Bosna i Hercegovina

Federacija Bosne i Hercegovine

Unsko-sanski kanton
JU Gimnazija „Bihać“ u Bihaću

MATURSKI RAD IZ LIKOVNE KULTURE

TEMA:
FRANCISCO HOSE DE GOYA

Mentor: Kandidat:
Sej Ramić, prof. Edin Felić, IVa

Bihać, maj 2017.godine

Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

SADRŽAJ

Uvod...........................................................................................................................................2

1.Fransisko Goja – život i djelo.................................................……………...…...............…...3

2.Rano umjetničko obrazovanje i počeci karijere.....................................………………..........4

3.Period pod Karlosom IV..................................................................……………....................6

4.Napoleonova invazija.......................................................................……………....................8

4.1.Užasi rata......................................................................................………………….............9

5..Restauracija i povratak Ferdinanda VII na španski presto.............…………………...........13

Zaključak............................................................................................................................….19

Literatura........................................................................................................................…….20

1
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

UVOD

Tema ovog seminarskog rada je „Fransisko Goja“. Dakle, u ovom radu ćemo obraditi biografiju
i životno djelo Fransiska Goje.
Akcenat ćemo staviti na njegove grafike, pored toga što ćemo izučavati i njegove slike i crteže.
Fransisko Goja je bio jedan od naistaknutijih slikara i grafičara španskog romantizma. Njegovo
djelo uveliko premašuje granice same Španije, te je širom svijeta prihvaćen kao ogledalo
španske, ali i dijelom evropske, istorije vremena u kojem je živio.
Neka od njegovih najpoznatijih djela su: Razapeti Hrist, Odjevena maja, Gola maja, te grafike
Hirovi, Strahote rat, Borbe s bikovima i Besmislice.

2
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

1. FRANCISCO GOYA – ŽIVOT I DJELO

Fransisko Hose de Goja i Lusijentes (šp. Francisco Jose de Goya y Lucientes) rođen je 30.
marta 1746. u Fundetodosu u Španiji , a umro 16. aprila 1828, u Bordou u Francuskoj. Bio je
veliki španski slikar, crtač i grafičar.

Slika 1: Francisco Goya

Njegovo djelo je ogledalo španske istorije vremena u kojem je živio. Kasnije će snažno uticati
na umjetnike 19. i 20. vijeka. U seriji grafika pod imenom Užasi rata (šp. Los desastres de la
guerra, 1810—14), Goja prikazuje ratne tragedije uzrokovane Napoleonovom invazijom na
Španiju. Među najpoznatijim Gojinim slikama su Gola maja (šp. Maja desnuda) i Obučena maja
(šp. Maja vestida), obe iz perioda od 1800. do1805. godine, (danas u Muzeju Prado u Madridu).
Zapravo, originalno ime slika su Ciganke (šp. Gitanas) jer su pod tim imenom figurirale na
spisku Manuela Godoja, koji je bio njihov prvi vlasnik. Ime „maja“1[Španska riječ maja (čita
se: „maha“], kolokvijalni je pojam koji se u Gojino doba koristio u Španiji za žene nižeg staleža
koje su imale preslobodno i provokativno ponašanje sa muškarcima] pod kojim su danas
poznate, duguju Inkviziciji, koja ih je tako nazvala zbog očigledne smjelosti i drskosti koju slike
posjeduju.

1
Španska riječ maja (čita se: „maha“), kolokvijalni je pojam koji se u Gojino doba koristio u Španiji za
žene nižeg staleža koje su imale preslobodno i provokativno ponašanje sa muškarcima.

3
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

2.RANO UMJETNIČKO OBRAZOVANJE I POČECI

KARIJERE

Goja je počeo svoje umjetničko obrazvanje sa Hoseom Lusanom i Martinesom, lokalnim

umjetnikom koji je studirao u Napulju. Vrlo brzo odlazi u Madrid da radi kao pomoćnik
dvorskog slikara Fransiska Bajeua. U Rim odlazi 1771. godine kako bi nastavio svoje
umjetničke studije, ali se iste godine vraća u Saragosu, gdje dobija prvu značajniju narudžbu za
izradu freski u lokalnoj katedrali.
Na tim freskama radi sa prekidima sljedećih desetak godina. Ove i druge religiozne slike iz tog
perioda u Saragosi, karakteriše barokni i rokoko stil, tada predominantan u Španiji, rezultat
uticaja venecijanskog slikara Đovanija Batiste Tijepola, koji je živio i stvarao u Madridu
posljednjih osam godina svoga života. 1773. Goja ženi sestru Fransiska Bajeua.
Gojina karijera na dvoru počinje 1775. godine, kada slika seriju od 60 preliminarnih studija, za
Kraljevsku fabriku tapiserije - Sveta Barbara (Real fabrica de tapices, Santa Barbara). Rađene
na podlogama platana malih dimenzija, ali i na kartonima, motivi ovih kompozicija su prizori
tadašnjeg života, aristokratskih i narodnih događaja i običaja, koje Goja stvara pod nadzorom
njemačkog neoklasiciste,Antona Rafaela Mengsa.
Mengs je poslije Tijepolove smrti, postao umjetnički direktor španskog dvora. U tim prvim
Gojinim djelima za Kraljevsku fabriku tapiserije, uticaj Tijepolovog dekorativnog stila se
komplementuje učenjima Mengsa, naročito insistiranje na jednostavnosti kompozicije.
U onima koje radi u narednom periodu, primjećuje se progresivno udaljavanje od umjetničkih
tradicija koje dolaze izvan Španije i razvoj vlastitog stila, kao posljedica studija djela slikara
Dijega Velaskeza, koja su se tada nalazila u kraljevskoj riznici.
Goja studira Velaskeza preko slobodnih kopija njegovih djela koristeći se različitim tehnikama
grafike.
Mnogo kasnije, u svojim spisima bilježi: „Priznajem samo tri majstora: Velaskeza, Rembranta
i povrh svega prirodu“.
Rembrantove grafike su za Goju bile izvor inspiracije u njegovim kasnijim crtežima i
grafikama, dok su mu slike Velaskeza pokazale put prema studiji prirode i otkrile tajne likovnog
jezika realizma.

4
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Godine 1780. Goja je izabran za člana Kraljevske akademije San Fernando u Madridu. Kao
uslov za pristup Akademiji, Goja prilaže sliku religiozne tematike, Krist na krstu (Cristo en
la Crúz), konvencionalne i jednostavne kompozicije pod Mengsovim uticajem, ali sa
naturalističkim tretmanom figure, koji podsjeća na onaj u Velaskezovoj slici sa istim imenom i
tematikom. 1785. godine postaje pomoćnik direktora Akademije (odsjek za slikarstvo), a već
naredne, glavni slikar kralja Karlosa III. U deceniji koja slijedi slika mnogobrojne portrete
dvorskih činovnika i članova španske aristokratije, predstavljajući ih u konvencionalnim
pozama, karakterističnim za slikarstvo 18. vijeka.

Slika 2. Razapeti Krist

5
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

3. PERIOD POD VLADAVINOM KARLOSA IV

Smrću Karlosa III, 1788. godine, nekoliko mjeseci prije Francuske revolucije, bliži se kraju
period prosperiteta i prosvjetiteljstva u Španiji, u kojem je Goja sazrijevao kao umjetnik.
Tom periodu slijedi hrišćanski reakcionizam, politička i društvena korupcija, pod upravom
kralja Karlosa IV i njegove kraljice Marije Lujse, a koji će se završiti Napoleonovom invazijom
na Španiju. U takvim društveno-političkim prilikama, pod Karlosom IV, Goja će postati slikar
dvora i steći ugled najcjenjenijeg i najuspješnijeg umjetnika u Španiji.
Poslije jedne nagle bolesti 1792. godine, ostaje potpuno gluv bez mogućnosti oporavka sluha.
U narednom periodu, njegova umjetnost zadobija novi karakter, slobodnije ekspresije,
poduprijeta njegovim kritičkim umom i instinktivnim nagonom za oslobađanje mašte od
konvencionalizama. 1795. postaje direktor Akademije San Fernando ali se dvije godine kasnije,
povlači sa tog položaja zbog problema sa zdravljem. Prvi slikar kraljevskog dvora postaje 1799.
godine. Iako je rado primao zvanična priznanja i svoj uspjeh cijenio sa velikim entuzijazmom,
ostavlja za sobom vrlo upečatljiv kritički osvrt na epohu i društvo u kojem je živio.
Gola Maja[(španjolski: La Maja Desnuda) je jedna od najpoznatijih slika Francisca Goye.
Nije poznato kad je točno Goya načinio sliku, ali većina procjena ju datira između 1797. i 1800.
godine, premda je neki datiraju čak u 1792. godinu. U svakom slučaju, to je "prvi, u prirodnoj
veličini potpuno profani ženski akt u zapadnjačkoj umjetnosti", bez pretenzija na alegorijski ili
mitološki smisao.

Slika 3: Gola Maja

6
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

U seriji od 80 grafika pod imenom Kaprici (Los caprichos), objavljenoj prvi put 1799. godine,
Goja direktno napada političke, društvene i religijske prilike i dogme, koristeći se tada
popularnom tehnikom karikature, ali obogaćujući je svojim umjetničkim kvalitetima i
nesvakidašnjom dovitljivošću. Njegovo majstorsko korišćenje upravo u to vrijeme razvijene
tehnike akvatinte, naročito njenih tonalnih mogućnosti, daju Kapricima dramatičnu vitalnost,
zbog čega mnogi ugledni istoričari i kritičari umjetnosti, smatraju Kaprice najvećim
dostignućem u istoriji grafike.

Slika 4:Kaprici patuljaka i sveštenika (detalji)

Slika 5: Kaprici patuljaka i sveštenika(˙detalji)

Nekoliko mjeseci kasnije, Goja postaje prvi slikar kraljevskog dvora. Takođe u to vrijeme, biva
pod pritiskom i napadan od strane španske Inkvizicije. 1803. godine šalje grafike Kaprica
kralju, moleći u zamjenu penziju za svoga sina.

7
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Djela koja Goja stvara bez porudžbi mecena, zrače neobičnom i nesvakidašnjom perspektivom,
fantazijom i inventivnošću, dok u onima koja stvara za mecene ostaje vjeran tradicionalnim
kanonima. U dekoracionim freskama crkve San Antonio de la Florida u Madridu, Goja održava
vezu sa tradicijom Tijepola, ali nameće svoju likovnu odvažnost, slobodu egzekucije i
ekspresivni realizam, prilikom obrade tada popularnih religioznih i sekularnih figura. U
mnogobrojnim portretima prijatelja i dvorskih činovnika, kombinuje tehniku odvažnog i
slobodnog pristupa kompoziciji, sa posebnim naglašavanjem karaktera portretiranog lika.

4. NAPOLEONOVA INVAZIJA
Godine 1808, kada je Goja bio na vrhuncu svoje karijere, Karlos IV i njegov sin Fernando
bivaju primorani na abdikaciju u procesu prisilne sukcesije. Napoleonova vojska ulazi u
Španiju, a Napoleonov brat Jozef biva postavljen na španski presto. Goja zadržava svoju
poziciju slikara kraljevskog dvora i tokom rata slika portrete španskih, ali i francuskih generala.
Preko serije grafika pod imenom Užasi rata (prvi put se objavljuju više od pola vijeka kasnije,
1863), Goja prenosi svoje reakcije na užase i tragične ratne posljedice. Koristeći se grafičkim
tehnikama bakropisa suve igle i akvatinte, predstavlja nasilničke scene i događaje u
dramatičnim kompozicijima, namjerno ističući upečatljive i brutalne detalje, ali odbacujući
dokumentarni realizam.

Slika 6:Naslovna strana prvog izdanja (1863) albuma serije grafika

„Užasi rata“

8
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

4.1.UŽASI RATA
Užasi rata (šp. Los desastres de la guerra) je serija od 82 grafike španskog slikara Fransiska de
Goje, nastala u periodu između 1810. i 1815. godine. Upečatljive grafike predstavljaju detalje
okrutnih i besmislenih atrociteta počinjenih u špansko-francuskom sukobu, odnosno ratu za
nezavisnost Španije.

Slika 7:Grafika – Predskazanje onoga što će se desiti

9
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Za vrijeme života Goje, štampana su samo dva kompleta ovih grafika, jedan od kojih je Goja
poklonio svom prijatelju i kritičaru umjetnosti Seanu Bermudezu. Prvo izdanje poslije Gojine
smrti, objavila je Kraljevska akademija lijepih umjetnosti San Fernando, 1863. godine. Slijedila
su ga tri izdanja, 1892., 1903., i 1906. godine.
1808. godine, počinje prvi pravi gerilski rat u istoriji. Strane u sukobu su Španija i Napoleonova
Francuska. Napoleonove trupe ulaze u Španiju kako bi napale Portugal, saveznika Engleske. U
prvom momentu, španski narod pozdravlja francuske trupe, pošto misli da su Francuzi došli da
obore Manuela Godoja, kraljičinog štićenika.

Ali kada je Napoleon primorao španskog kralja na abdikaciju poslije represije koja se desila 3.
maja i poslije imenovanja kraljevog brata Hozea za kralja, stvari se drastično mijenjaju.
Pretpostavljeni oslobodilac se pretvara u neprijatelja i osvajača. Kao i u ostatku Evrope, otpor
i mržnja prema Napoleonu progresivno raste.

Slika 8: Grafika – Kreveti smrti

10
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Brutalna i krvava represija majskih ustanaka u Madridu, bila je signal za otpočinjanje masovnih
oružanih otpora protiv Francuza, širom Španije. Počevši od Navare, prvog dijela koji je bio u
kontaktu sa francuskim trupama, pa sve do najjužnijih dijelova Španije.
31. maja 1808. godine i pod vođstvom španskog generala Palafoksa, u Saragosi počinje krvavi
otpor protiv Francuza. Grad je bio neprekidno bombardovan već od polovine juna, ali branioci
Saragose uspijevaju da odole svim napadima, tako da polovinom avgusta 1808. godine,
francuski generali donose odluku o pauzi borbenih dejstava. U to vrijeme, general Palafoks
poziva Goju u Saragosu kako bi bio svjedok okrutne opsade Saragose.

Slika 9:Grafika – Protiv opšteg dobra

Goja iz Madrida putuje u Saragosu između 2 i 8. oktobra 1808. godine, na poziv španskog
generala Palafoksa, kako bi upoznao i kasnije predstavio, događaje oko opsade Saragose.
Tokom puta susreće se sa raznim ratnim scenama koje takođe predstavlja na slikama kao što su
Proizvodnja baruta u Sijeri de Tardijenti i Proizodnja metaka u Sijeri de Tardijenti, nastale u
periodu izrade Užasa rata. Od oktobra 1808. godine, Goja izrađuje pripremne skice (danas u
Muzeju Prado), i polazivši od tih skica počinje izradu grafičkih ploča 1810. godine. Male
izmjene koje su se desile u procesu, učinile su da nestanu anegdotični elementi u prilog boljim
kompozitivnim rješenjima, kao i višoj univerzalnosti predstavljenih scena.

11
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Također je bitno istaći, odbacivanje predstavljanja smrti kao herojskog čina. U vezi datuma
završetka grafika, Herusa Vega je analizirao kvalitet papira i ploča i zaključio da su slabog
kvaliteta, te bi po njemu završetak izrade bio negdje 1815. godine, budući da je Goja u tom
periodu imao velikih poteškoća za pronalaženje kvalitetnih grafičkih i slikarskih materijala.
Vremenski okvir scena ovih grafika, obuhvata period događaja koji su se desili u Španiji između
1808. i 1815. godine. Činjenica da nisu objavljene tih godina, po Glediningu, je najvjerovatnije
u direktnoj vezi sa oštrom kritikom pojedinih grafika na račun tadašnjeg totalitarnog režima.
Grafička tehnika u kojoj su rađene grafike je bakropis, sa detaljima u suvoj igli i akvatinti. Iako
je akvatinta osnovna tehnika za izradu serije grafika pod imenom Kaprici, Goja je jedva koristi
u ovoj seriji, najvjerovatnije zbog problema sa materijalima koji ga prate tokom izrade „Užasa“.
U prvom momentu, grafike Užasa su trebale da budu patriotski album, u skladu sa zahtjevima
generala Palafoksa, međutim, kako je Goja napredovao u izradi, širi spektar predstavljenih
scena kako bi predstavio različite tipove ratnih nedaća i dešavanja, obuhvatajući obe zaraćene
strane bez razlike. U mnogim grafikama nije moguće utvrditi koja strana je autor užasa i
atrociteta. Na kraju serije dotiče se i nekih poslijeratnih političkih tema.

Slika 9: Prikazi još nekih Grafika

12
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
5. RESTAURACIJA I POVRATAK FERDINANDA VII NA ŠPANSKI
PRESTO

Poslije restauracije Fernanda VII, 1814. godine i poslije protjerivanja francuske vojske,
pomilovan je zbog službe francuskom kralju i vraćen na mjesto kraljevskog dvorskog slikara.
U ovom periodu slika: 2. maj 1808, Pogubljenje branilaca Madrida i 3. maj 1808.
3 maj 1808. je slika Francisca Goye; jedna od najpoznatijih i posebno utjecajnih svjetskih
slika, koja je kasnije bila nadahnuće Manetu i Picassu za slike s ratnom tematikom.

Slika 10: 2 maj 1808. u Madridu

13
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Slika 11: 3 maj 1808.

Platno prikazuje smaknuće strijeljanjem nekolicine ustanika, sudionika u pobuni protiv Josépha
Bonapartea[1], kojega je na španjolsko prijestolje postavio njegov brat Napoleon. Taj narodni
ustanak naveo je Goyu da o tim događajima svjedoči na realističan i alegoričan način dvjema
slikama: 2. svibnja 1808., i 3. svibnja 1808. koje je naslikao šest godina kasnije, kada je
Napoleon protjeran iz Španjolske, za španjolsku oslobodilačku vladu.
Pogubljenje branilaca Madrida je komemoracija narodnom ustanku u Madridu. Kao i serija
grafika Užasi rata, ovo su takođe kompozicije dramatičnog realizma a monumentalna platna na
kojima su slikane, čine ih još upečatljivijim.
Njihov gotovo impresionistički stil, kasnije će uticati na francuske slikare 19. vijeka, naročito
na Manea koji će se inspirisati kompozicijom 3. maj za jednu od svojih kompozicija.

14
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
U seriji portreta Fernanda VII, slikanih poslije restauracije, Goja evocira upečatljiv karakter
njegove okrutne i tiranske ličnosti.

Slika 12: Portret Fernanda VII

15
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
U to vrijeme slika još nekoliko serija portreta zvaničnika i aristokrata, ali se naročito ističu
portreti njegovih prijatelja (zbog svog romantičnog i subjektivnog karaktera), kao i serija
autoportreta koje će naslikati 1815. godine.

Slika 13: Autoportet Goya

16
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
Religiozne kompozicije iz tog doba, kao što su „Agonija u vrtu“ i „Posljednja ekskomunacija
Svetog Jozefa od Kalasanza“ (1819), su sugestivnije i iskrenije u odnosu na njegove rane
crkvene slike. Enigmatična serija pod imenom „Crne slike“ kojom dekoriše zidove svoje kuće,
takođe poznata pod imenom Kinta del Sordo (1820-1823, danas u Muzeju Prado).

Slika 15: Jedna od 14 “crnih slika” pod nazivom “ Stariji čovjek

jede supu” 1819-1823

Slika 16: Još jedna od “crnih slika” pod nazivom “Žene se smiju”
1819-1823

17
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
Serije grafika pod imenom Poslovice (šp. Los proverbios) i Besmislice (šp. Los disparates), s
druge strane, predstavljaju vizije iz noćnih mora u ekspresionističkom stilu, sa dobrom
dozom cinizma, pesimizma i očaja.

Slika 13: Grafika Poslovice(detalj)

Slika 14: Grafika Besmislice(detalj)

18
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
ZAKLJUČAK

GOYA jeimao jedinstvenu sposobnost da zlo najeklatantnije prikaže na svojim platnima, da ga

ponovo, demonski, otijelotvori, u svom njegovom užasu i da ga okruži procvalom, zavodljivom
ljepotom. Zlo voli svoju krajnju suprotnost - ljepotu, a ljepota voli iskušenje. Od te tragedije
čovjekovog urođenog dualizma, gdje je glava uvijek u oblacima, a stopala uvijek priljepljena
za zemlju, pakao, dakle
Goja je načinio sopstvenu poetiku, koja i nije poetika, vec sam kredo.
Retki posmatrači grafika u Muzeju istorije, prepoznaju da je Goja tradicionalni bakropis
kombinovao sa tada relativno novom tehnikom akvatinte i da to prizorima daje čudesnu dubinu
i rijetku ljepotu. Ponegdje, Goja je koristio i tehniku suve igle i to je prizoria dodalo na
životnosti, koja, ponegdje, nadmašuje svako životno iskustvo sa ove strane vremena.
Goja je, naime, možda jedini slikar koji je u čitavoj plejadi najvećih slikara koji su hodili ovom
zemljom, naslikao punu istinu o čovjeku kao biću za čije je bivše božansko porijeklo dokaz
njegova smrtnost i ciju anđeosku prirodu dokazuje njegova sposobnost da voli. Ali i čiju blisku
vezu sa demonom dokazuje njegova odlučnost da ne prestane da čini zlo, a bliskost sa
Antihristom ljudska potreba da se sve to kasnije racionalizuje i opravda.
Sav uzas čovjekove višestruke prirode Goja beskompromisno i bez pravdanja i oproštaja slika
u djelima "San o laži i nepostojanosti" (gdje ljudska bića sa dvije ili tri glave jednim od svojih
lica neznim ubodima-poljupcima obljubljuju nezne, u strasti kao odsječene glave, dok rukama
već posežu za drugim tijelima. Najbolnije i najstrašnije od svega je to što neka od tih tijela
imaju jedno od lica koje je - Gojino, dakle gledalačevo.

19
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA
LITERATURA

1.Vidosava Galović, Branka Gostović, Likovna kultura, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd, 2005. godine;
2.Internet, http://www.wikipedia.org
http://www.eeweems.com/goya/disparates_19.html
http://wall.serbianforum.info/t1580-fransisko-goja
https://www.wikiart.org/en/francisco-goya

20
Maturski rad iz Likovne kulture FRANCISCO GOYA

Datum predaje rada: _____________________

Komisija:

Predsjednik: __________________________
Ispitivač: __________________________
Član: __________________________

Mišljenje o radu:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________________________________

Datum odbrane rada: _____________________

Ocjena o radu : ___________________ (____)

21