Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Môc lôc Trang

1. GIíI THIÖU ......................................................................................................................... 3
2. Qu¸ tr×nh ®«ng kÕt ................................................................................................... 4
3. C-êng ®é: ......................................................................................................................... 7
3.1 Thµnh phÇn Clinker .......................................................................................................... 8
3.2 Th¹ch cao ....................................................................................................................... 13
3.3 §é mÞn ........................................................................................................................... 14
3.4 TiÒn hydrate ................................................................................................................... 15
4. NhiÖt thñy hãa.......................................................................................................... 17
5. §é æn ®Þnh thÓ tÝch ................................................................................................. 19
6. §é bÒn .............................................................................................................................. 21
6.1 BÒn Sunph¸t ................................................................................................................... 22
6.2 C¸c ph¶n øng víi cèt liÖu kiÒm ..................................................................................... 22
7. Tæng kÕt ........................................................................................................................ 24

ChÊt l-îng Xi m¨ng 1 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Tham kh¶o.
Phô lôc A:
Sù liªn quan mËt thiÕt gi÷a c¸c ®Æc tÝnh c-êng ®é, hµm l-îng c¸c kiÒm vµ Sun ph¸t,
vµ c¸c yÕu tè trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt xi m¨ng Porland.
Phô lôc B:
C¸c ph-¬ng ph¸p nghiÒn, ph©n bè cì h¹t vµ c¸c tÝnh chÊt cña xi m¨ng Portland.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 2 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

1. GIíI THIÖU
ChÊt l-îng xi m¨ng ®-îc ®¸nh gi¸ bëi sù kÕt hîp cña nã víi n-íc nh- lµ mét chÊt
liªn kÕt trong vËt liÖu, vµ cã c¸c tÝnh chÊt: ho¹t ®éng ®«ng kÕt, sù ph¸t triÓn c-êng
®é, ph¸t triÓn nhiÖt, ®é æn ®Þnh thÓ tÝch vµ ®é bÒn. Trong s¶n xuÊt xi m¨ng th×
nhiÖm vô cña nhµ s¶n xuÊt lµ ®¶m b¶o c¸c tÝnh chÊt ®ã cña xi m¨ng ®-îc gi÷ ë møc
æn ®Þnh vµ giao ®éng trong kho¶ng nhá nhÊt cã thÓ ®Ó tho¶ m·n ®-îc yªu cÇu theo
c¸c ®Æc tÝnh tiªu chuÈn vµ ®¸p øng yªu cÇu vµ mong muèn cña thÞ tr-êng. §iÒu nµy
kÐo theo sù ®iÒu chØnh c¸c nguyªn liÖu vµ c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt xi m¨ng. Sù
®iÒu chØnh nµy nªn ®-îc dùa trªn sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ c¸c yÕu tè trong xi m¨ng
quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn tÝnh chÊt xi m¨ng.
Môc ®Ých cña bµi häc nµy lµ cung cÊp tæng quan c¸c ®Æc tÝnh ho¸ häc vµ lý häc
quan träng nhÊt cña xi m¨ng cña xi m¨ng Poocl¨ng ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn sù thùc
hiÖn c¸c tÝnh chÊt kÓ trªn. C¸c yÕu tè nµy ®-îc kÕt hîp víi c¸c ®Æc tÝnh nguyªn liÖu
®-îc sö dông cho xi m¨ng (clinker, th¹ch cao, c¸c phô gia kho¸ng hãa) vµ chóng
biÕn ®æi nh- thÕ nµo trong khi nghiÒn vµ l-u kho (xem h×nh.1). ViÖc x¸c ®Þnh sù
¶nh h-ëng cña c¸c yÕu tè nµy th-êng khã thùc hiÖn do sù phøc t¹p cña hÖ thèng,
tuy nhiªn, c¸c quy t¾c kinh nghiÖm ®¬n gi¶n ®· ®-îc ®-a ra.
ChÊt l-îng xi m¨ng ChÊt l-îng XM - c¸c yÕu tè ¶nh

tÝnh chÊt h-ëng

Clinker Phô gia kho¸ng
C-êng ®é
C3S, C2S Lo¹i
Qu¸ tr×nh ®«ng kÕt C3A, C4AF ChÊt l-îng
CaOtù do, MgO Sè l-îng
NhiÖt thuû ho¸
K2O, Na2O, SO3
§é æn ®Þnh (æn ®Þnh thÓ tÝch) C¸c cÊu tö nhá kh¸c
Phô gia kh¸c
§é bÒn (bÒn ho¸ häc) (vÝ dô chÊt trî
Th¹ch cao nghiÒn)
Lo¹i
Sè l-îng (tÝnh theo Sè l-îng
SO3)
Møc ®é t¸ch H2O
§é tinh khiÕt
§é mÞn
Blaine
TiÒn hydrate L-îng sãt sµng
TÝnh theo L.O.I PSD

ChÊt l-îng Xi m¨ng 3 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

2. Qu¸ tr×nh ®«ng kÕt

Qu¸ tr×nh ®«ng kÕt lµ sù ®ãng r¾n hå xi m¨ng, nã thay ®æi vÒ tÝnh chÊt tõ chÊt dÎo
hoÆc khèi vËt liÖu ch¶y thµnh vËt liÖu r¾n.
Thêi gian ®«ng kÕt phô thuéc vµo mét sè yÕu tè, bao gåm nhiÖt ®é, tû lÖ n-íc-xi
m¨ng vµ c¸c ®Æc tÝnh cña xi m¨ng.
Th«ng th-êng, mét ph-¬ng ph¸p tiªu chuÈn ®-îc thõa nhËn ®Ó ®¸nh gi¸ thêi gian
®«ng kÕt cña xi m¨ng lµ ph-¬ng ph¸p kim Vicat, ph-¬ng ph¸p nµy bao gåm toµn bé
c¸c ®Æc tÝnh tiªu chuÈn quèc gia, tuy nhiªn vÉn cã nh÷ng thay ®æi nhá vÒ quy tr×nh
thÝ nghiÖm ( VÝ dô EN 196-3 vµ ASTM C191).
ë ch©u Mü sö dông mét ph-¬ng ph¸p kh¸c – Ph-¬ng ph¸p kim Gillmore (ASTM
C 266).
C¶ hai ph-¬ng ph¸p ®Òu dùa trªn sù xuyªn qua cña kim vµo hå xi m¨ng vµ cho c¸c
kÕt qu¶ t-¬ng tù nhau. Theo ph-¬ng ph¸p kim Vicat, thêi gian b¾t ®Çu ®«ng kÕt lµ
thêi gian tr«i qua khi kim kh«ng thÓ xuyªn qua mÉu hå s©u ë møc ®é nµo ®ã, vµ
thêi gian kÕt thóc ®«ng kÕt lµ khi kim kh«ng thÓ xuyªn vµo trªn toµn bé mÉu hå. §Ó
hoµn thiÖn ®Æc tÝnh tiªu chuÈn cho xi m¨ng pool¨ng, thêi gian b¾t ®Çu ®«ng kÕt
kh«ng ng¾n h¬n 30, 45, hoÆc 60 phót, trong khi ®ã thêi gian kÕt thóc ®«ng kÕt
kh«ng ®-îc Ýt h¬n 8, 10 hoÆc 12 giê, c¸c giíi h¹n thêi gian thay ®æi gi÷a c¸c ®Æc
tÝnh tiªu chuÈn.
C¸c vÊn ®Ò trong viÖc kiÓm so¸t chÊt l-îng xi m¨ng vÒ khÝa c¹nh ®«ng kÕt:
1) Tr¸nh x¶y ra ho¹t ®éng ®«ng kÕt bÊt th-êng.
2) §¶m b¶o tÝnh ®ång nhÊt trong thêi gian ®«ng kÕt th«ng th-êng.
Nh©n tè chÝnh trong qu¸ tr×nh ®«ng kÕt vµ ®Æc biÖt lµ trong sù ®«ng kÕt bÊt th-êng
lµ l-îng vµ ®é ho¹t tÝnh cña th¹ch cao trong sù liªn hÖ víi l-îng vµ ®é ho¹t tÝnh cña
pha C3A trong Clinker. H×nh.2 d-íi ®©y thÓ hiÖn mét c¸ch ®Þnh l-îng thêi gian
®«ng kÕt cña xi m¨ng Portland cã thÓ thay ®æi nh- lµ hµm cña lo¹i vµ l-îng th¹ch
cao trong xi m¨ng ( thÓ hiÖn b»ng % SO3 ).

ChÊt l-îng Xi m¨ng 4 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

KiÓm so¸t qu¸ tr×nh ®«ng kÕt

C3S CxSHy §«ng kÕt

th«ng th-êng

C3A CxAHy §«ng kÕt nhanh

C3A*3Cs*32H §«ng kÕt

th«ng th-êng

CsHX CsH2 §«ng kÕt nhanh

Nõu l-îng th¹ch cao qu¸ Ýt ®Ó ng¨n c¶n sù thñy hãa nhanh cña pha Aluminate, cã
thÓ x¶y ra qu¸ tr×nh ®«ng kÕt nhanh hoÆc rÊt nhanh. H¬n n÷a, thêi gian ®«ng kÕt
qu¸ ng¾n sÏ lµm gi¶m sù ph¸t triÓn c-êng ®é sau ®ã.
MÆt kh¸c, nÕu th¹ch cao qu¸ nhiÒu ë d¹ng mÊt n-íc, ho¹t tÝnh, sù ®ãng r¾n sím lµ
do sù kÕt tña cña CaSO4.2H2O cã thÓ x¶y ra. §iÒu nµy dÉn ®Õn ®«ng kÕt gi¶. §é
cøng ®-îc t¹o ra bëi ph¶n øng nµy th-êng bÞ giíi h¹n, vµ trong hÇu hÕt t×nh huèng
vËt liÖu ®-îc hãa láng trë l¹i b»ng c¸ch tiÕp tôc ®¶o trén, sau ®ã xi m¨ng sÏ thÓ
hiÖn sù ®«ng kÕt vµ ph¸t triÓn c-êng ®é b×nh th-êng.
Trong xi m¨ng ®· ®-îc lµm chËm qu¸ tr×nh ®«ng kÕt thÝch hîp, kh«ng cã c¸c xu
h-íng ®«ng kÕt gi¶, qu¸ tr×nh ®«ng kÕt chñ yÕu ®-îc t¹o ra bëi sù thñy hãa cña C3S
vµ theo ®ã nh÷ng thay ®æi hµm l-îng SO3 lµ Ýt quan träng ( xem H×nh.2). §©y cã
thÓ ®-îc gäi lµ tr-êng hîp ®«ng kÕt th«ng th-êng.
L-îng SO3 cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®-îc “ Xi m¨ng ®«ng kÕt th«ng th-êng” (SO3 *) th-êng
thay ®æi trong kho¶ng 1-3% SO3 vµ thêi gian ®«ng kÕt ®¹t ®-îc th«ng th-êng trong
kho¶ng 2-5 giê cho thêi gian b¾t ®Çu ®«ng kÕt vµ 3-6 giê cho thêi gian kÕt thóc
®«ng kÕt. (kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a b¾t ®Çu ®«ng kÕt vµ kÕt thóc ®«ng kÕt th-êng
kho¶ng 1 giê).
Mét sè yÕu tè cã thÓ ¶nh h-ëng tíi c¸c thêi gian ®«ng kÕt nµy, bao gåm:
M«i tr-êng xung quanh:
NhiÖt ®é thÝ nghiÖm
Thµnh phÇn Clinker:
L-îng vµ ®é ho¹t tÝnh cña C3S
L-îng vµ ®é ho¹t tÝnh cña C3A
( hoÆc pha liªn kÕt)
Hµm l-îng cña c¸c kiÒm hßa tan

ChÊt l-îng Xi m¨ng 5 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Hµm l-îng cña c¸c thµnh phÇn nhá kh¸c

C¸c ®Æc tÝnh cña xi m¨ng:
§é mÞn cña xi m¨ng
Ho¹t tÝnh cña Th¹ch cao
Møc ®é tiÒn hydrate cña Clinker
H×nh 3 tæng kÕt ¶nh h-ëng vÒ mÆt ®Þnh tÝnh cña c¸c nh©n tè nµy vµ còng quan t©m
®Õn c¸c ®¸nh gi¸ th« ¶nh h-ëng cña ®é mÞn.

Qu¸ tr×nh ®«ng kÕt: C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng

Thêi gian Thêi gian SO3*= L-îng cÇn

b¾t ®Çu kÕt thóc thiÕt cho qu¸ tr×nh
S03*
®«ng kÕt ®«ng kÕt chËm ®«ng kÕt XM

Kho¶ng th«ng th-êng 1-3% 2-5h 3-6h : Møc ®é t¨ng cña

cho OPC nh©n tè ¶nh h-ëng.
T¨ng vÒ mÆt ®Þnh
C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng
tÝnh
NhiÖt ®é thÝ nghiÖm : Møc gi¶m cña
nh©n tè ¶nh h-ëng.
Gi¶m vÒ mÆt ®Þnh
L-îng C3S 0
tÝnh
Ho¹t tÝnh cña C3S 0
L-îng C3A
Ho¹t tÝnh cña C3A
L-îng kiÒm
Ho¹t tÝnh cña th¹ch cao
§é mÞn cña xi m¨ng

Quy t¾c ®Þnh l-îng theo kinh nghiÖm SO3 Thêi gian ®«ng kÕt
§é mÞn t¨ng lªn +100 m2/kg +0.5- +1.0% -1/2 h - -1h
C3A t¨ng lªn +1% +0.3% -1/4h

ChÊt l-îng Xi m¨ng 6 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

3. C-êng ®é:
TÝnh chÊt quan träng nhÊt cña xi m¨ng Portland lµ c¸c ®Æc tÝnh ph¸t triÓn c-êng ®é
cña nã. TÝnh chÊt nµy phô thuéc vµo mét sè nh©n tè bao gåm c¸c tû lÖ trén, nhiÖt
®é, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®é Èm, kÝch th-íc vµ h×nh d¹ng cña c¸c mÉu kiÓm tra. Do ®ã,
®Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h-ëng tõ b¶n th©n xi m¨ng, mét ph-¬ng ph¸p kiÓm tra tiªu chuÈn
ph¶i nh- sau:
§-îc sö dông réng r·i nhÊt lµ ph-¬ng ph¸p ISO/EN vµ ph-¬ng ph¸p ASTM, nh-ng
c¸c ph-¬ng ph¸p BS vÉn ®-îc sö dông ë mét sè quèc gia (ch¼ng h¹n: ISO 679, EN
196-1, ASTM C 109, BS 4550).
Chän thêi gian d-ìng mÉu tr-íc khi kiÓm tra th-êng chän c¸c ngµy tuæi: 1, 2, 3, 7
vµ 28 ngµy, tïy theo c¸c ®Æc tÝnh quèc gia.
Toµn bé kÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®-îc thÓ hiÖn theo c-êng ®é nÐn ISO/EN1, nh-ng nh÷ng
thay ®æi sang c¸c ph-¬ng ph¸p tiªu chuÈn kh¸c cã thÓ chÞu ¶nh h-ëng bëi c¸c hÖ sè
chuyÓn ®æi chØ ra trong h×nh. 4. Tuy nhiªn, ph¶i nhÊn m¹nh r»ng c¸c sù thay ®æi ®ã
chØ lµ c¸c quy t¾c th« theo kinh nghiÖm.
Sù thay ®æi thµnh phÇn xi m¨ng vµ c¸c møc c-êng ®é ph¶i ®-îc l-êng tr-íc.
H×nh 4. C¸c hÖ sè chuyÓn ®æi c-êng ®é

C¸c hÖ sè chuyÓn ®æi tõ ISO hoÆc EN (MPa) sang: Tiªu chuÈn

ASTM (psi) 100 ISO 679

ASTM (Mpa) 0.7 EN 196-1

ASTM C109
BS, v÷a x©y (Mpa) 1.1
BS 4550 -3-3.4
BS, bª t«ng (Mpa) 0.75

C¸c hÖ sè chuyÓn ®æi nªn ®-îc theo c¸c qui t¾c th« theo kinh nghiÖm.
C¸c sù thay ®æi vÒ thµnh phÇn xi m¨ng vµ møc c-êng ®é ph¶i ®-îc l-êng tr-íc.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 7 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Quan t©m chÝnh cña nhµ s¶n xÊt xi m¨ng lµ ®¶m b¶o xi m¨ng ®-îc s¶n xuÊt cã ®Çy
®ñ c¸c yªu cÇu vÒ c¸c ®Æc tÝnh tiªu chuÈn, ®ã lµ møc c-êng ®é tèi thiÓu vµ ®«i khi
lµ c¶ møc c-êng ®é tèi ®a ®èi víi tõng lo¹i xi m¨ng, vµ ®¶m b¶o c¸c sù thay ®æi
nhá nhÊt vÒ c¸c ®Æc tÝnh c-êng ®é.
§Æc biÖt, cuèi cïng lµ viÖc ®iÒu chØnh nhá c¸c ®Æc tÝnh liÖu th« vµ c¸c th«ng sè
c«ng nghÖ. §Ó trî gióp thùc hiÖn ®iÒu nµy, mét sè chØ dÉn ®-îc ®-a ra theo c¸c ¶nh
h-ëng ®Þnh tÝnh c¸c tÝnh chÊt xi m¨ng, vµ nh÷ng ¶nh h-ëng ®Þnh l-îng còng cã thÓ
¸p dông.

3.1 Thµnh phÇn Clinker

Kho¶ng 90% Clinker xi m¨ng Portland ®iÓn h×nh lµ mét hçn hîp cña 4 kho¸ng
Clinker C3S, C2S, C3A vµ C4AF, trong khi phÇn cßn l¹i lµ hµm l-îng nhá CaO tù do
, MgO tù do vµ Sunph¸t kiÒm ( VD: K2SO4 ). Xem h×nh.5

Clinker XM Portland

H×nh. 5

ChÊt l-îng Xi m¨ng 8 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

C3S, C2S, C3A vµ C4AF

Hµm l-îng t-¬ng øng cña 4 kho¸ng Clinker lµ quan träng nhÊt cho c¸c ®Æc tÝnh
c-êng ®é.
TÊt c¶ c¸c kho¸ng nµy tham gia vµo sù ph¸t triÓn c-êng ®é cña xi m¨ng. Sù ph¸t
triÓn c-êng ®é sím (lªn tíi 28 ngµy tuæi) ®-îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c kho¸ng hydrat
nhanh C3A vµ C3S, trong khi c¸c kho¸ng hydrat chËm h¬n, C2S vµ C4AF, chñ yÕu
®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn c-êng ®é muén (H×nh.6).

Sù ph¸t triÓn c-êng ®é:

Sù ®ãng gãp cña c¸c kho¸ng clinker

Thµnh phÇn quan träng nhÊt cho c-êng ®é lµ C 3S. Sù ®ãng gãp cña nã vµo c-êng ®é
(1 ®Õn 28 ngµy tuæi) cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh kh¸ tèt kho¶ng +5MPa trªn 10% sù t¨ng
trong kho¶ng hµm l-îng th«ng th-êng 45-65% (Xem h×nh.7)

¶nh h-ëng tíi c-êng ®é cña hµm l-îng C3S

C-êng ®é nÐn [EN196] (Mpa)

Hµm l-îng C3S (%)

ChÊt l-îng Xi m¨ng 9 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

CaO tù do
L-îng CaO tù do cã mÆt trong Clinker th-êng kh«ng ®-îc cho lµ cã t¸c dông trùc
tiÕp lªn sù ph¸t triÓn c-êng ®é cña xi m¨ng, nh-ng hµm l-îng cao lµ sù chØ b¸o
Clinker nung ch-a tèt. MÆt kh¸c cßn t¹o ra hµm l-îng C3S thÊp h¬n, cã thÓ còng
liªn quan ®Õn hµm l-îng kiÒm vµ SO3 trong clinker cao h¬n, do ®ã kÕt qu¶ lµ c-êng
®é nung thÊp h¬n.
K2O, Na2O, SO3
MÆc dï nång ®é thùc tÕ kh¸ nhá (0 - 1,5%), c¸c kiÒm vµ sunph¸t lµ c¸c yÕu tè rÊt
quan träng ®èi víi c¸c ®Æc tÝnh c-êng ®é cña clinker.
Tïy theo hµm l-îng cña SO3, c¸c kiÒm sÏ mét phÇn nµo ®ã liªn kÕt víi c¸c kho¸ng
clinker vµ mét phÇn ë d¹ng kiÒm dÔ hßa tan vµ kiÒm - canxi - sunph¸t (H×nh.8). §Æc
biÖt lµ phÇn cuèi cïng ®-îc biÕt cã t¸c dông râ rµng lªn sù ph¸t triÓn c-êng ®é.

Sù ph©n bè kiÒm trong clinker

C¸c kho¸ng clinker C¸c pha sunfat

T¨ng hµm l-îng sÏ t¨ng c-êng ®é sím nh-ng gi¶m c-êng ®é muén nh- ®-îc chØ ra
trong h×nh.9, ë ®©y l-îng kiÒm tan (liªn kÕt sunph¸t) ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:

K2Ot-¬ng ®-¬ng: K S  K2O (tan) + 1,52 Na2O (tan)

ChÊt l-îng Xi m¨ng 10 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

C-êng ®é: ¶nh h-ëng cña c¸c kiÒm tan

C-êng ®é nÐn [EN196] (Mpa)

Hµm l-îng c¸c kiÒm tan (K2O(tan)-t-¬ng ®-¬ng) (%)

L-îng kiÒm hßa tan cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp (xem ASTM C1 14) hoÆc ®-îc
tÝnh tõ hµm l-îng tæng cña K2O, NaO2, vµ SO3 trong Clinker (xem Phô lôc A)
Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Æc tÝnh c-êng ®é cña clinker ®-îc s¶n xuÊt trong c¸c nhµ
m¸y kh¸c nhau hoÆc c¸c thay ®æi x¶y ra trong mét nhµ m¸y th-êng cã thÓ quy
ng-îc trë l¹i theo hµm l-îng kiÒm hßa tan (xem phô lôc A)
Trong chuçi 33 nhµ m¸y s¶n xuÊt Clinker, xi m¨ng ®-îc nghiÒn tíi ®é mÞn
300m2/kg nghiÒn víi 4% th¹ch cao, th«ng sè riªng quan träng nhÊt dÉn ®Õn sù thay
®æi c-êng ®é ®-îc t×m thÊy lµ (hµm l-îng c¸c kiÒm hßa tan)2. Hµm l-îng C3S lµ
nh©n tè quan träng thø 2. C«ng thøc tÝnh c-êng ®é cho mÉu 28 ngµy tuæi ã28 ®-îc
tÝnh b»ng ph-¬ng ph¸p håi quy tuyÕn tÝnh:

ChÊt l-îng Xi m¨ng 11 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Clinker nhiÒu SO3 cã t¸c dông xÊu lªn c-êng ®é muén bëi v× hµm l-îng kiÒm hßa
tan cao cã thÓ ®-îc trung hßa bëi SO3 d- cao. §iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn sù t¹o thµnh
Alit vµ Belit ho¹t tÝnh cao h¬n.
V× vËy, hµm l-îng ®· ®iÒu chØnh cña florit vµ sunph¸t cho phèi liÖu thÓ hiÖn kh«ng
chØ ®Ó c¶i thiÖn ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng nung cña bét liÖu, mµ cßn t¹o ra clinker ho¹t tÝnh
cao. Mét vÝ dô cho sù c¶i thiÖn c¸c ®Æc tÝnh ph¸t triÓn c-êng ®é b»ng chÊt kho¸ng
hãa Florit vµ Sunph¸t thÓ hiÖn trong h×nh. 10 (th«ng tin thªm, xem t¹p chÝ sè 112 vµ
môc 05-02)

Sù kho¸ng ho¸
Sù ph¸t triÓn c-êng ®é
C-êng ®é nÐn (Mpa)
[EN 196]

kho¸ng ho¸
th«ng th-êng

Thêi gian d-ìng mÉu (ngµy/20oC)

C¸c thµnh phÇn nhá kh¸c

C¸c thµnh phÇn nhá kh¸c nh- kiÒm còng cã thÓ ¶nh h-ëng tíi viÖc t¹o c¸c kho¸ng
riªng biÖt hoÆc trong sù biÕn ®æi c¸c tÝnh chÊt thñy hãa cña c¸c kho¸ng chÝnh. Nh-
mét quy t¾c, nång ®é cao h¬n 0,1% lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ cã
thÓ x¸c ®Þnh ®-îc. Mét vÝ dô lµ phèt ph¸t (P2O5), ®-îc biÕt lµ cã thÓ lµm gi¶m ho¹t
tÝnh cña clinker, ®ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn thêi gian ®«ng kÕt dµi h¬n vµ lµm gi¶m

ChÊt l-îng Xi m¨ng 12 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

c-êng ®é sím. Th«ng th-êng hµm l-îng lªn tíi 0.5% cã thÓ xuÊt hiÖn tr-íc khi t¸c
dông râ rµng ®-îc thÓ hiÖn.

3.2 Th¹ch cao

Th¹ch cao ®-îc thªm vµo xi m¨ng ®Ó ng¨n c¶n sù ®ãng r¾n sím, nh-ng nã còng cã
¶nh h-ëng ®¸ng kÓ lªn sù ph¸t triÓn c-êng ®é.
M« t¶ vÒ ¶nh h-ëng cña hµm l-îng SO3 (nã bao gåm sù tham gia cña th¹ch cao
còng nh- tõ b¶n th©n clinker) thÓ hiÖn (mét c¸ch lÝ t-ëng) trong h×nh.11. Trªn ®ã
chØ ra hµm l-îng SO3 tèi -u øng víi c-êng ®é cao nhÊt.

¶nh h-ëng lªn c-êng ®é cña viÖc thªm th¹ch cao

C-êng ®é nÐn [EN 196] (Mpa)

SO3 trong xi m¨ng (%)

Gi¸ trÞ tèi -u nµy th«ng th-êng t¨ng cïng víi ®é tuæi vµ cã thÓ v-ît ra ngoµi c¸c
giíi h¹n SO3 ®-îc thiÕt lËp theo c¸c ®Æc tÝnh tiªu chuÈn. Hµm l-îng tèi -u hãa ë
c¸c ®é tuæi sím liªn quan mËt thiÕt ®Õn hµm l-îng cña SO 3 cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra sù
lµm chËm l¹i thÝch hîp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã sÏ bÞ ¶nh h-ëng bëi c¸c yÕu tè
t-¬ng tù, ®ã lµ l-îng vµ ®é ho¹t tÝnh cña C3A, hµm l-îng cña c¸c kiÒm tan, ®é mÞn
xi m¨ng vµ ho¹t tÝnh cña SO3 dùa trªn c¸c thµnh phÇn (tham chiÕu h×nh.3)

ChÊt l-îng Xi m¨ng 13 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Sù tèi -u hãa SO3 tèt th-êng cã gi¸ trÞ víi ®é lÖch chuÈn 1% SO3 so víi gi¸ trÞ tèi -u
(hoÆc kho¶ng gi¸ trÞ) cã thÓ ®-a tíi lµm gi¶m c-êng ®é ®Õn 5MPa.

¶nh h-ëng lªn c-êng ®é cña l-îng vµ møc ®é t¸ch

C-êng ®é (MPa) n-íc cña th¹ch cao

Th¹ch cao (%)

Thø 2 lµ ¶nh h-ëng cña th¹ch cao cã tÝnh ®Õn ¶nh h-ëng cña sù t¸ch n-íc vµ c¸c
t¹p chÊt. Sù t¸ch n-íc ®-îc t¨ng lªn trong qu¸ tr×nh nghiÒn th-êng t¸c dông cã lîi
lªn c-êng ®é (xem h×nh.12). Tuy nhiªn, sù t¸ch n-íc còng sÏ t¨ng kh¶ n¨ng x¶y ra
®«ng kÕt gi¶. C¸c t¹p chÊt trong th¹ch cao cã thÓ lµm gi¶m sù ph¸t triÓn c-êng ®é
cña xi m¨ng. CÇn thiÕt ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Õn ®iÒu nµy khi s¶n phÈm th¹ch cao
®-îc sö dông.

3.3 §é mÞn
Mét yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn c-êng ®é xi m¨ng lµ ®é mÞn, yÕu tè nµy th-êng ®-îc sö
dông ®Ó ®iÒu chØnh c¸c c-êng ®é cña xi m¨ng ®¹t møc yªu cÇu. §é mÞn cña xi
m¨ng th«ng th-êng ®-îc ®Æc tr-ng b»ng bÒ mÆt riªng ®-îc x¸c ®Þnh b»ng ph-¬ng
ph¸p ®o ®é thÊm khÝ Blaine. HÇu hÕt xi m¨ng ®-îc nghiÒn ®Õn ®é mÞn Blame
kho¶ng 250-450 m2/kg. ë bÒ mÆt nµy, viÖc t¨ng ®é mÞn xi m¨ng cã hµm l-îng SO3
phï hîp thªm 10m2/kg sÏ t¨ng c-êng ®é lªn 0,5-1 MPa.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 14 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

T¸c dông sÏ gi¶m theo sù t¨ng ®é tuæi vµ ®é mÞn.

¶nh h-ëng lªn c-êng ®é cña ®é mÞn Blaine

C-êng ®é nÐn [EN 196] (Mpa)

BÒ mÆt riªng (Blaine) (m2/kg)

Mèi liªn hÖ ®¬n gi¶n gi÷a ®é mÞn Blaine vµ c-êng ®é th-êng ®-îc thÊy ë c¸c xi
m¨ng ®-îc nghiÒn ®Õn c¸c ®é mÞn kh¸c nhau trong cïng mét m¸y nghiÒn.
Tuy nhiªn, c¸c xi m¨ng ®-îc nghiÒn trong c¸c hÖ thèng nghiÒn kh¸c nhau (VÝ dô
chu tr×nh kÝn - chu tr×nh hë) hoÆc nghiÒn cã hoÆc kh«ng cã chÊt trî nghiÒn, ®é mÞn
Blame cã thÓ lµ th«ng sè kÐm phï hîp ®Ó so s¸nh hoÆc ®¸nh gi¸ c-êng ®é. Trong
nh÷ng tr-êng hîp nh- vËy, ®é sãt sµng hoÆc m« t¶ hoµn thiÖn sù ph©n bè cì h¹t sÏ
phï hîp h¬n ( xem phô lôc B).

3.4 TiÒn hydrate

Sù tiÒn hydrate cña c¸c kho¸ng clinker cã thÓ x¶y ra:
1, Do n-íc lµm l¹nh trong m¸y nghiÒn xi m¨ng kh«ng ®ñ.
2, Khi chøa xi m¨ng qu¸ nãng trong Silo
3, Khi clinker vµ ®Æc biÖt lµ xi m¨ng ®Ó tiÕp xóc víi Èm trong khi l-u kho
Sù tiÒn hydrate cã thÓ lµm gi¶m ho¹t tÝnh cña c¸c kho¸ng clinker vµ do ®ã suy gi¶m
c¸c ®Æc tÝnh ph¸t triÓn c-êng ®é cña xi m¨ng.
Mét th«ng sè phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é tiÒn hydrate cïng víi sù ¶nh h-ëng lªn
c-êng ®é ®-îc gäi lµ “ mÊt khèi l-îng chÝnh x¸c” (Wk). Mét c¸ch ng¾n gän, gi¸ trÞ
nµy b»ng l-îng n-íc tæn thÊt khi nung mÉu lªn 4500C trõ ®i l-îng n-íc tæn thÊt cña
th¹ch cao ( xem bµi gi¶ng 6.3 ).

ChÊt l-îng Xi m¨ng 15 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Kinh nghiÖm cña chóng t«i chØ ra r»ng sù gi¶m ®¸ng kÓ c-êng ®é x¶y ra khi Wk
v-ît ra ngoµi giíi h¹n cho phÐp. Giíi h¹n nµy thay ®æi cïng víi thµnh phÇn xi m¨ng
nh-ng trong ph¹m vi 0,3% ( H×nh.14)

¶nh h-ëng lªn c-êng ®é cña sù tiÒn hydrate

C-êng ®é nÐn [EN 196] (Mpa)

MÊt khèi l-îng chÝnh x¸c (“Wk”) (%)

Sù kh¶o s¸t c¸c yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh h-ëng ®Õn c-êng ®é cña xi m¨ng
Portland bao gåm viÖc ®Þnh l-îng c¸c ¶nh h-ëng cña mét yÕu tè ®-îc thÓ hiÖn
trong H×nh.15

ChÊt l-îng Xi m¨ng 16 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

C-êng ®é nÐn

C-êng ®é nÐn (ISO/EN)

1 ngµy 3 ngµy 7 ngµy 28 ngµy
C¸c yÕu tè Kho¶ng th«ng 5-15 20-35 30-45 45-60
¶nh h-ëng th-êng cho OPC
C3S 45-65% + + + +
C3A 6-12% + + + +
KS 0,2-1,5% + + 0/- -
SO3 2-4% +/0/- +/0/- +/0/- +/0/-
Blaine 280 - 350m2/kg + + + +
Wk 0-0.3% 0/- 0/- 0/- 0/-
C¸c quy t¾c ®Þnh l-îng theo kinh nghiÖm:
C3S : 1-28 ngµy : +0.5 MPa/%
KS : 1ngµy : +4 MPa/ %
: 3ngµy : +4 MPa/ %
: 7ngµy : -2 MPa/%
: 28ngµy : -10 MPa/%
SO3 : 1-28 ngµy : - 5MPa/% tõ gi¸ trÞ tèi -u
§é mÞn : 1ngµy : + 0.04 MPa/(m2/kg)
: + 0.08 MPa/(m2/kg).
Chó ý: C¸c gi¸ trÞ nµy chØ lµ c¸c ®¸nh gi¸ th«. §é lÖch cã thÓ lªn tíi 50%.

4. NhiÖt thñy hãa

Sù thñy hãa c¸c kho¸ng clinker trong xi m¨ng Portland dÉn ®Õn sù ph¸t nhiÖt.
§Æc tÝnh ph¸t triÓn nhiÖt cña pha C3S vµ C3A tréi h¬n h¼n v× c¸c ph¶n øng thñy hãa
cña chóng nhanh vµ kÕt hîp víi sù ph¸t triÓn nhiÖt riªng cao nhÊt ( xem h×nh.16).
(C-êng ®é ph¸t triÓn nhiÖt thñy hãa cña C3A thay ®æi theo lo¹i ph¶n øng thñy hãa ).

ChÊt l-îng Xi m¨ng 17 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

NhiÖt thuû ho¸ cña c¸c kho¸ng clinker

NhiÖt thuû ho¸ (J/g)

NhiÖt thñy hãa lµ mét yÕu tè quan träng trong c«ng nghÖ bª t«ng. Nã cã thÓ cã Ých
cho bª t«ng trong thêi tiÕt l¹nh, hoÆc cã thÓ g©y khã kh¨n trong bª t«ng khèi lín.
Víi bª t«ng khèi lín, th-êng sö dông xi m¨ng ®Æc biÖt - xi m¨ng to¶ nhiÖt thÊp.
Chóng ®-îc s¶n xuÊt tõ clinker chøa Ýt hoÆc kh«ng cã C3A vµ gi¶m hµm l-îng C3S
xuèng. Nh- mét sù lùa chän, xi m¨ng hçn hîp lµ hçn hîp clinker Portland ®-îc
trén víi xØ, tro bôi hoÆc puz¬land cã thÓ ®-îc sö dông (Xem bµi gi¶ng 6.5 c¸c xi
m¨ng hçn hîp).
Mét sè quèc gia cã c¸c ®Æc tÝnh x¸c ®Þnh ®èi víi xi m¨ng to¶ nhiÖt thÊp. C¸c ®Æc
tÝnh th«ng th-êng bao gåm c¸c giíi h¹n lín nhÊt cho nhiÖt thñy hãa ë c¸c ®é tuæi
nhÊt ®Þnh (th-êng lµ 7 vµ 28 ngµy tuæi) còng nh- c¸c giíi h¹n vÒ thµnh phÇn hãa.
Sau ®ã cã thÓ tÝnh to¸n theo c¸c c¸ch kh¸c nhau, nh-ng cïng môc ®Ých lµ: §¶m b¶o
hµm l-îng C3A thÊp vµ hµm l-îng C3S kh¸ thÊp. Hµm l-îng tèi ®a cña C3A ë 5-8%
®-îc x¸c ®Þnh ®Æc tr-ng cho xi m¨ng to¶ nhiÖt vµ xi m¨ng to¶ nhiÖt thÊp trung b×nh
chØ dùa trªn clinker vµ th¹ch cao.
NhiÖt thñy hãa cã thÓ ®-îc ®o b»ng phÐp ®o ®¼ng nhiÖt, ®o¹n nhiÖt hoÆc phÐp ®o
nhiÖt dung dÞch.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 18 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Sau ®ã, môc ®Ých lµ c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt tiªu chuÈn ®-îc sö dông réng r·i nhÊt.
Nh÷ng nç lùc ®· ®-a ra ®-îc mèi liªn quan gi÷a nhiÖt thñy hãa víi c¸c ®Æc tÝnh cña
xi m¨ng ®Ó cã ®-îc c¸c c«ng thøc tÝnh ®¬n gi¶n. C¸c kÕt qu¶ ®¹i diÖn ®-îc ®-a ra
trong h×nh. 17.

NhiÖt thuû ho¸

C¸c ¶nh h-ëng cña thµnh phÇn kho¸ng clinker vµ ®é mÞn

Sù ®ãng gãp vµo nhiÖt thuû ho¸

3 ngµy 7 ngµy 28 ngµy
C¸c kho¸ng C3S 3.3 3.8 4.2
chÝnh C2S 0.4 0.8 1.3
C3A 7.1 7.5 8.0
C4AF 0.8 1.3 1.7
[j/g/%] [j/g/%] [j/g/%]
§é mÞn (Blaine) 0.8 - 1.3 0.4 -0.8 0.4 -0.8
[j/g/(m2/kg)] [j/g/(m2/kg)] [j/g/(m2/kg)]
* B¶ng nµy ®-a ra c¸c h»ng sè trong c«ng thøc ®¸nh gi¸ sau:

(Cè ®Þnh c¸c th«ng sè: Blaine=310m2/kg, n-íc/xi m¨ng=0,45, nhiÖt ®é=23oC)
C¸c yÕu tè kh¸c, nh- c¸c kiÒm, mét sè thµnh phÇn nhá, vµ møc ®é tiÒn hydrate
còng t¸c ®éng ®Õn tèc ®é thñy hãa cña c¸c kho¸ng clinker, vµ v× vËy tèc ®é ph¸t
triÓn nhiÖt còng bÞ t¸c ®éng theo.

5. §é æn ®Þnh thÓ tÝch

§é æn ®Þnh thÓ tÝch cña xi m¨ng cho thÊy sù kh«ng gi·n në qu¸ møc trong qu¸ tr×nh
thñy hãa cña hå, v÷a hoÆc bª t«ng. Sù gi·n në qu¸ møc cã thÓ lµ nguyªn nh©n lµm
r¹n nøt vµ do ®ã lµm gi¶m c-êng ®é vµ ®é bÒn.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 19 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

C¸c ph¶n øng hãa häc cã liªn quan víi sù gi·n në trong hå xi m¨ng lµ:
- Ph¶n øng cña C3A vµ SO3 t¹o nªn cÊu tróc Ettingite (C3A*3SO3*32H2O).
- Sù thñy hãa cña CaO tù do.
- Sù thñy hãa cña tinh thÓ MgO( kho¸ng Periclaz).
§Ó ®¶m b¶o xi m¨ng sÏ kh«ng g©y ra c¸c vÊn ®Ò trong thêi gian sö dông do sù gi·n
në qu¸ møc, c¸c yªu cÇu hãa häc còng nh- c¸c yªu cÇu kÌm theo ®Ó thùc hiÖn c¸c
thÝ nghiÖm ®-îc t×m thÊy trong c¸c ®Æc tÝnh tiªu chuÈn cho xi m¨ng (h×nh. 18)
Sù æn ®Þnh thÓ thÓ tÝch

C¸c nh©n tè quan träng C¸c yªu cÇu ho¸ häc

C¸c ph-¬ng ph¸p thÝ nghiÖm
C¸c yªu cÇu cña tiªu chuÈn SO3 CaOtd MgO

C¸c ph-¬ng ph¸p Yªu cÇu Max Max

thÝ nghiÖm 2.5-4.5% 4-6%
Khoanh nhá Kh«ng ph¸ huû hoÆc nøt x x
Le chatelier Lín nhÊt.5-10mm
Nåi hÊp Lín nhÊt 0.5-1% x x
(ASTM:0.8%) x x
X : ThÝ nghiÖm chÝnh x¸c tíi thµnh phÇn theo yªu cÇu.
Yªu cÇu hãa häc th-êng ®Æt ra giíi h¹n 4-6 % cho MgO vµ giíi h¹n SO3 lµ 2,5 -
4,5%. Víi hµm l-îng SO3, c¸c giíi h¹n kh¸c nhau th-êng ®-îc ®-a ra nh- lµ hµm
cña hµm l-îng C3A vµ/hoÆc ®é mÞn cña xi m¨ng cho phÐp hµm l-îng SO3 cao h¬n
khi c¸c th«ng sè nµy cao. Mét sè Ýt quèc gia vÉn ®-a ra c¶ hµm l-îng kiÒm nh- lµ
mét th«ng sè quyÕt ®Þnh cho hµm l-îng SO3 tèi ®a cho phÐp.
Cã 3 thÝ nghiÖm ®-îc sö dông:
- ThÝ nghiÖm khoanh nhá
- ThÝ nghiÖm Le Chatelier
- ThÝ nghiÖm nåi hÊp
ThÝ nghiÖm thø 2 lµ thÝ ngiÖm ®-îc sö dông réng r·i nhÊt. Ph-¬ng ph¸p Le chatelier
®-îc sö dông chñ yÕu ë ch©u ¢u, ch©u Phi vµ ch©u §¹i D-¬ng, trong khi thÝ
nghiÖm nåi hÊp th-êng sö dông ë ch©u Mü. Mét sè quèc gia sö dông c¶ hai ph-¬ng

ChÊt l-îng Xi m¨ng 20 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

ph¸p thÝ nghiÖm. Ph-¬ng ph¸p khoanh nhá chØ ®-a ra th«ng tin vÒ ®Þnh tÝnh, nã chØ
®-îc sö dông ë mét sè Ýt quèc gia.
ThÝ nghiÖm khoanh nhá vµ Lechatelier ®-a ra nhiÒu th«ng tin vÒ sù gi·n në do CaO
tù do vµ SO3 d- trong khi ®ã thÝ nghiÖm nåi hÊp bao gåm c¶ sù gi·n në do MgO tù
do.
C¸c giíi h¹n hãa häc, c¸c thÝ nghiÖm kiÓm tra vµ c¸c giíi h¹n ®-îc kÕt hîp víi
nhau ®Ó so s¸nh víi sù thùc hiÖn cña xi m¨ng khi sö dông thùc tÕ vÉn lµ mét vÊn
tranh c·i.
Víi c¸c yªu cÇu ngµy nay, Ýt nhÊt cã thÓ ®¶m b¶o ®-îc r»ng kh«ng cã c¸c vÊn ®Ò
dÉn ®Õn sù mÊt æn ®Þnh thÓ tÝch x¶y ra khi sö dông. Thùc tÕ, ng-êi ta cho r»ng c¸c
yªu cÇu, ®Æc biÖt møc ®é gi·n në khi hÊp cã thÓ qu¸ kh¾t khe.
§Ó gi¶m sù gi·n në thÓ tÝch cña xi m¨ng, râ rµng lµ ph¶i gi÷ c¸c hµm l-îng MgO,
CaO tù do, SO3 vµ C3A thÊp
T¨ng c-êng nghiÒn mÞn cña c¸c phèi liÖu th« vµ/hoÆc xi m¨ng còng gi¶m sù gi·n
në thÓ tÝch. NÕu sù gi·n në chñ yÕu do CaO qu¸ cao, th× sù tiÒn hydrate x¶y ra trong
qu¸ tr×nh nghiÒn hoÆc l-u kho sÏ gi¶m ®¸ng kÓ sù gi·n në. T¸c dông nµy cña sù tiÒn
hydrate thùc tÕ lµ sù kÕt hîp trong thÝ nghiÖm Le Chatelier ë mét sè quèc gia, n¬i
mµ c¸c thÝ nghiÖm tiÕp theo ®-îc thùc hiÖn víi xi m¨ng ®-îc lµm th«ng giã nÕu xi
m¨ng kh«ng ®-îc xö lý khi thÝ nghiÖm. C¸c vÊn ®Ò vÒ ®é æn ®Þnh thÓ tÝch do CaO
tù do chñ yÕu b¾t ®Çu x¶y ra khi hµm l-îng v-ît qu¸ 2%. Tuy nhiªn, xi m¨ng cã
CaO tù do lªn tíi 5% vÉn cã thÓ æn ®Þnh thÓ tÝch, víi ®iÒu kiÖn phÇn lín CaO tù do
®-îc chuyÓn thµnh Ca(OH)2.
Sù gi·n në trong nåi hÊp cã thÓ gi¶m b»ng c¸ch lµm gi¶m MA cña nguyªn liÖu, v×
®iÒu nµy sÏ dÉn tíi mét l-îng MgO lín h¬n tham gia vµo trong dung dÞch r¾n cña
c¸c kho¸ng clinker, n¬i mµ nã sÏ kh«ng g©y ra bÊt kú sù gi·n në nµo.
Còng nh- sù thay ®æi trong xö lÝ nhiÖt cña clinker (lµm l¹nh cùc nhanh) ®· ®-îc
yªu cÇu ®Ó c¶i thiÖn hiÖu qu¶ trong thÝ nghiÖm nåi hÊp.

6. §é bÒn
§é bÒn cña cÊu tróc bª t«ng lµ mét trong c¸c tÝnh chÊt quan träng nhÊt trong thùc tÕ
sö dông. Nã phô thuéc vµo sè l-îng c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng, ®ã lµ thµnh phÇn cña bª
t«ng, ®Æc tÝnh cÊu tróc vµ c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr-êng. C¸c ®Æc tÝnh cña b¶n th©n xi
m¨ng còng cã thÓ ¶nh h-ëng.
§©y lµ tr-êng hîp thùc tÕ, nã ®-îc chia thµnh:
- Chèng l¹i sù x©m thùc hãa häc tõ m«i tr-êng, ®Æc biÖt lµ n-íc chøa sunphat.
- Lµm gi¶m c¸c ph¶n øng víi cèt liÖu kiÒm.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 21 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

6.1 BÒn Sunph¸t

C¸c thµnh phÇn dÔ bÞ x©m h¹i trong hå xi m¨ng portland lµ canxi aluminat vµ c¸c
hydrate cña nã, vµ Ca(OH)2. §Æc biÖt canxi aluminat vµ c¸c hydrate cña nã sÏ ph¶n
øng dÔ dµng víi c¸c ion sunph¸t nã x©m nhËp vµo trong vËt liÖu vµ kÕt qu¶ lµ t¹o
thµnh Ettringgite(C3A*3SO3*32H2O) cã thÓ dÉn tíi sù ph¸ huû dÇn dÇn khèi bª
t«ng.
¡n mßn sunph¸t

C¸c xi m¨ng sö dông trong bª t«ng bÞ ph¬i ra n-íc biÓn hoÆc m«i tr-êng n-íc chøa
sunph¸t hoÆc n-íc th¶i, nªn chøa Ýt C3A. C¸c xi m¨ng ®Æc biÖt - c¸c xi m¨ng bÒn
sunph¸t - ®-îc s¶n xuÊt cho c¸c môc ®Ých ®ã.
Hµm l-îng lín nhÊt cña C3A 3-5% th-êng ®-îc x¸c ®Þnh cho xi m¨ng nµy. C¸c yªu
cÇu bæ sung lµ 2C3A + C4AF  25% hoÆc C4AF + C2F  25% còng ®-îc ®-a ra(
ASTM lo¹i c¸c xi m¨ng - V)
Sù bÒn Sunph¸t tèt còng cã thÓ ®¹t ®-îc b»ng c¸ch sö dông xi m¨ng hçn hîp, nh-
xi m¨ng Puz¬lan vµ xi m¨ng xØ. ( xem bµi gi¶ng 6.5 - Xi m¨ng hçn hîp)

6.2 C¸c ph¶n øng víi cèt liÖu kiÒm

Mét sè cè liÖu chøa silic vµ cacbon ho¹t tÝnh cã thÓ ph¶n øng víi kiÒm cã mÆt trong
xi m¨ng vµ t¹o c¸c s¶n phÈm g©y gi·n në (gel - silica kiÒm), chóng cã thÓ tham gia
vµo sù ph¸ hñy bª t«ng.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 22 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

C¸c ph¶n øng víi cèt liÖu kiÒm

Trong c¸c tr-êng hîp ®ã, sö dông xi m¨ng Ýt kiÒm cã thÓ ph¶i b¾t buéc. C¸c xi
m¨ng víi hµm l-îng Na2O t-¬ng ®-¬ng nhá h¬n 0.6% th-êng ®-îc coi lµ xi m¨ng
Ýt kiÒm.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 23 /25

 Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

7. Tæng kÕt
Bµi gi¶ng ®· chØ ra mét sè yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh h-ëng lªn c¸c tÝnh chÊt cña
c¸c xi m¨ng Portland. NhiÒu yÕu tè cã mÆt cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh dÔ dµng vµ cã thÓ
më réng thªm ®-îc x¸c ®Þnh hoÆc ®-îc tÝnh to¸n tõ sù m« t¶ hãa häc vµ vËt lÝ,
chóng lµ mét phÇn cña ch-¬ng tr×nh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt th«ng th-êng. Tuy nhiªn,
mét sè yÕu tè cÇn sù m« t¶ dùa trªn kü thuËt ph©n tÝch s©u h¬n nh- ph©n tÝch nhiÖt.
Trªn nguyªn t¾c ®ã cã thÓ nãi r»ng c¬ së cho chÊt l-îng xi m¨ng lµ clinker. ChÊt
l-îng cña nã ®-îc ®iÒu chØnh b»ng viÖc thªm c¸c thµnh phÇn phô gia trî nghiÒn
cïng víi clinker ®Ó cã ®-îc ®é mÞn khi nghiÒn, vµ c¸c biÕn ®æi hãa häc x¶y ra khi
nghiÒn vµ l-u kho.
Mét b¶ng liªn hÖ c¸c yÕu tè cña xi m¨ng víi c¸c tÝnh chÊt xi m¨ng dùa trªn nh÷ng
g× ®-îc nhÊn m¹nh trong bµi gi¶ng nµy ®-îc ®-a ra d-íi ®©y:
C¸c tÝnh chÊt cña xi m¨ng . C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng
Nh©n tè \ §Æc tÝnh Sù ®«ng C-êng C-êng NhiÖt §é æn ®Þnh §é bÒn
kÕt ®é sím ®é muén thuû ho¸ thÓ tÝch
Clinker C3S

C2S

C3A
C4AF

CaO tù do

MgO

K2O, Na2O

SO3(clinker)

Th¹ch Hµm l-îng

cao (SO3 trong
XM)
Møc ®é t¸ch
n-íc
§é mÞn

TiÒn hydrate

Nh©n tè quan träng nhÊt ®Õn tÝnh chÊt cña xi m¨ng

ChÊt l-îng Xi m¨ng 24 /25

Tµi liÖu ®µo t¹o hiÖn tr-êng Tr¹m nghiÒn phÝa nam

Nh©n tè quan träng thø 2 ®Õn tÝnh chÊt cña xi m¨ng

C¸c tµi liÖu tham kh¶o

(1) BS 4550: Part 3: Section 3.6
Methods of Testing Cement - Test for Setting Times.

(2) EN 196, Part 3

Methods of Testing Cement. Determination of Setting Time and Soundness

(3) ASTMC 191

Standard Test Methods for Time of Setting of Hydraulic Cement by Vicat Needle.

(4) ASTM C 266

Standard Test Method for Time of Setting of Hydraulic Cement by Gillmore
Needles.

(5) ISO 679

Methods of Testing Strength of Cement.
Compressive and Flexural Strength of Plastic Mortar.
(RILEM-CEMBUREAU-METHOD)

(6) ASTM C 109

Standard Test Method for Compressive Strength of Hydraulic Cement Mortars
(Using 2-inch or 50 mm Cube Specimens)

(7) EN 196, Part 1

Methods of Testing Cement. Determination of Strength

(8) BS 4550: Part 3: Section 3.4

Method of Testing Cement - Strength Tests.

(9) ASTMC 114

Standard Methods for Chemical Analysis of Hydraulic Cement. Section 17.2.
Water-Soluble Alkalies.

ChÊt l-îng Xi m¨ng 25 /25