Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Aire egokitua

W. Carrier iparramerikarrak asmatu zuen 1911an. Toki itxietan

(haizearen/uraren) tenperatura kontrolatzeaz gain, hezetasunari ere
maila jakin batean eutsi nahi zion. Nahiz eta batzuetan behar-
beharrezkoa izan, beste batzuetan, energia alferrik
(aurreratzeko/gastatzeko). modua besterik ez da.

Hegazikina

1901eko abuztuaren 14an egin zuen hegaz lehenbiziko aldiz

(abioi/tren) motordun batek. Baina 1933an jarri zuten martxan
lehenengo hegaldi komertziala, 10 bidaiari eramaten zituen BOEING
247 batekin. Egungo hegazkinik modernoena Airbus A340 izenekoa
omen da, (294/2.900) lagun eraman ditzakeena.

Boligrafoa

Tresna eroso eta (ezezagun/ezagun) honi Laszio Biro kazetari

hungariarrak sortu zuen 1938an. Azkar lehortzen den tintaren ideaia
bere aldizkaria argitaratzeko makinak ikusi zituenean burutar zitzaion.
Buenos Airesen hasi ziren saltzen (1945ean/2000ean)

1
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Zer irakurri Hura ikasi 2 Ibaizabal

Kremailera

Gidean Sudbach izeneko suediarrak patentatua, 1917an zabaldu

zen merkatu (Afrikarrean/Amerikarrean) hogeigarren
hamarkadan jada oso hedatua zegoen beste herri askotan,
(jantziak/altzariak) eta oinetakoa ixteko modu erraza eta
eraginkorra zelako.

Irratia

1901eko abenduaren 12an Marconik arrakastaz burutu zuen

lehengo uhin-emanaldia. Baina (irratien/ordenagailuen) benetako
zabalkundea 1948an gertatu zen, (aparatua/transistorea) asmatu
zenean.

Garbigailu elektrikoa

Seguru aski gutako askok (entzun/ekarri) diegu gure amonei-edota

amei-horixe dela "mendeko (asmakizuna/astakaria)” 901ean sortu
eta 1912an kaleratu zen ontzi-garbigailuarekin batera. Berrogeigarren
hamarkadan hedatu zen, batez ere, garbikari modernoen
garapenarekin.
2
Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Zer irakurri...Hura ikasi 2 Ibaizabal

3
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

AMERIKAKO INDIOAK ETA BUFALOEN HARAGIA

Amerikako indioek (bufalo/tigrea) ehizatzen zituzten jateko.

Bufaloen haragia nahikoa zen leinukoak luzaroan mantentzeko.
Haragia (garbitzeko/kontserbatzeko) asmoz, xerra estu-estuetan
zatitu ondoren, eguzkitan uzten zuten, (galdu/lehortu) arte. Gero,
gorde egiten zuten.
Horrela kontserbaturiko (ura/haragia) erraza zen garraiatzen. Hori
oso garrantzitsua zen (indioentzat/amonentzat) ez baitziren leku
finko batean bizi . Aitzitik sarritan leku batetik bestera ibiltzen ziren,
euren ondasun guztiak eta janariak (kotxeen/zaldien) gainean
hartuta.

AZALAREN KOLOREAK

Azala kolore (gutxitakoa/askotakoa) izan daiteke: zurbila,

gorrixka, (marroia/beltza), beltzarana eta (arrosa/horixka).
Azalak hainbeste kolore izatearen arrazoia oso sinplea da. Azalaren
kanpoaldean (substantzia/diamante) ilun batzuk daude.
Substantzia horiei (pigmentu/tomate) deitzen zaie.
Pigmentu asko baldin badaude, azala oso iluna izaten da; pigmentu
gutxi badaude, ordea, (beltza/argia).

Inguruaren Ezaguera. Galderen liburua. Zubia-Santillana

4
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

ZIRKULAZIO APARATUA

Zirkulazio aparatua gai elikagarriak eta oxigenoa daramatza

gorputzeko parte (guztietara/handietara/batzuetara), odolaren
bidez. Bihotzak eta odola daraman zain sare batek osatzen dute
(tresna, aparatu/telebista) hau.
(Motorra/bihotza/birika) da olola gelditu gabe mugitzen
duen organoa. Bihotzetik ateratzen dira arteria eta bena izeneko
zainak. Arteriek odola bihotzetik gorputzaren ataletara daramate eta
benek, alderantziz, gorputzaren ataletatik
(burura/bihotzera/biriketara).

Arteria eta benen amaieren artean zain

(handiagoak/txikiagoak/gogorragoak) daude, kapilar izenekoak.
Kapilarrak oso (gutxi/garestiak/ugariak) dira biriketako
albeoluen eta hestearen inguruan. Kapilar hauetara igarotzen dira
oxigenoa eta gai elikagarriak.

Bihotzak, (birikak/arteriek/odolak) benek eta kapilarrek

zirkuitu itxia osatzen dute.

ANAYA, Inguruaren Ezaguera 4

5
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

URAREN ZIKLOA

Lurrak ur kopuru berdina du beti. Baina ur hau ez dago geldirik,

etengabe (mugitzen/jasotzen/igotzen) da. Egoera likidoan
dagoenenean mugitzen da; adibidez txorrotan. Baina egoeraz aldatzen
denenan ere mugitzen da.

Urak egoeraz aldatzen denenan egiten duen mugimeduak uraren

ziklo izena hartzen du. Egoera aldaketa hauek Lurrean gertatzen diren
tenperatura aldaketek (eragiten/kentzen/laguntzen) dituzte.

Pentsa ezazu elurra dagoela mendian. Elurra urtu egiten da

Eguzkiaren berotasunaren eraginez eta gero lakuetara, itsasoetara eta
ozeanoetara joango diren errekak eta (itsasoak/hodeiak/ibaiak)
sortzen ditu.

Eguzkiaren berotasunak (gutxitu/berotu/handitu) egiten ditu

lekuok eta ura lurrindu egiten da. Lurrintzerakoan gorantz egiten du ur
lurrin tanta txiki bezala. Tantatxook gorantz egiten duten neurrian,
hoztu eta elkartu egiten dira eta (itsasoak/hodeiak/mendiak)
eratzen dituzte.

Hodeietan ura kondentsatu egin daiteke eta gero euri edo elur
modura erori . Eta berriro, elurra urtu egiten da
(neguaren/eguzkiaren/ilargiaren) eraginez.

ANAYA, Inguruaren Ezaguera 4

6
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

KRISTITIN

Kristitin txori txiki bat zen, eta luma grisak eta dizdirarik gabeak
zituen, beste txori tixikiak (gorria/bai/bezala). Kriskitini bere
lumen (kolorea/mahaia/zioten) ez zitzaion gustatzen; luma politak
eduki nahi zituen , kolorez beteak, eta jeloskor sentitzen
(bai/zen/aulkia) tximeletan koloretsu bat ikusten zuten bakoitzean.

Egun batean, koloretako paperea erabiliz hego batzuk egitea pentsatu

zuen, baina lehenbiziko haize-kolpeak
(etxean/norentzat/lurrera) bota zuen,
(mukizapiarekin/paperezko/agian) hego handi haiek mugitzeko
indarrik ez zuelako.

Baina Kriskitinek zortea izan zuen eta Anderrek erorketa

(hartu/ikusi/argiarekin) zuenez, Kriskitin lurretik jaso zuen.
Kriskitinek mina hartu zuenez (Anderrek/eskolara/zion) gau eta
egun zaindu zuen.

Txoritxoa sendatu zenean, Anderrek (berarekin/marrazkia/agur)

jolastera eraman zuen. Baina Anderren kometa, Kriskitinen luma
grisak baino (arkatza/telebistan/politagoa) zen, eta Kriskitin
berriro ere jeloskor jarri zen. Orduan, bere lehengusu beleak deitu
zituen eta (kometa/giltzak/oporretan) puskatzeko eskatu zien.

Beleek esandakoa bete (daude/amonarekin/zuten), eta Ander oso

triste jarri zen, kometarik gabe geratu zelako. Kriskitinek, Ander
negarrez (ikusi/muxu/zion) zuenean, egin zuena gaizki zegoela
konturatu (lotan/txanpona/zen). Eta Anderri, kometa konpondu
zioten.

7
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Pedrok zakur bat du, eta zakurrak arkakusoak eta arkakusoek gosea;
izan ere, zist eta zast ari diren arren, ez bait diote etekin handirik
ateratzen zakurrari, hain dago flako.

Seguru- liburu  Zakurra ___________ doa; hari berdin zaio

norabide bat edo bestea; harentzat bide ona

Argia-jarraituko  Pedrok aukeratzen duena da beti; jabeak

biziki maitea du eta beti ___________ dio
leial-leial.
Sukalde-prest  Arkakusoak ez doaz; eraman egiten dituzte;
hori bai, beti daude ___________ jauzi egin
eta zerbait gizenagoa bilatzeko.
Zakurra-hostoa  Herrixkako plaza zeharkatzean, __________
une batez gelditu egin da belarri atzean
Lagunari-behia hazka egiteko.
 Pedro ere gelditu egin da______________
itxoiteko eta, orduan, hantxe ikusi du,
Loreak-txanpon hanketan. Nakarezko botoia da, erdi-mailako
_____________baten gisakoa, bi zuloduna
eta bost hostoko lore baten modura tailatua.
Baloian-izkina  Neska-mutikoek, plazako ______________
batean, jolasean ari direnek, ikusi dute Pedro
lurretik zerbait jasotzen eta han
Hurbildu-igoko _______________ zaizkio kuskusean.
Erantzun-galdetu  _ Zer aurkitu duzu? - ___________ -dio
mutikoetan handienak.
Katuak-botoia  Pedrok bere esku-ahurreko ____________
erakutsi dio.
 Bah, botoi bat besterik ez da barren! - dio
mesprezuz txikienak.
Polita-harrian  -Botoi ____________ da - esan du neskato
txikiak.
Handienak-egaz  -Baina botoi bakarrak, nahiz eta polita izan,
ez du ezertarako balio - jakin erazi du
neskatorik ___________________
Paper-ezer  Pedrok ez du ________________ esaten,
baina egia dela pentsatzen ari da; izan ere,
bat bakarra…

Ametsetako lagun Ziaboga-Bruño

8
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

SENDERISMOA PRAKTIKATZEKO

1. Senderismo bidatza bat hasi orduko komeni da beronen ibilbidea

(usaintzea/ezagutzea).

2. Komenigarria da gutxienezko orientazio (zentzua/ikurra) izatea.

3. (Lasai-lasai/Arin-arin) ibiltzea gomendatzen da paisaiari

begiratu, landareak, harriak, animaliak, zuhaitzak identifikatu, edota
baseliza bat bisitatu ahal izateko, etab.

4. Izadiarekiko begirunezko jarrera bat (zalatzea/mantentzea)

denbora guztian.

5. Hegazti eta ugaztunak behatzeko beharrezkoak dira beti

begirunezko isiltasuna eta kolore (neutroetako/bizietako)
janzkeran, ikaratu ez daitezen.

6. Kontuz zabor eta suekin. Igarotzean saiatu egin behar dugu inolako
(aztarnarik/lagunik) ez uzten.

7. Lur-emari eta hesitutako aldeak (zeharkatzean/gurutzatzean)

bide zidorretatik ibiltzea beti.

8. Oinetako egokiak erabiltzea esaterako, mendiko bota

(arinak/gogorrak) etab.

9. Ez ahaztea inoiz kanguro eta janari zein ur apur batekin

hornitutako (motxila/kaiola) bat.

Zer irakurri...Hura ikasi 2 Ibaizabal

9
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

DINOSAURIOAK

Zer dira?

Dinosaurioak duela 220 milioi urte (lurrean/ilargaian) bizi

ziren (ugaztunak/narrastiak) dira. Animalia hauek 160 milioi urtez
iraun zuten, ondoren , ez dakigu ziurtasunez zergatik, desagertu ziren.

Ezaugarriak:

Gorputza (plastikoz/ezkataz) estalita zeukaten eta hauek,

babesa emateaz gain, lehor matentzen zuten. Nahiko tente ibiltzeko
gai ziren bi edo lau hanka gainean eta nahiz eta gehienak mugitzeko
nahiko (motelak/arinak) izan, baziren abiadura bizkorrez mugi
zitezkeenak ere.

Neurria:

Dinosaurio batzuk oso (haundiak/txikiak) ziren. Gaur egun

biziko balira, lau pisuko etxeak baino handiagoak izango lirateke.
Baziren batzuk bata bestearen atzetik ipinitako lau autobus bezain
luzeak zirenak. Beste batzuk, berriz, oilo baten tamainakoak ziren.

Ugalketa:

Dinosaurioek azal (biguneko/gogorreko) arrautzak ipintzen

zituzten, horrela hobeto babesten baitzen barruan zegoen kumea.

Elikadura: 

Dinosaurio batzuk (belarjaleak/lumajaleak) ziren; beste batzuk,

berriz, haragijaleak.

10
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

6 Irakurgaiak Elkar-G.I.E.

ATERKIA ZERTARAKO?

Euria ari duenean ez (bustitzeko/hozteko), garbi dago. Baina

antzina aterkiak beste eginkizun bat ere bazuen: eguneko ordurik
(hotzeenetan/beroenetan) burua eguzkitatik babesteko erabiltzen
zuten.
Zerbait bazekiten bai nire (seme-alabek/aiton-amonek)
aterkia esan beharrean "guardasola" esaten zutenean.
Gaur egun ezagutzen dugun aterki modeloa
(Londresen/Hernanin) asmatu zuten XVIII. mendean.

6 Irakurgaiak Elkar-G.I.E.

TXINAKO HARRESIA

Txinako Harresi Handia K.a. 221 eta 210 urteak bitartean eraiki
zen, hau da (hogei/hamabost/hamaika) urtetan. Adar nagusia
3.460 (metro/kilometro) luze da, baina adar txikiagoetan beste
2.869 kilometro ere baditu. Hala ere, adituek diotenez, eraiki zutenean
askoz (txikiagoa/handiagoa) zen 9.980 kilometro luze. Zabaleran
ere ez da nolanahikoa, 9,8 metro hain zuzen. 1990ean jakin zen Lin
Yutian izeneko gizon batek mutur batetik bestera oso-osorik pasatu
zuela, eta horretarako bi (egun/aste/urte) behar izan zituela.

11
Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Xingola

12
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

BITXIKERIAK

Hondarrezko eskultura

Walter McDonald eta Lucinda Wierengak ezagutzen den

hondarrezko eskulturarik (txikia/haundia) egin zuten Texaseko
(hondartza/lakua) batean, 1987an. Ehunzango bat zen eta 3.279
metro luze zituen.

Haurdunaldirik luzeena

Ugaztunen haurdunaldiak konparatuz gero, Asiako elefante

(emeena/arrena) da denbora gehien irauten duena. Elefante kumeak
610-760 (ordu/egun/minutu) pasatzen ditu amararen sabelean jaio
aurretik.

Zulo beltzak bailiran

Autoentzat eginiko munduko tunelik luzeena St. Gotthard

izenekoa da, 17 (zentrimetotik/metrotik/kilometrotik) gora
neurtzen ditu eta Suitzan dago. Trenbide bat eraikitzeko sekula
egindako tunelik (motzeena/luzeena). Japonian aurki daiteke.
Oschimisu izeneko tunelak 22 kilometro zeharkatzen ditu lur
(gainean/azpian). Metrorako egindako (zulorik/etxerik)
handiena, London azpitik pasatzen dena da. 28 kilometro ditu.

13
Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Zer irakurri hura ikasi 2-Ibaizabal

14
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

TXANTXARRA

Txantxarrak hortzaginetako esmaltea eta dentina suntsitzen ditu.

Zer diren horiek? Dentina (hezurrak/hortzak/belarriak) osatzen
dituen substantzia nagusia da, hezurraren antzekoa, baina askoz
gogorragoa. Esmaltea, berriz, dentinaren gaineko material
(biguina/zaharra/gogorra) osorik estaltzen duena.

Txantxarrak, beraz, esmaltea eta dentina erasotzen dituenean

(zuloak/mendiak/korapiloak) eragiten ditu. Txantxarra zergatik
sortzen den ez da oraindik ondo ezagutzen, baina uste da hortz-
ertzetan gelditzen diren jan-hondarren karbohidratoekin loturik
dagoela. Ondorioz, esan daiteke elikadura-motak eragin handia duela
txantxarraren (sarreran/sorreran/hartueran). Karbohidratotan
aberatsak diren jakiek bidea ematen diote txantxarrarri. Aldiz,
proteinatan aberatzak diren elikagaiak oso
(kaltegarriak/onuragarriak/jangarriak) dira hortzetarako, batik
bat murtxikaketa indartsu eta luzea eskatzen badute.

Txantxarrak murtxikatzeko erabiltzen dugun tokia erasotzen du

bereziki. Hortzen aurreko eta atzeko aldeak askoz ere babestuago
daude ezpainek, mihiak eta listuak, garbitu egiten baitituzte.
Txantxarra maizago azaltzen da nerabezaroan eta zahartzaroan. Honen
aurkako babesik onena, dieta sanoa, ahoa hortz-eskuilaz behar bezala
(margotzea/txuritzea/garbitzea) eta umeen kasuan fluoroaz
tratatzea da.

Eusenor, Gazteen Entzikolopedia-tik moldatua.

15
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

KOIPUA, AZKEN INDIANOA

Zoritxarrez, azken urte hauetan Europako hainbat eta hainbat

ugaztun-ezpezieren atzerakada izan dela entzun dugu sarri askotan.
Halaxe (galdu/gertatu/igo) da, bai, hartza, katamotza, eta igaraba
izeneko espezieen kasuan. Horregatik, harrigaria gerta lekiguke gaur
egun Europan, mende hasieran baino ugaztun-ezpezie gehiago dagoela
jakitea. Nola liteke bada hori? Bertako (animalia/arrain/laino)
espezie batzuek bizitzeko zailtasun itzelak dituzten aldi berean, batez
ere haiek bizi diren habitata galtzearen ondorioz,
(zerutik,/luRrazpitik/kanpotik) ekarritako beste espezie batzuek
kolonizatu gabeko nitxo ekologiko egokiak topa ditzakete eta
ingurune berrian zabaldu. Azken hauetako bat dugu, hain zuzen ere,
koipua . Jatorriz hegoamerikarra den arratoi itxurako karraskari handi
honen gorputzak 38-65 cmko luzera du eta honi
(bizarren/buztaneren/begien) beste 30-45 cm gehitu behar
zaizkio. (Pisua/bolumena/distantzia) berriz, 5-8 kg-koa izan ohi
da, halajaina!
Burua akuriaren antzekoa da eta karraskari onaren legez, koipuak
betortz handi eta nabarmenak ditu. Hortz hauek, laranja-kolorekoak
dira kanpotik, eta elikatzeaz gain, etsaiengandik (urruntzeko/jolasteko
/babesteko) erabil ditzake.
Animalia honen larru baliotsuak, ilaje latza eta luzea du gainetik
baina ile trinko hauen azpitik kontu handiz zaindutako ile artiletsua eta
txit fina du. Ile hau txukun-txukun eskuz garbitu eta
(puzkatu/orraztu/saldu) ondoren, guruin batek ekoiztutako
koipearekin igurtzitzen du iragazkaitz bihurtzeko. Kolorazioari
dagokionez, ilajea arre eta gris bitartekoa izaten da normalean, azpitik
argiagoa delarik. Ohizko kolore hauez gain, badira zuria eta beltza
diren beste barietate batzuk.
Atzealdean (isats/aurpegi/esku) lodi eta ezkatatsu luze batez
dago jantzia, baina antzekoa izan litekeen kastoreak ez bezala,
zilindriko-konikoa da berau eta ez zapala.
Atzeko hanketako behatzak, mintzez lotuta ditu, igeriketarako
oso egoki gertatzen zaizkiolarik.

Miguel Mari Elosegi. Elhuyar 89

16
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

PINUAREN SARRERA

Euskal Herria, txikia izanik ere, baso aldetik oso leku aberatsa
izan da beti. Kostaldetik aldenduz gero, klima ozeanikotik
kontinental-mediterranearrera pasatzen gara oso kilometro
(gutxitan/askotan/politetan) Horri, bertoko orografia menditsua
eta irregularra gehitzen baldin badiogu, erraz ulertuko dugu hain
lurralde ñimiñoan hainbeste zuhaitz-mota aurkitzea. Bost izan dira
historikoki gure (pertsona/baso/baserri) nagusiak; erreka-zoko
eta ainube heze eta ilunetan haltzak hazten ziren; mendi ingurunetan
eguraldi hotzera hobeto moldatu diren pagoak, artadiak leku latz,
lehor eta harritsuetara mugatuta geratu ziren; eta gainerako guztia,
erreka bazterretatik hasi eta 500 metrotik gora zeuden pagadietaraino,
hau da, Euskal Herria ia (nirea/bakarrik/osoa), gaztainadiz eta
hariztiz estalia zegoen. Horiez gain, ezin ahaztu gaur egun banaka
azaldu arren, garai batean benetako zuhaizti eta basoak osatzen
zituzten beste hainbat, ezkiak, zumarrak, haginak edo urkiak, besteak
beste. Horren lekuko dira Zumarraga, Sarasketa, Erkiaga, Aginaga,
Lizardi eta beste hamaika euskal toponimo, izen eta
(aditza/abizen/izen).
Adan de Yarza birlandaketen bultzatzaile amorratua izan zen.
Munduko txoko urrunetan aurkitutako (animali/espezie/perla)
asko eta asko probatu zituen Bizkaia aldean, etekinik handiena zeinek
emango bila. Hiru ziren bere zuhaitz kutunenak, Pinus hamiltonii,
Cupressus macrocarpa eta guztien artean maiteena, Pinus insignis.
Lekeitioko Zubietarren lurretan (landatu/erre/saldu) zituen lehen
aleak eta berehala ohartu zen Kaliforniako pinu hura ezin hobeto
moldatzen zela Bizkaiko eta (Burgoseko/Gipuzkoako/Zamorako)
baldintza berezietara. "Hau da hau zuhaitz zoragarria! Etorkizuna
(pinuan/diruan/ametsetan) dago" pentsatu omen zuen markesak.
1920an (eskondu/jaio/hil) zenean, ez zekien berak ekarritako
konifero berriak nolako aldaketa eragingo zuen Euskal Herriko
paisajean, ekonomian, mendien egituran eta ekologian.

Asier Sarasua Elhuyar. 117

17
Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

18
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

TXOKOLATEA ETA TXURROAK

Azken egunotan izan ditugun elurte eta (beroek/hotzek)

eguneroko bizitzaren aldaketa ekartzeaz gain, ohitura zahar bat
gaurkotzeko modua eskainiko digute: suaren epelean
(merienda/bazkaria/afaria) goxo bat egitea. Meriendarako
aproposa izaki eta prestatzeko ezin errezagoa, txololatea eta
(txurroak/gailetak) prestatzeko modua agertuko dizugu lerrootatik.
Hartu beharreko guztiak hartu, eta aurrera. Ez zaizu, ez, damutuko.
(Sartagi/Kazuela) batean jar itzazu bi baso bete ur, gatza eta
olio txorroa egosten. Irakiten hasten denan, bi baso bete (gurin/ondo)
erantsi eta irabiatu ganoraz koilara baten laguntzaz, "pilotatxoak" sor
ez daitezen. Behin orea eginda daukazuenean, ken ezazu kaxuela
(sutatik/hozkailutik) , eta utzi bere horretan hoztu arte. honekin,
txokolatea egin ondoren txurroak egiteko orea bere puntuan izango
duzu.
Bitartean, txokolatea prestatzeko, litro bat (esne/ura) kaxuela
batean jarri eta sutan utz ezazu irakiten hasi arte. Hartu 200 (kg/gr)
txokolate gogor eta zatitu txiki-txiki. Esnea irakiten hasi bezain laster,
txokolate zatiak gaineratu eta irabiatu koilara luze batez, beti ere sua
lehen bezala mantenduz. Gogoratu irabiatzean norabide berean
nahastu behar dela txokolatea esnetan ondo (urtu/izoztu) arte.
Ondoren irakiten bost minutu utzi eta txokolate beroa prest duzu.
Txokolatea fina atera zaizula eta zure lagunek lodiagoa nahi dutela?
Bada, har ezazu esnetan edukitako koilarakada bat maizena eta
prestatu berri duzun txokolateari gaineratu eta nahastu kaxuela sutan
jarrita txokolatea (loditu/mehetu) arte. Zuk zeuk ikusi
zenbaterainoko nahi duzun.
Txokolatea prest izanik, hasieran egindako orea txurroak egiteko
gailuan sartu eta nahi duzun tamainako puskak (azpin/ohi) ugariz
ongi beroturiko zartaginean frijitu. Frijitu ondoren
(azukrea/gatzez) hautseztatu. Jada prest dituzu txurroak ere, eta
hauekin batera, merienda goxo eta beroa dastatzeko aukera. Ohitura
zaharrak ezin baitira ahantzi!

Zer irakurri...Hura ikasi 2 Ibaizabal

19
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

BASAMORTUA

Basamortuak gure planetako eremu (zabaletan/estuetan)

hedatuta daude eta bertan etengabeko (uholde/lehortea) da nagusia.
Oso tenperatura altuak izaten dira egunez eta bat-batean jaisten dira
gaua iristean. Basamortuetako zorua (hondar/belar) kantitate
izugarriz beteta dago eta honek (dunak/lakuak) eratzen ditu. Hala
ere, hondarrezko basamortu ezagunez gain, badaude beste batzuk ere,
harkaitzezkoak buztinak edota gatzak.
Basamortuetako baldintzak oso (atseginak/gogorrak) izan
arren, hainbat (animali/arrain) eta landare bizi dira bertan. Baldintza
horietara egokitzeko hainbat moldaketa garatu dizuzte. Kaktusek,
esaterako, ura metatzen dute zurtoinetan eta oso sustrai hedatuak
dituzte, ahalik eta hezetasunik gehiena bereganatzeko.
Animalien artean, berriz, karraskari txikiak (kanguru-arratoiak)
basamortuko azeriak (gazelak/legartzak) eta gameluak
nabarmentzen dira. Basamortuko ugaztun gehienak gautarrak dira.
Egunez lur azpian egindako zuloetan ezkutazen dira (berotik-
hotzetik) eta beste harrapari batzuetatik babesteko.
Gameluak luzaro iraun dezake edan gabe. Hankak
(hareetan/izotzetan) ibiltzeko moldatuta dauzka. Betile luzeek,
ixteko gai diren sudurzuloek eta belarrietako ileek hareazko
ekaitzetatik babesten dute. Gainera, beste edozein animaliak alde
batera utziko lituzkeeen landare lehor eta arantzatsuenekin ere
konformatzen da konkordun animalia hau.
Basamortuko azeriak oso belarri handiak dauzka. Horrela
(usamenarekin/entzumenarekin) antzeman dezake harrapakinen
bat inguruan dabilen.
Kanguru-arratoia, saltoka ibiltzen da alde batetik bestera harea
(beroa/hotza) ahalik eta gutxien ukitzeko.
Lurpeko urak azaleratzen diren leku jakinetan landaredia hazi eta
(oasiak/itsasoak) sortzen dira. Hauen inguruan populazio guneak
finkatu ohi dira.

Gazteen Entziklopedia Eusenor/Naturako mila txoko. Elkar

20
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

BIOLETA IZOZKIA:

Osagaiak sei lagunentzat

Litro erdi esne
Bainila adartxo bat
4 arrautza
125 gr azukre
kikera bat bioleta lore
konfitatuko bileta batzuk
esnegain irabiatua

PRESTATZEKO ERA

Udari ongi etorria emateko erarik onena izozki fresko bat esku
artean izatea dela pentsatuz aste honetan izozki bat eskaintzen dizugu.
Lehenik, esnea irakiten jarri bainila adartxoarekin. Irakiten
hastean  sua  (piztu,itzali, egin). Lapikoa estali, eta ordu laurdenez
utzi egoten. Bitartean arrautza gorringoak azukrea eta bi koilarakada
urekin nahastu eltze batean eta (botatzen,nahasten,garbitzen)
hasi likido leun bat lortu arte. Esne beroa gehitzen joan pixkanaka,
baina aurretik bainila adartxoa atera (esnetatik,gelatik,janaritik).
Su txikitan jarri eltzea, eta egosten utzi kremari eraginez, irakiten hasi
arte. Sutatik kendu orduan, poto hotz batera pasatu, eta (berotzen,
hozten, jelatzen) utzi, tarteka eraginez.
Loreekin has zaitezke jada. Urez busti lehenik, bioleta bakoitzak
duen pistilo berdea kentzeko ondoren. Gero loreak (handitu, moztu,
txikitu) morteroan. Jada hotza dagoen kremari gehitu, eta izozkailuan
sartu guztia metalezko ontzi batean. Ordu batzuz utzi gogortzen
(izozkia, txokolatea, arraia) eta gero, nahi duzun bezala zerbitza
dezakezu.

21
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

Argia, 1994-VII-3
AIO MARTIN

Sebastianek ezin izan zuen areago agoantatu eta

(Negarrez/farrez/saltoka) hasi zen: aitona Martin despeditzen ari
zela konprenitu berria zuen. Despeditzen, basurde, amurrain, zakur eta
(loreetatik/katuetatik/harrietatik) bezala. Aitonak broma bat
egin zion irteterakoan.
-Eta hik, zer egiten duk hemen? Eta far egin zuen Sebastiani
animatzeko esanez bezala. Eta abotsa bajatuz.
-Ondo (jan/dantzatu/ibili) Sebastian.
-Aio aitona.
Hurrengo (mendean/urtean/egunean) euri lanbroa ari izan zuen
goizetik. Mundua erabat itxilik zegoen: lurrazpiko kilkerrak,
alanbreetako enarak, atarietan katigatutako
(zakurrak/landareak/oiloak), guztiak zeuden mutu. Arratsaldeko
bostetan, iturri ondoan zeudela, Mariatxok zerua seinalatu zion
Sebastiani:
-Antzerrak, Sebastian.
Multzokadetan, antzerrak kostalde epeletara abiatzen dira negua
usaintzen duten orduko, eta letrak osatzen dituzte bere bidaian.
Horregatik esan liteke zeruak antzerren bitartez
(idazten/aldatzen/loratzen) duela. Mariatxok bazekien hori.
-A bat egiten dute.
Bostak eta laurdenetan pasa zierenek I bat egin zueten;
bostertedietakoek, O bat. Hiruren artean despedida hitz bat: AIO
-Hurrengoek M bat egingo dute.
-Esan zuen Sebastianek. Baina hiru multzokada pasa ziren errezkan
MAR. Geroxeago T bat pasa zen (dantzaka/hegaka/igerika)
.Zazpirak aldera, IN ipini zuten azkenekoak.
-AIO MARTIN idatzi dute antzerrek. Aitona Terranovara joana izan
behar da. Sebastianek ez zuen presarik hartu, eta pauso
(okerrez/urdinez/makalez) abiatu zen bere izebaren etxera.
Inguratu zenerako bertan zegoen zalapartaz ohartu zen. Herriko jende
asko atarian pilatuta zegoen, eta osabak paper bat erakusten zien.
Terranovara joan naiz, zioen paperak.
Handik gutxira, gizon batzuek "Fangio", Martinen Astoa, ekarri zuten
aitona inondik ez zela azaltzen esanez.

B.Atxaga. Sugeak txoriari begiratzen dionean. Erein.

22
Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

23
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

BIDAIAK
Duela urte asko, jendeak ez zuen gaur bezala
(bidaiatzen/jaten). Alde betetik bide gutxi zeudelako, eta bestetik,
zeuden gehienak (ladrilozkoak/lurrezkoak) zirelako. Ez zeudenez,
gaur bezala, asfaltoz estalirik, euriteek, elurteek eta bestek
iragangaitzak bihurtzen zituzten, zuloz eta (lorez/lokatzez) beteta,
sarri. Horregatik, handik ibiltzea oso (neketsua/atsegina)
suertatzen zitzaion jendeari eta hori dela eta, gutxi bidaiatzen zuten.
Normalean, bakoitzak bere herria eta (urrutikoak/ingirukoak)
ezagutzen zituen, ez besterik. Eta ezagutzen zituenak (oinez/autoz)
joanda ezagutu ere, gehienetan. Izan ere, gutxi batzuek izaten zuten
zaldia, mandoa edota astoa, eta (animalia/tresna) horiek laguntza
handia ziren leku batetik bestera joateko eta zamak eramateko. Hau
guztia duela urte (gutxi/asko) gertatzen zela esan dugu, baina ez
dago ondo esanda, hau ez baitzen lehen bakarrik gertatzen. Gaur egun
ere, zenbait lekutan, horrela bidaiatzen du jendeak, bere herrietan
(enparantzarik/errepiderik) ez dagoelako edota autorik edo
dirurik ez daukatelako.
Izan ere, autoak asko aurrerarazi ditu komunikazioak. Lehen ere
baziren (kotxeak/oheak) baina zaldiz mugitzen zirenak, zalgurdiak.
Denbora (motza/luzea) behar izaten zen bidaiak egiteko; kilometro
batzuen ondoren, (kotxeek/animaliek) deskantsatu egin behar
izaten zuten. Animaliak eta baita (kotxeak/pertsonak) ere, bideen
gogorra denentzako baitzen gogor. Horretarako.deskantsatzeko,
zeunden bentak.
Horretarako eta beste zenbait gauzatarako ere bai. Adibidez,
(lorategiak/bentak) bide gurutzetan izaten zirenez, leku
(askotatik/politetatik) etorritako jendea elkartzen zen bertan eta
gauez elkarri kontatzen zizkioten zetozen lekuetako berriak, istorioak,
pasadizoak eta asmakizunak ere. Sasoi hartan ez zegoen
(berririk/egunkaririk) ez irratirik ezta telebistarik ere, baina
jendeak jakin nahi izaten zuen zer pasatzen zen beste hiri edo
herrietan eta horretarako, munduaren berri izateko, bentak ziren
lekurik (desegokienak/aproposenak).
Baina garrantzitsuena da benetan aurki zitekeela bai pertsonek
eta bai animaliek bidaian indarrak berritzeko behar zuten guztira: ura
(ardoa/janaria), edaria eta ohea. Baita fresko zeuden zaldiak ere,
norbaitek presa izan eta bidaia gelditu gabe jarraitu nahi bazuen; zaldi

24
 Hutsuneak bete/ Bi edo hiru aukeraz

nekatuak bertan utzi eta (nekatuta /fresko) zeudenak har zitzakeen.

Bentariari ordainduz, noski.
Automobilak, dudarik gabe, asmakizun handia dira. Bere izenak
dioenez, (nekez/berez) mugitzen dira ("auto" hori esan nahi du), ez
dute kanpoko inolako indarrik behar -animaliena, adibidez-,. Baina
ondo dakizuen bezala, hori ez da guztiz egia, Autoak (ura/gasolina)
edobeste erregairen bati esker mugitzen dira. Horrelakorik eduki
ezean ez dago autoz ibiltzerik.
Gaurko bentak, bada, ez dira lehengoak bezalakoak:
gasolindegiak ditugu gure "zaldi" eta "mando" berriei jana emateko
lekua. Eta guretzat, bidaiariontzat, argi distiratsuez dei egiten diguten
hotel eta jatetxe ugari errepide (erdian/bazterretan)

Kalakari Taldea

25