Telugu Panchangam 2019 2020 Vikari Samvatsara PDF

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20
leT‘·Œs¡eTVü≤+dü |ü]Áyê»ø±#ês¡és¡´,
|ü<äyêø£´Á|üe÷DbÕsêyês¡bÕØD,
j·TeT ìj·Te÷düq ÁbÕD≤j·÷eT Á|ü‘ê´Vü‰s¡ <Ûës¡D≤ <Ûë´q`
`düe÷<ÛäćÕº+>∑ jÓ÷>±qTcÕ˜qìwü˜,
‘·|üX¯ÃÁø£e]Ô,
nHê<ä´$∫Ã¤qï lX¯+ø£sê#ês¡´ >∑Ts¡T|üs¡+|üsê ÁbÕ|üÔ,
wü&É›s¡Ùq kÕú|üHê#ês¡´,
yêÚ≤´q dæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡,
düø£\ì>∑e÷>∑eT kÕs¡Vü≤è<äj·T,
kÕ+K´Á‘·j·T Á|ü‹bÕ<äø£,
yÓ’~ø£ e÷s¡Z Á|ües¡Ôø£,
düs¡«‘·+Á‘· dü«‘·+Á‘·,
Ä~ sê»<Ûë˙ $<ë´q>∑s¡ eTVü‰sê»<Ûë˙`
`ø£sêí≥ø£ dæ+Vü‰düq Á|ü‹cÕ˜|üHê#ês¡´,
leTÁ<ëC≤~Ûsê»>∑Ts¡T uÛÑ÷eT+&É˝≤#ês¡´,
ãTTwü´X¯è+>∑|ü⁄s¡esêBÛX¯«s¡,
‘·T+>∑uÛÑÁ<ërs¡yêdæ,
leT~«<ë´X¯+ø£s¡ bÕ<ä|ü<ëàsê<Ûäø£,
leT»®>∑<äTZs¡T
leT<ä_Ûqe $<ë´rs¡ú eTVü‰kÕ«$T >∑Ts¡Tø£s¡ø£eT\ dü+C≤‘·,
leT»®>∑<äTZs¡T
leT‘Y uÛ≤s¡rrs¡ú eTVü‰kÕ«$THê+,
‘·‘·ÿs¡ø£eT\ dü+C≤‘· leT»®>∑<äTZs¡T
l$<ÛäTX‚Ks¡ uÛ≤s¡r kÕ«$THê+ #·,
#·s¡D≤s¡$+<äjÓ÷'
kÕcÕº+>∑ Á|üD≤e÷Hé düeTs¡Œj·÷eT'.
1
ls¡düTÔ
l>∑Ts¡TuÛÀ´qeT'
XÀ¢ˆˆ X¯óø±¢+us¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡í+ #·‘·Ts¡T“¤»+ ˆ
Á|üdüqïe<äq+ <Ûë´j˚T‘Y düs¡«$|òüTÀï|üXÊ+‘·j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ >∑Ts¡y˚ düs¡«˝Àø±Hê+ _wüCÒ uÛÑes√–D≤+ ˆ
ì<Ûäj˚T düs¡«$<ë´Hê+ <äøÏåD≤eT÷s¡Ôj˚T qeT' ˆˆ
XÀ¢ˆˆ >∑Ts¡TÅs¡“Vü‰à >∑Ts¡T]«wüßí' >∑Ts¡Tπs›y√ eTùV≤X¯«s¡' ˆ
>∑Ts¡TkÕ‡øå±‘·Œs¡+ ÁãVü≤à ‘·ôdàÌ l>∑Ts¡y˚ qeT' ˆˆ
XÀ¢ˆˆ C≤„Hê-q+<äeTj·T+ <˚e+ ìs¡à\düŒ¤{Ïø±ø£è‹+ ˆ l
Ä<Ûës¡+ düs¡« $<ë´Hê+ Vü≤j·TÁêeTTbÕdüàùV≤ ˆˆ y˚T<Ûë<äøÏåD≤eT÷]Ô'
XÀ¢ˆˆ dü<ë•edüe÷s¡+uÛ≤+ X¯+ø£sê#ês¡éT<Ûäé÷+ ˆ
ndüà<ë#ês¡´|üs¡´+‘ê+ e+<˚ >∑Ts¡T |üs¡+|üsêyéT ˆˆ
>∑Ts¡T|üs+¡ |üsê k˛Ô‘
Á y· Té
XÀ¢ˆˆ X¯ó<ä∆düŒ¤{Ïø£ dü+ø±X¯+ X¯ó<ä∆ $<ë´ Á|ü<ëj·Tø£+ ˆ
X¯ó<ä∆+ |üPs¡í+ ∫<ëq+<ä+ dü<ë•eeTVü≤+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ d”e÷r‘·eTHê<ä´+‘·+ HêyÓ÷#êÃ¤s¡D uÛÒwü»+ ˆ
ø±$T‘êX‚wü|òü\<ä+ leT~«wüßíeTVü≤+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ jÓ÷–Vü≤è‘·Œ<äàì\j·T+ q‘· Je Væ≤‘˚ s¡‘·+ ˆ
ÁXó¯ rHê+ »qàuÛ÷Ñ $T+ ‘ê«+ #·‘T· s¡TàKeTVü≤+ ÁXj
¯ T˚ ˆˆ
XÀ¢ˆˆ Á|üdüe÷Væ≤‘·eT‘·´+‘·+ Á|ü~∏e÷$T‘· ‘˚»dü+ ˆ
eoø£è‘·|üsêq+<ä+ edæwü˜+ >∑Ts¡Te÷ÁX¯j˚T ˆˆ uÛÑ>∑yêHé
XÀ¢ˆˆ X¯óøöÔ s¡÷|ü´$TyêuÛ≤‹ j·TÁ<ä÷|ü+ eTsTT ø£*Œ‘·+ ˆ l y˚<äyê´dü eTVü≤]¸'
X¯ø±Ô´ |ü]Vü≤è‘·+ j˚Tq X¯øÏÔ+ ‘·+ >∑Ts¡Te÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ø£s¡D≤r‘·∫Á<ä÷|ü+ |ü]|üPs¡í+ |üsêj·TD+ ˆ
|üs¡e÷q+<ädü+‘·Twüº+ |üsêX¯s¡eTVü≤+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ y˚<äyê´dü+ kÕ«‘·às¡÷|ü+ dü‘·´dü+<Ûä+ |üsêj·TD+ ˆ
XÊ+‘·+ õ‘˚+Á~j·TÁø√<+äÛ dü•wü´+ Á|D ü e÷eT´Vü≤yéT ˆ
XÀ¢ˆˆ Á‹ø±˝≤r‘·∫HêàÁ‘· Á|üXÊ+‘·kÕ«+‘·dü+j·TT‘·+ ˆ
$ø±sê<Ó´Ìs¡dü+düŒèwüº+ X¯óø£+ >∑Ts¡TeTVü≤+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ >∑÷&ÛÜ e÷j·÷ j·Tdü´ yê¬ø´ÌÅØ«&ç‘ê $\j·T+ >∑‘ê ˆ
Áø°&É+‘·+ $<ä´j·÷ kÕs¡∆+ >ö&ÉbÕ<ä+ ‘·e÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ Jy˚X¯uÛÒ<äs¡Væ≤‘·+ Hê$ø£+ uÛÑeyê]<Û˚' ˆ »>∑<äTZs¡T
uÛ≤yêuÛ≤e $<ä÷s¡düú+ >√$+<ä+ >∑Ts¡Te÷ÁX¯j˚T ˆˆ l Ä~X¯+ø£sê#êsê´'
2
XÀ¢ˆˆ X¯+ø±s¡÷ù|D eT∫Ã‘·Ô+ |ü+ø°ø£è‘·eTuÛÑ÷<ä´j·÷ ˆ
øÏ+ø£Ø j·Tdü´ kÕ e÷j·÷ X¯+ø£sê#ês¡é÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ $X¯«+ e÷j·÷eTj·T‘˚«q s¡÷|æ‘+· j·TÅ‘·ŒuÀ<Û‘ä '· ˆ
$X¯«+ #· j·T‘·‡«s¡÷|ü+ ‘·+ yê]Ôø±#ês¡é÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ nHê<ä´$<ëéTT‘ê‡s¡´ Á|üC≤„q|òüTqs¡÷|ü‘ê+ ˆ
jÓ÷ uÀ<Ûäj·T‹ dü∫Ã¤cÕ´Hé ‘·+ uÀ<Ûä|òüTqe÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ dæ‘ê|òüTHê~ <äècÕº+‘Ó’' j·T‘·‡«s¡÷|ü+ ÁX¯ó‹s¡®>ö ˆ
Á|üC≤„q|òüTq @y˚‹ ‘·+ C≤„q|òüTqe÷ÁX¯j˚T ˆˆ »>∑<äTZs¡T
XÀ¢ˆˆ C≤„HêHêeTT‘·ÔeT+ C≤„q+ C≤„ìHêeTT‘·ÔyÓ÷ j·T‘·' ˆ l düTπsX¯«sê#êsê´'
C≤„H√‘·ÔeT Ç‹U≤´‘·+ >∑Ts¡T+ ‘·eTVü≤e÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ C≤„qìÅX‚ÙDÏe÷\+ã´ ÁãVü‰àK´+ –]eTTqï‘·+ ˆ
Äs¡TVü≤´ ø£è‘·ø£è‘√´ j·T' ‘·+ C≤„q–]e÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ <äTsê«~ <äTwüºe÷‘·+>∑$<ës¡D |ü{°j·Tùd ˆ
qeTÅoÙ dæ+Vü≤–s¡j˚T >∑Ts¡y˚ ~e´#·≈£åîùw ˆˆ
XÀ¢ˆˆ á|æ‡‘ês¡úÁ|ü<√ ì‘·´+ Á|üD‘êHê+ #· <˚Væ≤Hê+ ˆ
j·T‹ØX¯«s¡rsêúK´'. ‘·+ qe÷$T >∑Ts¡T+ •eyéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ÁX¯ó‹eTdüÔø£ ≈£L≥düúeTC≤„q~«|üuÛÒ~q+ ˆ
l eT+Á‘s· ê»eT÷]Ô+ ‘·+ qèdæ+Vü≤+ >∑Ts¡Te÷ÁXj ¯ T˚ ˆ
XÀ¢ˆˆ n$<ë´#·Ã¤qïuÛ≤yêHê+ qèD≤+ $<√´|ü<˚X£‘·' ˆ
Á|üø±X¯j·T‹ j·TdüÔ‘·«+ ‘·+ $<ë´rs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ »>∑<äTZs¡T
XÀ¢ˆˆ nC≤„Hê+ C≤Vü≤ïM rs¡ú+ $<ë´rs¡ú+ $y˚øÏHê+ ˆ l $<ë´s¡D´
düπs«cÕ+ düTK<ä+ rs¡ú+ uÛ≤s¡rrs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
XÀ¢ˆˆ n$<ë´-s¡D´ ø±+‘êπs ÁuÛÑeT‘ê+ ÁbÕDÏHê+ dü<ë ˆ
$<ëé÷s√Z|ü<˚cÕºs¡+ $<ë´s¡D´ >∑Ts¡T+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ $<ë´-$<ë´$y˚πøq bÕs¡+ dü+kÕs¡ yê]<Û˚' ˆ
ÁbÕ|üjT· ‘·´ìX¯+ uÛøÑ ±ÔHé ‘·+ $<ë´s¡Dé÷ÁX¯jT˚ ˆˆ
XÀ¢ˆˆ n$<ë´s¡D´ dü+πø¢X¯ ø£èXÊqT uÛÑèX¯‘ê|æ‘·' ˆ
dü+ÁX¯jT˚ dü‘‘· +· uÛ÷Ñ ‘Ó´Ì #·+Á<äXK‚ s¡ #·+Á~ø±yéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ n$<ë´-K´ ~«|ü<Ó«ÌBÛuÛ≤y˚ <äø£å+ düe÷ÁX¯j˚T ˆ
qèdæ+Vü≤uÛ≤s¡rXÊK´ Vü≤]+ ÁX¯ó‹>∑TVü‰ÁX¯j·TyéT ˆˆ »>∑<äTZs¡T
XÀ¢ˆˆ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT‘ê+ j·÷+‹ j·Te÷Á•‘·´ »HêÁX¯Ùj˚T ˆ l dü∫Ã<ëq+<ä
ø£åsêø£ås¡eTr‘·+ ‘·+ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT jÓ÷–qyéT ˆˆ uÛ≤s¡r eTVü‰kÕ«$Tq'
3
XÀ¢ˆˆ øÏ+ø£Øø£è‘· uÛÑ÷bÕ\+ |ü+πøs¡TVü≤ düe÷qq+ ˆ
‘·+ ø±s¡TD´|üjÓ÷sê•+ X¯+ø£sêK´+ >∑Ts¡T+ ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ #·+Á~ø±<ÛäefiÀ<ës¡ kÕ+Á<äø°]Ô#·Ã¤{≤<Ûäs¡+ ˆ
Ç+Á~jÓÆTs¡T›s¡®j·T+ HÍ$T #·+Á<äX‚Ks¡ uÛ≤s¡ryéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ Á|üdæ<ä∆ $<ë´ì\j·TeTdüe÷q >∑TD√‘·ÿ≥+ ˆ
_düC≤øå±s¡Ãø£+ uÛÑø±Ô´ qèdæ+Vü≤+ rs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ |ü⁄s¡TVüA‘ê~ <˚yÍ|òüT bÂs¡Tùwj·T >∑TD√‘·ÿ≥+ ˆ
|ü⁄s¡TcÕs¡úÁ|ü<ä+ HÍ$T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT jÓ÷–qyéT ˆˆ »>∑<äTZs¡T
XÀ¢ˆˆ ø±eT~«s¡<ä |ü+#êdü´sêeTD°j·Tø£ eT+~s¡+ ˆ l qèdæ+Vü≤ uÛ≤s¡r
k˛yÓ÷|üe÷qq+ leTÁ<ëeT#·+Á<ä >∑Ts¡T+ uÛCÑ Ò ˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
XÀ¢ˆˆ düTs¡dæ+<ÛäT \dürÿ]Ô+ düàs¡dæ+<ÛäT|òüT{À<ä“¤e+ ˆ
Hês¡dæ+Vü‰s¡Ãø£+ leTHêïs¡dæ+Vü≤ j·T‹+ uÛÑCÒ ˆˆ
XÀ¢ˆˆ kÕsê-kÕs¡ $y˚ø£»„+ e÷s¡ø±qq≈£î+»s¡+ ˆ
X¯Ss¡+ <ëH˚ #· ìs¡‘·+ Hês¡dæ+Vü≤j·T‹+ uÛÑCÒ ˆˆ
XÀ¢ˆˆ qèdæ+Vü≤‘ê+ Á|üj·÷+‘ê´X¯ó j·Te÷Á•‘·´ »Hê uÛÑT$ ˆ
‘·+ qèdæ+Vü≤>∑Ts¡T+ e+<˚ ~«>∑TD√|ü|ü<ä+ dü<ë ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ‘·+ düs¡«uÛÑ÷‘êuÛÑj·T<ä+ $uÛÑyÓ’s¡ì«‘·+ |üs¡+ ˆ
Hês¡dæ+Vü≤+ >∑Ts¡T+ #ê|æ qe+ C≤„Hês¡íe+ uÛÑCÒ ˆˆ
XÀ¢ˆˆ dü‘·´dü«s¡÷|ü+ düC≤® „q ìwü˜+ kÕøå±∫Ã¤e+ |üs¡+ ˆ »>∑<äTZs¡T l
dü<ë <ëqs¡‘+· <ë+‘·+ dü∫Ã<ëq+<äe÷ÁX¯jT˚ ˆˆ dü∫Ã<ëq+<ä •yê_Ûqe
XÀ¢ˆˆ eTVü‰y˚Ts¡T düeT+ <ÛÓ’πs´ e÷<ÛäTπs´-|üéTè‘√|üeT+ ˆ qèdæ+Vü≤ uÛ≤s¡r
}Vü‰b˛Vü‰s¡ú ìcÕí‘·+ Hês¡dæ+Vü≤ >∑Ts¡T+ uÛÑCÒ ˆˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
XÀ¢ˆˆ dü∫Ã‘êÔ+ãT» $TÁ‘êj·T dü#·Ã]Á‘·j·TTCÒ qeT' ˆ
dü∫Ã<ëq+<ä uÛ≤s¡‘Ó´Ì dü∫Ã<ëq+<ä eT÷s¡Ôj˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ dü∫Ã<ëq+<ä uÛ≤s¡‘Ó´Ì qyê´j·÷düTÔ qyÓ÷-ìX¯+ ˆ
uÛÑyê´‘·à C≤„q ìs¡÷∆‘ê$<ë´ ø±s√´|ü\ã∆j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ e÷s¡ e÷‘·+>∑ |ü+#êdü´+ eT<ädüs¡Œ ~«»s¡¸uÛÑ+ ˆ
qèdæ+Vü≤ uÛ≤s¡r+ e+<˚ õ‘êø£å ‘·Ts¡>∑+ dü<ë ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ‘·‘·Ô «eTkÕ´~ y˚<ë+‘· yêø±´s¡ú C≤„q yê]<∏˚' ˆ
|üPs¡í #·+Á<äeTdü+ e+<˚ dü∫Ã<ëq+<ä jÓ÷–qyéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ n_Ûqe |ü<ä |üPsê«Hé dü∫Ã<ëq+<ä dü+C≤„Hé
ì>∑eT •Ks¡ y˚<ë´Hé ì‘·´ ø£fi≤´D s¡÷bÕHé ˆ »>∑<äTZs¡T
Á‹uÛÑTeq »q e+<ë´Hé düs¡« ˝À¬ø’ø£ Vü≤è<ë´Hé l #·+Á<äX‚Ks¡ uÛ≤s¡r
Vü≤è<äjT· ø£eT\ eT<Û´˚ uÛ≤ej·÷eT´+ãTC≤-kÕ´Hé ˆˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
4
XÀ¢ˆˆ Á|üVü‰¢<ä es¡<√ <˚y√ jÓ÷ qèdæ+Vü≤' |üs√ Vü≤]' ˆ
qèdæ+¨bÕdüø£+ ì‘·´+ ‘·+ qèdæ+Vü≤ >∑Ts¡T+ uÛÑCÒ ˆˆ
XÀ¢ˆ l dü∫Ã<ëq+<ä •yê_Ûqe´ qèdæ+Vü≤ uÛ≤s¡‘´· _Û<ëÛ Hé j·Tr+Á<ëHé ˆ
$<ë´ìBÛHé eT+Á‘ì· BÛHé dü<ë-‘·à ìcÕ˜Hé uÛCÑ Ò e÷qe X¯+uÛTÑ s¡÷bÕHé ˆ
XÀ¢ˆˆ dü<ë-‘·à <Ûë´q ìs¡‘·+ $wüj˚TuÛÑ´' |üsêvóàK+ ˆ
HÍ$T XÊÅùdÔwüß ìcÕí‘·+ #·+Á<äX‚Ks¡ uÛ≤s¡ryéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ $y˚øÏq+ eTVü‰ Á|ü»„+ <ÛÓ’sö´<ës¡´ø£åe÷ ì~Û+ ˆ »>∑<äTZs¡T
dü<ë_Ûqe |üPs¡«+ ‘·+ $<ë´rs¡ú >∑Ts¡T+ uÛÑCÒ ˆˆ leT<ä_Ûqe $<ë´rs¡ú
XÀ¢ˆˆ nC≤„Hê+ C≤Vü≤ïM rs¡ú+ $<ë´rs¡ú+ $y˚øÏHê+ ˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
düπs«cÕ+ düTK<ä+ rs¡ú+ uÛ≤s¡rrs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ uÛ≤s¡rrs¡ú Hêe÷ï jÓ÷ uÛ≤_Ûdü‡+B|üj·THé »>∑‘Y ˆ
ÄC≤„q <Ûë«+‘· dü+#Û˚‘êÔ »j·T‘·´<ä´ »>∑<äTZs¡T' ˆˆ
XÀ¢ˆˆ ãTTwü´X¯è+>∑ |ü⁄sêBÛX¯+ ‘·T+>±rs¡ ìyêdæq+ ˆ
uÛÑø±Ô-yÓ÷<ä Á|ü<ä+ e+<˚ uÛ≤s¡rrs¡ú dü<äTZs¡TyéT ˆˆ
XÀ¢ˆˆ uÛ≤s¡r ø£s¡TD≤\ã∆ rs¡úsê•+ ‘·b˛ì~Û+ ˆ
uÛÑø£ÔuÀ<ÛäÁ|ü<ä+ |üP»´+ uÛ≤s¡rrs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ
XÀ¢ˆˆ uÛ≤s¡r ø£s¡TD≤ bÕÁ‘·+ uÛ≤s¡r |ü<ä uÛÑ÷wüD+ ˆ »>∑<äTZs¡T
uÛ≤s¡r |ü<äe÷s¡÷&ÛÉ+ uÛ≤s¡rrs¡úe÷ÁX¯j˚T ˆˆ l uÛ≤s¡rrs¡ú
XÀ¢ˆˆ $<ë´ $qj·T dü+|üqï+ M‘·sê>∑+ $y˚øÏq+ ˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
e+<˚ y˚<ë+‘· ‘·‘·Ô«»„+ $<ÛäTX‚Ks¡uÛ≤s¡ryéT ˆˆ
XÀ¢ˆ l>∑Ts¡«$∫Ã¤qï |üs+¡ |üsêj·÷+ uÛ÷Ñ eT+&É˝≤#ês¡´ø£ kÕs¡«uÛÖe÷Hé ˆ
yêÚ≤´q dæ+Vü‰düq |ü≥ºuÁÑÛ <ëHé uÛCÑ Ò >∑Ts¡÷Hé X¯è+>∑|⁄ü Ø eTπsXƒ ÊHé ˆ
XÀ¢ˆ j·T‘êŒ<ä |üP»q s¡‘·dü´ eT˙wæ‘ê-|æÔ' ÁbÕ‘·´øÏåø° uÛÑe‹ uÛÑøÏÔj·TT‘·dü´ |ü⁄+dü' ˆ
yê#ê\j·T‘·´|æ #· eT÷ø£eT¨ j·TBj·TkÕqTÁ>ù∑ V≤ø£Då eTMT >∑Ts¡y√ »j·T+‹ ˆ
XÀ¢ˆ Äùd‘·To‘ê#·\ eT<Û´ä e]Ô $<ä«<ä«]ôwÌd˜ ‡ü eTTbÕdü´‘˚ j·T' ˆ
esêíÁXe¯ ÷#ês¡ $#ês¡ <äø+å£ l <äøDåÏ ≤e÷ïj·T >∑Ts¡T+ uÛCÑ ≤eT' ˆ
XÀ¢ˆ l ‘·T+>∑uÁÑÛ <ë ‘·{˙Ï ‘·≥düú l XÊs¡<ë |”s¡ƒ ø£è‘· Á|‹ü cÕ˜Hé ˆ
»>∑<Tä sZ ÷¡ +#·Ã è¤ +>∑|⁄ü Ø j·TrXÊHé uÛøÑ ±Ô´ uÛ»Ñ qÔdTü ‡œH√ uÛeÑ +‹ ˆ
XÀ¢ˆˆ »j·T‘·T »j·T‘·T ‘·Tv±Zrs¡>± XÊs¡<ë+u≤
»j·T‘·T »j·T‘·T leT#·Ã+Á<äeTÚ[düT‡πs&É´' ˆ »>∑<äTZs¡T
»j·T‘·T »j·T‘·T $ù|òTïÁ&É‘·ï>∑s√“¤ >∑DÒXÀ` l $<ÛäTX‚Ks¡ uÛ≤s¡r
»j·T‘·T »j·T‘·T XÊÅdüÔ+ CÖ´‹wü+ y˚<ä#·≈£åî' ˆˆ eTVü‰kÕ«$Tq'
5
l X¯+ø£sê#ês¡´ nc˛º‘·Ôs¡ X¯‘·Hêe÷e['
XÀ¢ˆˆ ÁX¯ó‹ düàè‹ |ü⁄sêD≤Hêe÷\j·T+ ø£s¡TD≤-\j·T+ ˆ
qe÷$T uÛÑ>∑e‘êŒ<ä X¯+ø£s¡+ ˝Àø£ X¯+ø£s¡yéT ˆˆ
z+ X¯+ø£sê#ês¡ésê´j·T qeT' z+ ì‘ê´q+<ëj·T qeT'
z+ ÁãVü‰àq+<ä Á|ü<ëj·Tø±j·T qeT' z+ ìsê‘·+ø±j·T qeT'
z+ nC≤„q‹$Tsê~‘ê´j·T qeT' z+ ìdü‡+>±j·T qeT'
z+ düTC≤„Hê+ãT~Û #·+Á<äeTùd qeT' z+ ìs¡à˝≤‘·àø±j·T qeT'
z+ esêíÁX¯eT Á|ü‹cÕ˜Á‘˚ qeT' z+ ìs¡àe÷j·T qeT'
z+ leT‘˚ qeT' z+ ìs¡Vü≤+ø±sêj·T qeT'
z+ eTTøÏÔÁ|ü<ëj·Tø±j·T qeT' z+ $X¯«e+<ä´|ü<ë+ãTC≤j·T qeT'
z+ •c˛´|ü<˚X¯ìs¡‘êj·T qeT' z+ dü‘·Ô «Á|ü<ÛëHêj·T qeT'
z+ uÛÑø±Ô;ÛwüºÁ|ü<ëj·Tø±j·T qeT' z+ dü<ë“¤yêj·T qeT'
z+ dü÷ø£åà‘·‘·Ô«s¡Vü≤düĆ≤„j·T qeT' 10 z+ dü+U≤´r‘·>T∑ D√»«® ˝≤j·T qeT' 40
z+ ø±sê´ø±s¡´Á|üuÀ<Ûäø±j·T qeT' z+ nq|òü÷j·T qeT'
z+ C≤„qeTTÁ<ë+∫‘·ø£sêj·T qeT' z+ kÕs¡Vü≤è<äj·÷j·T qeT'
z+ •wü´Vü≤è‘êÔ|üVü‰s¡ø±j·T qeT' z+ düT~Ûj˚T qeT'
z+ |ü]ÁyêC≤ÁX¯yÓ÷<ä∆ÅπsÔ qeT' z+ kÕs¡dü«‘· Á|ü<ëj·T qeT'
z+ düs¡«‘·+Á‘·dü«‘·+Á‘·~Ûj˚T qeT' z+ dü‘ê´‘·àH˚ qeT'
z+ n<Ó«Ì‘·kÕú|üHê#êsê´j·T qeT' z+ |ü⁄Dó˝≤j·T qeT'
z+ kÕøå±#·Ã¤+ø£s¡s¡÷|üuÛÑè‘˚ qeT' z+ kÕ+K´jÓ÷>∑$#·ø£åD≤j·T qeT'
z+ wüDà‘· kÕú|üHê#êsê´j·T qeT' z+ ‘·b˛sêX¯j˚T qeT'
z+ Á‘·sT÷e÷s¡Z Á|üø±X¯ø±j·T qeT' z+ eTVü‰‘˚»ùd qeT'
z+ y˚<ä y˚<ë+‘· ‘·‘ ·Ô«C≤„j·T qeT' 20 z+ >∑TDÁ‘·j·T$uÛ≤>∑$<˚ qeT' 50
z+ <äTsê«~eT‘·K+&ÉHêj·T qeT' z+ ø£*|òü÷ïj·T qeT'
z+ yÓ’sê>∑´ìs¡‘êj·T qeT' z+ ø±\ø£s¡àC≤„j·T qeT'
z+ XÊ+‘êj·T qeT' z+ ‘·yÓ÷>∑TD ìyês¡ø±j·T qeT'
z+ dü+kÕsês¡íe‘ês¡ø±j·T qeT' z+ uÛÑ>∑e‘˚ qeT'
z+ Á|üdüqïe<äHê+uÛÀC≤j·T qeT' z+ uÛ≤s¡rCÒÁ‘˚ qeT'
z+ |üs¡e÷s¡úÁ|üø±X¯ø±j·T qeT' z+ XÊs¡<ë-Vü‰«q|ü+&ç‘êj·T qeT'
z+ |ü⁄sêD Ádüà è‹ kÕs¡C≤„j·T qeT' z+ <Ûäsêà<Ûäs¡à$uÛ≤>∑C≤„j·T qeT'
z+ ì‘·´‘·èbÕÔj·T qeT' z+ \ø£åúÛÒ<äÁ|ü<äs¡Ùø±j·T qeT'
z+ eTVü≤‘˚ qeT' z+ Hê<ä_+<äTø£fi≤-_ÛC≤„j·T qeT'
z+ X¯ó#·j˚T qeT' 30 z+ jÓ÷–Vü≤è‘·Œ<äàuÛ≤düÿsêj·T qeT' 60
6
z+ nr+Á~j·T C≤„qì<Ûäj˚T qeT' z+ ~«dü|üÔ‹eT‘√#˚Ã¤Å‘˚Ô qeT'
z+ ì‘ê´ì‘·´$y˚ø£e‘˚ qeT' z+ düs¡«~–«»j·TÁ|üuÛÑy˚ qeT'
z+ ∫<ëq+<ëj·T qeT' z+ ø±cÕj·TedüH√ù|‘êj·T qeT'
z+ ∫qàj·÷‘·àH˚ qeT' z+ uÛÑk˛à<ä÷∆[‘· $Á>∑Vü‰j·T qeT'
z+ |üs¡ø±j·TÁ|üy˚X¯ø£è‘˚ qeT' z+ C≤„Hê-‘·à¬ø’ø£ <ä+&Ü&ÛÜ´j·T qeT' 90
z+ ne÷qTwü#·]Á‘ê&ÛÜ´j·T qeT' z+ ø£eT+&É\T \dü‘·ÿsêj·T qeT'
z+ πøåeT<ësTTH˚ qeT' z+ >∑Ts¡TuÛ÷Ñ eT+&É˝≤#êsê´j·T qeT'
z+ ø£åe÷ø£sêj·T qeT' z+ uÛÑ>∑e‘êŒ<ädü+»„ø±j·T qeT'
z+ uÛÑyê´j·T qeT' z+ yê´düdü+<äs¡ÙqÁ|”‘êj·T qeT'
z+ uÛÑÁ<äÁ|ü<ëj·T qeT' 70 z+ ãTTwü´X¯è+>∑|ü⁄πsX¯«sêj·T qeT'
z+ uÛÑ÷]eTVæ≤y˚Tï qeT' z+ kÂ+<äs¡´\Vü≤ØeTTK´ ãVüQk˛ÔÁ‘·
z+ $X¯«s¡+»ø±j·T qeT' $<Ûëj·Tø±j·T qeT'
z+ dü«Á|üø±XÊj·T qeT' z+ #·‘·Twüwæº ø£fi≤_ÛC≤„j·T qeT'
z+ dü<ë<Ûësêj·T qeT' zs ÁãVü≤àsêø£ådüyÓ÷ø£å<ëj·T qeT'
z+ $X¯«ã+<Ûäy˚ qeT' z+ leTqà+&Éq$TÁXÊK´dü«j·T+uÛÑ÷
z+ X¯óuÛÀ<äj·÷j·T qeT' »j·TdüqTï‘êj·T qeT'
z+ $XÊ\ø°s¡Ôj˚T qeT' z+ ‘√≥ø±#ês¡´dü+|üPC≤´j·T qeT' 100
z+ yê^XÊj·T qeT' z+ |ü<äàbÕ<ë]Ã‘ê+Á|òæTø±j·T qeT'
z+ düs¡«˝Àø£Væ≤‘√‘·T‡ø±j·T qeT' z+ Vü≤kÕÔeT\ø£jÓ÷^+Á<ä
z+ ø¬ ’˝≤düj÷· Á‘êdü+ÁbÕ|üÔ ÁãVü≤àC≤„qÁ|ü<ëj·Tø±j·T qeT'
#·+Á<äeTÚ[ Á|ü|Pü »ø±j·T qeT' 80 z+ düTπsX¯«sêK´dü∫Ã¤wü´
z+ ø±+#ê´+ l#·Áø£sêC≤K´ düHêï´kÕÁX¯eT<ëj·Tø±j·T qeT'
j·T+Á‘·kÕú|üq BøÏå‘êj·T qeT' z+ qèdæ+Vü≤uÛÑø±Ôj·T qeT'
z+ #·Áø±‘·àø£‘ê≥+ø£ z+ düÁ<ä‘·ï>∑s¡“¤ ùV≤s¡+ã |üP»ø±j·T qeT'
‘√wæ‘ê+u≤eTH√s¡<∏ëj·T qeT' z+ yêÚ≤´dæ+Vü‰düHêBÛXÊj·T qeT'
z+ lÁãVü≤àdü÷Á‘√|üìwü<ë“¤cÕ´~ z+ »>∑‘·÷ŒC≤´j·T qeT'
Á>∑+<∏äø£\Œø±j·T qeT' z+ l »>∑<äTZs¡y˚ qeT' 108
z+ #·‘T· ]›øÃ£ ‘·Tsêe÷ïj·T Á|ü‹cÕ˜Á‘˚ qeT' z+ l X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘êŒ<ë#ês¡´
z+ eTVü‰eT‘·j˚T qeT' kÕ«$TH˚ qeT'
XÀ¢ˆˆ dü<ë•e düe÷s¡+uÛ≤+ X¯+ø£sê#ês¡´ eT<Ûäé÷+ ˆ
ndüà<ë#ês¡´ |üs¡´+‘ê+ e+<˚ >∑Ts¡T |üs¡+|üsêyéT ˆˆ
7
8
X¯è+>±Á~ »>∑<äTZs¡TdüTÔ‹'
XÀ¢ˆˆ X¯è+>±Á~+ s¡»‘ê#·˝≤<äT|ü>∑‘·+ l#·Åq›eTÚ∞X¯«s¡+
leT#·Ã¤vÿs¡ ùd$‘ê+ X¯óuÛÑj·TTCÒ l XÊs¡<ë+u≤+ qTeT' ˆ
‘·q÷à]Ô<ä«j·Ts¡÷|æD√-œ\>∑Ts¡÷Hé luÛ≤s¡rrs¡úHê`
èTïÅoÙeT~«<ÛäTX‚Ksê_Û<Ûä>∑Ts¡÷Hé ‘·‘êŒDÏ|ü<√à<ä“¤yêHé ˆˆ
XÀ¢ˆˆ X¯èv±ZÁ~X¯Ã $uÛ≤+&Éø±‘·à»eTTìdüTÔv±Z #· lX¯vÿsê`
`#ês√´ C≤„q<ä XÊs¡<ë #· »q˙ l#·Åq›eTÚ∞X¯«s¡' ˆ
áXÊH√ eT\Vü‰ìø£è‘Y >∑D|ürs¡‘êïì«‘·k˛Ôs¡Dk˛ú`
`s¡ø£å+‘·T »>∑<äTZs¡÷ #·, ø£è|üj·÷-kÕàHé düs¡«<ë |üPõ‘ê' ˆˆ
>∑Ts¡T Á|üD≤eT'
XÀ¢ˆˆ leT∫Ã+‘·\bÕ{Ï e+X¯ $\dü‹‡<ë∆qÔ yêsê+ì<Û˚'
o‘ê+X¯ó+ j·T$TVü‰eTqìÔ $ãT<Ûë' l dü÷s¡´Hêsêj·TDyéT ˆ
‘·‘·TŒÁ‘·dü´ ≈£î≥T+ãsêeT $<äTc˛ CÀ´‹s¡TZs√s¡ï' |æ‘·T'
düs¡«»„dü´ dü<ë |ü<ë+ãT»j·TT>∑+ uÛÑ÷j·÷<ä;ÛwüºÁ|ü<äyéT ˆˆ
ø£s¡Ô è e+XÊe['
XÀ¢ˆˆ leT∫Ã+‘·\bÕ{Ï e+X¯‹\ø£' l ù|s¡T uÛÑ{≤º‘·à»'
uÛ≤s¡<ë«C |ü$Á‘· >√Á‘· »qqdæ‡<ë∆qÔ XÊÅkÕÔs¡∆$‘Y ˆ
j·T\¢ CÀ´‹wæø±Á>∑D°]«»j·T‘˚ y˚<ëvZ$‘·‡‘·ýêø˘
|üx±ÃvZ+ Á|ü‹e‘·‡s¡+ Á|üø£≥j·THé l ø=+&ÉM{°Ï|ü⁄πs ˆˆ
>√Á‘ê|ü‘·´+ ‘·dü´ yÓ’ ùd‘·TsêeT' U≤´‘√ $<ë«qÁ‹e‘·Ôdü´ |ü⁄Á‘ê' ˆ
Ms¡k˛‡eTk˛‡eTj·÷s¡´ÅdüÔjÓ÷ yÓ’ dü+U≤éqÔdüÔÁ‘· Msês¡´dü÷πs' ˆˆ
uÛÑÁ<ädüT+<äs¡ dü÷sês¡´ ø£èwüíj·÷|üŒj·THêeTø±' ˆ
U≤´‘ê' |üP‘ê' ø√$<ëX¯Ã ÁãVæ≤àcÕ˜' |ü+#·dü÷qe' ˆˆ
‘·Á‘· düT+<äs¡sêe÷K´XÊÅdæÔDdüTÔ düT‘êÅdüÔj·T' ˆ
düTÁãVü≤àD´düTBÛπs®´wü˜' dü÷s¡´Hêsêj·TDdüÔ<∏ë ˆˆ
Ä~X‚cÕe<Ûë˙ #· ‘·Á‘·‘êeÁ>∑»+ $Hê ˆ
<ä‘ÍÔ |æ‘·èe´jÓ÷πse $<äTc˛s¡“¤Á<ä ø£èwüíjÓ÷' ˆˆ
Ä~X‚wüãT<ÛäkÕ´‘·à dü+uÛÑe' b˛wæ‘·düÔ<∏ë ˆ
|ü⁄Á‘·X¯Ã l dü÷s¡´Hêsêj·TD $<ä«∫Ã¤s√eTDÒ' ˆˆ
l Ms¡˙\ø£+sƒê~' $U≤´‘·' ø=|üŒπs|ü⁄πs ˆ
≈£î≥T+ãsêeTdæ<ë∆˙Ô X¯ó∫XÊÙqÔdüÔb˛<Ûäq' ˆˆ
|æ‘ê-kÕàø£+ k˛<äsêD≤+ wüD≤í+ CÀ´‹]«<äÁ>∑D°' ˆ
ø£åj·Te÷dü$y˚ø±~ Á>∑+<∏äø£è‘Y, ÁãVü≤à$‘·ÿ$' ˆˆ
ªª•ek˛eTdüTq›sê~eT e÷<Ûäe<ä‘êÔμμ _Û<ÛëH√-Vü≤yéT ˆ
Vü≤]Hêsêj·TDø£èwüí' düTÁãVü≤àD´X¯Ã y˚T-qTCÖ uÛÑø±Ô ´ ˆˆ
‘·‘·Œ<ëã® j·TT>∑+ <Ûë´‘ê« ‘·<äTπøÔHÓ’e es¡ÔàHê ˆ
|üx±ÃvZ+ s¡#·j·÷yÓ÷-<ä´ dü÷s¡´ dæ<ë∆qÔ düeTà‘·yéT ˆˆ
10
l •yêj·T>∑Ts¡y˚ qeT' l >∑Ts¡TuÛÀ´qeT' l eTVü‰>∑D≤~Û|ü‘·j˚T qeT'
XÀ¢ˆˆ dü<ë•e düe÷s¡+uÛ≤+ X¯vÿsê#ês¡´ eT<Ûäé÷+ ˆ
ndüà<ë#ês¡´ |üs¡´HêÔ+ eH˚›˚ >∑Ts¡T|üs¡+|üsêyéT ˆˆ
XÀ¢ ˆˆ lø£fi≤´D>∑TD≤eVü≤+ ]|ü⁄Vü≤s¡+ <äTdü‡ «|üï <√cÕ|üVü≤+
>∑+>±kÕïq $X‚wü |ü⁄D´|òü\<ä+ >√<ëq‘·T\´+ qèD≤yéT ˆ
Äj·TTs¡« è~∆<äeTT‘·ÔeT+ X¯óuÛÑø£s¡+ dü+‘êq dü+|üÅ‘·Œ<ä+
HêHêø£s¡àdüTkÕ<Ûäq+ düeTT∫‘·+ |üx±ÃvZe÷ø£s¡í ´‘êyéT ˆˆ
á dü+e‘·‡s¡eTT sêE X¯ì, eT+Á‹ s¡$. ùdHês¡Èy˚T|òü÷~Û|ü‘·éTT\T
≈£L&Ü X¯ìπø \_Û+∫q$. dükÕ´~Û|ü‹ ãT<ÛäT&ÉT. <ÛëHê´~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT. s¡kÕ~Û|ü‹
X¯óÁ≈£î&ÉT. ˙s¡kÕ~Û|ü‹ ãT<ÛäT&ÉT. sêE, eT+Á‹ Çs¡Te⁄s¡T bÕ|ü⁄\>∑T≥j˚T >±ø£
qeHêj·T≈£î\˝À ◊<äT>∑Ts¡T bÕ|ü⁄\T, q\T>∑Ts¡T e÷Á‘·yT˚ X¯óuÛTÑ \T n>∑T≥#˚ eT]j·TT
|ü⁄s√Væ≤‘ê~ ñ|üHêj·T≈£î\˝À eTT>∑TZs¡T bÕ|ü⁄\>∑T≥, ÄXÊ«~Û|ü‹ yÓTT<ä\>∑T
yêìj·T+<äT bÕ|ü⁄\≈£î ø=ìï Ä~Û|‘ü ´· eTT\T ø£\T>∑T≥ e\q eT<Û´ä eT<Û´ä <˚Xe¯ TTq
ø=+‘· nXÊ+‹, n\»&ç, sê»ø°j·T ñÁ~ø£Ô‘·\T+&ÉTqT. ‘·s¡#·T>∑H˚y√ düeTdü´\T
m<äTs¡>∑T#·T+&ÉTqT. X¯óuÛÑT\≈£î ≈£L&Ü Ä~Û|ü‘·éTT\T ñqï+<äTq ‹]– Á|üXÊ+‘·
|ü]dæ‘ú T· \T @s¡Œ&ÉTqT. yÓTT‘·eÔ TT MT<ä <˚Xe¯ TT düT_Ûøå£ düTK XÊ+‘·T\‘√ qT+&É>\∑ <äT.
ãT<ÛäT&ÉT dükÕ´~Û|ü‹ nsTTq+<äTq |ü+≥\T eT<ÛäéTeTT. <ÛëHê´~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT
nsTTq+<äTq eT+∫ es¡¸eTT\T+&ÉTqT. bÕ&ç|ü+≥\T u≤>∑T+&ÉTqT. X¯ìøÏ >∑\
Ä~Û|‘ü ´· u≤VüQfi¯éTT#˚ q\T|ü⁄ es¡eí TT >∑\ |ü+≥\T, q\¢ì uÛ÷Ñ eTT\T |ò*ü +#·TqT.
ÄÅsê› Á|üy˚X¯ ø±\eTTqT ã{Ïº Ä+Á<Ûä<˚X¯eTT düT_Û≈£åeTT>∑qT+&É>∑\<äì
‘√#·T#·Tqï~. m≈£îÿe |òü\eTT\T u≤>∑Tqï$. Á|üy˚X¯ düeTj·TeTT sêÁ‹ n>∑T≥,
\>∑ïeTTq≈£î >∑\ >∑Ts¡TMø£åD e\q Ä+Á<Ûä<˚X¯eTTq≈£î düTeèwæº, düT_Ûø£åeTT, πøåeTeTT
ø£\T>∑Tqì #Ó|Œü e#·TÃqT. es¡¸, »>∑\>¢ ï∑ eTT\Hê˝À∫+#·>± yÓTT‘·eÔ TT MT<ä <˚Xe¯ TT
düT_Ûø£åeTT>∑, πøåeTeTT>∑qT+&ÉTqT. nsTTqq÷, >∑Ts¡T X¯ì sêVüQ πø‘·T, ≈£î» sêVüQ
X¯ì πø‘·T düeTdü|üÔø£ düeTj·TeTT\+<äT ø=+‘· n\»&ç, Ä+<√fi¯q\T, j·TT<ä∆
uÛj
Ñ ÷· <äT\T, qwüeº TT\T »s¡T>∑e#·TÃqT. á dü+e‘·‡s¡eTT ÄcÕ&Û,É ÁXÊeD, e÷s¡•Z s¡,
|ü⁄wüé÷düeTT\T ñ‘·ÔeT|òü\ Á|ü<äeTT\T>∑qT, yÓ’XÊK, ÄX¯«j·TT», bòÕ\TZqeTT\T
eT<Û´ä eTeTT>∑qT, #ÓÁ’ ‘,· CÒ´wü,˜ uÛ≤Á<ä|<ü ,ä ø±]Ôø,£ e÷|òTü e÷düeTT\T kÕe÷qéTT>∑qT+&ÉTqT.
11
l eTVü‰ >∑D≤~Û|ü‘·j˚T qeT' leT‘˚ Vü≤j·TÁ^yêj·T qeT'
l •yêj·T >∑Ts¡y˚ qeT' l eTVü‰ düs¡dü«‘Ó’´qeT'
dü«düÔ ´düTÔ düeTdüÔ ø£fi≤´D uÛ≤»qdü´ ÁXÖ‘·kÕàs¡Ô ì‘·´ HÓ’$T‹Ôø£ ø±eT´
ø£sêàqTcÕ˜q X¯óuÛÑÁøÏj·÷ |üs¡‘·+Á‘· eéVü‰s¡ ùV≤‘·TuÛÑ÷‘·kÕ´dü´ dü+e‘·‡s¡dü´
düècÕº´~ >∑‘·kÂsêu≤›' 1955885120. #·‘·Ts¡›X¯düT eTqTwüß dü|üÔy˚T yÓ’edü«‘·
eTq«+‘·πs ncÕº$+X¯‹‘·y˚T eTVü‰j·TTπ>, ø£è‘· Á‘˚‘ê <ë«|üs¡ j·TTπ>wüß >∑‘˚wüß
es¡Ôe÷H˚ ndæàHé ø£*j·TTπ> >∑‘êu≤›' 5120, ‘·Á‘· j·TT~Ûwæ˜s¡ X¯ø£ Á|üe÷D
kÂsêu≤›' 3044, $Áø£e÷s¡ÿ X¯ø£ Á|üe÷D kÂsêu≤›' 135, es¡eÔ ÷q XÊ*yêVü≤q
X¯ø£ Á|üe÷D kÂsêu≤›' 18000, ‘·Á‘· >∑‘êu≤›' 1941, @cÕú≤›' 16059,
‘·Á‘· Á|üuÛÑyê~ wüwæº eπs¸wüß, <ë«<äX¯ j·TT>±‘·àπøwüß, dü|üÔy˚T |æ‘·è<˚e‘êπø j·TTπ>,
‘·èrj·Tdü´ #·+Á<ä<˚e‘êø£dü´, Ç<ëe‘·‡s¡ dü+»„ø£dü´, ª$ø±]μ HêeTø£dü´ ndü´
dü+e‘·‡s¡dü´ sêC≤~ ìs¡íj·T'.
sêC≤ ` X¯ì' qsêD≤eT~Û|ü‹' ` X¯ì'
eT+Ár ` s¡$' Á>±e÷~Û|ü‹' ` ≈£î»'
ùdHê|ü‹' ` X¯ì' eÅkÕÔ~|Û ‹ü ' ` X¯óÁø£'
dükÕ´~Û|ü‹' ` ãT<Ûä' s¡‘êï~Û|‹ü ' ` s¡$'
<ÛëHê´~Û|ü‹' ` #·+Á<ä' eèøå±~Û|ü‹' ` #·+Á<ä'
nsêÈ~Û|ü‹' ` X¯ì' »+>∑e÷~Û|ü‹' ` ãT<Ûä'
y˚T|òü÷~Û|ü‹' ` X¯ì' düsêŒ~Û|ü‹' ` >∑Ts¡T'
s¡kÕ~Û|‹ü ' ` X¯óÁø£' eTè>±~Û|ü‹' ` X¯ì'
˙s¡kÕ~Û|ü‹' ` ãT<Ûä' Åd”ÔD≤eT~Û|ü‹' ` X¯ì'
|ü⁄s√Væ≤‘·' ` ãT<Ûä' ø√XÊ~Û|ü‹' ` ãT<Ûä'
|üØø£åø£' ` ≈£î»' s¡D≤~Û|ü‹' ` X¯ì'
>∑Dø£' ` >∑Ts¡T' #Û·Á‘ê~Û|ü‹' ` ≈£î»'
Á>±eTbÕ\ø£' ` s¡$' ÄC≤„~Û|ü‹' ` s¡$'
<Ó’e»„' ` X¯ì' eéVü‰sê~Û|ü‹' ` ãT<Ûä'
yê´bÕsê~Û|ü‹' ` X¯ì'
nXÊ«~Û|ü‹' ` s¡$' esê¸~Û|ü‹' ` ãT<Ûä'
>∑C≤~Û|ü‹' ` ãT<Ûä' ‘·{≤ø±~Û|ü‹' ` >∑Ts¡T'
|üX¯SHêeT~Û|ü‹' ` X¯ì' düs¡«<˚XÀ<√´>∑|ü‹' ` s¡$'
<˚yêBÛX¯' ` ãT<Ûä' sêÅcÕº~|Û ‹ü ' ` X¯ì'
13
y˚T|òüT ìs¡íj·TeTT
á dü+e‘·‡s¡eTT qe y˚T|òüTeTT\˝À |ü⁄wüÿ\HêeTø£ y˚T|òüTeTT. y˚Ts¡T|üs¡«‘·
áXÊq´ uÛ≤>∑eTT˝À ñ‘·ŒqïyÓTÆq á y˚T|òüTeTT e\q es¡¸eTT\T ‘·≈£îÿe.
ñ<äø£eTT >∑÷&É |ü]$T‘·eTT. >±* m≈£îÿe>∑ qT+&ÉTqT. ø£+<äeT÷\ |òü˝≤<äT\≈£î
Vü‰ì, 1 ‘·÷eTT es¡¸eTT, 2 ‘·÷eTT\T yêj·TTe⁄. ªª@ø±&ÛÉπø düTeèwæºkÕ‡´‘Yμμ
nqT≥#˚ eT+∫ es¡¸eTT\T+&ÉTqT. Ä&ÛÉø£eTT (‘·÷eTT) nq>± 60 jÓ÷»qeTT\T
yÓ&\É TŒ, 100 jÓ÷»qeTT\ bı&Ée⁄ >∑\ <˚ee÷qeTT#˚ >∑D˙j·TeTT. düeTTÁ<äeTT\
j·T+<äT 10 uÛ≤>∑eTT\T, |üs¡«‘·eTT\ j·T+<äT 7 uÛ≤>∑eTT\T, uÛÑ÷$Tj·T+<äT 2
uÛ≤>∑eTT\T e]¸+#·TqT. düeTTÁ<äeTT\ j·T+<äT 10 uÛ≤>∑eTT\T, |üs«¡ ‘·eTT\ j·T+<äT
9 uÛ≤>∑eTT\T, uÛÑ÷$Tj·T+<äT 1 uÛ≤>∑eTT e]¸+#·Tqì bÕsƒê+‘·s¡eTT ø£\<äT.
c c c
es¡∆+‹ X¯u≤›s¡ú $#ês¡eTT

ªªes¡+∆ ‹μμj·TqT X¯ãe› TT ªeè<ÛTä ` eè<Íμ∆ nqT <Ûë‘·Te⁄qT+&ç ìwüŒqïyÓTqÆ ~.
n~ ªeè~∆μ j·TqT ns¡úeTTqT #Ó|ü⁄ŒqT. |ü⁄{Ïºqs√Eq Äj·TTs¡_Ûeè~∆øÏ Äj·TTwü´
ë÷<äT\H=q]+‘·Ts¡T. ø±e⁄q ªes¡∆+‹μ j·TqT X¯ã›eTT ª|ü⁄{Ïºqs√E|ü+&ÉT>∑μ
nqT ns¡úeTT˝À Á|üjÓ÷–+#·T≥≈£î jÓ÷>∑éTT>∑qTqï~. ø±ì, Ä+Á<Ûä<˚X¯eTT˝À
Ä X¯ã›eTT $|üØ‘ês¡úeTT˝À yê&Éã&ÉT#·Tqï~. ø±ì n~ $TøÏÿ*j·Tdü+>∑‘·eTT.
X¯è+π>Ø »>∑<äTZs¡T eTVü‰dü+kÕúqeTT q+<äT »>∑<äTZs¡Te⁄\ yê] »qà~H√‘·‡eeTT,
yÓTdÆ ÷ü s¡T dü+kÕúqeTT q+<äT eTVü‰sêE\ yê] »qà~H√‘·‡eeTT ªes¡+∆ ‹μ nìj˚T
e+<ä\ dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç eéVü≤]+|üã&ÉT#·Tqï$. ‘·<äqTkÕs¡eTT>± e÷
sT÷ |ü + #ê+>∑ e TTq+<ä T qT, »>∑ < ä T Z s ¡ T e⁄\ yê] »qà~H√‘· ‡ eeTTqT
ªes¡ ∆ + ‹μj· T ìj˚ T ìπ s › • +#· T #· T HêïeTT. dü V ü ≤ è<ä j · T T\T Ä |ü < ä e TTq≈£ î
$|üØ‘ês¡eú TTqT |ü]‘·´õ+∫, ô|C’ |… Œæ q dü]jÓTÆ qj·Ts¡eú TTqT Á>∑V≤æ +|üee\dæq~>±
eTq$.
cc c
14
es¡¸<ëÛ Hê´<äjT· '
es¡¸+ ` 17 yÓ÷Vü≤' ` 7Á<äTeTø°≥ø£eè~∆' ` 8
<Ûëq´+ ` 7 eT<ä' ` 3‘·HêïX¯' ` 8
o‘·+ ` 13 e÷‘·‡s¡´+ ` 13
@cÕ+ |üs¡eT
‘·èD+ ` 7 düTK+ ` 3|òü\ uÛ≤>±' ` 8
ñwü+í ` 17 <äT'K+ ` 7≈£åî<Ûë ` 3
e÷s¡T‘·+ ` 13 uÛÀ>∑' ` 9‘·ècÕí ` 11
Á|üC≤eè~∆' ` 15 $&É+ã+ ` 9ìÁ<ë ` 11
‘·HêïX¯' ` 15 eTH√y˚<qä + ` 7Ä\dü´+ ` 5
sê»$&É«s¡+ ` 11 <˚«wü' ` 3ñ<√´>∑' ` 11
ñÁ>∑+ ` 5 Á|ü‹cÕ˜ ` 15
XÊ+‘·+ ` 13
|ü⁄D´+ ` 5 nÁ|ü‹cÕ˜ ` 9Áø√<Û'ä ` 11
bÕ|ü+ ` 5 <ä÷´‘·' ` 19
&É+ã' ` 3
@cÕ+ |üs¡eT eT‘·‘Ô ê ` 11
$TÁ‘·u<ÒÛ 'ä ` 1
|òü\ uÛ≤>±' ` 17 |ü⁄s¡Tc˛‘·Œ‹Ô' ` 19
Çwü‘º ê ` 13
yê´<Ûjä T· ' ` 9 ÅdDÔ” ≤eTT‘·Œ‹Ô' ` 9s¡dü ìwüŒ‹Ô' ` 7
ñ|üXe¯ Tq+ ` 9 <Ûë‘·Tyê<ä' ` 15
|ò\ü ìwüŒ‹Ô' ` 11
Ä#ês¡' ` 15 uÛj
Ñ T· + ` 3@cÕ+ |üs¡eT
nHê#ês¡' ` 15 XÖs¡´+ ` 7|òü\ uÛ≤>±' ` 13
»Hêàì ` 13 <äTwüº ìÁ>∑Vü≤' ` 11
C≤„q+ ` 7
eTs¡D≤ì ` 13 •wübº Õ\q+ ` 15
nC≤„q+ ` 15
<˚XÀ|üÁ<äe' ` 19 dü‘´· + ` 19
ø±|ü≥´+ ` 3
<˚Xk¯ Õ«dü´ú + ` 17 ndü‘´· + ` 5ìcÕÿ|ü≥´+ ` 13
#√s¡uj ÑÛ T· + ` 9 $XÊ«dü' ` 7<Ûë]àø£+ ` 17
‘·HêïX¯' ` 15 n$XÊ«dü' ` 9n<Ûë]àø£+ ` 1
n–ïuÛj Ñ T· + ` 3 <äj·÷ ` 11
@cÕ+ |üs¡eT
n–ïXÊ+‹' ` 9 ìs¡j › ÷· ` 13
|òü\ uÛ≤>±' ` 17
eTè>√|üÁ<äe' ` 19 Hê´j·T' ` 15
>√e÷j·TTeè~∆' ` 10
eTè>∑øj å£ T· ' ` 17 nHê´j·T' ` 17
‘·HêïX¯' ` 7
ø°≥ø£uj ÑÛ T· + ` 3 @cÕ+ |üs¡eT düd´ü ø°≥ø£eè~∆' ` 13
‘·HêïX¯' ` 13 |ò\ü uÛ≤>±' ` 19 ‘·HêïX¯' ` 13
eT÷wæøe£ è~∆' ` 15 düd´ü eè~∆' ` 6 X¯\uÛÑeè~∆' ` 1
‘·HêïX¯' ` 9 ‘·HêïX¯' ` 6 ‘·HêïX¯' ` 1
düs√Œ|üÁ<äe' ` 13 |üXó¯ eè~∆' ` 11 eTX¯ø£eè~∆' ` 1
‘·HêïX¯' ` 11 ‘·HêïX¯' ` 7 ‘·HêïX¯' ` 7
ø±eT' ` 3 X¯óø£eè~∆' ` 7 eT‘·TÿDeè~∆' ` 4
˝ÀuÛ'Ñ ` 7 ‘·HêïX¯' ` 7 ‘·HêïX¯' ` 7
15
eè•Ãø£eè~∆' ` 10 Ç+Á<ä˙\ eè~∆' ` 1 Ks¡÷®s¡|òü\ eè~∆' ` 10
‘·HêïX¯' ` 10 Á|üyêfi¯ eè~∆' ` 1 s¡+uÛ≤|òü\ eè~∆' ` 19
yê´Á|òTü eè~∆' ` 13 eTÚøÏÔø£ eè~∆' ` 1 #·÷‘· eè~∆' ` 7
‘·HêïX¯' ` 10 Ç‘·s¡ s¡‘·ï eè~∆'` 1 ø£|æ‘·ú eè~∆' ` 19
@cÕ+ |üs¡eT @cÕ+ |üs¡eT ‹+Á‹D° eè~∆ ' ` 25
|òü\ uÛ≤>±' ` 13 |òü\ uÛ≤>±' ` 5 <Û@cÕ+ ëÁr|òü\ eè~∆' ` 1
|üøeåÏ è~∆' ` 1 düTes¡í eè~∆' ` 12 |üs¡eT
HêX¯' ` 5 s¡»‘· eè~∆' ` 2 |ò ü\ uÛ ≤ >±' ` 25
<Ûq˚ Teè~∆' ` 5 ‘êÁeT eè~∆' ` 8 n‹ eèwæ '
º ` 5
‘·HêïX¯' ` 1 ø±+dü´ eè~∆' ` 2 nHêeèwæ'º ` 5
eTVæ≤wüeè~∆' ` 5 ˝ÀVü≤ eè~∆' ` 12 eT÷wæ ø £ eè~∆ ' ` 15
HêX¯' ` 5 nj·T' X¯\uÛÑ eè~∆' ` 13
eTè>∑eè~∆' ` 1 Á‘·|⁄ü ' ` 8 X¯óø£ eè~∆' ` 9
‘·HêïX¯' ` 4 ` 10 dü « #· Áø£ + ` 3
#Ûê>∑eè~∆' ` 4 d” d+
ü ` 10 |ü s #
¡ Á
· ø£+ ` 17
‘·HêïX¯' ` 1 s¡d ü eè~∆' ` 6 @cÕ+ |ü s ¡eT
nX¯«eè~∆' ` 3 @cÕ+ |üs¡eT |òü\ uÛ≤>±' ` 17
‘·HêïX¯' ` 3 |òü\ uÛ≤>±' ` 12 düTwüß|æ'Ô
dü « |ü ï' ` 12
` 1 ÁMVæ ≤ ' ` 2 C≤Á>∑‘êÔ ` 2
>∑»eè~∆'
` 1 XÊ*' ` 2 ô|X’ ó¯ q´+ ` 8
‘·HêïX¯' ` 2
ñÅweºü è~∆' ` 2 ≈£îfi¯ó‘·'ú ` 2 Áø√<Û'ä ` 12
‘·HêïX¯' ` 2 ‹\' ` 6 dü+>∑eT' ` 8
$Á|üeè~∆' ` 3 e÷wü' ` 4 C≤„q+ ` 10
HêX¯' ` 2 eTT<ä'Z ` 2 nC≤„q+ ` 10
ø£Áå ‹j·Teè~∆' ` 5 düs¸¡ |'ü ` 12 uÛTÑ øÏ'Ô ` 6
HêX¯' ` 4 #·Dø£' ` 14 <Û ë q´+ ` 0
yÓX’ ´¯ eè~∆' ` 4 Ä&ÛøÉ '£ ` 14 @cÕ+ |üs¡eT
HêX¯' ` 1 >√<Ûä÷eT' ` 12 |òü\ uÛ≤>±' ` 12
X¯SÁ<äeè~∆' ` 5 ø√Á<äe' ` 4 ùd«<äC≤'
n+&É C ≤' ` 17
HêX¯' ` 3 Á|æjT· +>∑T' ` 10 ñ~“¤C≤®' ` 7
y˚T#¢ Ã· e¤ è~∆' ` 4 j·Te' ` 12 »sêj·TTC≤' ` ` 13
HêX¯' ` 4 XÊé÷ø£' 7
dü+ø£s¡ eè~∆' ` 3 ` 6 kÕúesê' ` 17
HêX¯' ` 1 sê»e÷wü ' ` 14 »+>∑e÷' ` 13
qes¡‘·ï eè~∆' ` 3 ˙yês¡' ` 16 Ç‘·s¡ JesêX¯j·T' ` 15
HêX¯' ` 5 •+_' ` 12 @cÕ+ |üs¡eT
eTs¡ø£‘· eè~∆' ` 1 @cÕ+ |üs¡eT |òü\ uÛ≤>±' ` 17
e÷DÏø£´ eè~∆' ` 3 |òü\ uÛ≤>±' ` 16 $<äT´‘Y ` 7
eÁ» eè~∆' ` 4 |üqdü eè~∆' ` 19 •˝≤bÕ‘·' ` 6
yÓ’&É÷s¡´ eè~∆' ` 5 Hê]πøfi¯ eè~∆' ` 4 >∑
] ‘
® +
· ` 3
>√y˚T~Ûø£ eè~∆' ` 1 e÷‘·T\T+>∑ eè~∆'` 7 ñ‘ê‡Vü≤' ` 9
|ü⁄wü´sê>∑ eè~∆' ` 1 »+;s¡ eè~∆' ` 16 c c c
16
$ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ò\
ü eTT
$ø±] dü + e‘· ‡ s¡ e TTq qs¡ T \T ô|’ ‘ · ´ s√>±<ä T \ e\q $ø±s¡
e+‘·T\>∑T<äTs¡T. y˚T|òüTeTT\T |üPs¡íeTT>∑ e]¸+#·TqT. |òü\eTT >∑÷&É |üPs¡íeTT>∑
qT+&ÉTqT.
>∑Ts¡÷<äj·TeX¯eTTq ÄcÕ&ÛÜã›eTT ` ‘·‘·Œ¤\eTT
ÄcÕ&ÛÜã›eTTq düs¡«düdüéTT\T |”&ç+#·ã&ÉTqT. ø°≥ø£ u≤<Ûä\T ø£\T>∑TqT.
n|üs¡düdüéTT eè~∆H=+<äTqT. ÄcÕ&ÛÜã›eTTq düdüéTT\T u≤>∑T>∑ |òü*+#·TqT.
ø±˙ ø=ìï #√≥¢ n\Œeèwæº#˚ |ü+≥\T q•+#·TqT. jÓ÷>∑πøåeTeTT\T eT<ÛäéTeTT.
sêE\T e´Á>∑∫‘·TÔ˝…’ j·TT+<äTs¡T.
sê» X¯ì |òü\eTT
eTqTE\T #√sê–ï X¯ÅdÔü u≤<Û\ä #˚ |”&+ç #· ã&ÉT<äTs¡T. es¡¸eTT n\ŒeT>∑T≥#˚
»\eTT ‘·–Z ‘·<ë›«sê |ü+≥\T ≈£L&Ü n\ŒeTT>± qT+&ÉTqT. sêE\≈£î j·TT<ä∆eTT
dü+uÛÑ$+#·TqT. s√>∑eTT\T Á|ü»\qT |”&ç+#·TqT. #√s¡u≤<Ûä eT]j·TT Äø£*
u≤<Ûä\#˚ Á|ü»\T |üs¡<˚X¯eTT\ bÕ\jÓT´<äs¡T.
eT+ÁÁ‹ s¡$ |òü\eTT
sêE\≈£î |üs¡düŒs¡ X¯Á‘·T‘·«eTT, j·TT<ä∆eTT\T, n<Ûäs¡àãT~∆ ø£\T>∑TqT.
nHêeèwæ#º ˚ |ü+≥\T ‘·>T∑ qZ T. <ÛëHê´<äT\ <Ûsä \¡ T ô|s¡T>∑TqT. s√>∑eTT\T Á|üã\TqT.
ùdHê~Û|ü‹ X¯ì |òü\eTT
sêE\T n<Ûsä à¡ |üsT¡ \>∑T<äTs¡T. #·‘T· s¡+>∑ ã\eTT\T ˝Òìyês¡T>∑ qT+<äTs¡T.
qs¡T\T bÕ|üø£è‘·éTT˝≤#·]+#·T#·T, nH√´q´ ø£\Vü≤eTT ø£\yês¡>∑T<äTs¡T. q\¢ì
<ÛëqéTT\T |òü*+#·TqT.
dükÕ´~Û|ü‹ ãT<Ûä |òü\eTT
eT<ÛäéT eèwæºj·TT, n\ŒeTsTTq |ü+≥, yêj·TT |”&ç‘· y˚T|òüTeTT\T
ø£\T>∑TqT. Á|ü»\≈£î ;Û‹ n~Ûø£eTT. ‘Ó>∑Tfi¯fl u≤<Ûä\T+&ÉTqT. n|üs¡ düdüéTT\T
|òü*+#·TqT.
<ÛëHê´~Û|ü‹ #·+Á<ä |òü\eTT
Äe⁄\T dü e Tè~∆ > ∑ bÕ\ì#· T ÃqT. Á|ü » \T yê´<Û ä T \T ˝Ò ø £
Äs√>∑é+‘·T\>∑T<äTs¡T. <˚Xe¯ TT düTKe+‘·eT>∑TqT. es¡¸eTT n~Ûøe£ TT>∑ ≈£î]j·TTqT.
nsêÈ~Û|ü‹ X¯ì |òü\eTT
q÷e⁄\T, $TqTeTT\T, ñ\e\T yÓTT<ä\>∑T q\¢ì <ÛëqéTT\T |ü+&ÉTqT.
q\¢ì uÛ÷Ñ $T |ò\ü e+‘·eT>∑TqT. es¡¸eTT kÕe÷qéTT. <=+>∑\T, n–ï, s√>∑eTT\T
»qT\qT |”&ç+#·TqT. ÄVü‰s¡<ÛëqéTT\T ø=s¡‘·>∑ j·TT+&ÉTqT. Á|ü»\≈£î øå√uÛÑ
ø£\T>∑TqT.
17
y˚T|òü÷~Û|ü‹ X¯ì |òü\eTT
eT<Û´ä eTeTsTTq |ü+≥\T, yÓ\\T ø£\T>∑TqT. K+&Éeèwæº j·T>∑TqT. q\T|ü⁄
es¡íeTT >∑\ <ÛëqéTT\T |òü*+#·TqT. es¡¸eTT\T ‘·≈£îÿe. sêE\≈£î <ÛäHêuÛ≤eeTT.
Á|ü»\≈£î #·*u≤<Ûä\T ø£\T>∑TqT. <ÛëHê´<äT\ ø=s¡‘· @s¡Œ&ÉTqT.
s¡kÕ~Û|ü‹ X¯óÁø£ |òü\eTT
øå±s¡ edüTÔe⁄\≈£î, ø£+<äeT÷\ |òü\eTT\≈£î, s¡düeTT\≈£î eè~∆ ø£\T>∑TqT.
|üXó¯ e⁄\≈£î >√e⁄\≈£î eè~∆, n~Ûø£ es¡¸eTT\T ≈£î]j·TTqT. ñ|ü⁄Œ, #Ói≈£î, |ü+#·<ës¡,
\ø£ÿ, ø£+#·T, Ç‘·Ô&ç, eÅdüÔeTT\T, HÓsTT´, yÓqï, bÕ\T, q÷HÓ\ <Ûäs¡\T
düeTeTT>∑qT+&ÉTqT.
˙s¡kÕ~Û|ü‹ ãT<Ûä |òü\eTT
$$<Ûä s¡øe£ TT\sTTq s¡‘ï· eTT\T, $$<Ûä <ÛëqéTT\T düeTè~∆>∑ qT+&ÉTqT.
|ü⁄s√Væ≤‘· ãT<Ûä |òü\eTT
y˚T|òTü eTT\T >±*‘√ ≈£L&ç j·TT+&ÉTqT. nìï |ü+≥\T u≤>∑T+&ÉTqT. $Á|ü⁄\T
dü«<Ûäs¡àeTTqT bÕ{Ï+‘·Ts¡T.
|üØø£åø£ ≈£î» |òü\eTT
Á|ü»\≈£î #√sê–ï X¯ÅdüÔ u≤<Ûä\T ø£\T>∑TqT. ms¡T|ü⁄ es¡íeTT>∑\ |ü+≥\T
u≤>∑T>∑ |ü+&ÉTqT. ms¡T|ü⁄ es¡íeTT >∑\ |ü<ës¡∆eTT\≈£î düeTè~∆ ø£\T>∑TqT.
>∑Dø£ >∑Ts¡T |òü\eTT
>∑D≈£î\T ãT~∆eT+‘·T\>∑T<äTs¡T. Á|ü»\≈£î düTKeTT ø£\T>∑TqT. ~«E\T
j·÷>∑eTT\T #˚j·TT≥ j·T+<äT ÄdüøÏÔ >∑\yês¡>∑T<äTs¡T.
Á>±eTbÕ\ø£ s¡$ |òü\eTT
Á>±eTbÕ\≈£î\T Á≈£Ls¡T\>∑T<äTs¡T. Á|üC≤|”&É ø£\T>∑TqT. eT<Û´ä eTeT>∑T |ü+≥\T,
es¡¸eTT, yÓ\\T ø£\T>∑TqT.
<Ó’e»„ X¯ì |òü\eTT
<Ó’eE„\T eT+<äãT~∆ >∑\yês¡T n>∑T<äTs¡T. q\¢ì <ÛëqéTT eè~∆j·T>∑TqT.
y˚T¢#·TÃ¤\T düTœ+‘·Ts¡T.
Ç‘·s¡ Hêj·Tø£ |òü˝eTT
nXÊ«~Û|ü‹ yÓTT<ä\>∑T yêìj·T+<äT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T nsTTq X¯óuÛÑ
|òü*‘·eTT, bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT\T nsTTq bÕ|ü |òü*‘·eTT ‘Ó*j·T<ä–j·TTqï~.
18
ÄÅs›ê Á|üy˚X¯ø±\ s¡$|òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT CÒ´wü˜ ø£èwüí |ü+#·$T ‘·‘êÿ\ wüwæ˜ X¯ìyês¡eTT
X¯‘·‘ês¡qø£åÁ‘·eTT, Á|”‹jÓ÷>∑eTT, >∑s¡õ ø£s¡DeTT, MTq\>∑ïeTT, Åd”Ô ` q|ü⁄+düø£
qø£Áå ‘· dü+jÓ÷>∑eT+<äT ñ<äj÷· ~ |òTü ˆˆ49.21$ˆˆ \≈£î dü÷s¡T´&ÉT ÄÅsê› qø£Áå ‘·eTTq
Á|üy˚•+#·TqT.s¡$ ÄÅsê›Á|üy˚X¯eTT sêÁ‹ ø£\T>∑T≥ |ü+≥\ n_Ûeè~∆ì, ‹~∏|òü\eTT
<Ûëq´ düeTè~∆ì, qø£Áå ‘·|\üò eTT eT+∫ es¡¸eTT\qT dü÷∫+#·T#·Tqï$. jÓ÷>∑|\üò eTT
düT_Ûø£åeTT, \>∑ï|òü\eTT e\q n~Ûø£ es¡¸eTT\T ø£\T>∑TqT. yês¡, ø£s¡D |òü\eTT\T
u≤>∑T>∑ ˝Ò≈£îqïq÷, uÛÑs¡D≤´~ wüDà+&É\ >∑‘· #·+Á<ä|òü\eTT eTVü‰øπ åeTeT>∑T≥#˚,
eT]j·TT ÄÅsê› Á|üy˚X¯ø±\eTTq≈£î >∑\ \>∑ïeTTqT >∑Ts¡Te⁄ MøÏå+#·T≥#˚
Ä+Á<Ûä<˚X¯eTTq≈£î düTKXÊ+‘·T\T, πøåeTeTT #Ó|üŒ<ä>∑TqT.
y˚Twü dü+Áø±+‹ |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT #Ó’Á‘· X¯óø£¢ qe$T ‘·‘êÿ\ <äX¯$T Ä~yês¡eTT
|òTü ˆˆ 25.43$ˆˆ \≈£î dü÷s¡T´&ÉT y˚Twüsê•j·T+<äT Á|üy•˚ +#·TqT. y˚Twü dü+Áø£eTDeTT
|ü>∑\T ø£\T>∑T≥ ø£\Vü≤Á|ü<äeTT. <Ûäs¡\T ‘·>∑TZqT. Ä~yês¡eTT Ä>∑T≥#˚ <äT]“¤ø£åeTT,
<äX¯$T j·T>∑T≥#˚ <Ûëqéè~∆ j·T>∑TqT.
>∑Ts¡T#ês¡ |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT >∑Ts¡Te⁄, yÓ’XÊK X¯óø£¢ wüwæ˜ es¡≈£î <Ûäq÷sê• j·T+<äT,
|æ<ä|ü eÁø£>∑‹#˚ ø±]Ôø£ X¯óø£¢ wüwæ˜ es¡≈£î eè•Ãø£sê•j·T+<äT, n≥T |æeTà≥ bòÕ\TZq
ø£èwüí #·‘·Ts¡›• es¡≈£î <Ûäq÷sê•j·T+<äT ñ+&ç, nq+‘·s¡eTT eTø£ss¡ ê•˝ÀìøÏ
Á|üy˚•+#·TqT.
>∑Ts¡Te⁄ eè•Ãø£sê• j·T+<äT+&É>± uÛ÷Ñ $T eT+∫ es¡¸eTT\‘√, |ü+≥\‘√
|üPs¡íeTT>∑qT+&ÉTqT. nìï es¡íeTT\ yês¡T düTKeTT>∑ qT+<äTs¡T. dü+ø£s¡ C≤‘·T\T,
y˚T¢#·Ã¤ C≤‘·T\T q•+#·TqT. >∑s¡«eTT >∑*– sêE\T j·TT<ä∆eTT #˚j·TT<äTs¡T. |ü˝…¢\T
q•+#·TqT. n‹es¡¸eTT#˚ |ü+≥\T q•+∫ ø=ìï ‘êe⁄\ ø£s¡Te⁄ >∑\T>∑TqT.
>∑Ts¡Te⁄ <ÛäqTdüT‡j·T+<äT+&É>± düeTdüÔ »qT\T s√>∑eTT\T ˝Òø£ düTKeTT>±
qT+<äTs¡T. eT+∫ es¡¸eTT\T ≈£î]j·TTqT. |ü+≥\T u≤>∑T>∑ |òü*+#·TqT. dü+ø£s¡
C≤‹ yês¡T, Ä≥$ø£ »qT\T, <=+>∑\T q•+‘·Ts¡T. es¡¸eTT\T #·ø£ÿ>± ≈£î]j·TTqT.
sêE\≈£î j·TT<ä∆eTT >∑\T>∑TqT. á‹u≤<Ûä\T Á|üC≤|”&É ø£\T>∑TqT.
eTø£se¡ T+<äT >∑Ts¡Te⁄qï#√, uÛ÷Ñ $T dü+|üPs¡í düd´ü eTT\#˚ XÀ_Û+#·TqT. eT+∫
es¡¸eTT\T+&ÉTqT. düs«¡ »qT\T X¯Á‘·T, s√>∑, uÛj Ñ T· s¡V≤æ ‘·T˝…’ j·TT+<äTs¡T.
>∑Ts¡Tsê• Á‘·j·Tdü+#ês¡ |òü\eTT
XÀ¢ˆˆ @ø£dæàHé e‘·‡πs Jy˚ sê•Á‘·j·TeTTbÕ>∑‘˚ ˆ
‘·<ë edüT+<Ûäsê-ø°sêí ≈£îDô|’dü‡|üÔø√{Ï_Û' ˆˆ
>∑Ts¡Te⁄ ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT eT÷&ÉT sêX¯ó\j·T+<äT dü+#·]+#·T #·Tqï+<äTq
@&ÉTø√≥¢ eT+~ eTs¡DÏ+‘·Ts¡T.
19
X¯ì#ês¡ |òü\eTT
X¯ ì <Û ä q Tdü T ‡q+<ä T +&É > ± es¡ ¸ HêX¯ q eTT, sêE\≈£ î ø£ \ Vü ≤ eTT
n~Ûø£eTT>∑qT+&ÉTqT. bÕ+#ê\, ø±o, ≈£îs¡T, ø√dü\, ø±oàs¡, |ü⁄[+<ä, e+>∑
<˚Xe¯ TT\+<äT+&ÉT Á|ü»\≈£î Vü‰ìj·T>∑TqT. sêE\≈£î j·TT<äe∆ TT, »qT\≈£î s√>∑|&” ,É
Äø£*|”&É X¯ÅdüÔu≤<Ûä\T ø£\T>∑TqT. e÷|òüT X¯óø£¢ $~j·T qT+&ç X¯ì eTø£s¡sê•˝À
Áey˚•+#·TqT.
X¯ì eTø£s¡ sê•j·T+<äTqï|ü⁄Œ&ÉT uÛj Ñ ÷Ó ‘êŒ‘·eTT\~Ûøe£ TT. <Ûsä \¡ T ô|s¡T>∑TqT.
n~Ûø£ es¡¸eTT\T+&ÉTqT. <äXÊs¡í, j·Teq <˚Xe¯ TT\+<äT ø£w,ºü qwüeº TT\~Ûøe£ TT.
|ü⁄s√Væ≤‘·T\≈£î, Áu≤Vü≤àDT\≈£î, yÓ<’ Tä ´\≈£î sêE\≈£î Vü‰ì ø£\T>∑TqT.
<Ûäq÷sê•˝ÀqTqï X¯ì <Ûäì≈£î\qT, eTø£s¡eTT˝ÀqTqï X¯ì Äs¡T´\qT
u≤~Û+#·TqT.
X¯ì qø£åÁ‘· |òü\eTT
|üPsê«cÕ&ÛÉ j·T+<äT X¯ì j·TT+&É>±, ø√dü\, n+>∑, e+>∑, e÷>∑<Ûä,
bÂ+Á&É <˚Xe¯ TT\≈£î Vü‰ì #˚jT· TqT. ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ j·T+<äT+&ÉT X¯ì, j·Teq yÓTT<ä\>∑T
<˚X¯eTT\≈£î HêX¯qø£s¡T&ÉT.
≈£Ls¡à#·Áø£dæú‘· X¯ì |òü\eTT
XÀ¢ˆˆ CÒćÕ˜ eT÷˝≤ ‘·<∏ë-cÕ&ÛÜ |ü⁄#·Ã¤+ ≈£Ls¡àdü´ |ü•Ãy˚T ˆ
bÕsêe‘·+ <äs¡T›s¡+ #· ne+r düs¡«e÷fi¯e+ ˆˆ
bÕsêX¯s¡+ ãs¡“s¡+ #· kÂsêÅwüº+ #Ó’e ôd’+<Ûäe+ ˆ
ne+r #· $qX¯´+‹ Åd”Ôsê»´+ |ü⁄#·Ã¤ dü+dæú‘·yéT ˆˆ
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜK´ãTTø£åbÕ<˚ yêj·Te´ >√#·πs ˆ
U≤s¡÷®s¡+ #·]«‘·+ #Ó’e eTs¡T<˚X¯+ düs¡dü«r+ ˆˆ
»\+<Ûäs¡+ esê≥+ #· yê\Tø√<ä~Û dü+j·TT‘·+ ˆ
y˚Ts¡T X¯è+>∑+ $qX¯´+‹ j˚T #êH˚´ ø√D dü+dæú‘ê' ˆˆ
á dü+e‘·‡s¡eTT X¯ì |üPsê«cÕ&ÛÉ, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ qø£åÁ‘·eTT\˝À
dü+#·]+#·TqT ø±e⁄q, XÀ¢ø√ø£ÔeTT\>∑T Äj·÷<˚X¯eTT\≈£î Vü‰ì »s¡T>∑TqT. ø±e⁄q
ÄÁbÕ+rj·TT\T C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√ Á|üC≤s¡ø£åD, <˚X¯s¡ø£åD #˚j·Te\j·TTqT.
CÒwü˜ X¯óø£¢ Á|ü‹|ü<äT´ø£Ô yês¡|òü\eTT
CÒ´wü˜ X¯óø£¢ bÕ&É´$T eT+>∑fi¯yês¡eTT nsTTq+<äTq, <äT]“¤ø£å, j·TT<ä∆, s√>∑
uÛÑj·T+ãT\TqT, sêE\≈£î |üs¡düŒs¡ $s√<ÛäeTT\T ø£\T>∑TqT. |ü≥ºD, Á>±eT, eq,
|üs¡«‘·eTT\T n–ï <ä>∑∆+ã>∑TqT.
ÄcÕ&ÛÉ X¯óø£¢ |ü+#·MT j·TTø£Ô yês¡|òü\eTT
ÄcÕ&ÛÉX¯óø£¢ |ü+#·MT Ä~yês¡eTT nsTTq+<äTq <äT]“¤ø£åeTT. nHêeèwæº,
uÛÑj·TeTT ø£\T>∑TqT.
20
‘·#·TÃ¤ø£¢ kÕ«r j·TTø£Ô ‹~∏|òü\eTT
ÄcÕ&ÛÉe÷dü X¯óø£¢|üø£åeT+<äT kÕ«r qø£åÁ‘·eTT <äX¯MT ‹~∏‘√ ≈£L&ç
j·TTqï+<äTq, eT+∫es¡¸eTT ‘·|üŒø£ ≈£î]j·TTqT.
‘·‘·ÿèwüí |üø£å s√Væ≤D° j·TTø£Ô ‹~∏Û|òü\eTT
ÄcÕ&ÛÉ ≈£èwüí|üø£åeT+<äT s√Væ≤D° qø£åÁ‘·+ @ø±<ä•‘√ ≈£L&ç j·TTqï+<äTq
eT+∫ es¡¸eTT\T uÛÑ÷$Tj·T+<äT ≈£î]j·TTqT. nìï <ÛëqéTT\T eè~∆ #Ó+<äTqT.
|ü⁄wü´ãVüQfi¯ ne÷j·TTø£Ô X¯óÁø£yês¡ |òü\eTT ` ªÁ<äeéè~∆μ
|üX¯óHêj·Tø£ ã\sêeT |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT |üX¯óHêj·T≈£î&ÉT ã\sêeTT&É>∑T≥#˚ <˚X¯eT+‘·≥qT
dükÕ´qT≈£L\ es¡¸eTT\T ø£*– |ü+≥\T #·ø£ÿ>± |ü+&ÉTqT. eT<ä´ <˚X¯eTTq+<äT
$X‚wüeTT>∑ düT_Ûø£åeTT, bÕ&ç|ü+≥\ eè~∆ j·TT+&ÉTqT.
>√cÕ˜>±s¡bÁ Õ|üø,£ >√cÕ˜<“ä V≤æ 'ÁbÕ|üø£ ã\sêeT |òü\eTT
ã\sêeTT&ÉT >√cÕ˜>±s¡ÁbÕ|ü≈£î&ÉT, >√cÕ˜<ä“Væ≤'ÁbÕ|ü≈£î&ÉT ≈£L&Ü
nsTTq+<äTq, eT+∫ es¡¸eTT\T, |ü+≥\ düeTè~∆j·TTqïq÷, ÁbÕDT\≈£î
πøåe÷s√>∑éTT\T eT<ÛäéTeTT>∑qT+&ÉTqT.
$X‚wü |òü˝eTT\T
á dü+e‘·‡s¡eTT ªdüTeVü≤μ HêeTø£ yêj·TTe⁄(>±*)#˚ m\¢|⁄ü Œ&É÷ es¡¸eTT\T
≈£î]j·TTqT. ìX¯Ã\ HêeTø£ $<äT´‘·TÔ(yÓTs¡T|ü⁄)#˚ <Ûäs¡\T ô|s¡T>∑TqT. kÂeT´HêeTø£
>∑ ] ® ‘ · e TT(ñs¡ T eTT)#˚ n‹eèwæ º ø£ \ T>∑ T qT. |ò ü T è‘· H êeTø£ dü e TTÁ<ä e TT#˚
Ç+Á<ä<ÛäqTdüT‡\T @s¡Œ&ÉTqT.
uÛÑ÷yêVü≤ø£X‚wü ≈£î[ø£ |òü\eTT
uÛÑ÷yêVü≤≈£X‚wüß&ÉT ≈£î[ø£ HêeT≈£î&ÉT ø±e⁄q, |ü+≥\T qwüºeT>∑TqT.
eT‘ê+‘·s¡eTTq ªes¡¸eTT\T ‘·≈£îÿe, sêE\≈£î Vü‰ìμ ø£\T>∑TqT.
sê»yêVü≤q |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT sê»yêVü≤qeTT nX¯«eTsTTq+<äTq uÛÑ÷ø£+bÕ~
ñ|üÁ<äeeTT\T, sêE\≈£î j·TT<ä∆eTT, esê¸uÛ≤eeTT, <Ûäs¡\T ô|s¡T>∑T≥, <äT]“¤ø£åeTT
ø£\T>∑TqT.
Ä&ÛÉø£<Ûës¡ø£ |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT Ä&ÛÉø£eTT e÷|ò ü T X¯ ó ø£ ¢ $~j· T es¡ ≈ £ î Áu≤Vü ≤ àD
Vü≤düÔ>∑‘·eT>∑T≥#˚ <äT]“¤ø£åeTT, düdü´HêX¯qeTT ø£\T>∑TqT. n≥T |æeTà≥
21
>√|üVü≤düÔ>∑‘·eT>∑T≥#˚ düT_Ûø£å, Äs√>∑´ dü+|ü<ä\T ø£\T>∑TqT. ÁXÊeD ø£èwüí nwüº$T
es¡≈£î eè<äT∆&ÉT >±e⁄q düT_Ûø£åeTT>∑qT+&ÉTqT. n≥T |æeTà≥ ÄX¯«j·TT» ãVüQfi¯
$~j·T es¡≈£î j·TTe≈£î&ÉT >±e⁄q eT+∫ es¡¸eTT\T+&ÉTqT. n≥T |æeTà≥ e÷|òüT
X¯óø£¢ $~j·T es¡≈£î eè<äT∆&ÉT >±e⁄q düT_Ûø£åeTT>∑qT+&ÉTqT. n≥T |æeTà≥ u≤\T&ÉT
>±e⁄q es¡¸HêX¯qeT>∑TqT.
düeTTÁ<ä#·Áø£eTTq s√Væ≤D° ìyêdü |òü\eTT
á dü+e‘·‡s¡eTT s√Væ≤D° qø£Áå ‘·eTT düeTTÁ<ä|⁄ü ˇ&ÉTq¶ yêdüyTÓ qÆ +<äTq,
eT+∫es¡¸eTT\T+&ÉTqT. düd´ü eè~∆, ‘·èDeè~∆, <Ûëqéè~∆ j·TT+&ÉTqT.
dü+e‘·‡sê~Û|ü‹ yêdü |òü\eTT
dü+e‘·‡sê~Û|‹ü yêdüeTT s¡»≈£îì Ç+{ÏjT· +<äT ø±e⁄q á dü+e‘·‡s¡eTT
yê|”≈£L|ü ‘·{≤ø£eTT\T, qBq<äeTT\T, »\ |üPs¡íeTT˝…’j·T+&ÉTqT.
#·‘·TdüÔ ‡+uÛÑ |òü\eTT
#ÓÁ’ ‘· X¯óø£¢ bÕ&É´$T Hê&ÉT sπ er qø£Áå ‘·yTÓ qÆ +<äTq »\eTT n~Ûøe£ TT. yÓX’ ÊK
X¯óø£¢ bÕ&É´$T Hê&ÉT uÛsÑ D¡ ° qø£Áå ‘·yTÓ qÆ +<äTq ‘·èD düeTè~∆jT· T+&ÉTqT. CÒ´wü˜ X¯óø£¢
bÕ&É´$T Hê&ÉT eTè>∑•sê qø£Áå ‘·yTÓ qÆ +<äTq yêj·TTe⁄+&ÉTqT. 3/4 X¯óuÛ+Ñ .
á dü+e‘·‡s¡eTT 9 MdüeTT\ |ü+≥, 1 ‘·÷eTT es¡¸+, 2 ‘·÷eTT\T
yêj·TTe⁄.
eTÚ&ÛÉ´ ìs¡íj·TeTT
1) ÄcÕ&ÛÉ X¯óø£¢ dü|üÔ$T eT+>∑fi¯yês¡eTT (09`07`2019) qT+&ç uÛ≤Á<ä|ü<ä ø£èwüí
wüw”˜ X¯óÁø£yês¡eTT (20`09`2019) es¡≈£î ÁbÕ>∑düÔ$T‘· X¯óÁø£eTÚ&ÛÉéTT.
2) e÷s¡Z•s¡ X¯óø£¢ |üP]íeT >∑Ts¡Tyês¡eTT (12`12`2019) qT+&ç |ü⁄wü´X¯óø£¢
$~j·T Ä~yês¡eTT (12`01`2020) es¡≈£î |üXÊÃ<ädüÔ$T‘· >∑Ts¡TeTÚ&ÛÉéTT.
ø£s¡ÔØ ìs¡íj·TeTT
#Ó’Á‘· ø£èwüí ne÷yêdü´ X¯ìyês¡eTT (04`05`2019) qT+&ç yÓ’XÊK ø£èwüí
<äX¯$T ãT<Ûäyês¡eTT (29`05`2019) es¡≈£î yêdüTÔ ø£s¡Ô].
|ü⁄wüÿs¡ ìs¡íj·TeTT
ø±]Ôø£ X¯óø£¢ dü|üÔ$T Ä~yês¡eTT (03`11`2019) qT+&ç |ü⁄wüÿs¡yêVæ≤˙
qB |ü⁄wüÿsês¡+uÛÑeTT.
22
Á>∑Vü≤D ìs¡íj·TeTT
1. ÄcÕ&ÛÉ X¯óø£¢ |üP]íeT eT+>∑fi¯yês¡eTT (16.07.2019)
πø‘·TÁ>∑düÔ #·+Á<äÁ>∑Vü≤DeTT ø£\<äT.
nVü≤' Á|üe÷DeTT 32.21
ñ<äj·÷~ düŒs¡Ùø±\eTT 49.27 sêˆˆ1.31
ñ<äj·÷~ eT<Ûä´ø±\eTT 53.12 sêˆˆ3.01
ñ<äj·÷~ yÓ÷ø£åø±\eTT 56.52 sêˆˆ4.29
Ä<ä´qÔ |ü⁄D´ø±\eTT 7.25 >∑+ˆˆ2.58ìˆˆ
Á>∑Vü≤De÷dü |òü\eTT
Á>∑Vü≤DeTT ÄcÕ&ÛÉe÷düeTTq @s¡Œ&ÉT≥#˚ |ü⁄[+<ä, ≈£îs¡T, ø±+uÛÀ»,
Nq, eT>∑<Ûä, dü÷s¡ùdq <˚X¯eTT\ Á|ü»\T n\Œeèwæº#˚ |”&ç+#·ã&ÉT<äTs¡T.
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜ qø£åÁ‘·eTT yês¡T Á>∑Vü≤DeTTqT #·÷&Ésê<äT.
ì‘·úÛÀ»q Á|ü‘ê´_›ø£eTT\T
#·+Á<äÁ>∑Vü≤DeTTq≈£î eTT+<äT 3 j·÷eTeTT\T y˚<Ûäø±\eTT. ø£qTø£
ì‘·úÛÀ»q Á|ü‘ê´_›ø£eTT\T |ü>∑\T >∑+ˆˆ4.30ìˆˆ ˝À|ü⁄ Ä#·]+#·e\j·TTqT.
sêÁ‹ uÛÀ»qeTT\T |üìøÏsêe⁄.
2. e÷s¡Z•s¡ ãVüQfi¯ ne÷yêdü´ >∑Ts¡Tyês¡eTT (26.12.2019)
πø‘·TÁ>∑düÔ dü÷s¡´Á>∑Vü≤DeTT ø£\<äT.
nVü≤' Á|üe÷DeTT 27.34
ñ<äj·÷~ düŒs¡Ùø±\eTT 4.4 ñˆˆ8.11
ñ<äj·÷~ eT<Ûä´ø±\eTT 7.36 ñˆˆ9.36
ñ<äj·÷~ yÓ÷ø£åø±\eTT 11.56 |üˆˆ11.20
Ä<ä´qÔ |ü⁄D´ø±\eTT 7.52 >∑+ˆˆ3.9ìˆˆ
Á>∑Vü≤De÷dü |òü\eTT
e÷s¡Z•s¡ e÷düeTTq @s¡Œ&ÉT Á>∑Vü≤DeTT eT+∫eèwæºì, πøåeTeTTqT
ø£*–+#·TqT. n+<äTe\q »qT\T $ø±düeTT H=+<Ó<äs¡T. ø±oàs¡, ø√dü\, bÂ+Á&É
<˚X¯yêdüT\T eT]j·TT j·T»„eTT #˚j·TT yês¡\T u≤<Ûä\≈£î ˝Àq>∑T<äTs¡T.
eT÷˝≤ qø£åÁ‘·eTT yês¡T Á>∑Vü≤DeTTqT #·÷&Ésê<äT.
ì‘·úÛÀ»q Á|ü‘ê´_›ø£eTT\T
dü÷s¡´Á>∑Vü≤DeTT ø±e⁄q Á>∑Vü≤D yÓ÷øå±q+‘·s¡eTT X¯ó<ä∆_+ã<äs¡ÙqeTT
#˚dæ |üˆˆ11.20 ‘·sê«‘· ì‘·úÛÀ»qÁ|ü‘ê´_›øe£ TT\T j·T<∏ë$~Û>± Ä#·]+#·e#·TÃqT.
23
Ä<ëj·T e´j·T ìs¡íj·TeTT
Ä<ëj·T+ e´j·T+ Ä<ëj·T+ e´j·T+
y˚Twü eè•Ãø£eTT\T 14 14 dæ+Vü≤eTT 8 14
eèwüuÛÑ ‘·T\\T 8 8 <ÛäqTØàqeTT\T 2 8
$T<ÛäTq ø£q´\T 11 5 eTø£s¡ ≈£î+uÛÑeTT\T 5 2
ø£s¡ÿ≥ø£eTT 5 5 nìï sêX¯ó\T 53 56
sêã&ç Ks¡TÃ\‘√ bÕ≥T s√>∑eTT Äs√>∑éTT, |ü⁄DéTT bÕ|üeTT, ˝≤uÛeÑ TT,
qwüºeTT, ¬>\T|ü⁄ z≥$T, düTKeTT <äT'KeTT, ô|s¡T>∑T<ä\ ‘·>∑TZ<ä\\T ≈£L&Ü
Ä<ëj·T e´j·TeTT\T>∑H˚ ù|s=ÿqã&ÉT#·Tqï$. Ä<ëj·T e´j·T dü+K´\qT ø£*|æ
<ëì˝À 1 rdæyd˚ æ $T–*q dü+K´qT 8#˚ uÛ≤–+#·>±, X‚wü dü+K´ 1 ˝≤uÛeÑ TTqT,
2 kÂKéTTqT, 3 ø£wüºeTTqT, 4 s√>∑eTTqT, 5 n|üyê<äTqT, 6 düHêàqeTTqT,
7 $»j·TeTTqT, 0 Vü‰ìì ‘Ó*j·TCÒj·TTqT.
ø£+<ëj·T |òü\ìs¡íj·TeTT
n•«ì 012 eT|òüT 3 14 eT÷\ 611
uÛÑs¡DÏ 3 20 |üPs¡«|òü\TZì 622 |üPsê«cÕ&ÛÉ 12 4
ø£è‹Ôø£ 60 3 ñ‘·Ôs¡|òü\TZì 10 0 ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 402
s√Væ≤DÏ 111 Vü≤düÔ 41 3 ÁX¯eD 7 10
eTè>∑•s¡ 424 ∫Á‘· 7 21 <Ûìä wü̃ 22 3
ÄÅs›¡ 7 02 kÕ«‹ 20 4 X¯‘·‘ês¡ 501
|ü⁄qs¡«düT 210 $XÊK 512 |üPsê«uÛ≤Á<ä 014
|ü⁄wü´$T 52 3 nq÷sê<Ûä 020 ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 3 22
ÄX‚¢wü 001 CÒ´wü˜ 3 0 3 sπ e‹ 60 0
yÓTT<ä{Ï 0 rÁeeT>∑T nHês√>∑éTTqT, eT<Ûä´ 0 $TøÏÿ* uÛÑj·TeTTqT,
∫e] 0 n‘·´\Œ |òü\ÁbÕ|æÔì, eT÷&ÉT#√≥¢ 0 ñ+&ÉT≥ |òü\sêVæ≤‘·éTT (düeTdüÔ
ø±s¡´Vü‰ì)qT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. uÒdæ dü+K´ <Ûäq˝≤uÛÑeTTqT, dü] dü+K´ eT<ÛäéT
|òü\eTTqT, X¯Sq´ dü+K´ |òü\sêVæ≤‘·éTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT.
24
sê»|üPC≤ée÷q ìs¡íj·TeTT
|üP»´‘· nee÷qeTT |üP»´‘· nee÷qeTT
y˚TwüeTT 3 6 ‘·T˝ 7 1
eèwüuÛÑeTT 6 6 eè•Ãø£eTT 3 1
$T<ÛäTqeTT 2 2 <ÛäqTdüT‡ 6 1
ø£s¡ÿ≥ø£eTT 5 2 eTø£s¡eTT 2 4
dæ+Vü≤eTT 1 5 ≈£î+uÛÑeTT 5 4
ø£q´ 4 5 MTqeTT 1 7
n•«Hê´~ qø£åÁ‘·eTT\≈£î dü+e‘·‡s¡ |òü\eTT
n•«ì, |ü⁄wü´$T, kÕ«‹, n_Ûõ‘Y yê]øÏ ns¡ú˝≤uÛÑeTT
uÛÑs¡DÏ, ÄX‚¢wü, $XÊK, ÁX¯eD yê]øÏ eTqkÕÔ|üeTT
ø£è‹Ôø£, eT|òüT, nq÷sê<Ûä, <Ûäìwü˜ yê]øÏ sê»>ös¡eeTT
s√Væ≤DÏ, |üPs¡«|òü\TZì, CÒ´wü˜, X¯‘·‘ês¡ yê]øÏ j·TT<ä∆eTT
eTè>∑•s¡, ñ‘·Ôs¡|òü\TZì, eT÷\, |üPsê«uÛ≤Á<ä yê]øÏ >ös¡eÁbÕ|æÔ
ÄÅs¡›, Vü≤düÔ, |üPsê«cÕ&ÛÉ. ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä yê]øÏ nHês√>∑éTT
|ü⁄qs¡«düT, ∫Á‘·, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜ, πser yê]øÏ Äs√>∑éTT
#ê+Á<ës¡ÈeTT\T
á dü+e‘·‡s¡eTT <Ûäs¡\T, #Ó’Á‘· CÒ´wü˜ ÄcÕ&ÛÉ ÁXÊeD ÄX¯«j·TT» e÷s¡Z•s¡
e÷|òüT e÷düeTT\ j·T+<äT düeTeTT>∑qT, yÓ’XÊK uÛ≤Á<ä|ü<ä ø±]Ôø£ |ü⁄wü´ bòÕ\TZq
e÷düeTT\ j·T+<äT n~Ûø£eTT>∑qT ñ+&ÉTqT.
kÂsês¡ÈeTT\T
á dü+e‘·‡s¡eTT <Ûäs¡\T, y˚Twü eèwüuÛÑ $T<ÛäTq ø£s¡ÿ≥ø£ dæ+Vü≤ ø£Hê´ eTø£s¡
MTq e÷düeTT\ j·T+<äT düeTeTT>∑qT, ‘·T˝≤ ≈£î+uÛÑ e÷düeTT\ j·T+<äT
n\ŒeTT>∑qT, eè•Ãø£, <ÛäqTsêàdüeTT\ j·T+<äT n~Ûø£eTT>∑qT ñ+&ÉTqT.
e÷dü |òü\eTT
ˇø£ e÷düeTT˝À 5 e÷s¡T¢ dü+uÛÑ$+#·T Ä~yês¡eTT s√>∑eTT\qT,
eT+>∑fi¯yês¡eTT $TøÏÿ* uÛÑj·TeTTqT, X¯ìyês¡eTT ø£s¡Te⁄qT, $T–*q yês¡eTT\T
X¯óuÛÑeTTqT ø£*–+#·TqT.
c c c
25
#·+Á<ä ãT<Ûä sêVüQ
s¡$ ≈£î» sêVüQ s¡$ ≈£î»
ãT<Ûä \>∑ïeTT X¯óÁø£
X¯óÁø£ #·+Á<ä
es¡¸ \>∑ïeTT »>∑\>¢ ï∑ eTT
>∑Ts¡T πø‘·T
X¯ì >∑Ts¡T \>∑ïeTT
πø‘·T X¯ì
á dü + e‘· ‡ s¡ e TT es¡ ¸ \>∑ ï eTT ø£ s ¡ ÿ ≥ø£ e TT. \>±ï~Û | ü ‹
ø√DeT+<äT+&ÉT≥#˚ <˚X¯eTT düT_Ûø£åeTT>∑qT+&É>∑\<äT. \>∑ïeTT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤
dü+ã+<Ûeä TT ø£\<ä>T∑ ≥#˚, bÕ|üÁ>∑V≤ü dü+ã+<Ûeä TT ˝Òì<ä>T∑ ≥#˚ X¯óuÛeÑ TT ø£\T>∑TqT.
nsTT‘˚ dü+e‘·‡s¡ ÁbÕs¡+uÛÑeTTq >∑Ts¡T, X¯qT\T @ø£sê•ì bı+<äT≥, >∑Ts¡T X¯ì
sêVüQ πø‘·Te⁄\T düeTdü|üÔø£ dæú‹ì bı+<äT≥#˚ nH√´q´ ø£\Vü≤eTT\T n+‘·s¡Z‘·
n\»&ÉT\T n~Ûø£eT>∑TqT. yÓ’XÊK, CÒ´wü˜ e÷düeTT\j·T+<äT ≈£î» X¯ì sêVüQ
πø‘·T düeTdü|üÔø£ dæú‹j·TT ø£\T>∑TqT ø±e⁄q, sê»ø°j·T ø£\Vü≤eTT\T, n\»&ÉT\
e\q Á|ü»\≈£î $TøÏÿ* ÁX¯eT ø£\T>∑TqT. >∑Ts¡Te⁄ n‹#ês¡eTTqqTqï düeTj·TeTTqH˚
X¯ì eÁøÏ+∫j·TTqï+<äTq $TøÏÿ* øå±eTeTT. <äT]“¤øeå£ TT @s¡Œ&É>\∑ e⁄. dü|eÔü TeTTq
bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT\T ˝Ò≈î£ +&ÉT≥#˚ |üs´¡ ekÕqeTT>∑ |ü+≥\T |ü+&É>\∑ e⁄. ñ|üXe¯ TqeTT
ø£\T>∑TqT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä |ü]dæú‘·T\T øÏ¢wüºeTT>∑qT+&É>∑\e⁄. @~ m≥T¢qïq÷
~«rj·TeTTq≈£î, <äX¯eT πø+Á<äeTTq≈£î >∑Ts¡TMø£åDj·TT+&ÉT≥#˚ n+‹eTeTT>±
X¯óuÛÑ dü÷#·ø£eTT>∑H˚ j·TTqï~. es¡¸\>∑ïeTT ø£s¡ÿ≥ø£eT>∑T≥#˚ ‘·÷s¡TŒ<˚X¯eTT
düTK düT_Ûø£åeTT\T ø£*–j·TT+&ÉTqT. <äøÏåD <˚X¯eTT eT<ÛäéTeTT>∑qT+&ÉTqT.
#·‘·TcÕŒ»®+‘·Te⁄\T yê´~Ûj·TTø£ÔeTT>∑ qT+&ÉTqT. |ü•ÃeT<˚X¯eTTq <äT]“¤ø£å
|ü]dæú‘·T\T+&ÉTqT. ñ‘·Ôs¡ <˚X¯eTT\T j·TT<ä∆;Û‹ ø£*–j·TT+&ÉTqT.
»>∑\¢>∑ïeTTHê˝À∫+#·>± \>∑ïeTT ø£q´ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤ πøåÁ‘·eTT. \>∑ïeTTqT
\>±ï~Û|ü‹ MøÏå+#·T≥ eT+∫~. \>∑ïeTTq≈£î X¯ì Mø£åD ≈£L&Ü j·TTqï+<äTq
X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ $TÁX¯eTeTT>∑ qT+&É>\∑ <äT. øπ +Á<äeTT\j·T+<äT X¯óuÛÑ bÕ|ü Á>∑V≤ü eTT\T
ø£\dæjT· T+&ÉT≥#˚ >∑÷&É á dü+e‘·‡s¡eTT X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ $TÁX¯eTeTT>± ‘Ó*j·T<ä>T∑ qT.
dü|üÔeTeTTq X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT+&ÉT≥#˚ |ü+≥\T ø=+‘·es¡≈£î u≤>∑T>∑H˚ |ü+&ÉTqT.
es¡¸\>∑ïeTTq |ü+#·eTø√DeTT »>∑\¢>∑ïeTTq qeeTø√DeTT, bÕ|üÁ>∑Vü≤
dü+ã+<ÛäeTT ø£*– j·TT+&ÉT≥#˚ eT<Ûä´ eT<Ûä´ @y√ düeTdü´\T, nyê+‘·s¡eTT\T
m<äTs¡>∑T#·÷H˚ j·TT+&ÉTqT. ªªuÛ≤yê<ë›«<äX¯ ‘˚ e÷kÕ'μμ nqT≥#˚ #Ó’Á‘·, yÓ’XÊK,
CÒ´wü˜, ÁXÊeD, bòÕ\TZqeTT\T j·T<∏√∫‘·eTT>∑qT+&ÉTqT. uÛ≤Á<ä|ü<ä, ÄX¯«j·TT»,
e÷|òüT e÷düeTT\T ñ‘·ÔeT |òü\Á|ü<äeTT\T>∑ qT+&ÉTqT. ÄcÕ&ÛÉ+ X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ
$TÁX¯eTeTT>∑ qT+&ÉTqT. ø±]Ôø,£ e÷s¡•Z s¡, |ü⁄wü´ e÷düeTT\T øÏw¢ eºü TT>∑ qT+&ÉTqT.
27
s¡$ qø£åÁ‘· Á|üy˚X¯ø±\ dü÷∫ø£
Ä+>∑¢ ‘˚~ e÷dü‹~∏yês¡eTT\T qø£åÁ‘·eTT |òüT.$|òüT Åd”Ô.|ü⁄.q \>∑ïeTT »\sêX¯ó\T yêVü≤qeTT

14`04`19 #Ó’Á‘· X¯óø£¢ 9/10 Ä~ n•«ì 25.43 |ü⁄.Åd”Ô ø£q´ ìs¡\® >∑»eTT
28`04`19 #Ó’Á‘· ø£èwüí 9 Ä~ uÛÑs¡DÏ 6.48 Åd”Ô.Åd”Ô $T<ÛäTq+ ìs¡®\ y˚TwüeTT
11`05`19 yÓ’XÊK X¯óø£¢ 7/8 X¯ì ø£è‹Ôø£ 54.15 |ü⁄.Åd”Ô MTq+ |üPs¡í»\ eTVæ≤wüeTT
25`05`19 yÓ’XÊK ø£èwüí 7 X¯ì s√Væ≤DÏ 48.14 |ü⁄.Åd”Ô ≈£î+uÛÑ+ ns¡∆»\ »+ãTø£eTT
08`06`19 CÒ´wü̃ X¯óø£¢ 5/6 X¯ì eTè>∑•s¡ 46.48 q|ü⁄+.Åd”Ô ≈£î+uÛÑ+ ns¡∆»\ >±s¡∆uÛÑeTT
22`06`19 CÒ´wü̃ ø£èwüí 5/6 X¯ì ÄÅs¡› 49.21 Åd”Ô.q|ü⁄+ MTq+ |üPs¡í»\ ÄKTe⁄
06`07`19 ÄcÕ&ÛÉ X¯óø£¢ 4/5 X¯ì |ü⁄qs¡«düT 53.30 |ü⁄.Åd”Ô eèwüuÛÑ+ ns¡∆»\ eTj·T÷s¡eTT
20`07`19 ÄcÕ&ÛÉ ø£èwüí 3/4 X¯ì |ü⁄wü´$T 57.10 |ü⁄.q|ü⁄+ $T<ÛäTq+ ìs¡\® nX¯«eTT
28
03`08`19 ÁXÊeD X¯óø£¢ 3/4 X¯ì ÄX‚¢wü 58.00 Åd”Ô.Åd”Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ |üPs¡í»\ eT+&É÷ø£eTT
17`08`19 ÁXÊeD ø£èwüí 2/3 X¯ì eT|òüT 54.27 Åd”Ô.|ü⁄ $T<ÛäTq+ ìs¡\® eTVæ≤wüeTT
31`08`19 uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢ 1/2 X¯ì |üPs¡«|òü\TZì 45.25 Åd”Ô.Åd”Ô eèwüuÛÑ+ ns¡∆»\ »+ãTø£eTT
14`09`19 uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢ 15 / ø£èwüí 1 X¯ì ñ‘·Ôs¡|òü\TZì 29.51 Åd”Ô.|ü⁄ ≈£î+uÛÑ+ ns¡∆»\ eTj·T÷s¡eTT
28`09`19 uÛ≤Á<ä|ü<ä ø£èwüí 30 X¯ì Vü≤düÔ 7.31 |ü⁄.Åd”Ô ‘·T\ bÕ<ä»\ >∑»eTT
11`10`19 ÄX¯«j·TT» X¯óø£¢ 13/14 X¯óÁø£ ∫Á‘· 38.14 Åd”Ô.|ü⁄ eèwüuÛÑ+ ns¡∆»\ eT+&É÷ø£eTT
25`10`19 ÄX¯«j·TT» ø£èwüí 12 X¯óÁø£ kÕ«‹ 1.47 Åd”Ô.Åd”Ô ‘·T\ bÕ<ä»\ >±s¡›uÛÑeTT
07`11`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 10/11 >∑Ts¡T $XÊK 19.32 Åd”Ô.|ü⁄ ≈£î+uÛÑ+ ns¡∆»\ »+ãTø£eTT
20`11`19 ø±]Ôø£ ø£èwüí 8/9 ãT<Ûä nq÷sê<Ûä 31.23 |ü⁄.Åd”Ô eèwüuÛÑ+ ns¡∆»\ y˚TwüeTT
03`12`19 e÷s¡Z•s¡ X¯óø£¢ 7 eT+>∑fi¯ CÒ´wü˜ 39.00 Åd”Ô.q|ü⁄+ ø£s¡ÿ≥ø£+ |üPs¡í»\ eTVæ≤wüeTT
Ä+>∑¢ ‘˚~ e÷dü‹~∏yês¡' qø£åÁ‘·eTT |òüT.$|òüT Åd”Ô.|ü⁄.q \>∑ïeTT »\sêX¯ó\T yêVü≤qeTT
16`12`19 e÷s¡Z•s¡ ø£èwüí 4/5 k˛eT eT÷\ 42.57 q|ü⁄+.Åd”Ô dæ+Vü≤+ ìs¡\® >∑»eTT
29`12`19 |ü⁄wü´ X¯óø£¢ 3/4 Ä~ |üPsê«cÕ&ÛÉ 45.6 Åd”Ô.Åd”Ô ø£q´ ìs¡®\ y˚TwüeTT
11`01`20 |ü⁄wü´ ø£èwüí 1/2 X¯ì ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 46.43 Åd”Ô.|ü⁄ ‘·T\ bÕ<ä»\ >±s¡›uÛÑeTT
24`01`20 |ü⁄wü´ ø£èwüí 30 X¯óÁø£ ÁX¯eD 49.46 |ü⁄.|ü⁄ eè•Ãø£+ bÕ<ä»\ ÄKTe⁄
06`02`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 12/13 >∑Ts¡T <Ûäìwü̃ 55.22 Åd”Ô.|ü⁄ <ÛäqTdüT‡ ns¡∆»\ eT+&É÷ø£eTT
20`02`20 e÷|òüT ø£èwüí 12 >∑Ts¡T X¯‘·‘ês¡ 4.59 q|ü⁄+.Åd”Ô MTq+ |üPs¡í»\ >±s¡›uÛÑeTT
04`03`20 bòÕ\TZq X¯óø£¢ 9/10 ãT<Ûä |üPsê«uÛ≤Á<ä 19.47 |ü⁄.Åd”Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ |üPs¡í»\ >∑»eTT
17`03`20 bòÕ\TZq ø£èwüí 8/9 eT+>∑fi¯ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 40.9 |ü⁄.Åd”Ô eè•Ãø£+ bÕ<ä»\ y˚TwüeTT
29
s¡$ qø£åÁ‘·ø±\ Á|üy˚X¯ düeTj·TeTTq ÅdÔ” ÅdÔ” qø£Áå ‘·eTT\sTTq e´düq+ ø£*–+#·TqT. ÅdÔ” |ü⁄s¡Twü qø£Áå ‘·eTT\sTTq es¡¸eTT.
ÅdÔ” q|ü⁄+düøe£ TT\sTTq yêj·TTe⁄. |ü⁄s¡Twü |ü⁄s¡Twü qø£Áå ‘·eTT\sTTq m+&É. ÄKTe⁄ (m\Tø£) düT_Ûø+å£ . eTj·T÷s¡+ (HÓeT*)
eTVü‰yêj·TTe⁄. »+ãTø£+ (qø£ÿ) y˚T|ò÷ü eè‘·+, eT+&É÷ø£+ (ø£|Œü ) $TøÏÿ*es¡¸+. Ks¡ (>±s¡u∆ ÑÛ ` >±&ç<)ä , eTVæ≤wü+ (<äTqïb˛‘·T)
»\ s¡V≤æ ‘·+. n» (y˚Twü` y˚Tø£) ìs¡\® +. >∑» (@qT>∑T) nX¯«+(>∑Ti¿+) düT_Ûø+å£ . ø±¬sÔ Á|üyX˚ ø¯ ±\ |òTü {Ïø\£ ˝À ‘·‘êÿ\ ‹~∏, yês¡,
qø£Áå ‘· dü+K´\qT ø£*|æ n+<äT 15 ø£*|æ 6 #˚ >∑TDÏ+∫ 8#˚ uÛ≤–+#·>± X‚weü TT 1,2,5,6,8 nsTTq es¡¸eTT, 3 nsTTq m+&É,
4 nsTTq yêj·TTe⁄. 7 nsTTq es¡¸ HêX¯qeTT.
c c c
es¡¸j÷Ó >∑$#ês¡eTT
#Ó’Á‘·eTT : á e÷düeTTq s¡$ <äVü≤q, yêj·TT, eTVü‰yêj·TT Hê&ÉT\j·T+<äT
dü+#·]+#·TqT. ≈£îE&ÉT yêj·TT, <äVü≤q Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q
Á^cÕà~Ûø£éTT, yê‘ê~Ûø£éTT ø£\T>∑TqT. e÷dü ÁbÕs¡+uÛÑeTTq ãT<Ûä, X¯óÁ≈£î\T
s¡dü, kÂeT´ Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·T#·÷ ñ‘·Ôsês¡∆eTTq≈£î <äVü≤qHê&çj·T+<äT
dü+#·]+#Ó<äs¡T ø±e⁄q ñ‘·Ôsês¡∆eTT qT+&ç m+&É\T yÓT+&ÉT>∑qT+&ÉTqT. e÷dü
eT<Ûä´ ÁbÕ+‘·eTTq ãT<Ûä, X¯óÁø£ düMT|ü dæú‹#˚ ø=ìï ‘êe⁄\ e]¸+#·TqT.
|üPsê«s¡∆eTTq X¯óÁ≈£îì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT#˚ ø=ìï ‘êe⁄\ e]¸+#·TqT.
ñ‘·Ôsês¡∆eTTq ≈£îEì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT es¡¸Á|ü‹ã+<Ûäø£eTT.
yÓ’XÊKeTT : á e÷düeTTq s¡$, eTVü‰yêj·TT yêj·TT Hê&ÉT\j·T+<äT
dü+#·]+#·TqT. ≈£îE&ÉT <äVü≤q, kÂeT´ Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·TqT. ãT<Ûä,
X¯óÁ≈£î\T <äVü≤q, yêj·TT, eTVü‰yêj·TT Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q
Á^cÕà~Ûø£éTT>∑qT+&ÉTqT. es¡¸eTTqø£eø±X¯eTT ‘·≈£îÿe.
CÒ´wüe˜ TT : á e÷düeTTq s¡$, yêj·TT <äV≤ü q kÂeT´Hê&ÉT\ j·T+<äT dü+#·]+#·T≥#˚
ñ‘·sÔ √‘·sÔ ¡ yê‘êes¡DeTT #·\ã¢ &ÉTqT. ≈£îE&ÉT s¡d,ü »\Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·T≥#˚
‘=\ø£] es¡¸eTT\T ≈£î]j·TTqT. ãT<ÛäT&ÉT, kÂeT´ s¡dü »\Hê&ÉT\j·T+<äT
dü+#·]+#·T≥#˚ ‘·|Œü ø£ e]¸+#·TqT. e÷dü eT<Ûä´ÁbÕ+‘·eTTq ≈£î»#·\qeTT e\q,
e÷kÕ+‘·eTTq ãT<ÛTä ì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT#˚ ‘·|Œü ø£ e]¸+#·TqT.
ÄcÕ&ÛÉeTT : á e÷düeTTq s¡$, s¡dü »\Hê&ÉT\j·T+<äT, ≈£îE&ÉT, »\ neTè‘·
Hê&ÉT\j·T+<äT, ãT<ÛTä &ÉT, s¡dü »\Hê&ÉT\j·T+<äT, X¯óÁ≈£î&ÉT, kÂeT´ s¡dü »˝Hê&ÉT\
j·T+<äT dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q $kÕÔs¡+>±, ;»yêbÕqT≈£L\eTT>∑ e]¸+#·TqT.
e÷dü eT<Ûä´ ÁbÕ+‘·eTTq, ãT<Ûä X¯óÁø£ düMT|üdæú‹, X¯óÁ≈£îì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT#˚
‘·|üŒø£ e]¸+#·TqT.
Á ÊeDeTT : á e÷düeTTq s¡$, ≈£î» X¯óÁ≈£î\T neTè‘·Hê&ç j·T+<äT dü+#·]+#·T≥#˚,
X
≈£î»#·\qeTT e\q dükÕ´qT≈£L\eTT>∑ e]¸+#·TqT. ãT<ÛäT&ÉT »\, neTè‘·
Hê&ÉT\j·T+<ÛTä dü+#·]+#·T≥, eT]j·TT ª|ò\ü y˚Tø√2|æ dü+<Û‘ä Ô˚ dü«Hê&û dü+dæ‘ú √
Á>∑V≤ü 'μ nqT≥#˚, ãT<ÛTä ì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT e\qq÷ dükÕ´qT≈£L\eTT>∑ e]¸+#·TqT.
uÛ≤Á<ä|ü<äeTT : á e÷düeTTq s¡$ ≈£îE\T »\ s¡dHü ê&ÉT\j·T+<äT, ãT<Ûä X¯óÁ≈£î\T
»\ s¡dü kÂeT´Hê&ÉT\j·T+<äT dü+#·]+#·T<äTs¡T. ø±e⁄q $kÕÔse¡ TT>∑ es¡¸eTT\T
≈£î]j·TTqT. e÷düeT+‘·jT· T ãT<Û,ä X¯óÁø£ düMT|üd‹úæ , e÷düeT<Ûä´ ÁbÕ+‘·eTTq X¯ó
Áø√<äjT· eTT, e÷kÕ+‘·eTTq ≈£î» #·\qeTT e\q e]¸+#·TqT.
ÄX¯«j·TT»eTT : á e÷düeTTq s¡$ kÂeT´ <äVü≤qHê&ÉT\ j·T+<äT, ≈£îE&ÉT
s¡dü kÂeT´Hê&ÉT\ j·T+<äT, ãT<Ûä X¯óÁ≈£î\T <äVü≤q yêj·TT eTVü‰yêj·TTHê&ÉT\
j·T+<äT dü+#·]+#·T<äTs¡T. ãT<Ûä X¯óÁø£ düMT|ü dæú‹#˚ yêj·TTdüV≤æ ‘·eèwæºj·T>∑TqT.
ø±]Ôø£eTT : á e÷düeTTq s¡$ yêj·TT eTVü‰yêj·TTHê&ÉT\ j·T+<äT, ≈£îE&ÉT <äV≤ü q
yêj·TTHê&ÉT\ j·T+<äT, X¯óÁ≈£î&ÉT eTVü‰yêj·TT yêj·TT <äV≤ü qHê&ÉT\ j·T+<äT, ãT<ÛTä &ÉT
eTVü‰yêj·TTHê&ç j·T+<äT dü+#·]+#·T<äTs¡T ø±e⁄q es¡¸eTTqø£eø±X¯eTT ‘·≈î£ ÿe.
30
e÷s¡Z•s¡eTT : á e÷düeTTq s¡$ ≈£î» ãT<ÛäT\T eTVü‰yêj·TT yêj·TTHê&ÉT\
j·T+<äT dü+#·]+#Ó<sä T¡ . e÷düeT<Û´ä ÁbÕ+‘·eTTq >∑Ts¡«düeÔ Tj·TeTT, ñ‘·sÔ ês¡e∆ TTq
X¯óÁ≈£îì dü«Hê&û dü+#ês¡eTT, eT]j·TT »\ neTè‘·Hê&û dü+#ês¡eTT,
e÷kÕ+‘·eTTq ≈£î»#·\qeTT e\qqT yêj·TTdüV≤æ ‘· eèwæº ø=ìï ‘êe⁄\ ø£\T>∑TqT.
\>∑ïeTT Á|üe÷DeTT |ü⁄wüÿs¡eTT \>∑ïeTT Á|üe÷DeTT |ü⁄wüÿs¡eTT
y˚Twü+ 4.2 2.49 ‘·T\ 5.14 4.11
eèwüu+ÑÛ 4.30 2.6 eè•Ãø£+ 5.28 1.16
$T<ÛäTq+ 5.11 4.9 <ÛäqTdüT‡ 5.35 3.54
ø£s¡ÿ≥ø£+ 5.35 1.18 eTø£s¡+ 5.11 2.25
dæ+Vü≤+ 5.28 3.46 ≈£î+uÛÑ+ 4.30 3.36
ø£q´ 5.14 2.56 MTq+ 4.2 0.56
31
>√#ês¡eTT\T
y˚Twüsê•
n•«ì, uÛÑs¡DÏ, ø£è‹Ôø£ 1e bÕ<äeTT
(#·÷,#˚, #√, \, ©, \÷, ˝Ò, ˝À, Ä)
Ä<ëj·T+ : 14, e´j·T+ : 14 ` sê»|üP»´+ : 3, nee÷q+ : 7
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î uÛ≤>∑´X¯ì j·T>∑T≥#˚
X¯óuÛÑø±s¡´ $|òüTïeTT, |æ‘·è ˝Ò<ë dü<äèX¯ e´øÏÔøÏ rs¡ì ø£wüºeTT, eTH√yê´≈£î\‘·
j·TT+&ÉTqT. ø£fiÁ¯ ‘· |ü⁄Á‘·eT÷\ø£ e´<Û,ä ˇø£|⁄ü Œ&ÉT <Ûqä ˝≤uÛeÑ TT, X¯óuÛeÑ TT ø£\T>∑TqT.
e÷|òTü , bòÕ\TZqeTT\j·T+<äT <Ûdä eü TX¯ì j·T>∑T≥#˚ ñ<√´>∑$|òTü ïeTT, bÕ|üø±sê´düø,ÔÏ
eékÕj·TeTTq+<äT qwüºeTT, yê´≈£î\‘·, <äT'KeTT ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡
ÁbÕs¡+uÛÑeTTq eT]j·TT ø±]Ôø£ X¯óø£¢+ qT+&ç uÛ≤>∑´>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ |ü]dæú‘·T\T
#ê˝≤es¡≈£î nqT≈£L*+#·TqT. >ös¡eeTsê´<ä\T, ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T ø£\T>∑TqT. yÓ’XÊK
X¯óø£¢+ qT+&ç ø±]Ôø£ X¯óø£¢+ es¡≈£î nwüºeT>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ #√sê–ï sê»u≤<Ûä\T
ø£\T>∑TqT. n|üì+<ä\T, uÛj Ñ T· eTT, >ös¡eVü‰ì ø£\T>∑e#·TÃqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·jT· ÷
‘·èrj·T sêVüQe⁄, uÛ≤>∑´øπ ‘·Te⁄ ø±e⁄q ø=+‘·yT˚ s¡≈î£ |ü]dæ‘ú T· \T nqT≈£L*+#·TqT.
‘·\∫q ø±s¡éTT\T HÓs¡y˚s¡TqT. #ê˝≤es¡≈£î |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L*+#·TqT.
ÁuÛ≤‘·è<˚«wüeTT, eTsê´<ëVü‰ì, bÕ&ç|ü+≥\≈£î Çã“+<äT\T ø£\T>∑TqT. yÓTT‘·ÔeTT
MT<ä >∑‘· dü+e‘·‡s¡eTT ø£+fÒ ø=+‘· y˚T\T>∑H˚j·TT+&ÉTqT.
n•«ì yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢eTT es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡j·T+<äT sêVüQe⁄,
e÷|òTü , bòÕ\TZqeTT\j·T+<äT »qà‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. uÛsÑ D¡ Ï yê]øÏ
e÷s¡Z•s¡+ es¡≈£î »qà‘ês¡j·T+<äT X¯ì, yÓ’XÊK X¯óø£¢+ qT+&ç |ü⁄wü´X¯óø£¢+ es¡≈£î
»qà‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ø£è‹Ôø£ yê]øÏ |ü⁄wü´X¯óø£+¢ qT+&ç »qà‘ês¡
j·T+<äT X¯ì, yÓX’ ÊK X¯óø£+¢ es¡≈î£ »qà‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q
Äj· ÷ qø£ å Á ‘· e TT\ yês¡ T Äj· ÷ dü e Tj· T eTT\+<ä T ø=+‘· C≤Á>∑ ‘ · Ô > ±
qT+&Ée\j·TTqT. kÕVü≤düø£è‘·éTT\T e÷qe\j·TTqT. X¯ì, >∑Ts¡Te⁄\≈£î
XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T »s¡T>∑TqT. Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<äøÏåDeTT\ e\q Á>∑Vü≤
<√wüeTT\T ‘=\>∑>∑\e⁄.
eèwüuÑÛ sê•
ø£è‹Ôø£ 2,3,4bÕ<äeTT\T, s√Væ≤DÏ, eTè>∑•s¡ 1,2bÕ<äeTT\T
(á, }, @, z, yê, M, eP, y˚, y√)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈î£ nwüeº TX¯ì, |æ<|ä ü uÛ≤>∑´X¯ì
j·T>∑T≥#˚ $TøÏÿ* ÁX¯eTø£s¡eTT>∑ qT+&ÉTqT. Á|üj·T‹ï+∫qq÷ ø±s¡éTT\T
kÕqT≈£L\|ü&Éø£b˛e⁄≥#˚ Çã“+~>∑qT+&ÉTqT. <Ûäqe´j·TeT>∑TqT. Á|üe÷<äeTT\T,
n|üì+<ä\T, >ös¡eVü‰ì ≈£\T>∑TqT. X¯óuÛøÑ ±s¡´$|òTü ï‘·#˚ eTH√yê´≈£î\‘· j·TT+&ÉTqT.
32
dü+e‘·‡s¡ ÁbÕs¡+uÛÑeTTq, eT]j·TT ø±]Ôø£ X¯óø£¢+ qT+&ç nwüºeT>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚
Çã“+~ ø£s¡eTsTTq |ü]dæú‘·T\T+&ÉTqT. n|üì+<ä\T, uÛÑj·TeTT, >ös¡eVü‰ì
ø£\T>∑TqT. yÓ’XÊK X¯óø£¢+ qT+&ç ø±]Ôø£ X¯óø£¢+ es¡≈£î dü|üÔeT>∑Ts¡Te⁄ nsTTq+<äTq
>∑èVü≤eTTq XÊ+‹kÂKéTT\T ø£\T>∑TqT. ø£fi¯Á‘·es¡Z nqT≈£L\‘·j·TT+&ÉTqT.
Äs√>∑éTT, sê»<äs¡ÙqeTT, Çwüºø±s¡´dæ~∆ ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·T÷
nwüºeTπø‘·Te⁄, ~«rj·T sêVüQe⁄ nsTTq+<äTq eè<ÛëyÓ’s¡eTT\T, e´j·TeTT\T,
n~Ûø£ Á|üj·÷dü ≈£\T>∑TqT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT ø=+‘·
ÁX¯eTø£s¡eTT>∑H˚j·TT+&ÉTqT.
ø£è‹Ôø£ yê]øÏ |ü⁄wü´X¯óø£¢+ qT+&ç »qà‘ês¡j·T+<äT X¯ì, yÓ’XÊK X¯óø£¢+
es¡≈£î »qà‘ês¡j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. s√Væ≤DÏ yê]øÏ |ü⁄wü´ ãVüQfi¯+
qT+&ç HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. eTè>∑•s¡ yê]øÏ e÷s¡Z•s¡+
es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT X¯ì, |ü⁄wüé÷dü+ qT+&ç X¯ìy˚<Ûä, yÓX’ ÊK X¯óø£¢+ qT+&ç,
|ü⁄wü´X¯óø£¢+ es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT πø‘·Te⁄ ñ+&ÉTqT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä M]øÏ
Á>∑Vü≤dæú‹ n+‘· u≤>∑T>∑ ˝Òq+<äTq Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\≈£î Äj·÷ düeTj·TeTT\+<äT
XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\>∑TqT. Á|ü‹HÓ˝≤ ‘·eT »qàqø£åÁ‘·eTT Hê&ÉT eT]j·TT
e÷dü • esêÁ‹øÏ |ü s ¡ y ˚ T X¯ « s¡ Á|” ‹ >∑ n_Û ù wø£ e TT, Á|ü ‹ X¯ ì yês¡ e TT
Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤Á|ü<äøÏåD\T #˚j·TT≥ e\q <√wüeTT\T ‘=\>∑TqT.
$T<ÛäTq sê•
eTè>∑•s¡ 3,4 bÕ<äeTT\T, ÄÅs¡›, |ü⁄qs¡«düT 1,2,3 bÕ<äeTT\T
(ø±, øÏ, ≈£î, K+, v, #Û·, ¬πø, ø√, Vü≤)
Ä<ëj·T+ : 11 e´j·T+ : 5 ` sê»|üP»´+ : 2, nee÷q+ : 2
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈î£ dü|eÔü TX¯ì, |æ<|ä ü nwüeº TX¯ì
j·T>∑T≥#˚ ø=+#Ó+ ÁX¯eT, Çã“+~>∑qT+&ÉTqT. nø±\ uÛÀ»qeTT\T, ø£fiÁ¯ ‘·es¡eZ TT‘√
ù|N\T u≤~Û+#·TqT. yê´~Û, ‘·q÷à\ø£ <Ûäqe´j·TeTT, Vü≤è<äj·T‘ê|üeTT,
Á|üe÷<äeTT\T, n|üì+<ä\T, >ös¡eVü‰ì ø£\T>∑TqT. #Ó’Á‘·, yÓ’XÊK X¯óø£¢eTT\+<äT,
‹]– ø±]Ôø£ X¯óø£+¢ qT+&ç, dü|eÔü T >∑Ts¡Te⁄ nsTTq+<äTq düeTdü´\ rÁe‘· #ê˝≤es¡≈î£
‘·>∑TZqT. Äs√>∑éTT, sê»<äs¡ÙqeTT, Çwüºø±s¡´dæ~∆ ø£\T>∑TqT. yÓX’ ÊK X¯óø£¢+ qT+&ç
ø±]Ôø£ X¯óø£¢+ es¡≈£î wüwü˜>∑Ts¡Te⁄ nsTTq+<äTq X¯Á‘·TC≤„‹ u≤<Ûä\T, yê´»éTT\T,
#√s¡s√>∑u≤<Ûä\T n~Ûø£eTT>∑ qT+&É>∑\e⁄. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT »qàsêVüQe⁄,
dü|üÔeTπø‘·Te⁄ ø±e⁄q eè<∏ëyÓ’s¡eTT\T, uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»qT\ yÓ’s¡eTT,
Äs√>∑´˝À|üeTT\T, eè<∏ëe´j·TeTT, ø£fi¯Á‘·es¡Z+˝À ù|N\T @s¡Œ&É>∑\e⁄.
eTè>∑•s¡ yê]øÏ e÷s¡•Z s¡+ es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT X¯ì, |ü⁄wüé÷dü+
qT+&ç X¯ìy˚<äÛ ø£\<äT. yÓX’ ÊK X¯óø£+¢ es¡≈î£ øπ ‘·Ty˚<äÛ ø£\<äT. yÓX’ ÊK X¯óø£+¢ qT+&ç
|ü⁄wü´X¯óø£+¢ es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ÄÅs›¡ yê]øÏ e÷s¡•Z s¡+
es¡≈î£ X¯ìy˚<.äÛ |ü⁄wüé÷dü+ qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT X¯ì dü+#ês¡eTT ø£\T>∑TqT.
u≤Á<ä|<ü ä ãVüQfi¯+ qT+&ç »qàqø£Áå ‘·eT+<äT sêVüQe⁄ dü+#·]+#·TqT. #ÓÁ’ ‘·, yÓX’ ÊK
X¯óø£¢eTT\+<äT HÓ’<Ûäq‘ês¡j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. yÓ’XÊK X¯óø£¢+ qT+&ç
33
|ü⁄wü´ X¯óø£+¢ es¡≈î£ øπ ‘·Ty˚<äÛ ø£\<äT. |ü⁄qs¡«düT yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä X¯óø£+¢ es¡≈î£
»qàqø£Áå ‘·eT+<äT sêVüQe⁄, |ü⁄wü´ãVüQfi¯+ qT+&ç øπ ‘·Ty˚<äÛ ø£\<äT. yÓTT‘·+Ô MT<ä
X¯ì, sêVüQ, øπ ‘·Te⁄\≈£î XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. nX¯«‘·Hú êsêj·TD ùde, >∑Ts¡Tùde,
<äTsêZd|ü XÔü r¯ bÕsêj·TD e\q <√wüeTT\T ‘=\– düTKeTT H=+<ä>\∑ s¡T.
ø£s¡ÿ≥ø£ sê•
|ü⁄qs¡«düT 4e bÕ<äeTT, |ü⁄wü´$T, ÄX¢‚wü
(Væ≤, VüQ, ùV≤, †,&Ü, &û, &É÷, &˚, &√ )
M]øÏ |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î wüwü˜X¯ì j·T>∑T≥#˚ #ê˝≤es¡≈£î ‘·\∫q
ø±s¡éTT\T HÓs¡y˚s¡TqT. X¯óuÛÑø±sê´qT≈£L\‘· j·TT+&ÉTqT. düTKeTT, <Ûäq<Ûëq´
eè~∆, Çwüºã+<ÛäT düe÷>∑eTeTT ø£\T>∑TqT. >∑èVü≤ìsêàDeTTq≈£î Á|üj·T‘·ïeTT\T
ø£\dæekÕÔsTT. e÷|òüT, bòÕ\TZqeTT\j·T+<äT dü|üÔeTX¯ì j·T>∑T≥#˚ n+‘·
nqT≈£ L \eTT >±<ä T . ø=ìï Çã“+<ä T \T e#· T ÃqT. ø=+‘· nqqT≈£ L \
yê‘êes¡DeTT, dü«»q$s√<ÛäeTT, #√sê–ïu≤<Ûä\T ø£\T>∑TqT. yÓ’XÊK+ qT+&ç
Äs¡T e÷düeTT\T |ü+#·eT>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ |ü⁄Á‘·eè~∆, düT»q $TÁ‘·‘·«eTT, Á|üuÛÑT
nqT≈£ L \‘· j · T T+&É T qT. Á<ä e ´˝≤uÛ Ñ e TT, ã+<Û ä T e⁄\ e\q kÂKéTT,
Çwüºø±s¡´dæ~∆j·T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT wüwü˜πø‘·Te⁄, e´j·TsêVüQe⁄ ø±e⁄q
#ê˝≤es¡≈£î |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L\eTT>∑H˚j·TT+&ÉTqT. ø=+‘· ˝≤uÛÑeTT, ø=+‘·
»j·TeTT, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT ø£\T>∑TqT. >√ uÛÑ÷ ˝≤uÛÑeTT ø£\T>∑TqT.
|ü⁄qs¡«düT yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä X¯óø£+¢ es¡≈î£ »qàqø£Áå ‘·eT+<äT sêVüQe⁄,
|ü⁄wü´ãVüQfi¯+ qT+&ç øπ ‘·Ty˚<äÛ ø£\<äT. ÄX‚w¢ ü yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä ãVüQfi¯+ qT+&ç
HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT ø±e⁄q C≤Á>∑‘Ô· nedüse¡ TT. yÓTT‘·eÔ TT
MT<ä M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT Á>∑V≤ü dæ‹ú u≤>∑T>∑Hj ˚ T· Tqï~. ÁbÕs¡+uÛeÑ TTq >∑Ts¡Te⁄≈£î,
dü+e‘·‡sê+‘·eTTq X¯ìøÏ ‘·>T∑ $<Ûeä TT>± XÊ+‹jÓTTq]Ãq ‘·\∫q ø±s¡éTT\T
HÓsy¡ ]˚ kÂKéTT ø£\T>∑TqT. >√ùde, >∑Ts¡Tùde #˚jT· T≥ eT+∫~.
dæ+Vü≤ sê•
eT|òüT, |üPs¡«|òü\TZì, ñ‘·Ôs¡|òü\TZì 1e bÕ<äeTT
(eT, $T, eTT, yÓT, yÓ÷, ≥, {Ï, ≥T, fÒ )
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î |ü+#·eTX¯ìj·T>∑T≥#˚
düs¡«eTT e´‹πsø£eTT>∑ ‘=#·TqT. ÄdæÔqwüºeTT, ø£fi¯Á‘·, ã+<ÛäTeT÷\ø£ e´<Ûä,
‘·s#¡ T· >∑H<˚ √ ˇø£ düeTdü´, eTsê´<ëuÛ+Ñ >∑øs£ e¡ TsTTq $wüjT· eTT\+<ëdüøÔÏ ø£\T>∑TqT.
#Ó’Á‘·eTTq, ø±]Ôø£eTTqT+&ç |ü+#·eT>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ ø=+‘· ñ‘ê‡Vü≤ø£s¡
yê‘êes¡DeTT+&ÉTqT. $TÁ‘·˝≤uÛÑeTT#˚ X¯óuÛÑø±sê´qT≈£L\‘· j·TT+&ÉTqT.
yÓ’XÊKeTT qT+&ç Äs¡T e÷düeTT\T #·‘·Ts¡ú >∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ ãT~∆#ê+#·\éTT,
34
‘˚CÀVü‰ì, Á|üyêdüeTT, ã+<äTeT÷\ø£ e´<Ûä ø£\T>∑TqT. e÷|òüTe÷dü+ qT+&ç, wüwü˜
X¯ìj·T>∑T≥#˚ |ü]dæú‘·T\T #ê˝≤es¡≈£î nqT≈£L\eTT>∑qT+&ÉTqT. ‘·\∫q
ø±s¡éTT\T HÓs¡y˚s¡TqT. X¯óuÛÑø±s¡éTT\≈£î nqT≈£L\eTT>∑qT+&ÉTqT. uÛÑ÷>∑èVü≤
dü+bÕ<äq ø£\T>∑TqT. dü+μ‘·‡s¡eT+‘·j·TT @ø±<äX¯ sêVü≤e⁄, |ü+#·eT πø‘·Te⁄
ø±e⁄q, ˝≤uÛeÑ TT, »j·TeTT, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT, >ös¡eeTsê´<ä\T ø£\T>∑TqT. düHêàqeTT
ø£\T>∑TqT. |ü⁄Á‘·$s√<ÛäeTT ø£\T>∑TqT.
eT|òüT yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢+ es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT sêVüQe⁄,
|ü⁄wü´ãVüQfi¯+ qT+&ç »qà‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. |üPs¡«|ò\ü TZì yê]øÏ
e÷s¡Z•s¡+ es¡≈£î »qà‘ês¡j·T+<äT X¯ì, yÓ’XÊK X¯óø£¢+ qT+&ç e÷s¡•Z s¡+ es¡≈£î
»qà‘ês¡ j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ñ‘·Ôs¡|òü\TZì |ü⁄wü´X¯óø£¢+ qT+&ç
»qà‘ês¡jT· +<äT X¯ì, #ÓÁ’ ‘·eT+<äT »qà‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q
Äj·÷ qø£åÁ‘·eTT\ yês¡T Äj·÷ düeTj·TeTT\+<äT Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\≈£î
XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. eTTKéTT>± X¯ìøÏ, dü+e‘·‡s¡ eT<ä´ ÁbÕ+‘·eTTq >∑Ts¡Te⁄øÏ
XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. >∑Ts¡Tùde, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤Á|ü<äøÏåD\ e\q y˚T\T
»s¡T>∑TqT.
ø£Hê´ sê•
ñ‘·Ôs¡|òü\TZì 2, 3, 4 bÕ<äeTT\T, Vü≤düÔ, ∫Á‘· 1, 2 bÕ<äeTT\T
({§, bÕ, |æ, |üP, wü, D, &ÛÉ, ô|, b˛)
M]øÏ á dü+‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î ‘·èrj·T nsê∆wüºeT X¯ì,
|æ<äeT |ü+#·eTX¯ì j·T>∑T≥#˚ ÁX¯eTø£s¡eT>∑T ø±\eTT. nH˚ø£ düeTdü´\T e#·TÃqT.
C≤Á>∑‘Ô· nedüse¡ TT. ø£fiÁ¯ ‘·|&” ,É XÊØs¡ø,£ e÷qdæø£ n\dü≥, dü«kÕúqVü‰ì ø£\T>∑TqT.
yê‘·u≤<Û\ä T ø£\T>∑TqT. eTH√yê´≈£î\‘·, Çwüãº +<ÛTä yÓs’ e¡ TT ø£\T>∑e#·TÃqT. >∑Ts¡Te⁄
‘·èrj·T, #·‘·Ts¡úeTT\+<äT dü+#·]+#·TqT ø±e⁄q ÁX¯eT, ã+<ÛäT $s√<ÛäeTT,
<ä]Á<äeTT, ñ<√´>∑ uÛÑ+>∑eTT, ãT~∆#ê+#·\éTT, ‘˚CÀVü‰ì ø£\T>∑TqT. Á|üyêdüeTT,
<ä÷s¡Á|üj·÷D≤<äT\T ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·T÷ <äX¯eTsêVüQe⁄, #·‘·Ts¡ú
πø‘·Te⁄ nsTTq+<äTq X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ $TÁX¯eTeTT>∑qT+&ÉTqT. ∫‘·Ô#ê+#·\éTT,
yê‘·s√>∑eTT\T, Á|üj÷· D≤<äT\j·T+<äT Çã“+<äT\T ñ+&ÉTqT. ñ<√´>±<äT\j·T+<äT
ø=+‘· Çã“+~, ø=+‘· X¯óuÛÑeTT ø£\– ‘·\∫q ø±s¡éTT\T HÓs¡y˚s¡TqT.
ñ‘·Ôs¡|òü\TZì yê]øÏ |ü⁄wüé÷düeTT qT+&ç »qà‘ês¡j·T+<äT X¯ì,
#Ó’Á‘·eT+<äT »qà‘ês¡j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. Vü≤düÔ yê]øÏ |ü⁄wü´ãVüQfi¯+
qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ∫Á‘ê qø£Áå ‘·eTT yê]øÏ e÷s¡•Z s¡+
es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT X¯ì, yÓX’ ÊK+ qT+&ç |ü⁄wü´X¯óø£+¢ es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT
πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q C≤Á>∑‘·Ô>∑ qT+&Ée\j·TTqT. kÕVü≤dü ø±s¡éTT\T
e÷qe\j·TTqT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä M]øÏ Á|ü<Ûëq Á>∑Vü≤eTT\ìïj·TT nqT≈£L\eTT
>±ø£b˛e⁄≥ e\q qeÁ>∑Vü≤ XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. Á|ü‹e÷düeTTq ‘·eT
»qàqø£åÁ‘·eTT Hê&ÉT, e÷dü •esêÁ‹øÏ, ø±]Ôø£e÷düeT+<äT Á|ü‹ k˛eTyês¡+,
@ø±<ä•Hê&ÉT |üsy¡ T˚ X¯«s¡ Á|”‹>∑ n_Ûùwø£eTT\T, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<øä D åÏ \T #˚dqæ
düs¡«Á>∑Vü≤ <√wüeTT\T ‘=\– nqT≈£L\eTT>∑ qT+&É>∑\<äT.
35
‘·T˝≤ sê•
∫Á‘· 3,4 bÕ<äeTT\T, kÕ«‹, $XÊK 1, 2, 3 bÕ<äeTT\T
(sê, ], s¡÷, πs, s√, ‘·, r, ‘·÷, ‘˚)
M]øÏ á dü+‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î ‘·èrj·T X¯ì j·T>∑T≥#˚
düs¡«eTT nqT≈£L*+#·TqT. ãTTD$eTTøÏÔ, uÛÑ÷ >∑èVü≤ dü+bÕ<äq ø£\T>∑TqT.
ñ<√´>∑ Á|üj·T‘·ïeTT\T ø£\dæekÕÔsTT. dü«ãT~∆‘√ j·T‹ï+∫q ø±s¡éTT\T
dæ~+∆ #·TqT. |æ<|ä ü #·‘T· s¡Xú ì¯ j·T>∑T≥#˚ ø=ìï Çã“+<äT\T e#·TÃqT. nsê∆weºü TX¯ì
j·T>∑T≥#˚ C≤Á>∑‘·Ô>± qT+&Ée\j·TTqT. #Ó’Á‘·e÷düeT+<äT ‹]– ø±]Ôø+£ qT+&ç
‘·èrj·T >∑Ts¡Te⁄ ø±e⁄q $TÁX¯eT |òü*‘·eTT\T+&ÉTqT. ø=ìï ø±s¡éTT\T
HÓsy¡ ]˚ qq÷, ñ<√´>∑u+ÑÛ >∑eTT, $TÁ‘·$jÓ÷>∑eTT, ø±s¡úÛ+Ñ >∑eTT, ã+<ÛTä $s√<Ûeä TT
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ø£\T>∑TqT. yÓ’XÊK+ qT+&ç ÄX¯«j·TT»+ es¡≈£î ~«rj·T >∑Ts¡Te⁄
ø±e⁄q nqT≈£L*+#·TqT. <Ûqä dü+bÕ<äq, düTKeTT, ø°]Ô Á|ü‹wü\˜ T, e÷≥>ös¡eeTT
ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT uÛ≤>∑´sêVüQe⁄, ‘·èrj·Tπø‘·Te⁄ nsTTq+<äTq
˝≤uÛeÑ TT, »j·TeTT, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT ø£\T>∑TqT. eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À dü«\Œ nes√<Ûeä TT\T
ñqïq÷ #ê˝≤es¡≈£î |ü]dæú‘·T\T kÕqT≈£L\eTT>∑ qT+&É>∑\e⁄.
∫Á‘ê qø£Áå ‘·eTT yê]øÏ e÷s¡•Z s¡+ es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT X¯ì, yÓX’ ÊK+
qT+&ç |ü⁄wü´ X¯óø£+¢ es¡≈î£ HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. kÕ«r qø£Áå ‘·eTT
yê]øÏ |ü⁄wüé÷dü+ qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT X¯ì uÛ≤Á<ä|<ü ä ãVüQfi¯+ qT+&ç
»qà‘ês¡jT· +<äT sêVüQe⁄, #ÓÁ’ ‘·eT+<äT »qà‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT.
$XÊK yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä X¯óø£+¢ es¡≈î£ »qà‘ês¡jT· +<äT sêVüQe⁄ dü+#·]+#·TqT.
ø±e⁄q Ä düeTj·TeTTq kÕVü≤dü ø£è‘·éTT\T e÷qe\j·TTqT. Ms¡T á dü+e‘·‡s¡eTT
ÁbÕs¡+uÛeÑ TTq >∑Ts¡Te⁄≈£î, dü+e‘·‡sê+‘·eTTq >∑Ts¡T, X¯qT\≈£î XÊ+‹jÓTTq]Ãq
y˚T\T. >∑Ts¡Tùde, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<øä DåÏ \T #˚jT· T≥ eT+∫~.
eè•Ãø£ sê•
$XÊU 4ebÕ<ä+, nq÷sê<Ûä, CÒ´wü˜
(‘=, Hê, ˙, q÷, H˚, H√, j·÷, sT÷, j·T÷)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡+ |ü⁄wüé÷dü+ es¡≈£î ~«rj·T X¯ìj·T>∑T≥#˚
<Ûqä e´j·TeTT, ‘˚CÀVü‰ì, nø±s¡D ø£\Vü≤eTT\T u≤~Û+#·TqT. dü+e‘·‡sê+‘·eTTq
s¬ +&ÉT e÷düeTT\T ‘·èrj·T X¯ì j·T>∑T≥#˚ |ü]dæ‘ú T· \T nqT≈£L*+#·TqT. düeTdü´\T
|ü]wüÿ]+#·ã&ÉTqT. ñ<√´>∑ÁbÕ|æ,Ô uÛ÷Ñ >∑èVü≤ dü+bÕ<äq, ãTTD$eTTøÏÔ ø£\T>∑TqT.
ÁuÛ≤‘·èes¡eZ TT‘√ >∑\ yê´»éTT\T, ù|N\T |ü]wüÿ]+#·ã&ÉTqT. #ÓÁ’ ‘·eTTq eT]j·TT
ø±]Ôøe£ TT qT+&ç ~«rj·T >∑Ts¡Te⁄ ø£qTø£ <Ûqä dü+bÕ<äq, düTKeTT, ø°]Ô Á|ü‹wü\˜ T,
e÷≥>ös¡eeTT bı+<äT≥ »s¡T>∑TqT. yÓX’ ÊK+ qT+&ç ÄX¯«j·TT»+ es¡≈î£ »qàsê•˝À
>∑Ts¡Te⁄ ø£qTø£ X¯óuÛeÑ T÷\ø£ <Ûqä e´j·TeTT, sêC≤Á>∑V≤ü eTTq≈£î >∑T] n>∑T≥, ø°]VÔ ‰ü ì,
36
kÕ∆q#·\q+, X¯Á‘·T‘·«+, n~Ûøe£ ´j·T+ n>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·jT· ÷, ~«rj·T øπ ‘·Te⁄
eT]j·TT nwüeº T sêVüQe⁄ ø£qTø£ nø±s¡D ø£\Vü≤eTT\T, n|üì+<ä\T, #·‘T· cÕŒ»®+‘·Te⁄\
e\q |”&É ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡sês¡+uÛeÑ TTq $TøÏÿ* ÁX¯eTø£se¡ TT>∑qT+&ç ñ‘·sÔ √‘·sÔ ¡
nqT≈£L\eTT>∑ qT+&ÉTqT.
$XÊK yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢+ es¡≈£î »qà‘ês¡j·T+<äT sêVüQe⁄
dü+#·]+#·TqT. CÒ´wü˜ yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä ãVüQfi¯+ qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT sêVüQe⁄
dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q C≤Á>∑‘·Ô nedüs¡eTT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·T÷ X¯ì, sêVüQ,
πø‘·Te⁄\≈£î, e÷dü eT<Ûä´ÁbÕ+‘·eTTq >∑Ts¡Te⁄øÏ XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T »s¡T>∑TqT.
Ä~‘·´Vü≤è<äj·T bÕsêj·TD, dü|üÔX¯‹ bÕsêj·TD, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<øä ÏåD\ e\q
u≤<Ûä\T ‘=\– nqT≈£L\ |ü]dæú‘·T\T @s¡Œ&É>∑\e⁄.
<Ûqä ÷sê•
eT÷\, |üPsê«cÕ&ÛÉ, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 1ebÕ<äeTT
(j˚T, jÓTT, u≤, _, ã÷, <Û,ä uÛ,Ñ &Û,É u…)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î »qàeT+<äT |æ<ä|ü
~«rj·TeT+<äT X¯ì dü+#ês¡eTT+&ÉTqT. ø±e⁄q n‘·´+‘· ÁX¯eTø£s¡eT>∑T ø±\eTT.
<Ûäqe´j·TeTT, ‘˚CÀVü‰ì, nø±s¡D ø£\Vü≤eTT\T u≤~Û+#·TqT. $TøÏÿ* ÁX¯eT‘√
ø±ì @ø±s¡éTsTTq kÕqT≈£L\eTT ø±<äT. eè<∏ëø±s¡éTT\ j·T+<äT n\dü≥,
uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»q $s√<ÛäeTT, Äs√>∑´˝À|üeTT\T u≤~Û+#·TqT. >∑Ts¡Te⁄ <ë«<äX¯
»qàsêX¯ó\˝À dü+#·]+#·TqT ø±e⁄q >∑Ts¡T ã\eTT u≤>∑T>∑˝Ò<äT. <Ûäqe´j·TeTT
kÕúq#·\qeTT ø£*–, |ü]dæú‘·T\T ÁX¯eTø£s¡eTT>∑qT+&É>∑\e⁄. X¯óuÛÑeT÷\ø£
<Ûäqe´j·TeTT, sêC≤Á>∑Vü≤eTTq≈£î >∑T]j·T>∑T≥, ø°]ÔVü‰ì ø£\T>∑TqT. ÄdæÔdü+ã+<Ûä
$#ês¡eTT\T, yê´»éTT\T ø£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT »qàπø‘·Te⁄ eT]j·TT
dü|üÔeTsêVüQe⁄ nsTTq+<äTq uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»q $s√<ÛäeTT, <˚X¯ dü+#ês¡eTT,
s√>∑u≤<Û\ä T, ø£\Vü≤eTT, n|üì+<ä\T, eékÕj·TeTT˝À qwüeº TT, #·‘T· cÕŒ»®+‘·Te⁄\
e\q |”&É, eè<∏ë Á|üj·÷D≤<äT\j·T+<äT n\dü≥ ø£\T>∑TqT.
eT÷˝≤ qø£åÁ‘·eTT yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢+ es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡j·T+<äT
sêVüQe⁄ eT]j·TT sêVüQy˚<Ûä ≈£\T>∑TqT. |ü⁄wü´ãVüQfi¯+ qT+&ç »qà qø£åÁ‘·eT+<äT
πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. |üPsê«cÕ&ÛÉ yê]øÏ e÷s¡Z•s¡+ es¡≈£î »qàqø£åÁ‘·eT+<äT
X¯ì dü+#·]+#·TqT. uÛ≤Á<ä|ü<ä ãVüQfi¯+ qT+&ç sêVüQy˚<Ûä, yÓ’XÊK X¯óø£¢+ qT+&ç
|ü⁄wü´ X¯óø£¢+ es¡≈£î »qàqø£åÁ‘·eT+<äT πø‘·T dü+#ês¡eTT >∑\<äT. ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ yê]øÏ
|ü⁄wü´X¯óø£¢+ qT+&ç »qàqø£åÁ‘·eT+<äT X¯ì dü+#ês¡eTT >∑\<äT. #Ó’Á‘·eT+<äT
»qàqø£åÁ‘·eT+<äT πø‘·T dü+#ês¡eTT ≈£L&Ü >∑\<äT. ø±e⁄q C≤Á>∑‘·Ô nedüs¡eTT.
kÕVü≤düø£è‘·éTT\T e÷qe\j·TTqT. X¯ì, >∑Ts¡T, sêVüQ πø‘·Te⁄\≈£î j·T<∏ë$~Û>∑
XÊ+‹jÓTTq]Ãq eT+∫~. dü|üÔX¯r bÕsêj·TD, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<äøÏåD\T,
düT+<äs¡ø±+&É bÕsêj·TD‘√ bÕ≥T, Á|ü‹HÓ˝ ‘·eT »qàqø£åÁ‘·eTT Hê&ÉT, @ø±<äo
e÷dü•esêÁ‘·T\+<äT |üs¡y˚TX¯«s¡Á|”‹>∑ n_Ûùwø£eTT #˚sTT+∫q#√ y˚T\>∑TqT.
37
eTø£s¡ sê•
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 2, 3, 4 bÕ<äeTT\T, ÁX¯eD, <Ûäìwü˜ 1, 2 bÕ<äeTT\T
(uÀ, C≤, J, p, CÒ, CÀ, K, >∑, ^)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT X¯ì |ü⁄wüé÷dü+ es¡≈£î e´j·TeTT˝À, |æ<ä|ü
»qàeTT˝À dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q Äs√>∑´ ˝À|üeTT\T, ã+<ÛäT yÓ’s¡eTT\T,
>∑èVü≤∫Ã¤Á<äeTT\T u≤~Û+#·TqT. eè<∏ëe´j·TeTT\T ø£\T>∑TqT. }Væ≤+#·ì düeTdü´\T
m<äTs¡>∑TqT. uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»q $s√<ÛäeTT\T, Äs√>∑´˝À|üeTT\T u≤~Û+#·TqT.
#Ó’Á‘·eT+<äT eT]j·TT ø±]Ôø£+ qT+&ç <ë«<äX¯ >∑Ts¡Te⁄ ≈£L&Ü n>∑T≥#˚ |ü]dæú‘·T\T
eT]+‘· øÏ¢wüºeTT>∑qT+&ÉTqT. <Ûäqe´j·TeTT, kÕúq#·\qeTT ø£\T>∑TqT. ÁX¯eT
n~Ûøe£ T>∑TqT. yÓX’ ÊK+ qT+&ç ÄX¯«j·TT»+ es¡≈î£ ˝≤uÛ>Ñ T∑ s¡Te⁄ ø±e⁄q |ü]dæ‘ú T· \T
nqT≈£L*+#·TqT. dü+‘êq eè~∆, q÷‘·q ø£èwæ ˝≤uÛeÑ TT, >ös¡eeTT, j·T‘·ïø±s¡´dæ~›
j·T>∑TqT. ñ‘ê‡Vü≤eTT>∑qT+&ÉTqT. ø°]Ô eè~∆, ã\eTT, ‘˚»düT‡, düTKeTT,
$s√~ÛHêX¯qeTT eT+Á‘·dæ~∆ ≈£\T>∑TqT. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT wüwü˜sêVüQe⁄, e´j·T
πø‘·Te⁄ n>∑T≥#˚ düø£\ ø±s¡éTT\j·T+<äT »j·TeTT, <ÛÓ’s¡éTT ø£\T>∑TqT. X¯Á‘·T
»j·TeT>∑TqT. >√ uÛÑ÷ ˝≤uÛÑeTT ø£\T>∑TqT. Ä<ëj·T+ $T+∫q e´j·TeTT e\q
ø=ìï düeTdü´\T e#·TÃqT. n+<äT#˚ ø±s¡éTT\j·T+<äT $|òüTïeTT\T ø£\T>∑TqT.
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ yê]øÏ |ü⁄wüé÷düeTT qT+&ç »qàqø£åÁ‘·eT+<äT X¯ì,
#ÓÁ’ ‘·eT+<äT øπ ‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ÁX¯eD≤ qø£Áå ‘·eTT yê]øÏ |ü⁄wü´ãVüQfi¯+ qT+&ç,
<Ûäìwü̃ yê]øÏ e÷s¡Z•s¡+ es¡≈£î, HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT πø‘·Te⁄ dü+#·]+#·TqT. ø±e⁄q
C≤Á>∑‘·Ô nedüs¡eTT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä M]øÏ >∑‘· dü+e‘·‡s¡eTT ø£+fÒ y˚T\T. X¯ì
>∑Ts¡Te⁄\≈£î XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. >∑Ts¡Tùde, düT+<äs¡ø±+&É bÕsêj·TDeTT
e\q <√wüeTT\T ‘=\>∑TqT. Ä~‘·´Vü≤è<äj·T bÕsêj·TD #˚j·TT≥ eT+∫~.
≈£î+uÛÑ sê•
<Ûìä wü˜ 3, 4 bÕ<äeTT\T, X¯‘‘· ês¡, |üPsê«uÛ≤Á<ä 1, 2, 3 bÕ<äeTT\T
(>∑T, ¬>, >√, dü, dæ, düT, ôd, kı, <ë)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈î£ ˝≤uÛXÑ ì¯ j·T>∑T≥#˚ n+‘·jT· T
nqT≈£L*+#·TqT. ˝≤uÛeÑ TT, »j·TeTT, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT, düø\£ ø±s¡éTT\j·T+<äT
ø£\T>∑TqT. Äs√>∑éTT, Á<äe´˝≤uÛeÑ TT, uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»q ˝≤uÛeÑ TT, düs«¡ ø±s¡´
dæ~j∆ T· >∑TqT. |æ<|ä ü e÷|òTü e÷dü+ qT+&ç e´j·TX¯ì, @*qHê{Ï X¯ì ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T≥#˚
|ü]dæ‘ú T· \T ø=+‘· øÏw¢ eºü T>∑TqT. ÁX¯eT n~Ûøe£ T>∑TqT. #ÓÁ’ ‘·eT+<äT, ø±]Ôø+£ qT+&ç
˝≤uÛ>Ñ T∑ s¡Te⁄ n>∑T≥#˚ #ê˝≤ es¡≈î£ ∫≈£îÿ\T ‘=\>∑TqT. |ü]dæ‘ú T· \T nqT≈£L*+#·TqT.
ø°]Ôeè~∆, ã\eTT, ‘˚»düT‡, m\¢ #√{≤¢ »j·TeTT, düTKeTT, $s√~ÛHêX¯qeTT,
eT+Á‘·d~æ j ∆ T· >∑TqT. yÓX’ ÊK+ qT+&ç ÄX¯«j·TT»+ es¡≈î£ <äXe¯ T >∑Ts¡Te⁄ ø±e⁄q
eè‹Ô, ñ<√´>∑, yê´bÕsê<äT\j·T+<äT ∫≈£îÿ\T, ÄdæqÔ wü+º , dü+‘·‹ |”&,É >ös¡euÛ+Ñ >∑+,
eè<∏ë Á|üj·÷DeTT\T, dü«»q $s√<ÛäeTT\T ø£\T>∑>∑\e⁄. dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT
˝≤uÛøπÑ ‘·Te⁄, |ü+#·eT sêVüQe⁄ nsTTq+<äTq ø=+‘· ˝≤uÛeÑ TT, »j·TeTT, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT,
düHêàqeTT »s¡T>∑TqT. |üXó¯ ˝≤uÛeÑ TT ø£\T>∑TqT. |ü⁄Á‘·eT÷\ø£ e´<Ûä ø£\T>∑TqT.
38
<ÛäìcÕ˜ qø£åÁ‘·eTT yê]øÏ e÷s¡Z•s¡+ es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡j·T+<äT X¯ì
dü+#ês¡eTT >∑\<äT. yÓ’XÊK+ qT+&ç |ü⁄wü´X¯óø£¢+ es¡≈£î HÓ’<Ûäq‘ês¡ j·T+<äT πø‘·Te⁄
dü+#·]+#·TqT. X¯‘‘· ês¡ yê]øÏ |ü⁄wü´X¯óø£+¢ qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT X¯ì, uÛ≤Á<ä|<ü ä
ãVüQfi¯+ qT+&ç »qà‘ês¡jT· +<äT sêVüQe⁄, #ÓÁ’ ‘·eT+<äT HÓ<’ qäÛ ‘ês¡jT· +<äT øπ ‘·Te⁄,
|üPsê«uÛ≤Á<ä yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢+ es¡≈£î »qà‘ês¡j·T+<äT sêVüQe⁄
dü+#·]+#·T<äTs¡T. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä dü+e‘·‡s¡+ eT<Ûä´˝À >∑Ts¡Te⁄øÏ, ∫es¡˝À X¯ìøÏ
XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T. >∑Ts¡Tùde, düT+<äs¡ø±+&É bÕsêj·TD e\q y˚T\T
»s¡T>∑TqT.
MTq sê•
|üPsê«uÛ≤Á<ä 4ebÕ<äeTT, ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä, πse‹
(~, <äT, X¯+, s¡a, <Ûä, <Ó, <=, #·, ∫)
M]øÏ á dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄wüé÷düeTT es¡≈£î <äX¯eTX¯ì ø±e⁄q ñ
<√´>∑ $|òTü ïeTT, bÕ|üø±sê´düø,ÔÏ eékÕj·TeTTq+<äT qwüeº TT, yê´≈£î\‘·, <äT'KeTT
ø£\T>∑TqT. |æ<|ä ü ˝≤uÛXÑ ì¯ j·T>∑T≥#˚ düs«¡ eTT nqT≈£L*+#·TqT. ˝≤uÛeÑ TT, »j·TeTT,
Áb˛‘ê‡Vü≤eTT ø£\T>∑TqT. Äs√>∑éTT, <Ûäq˝≤uÛÑeTT, uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»q˝≤uÛÑeTT
ø£\T>∑TqT. #Ó’Á‘·eT+<äT ‹]– ø±]Ôø£+ qT+&ç <äX¯eT>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚ eè‹Ô ñ
<√´>∑ yê´bÕsê<äT\j·T+<äT ‘·s#¡ T· >∑ ∫≈£îÿ\T, ÄdæqÔ wü+º , dü+‘·‹|”&,É >ös¡euÛ+Ñ >∑+
ø£\T>∑e#·TÃqT. yÓ’XÊK+ qT+&ç ÄX¯«j·TT»+ es¡≈£î uÛ≤>∑´>∑Ts¡Te⁄ n>∑T≥#˚
>ös¡eeTsê´<ä\T ø£\T>∑TqT. ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T ô|s¡T>∑TqT. düø£\ ø±s¡éTT\j·T+<äT
nqT≈£L\‘· ø£\T>∑TqT. >∑èVü≤˝≤uÛÑeTT, eT+∫ uÛÀ»qeTT düeT≈£Ls¡TqT.
dü+e‘·‡s¡eT+‘·j·TT <äX¯eTπø‘·Te⁄, #·‘·Ts¡ú sêVüQe⁄ nsTTq+<äTq eè‹Ô, ñ<√´>∑,
yê´bÕsê<äT\j·T+<äT nXÊ+‹ n~Ûø£eTT>∑qT+&ÉTqT. >∑èVü≤eT+<äT nXÊ+‹,
e÷‘· è es¡ Z u+<Û ä T »qeTT‘√ n_Û Á bÕj· T uÛ Ò < ä e TT\T, ∫‘· Ô # ê+#· \ éTT,
Á|üj÷· D≤<äT\j·T+<äT $|òTü ïeTT\T, yê‘·s√>∑eTT\T ø£\T>∑TqT. eT<Û´ä eT<Û´ä düTKeTT,
ÇwüºuÛÀ»qeTT, X¯Øs¡<ës¡&Û éTT ø£\T>∑TqT.
|üPsê«uÛ≤Á<ä yê]øÏ uÛ≤Á<ä|ü<ä X¯óø£¢+ es¡≈£î »qà‘ês¡ j·T+<äT sêVüQe⁄
dü+#·]+#·TqT. πse‹ yê]øÏ uÛ≤Á<ä|<ü ä ãVüQfi¯+ qT+&ç HÓ<’ qäÛ ‘ês¡ j·T+<äT øπ ‘·Te⁄
dü+#·]+#·TqT. yÓTT‘·ÔeTT MT<ä Ms¡T X¯ì, sêVüQ, πø‘·Te⁄\≈£î XÊ+‹jÓTTq]Ãq
eT+∫~. ñ‘·Ôsês¡∆eTTq >∑Ts¡Te⁄≈£î XÊ+‹jÓTTq]Ãq y˚T\T »s¡T>∑TqT.
Ä~‘·´Vü≤è<äj·T bÕsêj·TDeTT, Vü≤qTeT‘·÷ŒC≤ Á|ü<äøÏåD\T, $wüßí düVü≤ÁdüHêeT
bÕsêj·TDeTT M]øÏ ÁX‚jÓ÷<ëj·Tø£eTT.
c c c
dü÷#·q
C≤‘·ø£ Á>∑V≤ü dæ‹ú , <äXÊ+‘·sX›¡ \¯ T, yêeT bÕs¡Ù« düTeTTK y˚<\äÛ T eT]j·TT
nwüºø£es¡Z q÷´Hê~Ûø£ _+<äT|òü\eTT\T yÓTT<ä\>∑T Ç‘·s¡ ø±s¡DeTT\#˚ dü÷ú\+>±
dü÷∫+#·ã&çq á |ò*ü ‘·eTT\T áwü<«Ó wÌ eü TéTT>± e÷Á‘·yT˚ |ò*ü +#·TqT. qeÁ>∑V≤ü
ã˝≤ã\eTT\#˚ Ç+<äT ø=+‘· e÷s¡TŒ ø£\T>∑TqT.
39
düTeTTVüAs¡ÔeTT\T
á dü+e‘·‡s¡eTT ñ‘·ÔeT eTTVüAs¡ÔeT\T ìs¡T›wüºeTT\>∑Tq$ n‹
dü«\ŒeTT. MTq #Ó’Á‘·eT+<äT ñ|üqj·TqeTT #˚j·Te#·TÃqT. $yêVü‰<äT\T
|üìøÏsêe⁄. ñqï+‘·˝À yÓTs¡T>¬ q’ $ dü÷∫+#·ã&çq$. $E„\T ˙s¡ ø°så ¡ Hê´j·TeTTq
Á>∑V≤æ +#· ÁbÕ]ú‘T· \T.
#Ó’Á‘· e÷düeTT
06`04`19 #Ó’Á‘· X¯óø£¢ 1 X¯ìyês¡+ n•«˙j·TTø£Ô ø£sÿ¡ ≥ø£+ 16.8 |üˆˆ12.26 (sê»)
q÷‘·q eÅkÕÔuÛÑs¡D<Ûës¡D≤<äT\T.
07`04`19 #ÓÁ’ ‘· X¯óø£¢ 2 Ä~yês¡+ n•«˙j·TTø£Ô y˚Twü+ 3.48 ñˆˆ7.30 nqïÁbÕX¯q,
$<ë´s¡+uÛÑ+ (\>∑ï#·+Á<ä').
10`04`19 #ÓÁ’ ‘· X¯óø£¢ 5 ãT<Ûyä ês¡+ s√Væ≤D°jT· Tø£Ô y˚Twü+ 3.24 ñˆˆ7.18 nqïÁbÕX¯q,
nø£ås¡ d”«ø£s¡D, ñ|üqj·TqeTT.
17`04`19 #ÓÁ’ ‘·Xó¯ ø£¢ 13/14 ãT<Ûyä ês¡+ Vü≤düjÔ T· Tø£Ô MTq+ 56.34 sêˆˆ4.29
$yêVü≤+ (7 #·+Á<ä').
21`04`19 #Ó’Á‘· ø£èwüí 2/3 Ä~yês¡+ nq÷sê<Ûëj·TTø£Ô ≈£î+uÛÑ+ 54.13 sêˆˆ3.31
$yêVü≤eTT. MTq+ 56.3 sêˆˆ4.15 $yêVü≤+ (e÷sêÔ+&É s¡Væ≤‘·eTT).
25`04`19 #Ó’Á‘· ø£èwüí 6/7 >∑Ts¡Tyês¡+ ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜj·TTø£Ô MTq+ 55.33
sêˆˆ4.00 $yêVü≤+.
27`04`19 #Ó’Á‘· ø£èwüí 8/9 X¯ìyês¡+ <ÛäìcÕ˜j·TTø£Ô MTq+ 55.18 sêˆˆ2.53ìˆˆ
$yêVü≤+.
yÓ’XÊK e÷düeTT
17`05`19 yÓX’ ÊK X¯óø£¢ 14 X¯óÁø£yês¡+ kÕ«rj·TTø£Ô eTø£s+¡ 44.26 ñˆˆ9.48 sêˆˆ12.23
$yêVü≤+.
19`05`19 yÓ’XÊK ø£èwüí 1 Ä~yês¡+ nq÷sê<Ûëj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 10.26 ñˆˆ9.48
$yêVü‰<äT\T. eTø£s+¡ 44.9 sêˆˆ11.17 $yêVü‰<äT\T.
23`05`19 yÓ’XÊK ø£èwüí 5 >∑Ts¡Tyês¡+ ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜj·TTø£Ô ≈£î+uÛÑ+ 49.56
sêˆˆ1.35 (12 #·+Á<ä') $yêVü≤+. ‘·‘êÿ\ 6 ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜj·TTø£Ô y˚Twü+
57.41 sêˆˆ4.41 $yêVü≤+.
24`05`19 yÓ’XÊK ø£èwüí 6 X¯óÁø£yês¡+ ÁX¯eDj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 9.43 ñˆˆ9.29
$yêVü‰<äT\T. ÁX¯eD≤j·Tø£Ô ≈£î+uÛÑ+ 49.48 sêˆˆ1.32. y˚Twü+ 57.33
25`05`19 yÓX’ ÊK ø£èwüí 7 X¯ìyês¡+ <Ûìä cÕ˜jT· Tø£Ô y˚Twü+ 57.25 sêˆˆ4.34 $yêVü≤+.
25`05`19 yÓX’ ÊK ø£èwüí 10 ãT<Ûäyês¡+ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ëj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 9.00
ñˆˆ9.11 ñ|üqj·Tq $yêVü‰<äT\T.
40
CÒ´wü˜ e÷düeTT
12`06`19 CÒ´wü˜ X¯óø£¢ 10 ãT<Ûäyês¡+ Vü≤düÔj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 7.1 ñˆˆ8.25
ñ|üqj·THê<äT\T (sê»).
13`06`19 CÒ´wü˜ X¯óø£¢ 11/12 >∑Ts¡Tyês¡+ kÕ«rj·TTø£Ô eTø£s¡+ 40.35 sêˆˆ9.50 $yêVü≤+
(e÷sêÔ+&É). ≈£î+uÛÑ+ 46.57 sêˆˆ12.23 $yêVü≤eTT.
16`06`19 CÒ´wü˜ X¯óø£¢ 14 Ä~yês¡+ nq÷sê<Ûëj·TTø£Ô ø£sÿ¡ ≥ø£+ 6.25 ñˆˆ8.10ìˆˆ
$yêVü‰<äT\T.
19`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 2/3 ãT<Ûäyês¡+ ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜj·TTø£Ô y˚Twü+ 53.46 sêˆˆ3.8
$yêVü‰<äT\T.
20`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 3 >∑Ts¡Tyês¡+ ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜj·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 13.51 ñˆˆ11.9
$yêVü‰<äT\T (6 #·+Á<ä'). ‘·‘êÿ\ 4 ÁX¯eDj·TTø£Ô y˚Twü+ 53.36
21`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 4/5 X¯óÁø£yês¡+ ÁX¯eDj·TTø£Ô y˚Twü+ 53.26
sêˆˆ3.00 $yêVü≤eTT.
22`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 5 X¯ìyês¡+ <ÛäìcÕ˜j·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 13.31 ñˆˆ11.02.
23`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 6 Ä~yês¡+ X¯‘·‘êsêj·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 13.21 ñˆˆ10.58.
26`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 9 ãT<Ûäyês¡+ πserj·TTø£Ô ≈£î+uÛÑ+ 44.51 sêˆˆ11.35
$yêVü≤+.
27`06`19 CÒ´wü˜ ø£èwüí 10 >∑Ts¡Tyês¡+ n•«˙j·TTø£Ô ≈£î+uÛÑ+ 44.41 sêˆˆ11.31
$yêVü≤+.
ÄX¯«j·TT» e÷düeTT
03`10`19 ÄX¯«j·TT» X¯óø£¢ 5 >∑Ts¡Tyês¡+ nq÷sê<Ûëj·TTø£Ô ‘·T\ 6.50 ñˆˆ8.43.
09`10`19 ÄX¯«j·TT» X¯óø£¢ 11 ãT<Ûäyês¡+ <ÛäìcÕ˜j·TTø£Ô ‘·T\ 5.48 ñˆˆ8.18
$yêVü≤+.
12`10`19 ÄX¯«j·TT» X¯óø£¢ 14/15 X¯ìyês¡+ ñ‘·sÔ êuÛ≤Á<ëj·TTø£Ô ø£sÿ¡ ≥ø£+ 46.7
13`10`19 nX¯«j·TT» X¯óø£¢ 15/ ø£èwüí 1 Ä~yês¡+ πserj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 45.56
17`10`19 nX¯«j·TT» ø£èwüí 4 >∑Ts¡Tyês¡+ s√Væ≤D°j·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 45.25
ø±]Ôø£¡ e÷düeTT
30`10`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 3 ãT<Ûäyês¡+ nq÷sê<Ûëj·TTø£Ô eè•Ãø£+ 4.28 ñˆˆ7.52
(\>∑ï#·+Á<ä')
01`11`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 5 X¯óÁø£yês¡+ eT÷˝≤j·TTø£Ô eè•Ãø£+ 4.7 ñˆˆ7.44
(e÷sêÔ+&És¡Væ≤‘·+) $yêVü≤+.
06`11`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 9/10 ãT<Ûäyês¡+ X¯‘·‘êsêj·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 49.38 sêˆˆ1.58
$yêVü≤+ (7 #·+Á<ä')
09`11`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 12/13 X¯ìyês¡+ πserj·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 41.13 sêˆˆ10.38
$yêVü≤+.
41
10`11`19 ø±]Ôø£ X¯óø£¢ 13/14 Ä~yês¡+ n•«˙j·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 49.4 sêˆˆ1.46
$yêVü≤+.
13`11`19 ø±]Ôø£ ø£èwüí 1/2 ãT<Ûäyês¡+ s√Væ≤D°j·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 48.24 sêˆˆ1.33
$yêVü≤+.
14`11`19 ø±]Ôø£ ø£èwüí 2/3 >∑Ts¡Tyês¡+ s√Væ≤D°j·TTø£Ô ø£s¡ÿ≥ø£+ 40.21 sêˆˆ10.27
$yêVü≤+. eTè>∑•sêj·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 48.14 sêˆˆ1.29.
e÷s¡Z•s¡ e÷düeTT
30`11`19 e÷s¡•Z s¡ X¯óø£¢ 4/5 X¯ìyês¡+ ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÜj·TTø£Ô ø£q´ 49.36 sêˆˆ2.10
$yêVü≤+.
01`12`19 e÷s¡•Z s¡ X¯óø£¢ 5/6 Ä~yês¡+ ÁX¯eD≤j·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 33.57 sêˆˆ12.27
(6#·+Á<ä').
06`12`19 e÷s¡•Z s¡ X¯óø£¢ 10 X¯óÁø£yês¡+ ñ‘·sÔ êuÛ≤Á<ëj·TTø£Ô eTø£s+¡ 10.00 ñˆˆ10.23
ÄeX¯´ø£ X¯óuÛÑø£s¡à\T.
08`12`19 e÷s¡Z•s¡ X¯óø£¢ 11/12 Ä~yês¡+ n•«˙j·TTø£Ô eTø£s¡+ 9.36 ñˆˆ10.14
ÄeX¯´ø£ X¯óuÛÑø£s¡à\T.
e÷|òüT e÷düeTT
27`01`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 3 k˛eTyês¡+ X¯‘·‘êsêj·TTø£Ô MTq+ 8.30 ñˆˆ10.3
(12#·+Á<ä') (4 sêVüQ', 10 πø‘·T' ).
30`01`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 5 >∑Ts¡Tyês¡+ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ëj·TTø£Ô MTq+ 7.49 ñˆˆ9.46
(\>∑ï#·+Á<ä') (4 sêVüQ', 10 πø‘·T' ). 6 >∑Ts¡Tyês¡+ πserj·TTø£Ô ‘·T\
45.16 sêˆˆ12.45 (6 #·+Á<ä').
31`01`20 e÷|òTü X¯óø£¢ 6/7 X¯óÁø£yês¡+ n•«˙j·TTø£Ô ‘·T\ 45.6 sêˆˆ12.41 $yêVü≤+
(7 #·+Á<ä')
01`02`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 7 X¯ìyês¡+ n•«˙j·TTø£Ô MTq+ 6.56 ñˆˆ9.23
05`02`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 11 ãT<Ûäyês¡+ eTè>∑•sêj·TTø£Ô MTq+ 6.56 ñˆˆ9.23
$yêVü≤ ñ|üqj·Tq >∑èVü‰s¡+uÛ≤<äT\T (4 sêVüQ', 10 πø‘·T' ).
08`02`20 e÷|òüT X¯óø£¢ 14 X¯ìyês¡+ |ü⁄wü´MTj·TTø£Ô MTq+ 6.25 ñˆˆ9.10
>∑èVü‰s¡+uÛ≤<äT\T.
12`02`20 e÷|òüT ø£èwüí 4 ãT<Ûäyês¡+ ñ‘·Ôs¡|òü\TZ˙j·TTø£Ô MTq+ 5.41 ñˆˆ8.51
$yêVü≤+. Vü≤düÔj·TTø£Ô dæ+Vü≤+ 31.51 sêˆˆ7.19 $yêVü≤+ (7 ãT<Ûä').
bòÕ\TZqe÷düeTT
26`02`20 bòÕ\TZq X¯óø£¢ 3 ãT<Ûäyês¡+ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ëj·TTø£Ô y˚Twü+ 9.28 ñˆˆ10.14
(12 #·+Á<ä') $yêVü‰<äT\T.
28`02`20 bòÕ\TZq X¯óø£¢ 5 X¯óÁø£yês¡+ n•«˙j·TTø£Ô MTq+ 3.15 ñˆˆ7.44
$yêVü‰<äT\T.
05`03`20 bòÕ\TZq X¯óø£¢ 10 >∑Ts¡Tyês¡+ |ü⁄qs¡«düTj·TTø£Ô MTq+ 2.21 ñˆˆ1.20
>∑èVü‰s¡+uÛ≤<äT\T.
08`03`20 bòÕ\TZq X¯óø£¢ 14 Ä~yês¡+ eT|ò÷ü j·TTø£Ô y˚Twü+ 7.49 ñˆˆ9.29 $yêVü≤+.
42
»qq Á|üø£s¡DeTT
n•«ì 1e bÕ<ä+ ‘·+Á&çøÏ ` uÛsÑ D¡ Ï 4e bÕ<ä+ •X¯óe⁄≈£î ` ø£è‹Ôø£ 4e bÕ<ä+ ‘·*ø¢ Ï
` s√Væ≤DÏ y˚Tqe÷eT≈£î, ‘·+Á&çøÏ ` ÄÅs¡› ‘·*¢øÏ ` |ü⁄wü´$T 2,3 bÕ<äeTT\T |ü>∑\T
‘·+Á&çø,Ï sêÁ‹ ‘·*ø¢ Ï ` ÄX‚w¢ ü 2e bÕ<ä+ •X¯óe⁄≈£î, 3e bÕ<ä+ ‘·*ø¢ ,Ï 4e bÕ<ä+
‘·+Á&çøÏ ` eT|òüT 1,2 bÕ<äeTT\T ‘·+Á&çøÏ ` |üPs¡«|òü\TZì 4e bÕ<ä+ ‘·*¢øÏ `
ñ‘·Ôs¡|òü\TZì 1e bÕ<ä+ |ü>∑\T ‘·+Á&çøÏ, sêÁ‹ ‘·*¢øÏ ` Vü≤düÔ 3e bÕ<ä+ |ü⁄Á‘·T&Ó’q
‘·+Á&çøÏ, |ü⁄Á‹ø£jÓÆTq ‘·*¢øÏ ` ∫Á‘· 1e bÕ<ä+ ‘·*¢øÏ, 2e bÕ<ä+ ‘·+Á&çøÏ `
$XÊK 4e bÕ<ä+ ‘·*ø¢ Ï ` CÒ´wü˜ 1e bÕ<ä+ ‘·*ø¢ ,Ï 2e bÕ<ä+ k˛<äsT¡ \≈£î,
y˚Tqe÷eT\≈£î, 3e bÕ<ä+ •X¯óe⁄\≈£î, 4e bÕ<ä+ ‘·+Á&çøÏ ` eT÷\ 1e bÕ<ä+
‘·+Á&çø,Ï 2e bÕ<ä+ ‘·*ø¢ ,Ï 3,4 bÕ<äeTT\T <Ûqä eTTq≈£î ` |üPsê«cÕ&ÛÉ 3e bÕ<ä+
‘·+Á&çøÏ ` |üPsê«uÛ≤Á<ä 4e bÕ<ä+ •X¯óe⁄q≈£î ` sπ e‹ 4e bÕ<ä+ ‘·+Á&çøÏ >∑+&ÉeTT
ø±q j·T<∏ë$~Û>± XÊ+‹ »s¡T|üe˝…qT. ø£èwüí #·‘·Ts¡›•, ne÷yêdü´, es¡®éTT,
Á>∑Vü≤D ø±\eTT\+<äT >±ì, e÷‘ê|æ‘·è k˛<äs¡T\ »qà qø£åÁ‘·eTT\+<äT
»qqyÓTqÆ qT, Hêfi¯ y˚wºü (Áù|>∑T yÓT&É˝Ày˚dTü ≈£îì) »qqyÓTqÆ qT $ø£è‘· »qqyÓTqÆ qT
Äj·÷ $X‚wüXÊ+‘·T\qT »s¡T|ü⁄ø=qe˝…qT.
»qàqø£åÁ‘·eTTqT ã{Ïº Á>∑Vü≤<äX¯˝…iT+>∑T≥
ø£è‹Ôø£, ñ‘·Ôs¡|òü\TZì, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ s¡$<äX¯ 6 dü+e‘·‡s¡eTT\T
s√Væ≤DÏ, Vü≤düÔ, ÁX¯eD #·+Á<ä<äX¯ 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T
eTè>∑•s¡, ∫Á‘·, <Ûäìwü˜ ≈£î»<äX¯ 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T
ÄÅs¡›, kÕ«‹, X¯‘·‘ês¡ sêVüQ<äX¯ 18 dü+e‘·‡s¡eTT\T
|ü⁄qs¡«düT, $XÊK, |üPsê«uÛ≤Á<ä >∑Ts¡T<äX¯ 16 dü+e‘·‡s¡eTT\T
|ü⁄wü´$T, nq÷sê<Ûä, ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä X¯ì<äX¯ 19 dü+e‘·‡s¡eTT\T
ÄX‚¢wü, CÒ´wü˜, πse‹ ãT<Ûä<äX¯ 17 dü+e‘·‡s¡eTT\T
eT|òüT, eT÷\, Ä•«ì πø‘·T<äX¯ 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T
|üPs¡«|òü\TZì, |üPsê«cÕ&ÛÉ, uÛÑs¡DÏ X¯óÁø£<äX¯ 20 dü+e‘·‡s¡eTT\T
»qàsê•, HêeTsê• e\¢ #˚j·TT ø±s¡éTT\T
>∑èVü≤eTT, yêdüTøÔ s£ à¡ , eéVü‰s¡eTT, eT+Á‘·eTT, j·T+Á‘·eTT, <ëqeTT, #·T≥º]ø£eTT,
sê»ùde, uÛÑ÷ã\eTT, es¡TZ X¯ó~∆, j·TT<ä∆eTT, j·÷Á‘ê<äT\≈£î HêeT qø£åÁ‘·eTT
#·÷&Ée\j·TTqT. ‘·øÏÿq $yêVü‰~ X¯óuÛøÑ ±s¡éTT\≈£îqT, X¯Øs¡eTTqT >∑T]+∫q
X¯óuÛ≤X¯óuÛeÑ TT\≈£î »qà qø£Áå ‘·eTTqT #·÷&Ée\j·TTqT. q\Tã~ dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î
ô|q’ »qàqø£Áå ‘·eTT #·÷&É>÷∑ &É<qä T yê&ÉTø£jT· Tqï~. Ç~ XÊÅdeÔü TTq≈£î $s¡T<äe∆ TT.
»qàeTT+&ÉT es¡≈£î »qàqø£åÁ‘·eTT #·÷&Ée\j·TTqT.
43
‹<∏ä´+‘· >∑+&ÉeTT\T
ne÷yêdü´ Á|ü‹|ü‘·TÔ\jÓTTø£ÿj·TT, <äX¯y˚T´ø±<äX¯ó\ jÓTTø£ÿj·TT, |üP]íe÷
Á|ü‹|ü‘·TÔ\jÓTTø£ÿj·TT dü+~Ûj·T+<äT ¬s+&ÉT |òüT&çj·T\T •X¯ó>∑+&ÉeTT.
>∑+&É |ü⁄s¡Twüdæú‹
#ÓÁ’ ‘· ` uÛ≤Á<ä|<ü ä ` ÄX¯«j·TT» ` ø±]Ôø£ e÷düeTT\j·T+<äT bÕ‘êfi¯+ãTqqT,
yÓ’XÊK ` ÁXÊeD ` e÷|òüT ` bòÕ\TZq e÷düeTT\+<äT dü«s¡Z˝Àø£+ãTqqT, CÒ´wü˜ `
ÄcÕ&ÛÉ ` e÷s¡Zos¡¸ ` bÂwü´ e÷düeTT\+<äT uÛÑ÷˝Àø£eTTq dü+#·]+#·TqT.
uÛÑ÷˝Àø£eTTq dü+#·]+#·Tq|ü⁄&ÉT s¡»dü«\, Á|üdü÷‹ yÓTT<ä\>∑Tq$ dü+uÛÑ$+∫q
jÓT&É\ eTs¡DeTT ø£\T>∑CÒj·TTqT. ‘·øÏÿq ¬s+&ÉT Á|ü<˚X¯eTT\j·T+<äT X¯óuÛÑeTT
ø£\T>∑CÒj·TTqT.
sê•>∑+&ÉeTT\T
MTqy˚TwüeTT\ jÓTTø£ÿj·TT, ø£s¡ÿ≥ø£ dæ+Vü≤eTT\ jÓTø£ÿj·TT, eè•Ãø£
<ÛäqTdüT‡\ jÓTø£ÿj·TT dü+~Û j·T+<äT ns¡∆|òüT{Ïø£ •X¯ó >∑+&ÉeTT. á <äTwüº
qø£åÁ‘ê~ø£eTTq+<äT »qqyÓTÆq •X¯óe⁄≈£î ncÂºyêø£´ »|üeTTqT, ëTeTTqT,
s¡TÁ<ë_Ûùwø£eTTqT, nX¯«‘·ú Á|ü<äøÏåDeTT\qT, nqï<ëqeTTqT j·T<∏ë$~Û>±CÒdæq
jÓT&É\ Äj·÷ >∑+&ÉeTT\≈£î XÊ+‹j·T>∑TqT. ‹~∏>∑+&ÉeTTq≈£î eèwüuÛÑeTTqT,
qø£Áå ‘·>+∑ &ÉeTTq≈£î >√e⁄qT, \>∑ï >∑+&ÉeTTq≈£î ø±+#·qeTTqT <ëq$Tj·Té˝…qT.
$wü |òüT&çj·T\˝À yÓTT<ä{Ï |òüT&çj·Tj·T+<äT »qqeTsTTq ‘·+Á&çøÏ, ¬s+&Ée
|òüT&çj·T ‘·*¢øÏ, eT÷&Ée |òüT&çj·T <ÛäqeTTq≈£î(<ÛäqVü‰ì), Hê\T>∑e |òüT&çj·T
•X¯óe⁄q≈£î <√wüeTT.
CÒćÕ˜ qø£åÁ‘·eTTq+<ä* 10 uÛ≤>∑eTT\T
1e uÛ≤>∑+ ‘·*¢‘·*¢øÏ 6e uÛ≤>∑+ •X¯óe+X¯eTTq≈£î
2e uÛ≤>∑+ ‘·*¢ ‘·+Á&çøÏ 7e uÛ≤>∑+ ñuÛj Ñ T· e+X¯eTT\≈£î
3e uÛ≤>∑+ y˚Tqe÷eT≈£î 8e uÛ≤>∑+ k˛<äsT¡ \≈£î
4e uÛ≤>∑+ •X¯óe⁄‘·*ø¢ Ï 9e uÛ≤>∑+ X¯«X¯ós¡Tq≈£î
5e uÛ≤>∑+ •X¯óe⁄q≈£î 10e uÛ≤>∑+ düs«¡ eTTq≈£î qwüeº TT.
eT÷˝≤ qø£åÁ‘·eTTq+<ä* 12 uÛ≤>∑eTT\T
1e uÛ≤>∑+ ‘·+Á&çøÏ 7e uÛ≤>∑+ |æq‘·*¢øÏ
2e uÛ≤>∑+ ‘·*¢øÏ 8e uÛ≤>∑+ uÛ≤s¡´≈£î
3e uÛ≤>∑+ nqï<äeTTà\≈£î 9e uÛ≤>∑+ •X¯óe⁄q≈£î
4e uÛ≤>∑+ nø£ÿ#Ó˝…¢fi¯fl≈£î 10e uÛ≤>∑+ <ë]Å<ä´+
5e uÛ≤>∑+ e÷eT>±]øÏ 11e uÛ≤>∑+ sê»´˝≤uÛÑ+
6e uÛ≤>∑+ y˚Tq‘·Ô≈£î 12e uÛ≤>∑+ uÛ≤>∑éTT ø£\T>∑TqT.
44
HêeT qø£åÁ‘·eTT\qT ‘Ó\TdüTø=qT $<ÛäeTT
#·T #Ó #√ \ n•«ì s¡÷ s¬ s√ ‘· kÕ«‹
© \÷ ˝… ˝À uÛÑs¡DÏ ‹ ‘·T ‘Ó ‘√ $XÊK
Ä á } @ ø£è‹Ôø£ Hê ˙ q÷ HÓ nq÷sê<Ûä
z yê M eP s√Væ≤DÏ H√ j·÷ sTT j·TT CÒ´wü˜
y˚ y√ ø± øÏ eTè>∑•s¡ jÓT jÓ÷ u≤ ; eT÷\
≈£L K vZ s¡a ÄÅs›¡ ã÷ <∏ë u≤ &ÛÜ |üPsê«cÕ&ÛÉ
¬ø ø√ Vü‰ V”≤ |ü⁄qs¡«düT u… uÀ C≤ J ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ
VüA ôV≤ ¨ &É |ü⁄wü´$T E CÒ CÀ U≤ n_Ûõ‘Y
&û &É÷ &˚ &√ ÄX‚¢wü œ KT U… UÀ ÁX¯eD
e÷ MT eT÷ yÓT eT|òüT >± ^ >∑T >π <Ûäìwü̃
yÓ÷ {≤ {° ≥T |üP.|òü >√ kÕ d” düT X¯‘·‘ês¡
f… {À bÕ |” ñ‘·Ôs¡ ùd k˛ <ë ~ |üPsê«uÛ≤Á<ä
|üP wü D &ÛÉ¡ Vü≤düÔ <äT X¯+ #Ûê <Ûë ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä
ô| b˛ sê ] ∫Á‘· <Ó <√ #ê N sπ e‹
y˚TcÕ~ »qàsêX¯ó\≈£î |òü÷‘·‹<∏ë´<äT\qT <Ó\T|ü⁄ #·Áø£eTT
\>∑ïeTT ‹~∏ yês¡eTT qø£åÁ‘·eTT #·+Á<ä'
y˚Twü+ 6 Ä~ eT|òüT »qà
eèwüu+ÑÛ 4 X¯ì Vü≤düÔ |ü+#·eT
$T<ÛäTq+ 8 k˛eT kÕ«‹ dü|üÔeT
ø£s¡ÿ≥ø£+ 9 ãT<Ûä nq÷sê<Ûä ~«rj·T
dæ+Vü≤+ 9 X¯ì eT÷\ wüwü̃
ø£q´ 8 X¯ì ÁX¯eD <äX¯eT
‘·T\ 12 >∑Ts¡T X¯‘·‘ês¡ ‘·èrj·T
eè•Ãø£+ 10 X¯óÁø£ sπ e‹ dü|eÔü T
<ÛäqTdüT‡ 2 X¯óÁø£ uÛÑs¡DÏ ~«rj·T
eTø£s¡+ 12 ≈£î» s√Væ≤DÏ nwüeº T
≈£î+uÛÑ+ 4 >∑Ts¡T ÄÅs¡› @ø±<äX¯
MTq+ 2 X¯óÁø£ ÄX‚¢wü <ë«<äX¯
45
e÷dü |òü\eTT #·÷#·T Áø£eTeTT
X¯ó<ä∆bÕ&É´$T Á|üy˚X¯eTTq+<˚qø£åÁ‘·eT>∑TH√ Äqø£åÁ‘·eTT \>±j·T‘·T ‘·q
qø£åÁ‘·eTT es¡≈£î ˝…øÏÿ+∫ Ä dü+K´qT 9#˚ uÛ≤–+#·>± $T–*q X‚wüeTT
1eÁ|üj·÷DeTT, 2 eTècÕºqï uÛÀ»qeTT, 3 ‘·qT‘ê|üeTT, 4 XÖs¡éTT, 5 $<ä´,
6eeÅdüÔ˝≤uÛÑeTT, 7 XÀø£eTT, 8 nq+‘· |ü⁄DéTT, 9 eTVü‰|òü\eTT ø£\T>∑TqT.
‘êsêã\eTT #·÷#·T Áø£eTeTT
»qà qø£åÁ‘·eTT\>±j·T‘·T ì‘·´qø£åÁ‘·eTT es¡≈£î ˝…ø£ÿô|{Ïº 9#˚ uÛ≤–+#·>±
$T–*q uÛ≤>∑eTT 1 Cqà‘ês¡, 2 dü+|ü‘êÔs,¡ 3 $|ü‘êÔs,¡ 4 øπ eå T‘ês¡, 5 Á|ü‘´· ø±Ôs,¡
6ekÕ<Ûäq‘ês¡, 7 HÓ’<Ûäq‘ês¡, 8 $TÁ‘·‘ês¡, 9 |üs¡eTyÓTÆÁ‘·‘ês¡ n>∑T#·Tqï~.
á ‘ês¡\˝À 2`4`6`8`9 ‘ês¡\T eT+∫ |ò\ü eTTqT, 1`3`5`7 ‘ês¡\T
<äTwüº|òü\eTTqT sTT#·TÃqT.
#·+Á<äã\eTTqT #·÷#·T Áø£eTeTT
‘·q »qàsê• \>±j·T‘·T #·+Á<äT&ÉTqï sê•es¡≈£î >∑Dq #˚j·T>±
1`3`6`7`10`11 sêX¯ó\j·T+<äT #·+Á<äT&ÉT+&É>± <Ûäq˝≤uÛÑeTT, ø±s¡´dæ~∆,
X¯óuÛeÑ TTì#·TÃqT. $T>∑‘ê sêX¯ó\j·T+<äT ø±s¡´$|òTü ïeTT ø£\T>∑TqT. $X‚wyü T˚ eTq>±
X¯óø£|¢ øü eå£ TTq 2,5,9 sêX¯ó\j·T+<äTqT, ø£èwü|í øü eå£ TTq 4, 8, 12 sêX¯ó\j·T+<äTqT
e⁄+&É>± ‘·*¢ ≈£îe÷s¡Tì s¡øÏå+∫q≥T¢ #·+Á<äT&ÉT eTq\qT s¡øÏå+#·TqT. X¯óø£¢
|üø£åeTTq #·+Á<äã\eTTqTï, ø£èwüí|üø£åeTTq ‘êsêã\eTTqTï eTTKéTT>±
p#·T#·T+&Ée\j·TTqT.
|ü⁄s¡X¯óÙÁø£ <√wüeTT
q÷‘·q e<ÛäTe⁄, >∑]“¤D° Åd”Ô, •X¯ó düVæ≤‘· j·T>∑T Åd”Ôj·TTqT X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·÷s¡TŒ
~≈£îÿqqTqï|ü⁄Œ&ÉT, |ü•ÃeT~≈£îÿqT+&ç yêj·TTe´ ~≈£îÿq≈£î, ñ‘·Ôs¡eTTq≈£î,
áXÊqéTTq≈£î, ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq≈£î Á|üj·÷D+ #˚j·T>∑÷&É<äT. |ü•ÃeT~≈£îÿq+<äT
X¯óÁ≈£î&ÉTqï|ü⁄Œ&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿqT+&ç Äπ>ïj·TeTTq≈£î, <äøÏåDeTTq≈£î, HÓ’ãTT‹
~≈£îÿq≈£î |ü•ÃeTeTTq≈£î yÓfi¯fl>∑÷&É<äT. á |ü⁄s¡X¯óÙÁø£ <√wüeTT @ø£Á>±eTeT+<äT,
<äT]“¤ø£åeT+<äT, sê»$&É«s¡eTT e∫Ãq|ü⁄&ÉT, $yêVü≤eTTq≈£î, rs¡új·÷Á‘·\≈£î
yÓfi¯óflq|ü⁄&ÉT <√wüeTT ø±<äT. uÛ≤s¡<ë«C≤+^s¡dü uÛÑè>∑«Á‹e‘·‡ ø±X¯´|üdüyêdæwü˜
>√Á‘·E\ yê]ì á |ü⁄s¡X¯óÙÁø£ <√wüyÓT|ü⁄Œ&ÉTqT u≤~Û+|ü<äT.
bısTT´ y˚j·TT≥≈£î
ø£è‹Ôø£, $XÊK, CÒ´wü˜, |üPsê«uÛ≤Á<ä, ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä, X¯‘·‘ês¡, πse‹ á
qø£åÁ‘·eTT\+<äTqT, Ä~, eT+>∑fi¯, X¯ìyês¡eTT\+<äTqT 3`5`10`13`15`
‹<∏äT\j·T+<äTqT, eèwüuÛÑ, $T<ÛäTq, ø£Hê´, ‘·T˝≤, <ÛäqTØàq \>∑ïeTT\+<äTqT
X¯óuÛÑeTT.
46
Åd”Ô Á|ü<∏äeT s¡CÀ<äs¡Ùq >∑TD<√wüeTT\T
‹<∏äT\T: bÕ&É´$Tj·T+<äT eTVü‰bÕ|æìj·TTqT, $~j·Tj·T+<äT |ü⁄Á‘·e‹j·TTqT,
‘·~j·Tj·T+<äT kÂKé‹j·TTqT, #·$‹j·T+<äT eèwü*j·TTqT, |ü+#·$Tj·T+<äT
X¯óuÛÑÁ|ü<äTsê\TqT, wüwæ˜j·T+<äT $ø£è‘· dü+#ê]DÏj·TTqT, dü|üÔ$Tj·T+<äT X¯óuÛÑ
Á|ü<Tä sê\TqT, nwü$º Tj·T+<äT $ø£è‘· dü+#ê]DÏjT· TqT, qe$Tj·T+<äT $X‚wøü w£ j
ºæ T· TqT,
<äX$¯ Tj·T+<äT |ü⁄Á‘·e‹j·TTqT, @ø±<ä•j·T+<äT X¯ó∫ø£\~j·TTqT, <ë«<ä•j·T+<äT
|ü‹ì <ä÷wæ+#·Tq~j·TTqT, Á‘·j÷Ó <ä•j·T+<äT |ü⁄Á‘·e‹j·TTqT, #·‘T· s¡•› j·T+<äT
ø√|üqj·TTqT, |üP]íe÷-e÷yêdü´\ j·T+<äT <äTwü#º ê]DÏjT· TqT n>∑TqT.
qø£åÁ‘·eTT\T : uÛÑs¡DÏ, ÄX‚¢wü, |üPs¡«|òü\TZì, |üPsê«cÕ&ÛÉ, |üPsê«uÛ≤Á<ä sT÷
qø£åÁ‘·eTT\ 1 e bÕ<ä+ uÛÑs¡ÔèHêX¯qeTTqT, 2 e bÕ<ä+ |ü⁄Á‘·HêX¯qeTTqT, 3 e
bÕ<ä+ <Ûäq HêX¯qeTTqT, 4 e bÕ<ä+ nX¯óuÛÑeTTqT ø£*–+#·TqT. eT]j·TT
ø£è‹Ôø£, ÄÅs¡›, |ü⁄qs¡«düT, eT|òüT, CÒ´wü˜ sT÷ qø£åÁ‘·eTT\ jÓTTø£ÿ 1 e bÕ<ä+
eT+>∑fie¯ TT >∑*–+#·TqT. 2 e bÕ<äeTTqHÓq’ 25>∑T]øÏ uÛÀ»qeTT ô|≥ºe\j·TTqT.
3,4 bÕ<ä e TT\+<ä T qT, Ä~ eT+>∑ fi ¯ X¯ ì yês¡ e TT\j· T +<ä T qT,
<äTwüøº ±\eTT\j·T+<äTqT, <äTwü‹º <∏Tä \j·T+<äTqT <äTwüjº ÷Ó >∑eTT\j·T+<äT s¡»dü«\
nsTTqjÓT&É\ j·T<∏ë$~Û>± XÊ+‹ #˚j·Te˝…qT.
ã*¢ bÕ≥Tq≈£î |òü\eTT
•s¡düT‡ ` ø£\Vü≤eTT, eTTKeTT ` ã+<ÛäT <äs¡ÙqeTT, ø£qTu§eTà\ q&ÉTeT
` sêC≤qTÁ>∑Vü≤eTT, ô|’ ô|<ä$ ` <Ûäqe´j·TeTT, ÁøÏ+~ ô|<ä$ ` <Ûäq˝≤uÛÑeTT,
eTT≈£îÿ ∫es¡ ` ø√|üeTT, ≈£î&ç#Ó$ ` BsêÈj·TTe⁄, m&ÉeT#Ó$ ` es¡Ôø£˝≤uÛÑeTT,
H˚Á‘·eTT ` U…’<äT, >∑&É¶eTT ` sê»<ä+&ÉqeTT, H√s¡T ` uÛÑj·TeTT, ø£+sƒ¡eTT ` X¯Á‘·T
Vü‰ì, ≈£î&ç uÛÑT»eTT ` Åd”Ô dü+>∑eTeTT, ≈£î&ç eTT+CÒsTT ` ø°]Ô, m&ÉeT eT+CÒsTT
` s√>∑eTT, düÔqj·TT>∑àeTT ` <√wüeTT, ñ<äs¡eTT ` <Ûëq´˝≤uÛÑeTT, s=eTTà, Hê_Û
` <Ûäq˝≤uÛÑeTT, Á|üø£ÿ\T ` düTKeTT, bÕ<äeTT ` Á|üj·÷DeTT, M|ü⁄ ` X¯óuÛÑeTT,
>√fi¯ófl ` <Ûäq e´j·TeTT, *+>∑eTT ` <ë]Á<äéTT, E≥Tºø=q ` eTè‘·Té⁄,
á Á|ü<˚X¯eTT\j·T+<äT ‘=+&É ÁbÕøÏqqT |òü\$TfÒ¢qì ‘Ó*j·Te\j·TTqT.
yêdüTÔ |ü⁄s¡Twü dæú‹
uÛ≤Á<ä|<ü ë~ 3 e÷düeTT\T ‘·÷s¡TŒ •s¡dTü ‡>±qT, e÷s¡oZ sê¸~ 3 e÷düeTT\T
<äøÏåD •s¡düT‡>±qT, bòÕ\TZHê~ 3 e÷düeTT\T |ü•ÃeT •s¡düT‡>±qT, CÒćÕ˜~ 3
e÷düeTT\T ñ‘·sÔ ¡ •s¡dTü ‡>±qT, m&ÉeT Á|üøÿ£ >± yêdüTÔ |ü⁄s¡Twüß&ÉT Ç+{Ï ì$T‘·eÔ TT
rdüTø=qT düú\eT+<äT X¯j·Tì+#·TqT. ø±e⁄q n‘·ì <äèwæº Á|üdü]+∫q ~≈£îÿqqT,
bÕ<äeTT\+<äTqT >∑èVü≤eTTqT ø£≥º>∑÷&É<äT.
47
eTè‹øÏ <äTwüº qø£åÁ‘·eTT\T
uÛÑs¡DÏ, ø£è‹Ôø£, s√Væ≤DÏ, |ü⁄qs¡«düT, eT|òüT, ñ‘·Ôs¡, ∫Á‘·, $XÊK, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ,
<Ûäìwü˜, X¯‘·‘ês¡, |üPsê«uÛ≤Á<ä, ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä, πse‹ ` á qø£åÁ‘·eTT\j·T+<äTqT,
Ä~, eT+>∑fi¯, X¯óÁø£yês¡eTT\ j·T+<äTqT, 1`2`3`6`11`12`13`14`30
á ‹<∏äT\ j·T+<äTqT eTè‹ dü+uÛÑ$+∫q >∑èVü≤eTTq≈£î <√wüeTT. πøe\+ ‹~∏e\¢
<√wü+ ˝Ò<Tä . ‹~∏ yês¡eTT\ e\¢ dü«\Œ<√wüeTT. ‹~∏ qø£Áå ‘·eTT\ e\¢ ns¡<∆ √wüeTT.
‹~∏ yês¡ qø£Áå ‘·eTT\ e\¢ dü+|üPs¡<í √wüeTT >∑\T>∑TqT. eTè>∑•s¡, ∫Á‘· Ç$ ~«bÕ<ä
qø£Áå ‘·eTT\T. á qø£Áå ‘·eTT\j·T+<äT eTè‹ dü+uÛ$Ñ +∫q 3 e÷düeTT\TqTï, uÛsÑ D¡ ,Ï
s√Væ≤DÏ, eT|òüT, <ÛäìcÕ˜ |ü+#·ø£eTT\T M{Ïj·T+<äT 6 e÷düeTT\TqTï >∑èVü≤eTTqT
e<ä\e\j·TTqT.
ÄXÖ#· Á|üø£s¡DeTT
•X¯óe⁄ ÁbÕDeTT\‘√ |ü⁄{Ïº Hê_Û#Ã˚ <¤ qä ≈£î |üPs¡«eT+<äT eTs¡DeTT H=+<ÓHì˚
‘·*¢øÏ |ü~ ~qeTT\T eTè‘êXÖ#·eTTq÷ï, ‘·+Á&çøÏ, k˛<äs¡T\≈£î eT÷&ÉT ~qeTT\T
C≤‘êXÖ#·eTT, eTè‘êXÖ#·eTT kÕïqe÷Á‘·eTTqH˚ X¯ó~∆. eTè‘·Á|üdüeyÓTÆqqT,
Hê_Û#˚Ã¤<äqeTsTTq ‘·s¡Tyê‘· •X¯óe⁄ eTs¡DÏ+∫qqT ‘·+Á&ç k˛<äs¡T\≈£î C≤„‘·T\≈£î
dü+|üPs¡í C≤‘êXÖ#·eTT. eTè‘êXÖ#·eTT kÕïqe÷Á‘·+. ‘·*¢øÏ <äX¯sêÁ‘·
eTè‘êXÖ#·eTT. |ü~ ~qeTT\ ˝À|ü\ •X¯óe⁄ eTs¡DÏ+∫qjÓT&É\ C≤„‘·T\≈£î
‘·*¢<ä+Á&ç, k˛<äs¡T\≈£î, C≤‘êXÖ#·eTT. »qHê~ X‚wüeTT‘√ X¯ó~∆. eTè‘êXÖ#·eTT
kÕïqe÷Á‘·eTT. <ä+‘·»qq |üs¡´+‘·eTT C≤„‘·T\≈£î kÕïqe÷Á‘·eTT, #·÷&Üø£s¡à
|üs¡´+‘·+ ˇø£ ~qeTT, ñ|üqj·Tq |üs¡´+‘·eTT, eT÷&ÉT~qeTT\T ÄXÖ#·eTT.
$yêVü≤eTsTTq Åd”Ô ‘·+Á&çsTT+≥ eTs¡DÏ+∫q ‘·*¢<ä+Á&ç, k˛<äs¡T\T ô|+&ç¢ø±ì
|ü&ÉT#·T\≈£î eT÷&ÉT~qeTT\T ÄXÖ#·eTT. ô|+&ç¢jÓÆTq Åd”Ô ‘·*¢<ä+Á&ÉT\
eTs¡DeTTq+<äT <äXs¯ êÁ‘·eTT˝À>± Á‹sêÁ‘êXÖ#·eTT |ü≥eº ˝…qT. k˛<äØk˛<äsT¡ \≈£î
düìï<ÛëHêdüìï<ÛëqeTT\j·T+<äT Á‹sêÁ‘êXÖ#·eTT. e÷‘êeTVüQ&ÉT, e÷‘êeTVæ≤,
|æq‘·*¢ ô|‘·Ô\T¢\T, y˚Tqe÷eT y˚Tq‘·Ô, <ÍVæ≤Á‘·T&ÉT, |æq‘·*¢ ô|‘·Ô*¢ _&É¶\≈£î,
y˚Tq‘·Ô y˚Tqe÷eT _&É¶\≈£î |ü⁄s¡Twü |üsê´j·TeTT˝À düìï<ÛëqeT+<äT Á‹sêÁ‘·eTT.
Á>±e÷+‘·s¡eTTq+<äT |üøÏåDÏ. |üøÏåD°Ï ø±˝≤‹ Áø£eTDeT+<äT Á>±e÷+‘·s¡eTTq
$+fÒ Ä |ü>∑\T, sêÁ‹$+fÒ Ä sêÁ‹ ñ+&ç kÕïq+. y˚Tqe÷eT uÛ≤s¡´≈£î
düìï<Ûëq+˝À kÕïq+. uÛ≤s¡´ ñ+&É>±, dü+‘êq+ ñ+&É>± n‘·Ôe÷eT\T
eTs¡DÏ+∫qjÓT&É\ düìï<ÛëqeT+<äT eT÷&ÉT~qeTT\T, ndüìï<ÛëqeT+<äT |üøÏåDÏ.
uÛ≤s¡´dü+‘êqeTT ˝ÒìjÓT&É\ kÕMT|üéTTq ˇø£sêÁ‹ ndüìï<ÛëqeT+<äT kÕïq+.
48
düe‹ ‘·*¢ k˛<äØ k˛<äs¡T\T eTs¡DÏ+∫q|ü⁄&ÉT düMT|üeTTq+<äT ˇø£ ~qeTT.
<˚XÊ+‘·s¡eT+<äT kÕïqe÷Á‘·+. düe‹ ≈£L‘·Ts¡T eTs¡DÏ+∫q|ü⁄&ÉT düe‹‘·*¢ø=ø£
~qeTT. düe‹ ‘·*¢ b˛sTTq|ü⁄&ÉT düe‹ ≈£L‘·T]ø=ø£ ~qeTT ÄXÖ#·eTT.
<ä÷s¡eT+<Ó’qjÓT&É\ kÕïqeTT‘√dü]. n\T¢ì eTs¡DeTTdüMT|üeTTq+<äT
»]–qjÓT&É\ n‘·Ôe÷eT\≈£î eT÷&ÉT~qeTT\T. Á>±e÷+‘·s¡eT+<äT |üøÏåDÏ.
C≤„‘·T\≈£î <äXÊVü‰q+‘·s¡eT+<äT eT÷&ÉT e÷düeTT\ es¡≈£î eT÷&ÉT~qeTT\T,
Äs¡Te÷düeTT\ es¡≈î£ |üøDåÏ ,Ï dü+e‘·‡s¡ |üs´¡ +‘·+ ˇø£ sêÁ‹ ÄXÖ#·eTT. eTVü‰q~
n&É ¶ e TTqïjÓ T &É \ n‹Áø±+‘êXÖ#· e TT, Á‹sêÁ‘· e TT ˝Ò < ä T . C≤„ ‘ · T \≈£ î
Á‹sêÁ‘ê‹Áø£eTDeT+<äT kÕïqe÷Á‘·y˚T.
‘·*¢<ä+Á&ÉT\T #·ìb˛sTTq|ü⁄&ÉT yê]øÏ Áù|‘·ÁøÏj·T\T »s¡>∑ìjÓT&É\ ‘êeTT
Áã‹øÏ j · T T+&É T ø±\eTT˝À mqï&É T $qïqT 11 ~qeTT\T ÄXÖ#· e TT.
Áù|‘·øè£ ‘·éTT\T »]–qjÓT&É\ 20 dü+e‘·‡s¡eTT\˝À HÓ|⁄ü &ÉT $qïqT 10 ~qeTT\T
ÄXÖ#·eTT. nH˚ø£ ÄXÖ#· düìïbÕ‘·eT+<äT <äX¯sêÁ‘· eTè‘êXÖ#·eTT |ü&ÉT#·T+&É>±
<äX¯sêÁ‘· eTè‘·eTT>±ì, Á‹sêÁ‘·eTè‘·eTT>±ì dü+uÛÑ$+#ÓH˚ì Á|ü<∏äe÷XÖ#·eTT#˚
ìeè‹Ô. <äX¯sêÁ‘·C≤‘êXÖ#·eTTqT |ü≥Tº#·T+&É>± Á‹sêÁ‘·eTè‘êXÖ#·eTT e∫ÃqqT
C≤‘êXÖ#·eTT#˚ ìeè‹Ô >±ì eTè‘êXÖ#·eTT#˚ n~Ûø£ C≤‘êXÖ#·eTT b˛<äT.
<äX¯sêÁ‘·eTè‘êXÖ#·eTT eT<Ûä´ <äX¯sêÁ‘·C≤‘êXÖ#·eTT e∫Ãqq÷ eTè‘êXÖ#·eTT
#˚‘·H˚ ìeè‹Ô. <äX¯sêÁ‘·eTè‘êXÖ#·eTT qe\+_+∫j·TT+&É>± <ääX¯eT~qeTTq
sêÁ‹ y˚s=ø£ eTè‘êXÖ#·eTT e∫ÃqjÓTT&É\ yÓTT<ä{Ï j·÷XÖ#·eTT |üP]ÔjTÆÓ q |æeTà≥
nq>± |ü~j·Te sêÁ‹ 3e j·÷eTeT+<äT $ìq 9 ~qeTT\T eTè‘êXÖ#·eTT
|ü≥ºe˝…qT. #·s¡eT~HêwüºeTj·÷eTeTq>± dü÷s√´<äj·÷‘·÷Œs¡«eTTq y˚s=ø£ |üPs¡í
eTè‹ì $ìq 3 ~qeTT˝≤XÖ#·eTT. |ü⁄Á‘· |ü⁄Á‹ø± »qq dü+ã+~Ûj·T>∑T
C≤‘êXÖ#· e TT qe\+_+∫j· T T+&É > ± y˚ s =ø£ eTè‘êXÖ#· e TT e∫ÃqqT
eTè‘êXÖ#·eTT e~* C≤‘êXÖ#·eTTH˚ |ü≥ºe˝…qT.
|üPsêíVüQ‹ ø±\eTT
|üPsêíVüQ‹ #˚j·T<ä\∫q s√Eq X¯óø£¢Á|ü‹|ü<ë~>± ‹<∏äT\Tq÷ï
uÛ≤qTyêsê~>± yês¡eTT\Tq÷ï 1 ø£*|æq yÓTT‘·ÔeTTqT Hê\TZ#˚ uÛ≤–+#·>± 1, 2
$T–*q n–ï¨Á‘·T&ÉT bÕ‘êfi¯eT+<äT+&ÉTqT. ø£qTø£ ÁbÕD, <Ûäq Vü‰ììï 3, 4
$T–*q n–ï¨Á‘·T&ÉT uÛÑ÷$Tj·T+<äT&ÉTqT >∑qTø£ kÂK´, <Ûäq˝≤uÛÑeTTqTï
ø£\T>∑TqT. dü÷s¡T´&ÉTqï qø£åÁ‘·eTT yÓTT<ä\T ì‘·´qø£åÁ‘·eTT es¡≈£î ªs¡$, ãT<Ûä,
X¯óÁø£, X¯ì, #·+Á<ä, ≈£î», >∑Ts¡T, sêVüQπø‘·Te⁄μμ\>∑TqT. s¡yê´~>∑ eT÷&˚dæ
qø£åÁ‘·eTT\ #=|ü⁄Œq ˝…øÏÿ+#·>± X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤ dü+ã+<ÛäyÓTÆq qø£åÁ‘·eTT X¯óuÛÑeTTqT,
Á≈£Ls¡Á>∑Vü≤ dü+ã+<ÛäyÓTÆq qø£åÁ‘·eTT nX¯óuÛÑeTTqT ø£\T>∑CÒj·TTqT.
49
bÕDÏÁ>∑Vü≤D√|üjÓ÷>∑ |ü+#·≈£L≥ Á|üdü÷‹ s¡»dü«˝≤ XÊ+‹ qø£åÁ‘· $eTs¡Ùq #·Áø£eTT
bÕs¡Ù«
bÕ<äeTT ≈£L>∑≥eTT
D jÓ÷ì

qø£åÁ‘·+ sê• ≈£L≥+ Á|üdü÷‹ XÊ+‹ s¡»dü«\ XÊ+‹
eT<Ûä´ ≈£L≥+
n•«ì dü«s¡í+ <˚e bÕs¡Ù « nX¯«+ Åd”Ô sêXÊ´~ 2 1 bÕ ` XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
uÛÑs¡DÏ
ø£è‹Ôø£
dü«s¡í+ eTqTwü´
dü«s¡í+ sêø£ådü
eT<Ûä´
n+‘·´
>∑»+
n»+
} eTè‘·Té⁄
|ü⁄s¡Twü sêXÊ´~ 12
3 bÕ ` XÊ+‹ 10 e÷dü XÊ+‹
3 bÕ ` XÊ+‹ XÊ+‹ 4e÷
s√Væ≤DÏ dü«s¡í+ eTqTwü´ n+‘·´ düs¡Œ+ Åd”Ô 12 Äj·TTs¡« è~∆ XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
eTè>∑•s¡ dü«s¡í+ <˚e eT<Ûä´ düs¡Œ+ |ü⁄s¡Twü 2 X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+
Åd”Ô 3 kÕe÷q´ XÊ+‹ XÊ+‹ 6e÷
ÄÅs¡› s¡»‘·+ eTqTwü´ bÕs¡Ù « X¯óqø£+
} <äπø∫‘·T'K+T‡K+
50
|ü⁄qs¡«düT s¡»‘·+ <˚e bÕs¡Ù « |æ*¢ |ü⁄s¡Twü 11 X¯óuÛÑ+ XÊ+‹ 5e÷

Åd”Ô 11 2,3 bÕ ` XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
|ü⁄wü´$T s¡»‘·+ <˚e
ÄX‚¢wü s¡»‘·+ sêø£ådü
eT<Ûä´
n+‘·´
y˚Twü+
|æ*¢ |ü⁄s¡Twü 3}ødüπ ∫<äTK+T'∆ K+ XÊ+‹ XÊ+‹ 6e÷
Åd”Ô 4 1 bÕ ` XÊ+‹ XÊ+‹ 6e÷
eT|òüT s¡»‘·+ sêø£ådü
|üPs¡«|òü\TZì s¡»‘·+ eTqTwü´
n+‘·´
eT<Ûä´
eT÷wüø£
eT÷wüø£ }<ë]Å<´ä +
|ü⁄s¡Twü 10 XÊ+‹ XÊ+‹ 8e÷
Åd”Ô 10 1 bÕ ` XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
ñ‘·Ôs¡|òü\TZì s¡»‘·+ eTqTwü´
Vü≤düÔ s¡»‘·+ <˚e
bÕs¡Ù «
bÕs¡Ù «
eèwüuÛÑ
eTVæ≤wü |ü⁄s¡Twü 4}<Ûqä ˝≤uÛ+Ñ XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
Åd”Ô 5 1,2 bÕ `XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
∫Á‘·
kÕ«‹
s¡»‘·+ sêø£ådü
s¡»‘·+ <˚e
eT<Ûä´
n+‘·´
yê´Á|òüT
eTVæ≤wü |ü⁄s¡Twü 9}nX¯óuÛÑ+ 3 bÕ ` XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
qø£åÁ‘·+ bÕ<äeTT ≈£L>∑≥eTT
D bÕs¡Ù« jÓ÷ì sê• ≈£L≥+ Á|üdü÷‹ XÊ+‹ s¡»dü«\ XÊ+‹
eT<Ûä´ ≈£L≥+
Åd”Ô 9
$XÊK
nq÷sê<Ûä
˝ÀVü≤+ sêø£ådü
˝ÀVü≤+ <˚e
n+‘·´
eT<Ûä´
yê´Á|òüT
eTè– |ü⁄s¡Twü 5} X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+
XÊ+‹
X¯óuÛÑ+
X¯óuÛÑ+
Åd”Ô 6 XÊ+‹ 4e÷
CÒ´wü˜
eT÷\
bÕs¡Ù «
bÕs¡Ù «
eTè–
X¯óqø£+ |ü⁄s¡Twü 8} |ü⁄Á‘·Vü‰ì XÊ+‹
XÊ+‹ X¯óuÛÑ+
|üPsê«cÕ&ÛÉ
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ
‘êÁeT+ eTqTwü´
‘êÁeT+ eTqTwü´
eT<Ûä´
n+‘·´
yêqs¡+
eTT+–dü
Åd”Ô 8
}
|ü⁄s¡Twü 6
|ü⁄Á‘·˝≤uÛ+Ñ 3 bÕ ` XÊ+‹
X¯óuÛÑ+
XÊ+‹ 8e÷
X¯óuÛÑ+
ÁX¯eD ‘êÁeT+ <˚e n+‘·´ yêqs¡+ Åd”Ô 7 } eT+>∑fiÁ¯ |ü<+ä X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+
51
<Ûäìwü˜ ‘êÁeT+ sêø£ådü eT<Ûä´ dæ+Vü≤+ |ü⁄s¡Twü 7 X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+

X¯‘·‘ês¡ ‘êÁeT+ sêø£ådü bÕs¡Ù « nX¯«+ X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+
|üPsê«uÛ≤Á<ä ‘êÁeT+ eTqTwü´ bÕs¡Ù « dæ+Vü≤+ XÊ+‹ XÊ+‹ 8e÷
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä ‘êÁeT+ eTqTwü´ eT<Ûä´ >√e⁄ X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+
sπ e‹ dü«s¡+í <˚e n+‘·´ >∑»+ XÊ+‹ XÊ+‹
c c c
X¯+KTkÕú|üHê~ eTTVüAs¡eÔ TT\≈£î jÓ÷>∑ýÓTqÆ ‹~∏ yês¡ qø£‘ Áå ê<äT\qT, \>∑ïeTT\qT, $X‚weü TT\qT ‘Ó*j·TCÒjT· T #·øÁ e£ TT
á eTTVüAs¡ÔeTT\≈£î @ø£$+X¯‹ <√wüeTT\T ˝Òø£ j·TT+&Ée˝…qT. bÕ|üÁ>∑Vü≤ Áø±+‘·, y˚<Ûä, sêVæ≤‘·éTT>±qT+&Ée˝…qT.

eTTVüAs¡eÔ TT\T ‹<∏äT\T yês¡eTT\T qø£åÁ‘·eTT\T \>∑ïeTT\T $X‚wüeTT\T
2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«ì, s√Væ≤, eTè>¡, |ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|ò,ü Vü≤dü,Ôü eèwü, $T<ÛäT, ø£q´,
X¯+KTkÕú|üqeTT 10,13 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ ∫Á‘·, nq÷, ñ.cÕ, ÁX¯e, <Ûìä , X¯‘,· ñ.uÛ≤, sπ e <ÛäqT, ≈£î+uÛÑ, MTq #·‘·Ts¡∆ X¯ó~∆
>∑èVü≤Á|üy˚X¯eTT 2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, s√Væ≤, eTè>¡, ñ.|òü, ∫Á‘·, nq÷, ñ.cÕ, <Ûäì, eèwü, $T, dæ+, ø£q´, <ë«<äX¯ X¯ó~∆
10,13 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ X¯‘·, ñ.uÛ≤, πse`X¯óuÛÑ+, |ü⁄wü´$TèT<ÛäéT+ eè•Ã, <Ûä, ≈£î+, MT
>∑sê“¤<ëÛ qeTT 2,3,5, k˛eT, ãT<Ûä, s√Væ≤, eTè>¡, |ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤düÔ, ∫Á‘·, y˚Twü,eèwü,ø£s¡ÿ, \>∑ïX¯ó~∆,|ü+#·|sü «¡
7,10 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«‹, nq÷, ñ.cÕ, ÁX¯e, <Ûäì, X¯‘·, ñ.uÛ≤ ø£,‘·T,<ÛäqT,MTq Áe‘·~qeTT\T ø±ì ~qeTT\T
|ü⁄+düeqeTT 2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«, s√, eTè,|ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤düÔ, ∫Á‘·, eè•Ã,dæ+ $Hê 6 X¯ó~∆, 3 e e÷düeTT
d”eT+‘·eTT 10,13,15 kÕ«‹,nq÷,eT÷,ñ.cÕ, ÁX¯e,<Ûä,X¯,ñ.uÛ≤, πse d”eT+‘·eTT 4-68e÷
52
>∑Ts¡T, X¯óÁø£ sTT‘·s¡ |ü⁄+ \ˆˆ

HêeTø£s¡DeTT 2,3,5,7,
k˛eT, ãT<Ûä, n•«, s√, |ü⁄q, |ü⁄wü´, |ü⁄.|òü, ñ.|òü, Vü≤düÔ, eèwü,$T<ÛäT,ø£s¡ÿ, nwüºeT X¯ó~∆, |üø£å∫ÛÁ<äeTT\T
10,11,14 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«, nq÷, ñ.cÕ, ÁX¯e, <Ûäì, X¯‘·, ñ.uÛ≤, πs ø£q´,‘·T,<Ûä,MTq ø±ì ~qeTT\T
10 X¯ó~∆ |ü⁄s¡Twüß\≈£î,
nqïÁbÕX¯qeTT 2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«, s√Væ≤, eTè>∑, |ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤düÔ, eèwü,$T<ÛäT,ø£s¡ÿ,
10,13 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ ∫, kÕ«, nq÷, ñ.cÕ, ÁX¯e, <Ûäì, ñ.uÛ≤, πse ø£q´,‘·T\,<Ûä,MT dü]düe÷q+`Åd”Ô uÒdæ e÷dü
πøX¯K+&ÉqeTT 2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«ì, eTè>¡, |ü⁄q, |ü⁄wü´$T, Vü≤düÔ, ∫Á‘·, eèwü,$T<ÛäT,ø£s¡ÿ, ñ‘·Ôsêj·TDeTT
10,13 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«‹, nq÷, ÁX¯e, <Ûäì, X¯‘·, πse‹ ø£q´,‘·T,<Ûä,MTq |üPs¡«j·÷eTeTT
nø£åsêuÛ≤´düeTT 2,3,5, k˛eT, ãT<Ûä, n•«ì, |ü⁄qs¡«düT, |ü⁄wü´$T, Vü≤düÔ, ∫Á‘ê, y˚Twü, ø£s¡ÿ≥ø£, ‘·T\,
8X¯ó~∆ ñ‘·Ôsêj·TD+ 5dü+ˆˆ
7,10 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«‹, nq÷sê<Ûä, ÁX¯eD, πse‹ eTø£s¡
2,3,5,7,
$<ëúÛ≤´düeTT 10,11 Ä~,k˛eT, n•«, eTè, ÄÅs¡›, |ü⁄q,|ü⁄wü´,ÄX‚¢‚, |üP.|òü,Vü≤düÔ, ø£s¡ÿ≥ø£, ‘·T\, nwüeº TX¯ó~∆
ãT<Û,ä >∑T,X¯óÁø£ ∫Á‘·, kÕ«‹, eT÷\, |üP.cÕ, X¯‘·, |üP.uÛ≤ eTø£s¡, MTq nq<Ûë´j·T s¡Væ≤‘·eTT
eTTVüAs¡eÔ TT\T ‹<∏äT\T yês¡eTT\T qø£åÁ‘·eTT\T \>∑ïeTT\T $X‚wüeTT\T
5,7,10, ãT,>∑T,X¯ó-X¯óuÛ+Ñ n•«, s√Væ≤, eTè>∑, |ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤düÔ, eèwü,$T<ÛäTq,ø£s¡ÿ≥ø£, 8 X¯ó~∆ Á|ü<√cÕq<Ûë´j·T
ñ|üqj·TqeTT ø£èwüí 2,3
Ä,k˛-eT<Û´ä eT+ ∫, kÕ«, nq÷,ñ.cÕ, ÁX¯, <Ûä, X¯‘·, ñ.uÛ≤, πs ø£q´, <ÛäqT, MTq πø+Á<äbÕ|ü Á>∑Vü≤s¡Væ≤‘·+
2,3,5,7, ãT<Ûä, >∑Ts¡T, s√Væ≤, eTè>¡, eTK, ñ.|òü, Vü≤düÔ, kÕ«‹, eèwü,$T<ÛäTq,ø£s¡ÿ≥ø£, 7 X¯ó~∆ e÷|òü÷~|ü+#·ø£+
$yêVü≤eTT 10,11,13 X¯óÁø£ nq÷, eT÷\ ñ.cÕ, ñ.uÛ≤, πse‹, ‘·T\,ø£q´,<ÛäqT,MTq X¯óuÑ+
q÷‘·q 2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«,s√,eTè,|ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤,∫, eèwü,$T<ÛäTq,ø£s¡ÿ≥ø£,
eÅdüÔ<Ûës¡DeTT 10,13 >∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«,nq÷,eT÷,ñ.cÕ, ÁX¯,<Ûä,X¯‘·, ñ.uÛ≤,πse‹ ø£q´,‘·T\,<ÛäqT, MTq ‘·èrj·T X¯ó~∆
2,3,5,7, k˛eT, >∑Ts¡T, s√Væ≤DÏ, eTè>¡•s¡, |ü⁄wü´$T, ñ.|òü, Vü≤düÔ, ø£s¡ÿ,eTø¡,MTq`X¯óuÛÑ+ Äπ>ïj·T HÓã’ TT‹ <äøDåÏ ~X¯\T
≈£LbÕs¡+uÛÑeTT 10,13,15
X¯óÁø£ nq÷, CÒ´wü˜, ñ.cÕ, ÁX¯eD+, X¯‘·, ñ.uÛ≤ ≈£î+uÛ,Ñ eè•ÃèT<Û´ä eT+ >∑èVü≤eT<Û´ä eTT ≈£L&É<äT.
2,3,5,7, k˛eT, ãT<Ûä, n•«ì, eTè>¡•s¡, |ü⁄qs¡«düT, |ü⁄wü´$T, Vü≤düÔ, y˚Twü,eèwü,ø£s¡ÿ,ø£q´, ≈£î»,ãT<Ûä,X¯óÁø£`m<äTs¡Tyê\T
Á|üj·÷DeTTq≈£î 10,13
nq÷sê<Ûä, ÁX¯eD+, <Ûäìwü˜, πse‹ ‘·T\,<ÛäqT,eTø£,MTq yê] X¯S\\T ˝Ò≈£î+&Ü
53
>∑Ts¡T, X¯óÁø£
2,3,5, k˛eT, ãT<Ûä, n•«, s√Væ≤, eTè>∑, |ü⁄wü´,eT,ñ.|òü, Vü≤, ∫Á‘·, eèwü,$T<ÛäTq,ø£s¡ÿ≥ø£, @eHÓï $‘·TÔ\≈£î ÄeHÓï
;C≤yê|üqeTT 7,10
>∑Ts¡T, X¯óÁø£ kÕ«,nq÷,eT÷ ñ.cÕ, ÁX¯, <Ûä, X¯‘·, ñ.uÛ≤, πs ø£q´,eè•Ã,<ÛäqT,MTq Á>∑Vü≤yês¡eTT\T eT+∫$.
2,3,5,7, Ä~, eT+>∑fi¯ n, s√, eTè, |ü⁄q, |ü⁄wü´,eT|òüT, ñ.|òü, Vü≤, kÕ«, eèwü,$T<ÛäT,ø£q´,
@s¡Tyêø£ 10,13 <ë«<äX¯ X¯ó~∆
>∑Ts¡T $, nq÷, eT÷, ñ.cÕ, ÁX¯, <Ûä, X·, ñ.uÛ≤, πs eè•Ã,<ÛäqT,MTq
2,3,5,7,
bı>∑‘√≥ 10,13,15 Ä~, eT+>∑fi¯ eTè>¡•s¡, |ü⁄wü´$T, ÄÅs¡›, y˚Twü,dæ+Vü≤,eè•Ã, <ë«<äX¯ X¯ó~∆
>∑Ts¡T n•«ì, uÛÑs¡DÏ, kÕ«‹ <ÛäqT,≈£î+uÛÑ,MTq
ñ*¢‘√≥ 5,10,15 Ä~,>∑Tk˛eT, s¡T
n•«ì, eTè>¡, |ü⁄q, |ü⁄wü´, ñ.|òü, Vü≤düÔ, dæ+Vü≤, eè•Ãø£, <ÛäqT, <ë«<äX¯ X¯ó~∆
kÕ«‹, nq÷, CÒ´wü˜, eT÷\, ÁX¯e, X¯‘·, πse‹ eTø£s¡, ≈£î+uÑ, MTq
2,3,5,7,
<˚e‘ê Á|ü‹wü˜ 10,12`15 k˛eT, ãT<Ûä, n•«, s√Væ≤, eTè>¡, |ü⁄q, ñ.|òü, Vü≤, ∫Á‘·, eèwü,$T<ÛäT,dæ+,ø£q´, >∑Ts¡T`X¯óÁø£eT÷&ÛÉeTT\T ˝Òì
>∑Ts¡T, X¯óÁø£ nq÷, ñ.cÕ, ÁX¯e, <Ûäì, X¯‘·, ñ.uÛ≤, πse‹ eè•Ã,<ÛäqT,≈£î+,MTq ñ‘·Ôsêj·TDeTT q+<äTq
>√#ês¡ |òü˝À|üj·TTø£ÔeT>∑T eT÷]Ô ìs¡íj·TeTT
s¡yê´~ Á>∑Vü‰<äT\T sê• Á|üy˚X¯eT>∑T düeTj·TeTTq≈£î #·+Á<äT&ÉTqï sê•ì |ü{Ïº ø=ìï sêX¯ó\ yê]øÏ düTes¡íeT÷]Ô >∑qT ø=ìï

sêX¯ó\ yê]øÏ s¡»‘· eT÷]Ô>∑qT, ø=ìï sêX¯ó\ yê]øÏ ˝ÀVü≤eT÷]Ô>∑qT |òü\eTT ì#·TÃ<äTs¡T. düTes¡íeT÷]ÔjÓÆTq $TøÏÿ* X¯óuÛÑeTTqT,
s¡»‘·eT÷]ÔjTÆÓ q kÕe÷q´ X¯óuÛeÑ TTqT, ‘êÁeTeT÷]ÔjTÆÓ q kÕe÷q´ ø£weºü TTqT, ˝ÀVü≤eT÷]ÔjTÆÓ q $X‚wü ÁX¯eTqT ø£*–+#·TqT. Á>∑V≤ü eTT\T
X¯óuÛkÑ ÕúqeTT\j·T+<äT, düTes¡,í s¡»‘·eT÷s¡T˝Ô q’… $X‚wü kÂKéTTqT, X¯óuÛeÑ TTqT ø£\T>∑Cj
Ò T· T<äTs¡T. <äTwükº ÕúqeTT\ j·T+<äT ‘êÁeT˝ÀVü≤eT÷s¡T˝Ô q’…
$TøÏÿ* πø¢X¯eTTqT ø£\T>∑ CÒj·TT<äTs¡T. á #·Áø£eTT e\q Á>∑Vü≤eTTjÓTTø£ÿ sê• Á|üy˚X¯ ø±\eTTq #·+Á<äT&ÉT @sê•j·T+<äT&ÓH√, Äsê•ì
|ü{ºÏ ‘·eT »qàsê•øÏ @ Á>∑V≤ü eTT @eT÷]ÔjT· >∑TH√ düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó\TdüTø=qe#·TÃqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î y˚Twü, eè•Ãø£, $T<ÛTä q sêX¯ó\ yê]øÏ
y˚TwüeTTq #·+Á<äT&ÉT+&É>± Á|üy˚•+∫q Á>∑Vü≤eTT düTes¡íeT÷]Ôj·T>∑TqT.
#·+Á<äsê• düTes¡íeT÷]Ô s¡»‘·eT÷]Ô ‘êÁeTeT÷]Ô ˝ÀVü≤eT÷]Ô
y˚TwüeTT y˚Twü, eè•Ãø£, $T<ÛäTq MTq, <ÛäqTdüT‡, dæ+Vü≤ ≈£î+uÛÑ, ‘·T\, ø£sêÿ≥ø£ eTø£s¡, ø£Hê´, eèwüuÛÑ
54
eèwüuÛÑeTT eèwüuÛÑ, <ÛäqTdüT‡, ø£sêÿ≥ø£ y˚Twü. eTø£s¡, ø£q´ MTq, eè•Ãø£, dæ+Vü≤ ≈£î+uÛÑ, ‘·T\, $T<ÛäTq
$T<ÛäTqeTT $T<ÛäTq, eTø£s¡, dæ+Vü≤ eèwüuÛÑ, ≈£î+uÛÑ, ‘·T\ y˚Twü, <ÛäqTdüT‡, ø£q´ MTq, eè•Ãø£, ø£sêÿ≥ø£
ø£sêÿ≥ø£eTT ø£sêÿ≥ø£, ≈£î+uÛÑ, ø£q´ $T<ÛäTq, MTq, eè•Ãø£ eèwüuÛÑ, eTø£s¡, ‘·T\ y˚Twü, <ÛäqTdüT‡, dæ+Vü≤
dæ+Vü≤eTT dæ+Vü≤, MTq, ‘·T\ ø£sêÿ≥ø£, y˚Twü, <ÛäqTdüT‡ $T<ÛäTq, ≈£î+uÛÑ, eè•Ãø£ eèwüuÛÑ, eTø£s¡, ø£q´
ø£q´ ø£q´, y˚Twü, eè•Ãø£ dæ+Vü≤, eèwüuÛÑ, eTø£s¡ ø£sêÿ≥ø£, MTq, <ÛäqTdüT‡ $T<ÛäTq, ≈£î+uÛÑ, ‘·T\
‘·T\ ‘·T\, eèwüuÛÑ, <ÛäqTdüT‡ ø£q´, $T<ÛäTq, ≈£î+uÛÑ dæ+Vü≤, y˚Twü, eTø£s¡ ø£sêÿ≥ø£, MTq, eè•Ãø£
eè•Ãø£eTT eè•Ãø£, $T<ÛäTq, eTø£s¡ ‘·T\, ø£sêÿ≥ø£, MTq ø£q´, eèwüuÛÑ, ≈£î+uÛÑ dæ+Vü≤, y˚Twü, <ÛäqTdüT‡
<ÛäqTdüT‡ <ÛäqTdüT‡ ø£s¡ÿ≥ø£, ≈£î+uÛÑ eè•Ãø£, dæ+Vü≤, y˚Twü ‘·T\, $T<ÛäTq, MTq ø£q´, eèwüuÛÑ, eTø£s¡
eTø£s¡eTT eTø£s¡, dæ+Vü≤, MTq <ÛäqTdüT‡, ø£q´, eèwüuÛÑ eè•Ãø£, ø£s¡ÿ≥ø£, y˚Twü ‘·T\, $T<ÛäTq, ≈£î+uÛÑ
≈£î+uÛÑeTT ≈£î+uÛÑ, ø£Hê´, y˚Twü eTø£s¡, ‘·T\, $T<ÛäTq <ÛäqTdüT‡, dæ+Vü≤, eèwüuÛÑ eè•Ãø£, ø£sêÿ≥ø£, MTq
MTqeTT MTq, ‘·T\, eèwüuÛÑ ≈£î+uÛÑ, eè•Ãø£, ø£s¡ÿ≥ø£ eTø£s¡, ø£q´, $T<ÛäTq <ÛäqTdüT‡, dæ+Vü≤, y˚Twü
Á|üj·÷DeTTq≈£î ñ|üjÓ÷–+#·T Äq+<ë~jÓ÷>∑eTT\T
Ä~ k˛eT eT+>∑fi¯ ãT<Ûä >∑Ts¡T X¯óÁø£ X¯ì jÓ÷>∑eTT |òü\eTT
n•«ì eTè>∑ ÄX‚¢wü Vü≤düÔ nq÷ ñ.cÕ X¯‘· Äq+<ä Á<äe´˝≤uÛÑeTT
uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eT|òüT ∫Á‘· CÒ´wü˜ n_Û |üP.uÛ≤ ø±\<ä+&É ø±s¡´$|òTü ïeTT
ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« |üP.|òü kÕ«‹ eT÷\ ÁX¯eD ñ.uÛ≤ <Ûä÷ÁeT <ÛäqVü‰ì
s√Væ≤DÏ |ü⁄w´ü $T ñ.|òü $XÊK |üP.cÕ <Ûìä wü̃ sπ e‹ Á|üC≤|ü‹ ø±s¡´dæ~∆
eTè>∑ ÄX‚¢wü Vü≤düÔ nq÷ ñ.cÕ X¯‘· n•«ì kÂeT´ ø±s¡´dæ~∆
ÄÅs›¡ eT|òüT ∫Á‘· CÒ´wü˜ n_Û |üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ <Ûë«+ø£å ø±s¡´$|òTü ïeTT
|ü⁄qs¡« |üP.|òü kÕ«‹ eT÷\ ÁX¯eD ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ <Ûä«» sê»´˝≤uÛeÑ TT
|ü⁄wü´$T ñ.|òü $XÊK |üP.cÕ <Ûìä wü̃ sπ e‹ s√Væ≤DÏ le‘·‡ \ø°å à˝≤uÛÑeTT
ÄX‚¢wü Vü≤düÔ nq÷ ñ.cÕ X¯‘· n•«ì eTè>∑ eÁ» ø£\Vü≤eTT
eT|òüT ∫Á‘· CÒ´wü˜ n_Û |üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eTT<äZs¡ eTs¡DeTT
|üP.|òü kÕ«‹ eT÷\ ÁX¯eD ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« #Û·Á‘· sê»´˝≤uÛeÑ TT
ñ.|òü $XÊK |üP.cÕ <Ûìä wü̃ sπ e‹ s√Væ≤DÏ |ü⁄wü´$T $TÁ‘· ø±s¡´dæ~∆
Vü≤düÔ nq÷ ñ.cÕ X¯‘· n•«ì eTè>∑ ÄX‚¢wü e÷qdü Åd˝Ô” ≤uÛ+Ñ
∫Á‘· CÒ´wü˜ n_Û |üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eT|òüT |ü<àä ø£ ◊X¯«s¡éTT
kÕ«‹ eT÷\ ÁX¯eD ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« |üP.|òü \+ã ∫ø±≈£î\T
$XÊK |üP.cÕ <Ûìä wü̃ sπ e‹ s√Væ≤DÏ |ü⁄wü´$T ñ.|òü ñ‘êŒ‘· Á<äe´HêX¯q+
nq÷ ñ.cÕ X¯‘· n•«ì eTè>∑ ÄX‚¢wü Vü≤düÔ eTè‘·T´ ÁbÕDVü‰ì
CÒ´wü˜ n_Û |üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eT|òüT ∫Á‘· ø±\ ø±s¡´Vü‰ì
eT÷\ ÁX¯eD ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« |üP.|òü kÕ«‹ dæ<∆ä ø±s¡´dæ~∆
|üP.cÕ <Ûìä wü̃ sπ e‹ s√Væ≤DÏ |ü⁄w´ü $T ñ.|òü $XÊK X¯óuÛÑ X¯óuÛÑø±s¡´dæ~∆
ñ.cÕ X¯‘· n•«ì eTè>∑ ÄX‚¢wü Vü≤düÔ nq÷ neTè‘· Åd”Ô dü+‘√wü+
n_Û |üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eT|òüT ∫Á‘· CÒ´wü˜ eTÚdü\ uÛÀ»qVü‰ì
ÁX¯eD ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« |üP.|òü kÕ«‹ eT÷\ >∑<ë nX¯óuÛÑeTT
<Ûìä wü̃ sπ e‹ s√Væ≤DÏ |ü⁄w´ü $T ñ.|òü $XÊK |üP.cÕ e÷‘·+>∑ dü«s¡í˝≤uÛÑeTT
X¯‘· n•«ì eTè>∑ ÄX‚¢wü Vü≤düÔ nq÷ ñ.cÕ sêø£ådü πø¢X¯eTT
|üP.uÛ≤ uÛÑs¡DÏ ÄÅs›¡ eT|òüT ∫Á‘· CÒ´wü˜ n_Û #·s¡ <äTsê«sêÔ ÁX¯eD+
ñ.uÛ≤ ø£è‹Ôø£ |ü⁄qs¡« |üP.|òü kÕ«‹ eT÷\ ÁX¯eD dæ<∆ä ø±s¡´dæ~∆
sπ e‹ s√Væ≤DÏ |ü⁄wü´$T ñ.|òü $XÊK |üP.cÕ <Ûìä wü̃ es¡e∆ ÷q n‹X¯j·T ˝≤uÛÑ+
55
|ü+#·ø£ s¡Væ≤‘·eTT ` ‘·~«es¡eTT
X¯óø£¢ Á|ü‹|ü<ë~ ‹<∏Tä \qT Ä~yêsê~ yês¡eTT\qT n•«Hê´~ qø£Áå ‘·eTT\qT
y˚TcÕ~ \>∑ïeTT\qT ˝…øÏÿ+∫ ø£*|æq dü+K´qT 9#˚ uÛ≤–+#·>± 3`5`7`9
$T–*q |ü+#·ø£ s¡Væ≤‘·eTT. 1`2`4`6`8 $T–*q Áø£eTeTT>± eTè‘·T´, n–ï,
sê»#√s¡ s√>∑|+ü #·øe£ T>∑TqT. ø£èwü|í øü eå£ TTq ø£èwüí 1 yÓTT<ä\Tø=ì>∑÷&É ‹~∏d+ü K´qT
˝…øÿÏ +#·e#·TÃqT. Bìì |üø±å ~ |ü+#·ø£ s¡V≤æ ‘·eT+<äTs¡T. eT]j·TT >∑‘· ‹~∏d+ü K´qT
\>∑ï dü+K´qT ø£*|æ 9#˚ uÛ≤–+#·T≥, Ç~ eTTVüAs¡Ôe÷sêÔ+&É düeTà‘·eTT. ‹~∏
yês¡ qø£åÁ‘· \>∑ï dü+K´\qT >∑÷&çq dü+K´˝À y˚TcÕ<äT\≈£î <Ûäèeø£eTTqT >∑÷&ç
9#˚ uÛ≤–+∫q <ëìì Á<ÛäTeø£s¡Væ≤‘·eT+<äTs¡T. á Á<ÛäTeø£eTT\T 2 $<ÛäeTT\T>∑
Á|üdæ~∆˝Àj·TTqï$. Á<ÛäTeø£eTT\˝À >∑÷&É Ç+ø£q÷ uÛÒ<äeTT\T ø£\e⁄. y˚<ä 4
u≤D 5 ãTT‘·T' 6 |ü+#· 5 y˚<ë 4 Åd”ÔDÏ ~« 2 #·+Á<äe÷' 1 Äø±X¯+, 0 <äT
1 s¡›«j·T 2 ÁrDÏ 3 y˚TcÕ~ Á<ÛäTeø±dü‡à è‘ê' ˆˆ y˚TcÕ~ sêX¯ó\≈£î Á<ÛäTeø£eTT\T.
Á|üø±sê+‘·s¡eTT : ` edüT`8 XË’\`7 |ü⁄sê`3 s¡+Á<Ûä`4 >∑»`8 y˚<ë 4s¡ÿ 12
XË\’ ø±' 7 ˆˆq>± 7 _∆ 4 edüT 4 H˚Á‘êDÏ 2 y˚TcÕ~ Á<ÛTä eø±dü‡à‘ê' ˆˆ nìj·TTqï~.
düTeTTVüAs¡ÔeTT\≈£î >±ì Á|üj·÷D≤<äT\≈£î >±˙, |ü+#·ø£X¯ó~∆, ‘êsêã\
#·+Á<äã\eTT\T ÄeX¯´ø£eTT\T.
eèwüuÛÑ ø£\X¯#·Áø£, X¯ó~∆ >∑èVü≤ Á|üy˚XÊ<äT\≈£î
dü ÷ s¡ T ´&É T qï qø£ å Á ‘· e TT yÓ T T<ä \ T #· + Á<ä T &É T qï qø£ å Á ‘· e TT es¡ ≈ £ î
n_Ûõ‘·‡Væ≤‘·eTT>± Á>∑Væ≤+#·e\j·TTqT.
eèwüuÛÑ #·Áø£eTT ø£\X¯ #·Áø£eTT
s¡$ qø£åÁ‘·eTT yÓTT<ä\T s¡$ qø£åÁ‘·eTT yÓTT<ä\T
3 eTè‘·Té⁄ 1 •s¡X‚Ã¤<äeTT
4 <äTs¡›X¯ 4 Á|üyêdüeTT
4 ôdúÌs¡éTT 4 nuÛÑj·TeTT
3 ÁuÛÑeTDeTT 4 <ÛëqéTT
4 dü+|ü<ä 4 ìs¡∆qeTT
4 <ÛëqéTT 4 >∑s¡“¤ÁkÕeeTT
3 dü+|ü<ä 3 lø£s¡eTT
3 |üX¯óeè~∆ 3 X¯‘êj·TTwüéTT
eèwüuÛÑ #·Áø£eTTqT n_Ûõ‘·‡Væ≤‘·eTT>±qT, ø£\X¯#·Áø£eTTqT n_Ûõ‘·TÔ
˝Ò≈£î+&ÜqT Á>∑Væ≤+#·e\j·TTqT. n_Ûõ‘·TÔ (ñ.cÕ 4 bÕ<äeTT) á 2 #·Áø£eTT\T
<ä«+<ä«j·TT<ä∆eTT, dü+Á>±eTeTT, qè|üj·÷Á‘êìeè‹Ô Á|üy˚X¯, q÷‘·q >∑èVü≤Á|üy˚X¯,
ø£èwæ, uÛÑ÷$T Á|üy˚X¯eTT\+<äTq |üs¡«‘·, |ü≥ºD, <˚yê\j·T, πøåÁ‘êsêeT q÷‘·q
Á|üy˚XÊ<äT\j·T+<äTqT #·÷&É<ä–j·TTqï$.
56
X¯óuÛÑ X¯≈£îqeTT\T
m#·Ã{Ï¬ø’qqT ãj·T\T yÓ&É\Tq|ü⁄Œ&ÉT ø£q´\T, eTT‘·ÔsTT<äTe, |ü⁄e⁄«\T,
uÛÀ>∑+kÕì, |ò\ü eTT\T, ≈£î+≈£îeT, |üdTü |ü⁄ yÓTT<ä˝q’… eT+>∑fi¯ Á<äeéTT\T, ô|s¡T>∑T,
bÕ\T, eT+>∑fi¯ yêsTT<äéTT\T, C≤«˝≤ B«|üeTT\T, |òüT+{≤ <Ûä«ì, »j·TX¯ã›eTT,
>±&ç<ä ns¡#·T≥, y˚<ä|òüTÀwüeTT, »+≥ Áu≤Vü≤àDT\T, nqT≈£L\yÓTÆq >±*, neTè‘·
|òTü &çjT· \T düMT|æ+#·T≥, >∑TÁs¡eTT\T, @qT>∑T\T, >√e⁄\T, #˚|\ü T Ç$ jÓT<äTs¡T>±
e#·TÃ≥ X¯óuÛÑeTT. Á|üj·÷DeTTq≈£î yÓ&É\Tq|ü⁄Œ&ÉT ‘·q eTTK´ ã+<ÛäTe⁄\T
ø=+‘·<÷ä s¡eTT ‘·qTï yÓ+ã&ç+∫ e#·TÃ≥ nqT≈£L\ X¯ãe› TT\qT $qT≥ ø±e\dæq
ø±s¡éTT\T dæ<ä∆eTT˝…’j·TT+&ÉT≥ Ç$ X¯óuÛÑø£s¡eTT\T.
nX¯óuÛÑ X¯≈£îqeTT\T
m#·Ã{Ï¬ø’qqT ãj·T\T yÓ&É\Tq|ü⁄Œ&ÉT nqT´˝…e¬s’qqT ` ª˙yÓø£ÿ&çøÏ
b˛e⁄#·THêïe⁄?, m+<äT≈£î b˛jÓT<äe⁄?, H˚qT≈£L&É e#·TÃ#·THêïqT, ø=+#ÓeTT
ùd|ü⁄ ì\Te⁄eTT, ˙e⁄ ˇø£ÿ&ç$ b˛≈£L&É<Tä , uÛÀ»qeTT #˚dæ bıeTTà, Ç|ü⁄Œ&Ó+<äT≈£î
b˛e⁄#·THêïe⁄?, Ä |üì ø±H˚s<¡ Tä , e÷s¡eZ T+<äT <ädTü ´\T+<äTs¡T, ô|<ä|› ⁄ü \T\Tqï$,
ÄÁ|ü<˚X¯eTTq s√>∑uÛÑj·TeTT ø£\T>∑TqTμ yÓTT<ä\>∑T $<ÛäeTT>± e÷{≤¢&çqqT,
Áø√<ÛäeTT>± e÷{≤&çqq÷, Ç‘·s¡T\T ‘·T$TàqqT, bı>∑ >∑*–q ì|ü⁄Œ, n+<ÛäT&ÉT,
Á>∑T&çy¶ ê&ÉT, $<Ûeä , q÷HÓ ≈£î+&É Ç$ m<äTs¡T>± e∫ÃqqT b˛≈£L&É<Tä . Äj·TT<Ûeä TT\T,
Áø=‘·Ô ≈£î+&É, >=&É¶+&ÉT¢, uÀ&çyê&ÉT, eTTøÏÿ&çyê&ÉT, »+>∑ uÀ&ç düHê´dæ, q+_,
@&ÉTÃ#·T+&ÉTyê&ÉT, ˇ+{Ï Áu≤Vü≤àDT&ÉT, ~>∑+ãs¡T&ÉT Ç{Ïyº ês¡T ‘·qø¬ <äTs¡T>±e#·TÃ≥,
ÁøÏ+<ä C≤]|ü&ÉT≥, yêq, >±* e#·TÃ≥, edüTÔe⁄\T eTs¡#·T≥, yÓ<äøÏq
<=s¡øø£ b£ ˛e⁄≥, <Óã“ ‘·>T∑ \T≥, ã+&ç|&ü TÉ ≥, >±j·TeT>∑T≥, s¡øeÔ£ TT ø£+&É#¢ ÷· #·T≥,
ø£wyºü TÓ qÆ e÷≥\T $qT≥, >∑sT¡ &É|øü ,åÏ |æ*,¢ ø±øÏ, düsŒ¡ eTT\T, »+‘·Te⁄\T n&Ée¶ TT>±
b˛e⁄≥. |æ\T¢\T, ø√‘·T\T, ø√fi¯ófl »>∑&ÉeTT #˚j·TT≥ yÓTT<ä\>∑Tq$ nX¯óuÛÑeTT\T
ø£\T>∑CÒj·TTqT. n{Ïº nX¯óuÛÑeTT\T ø£*–q|ü⁄Œ&ÉT ªªyêdüT<˚yêj·T eT+>∑fi¯+μμ nì
uÛÑ>∑e+‘·T&É>∑T yêdüT<˚e⁄ì düàs¡D #˚j·Te\j·TTqT.
‹~∏ yês¡ qø£åÁ‘· y˚Tfi¯q |òü\dü÷#·q
1. bÕ&É´$T X¯óÁø£yês¡eTT‘√ ø£\dæq dæ<ä∆‹~∏Ûj·TT, eT+>∑fi¯, ãT<Ûäyês¡eTT\‘√
ø£*dæq $s¡T<ä∆‹~∏Ûj·TTq>∑TqT. |üPsê«uÛ≤Á<ë πse‘·T\‘√ ≈£L&çq <äTwüº |òü\eTT.
‘·÷s¡TŒ Á|üj·÷DeTT ≈£L&É<äT.
2. $~j·T ãT<Ûyä ês¡eTT‘√ ø£*dæq dæ<‹∆ä ~∏jT· T, X¯óÁø£yês¡eTT‘√ $s¡T<ä‹∆ ~ÛjT· T
q>∑TqT. <Ûqä TØàqdüe÷düeTT\j·T+<äT <ä>‹∆∑ ~∏j
Û T· >∑qT. ñ‘·sÔ ¡ ~ÅøŒ£ j·÷DeTT ≈£L&É<Tä .
3. ‘·~j·T eT+>∑fiy¯ ês¡eTT Hê&ÉT dæ<‹∆ä ~∏jÛ T· T, ãT<Ûyä ês¡eTT Hê&ÉT $s¡T<ä‹∆ ~∏j
Û T· T
q>∑TqT. j·TT<ä∆eTTq≈£î ÁX‚wü˜eTT. Äπ>ïj·T ~Åø£Œj·÷DeTT ≈£L&É<äT.
57
4. #·‘·T]ú X¯ìyês¡eTT‘√ dæ<ä∆‹~∏j·TT, >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ $s¡T<ä∆‹~∏Ûj·TTq>∑TqT.
X¯Á‘·Te<Ûä $cÕ–ï ø£è‘·éTT\j·T+<äT e÷Á‘·eTT Á>±Vü≤éTT. HÓ’ãTT‹ ~>±´Á‘·
≈£L&É<äT. ø£s¡ÿ≥ø£sê•˝À Á≈£Ls¡Á>∑Vü≤eTT\Tqï #·‘·T]ú X¯óuÛÑø£s¡à\j·T+<äT
<äTwüº|òü\Á|ü<äeTT. eèwüuÛÑ ≈£î+uÛÑe÷düeTT\j·T+<äT <ä>∑∆‹~∏Ûj·T>∑TqT.
5. |ü+#·$T >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ dæ<ä∆‹~∏j·TT X¯ìyês¡eTT‘√ >∑÷&çq $s¡T<ä∆‹~∏Ûj·TT
q>∑TqT. Á≈£Ls¡Á>∑Vü≤eTT\T (X¯ì, s¡$, ≈£î») y˚Twü eèwüuÛÑ $T<ÛäTq ø£s¡ÿ≥ø£eTT\˝À
<äTwüº|òü\eTTì#·TÃqT. <äøÏåD~Åø£Œj·÷DeTT ≈£L&É<äT.
6. wüw˜æ X¯óÁø£ eT+>∑fi¯ yês¡eTT\‘√ ≈£L&çq dæ<‹∆ä ~∏j Û T· >∑TqT. X¯ìyês¡eTT‘√ ø£*dæq
$s¡T<ä‹∆ ~∏jT· >∑TqT. dæ+Vü≤sê•j·T+<äT Á≈£Ls¡Á>∑V≤ü eTT\Tqï#√ <äTwü|º \üò Á|ü<eä TT. y˚Twü
ø£s¡ÿ≥ø£ e÷düeTT\j·T+<äT <ä>∑∆‹~∏j·T>∑TqT. |ü•ÃeTj·÷Á‘· ≈£L&É<äT. wüwæ˜
X¯ìyês¡eTT‘√ ø£\dæq Áø£ø£#·jÓ÷>∑eTT <äTwüº|òü\Á|ü<äeTT. á Áø£ø£#·jÓ÷>∑eTT
‹~∏yês¡d+ü K´ ø£*dæ 13 nsTTq#√ @ ‹~∏jT· +<Óq’ qT ø£\T>∑Tqì ‘Ó*j·Tq>∑TqT.
7. dü|üÔ$T ãT<Ûäyês¡eTT‘√ dæ<ä∆‹~∏Ûj·TT Ä~yês¡eTT‘√ $s¡T<ä∆‹~∏j·TT q>∑TqT.
Á≈£Ls¡ Á>∑V≤ü eTT\T ø£Hê´sê•j·T+<äTqï X¯óuÛøÑ s£ êàqs¡ΩeTT. yêj·Te´ ~ÅøŒ£ j·÷DeTT
ÄeT\ø£eTT ≈£L&É<äT.
8. nwüº$T eT+>∑fiy¯ ês¡eTT‘√ dæ<‹∆ä ~∏jT· T >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ $s¡T<ä‹∆ ~∏jT· Tq>∑TqT.
nuÛ´Ñ +>∑qeTT Hê]πøfi¯ uÛøÑ Då£ eTT ≈£L&É<Tä . ‘·T˝≤sê•˝À Á≈£Ls¡Á>∑V≤ü eTT\Tqï X¯óuÛÑ
ø£s¡à ‘ê´»éTT. ø£Hê´$T<ÛäTq e÷düeTT\˝À <ä>∑∆‹~∏j·TTq>∑TqT. áXÊq´
~Åø£Œj·÷DeTT nX¯óuÛÑø£s¡eTT.
9. qe$T X¯ì k˛eTyês¡eTT\‘√ ≈£L&çq dæ<ä∆‹~∏j·TT, ãT<Ûäyês¡eTT‘√ ø£*dæq
$s¡T<ä∆‹~∏j·TTq>∑TqT. ‘·÷s¡TŒ Á|üj·÷DeTT ìwæ<ä∆eTT. eè•Ãø£eTTq Á≈£Ls¡
Á>∑Vü≤eTT\Tqï#√ nX¯óuÛÑ|òü\Á|ü<äeTT.
10. <äX$¯ T >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ dæ<‹∆ä ~∏j
Û T· T, eT+>∑fiy¯ ês¡eTT‘√ $s¡T<ä∆ ‹~∏jT· Tq>∑TqT.
eè•Ãø£e÷düeTTq <ä>∑∆‹~∏Ûj·T>∑TqT. ñ‘·Ôs¡~Åø£Œj·÷DeTT ≈£L&É<äT.
11. @ø±<ä• X¯óÁø£yês¡eTT‘√ dæ<‹∆ä ~∏j Û T· T, k˛eTyês¡eTT‘√ $s¡T<ä‹∆ ~∏jT· Tq>∑TqT.
Äπ>ïj·TeTT>± Á|üj·÷DeTT >∑÷&É<äT.
12. <ë«<ä• ãT<Ûäyês¡eTT‘√ ø£*dæq dæ<ä∆‹~∏j·TT, Ä~yês¡eTT‘√ ø£*dæq $s¡T<ä∆
‹~∏j·TT q>∑TqT. ‘·T˝≤ eTø£s¡ e÷düeTT\j·T+<äT <ä>∑∆‹~∏ n>∑TqT. <äøÏåD
~Åø£Œj·÷DeTT>∑÷&É<äT.
13. Á‘·jÓ÷<ä• eT+>∑fi¯yês¡eTT‘√ dæ<ä∆‹~∏Ûj·TT, k˛eTyês¡eTT‘√ $s¡T<ä∆ ‹~∏j·TT
q>∑TqT. <äøÏåD ~Åø£Œj·÷DeTT >∑÷&É<äT. s¡$ ≈£î+uÛÑeTT˝À j·TT+&É>± X¯óuÛÑø£s¡à
jÓ÷>∑éTT ø±<äT.
58
14. #·‘·Ts¡›• X¯ìyês¡eTT‘√ ≈£L&çq dæ<ä∆‹~∏j·TT Ä~yês¡eTT‘√ ≈£L&çq $s¡T<ä∆
‹~∏j·TTq>∑TqT. yêj·TTe´ ~≈£îÿ>± yÓfi¯flsê<äT.
15. |üP]íeT >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ ≈£L&çq dæ<‹∆ä ~∏jT· T, Á≈£Ls¡Á>∑V≤ü eTT\T <Ûqä Ts¡àø£s¡
≈£î+uÛMÑ TqeTT\j·T+<äT+&É>± nX¯óuÛ‹Ñ ~∏j
Û T· >∑TqT. áXÊq´ ~ÅøŒ£ j·÷DeTT ≈£L&É<Tä .
16. ne÷yêdü´ >∑Ts¡Tyês¡eTT‘√ ≈£L&çq dæ<ä∆‹~∏Ûj·TT X¯ìyês¡eTT‘√ ≈£L&çq
$s¡T<ä∆‹~∏j·TTq>∑TqT. áXÊq´ ~Åø£Œj·÷DeTT ìwæ<ä∆eTT.
yês¡|òü\eTT\T
Ä~yês¡eTT : <ë«<ä•, #·‘·Ts¡›•, $XÊK, uÛÑs¡DÏ, eTK, nq÷sê<Ûä, CÒ´wü˜\‘√
≈£L&çq <äTwü|º \üò Á|ü<eä TT. Á|ü‹|ü‹~Ô ,Û∏ n•«ì, Vü≤dü,Ô eT÷\\‘√ >∑÷&çq eT+∫~.
k˛eTyês¡eTT : qe$T, |ü⁄wü´$T, ÁX¯eD, s√Væ≤DÏ, eTè>∑•s¡\‘√ ≈£L&çq X¯óuÛÑ
Á|ü<eä TT. @ø±<ä•, Á‘·j÷Ó <ä•, ∫Á‘·, ñ‘·sÔ êcÕ&Û,É |üPsê«cÕ&Û,É $XÊK\‘√ ≈£L&çq
<äTwüº|òü\Á|ü<äeTT.
eT+>∑fiy¯ ês¡eTT : wüw,˜æ ‘·èrj·T, nwü$º T, Á‘·j÷Ó <ä•\‘√, eT÷\, n•«ì, eTè>∑•s¡
ÄX‚¢wü\‘√ ≈£L&çq X¯óuÛÑÁ|ü<äeTT. |ü+#·$T, X¯‘·‘ês¡ |üPsê«uÛ≤Á<ä ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÜ,
ÄÅs¡›\‘√ ≈£L&çq <äTwüº|òü\Á|ü<äeTT.
ãT<Ûäyês¡eTT : ~«rj·T, dü|üÔ$T, <ë«<ä•, eTè>∑•s¡, nq÷sê<Ûä, Vü≤düÔ, ø£è‹Ôø£\‘√
≈£L&çq X¯óuÛÑÁ|ü<äeTT. Á|ü‹|ü‘Y, ‘·è‹j·T, qe$T, n•«ì, uÛÑs¡DÏ, <Ûäìwü˜, eT÷\
πse‘·T\‘√ ≈£L&çq nX¯óuÛÑÁ|ü<äeTT.
>∑Ts¡Tyês¡eTT : |ü+#·$T, <äX¯$T, |üP]íeT, |ü⁄qs¡«düT, |ü⁄wü´$T, |üPs¡«|òü\TZì,
$XÊK, nq÷sê<Û\ä ‘√ ≈£L&çq X¯óuÛÁÑ |ü<eä TT. #·‘T· ]ú, nwü$º T, ÄÅs,›¡ ñ‘·sÔ ,¡ s√Væ≤DÏ,
eTè>∑•s¡, X¯‘·‘ês¡\‘√ ≈£L&çq nX¯óuÛÑÁ|ü<äeTT.
X¯óÁø£yês¡eTT : Á|ü‹|ü‘,Y wüw,˜æ @ø±<ä•, uÛsÑ D¡ ,Ï ñ‘·sÔ êcÕ&Û,É Vü≤dü,Ô ÁX¯eD, sπ e‘·T\‘√
≈£L&çq X¯óuÛÑø£s¡eTT. ~«rj·T, dü|üÔ$T, nwüº$T, s√Væ≤DÏ, |ü⁄wü´$T, ÄX‚¢wü, eT|òüT,
CÒ´wü˜\‘√ ≈£L&çq nX¯óuÛÑø£s¡eTT.
X¯ìyês¡eTT : #·‘·T]ú, #·‘·Ts¡›•, qe$T, s√Væ≤DÏ, X¯‘·‘ês¡, kÕ«‹, eT|òüT, |üPs¡«
|ò\ü TZqT\‘√ ≈£L&çq X¯óuÛÁÑ |ü<eä TT. |ü+#·$T, wüw,æ̃ Vü≤dü,Ô ∫Á‘·, ñ‘·sÔ ,¡ ñ‘·sÔ êcÕ&Û,É
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä\‘√ ≈£L&çq nX¯óuÛÑø£s¡eTT.
>∑eTìø£ : @ yês¡eTTq+<äT Äyêsê~Û|ü‹j˚T dü÷s√´<äj·T Á|üuÛÑè‹ 1 >∑+≥
ø±\eTT ¨sê~Û|ü‹j·T>∑TqT. ‘·s¡Tyê‘· Á|ü‹>∑+≥≈£î á ÁøÏ+~ Áø£eTeTT>±
¨sê~Û|‘ü T· \>∑T<äTs¡T.s¡$, X¯óÁ≈£î&ÉT, ãT<ÛTä &ÉT, #·+Á<äT&ÉT, X¯ì, >∑Ts¡Te⁄, ≈£îE&ÉT,
eTs¡\ Ç~j˚T Áø£eTeTT>∑ ¨sê~Û|ü‘·T\T n>∑T<äTs¡T. X¯óuÛÑ yês¡eTT\+<äT
X¯óuÛÑ¨s¡\T $TøÏÿ* X¯óuÛÑø£s¡eTT\T. bÕ|üyês¡eTT\+<äT bÕ|ü¨s¡\T $TøÏÿ*
<äTwüºeTT\T. ãT<Ûä, >∑Ts¡T, X¯óÁø£ |üPs¡í#·+Á<äT\T X¯óuÛÑT\T. s¡$, ≈£î» ø°åD#·+Á<ä
X¯qT\T bÕ|ü⁄\T.
59
Á|üj·÷DeTTq≈£î eT+∫ qø£åÁ‘·eTT\T
n•«ì, eTè>∑•s¡, |ü⁄qs¡«düT, |ü⁄wü´$T, Vü≤düÔ, nq÷sê<Ûä, eT÷\, ÁX¯eD,
<Ûäìwü˜, πse‹ á qø£åÁ‘·eTT\j·T+<äT Á|üj·÷DeTT #˚dæq oÁ|òüT |òü\eTTì#·TÃqT.
‘·÷s¡TŒq≈£î eT+>∑fiy¯ ês¡+ X¯óuÛeÑ TT. X¯ì, k˛eTyês¡eTT\T X¯S\ 8 |òTü &çjT· \
ô|’q X¯S\<√wüeTT ˝Ò<äT.
<äøÏåDeTTq≈£î X¯ì, k˛eTyês¡eTT\T X¯óuÛÑeTT. >∑Ts¡Tyês¡eTT X¯S\.
22e|òüT&çj·T\ ô|’q <√wüeTT ˝Ò<äT.
|ü&ÉeTs¡≈£î ãT<Ûä, >∑Ts¡Tyês¡eTT\T X¯óuÛÑeTT. X¯óÁø£, Ä~yês¡eTT\T X¯S\.
18e|òüT&çj·T\ ô|’q <√wüeTT ˝Ò<äT.
ñ‘·Ôs¡eTTq≈£î X¯óÁø£, Ä~yês¡eTT\T X¯óuÛÑeTT. eT+>∑fi¯, ãT<Ûäyês¡eTT\T
X¯S\. 12 |òüT&çj·T\ ô|’q <√wüeTT ˝Ò<äT.
<˚XÊ+‘·s¡ dü+kÕÿs¡ ìs¡j
í T· eTT
>∑T+≥÷s¡T G1 lø±≈£îfi¯+ G14
Nsê\ G1 HÓ\÷¢s¡T `1
#ÓqïjYT G1 yÓ+ø£{–] `2
$»j·Tyê&É G2 ‹s¡T|ü‹ `3
‘ÓHê* G2 ∫‘·÷Ôs¡T `4
πs|ü˝…¢ G3 ø£Ø+q>∑sY `4
>∑T&çyê&É G3 lXË’\+ `5
eT∫©|ü≥ï+ G4 ø£&É|ü `5
@\÷s¡T G4 q+<ë´\ `6
‘·DT≈£î G6 ôV’≤<äsêu≤<é `7
sê»eT+Á&ç G7 ø£s¡÷ï\T `8
ø±øÏHê&É G8 nq+‘·|ü⁄s¡+ `10
nqø±|ü*¢ G11 u…+>∑Tfi¯Ss¡T `10
$XÊK|ü≥ï+ G12 >∑T+‘·ø£\T¢ `11
$»j·Tq>∑s¡+ G12 X¯è+π>] `20
>∑eTìø£ : á |ü+#ê+>∑eTT ≈£îDÏ¶qd”eT(ø=+&ÉM&ÉT)≈£î >∑DÏ+#·ã&çq~. >∑+ˆˆ\T
uÛ≤s¡rj·T ø±\e÷qeTT (IST) q≈£î dü]#˚j·Tã&çq$. Äj·÷ ÁbÕ+‘·eTT\ yês¡T
ô|’ |ü{øºÏ ˝£ À dü÷∫+∫q $<Ûeä TT>± <˚XÊ+‘·s¡ dü+kÕÿs¡eTTqT #˚dTü ø=qe\j·TTqT.
c c c
60

Telugu Panchangam 2019 2020 Vikari Samvatsara PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Telugu Panchangam 2019 2020 Vikari Samvatsara PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20

es¡∆+‹ X¯u≤›s¡ú $#ês¡eTT

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20

|ü⁄qs¡«düT s¡»‘·+ <˚e bÕs¡Ù « |æ*¢ |ü⁄s¡Twü 11 X¯óuÛÑ+ XÊ+‹ 5e÷

<Ûäìwü˜ ‘êÁeT+ sêø£ådü eT<Ûä´ dæ+Vü≤+ |ü⁄s¡Twü 7 X¯óuÛÑ+ X¯óuÛÑ+

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20

>∑Ts¡T, X¯óÁø£ sTT‘·s¡ |ü⁄+ \ˆˆ

X¯è+π>] l XÊs¡<ë|”sƒ¡ $ø±] HêeT dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT 2019-20

You might also like