ιστορικός χάρτης που εξέδωσε ο Ρήγας

Βελεστινλής στη Βιέννη το 1797 «χάριν
των Ελλήνων και Φιλελλήνων».
Περιλαμβάνει όλες τις περιοχές όπου
ζούσαν ή είχαν ζήσει Έλληνες στα
Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία. Αποτελεί
μνημειώδες έργο μελέτης της Ελληνικής
Ιστορίας.
 Ο Όρκος
Δ. Τσόκος, 1849.
Λάδι σε μουσαμά

Αναπαριστά τη μύηση στη Φιλική

Εταιρεία του Θεόδωρου
Κολοκοτρώνη.

Εφοδιαστικό
Έγγραφo με τα σύμβολα της Φιλικής
Εταιρείας και κρυπτογραφημένο
κείμενο. Αντίγραφα από το Ιστορικό
Αρχείο της Ι.Ε.Ε.Ε.

Αλέξανδρος Υψηλάντης
Ελαιογραφία του E.V. Rippingille, 1853
Επενδύτης του Ιερολοχίτου
Ανήκε στον Κωνσταντίνο Ξενοκράτους, που έλαβε
μέρος στη μάχη του Δραγατσανίου (6 Ιουνίου 1821),
στη σημερινή Ρουμανία. Στη μάχη αυτή ο Ιερός Λόχος,
που συγκροτήθηκε από τον αρχηγό της Φιλικής
Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη, καταστράφηκε
ολοσχερώς από τον Οθωμανικό Στρατό.
 Σημαία Σώματος Ανατολικής
Μάνης, 1821
Φέρει σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας
και αλληγορικές παραστάσεις. Ανήκε
στο, υπό τον Πιέρρο Γρηγοράκη-
Τζανετάκη, σώμα της Αν. Μάνης, κατά
την πολιορκία και άλωση της
Μονεμβασιάς.
Σημαία της Επανάστασης του 1821
Φέρει σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας.
Σχεδιαστηκε από τον
Παλαιών Πατρών Γερμανό
και υψώθηκε
στην Ήλιδα το 1821,
από το Γεώργιο Σισίνη.
 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
(1821-1827)

 Η Επανάσταση στην Ελλάδα εκδηλώθηκε ένα μήνα μετά το κίνημα του Αλ. Υψηλάντη στη
Μολδοβλαχία. Οι εξελίξεις κλιμακώθηκαν το Μάρτιο του 1821 – στις 25 του μήνα ο Παλαιών
Πατρών Γερμανός ύψωσε σταυρό στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και ευλόγησε τα
όπλα. Η ημερομηνία αυτή εορτάζεται ως επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης.
Η Επανάσταση βρήκε πρόσφορο έδαφος στη νότια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, όπου η
Φιλική Εταιρεία είχε διεισδύσει βαθιά. Η ανταρσία του Αλή Πασά ευνόησε την εδραίωσή της.
Η Μακεδονία, η Θράκη, η Κρήτη, η Κύπρος επίσης επαναστάτησαν.
Τα πρώτα επαναστατικά σώματα προέρχονταν από εμπειροπόλεμους κλέφτες -
ανυπότακτους που στην Τουρκοκρατία είχαν ως ορμητήρια τα βουνά στο Σούλι, τη Μάνη, την
Αρκαδία, τα Άγραφα κ.α. όπου η οθωμανική εξουσία ήταν ασθενής– και από αρματολούς που
συχνά προερχόμενοι από τους κόλπους των κλεφτών, διορίζονταν από τη διοίκηση για την
τήρηση της τάξης.
Για τη διοικητική οργάνωση του Αγώνα συγκροτήθηκαν Τοπικοί Οργανισμοί και Εθνικές
Συνελεύσεις, με πρώτη αυτήν της Επιδαύρου, το Δεκέμβριο του 1821.
Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες, η δυσχέρεια υπαγωγής σε ενιαία Αρχή –από τις προστριβές
μεταξύ προκρίτων, στρατιωτικών, Φαναριωτών, εμπόρων, κλήρου, λαού– κατέληξε το 1824 σε
εμφύλια σύρραξη. Η απόβαση στην Πελοπόννησο το 1825 του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου, με
εκπαιδευμένο τακτικό στρατό έφερε την Ελληνική Επανάσταση σε εξαιρετικά κρίσιμο σημείο.
Το 1836 ο Ι. Μακρυγιάννης αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια σειρά εικόνων
με θέματα από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Στόχος του ήταν η παραγωγή
αφηγηματικών εικόνων, ικανών να ιστορήσουν με τρόπο κατανοητό τα
γεγονότα, όπως εκείνος τα αντελήφθη. Για το λόγο αυτό κάλεσε στην Αθήνα τον
Παναγιώτη Ζωγράφο με τους δύο γιους του, αγιογράφους από τη Σπάρτη, με
τους οποίους συνεργάστηκε στενά μέχρι το 1839. Υπό την καθοδήγηση του,
φιλοτεχνήθηκε μια σειρά 24 πινάκων σε ξύλο. Η σειρά αυτή αποτέλεσε πρότυπο
για τέσσερις ακόμα σειρές ισάριθμων υδατογραφιών σε χαρτόνι, τις οποίες
δώρισε στον βασιλέα Όθωνα και στους πρέσβεις της Αγγλίας, Γαλλίας και
Ρωσίας.
Από την αρχική σειρά σώζονται οι οχτώ πίνακες που εκτίθενται εδώ.
Η εικονογραφία του Αγώνα κατ’ έμπνευση Ιω. Μακρυγιάννη
Η Μάχη των Βασιλικών
Πρώτη Πολιορκία της Αθήνας
Η πολιορκία της Τριπολιτσάς
Ο Παντοκράτωρ θεός ευσπλαχνίζεται την Ελλάδα
 Ιωάννης Μακρυγιάννης Γιαταγάνι του Ιωάννη Μακρυγιάννη
Α. Πικαρέλλης, ελαιογραφία, 1914.
 Σημαία της Επανάστασης
του 1821
Είναι διακοσμημένη με
κεντητές παραστάσεις του Αγίου
Γεωργίου και του προφήτη Ηλία. Ανήκε
στον Αγωνιστή Ηλία Μπισμπίνη από το
Μυστρά.
Σημαία από την
Επανάσταση του 1821
Φέρει την επιγραφή ΣΗΜΕΑ
ΕΛΗΝΗΚΙ- ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ.
Ανήκε σε Κύπριους αγωνιστές που
πολέμησαν στην Ελληνική
Επανάσταση.
 Αθ. Ιατρίδης, π. 1830. Αθ. Ιατρίδης,
Μελανογραφία (σέπια) σε χαρτί Η κηδεία του Μάρκου Μπότσαρη

Τέσσερις μελανογραφίες που εξιστορούν το θανάσιμο τραυματισμό

του διάσημου σουλιώτη οπλαρχηγού και την κηδεία του. Το γεγονός
έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1823 στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου,
κατά τη διάρκεια νυκτερινής επίθεσης στο στρατόπεδο του
Οθωμανικού στρατού.
 Βόλι και Κεφαλόδεσμος
Το βόλι που τραυμάτισε
θανάσιμα τον Μ. Μπότσαρη και μέρος
από το ματωμένο κεφαλόδεσμο του
αγωνιστή.
Προσωπογραφίες Αγωνιστών του 1821

Θανασούλας Βαλτινός Ιωάννης Ράγκος

Προσωπογραφίες Αγωνιστών του 1821

Γεώργιος Δράκος Κίτσος Τζαβέλλας

Προσωπογραφίες Αγωνιστών του 1821

Ζώης Πάνου
Πιστόλες του Νικ. Τζαβέλλα

Παλάσκα του Νικ. Τζαβέλλα

 Αγωνιστής του 1821
Υδατογραφία του J. Sherer
 ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ

 Η πεποίθηση των αγωνιζομένων Ελλήνων, ότι η απελευθέρωση του Γένους θα προέλθει από την ισχύ των
όπλων διατυπώνεται με σαφήνεια σε απόσπασμα του όρκου των Φιλικών:
«…Ορκιζόμεθα δε προπάντων ότι, μεταξύ ημών και των τυράννων της πατρίδος μας, το πυρ και ο σίδηρος
είναι τα μόνα μέσα της διαλλαγής και τίποτε άλλο».
Κατά την Επανάσταση, οι αγωνιστές χρησιμοποίησαν όσα όπλα είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους
αρματολούς και κλέφτες, αλλά ο κύριος εφοδιασμός τους έγινε από λάφυρα και από δωρεές των φιλελληνικών
κομιτάτων. Το όπλο ήταν το πιο πολύτιμο αντικείμενο του πολεμιστή και διακοσμούνταν πλούσια, με θέματα
από τη λαϊκή παράδοση και από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τη Χριστιανική θρησκεία.
Το καριοφίλι ήταν το πιο διαδεδομένο μακρύ πυροβόλο όπλο. Όπως και οι πιστόλες (κουμπούρες) ήταν όπλο
πυριτόλιθου εμπροσθογεμές. Η σπάθα ονομαζόταν πάλα. Το γιαταγάνι ήταν πλατιά, κυρτή μαχαίρα
ανατολικής προέλευσης με την κόψη προς την εσωτερική ακμή. Μέσα στις παλάσκες, αναρτημένες από το
σελάχι (φαρδιά ζώνη), τοποθετούσαν προετοιμασμένα φυσίγγια (χαρτούτσες με μπαρούτι). Ο πέλεκυς εκτός
από όπλο αποτελούσε και σύμβολο εξουσίας.
Στον κύριο οπλισμό προστίθενται βοηθητικά εργαλεία και εξαρτήματα: μήτρες για να χυτεύουν βόλια,
πέτσινα δισάκια και μεζούρες-σέσουλες για το μπαρούτι, μεδουλάρια (μικρές θήκες με αλυσίδα που περιείχαν
λιπαντικές ουσίες για τη φροντίδα των όπλων), ατσαλόπετρες (στουρνάρια) και πυριτόλιθοι (τουφεκόπετρες
για την πρόκληση σπινθήρα), χαρμπιά (είδος σουβλιού με λαβή για τον καθαρισμό και το γέμισμα του όπλου),
τάσια, φυλαχτά.
Τα περισσότερα από τα όπλα που παρουσιάζονται ανήκαν σε επώνυμους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης
ενώ στους τοίχους εκτίθενται πορτραίτα των σημαντικότερων πολεμιστών, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν κατά
παραγγελία της Ι.Ε.Ε.Ε. στα τέλη του 19ου αι.
 Ο Όρκος του Λόρδου Βύρωνα
στον τάφο του Μ. Μπότσαρη
Χρωμολιθογραφία του Ant. Dalola
 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Μπρούτζινο εκμαγείο του νεκρικού προσωπείου

Όπλα και εξοπλισμός του Θ. Κολοκοτρώνη
του αρχιστρατήγου Θ. Κολοκοτρώνη
 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Ελαιογραφία E.W. Rippingille (;),1853

Γόνος οικογένειας με παράδοση στον

κλεφταρματολισμό, ο Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης (1770-1843)
αναδείχθηκε χάρη στις στρατηγικές
του ικανότητές Αρχιστράτηγος της
Ελληνικής Επανάστασης. Ο ηγετικός
του ρόλος στην άλωση της
Τριπολιτσάς και την καταστροφή του
Οθωμανικού στρατού υπό τον
Δράμαλη Πασά στα Δερβενάκια
(1821) ήταν καθοριστική για τη
συνέχεια του Αγώνα.
 Ο ψυχογιός του
Καραϊσκάκη
 Ξύλινο αγαλματίδιο του
ψυχογιού του Γ.
Καραϊσκάκη.
 Έργο του Αγραφιώτη
λαϊκού καλλιτέχνη Κων.
Παπαδημητρίου το 1830.
 Αγωνιστής του 1821
 Χάλκινο αγαλματίδιο του
γλύπτη Μ. Τόμπρου
Το 1839
ο Ι. Μακρυγιάννης
ανέθεσε τη
λιθογράφηση των
εικόνων του στον Αλ.
Ησαΐα.
Ο Ησαΐας, με τη
συνεργασία νεαρών
ιταλών ζωγράφων στη
Βενετία, έδωσε πολύ
διαφορετικό
καλλιτεχνικό ύφος στο Η Μάχη των Αθηνών το 1827 και ο
έργο. Ο Ησαΐας πέθανε θάνατος του Γεωργίου Καραϊσκάκη.
στην Τεργέστη τον ίδιο Επιχρωματισμένη λιθογραφία
χρόνο και το εγχείρημα
έμεινε ημιτελές.
Το 1839
ο Ι. Μακρυγιάννης
ανέθεσε τη
λιθογράφηση των
εικόνων του στον Αλ.
Ησαΐα.
Ο Ησαΐας, με τη
συνεργασία νεαρών
ιταλών ζωγράφων στη
Βενετία, έδωσε πολύ
διαφορετικό Η άλωση της Μονεμβασίας
καλλιτεχνικό ύφος στο στις 23 Ιουλίου 1821.
έργο. Ο Ησαΐας πέθανε Επιχρωματισμένη λιθογραφία
στην Τεργέστη τον ίδιο
χρόνο και το εγχείρημα
έμεινε ημιτελές.
Το 1839
ο Ι. Μακρυγιάννης
ανέθεσε τη
λιθογράφηση των
εικόνων του στον Αλ.
Ησαΐα.
Ο Ησαΐας, με τη
συνεργασία νεαρών
ιταλών ζωγράφων στη
Βενετία, έδωσε πολύ
διαφορετικό
καλλιτεχνικό ύφος στο Η καταστροφή του Δράμαλη
έργο. Ο Ησαΐας πέθανε στην Κόρινθο το 1822.
στην Τεργέστη τον ίδιο Επιχρωματισμένη λιθογραφία
χρόνο και το εγχείρημα
έμεινε ημιτελές.
Όπλα του Γεωργίου
Καραϊσκάκη

Τάσι, καρυοφίλλι,
πέλεκυς, παλάσκα
Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Γρηγόριος Δικαίος,
επονομαζόμενος
"Παπαφλέσσας

Γεώργιος
Καραϊσκάκης.

Νικόλαος Σουλιώτης

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Ιωάννης
Διοβουνιώτης
Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Γρηγόριος Δικαίος,
επονομαζόμενος
"Παπαφλέσσας

Γεώργιος
Καραϊσκάκης

Νικόλαος Σουλιώτης

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Ιωάννης
Διοβουνιώτης

Ελαιογραφία του Δ. Τσόκου

Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Γρηγόριος Δικαίος,
επονομαζόμενος
"Παπαφλέσσας

Γεώργιος
Καραϊσκάκης.

Νικόλαος Σουλιώτης

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Ιωάννης
Διοβουνιώτης
Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Γρηγόριος Δικαίος,
επονομαζόμενος
"Παπαφλέσσας

Γεώργιος
Καραϊσκάκης.

Νικόλαος Σουλιώτης

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Ιωάννης
Διοβουνιώτης
Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Γρηγόριος Δικαίος,
επονομαζόμενος
"Παπαφλέσσας

Γεώργιος
Καραϊσκάκης.

Νικόλαος Σουλιώτης

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Ιωάννης
Διοβουνιώτης

Ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη

Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Νικήτας
Σταματελόπουλος

Αθανάσιος Διάκος

Δημήτριος Υψηλάντης

Πέτρος "Πετρόμπεης"
Μαυρομιχάλης

Λυκούργος Λογοθέτης
Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Νικήτας
Σταματελόπουλος

Αθανάσιος Διάκος

Δημήτριος Υψηλάντης

Πέτρος "Πετρόμπεης"
Μαυρομιχάλης

Λυκούργος Λογοθέτης

Ελαιογραφία του Δ. Τσόκου

Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Νικήτας
Σταματελόπουλος

Αθανάσιος Διάκος

Δημήτριος Υψηλάντης

Πέτρος "Πετρόμπεης"
Μαυρομιχάλης

Λυκούργος Λογοθέτης

Ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη 1887

Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Νικήτας
Σταματελόπουλος

Αθανάσιος Διάκος

Δημήτριος Υψηλάντης

Πέτρος "Πετρόμπεης"
Μαυρομιχάλης

Λυκούργος Λογοθέτης

Ελαιογραφία του Δ. Τσόκου

Προσωπογραφίες
Αγωνιστών της
Επανάστασης του
1821

Νικήτας
Σταματελόπουλος

Αθανάσιος Διάκος

Δημήτριος Υψηλάντης

Πέτρος "Πετρόμπεης"
Μαυρομιχάλης

Λυκούργος Λογοθέτης
  Ο Γεώργιος Αινιάν (1788 - 1847 ή 1848)
ήταν Έλληνας πολιτικός και λόγιος από το
Πατρατζίκι (τη σημερινή Υπάτη) που ήταν
ενεργός μετά τα χρόνια της επανάστασης του
1821.
 Γεννήθηκε στο Μαυρίλο Τυμφρηστού το
1788 και πέθανε στην Αθήνα το 1847 ή το
1848. Είχε σημαντική δραστηριότητα με
διάφορες θέσεις στη διοίκηση του Ελληνικού
κράτους.
 Ήταν Γενικός Έφορος των στρατευμάτων
της Στερεάς. Είχε υπηρετήσει ως υπουργός
της αστυνομίας και επικεφαλής ενός μικρού
σώματος πολεμιστών στην Ναύπακτο.
 Κατά τη διοίκηση του Καποδίστρια ήταν
γερουσιαστής, ενώ αργότερα, επί Όθωνα,
ήταν σύμβουλος Επικρατείας.
 Τον Απρίλιο του 1827 έγραψε και εκφώνησε
λόγο στην κηδεία του Γεωργίου Καραϊσκάκη.
 Αδελφός του Γεωργίου Αινιάν ήταν ο Δ.
Αινιάν, βιογράφος του Καραϊσκάκη

Γεώργιος Αινιάν
Ελαιογραφία
 Ταμπουράς του Ιωάννη
Μακρυγιάννη
 Κατασκευάστηκε από
τον Λεωνίδα Γάϊλα το
1835. Φέρει διάστικτη
και γραμμική
διακόσμηση καθώς και
τα αρχικά του
Μακρυγιάννη (Γ.Μ.)
αλλά και του
κατασκευαστή του
(Λ.Γ.).