Univerzitet u Beogradu

Filozofski fakultet

Katedra za rimsku istoriju

Referat:

Kornelije Tacit

Profesor: Student:

dr Žarko Petković Srđan Jakovljević IS15/112

Beograd, 2019.
 Kornelije Tacit bio je pravnik, besednik i jedan od najvećih rimskih istoričara. Pripadao
je senatorskom staležu. O datumu i mestu njegovog rođenja ne saznajemo mnogo, osim da je
rođen oko 55. godine nove ere negde na severu Italije, pretpostavlja se u Umbriji. Podatci o
njegovom detinjstvu veoma su oskudni, čak se ni ne zna njegovo puno ime. U pismima Sidonija
Apolinara pronalazimo ime Gaj, dok se u preživelom rukopisu njegovog rada nalazi ime Publije.
Ovo malo podataka o njegovoj ranoj mladosti pronalazimo u pismima njegovog prijatelja Plinija
Mlađeg, kao i u samim njegovim delima. Oženio se 77. ili 78. godine nove ere Julijom
Agrikolom, ćerkom vojskovođe Gneja Julija Agrikole. Karijeru državnog funkcionera započeo je
na dvoru cara Vespazijana, pripadnika roda Flavijevaca. Postao je kvestor za vreme cara Tita 81.
ili 82. godine. Bio je pretor 88. godine i konzul 97. godine pod carem Nervom, a od 112. ili 113.
godine i prokonzul u provinciji Aziji. Visoke položaje imao je i pod Vespazijanovim, Titom,
Domicijanom, Nervom i Trajanom, sve do svoje smrti oko 115. godine nove ere.

Sačuvano je pet njegovih dela, i to Dijalog o besednicima, Agrikola, Germanija, Istorije i

Anali. Dijalog o besednicima (Dialogus de oratoribus) nastao je osamdesetih godina I veka. Ne
može se sa sigurnošću datirati vreme nastanka, ali se autentičnost dela ne dovodi u pitanje. U
ovom delu, Tacit daje podatke o tadašnjem stanju besedništva. On sam bio je i učenik retorske
škole i bio je veoma popularan među rimskom omladinom.

Delo O životu i karakteru Agrikole (De vita et moribus Agricolae) ili skraćeno Agrikola,
objavljeno je oko 98. godine nove ere i predstavlja jednu vrstu pohvale ili panegirika u čast
Tacitovog tasta, vojskovođe Gneja Julija Agrikole. Agrikola je kao istaknuti vojskovođa
upravljao Britanijom, a Tacit opisuje njegovu delatnost, povremeno opisujući i etnografiju i
geografiju Britanskog ostrva.

Njegova monografija o Germanima sastavljena je 98. godine nove ere i poznata je pod
imenom O poreklu i postojbini Germana ili Germanija. Za pisanje ovog dela, Tacit se koristio
većinski pisanim izvorima, koristeći Ratove u Germaniji Plinija Starijeg, ali se ne može sa
sigurnošću utvrditi jer je to delo davno izgubljeno. Tacit kao izvor pominje i Gaja Julija Cezara,
a moguće je da se i oslanjao na priče i usmena predanja od strabe putnika i rimskih oficira. On je
u ovom delu opisao germanska plemena, njihove zakone i običaje.
 Istorije su nastale u periodu između 100. i 110. godine nove ere, i u njima su opisani
događaji od 69. do 96. godine i Domicijanove smrti, opisujući razdoblje u kojem je i sam živeo i
radio. Obuhvatala je četrnaest knjiga, a sačuvane su prve četiri knjigi i deo pete koji opisuje
69./70. godinu i sukob između vojničkih careva Otona, Galbe i Vitelija oko vlasti i sam početak
Vespazijanove vladavine.

Kapitalno delo Tacitovog stvaralaštva su Anali, nastali oko 105. godine i pisani sve do
Tacitove smrti. Oni obuhvataju period od Avgustove smrti 14. godine nove ere sve do 69.
godine. Pravi naslov ovog dela može glasiti Od smrti božanskog Avgusta (Ab excessu divi
Augusti). Postojalo je šesnaest knjiga od kojih su sačuvane prve četiri, početak pete knjige, šeste
i knjige od jedanaeste do šesnaeste. U sačuvanim knjigama opisane su Tiberijeva vladavina,
Klaudijeva od 47. godine sve do smrti, a potom i Neronova do njegove smrti 66. godine nove
ere.

O samim Tacitovim izvorima ne zna se mnogo, jer je delo bilo namenjeno obrazovanim
čitaocima, te stoga nije navodio svoje izvore. Tacit kao neke od izvora navodi memoare Vipstana
Mesale, koji se pronalazi kao lik u delu Dijalog o besednicima, zatim Plinije Stariji i njegovo
izgubljeno delo o ratovima u Germaniji, zapise Agripine, Klaudijeve žene i Neronove majke,
Tiberijeve besede i dnevnik. Pominje i istorije Kluvija Rufa i Fabija Rustika, pisma Plinija
Mlađeg, njegovog prijatelja, kao i Domicija Korbulona, konzula za 46. godinu i senatske
protokole. Osim navedenih izvora, Tacit se koristio i ličnim opažanjima i iskustvima, jer je pisao
o periodu u kojem je i sam živeo, kao i iskustvima njegovih savremenika.

Kornelije Tacit ostaće upamćen kao jedan od najboljih istoričara starog veka, kao jedan
veoma ažurnan, revnosan i precizan pisac koji je svoje informacije sam prikupljao i proveravao, i
po načelu da će o svemu pisati sine ira et studio – bez ogorčenja i pristrasnosti.
Literatura

1. M. Budimir – M. Flašar, Pregled rimske književnosti, Beograd, 1963., str. 538 – 556
2. M. Cary, A.D. Nock, J.D. Denniston, W.D. Ross, J. Wight Duff, H.H. Scullard, The
Oxford Classical Dictionary, Clarendon Press, Oxford,1949.

Izvori

1. Lj. Crepajac, Predgovor, Anali, Beograd 1970.