Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:

NguyÔn ThÞ Hêng

Ngµy 27 th¸ng 10 n¨m 2016

Chñ ®Ò: Mét sè kim lo¹i th«ng dông: Al, Fe

Môc tiªu chung cña chñ ®Ò:
- Hs biÕt ®îc tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tÝnh chÊt hãa häc cña 2 kim
lo¹i nh«m vµ s¾t
- So s¸nh tÝnh chÊt cña 2 kim lo¹i, thÊy ®îc sù kh¸c biÖt c¬ b¶n
gi÷a nh«m vµ s¾t. Khi tham gia ph¶n øng, Al t¹o thµnh hîp chÊt
trong ®ã Al chØ cã hãa trÞ III, cßn Fe t¹o thµnh hîp chÊt Fe cã
hãa trÞ II hoÆc III.
- ViÕt ®îc c¸c PTHH minh häa cho tÝnh chÊt hãa häc cña kim
lo¹i nh«m, s¾t.
- BiÕt b¶o vÖ c¸c ®å vËt b»ng nh«m, s¾t.
- Lµm ®îc mét sè bµi tËp ®inh tÝnh vµ ®Þnh lîng.
Néi dung cña chñ ®Ò gåm 2 tiÕt:
TiÕt 1: TÝnh chÊt cña nh«m vµ s¾t
TiÕt 2: øng dông vµ s¶n xuÊt nh«m. LuyÖn tËp

Ngµy 27 th¸ng 10 n¨m 2016

TuÇn 12
TiÕt 23
Chñ ®Ò: Mét sè kim lo¹i th«ng dông: Al, Fe
TiÕt 1: TÝnh chÊt cña nh«m vµ s¾t
I/ Môc tiªu : HS biÕt ®îc:
- TÝnh chÊt vËt lÝ cña kim lo¹i nh«m vµ s¾t.
- TÝnh chÊt ho¸ häc cña Al vµ Fe: Cã nh÷ng tÝnh chÊt hãa häc
cña kim lo¹i nãi chung (t¸c dông víi phi kim, dung dÞch axit,
dung dÞch muèi cña kim lo¹i kÐm ho¹t ®«ng h¬n). Ngoµi ra
nh«m cßn cã ph¶n øng víi dung dÞch kiÒm.
- BiÕt dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc cña Al, Fe tõ tÝnh chÊt cña
kim lo¹i nãi chung vµ c¸c kiÕn thøc ®· biÕt, tõ vÞ trÝ cña kim
lo¹i Al, Fe trong d·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i, lµm thÝ
nghiÖm kiÓm tra dù ®o¸n : §èt bét nh«m, nh«m, s¾t t¸c dông
víi dung dÞch H2SO4 lo·ng hoÆc dd HCl, Al, Fe t¸c dông víi dung
dÞch muèi : VD CuSO4.
- Dù ®o¸n Al cã ph¶n øng víi kiÒm kh«ng? lµm thÝ nghiÖm
chøng minh.
- BiÕt dïng thÝ nghiÖm, kiÕn thøc cò ®Ó kiÓm tra dù ®o¸n vµ
rót ra kÕt luËn.

Trêng THCS B×nh Minh1 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

- ViÕt ®îc c¸c ph¬ng tr×nh hãa häc ®Ó minh häa tÝnh chÊt
hãa häc cña nh«m vµ s¾t.
II/ ChuÈn bÞ :
1) KiÕn thøc : GV : so¹n bµi, phiÕu häc tËp.
HS : «n l¹i TCHH cña kim lo¹i, d·y ho¹t ®éng hãa häc
cña kim lo¹i.
2) Dông cô, ho¸ chÊt
GV : -Dông cô : §Ìn cån, èng hót, èng nghiÖm, gi¸ èng nghiÖm,
kÑp èng nghiÖm, diªm.
- Ho¸ chÊt : Dung dÞch CuSO4, dung dÞch NaOH ®Æc, Al
bét, l¸ Al, ®inh Fe. Mét sè dông cô sinh ho¹t b»ng nh«m, b»ng
inox.
HS : ChuÈn bÞ cïng GV dông cô, ho¸ chÊt.
- B¶ng phô:
III/ TiÕn tr×nh bµi häc :
1. æn ®Þnh tæ chøc : (1’)
2. KiÓm tra bµi cò : (6’)
HS 1: Nªu c¸c tÝnh chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i. ViÕt PTHH minh
ho¹.
HS 2: ViÕt d·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i.
C¶ líp: Nªu ý nghÜa cña d·y ho¹t ®éng hãa häc?
NhËn xÐt bµi cña 2 HS trªn b¶ng.
3. Bµi míi :(32’)
§V§: Nh«m, s¾t lµ 2 kim lo¹i th«ng dông cã tÝnh chÊt vËt lÝ,
tÝnh chÊt hãa häc nµo? Ta nghiªn cøu chñ ®Ò mét sè kim lo¹i
th«ng dông.

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc Néi dung ghi b¶ng
sinh
I. TÝnh chÊt vËt lÝ (5’) I. TÝnh chÊt vËt lÝ
Gv cho HS quan s¸t l¸ Al, ®inh Fe míi, -TÝnh chÊt chung :
liªn hÖ thùc tÕ, ®äc th«ng tin trong dÎo, dÉn ®iÖn, dÉn
SGK. nhiÖt, cã ¸nh kim
? Nh«m vµ s¾t cã tÝnh chÊt vËt lÝ -TÝnh chÊt riªng :
nh thÕ nµo + Nh«m lµ kim lo¹i mµu
tr¾ng b¹c, mÒm, nhÑ
(D = 2,7 g/cm3). NhiÖt
®é nãng ch¶y thÊp
6600C.

Trêng THCS B×nh Minh2 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

+ S¾t lµ kim lo¹i mµu

tr¾ng x¸m, nÆng (D =
7,86 g/cm3), s¾t cã
tÝnh nhiÔm tõ. Nãng
ch¶y ë nhiÖt ®é
15390C
II. TÝnh chÊt ho¸ häc (27’) II. TÝnh chÊt ho¸ häc
1. Nh«m vµ s¾t cã nh÷ng tÝnh 1. Nh«m vµ s¾t cã
chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i kh«ng? nh÷ng tÝnh chÊt ho¸
(22’) häc chung cña kim
C¨n cø vµo tÝnh chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i kh«ng?
lo¹i vµ vÞ trÝ cña Al, Fe trong d·y ho¹t
®éng ho¸ häc. H·y dù ®o¸n xem Al,
Fe cã nh÷ng tÝnh chÊt ho¸ häc nµo ?
? §Ò xuÊt thÝ nghiÖm chøng minh.
GV:
ThÝ nghiÖm víi Cl2 ®éc : xem b¨ng
h×nh
ThÝ nghiÖm ®· lµm
ThÝ nghiÖm: Fe víi O2
ThÝ nghiÖm: Fe + dd CuSO4
ThÝ nghiÖm: Fe + dd H2SO4(lo·ng)
GV + HS : Thèng nhÊt tiÕn hµnh c¸c
thÝ nghiÖm sau :
GV : Híng dÉn
ThÝ nghiÖm 1: a. T¸c dông víi phi
- LÊy bét nh«m vµo èng hót. kim t¹o thµnh oxit
- Bãp nhÑ èng hót trªn ngän löa ®Ìn hoÆc muèi
cån. Quan s¸t hiÖn tîng. * T¸c dông víi oxi �
ThÝ nghiÖm 2: Cho l¸ nh«m vµo oxit
èng nghiÖm ®ùng dung dÞch
H2SO4lo·ng.
ThÝ nghiÖm 3: Cho l¸ nh«m vµo
èng nghiÖm ®ùng dung dÞch CuSO4.
Lu ý: Kh«ng ®Ó bét nh«m vµ axit
b¾n vµo ngêi, …, híng ®Çu èng hót
vÒ phÝa kh«ng cã ngêi.

C¸c nhãm tiÕn hµnh TN (3’): Th kÝ

ghi hiÖn tîng ph¶n øng vµo phiÕu häc
tËp.
Trêng THCS B×nh Minh3 N¨m häc
2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

§¹i diÖn c¸c nhãm b¸o c¸o.

ThÝ nghiÖm 1 :
-HiÖn tîng : nh«m ch¸y s¸ng t¹o thµnh
chÊt bét mµu tr¾ng. PTHH:
KÕt luËn : Nh«m ch¸y trong oxi t¹o 4Al + 3O2 
to
2Al2O3
thµnh oxit.
? ViÕt ph¬ng tr×nh ho¸ häc
? ë ®iÒu kiÖn thêng, Al cã ph¶n øng
víi oxi trong kh«ng khÝ kh«ng?
- ë ®iÒu kiÖn thêng Al ph¶n øng víi
oxi  líp Al2O3 máng, bÒn. Líp oxit
nµy b¶o vÖ ®å vËt b»ng nh«m, ng¨n
kh«ng cho Al t¸c dông víi oxi (trong
kh«ng khÝ) vµ H2O.
? Dïng bµn ch¶i s¾t ®Ó ®¸nh s¹ch
xoong nh«m cã tèt kh«ng ? V× sao ?
-Lo¹i bá líp oxit, nh«m l¹i t¸c dông víi 3Fe + 2O2 
to
Fe3O4
oxi vµ níc.
-ViÕt PTHH cña ph¶n øng ®èt d©y
s¾t trong oxi ®· häc ë líp 8.
? T¹i sao kh«ng cã xoong b»ng s¾t
nguyªn chÊt
GV: Nh÷ng dông cô b»ng s¾t ë nhiÖt
®é cao, hay ®Ó trong kh«ng khÝ Èm
hoÆc tiÕp xóc l©u víi níc tù nhiªn
th× bÞ gØ lµ do t¹o thµnh líp mµng
Fe3O4 xèp, gißn, dÔ bong ra, vµo thøc
¨n, kh«ng cã lîi cho søc kháe. Tuy * T¸c dông víi c¸c phi
nhiªn hîp kim cña s¾t : nh Inox ®îc kim kh¸c � muèi
dïng ®Ó chÕ t¹o nhiÒu vËt dông PTHH
xoong, ch¶o,…mµ kh«ng bÞ gØ. 2Al + 3Cl2 2AlCl3
?Nh«m vµ s¾t cã ph¶n øng víi c¸c phi 2Al +3S  to
Al2S3
kim kh¸c kh«ng? 2Fe +3Cl2  2FeCl3
to

GV: Cho HS xem b¨ng: §èt Fe trong Fe + S

0
t
�� � FeS
khÝ Cl2. b. T¸c dông víi dung
? Rót ra kÕt luËn Al, Fe cã t¸c dông víi dÞch axit HCl,
phi kim kh¸c kh«ng? H2SO4(lo·ng), … �
?1) Nh«m, s¾t ph¶n øng víi muèi kim lo¹i ho¸ trÞ
nhiÒu phi kim kh¸c nh Cl2, S,… thÊp + H2
ViÕt PTHH. PTHH

Trêng THCS B×nh Minh4 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

2Al + 3H2SO4 
Rót ra tÝnh chÊt thø 1? Al2(SO4)3+ 3H2
Chó ý: Nh«m vµ s¾t
®Òu kh«ng ph¶n øng
víi axit HNO3 ®Æc
ThÝ nghiÖm 2 : Ph¶n øng cña nh«m nguéi vµ H2SO4 ®Æc
víi dung dÞch axit H2SO4 lo·ng nguéi.
? Nªu hiÖn tîng vµ kÕt luËn thÕ nµo
vÒ tÝnh chÊt ?
? ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña Al c. T¸c dông víi dung
t¸c dông víi dung dÞch H2SO4 lo·ng. dÞch muèi cña kim
lo¹i yÕu h¬n � muèi
míi + kim lo¹i míi.
PTHH
2Al + 3CuSO4 
Al, Fe ph¶n øng víi axit HNO3 lo·ng, Al2(SO4)3+ 3Cu
H2SO4 ®Æc nãng, t¹o thµnh muèi kim
lo¹i hãa trÞ cao vµ kh«ng gi¶i phãng
khÝ H2 (Häc ë THPT)

ThÝ nghiÖm 3: Ph¶n øng cña nh«m Al +3AgNO3 Al(NO3)3

víi dung dÞch CuSO4 + 3Ag
? Nªu hiÖn tîng, kÕt luËn thÕ nµo vÒ Fe + 2AgNO3 (võa ®ñ)
tÝnh chÊt ?  Fe(NO3)2 + 2Ag
ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng. Fe + 3AgNO3(d)
Ngoµi muèi trªn, nh«m vµ s¾t cßn cã Fe(NO3)3 + 3Ag
ph¶n øng víi nhiÒu dung dÞch muèi
cña nh÷ng kim lo¹i ho¹t ®éng ho¸ KÕt luËn: Nh«m vµ Fe
häc yÕu h¬n t¹o ra muèi míi vµ kim cã nh÷ng tÝnh chÊt ho¸
lo¹i míi. häc cña kim lo¹i.
?2) ViÕt PTHH cña nh«m, s¾t t¸c 2. Nh«m cã tÝnh
dông víi dung dÞch AgNO3 chÊt ho¸ häc nµo
Chó ý : - NÕu AgNO3 võa ®ñ th× t¹o kh¸c?
thµnh muèi s¾t (II), d AgNO3 th× t¹o
muèi S¾t (III) Nh«m cã ph¶n øng víi
- Khi tham gia ph¶n øng, nh«m t¹o dung dÞch kiÒm.
thµnh hîp chÊt Al chØ cã hãa trÞ III,
cßn Fe t¹o thµnh hîp chÊt cã 2 hãa trÞ
II, III.
? Quay l¹i c©u hái 1
Trêng THCS B×nh Minh5 N¨m häc
2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

PTHH:
2. Nh«m cã tÝnh chÊt ho¸ häc nµo 2Al + 2 NaOH + 2 H2O
kh¸c? 
(5’) 2Na AlO2 +
Ngoµi tÝnh chÊt chungcña kim lo¹i, 3H2
nh«m cßn cã tÝnh chÊt ho¸ häc nµo
kh¸c?
LiÖu nh«m cã ph¶n øng víi dung dÞch
kiÒm kh«ng?
Ta tiÕn hµnh thÝ nghiÖm:
Cho dung dÞch NaOH vµo
- èng 1: ®ùng nh«m
- èng 2: ®ùng s¾t
? Quan s¸t hiÖn tîng?
-HiÖn tîng : èng 1: Cã khÝ kh«ng mµu
tho¸t ra, nh«m tan dÇn.
èng 2: kh«ng cã hiÖn tîng g×
KÕt luËn g× vÒ tÝnh chÊt?
Chó ý : Fe kh«ng t¸c dông víi dung
dÞch baz¬ nhng trong thùc tÕ m«i tr-
êng baz¬ gióp qu¸ tr×nh ¨n mßn x¶y
ra nhanh h¬n
?3) Cã nªn dïng x«, ch©u, nåi
nh«m ®Ó ®ùng v«i, níc v«i t«i
hoÆc v÷a x©y dùng kh«ng ? T¹i
sao ?
-Kh«ng, v× v«i lµ dung dÞch kiÒm,
nÕu dïng dông cô b»ng nh«m ®ùng
v«i th× Al t¸c dông víi dung dÞch
kiÒm lµm ®å dïng nhanh bÞ háng.
Gv: Kh«ng nªn dïng ®å b»ng nh«m
®Ó ®ùng níc v«i, dung dÞch kiÒm.
GV(më réng) Nh«m ®Èy ®îc nh÷ng
kim lo¹i yÕu h¬n ra khái oxit khi nung
nãng. VD : oxit s¾t, oxit crom,…
2Al + Cr2O3 
to
Al2O3 +2 Cr
4. Cñng cè : (4’)
+ Nh¾c l¹i c¸c tÝnh chÊt ho¸ häc cña nh«m, s¾t ?

Trêng THCS B×nh Minh6 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

- Ph¶n øng víi oxi t¹o thµnh oxit vµ ph¶n øng víi nhiÒu phi kim
kh¸c nh S, Cl2 t¹o thµnh muèi.
- Ph¶n øng víi 1 sè dd axit nh HCl, H2SO4 lo·ng, H3PO4, t¹o thµnh
muèi vµ gi¶i phãng khÝ H2
- Ph¶n øng ®îc víi nhiÒu dung dÞch muèi cña nh÷ng kim lo¹i
ho¹t ®éng ho¸ häc yÕu h¬n.
- Nh«m t¸c dông ®îc víi dd kiÒm gi¶i phãng khÝ H2
+ VÏ b¶n ®å t duy víi tõ khãa “nh«m, s¾t” cñng cè c¸c tÝnh
chÊt vËt lÝ, tÝnh chÊt ho¸ häc cña Al, Fe.
C¶ líp:
BT 1: Cã thÓ dïng dung dÞch nµo sau ®©y ®Ó lµm s¹ch bét kim lo¹i Fe lÉn
t¹p chÊt Al.
A. Dung dÞch HCl d B. Dung dÞch H2SO4
C. Dung dÞch NaOH d D. Dung dÞch CuCl2

BT 2: Nèi chÊt cho ë cét A víi chÊt cã thÓ t¸c dông ®îc ë cét B,
viÕt PTHH.
Cét A Cét B
1) S¾t a) KhÝ oxi
2) Nh«m b) KhÝ clo
c) Dung dÞch HCl
d) H2SO4 ®Æc, nguéi
e) Dung dÞch NaOH
f) Dung dÞch FeSO4

5. Híng dÉn vÒ nhµ: (2’)

- Lý thuyÕt : Häc thuéc phÇn ghi nhí sgk/ trang 57, 60.
- Bµi tËp : BTVN : Lµm c¸c bµi 2,4,5/ SGK / trang58. Bµi 2,4/
SGK/ trang 60.
Bµi 18.1 ®Õn 18.5/ SBT/ trang 22. Bµi 19.1 ®Õn 19.6.
- Híng dÉn bµi 2/sgk/ trang 60.
Tõ Fe  Fe2O3 cã hai c¸ch.

Trêng THCS B×nh Minh7 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

TÝnh chÊt hãa häc cña kim lo¹i

1) Kim lo¹i + phi kim  oxit hoÆc muèi
+ Kim lo¹i (trõ Ag, Au, Pt…) + oxi  oxit
3Fe + 2O2 Fe3O4
+ Kim lo¹i + phi kim kh¸c  muèi
2Na + Cl2 2NaCl
2) Kim lo¹i (®øng tríc H) + dd HCl, H2SO4 lo·ng  muèi kim
lo¹i hãa trÞ thÊp + H2
Fe + H2SO4  FeSO4 + H2
3) Kim lo¹i (trõ Na, K, Ca, …) + dd muèi  muèi míi + kim
lo¹i míi
Fe + CuSO4  FeSO4 + Cu
3) Kim lo¹i K, Na, Ca, … + níc  kiÒm + H2

Trêng THCS B×nh Minh8 N¨m häc

2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

PhiÕu häc tËp

ST ThÝ HiÖn tîng KÕt luËn, viÕt PTHH

T nghiÖm
1
2
3
4
?1) Nh«m, s¾t ph¶n øng víi nhiÒu phi kim kh¸c nh Cl2, S,
… ViÕt PTHH.

?2) ViÕt PTHH cña nh«m, s¾t t¸c dông víi dung dÞch
AgNO3

?3) Cã nªn dïng x«, ch©u, nåi nh«m ®Ó ®ùng v«i, níc v«i
t«i hoÆc v÷a x©y dùng kh«ng ? T¹i sao ?

BT 1: Cã thÓ dïng dung dÞch nµo sau ®©y ®Ó lµm s¹ch bét kim lo¹i Fe lÉn
t¹p chÊt Al.
A. Dung dÞch HCl B. Dung dÞch H2SO4
C. Dung dÞch NaOH d D. Dung dÞch CuCl2
Trêng THCS B×nh Minh9 N¨m häc
2016 - 2017
Gi¸o ¸n ho¸ häc 9 GV thùc hiÖn:
NguyÔn ThÞ Hêng

BT 2: Nèi chÊt cho ë cét A víi chÊt cã thÓ t¸c dông ®îc ë cét B,
viÕt PTHH.
Cét A Cét B
3) S¾t a) KhÝ oxi
4) Nh«m b) KhÝ clo
c) Dung dÞch HCl
d) H2SO4 ®Æc, nguéi
e) Dung dÞch NaOH
f) Dung dÞch FeSO4

Trêng THCS B×nh Minh10 N¨m häc

2016 - 2017