6 Quang Hung: Tin gio va vn hs
Ton giao va van hoa
Nhdp dé
hing nim gén day, vain 46 ton gido va van
héa hoc ngugc lai, van héa va ton gido thu hit
khang it sy quan tan cia cde nha nghién oft
van héa hoc, tin giéo hoc cting nhy nhiéu
chuyén nganh khoa hoc xa hdi khac. Dac biét
ké tir khi Dang ta thing qua Nghi quyét Trung
ong V (1998, khéa Vill) vé nhiing nhiém vu
cchign luge van héa trong tién trinh cong nghigp
héa, hign dai héa dt nuéc, theo 46 nhiém vy
bdo t6n va phat huy c&c gia tri van héa tn giéo
{rd thanh mét trong mudi nhiém vu chién luge
ay.
Bai viét nay olia ching t6i mun dua ra mot
cei nhin c6 tinh téng thé vé ly thuyét cing nh
thyc tign cia mdi quan hé nay. Va cing xin
duige coi chi l& nhiing suy nghi t&n man vé mot
child kd quen thude, nhung fing cén nhiéu
vn 66 ly ludn va thyc tién phai trao di déi lai.
Bai viét cla ching t6i o6 hai phén:
1- Ton giéo va van hoa: méy suy nght
phuong phép luén.
2 Vin héa ton gio va déi séng van hoa &
nuéc ta hién nay.
Dui day 1& nhimg ndi dung oy thé
Phan I: Tén gido va van hda: may suy
inghi phutong phép iugn
1.1- Trd lai vin ¢8 dinh nghia ton gidéo c6
lién quan dn m6i quan h@ giita ton gido va van
* vriN NoHTEN cil TON GTAO
C878, DO QUANG HUNG*
héa.
ng nur nhiéu khai nim khdc, vige “dinh
Inghia" vé tén giao tin ngudng rat phitc tap, mi
‘cong vigc ma nhurc6 nguéi néi: viée dinh nghia
1 gidng nhu céu chuyén ola thap Babel’.
Nhung mét diéu cha chan la, trong cc xa
hoi Chau A, dit l& mét noi cé hé théng tén gido
phong ph lau dai nhdt, nhung ft ai dua ra dinh
ghia. Trong khu vuc cla van minh Trung Hoa
truéc ki tiép xe véi ngudi phuong Tay, tén
gido thudng ding nghia véi dao, hoc ting
gido. Bao vii y nghia {a con dung chit yéu
dugc hiéu I& dao ly, la giéo huéi, Iai day. Ngudi
ta cling khong phan biét o6 sy khéc nhau r6 rét
gia nhitng dao nhap néi nh Thién Chia gido,
Héi gido tham chi Phat giéo véi nhiing hinh
‘thie tin nguéng ban dia nhu dao thd Mau, dao
thd dng ba t3 tién (thé cling 16 tién).
‘Chae chiin rérig, ké tir ki
thuat cia phuong Tay, dén dén méi xuat hin ti
“tOn giao” va duge hiéu nhur ngay nay. Ai cing
biét trong ngén ngit phuong Tay, danh tir
Religion dugc hiéu cd vé mat niém tin vao mét
thn inh, mt dang téi cao va biéu hién y nghia
vé mot cong déng cita nhimg ngudi cig chung
niém tin va cing thy hanh phung tu. O phuong
‘Tay, ngudi ta cling 44 c6 gng phan biét hai
anh oa “religion”: khia canh chit quan
néi tai dugc hiéu [a niém tin cla ca nhan (hay
‘con goi la tin nguéng (croyance) va tinh ton
gido (eligioristé)). Cdn kha canh Khéch quan988.2 (27) - 2009 - Lf ua chung
la 4m chi nhing céng doan 06 cd cau té chic,
gido luat, hé théng dao ly va phung tu.
Khi chuyn ngit sang tigng Vist, vi thé Khai
niém “religion” cia phuong Tay khéng chi dem
lai cho chiing ta mot Khai nigm vé t6n gido nhu
hién nay ma cdn c6 sy phan biét thanh hai tie
git tin ngudng la tirm chi niém tin vao nhimg
luc lugng siéu nhién (van trong pham vi cach
hiéu tn giao cia phuong Tay); tan giao 4m chi
vé cng déng cia nhiing ngudi cling chung mot
tin nguéng, cb chung mét gido ly, gido luat, mot
16 chitc giao hdi va nhiing hé théng nghi I nhat
dinh.
Tir d6, dn dén hai hé luan sau day:
Td nat, khi du nhap Khai niém ton giéo
cla phuong Tay, trén thu t, di nguéi Chau A
fing con phai tranh luan tiép tye vé dinh nghia
ton gido (dinh nghia theo Idi déc thén cia
phuong Tay réi trén hay dinh nghia theo “nghia
rong’ théi quen cilia hoc thuat A Bong) thi van
phai chap nkan thuyét "4 yéu t6" dé tao nén
inh nghia tén gido truyén théng cla phyong
Tay’,
‘Thithai, mac du khéng c6 sy phan biet tuyét
146i gitfa tén gio va tin nguéng, cang khéng
‘cho ring t6n gio Ia cao han tin ngudng, nhung
vé mat x4 héi hoc thi van phai thifa nhan cé
mat khai niém vé tin ngu@ng hoac tn giao dan
gian khdc véi cc tén gido hoan chinh néi trén.
Trong vigc dinh nghia ton giao va tin
ngung, cai phitc tap cdn la ché nguii ta c6
thé tip can no trén rat nhiéu phuong dién.
‘Chang han trén phudng dién triét hoc, ban thé
1uan nhu I6i dinh nghia vé ton gido cla Mac,
Angghen va trudc dé nhu nhing Héghen, Kant,
Phabach... thi c6 thé I6t t4 duge nhiimg nét ban
chat triét hoc tu tung (chi yéu qua ly thuyét
ban thé luan va phan anh luan). Nhiing dinh
nghia loai nay du rat od ban nhung dé hiéu ton
ido va tin nguéng cdn pha c6 nhiing tiép can
v6 tam Iy hoc, lich st, x8 hdi hoc...
Khoa hoc vé tén giao dan dan phat trién,
ac bidt ttf audi thE Ky XIX v6i sy ra déi cla
nganh xa héi hoc tén gido va cho dén nay da
déng gép rét nhigu vao viée dinh nghia cing
nhu vic gidi quyét cdc van dé thyc tien cia doi
s6ng tén gido.
Dudi day ching ta sé tr Iai véi hai dinh
ghia tiéu bigu d8 xem xét
41.1.1- Dinh nghia vé tén gido theo kiéu ban
thé lun va phan anh luan cia Mac. Trong Loi
ni déu tae phdm Gop phén phé phan nha
rnuéc phap quyén cila Héghen cia Mac, va sau
d6 trong tac phdm Chéng Duhring cla
Angghen, mét dinh nghia Macxit vé ton gido da
rd thanh kinh dién: “Tat c& moi tn gido chang
qua chi la suf phan dnh - vao trong du 6¢con
gut - nhiing lye lugng trén thé chi phdi dai
séng hang ngay cia ho; chi la sy phan anh
trong dé nhitng luc long tran thé da mang hinh
thd cla nhing lye lwong siéu trén thé"?
Gling véi ménh dé néi tiéng *tén gido la
thudc phign cia nhan dan’ ma mét thai gian
dai nhimg nguéi Mécxit trong cae nuée x8 hdi
chi nghia da hiéu n6 mét cach sai léch va ta
khuynh, dinh nghia ctia Mac va Angghen vé tn
gido cin duge “dic lai” trong su dién ta réttiéu
biéu cia Hainchelin: “Tén gido l& mét su phan
nh ac biét, hoang dudng va sai léch trong y
thie xa hoi nhiing mdi ién hé gitta con ngudi
vi nhau va véi ty nhién, béi con ngudi c trong
x hoi nguyén thily cling nhu trong cdc xé hoi
dugc phan chia thanh giai cdp (c6 dai, phong
kién, tu ban) cling déu bi dat duéi su théng tri
cla nhimg ste manh & bén ngoai he ma ho
khong nhain biét dugc, cing nhurkh6ng chi ohéi
va kiém soat duoc, vi thé ma déi véi ching, ho
cam thay c6 su sg hai bi an, sy'sg hail nay, theo
‘sv gidi trinh cila cdc nha tha, sé san sinh racde
vi than”.
inh ngha vé ton giéo cila Mac va Angchen
En nay van dug ac sach giao khoa vé ton
‘gido hoc trong hé théng cdc trung dang va hé
‘théng giao duc néi chung duy tri. Lién quan dén
chil dé clla chung ta can phai uu y rang, dinh
ghia quan trong nay duéng nhy khong may
thun Igi cho chting ta 4p dung vao viee nghién
ce vé méi quan hé giffa t6n gido va van néa,
Ngay nay, nghién cfu tn gido hoc Macxt da
6 nhiing chuyén bién quan trong dé o6 thé
kh8ng dinh rang, bat luan nguéi ta din nghia
t6n gido nhu thé nao thi tén gido vn c6 vai trd
to l6n d6i véi van héa cla mot céng déng dan
t6c cila nhan loai, Ching ta sé tré lai van dé
nay 6 phan tiép theo.
41.1.2- Rigng khai niém tin nguéng can néi
thém ring, trong viée nghién ctu van héa é cc
nu6c A Béng cé nhiing sac thai khac biét cantu y them.
Néu nhu & phuong Tay, tin nguéng theo
inghia cia ttr*“croyance” trong ting Phap hoac
tir *belife” trong ting Anh chi cé him nghia fa
niém tin ton giao, né’ céch kha a niém tin ca
iméi tin 46 olla mét tan gido c6 tin nguaing riéng
cia minh khae vdi tin nguéng cia nhing tin 4
ca cdc ton giao khdc. N6I céch khdc; tin
nguGng [a thuge tinh duong nhién oa méi tin
48 thudec ton gido nao dé.
6 céc nuéc A Bing, trong d6 c6 Viét Nam
sdc thai vé ngit ngtia cia ty nay 6 nhimg