Олон улсын эдийн засаг бизнесийн

дээд сургууль

ОУБСМНБ 3-3

Сэдэв: Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Шалгасан багш.......................................... \ маг. Т.Болор-Эрдэнэ \
Гүйцэтгэсэн оюутан................................... \ О. Уранчимэг \

2011 он
 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Òºëºâëºãºº

1. Îðøèë.................................................................................................
........ 2
2. Үндсэн хөрөнгийн тухай ерөнхий
ойлголт........................................... 3-7
 Ãàçàð
 Áàðèëãà
 Áàéãóóëàìæ
 Ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæ
 Ìàë ñ¿ðýã
 ªºðºº áàðüæ áîñãîñîí õºðºíãº
3. ¯íäñýí õºðºíãèéí
àíãèëàë..................................................................... 8-9
4. ¯íäñýí õºðºíãèéí äýëãýðýíã¿é áà õóðààíãóé á¿ðòãýë......................
10-12
5. Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн
бүртгэл ................................................13-14
6. Үндсэн хөрөнгийг үнэлэх
асуудал.......................................................14-19
7. Ñóäàëãààíû õýñýã.........................................................................
19-24
8. Ä¿ãíýëò.............................................................................................
......... 25
9. Íîìûí
æàãñààëò.......................................................................................
26
10. Õàâñðàëò................................................................................
.............. 27-28

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 2

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Îðøèë
Èõýíõ áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õýìæýý
çýðýã ºâºðìºö îíöëîãîîñîî ¿ë õàìààðàí óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãº
ýçýìøñýíýýð ¿éë àæèëëãààãàà õýâèéí ÿâóóëäàã.
Àëèâàà áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí
òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãºòýé áàéõ ¸ñòîé. Õºðºí㺠ãýäýã íü òóõàéí
áàéãóóëëàãûí ìýäýëä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíýòýé þìñûã õýëíý.
Ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíý áîë òóõàéí þìñûí îäîî áîëîí èрýýä¿éä ìºí㺠áîëæ,
òóõàéí áàéãóóëëàãàäàà àøèã îðëîãî àâ÷ðàõ ÷àíàð þì.
Óðò óäààí õóãàöààíû òóðøèä îëîí æèëýýð àøèãëàãäàõ õºðºíãº
ýçýìøñýíýýð òºðèéí áîëîí áèçíåñèéí ÿìàð ÷ áàéãóóëëàãà ¿éë
àæèëàãààãàà òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëæ ¿íäñýí çîðèëòîî õýðýãæ¿¿ëýõ
íºõöºëºº á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã. ªºðººð õýëáýë, ¿íäñýí õºðºíãºã¿éãýýð àæèë
¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýë çîõèîí áàéãóóëæ áàéäàã àæ àõóéí ãàçàð
áàéãóóëëàãà ãýæ õààíà ÷ áàéõã¿é þì.
Ýíý ÷àíàðààð íü ¿íäñýí õºðºíãèéã ãàçàð, áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí
òîíîã òºõººðºìæ, ¿éëäâýðèéí áàãàæ õýðýãñýë, òàâèëãà ãýõ ìýòýýð
àíãèëàí àâ÷ ¿çýõ áºãººä ýäãýýðèéã äîð äóðüäñàí ¿íäñýí øèíæ¿¿äýýð íü
òîäîðõîéëîí îéëãîäîã áàéíà. ¯¿íä:

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 3

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

1. ¯íäñýí õºðºíãèéã áîðëóóëæ àøèã îëîõîä áóñ õàðèí ¿íäñýí ¿éë

àæèëëàãààíä àøèãëàõ çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøèíý. Ýíý øèíæýýðýý
¿íäñýí õºðºí㺠íü áàéãóóëëàãûí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä
÷èãëýãäñýí áàéäàã.
2. ¯íäñýí õºðºí㺠á¿õýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàæ, ýíý ÿâöäàà
ýëýãäýëä çàéëøã¿é îðæ áàéíà. Íýã ¸ñîíäîî ãàçðààñ áóñàä ¿íäñýí
õºðºíãºíä àøèãëàãäàõ õóãàöààãààð íü ýëýãäýë òîîöîæ
¿éëäâýðëýë, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàëä íü øèíãýýäýã
çàð÷èìòàé þì.
3. ¯íäñýí õºðºí㺠íü ÿìàãò áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéæ áàéäàã ó÷ðààñ
áîðëóóëàõàä þìóó ¿éëäâýðëýõýä áàðàà, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë øèã
áèåò áàéäëààðàà íýã óäàà îðîëöîîã¿é áàéíà.

¯íäñýí õºðºíãийн тухай ойлголт

Àëèâàà áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí
òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãºòýé áàéõ ¸ñòîé. Õºðºí㺠ãýäýã íü òóõàéí
áàéãóóëëàãûí ìýäýëä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíýòýé þìñûã õýëíý.
Ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíý áîë òóõàéí þìñûí îäîî áîëîí èрýýä¿éä ìºí㺠áîëæ,
òóõàéí áàéãóóëëàãàäàà àøèã îðëîãî àâ÷ðàõ ÷àíàð þì. Õºðºíãèéã ìºíãºí
õýëáýðò õºðâºõ õóãàöààãààð íü:
À. Ýðãýëòèéí õºðºíãº
Á. Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãº
ÍÁÁÎÓÑ 2-ò çààñíààð íýã æèëèéí äîòîð õºðâºõ õºðºíãèéã ýðãýëòèéí íýã
æèëýýñ äýýø õóãàöààíä õºðâºõ õºðºíãèéã ýðãýëòèéí áóñ õºðºí㺠ãýæ
òîîöíî. Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãèéí ãîë õýñýã íü ¿íäñýí õºðºí㺠þì. ¯íäñýí
õºðºíãºíä ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíä õýä õýäýí þì óó õýäýí 10 æèëýýð
àøèãëàãäàæ, ºðò㺺 ààæìààð ýðã¿¿ëýí íºõäºã àøèãëàëòûí ÿâöàä õýëáýð
ä¿ðñýý ººð÷èëäºãã¿é þìñûã õàðóóëíà. ¯íäñýí õºðºíãèéã äàðààõ
áàéäëààð àíãèëàí á¿ðòãýæ, ýëýãäëèéã òîîöäîã.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 4

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

¯íäñýí õºðºíãº

Õ¿íèé á¿òýýìæ áèé áîëãîñîí Áàéãàëèàñ áèé áîëãîñîí

- Áàðèëãà - Ãàçàð
- Áàéãóóëàìæ - Îé ìîä-óñ
- Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ - Í¿¿ðñ, õ¿äýð çýðýã
óóðõàéí íººö
- Òàâèëãà, ýä õîãøèë - ¯íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë
àìüòàä
- Òýýâðèéí õýðýãñýë
- Çàì øóãàì õîîëîé

¯¿íýýñ ¿çâýë ¿íäñýí õºðºíãºíä ÷óõàì ÿìàð òºðëèéí õºðºí㺠õàìààðàãäàõ

íü õàðàãäàíà. Ýäãýýðýýñ ãàçàð, áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã ¿ë õºäëºõ
õºðºí㺠ãýæ ¿çíý. ¯íäñýí õºðºíãèéí àøèãëàëòûí áàéäàëä õÿíàëò òàâèõ,
ýëýãäýë òîîöîõ, óäèðäëàãàä ìýäýýëëèéã òîäîðõîé ãàðãàæ ºãºõ ¿¿äíýýñ:
1. Ýçýìøëèéí áàéäëààð íü:
- ªºðèéí
- Ò¿ðýýñèéí
2. Àøèãëàãäàõ õ¿ðýýãýýð íü:
- ¯éëäâýðëýëèéí
- ¯éëäâýðëýëèéí áóñ
3. Àøèãëàæ áóé ýñýõýýñ íü:
- Àøèãëàëòàíä áóé
- ͺºöºíä áóé ãýæ àíãèëíà.
¯íäñýí õºðºíãºíä äàðààõ òºðëèéí ¿íý òîîöîæ àøèãëàãäàõ øààðäëàãà ãàðíà.
¯¿íä:
1. Àíõíû áóþó ò¿¿õýí ¿íý
2. ¯ëäýãäýë ¿íý

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 5

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

3. ¯ëäýõ ¿íý
4. Øèíý÷èëñýí ¿íý
Àíõíû ¿íèéã ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí õóâüä áàðüæ áàéãóóëñàí çàðäëààð íü
õóäàëäàæ àâñàí õºðºí㺠áîë õóäàëäàæ àâàõàä òºëñºí ¿íý äýýð íü
òýýâýðëýõ, óãñàð÷ ñóóðèëóóëàõ çàìä äààòãóóëàõ, øààëèéí áîëîí
õóäàëäààíû òàòâàð òºëºõ çýðýã íýìýëò ¿àðäàë ãàðâàë ò¿¿íèéã
îðîëöóóëàí òîîöîîëíî.
¯ëäýãäýë ¿íèéã àíõíû ¿íýýñ àøèãëàãäàõ õóãàöààíä áàéãóóëñàí
ýëýãäëèéã õàñ÷ òîäîðõéîëíî.
¯ëäýõ ¿íèéã àíõíû ¿íýýñ óã õºðºíãèéã àøèãëàëòààñ á¿ð ìºñºí õàñàõ ¿åä
ýðã¿¿ëýí àøèãëàæ áîëîõ ç¿éëèéí áîëîìæèò ¿íèéã õàñ÷ òîäîðõîéëíî.
Øèíý÷èëñýí ¿íèéã çàéëøã¿é øààðäëàãààð òóõàéí õºðºíãèéí àíõíû ¿íèéã
ººð÷ëºõ øèéäâýðýýð òîãòîîíî. Òóõàéëáàë, çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð
äàõèí ¿íýëýõ, áàéãàëèéí áîëîí ¿éëäâýðëýë òåõíèêèéí ãýíýòèéí àþóëä
ºðòñºí, ºðãºòãºæ ººð÷èëñºí çýðýã òîõèîëäîëä òîãòîîíî.
Ýíý ¿íý òîãòîîãäñîí ¿åýñýý àíõíû ¿íèéí àäèë àøèãëàãäàíà.
Èõýíõ áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õýìæýý
çýðýã ºâºðìºö îíöëîãîîñîî ¿ë õàìààðàí óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãº
ýçýìøñýíýýð ¿éë àæèëëãààãàà õýâèéí ÿâóóëäàã. Èéì õºðºíãèéã ¿íäñýí
õºðºí㺠ãýäýã áºãººä äàðààõ øèíæ ÷àíàðòàé þì.
1. Áîðëóóëàõ áóñ, õàðèí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàõ
çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøäýã. Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóä çºâõºí õýâèéí ¿ûë
àæèëëàãààíä àøèãëàõ õºðºíãèéã ¿íäñýí õºðºí㺠ãýæ ¿çíý. Áóñàä
òîõèîëäîëä òóõàéëáàë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí õóäàëäàà ýðõýëäýã
áàéãóóëëàãà ýçýìøèëäýý áóé ãàçðûã áàðàà ìàòåðèàë, àøèãëàãäààã¿é
áàðèëãà, áàéãóóëàìæèéã õºðºí㺠îðóóëàëò ãýæ ¿çíý.
2. Èõýâ÷ëýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàõûí çýðýãöýý ýëýãäýëä
îðäîã. ¯íäñýí õºðºíãèéã îëîí æèëèéí òóðø àøèãëàæ ºãººæèéã íü õ¿ðòäýã.
Õºðºíãèéã õóäàëäàí àâàõàä çàðöóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºðòãèéã
ýëýãäëýýð äàìæóóëàí èðýýä¿éí õóãàöààíä õóâààðèëíà. ¯íäñýí õºðºí㺺ñ
çºâõºí ãàçàðò ýëýãäýë òîîöäîãã¿é. Õàðèí õºðñíèé áîõèðäîëò , öºëæèëò
çýðãèéí óëìààñ õºäºº àæ àõóéãí çîðèóëàëòòàé øàçðûí ¿ðæèë øèì
áàãàñàæ, ¿íý öýíýä ìàòåðèàëëàã áóóðàëò ãàðâàë ýëýãäýë òîîöíî.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 6

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

3. Áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéíà. ¯íäñýí õºðºí㺠íü áèåò шинж

÷àíàðòàé áºãººä ýíý óòãàðàà çîõèîã÷èéí ýðõ, ã¿¿äâèëë çýðýã áèåò áóñ
õºðºí㺺ñ ÿëãààòàé. Ãýâ÷ ¿íäñýí õºðºí㺠íü áîðëóóëàõ çîðèëãîîð
¿éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íä òүүхèé ýä ìàòåðèàëûí íýãýí àäèë
áèåò áàéäëààð îðäîãã¿é.

¯íäñýí õºðºí㺠(Fixed assets) ãýäýã íü ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññò

îëîí óäàà îðîëöäîã, õýëáýð ä¿ðñýý àëääàãã¿é, ààæìààð ýëýãäýæ,
ýëýãäëýý ºðò㺺𺺠äàìæóóëæ ã¿éöýòãýñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ººðèéí
ºðòºãò øèíãýýæ áàéäàã áèåò õºðºí㺠þì.
¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò òýäãýýðèéã îëæ àâàõ áîëîí ñóóðèëóóëàí
àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî.
Àæèë ã¿éëãýý íü áýëýí ìºí㺺ð õèéãäñýí òîõèîëäîëä ºðãèéã ãü òîîöîõîä
õÿëáàð áàéäàã. Èéì òîõèîëäîëä õºðºíãèéí ºðòºã íü ò¿¿íèéã õóäàëäàæ
àâñàí ¿íý äýýð òýýâðèéí çàðäàë, òýýâýðëýëòèéí ¿åèéí äààòãàë,
ñóóðèëóóëàëò, áîëîí áóñàä õîëáîãäîæ ãàðñàí çàðäàëä òºëñºí ìºíãºí
õºðºíãºòýé òýíö¿¿ áàéíà. Õýðâýý õºðºí㺠õóäàëäàæ àâàõòàé õîëáîãäîæ
ºðò òàâüñàí áîë ò¿¿íèé õ¿¿ãèéí çàðäàë íü õºðºíãèéí ºðòºãò îðîõã¿é, õàðèí
õºðºí㺠õóäàëäàæ àâàõàд çýýëñýí ìºíãºíèé өðòөã áîëíî. Ýíý íü òóõàéí
òàéëàíãèéí ¿åèéí çàðäàë áîëíî. Õàðèí õºðºíãèéã áàðüж áàéãóóëàõ ¿åèéí
õ¿¿ãèéí çàðäàë íü õºðºíãèéí ºðòºãò îðíî.

Òýýâðèéí зàðäàë, òýýâýðëýëòèéí ¿åèéí äààòãàë, ñóóðèëóóëàõòàé

õîëáîãäðæ ãàðñàí çàðäëóóä íü õºðíãèéí ºðòºãò îðäîã. Ó÷èð íü ýäãýýð
çàðäëóóä õºðºíãèéã àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõîä çàéëøã¿é õýðýãöýýòýé
áàéäàã. Õàìààðëûí çàðèì ¸ñîîð òýäãýýð íü òóõàéí òàéëàíò ¿åèéí ¿åèéí
çàðäàë áîëîõã¿éãýýð õºðºíãèéí àøèãëàëòûíõ íü õóãàöààíû òóðøèä
õóâààðèëàãääàã.
Áèåò ¿íäñýí õºðºíãºíä áàðèëãà áàéãóóëàìæ, ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ,
ãàçàð ìàë, àìüòàä îðíî. ¯éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ íºõöëèéã
õàíãàæ áàéãàà ¿éëäâýð, áàðèîãà, äóëààí öàõèëãààíû øóãàì ñ¿ëæýý,
àñôàëüòîí çàì, ñóâàã øóóäóó çýðýã õºðºíãèéã áàðèëãà áàéãóóëàìæ ãýíý.
¯éëäâýðëýëèéí ÿâöàä õ¿íèé õºäºëìºðèéí äýìæëýãòýéãýý áàðàà

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 7

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

ìàòåðèàëûí øèíæèéã ººð÷ëºí øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí áàéãàà õºäºëìºðèéí

õýðýãñëèéã ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ ãýíý.
Áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ íü àøèãëàãäàõ
òîäîðõîé õóãàöààòàé, àøèãëàëòûí ÿâöàä àíõíû ¿íýò ÷àíàð àëäàæ áàéäàã.
¯íäñýí õºðºíãèéí ¿íý öýíýý àëäàæ áàéãàà áàéäàë íü ò¿¿íèéã íºõºí
øèíý÷ëýõ ýõ ¿¿ñâýð á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãà áèé áîëãîäîã. Èéìä ¿íäñýí
õºðºíãèéí àíõíû ºðò㺺ñ ýëýãäýë áàéãóóëæ çàðäàëä øèíãýýí óëìààð
á¿òýýãäýõ¿¿íèé îðëîãî íºõäºã. Æèë á¿ð áàéãóóëæ áàéãàà ýëýãäëèéí ñàí
íü øèíý ¿íäñýí õºðºí㺠áèé áîëãîõîä àøèãëàãäàíà.
Ãàçàð (Land)
Ãàçàð áîë ¿éëäâýðëýëèéí îíöãîé õýðýãñýë þì. Ãàçàð íü õýìæýýíèé
õóâüä õÿçãààðëàãäìàë, ¿ð ºãººæèéí õóâüä õÿçãààðã¿é áàéäàã. Ãàçðûã
áàðèëãà áàéãóóëàìæ áàðèõ, òàðèà íîãîî òàðèõ íü óðãóóëàõ çîðèëãîîð
àøèãëàäàã. Çàõ çýýëèéí îðíóóäààð ãàçàð ºì÷èéí îáúåêò áîëæ ¿íäñýí
õºðºí㺺ð á¿ðòãýãääýã.
Ìîíãîë óëñàä ãàçàð íü îëîí çóóí æèëèéí òóðø òºðèéí ìýäýëä áàéñàí
ó÷ðààñ õóâèéí ºì÷èéí îáúåêò áîëæ áàéãààã¿é. Çàõ çýýëèéí õàðèëöààíû
õºãæëèéã äàãàæ ãàçðûí òóõàé, ìîíãîë óëñûí èðãýíä ãàçàð ºì÷ë¿¿ëýõ
òóõàé õóóëü áàòëàãäñàíààð ãàçàð õóâü÷ëàãäàæ ºì÷èéí îáúåêò áîëîõ
ýðõ ç¿éí ¿íäýñ á¿ðäñýí áàéíà.
Ãàçàð íü õ¿íèé õºäºëìºðººð á¿òýýãäýýã¿é õýìæýýíèé õóâüä
ººð÷ëºãäºøã¿é äàâòàãäàøã¿é øèíæòýé áàéäàã òóë ò¿¿íä ýëýãäýë
áàéãóóëäàãã¿é.
Ãàçðûí ºðòºã õóäàëäàí àâñàí ¿íý, õóóëü÷èéí òºëáºð, ãàçðûí ýðõèéí
áè÷ãèéí ºðòºã, ãàçðûã çàñàæ öýâýðëýõ çýðýã õýðýãëýõýä áýëýí
áîëãîõòîé õîëáîãäñîí çàðäëóóä áîëîí áàòàëãàà áàðüöààòàé õîëáîãäñîí
çàðäëóóä îðíî. Õýðýâ øèíý áàðèëãà áàðèõààð ãàçàð õóäàëäàæ àâñàí áîë
õóó÷èí áàðèëãûã íóðààõàä ãàðñàí çàðäàë íü áàðèëãûí ºðòºãò áèø
ãàçðûí ºðòºãò îðíî. Õóó÷èí áàðèëãààñ ýðã¿¿ëæ àøèãëàñàí õºðºíãèéí
õýìæýýãýýð ãàçðûí ºðòãèéã áóóðóóëäàã. Ãàçðûí ºðòºã îðæ áóé
çàðäëóóäûã Ãàçàð äàíñíû äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.
Ìàë (animal husbandry)

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 8

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Ìîíãîë îðíû ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñ, àìüæèðãààíû ãîë õýðýãñýë áîëñîí

ìàëûã áàñ ¿íäñýí õºðºíãºä îðóóëäàã. Ãýõäýý ìàë á¿ðèéã ¿íäñýí õºðºíãºíä
á¿ðòýãäýãã¿é. Ǻâõºí àøèã øèìýý ºã÷ áàéãàà íàñ ã¿éöñýí ¿ðæëèéí áà
àæëûí ìàëûã ¿íäñýí õºðºíãºíä á¿ðòãýäýã.
Åð íü ìàëûã ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë, ýðãýëòèéí ñ¿ðãèéí ìàë ãýæ õî¸ð
á¿ëýã áîëãîí àíãèëäàã. ¯íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë íü òºë, ñ¿¿, ãîîñ ãîîëóóð áîëîí
áóñàä àøèã øèìýý áàéíãà ºã÷ áàéäàã ãýäýã óòãààðàà õºäºëìºðèéí
õýðýãñëèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýëýã áàéíà. Çàâõàí àéìãèéí Öýöýí Óóë ñóìûí
ìàë÷èí Ìîíãîë Óëñûí õºäºëìºðèéí áààòàð Ì.Ãàíáîëä àãñàí “Ìàë áîë ºâñ, óñ,
öýöýã íîãîîã ººõ, ìàõ, ñ¿¿, íîîñ áîëãîí õóâèðãàäàã ìàøèí þì” ãýæ òóí îíîâ÷òîé
òîäîðõîéëñîí áèëýý.
Íàñ ã¿éöýýã¿é áèîëîãèéí ¿ðæèëä îðîîã¿é ìàëûã ºâñºð ìàë èõ áºãººä
¿ðæèë øèìèéí ÷èãëýëýýð àøèãëàõàà áîëüæ õ¿íñíèé çîðèóëàëòààð
ÿëãàãäñàí ìàëûí õàìò ýðãýëòèéí ñ¿ðãèéí ìàëûí á¿ðýëäýõ¿¿íä áàãòàõ áà
ºñâºð ìàë äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí øèíæèéã àãóóëæ áàéäàã áîë çààç
ìàë íü ¿íäñýí õºðºíãèéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõýý áîëüñîí áàéäàã îíöëîã
ÿëãààâàé.
¯íäñýí õºðºíãºíä á¿ðòãýëòýé ìàëä ýëýãäýë áàðàã òîîöäîãã¿é. Ó÷èð
íü ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàëûã íÿëäàõ þì óó õóäàëäàõ òîõèîëäîëä áàðàã àíõíû
ºðò㺺 íºõäºã. Ãýõäýý ºíäºð àøèã øèìòýé ìàë, ºíäºð ¿íýòýé õóðäàí, æîðîî
ìîðü çýðýã ýöýñò íü ºðò㺺 íºõºæ ÷àäàõã¿é ìàëûí àíõíû ºðò㺺ñ ýëýãäýë
áàéãóóëæ áîëíî ãýæ ìàíàé ñóäëàà÷èä ¿çäýã áàéíà.
Áàðèëãà (Buildings)
Áýëýí áàðèëãûã õóäàëäàæ àâàõ ¿åä ò¿¿íèé ºðòºãò õóäàëäàæ
àâñàí ¿íý áîëîí ò¿¿íèéã àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí
çàñâàðûí áîëîí áóñàä á¿õ çàðäëóóä îðíî. Áèçíåñèéí íýãæ ººðºº áàðèëãàà
áàðüæ áóé ¿åä áàðèëãûí ºðòºãò ìàòåðèàë, õºäºëìºð, íýìýãäýë çàðäïàë,
àðõèêòîðûí òºëáºð, áàðüæ áàйх ¿åèéí äààòãàë, áàðèлãà áàðèõòàé
õîëáîãäîí àâñàí çýýëèéí áàðüæ áàéõ ¿åèéí çýýëèéí õ¿¿, õóóëü÷èéí õºëñ,
áàðèëãà áàðèõ çºâøººðºëèéí áè÷ãèéí òºëáºð çýðýã áàðèëãûã áàðüæ
äóóñãàõàä ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî.

Òîíîã òºõººðºìæ (Equipment)

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 9

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Òîíîã òºõººðºìæèéí ºðòºãò ò¿¿íèéã õóäàëäàæ àâàõ áîëîí àøèãëàõàä

áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî. Ýíý çàðäàëä
õóäàëäàí àâñàí ¿íý, òýýâðèéí áîëîí 纺õ à÷èõ çàðäàë, äààòãàë,
õóäàëäààíû òàòâàð, õóäàëäàæ àâñàí çàðäàë ñóóðèëóóëàõòàé
õîëáîãäñîí çàðäàë, òóðøèëòûí àæèëëàãààíû çàðäëóóä îðíî.
Ãðóïïýýð õóäàëäàæ àâàõ (Group purchases)
Çàðèì òîõèîëäîëä ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíã¿¿äèéã íèéëáýð ä¿íãýýð
íü õóäàëäàæ àâäàã. Ãàçàð íü ýëýãääýãã¿é, àøèãëàëòûí õóãàöàà íü
õÿçãààðã¿é áàéäàã òóë ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíãºä òóñàä íü äàí õºòëºõ
¸ñòîé. Èéìýýñ ÷ õóäàëäàæ àâñàí íèéò ä¿í íü ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíãºä
õóâààðèëëàãäàõ ¸ñòîé.

¯íäñýí õºðºíãèéí àíãèëàë ¿íýëãýý

Óðò óäààí õóãàöààíû òóðøèä îëîí æèëýýð àøèãëàãäàõ õºðºíãº
ýçýìøñýíýýð òºðèéí áîëîí áèçíåñèéí ÿìàð ÷ áàéãóóëëàãà ¿éë
àæèëàãààãàà òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëæ ¿íäñýí çîðèëòîî õýðýãæ¿¿ëýõ
íºõöºëºº á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã. ªºðººð õýëáýë, ¿íäñýí õºðºíãºã¿éãýýð àæèë
¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýë çîõèîí áàéãóóëæ áàéäàã àæ àõóéí ãàçàð
áàéãóóëëàãà ãýæ õààíà ÷ áàéõã¿é þì.
Ýíý ÷àíàðààð íü ¿íäñýí õºðºíãèéã ãàçàð, áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí
òîíîã òºõººðºìæ, ¿éëäâýðèéí áàãàæ õýðýãñýë, òàâèëãà ãýõ ìýòýýð
àíãèëàí àâ÷ ¿çýõ áºãººä ýäãýýðèéã äîð äóðüäñàí ¿íäñýí øèíæ¿¿äýýð íü
òîäîðõîéëîí îéëãîäîã áàéíà. ¯¿íä:
4. ¯íäñýí õºðºíãèéã áîðëóóëæ àøèã îëîõîä áóñ õàðèí ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãààíä àøèãëàõ çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøèíý. Ýíý øèíæýýðýý
¿íäñýí õºðºí㺠íü áàéãóóëëàãûí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä
÷èãëýãäñýí áàéäàã.
5. ¯íäñýí õºðºí㺠á¿õýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàæ, ýíý ÿâöäàà
ýëýãäýëä çàéëøã¿é îðæ áàéíà. Íýã ¸ñîíäîî ãàçðààñ áóñàä ¿íäñýí
õºðºíãºíä àøèãëàãäàõ õóãàöààãààð íü ýëýãäýë òîîöîæ
¿éëäâýðëýë, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàëä íü øèíãýýäýã
çàð÷èìòàé þì.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 10

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

6. ¯íäñýí õºðºí㺠íü ÿìàãò áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéæ áàéäàã ó÷ðààñ

áîðëóóëàõàä þìóó ¿éëäâýðëýõýä áàðàà, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë øèã
áèåò áàéäëààðàà íýã óäàà îðîëöîîã¿é áàéíà.
Äýýðõ îéëãîëòóóäààñ ä¿ãíýëò õèéæ ¿çâýë ¿íäñýí õºðºí㺠ãýäýã íü àæ
àõóéí ¿éë àæèëëàãààíä íýã æèëýýñ äýýø õóãàöààãààð îðîëöäîã, àíõíû
ä¿ðñ, õýëáýðýý ººð÷ëºõã¿é áîëîâ÷ ÷àíàð áàéäëàà ààæìààð àëääàã,
àíõíû ºðò㺺 ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíä ýëýãäëèéí òîîöîîíû
æóðìààð øèíãýýæ áèåò áîäèòîéãîîð îðøèí áàéãàà õºðºíã¿¿ä þì.

¯íäñýí õºðºíãº

Ýçýìøëèéí áàéäëààð íü - ªºðèéí

- Ò¿ðýýñèéí

Àøèãëàëòûí õ¿ðýýãýýð íü - ¯éëäâýðëýëèéí

- ¯éëäâýðëýëèéí áóñ

Àøèãëàëòûí áàéäëààð íü - Àøèãëàëòàíä áàéãàà

- ͺºöºíä áàéãàà

Ãàðàë ¿¿ñëýýð íü - Õºäºëìºðººð á¿òñýí

- Áàéãàëèéí ãàðàëòàé

Үндсэн хөрөнгийн өртөг

¯íäñýí õºðºíãèéí ÷óõàë íýã õýñýã áîë ºðòºã þì. ªðòºã ãýäýã íü
õóäàëäàã÷èéí ç¿ãýýñ àëü íýãýí ýä þìñ îáåúêòûã àðèëæààëàõàä áýëýí
áàéãàà ºì÷èéã õóäàëäàí àâàã÷èéí òààìàãëàëûí õýìæ¿¿ð þì. ¿íäñýí
õºðºíãèéí ºðòãèéã çºâ òîãòîîõ ÿâäàë äàðààõü õýðýãöýýíýýñ ¿¿ñ÷
ãàðäàã. ¯¿íä:
1. Òóõàéí õºðºíãèéã çàõ çýýë äýýð õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ¿íý
òîãòîîõîä
2. ªì÷èéí ýçíèé ç¿ãýýñ çýýëèéí áàðüöàà áàòàëãàà áîëãîõîä

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 11

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

3. Ýäèéí çàñàãò ìºíãºíèé ýð¿¿ë õºäºë㺺í õèéõýä

4. Äààòãàëûí ¿éë ÿâöûã çºâ æîëîîäîõ (îäîî õýäýí òºãðºãèéí ¿íý
áîäèòîéãîîð ¿ëäñýí áàéíà ãýäãýýñ õàìààðíà)
5. Íèéãìèéí øààðäëàãûí óëìààñ òºðèéí ç¿ãýýñ çàðèì òóõàéí
îáúåêòûã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ, õýðýãöýý ãàðâàë õºðºíãèéí
¿íýëãýý õèéõ øààðäëàãà òàâèãäàõàä
6. ¯íäñýí õºðºíãºíä òàòâàð íîãäóóëàõ õóâü õýìæýýã çºâ
òîäîðõîéëîõîä
7. ¯íäñýí õºðºíãèéí ò¿ðýýñèéí ãýðýýã õèéõ ñóóðü áîëãîõîä
8. Òóõàéí êîìïàíèéí õóâüä ýëýãäýë õîðîãäëûí øèìòãýë òîãòîîõîä
çýðýã õýðýãöýý øààðäëàãà çàéëøã¿é òàâèãääàã áàéíà.

¯íäñýí õºðºíãèéí îðëîãî çàðëàãûí

äýëãýðýíã¿é õóðààíãóé á¿ðòãýë

Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíы ÿâöàä ¿íäñýí õºðºíãèéã íýìæ áýëòãýõ,

ýëýãäýæ õóó÷èðñàí, èë¿¿äýë үëäñэí, ãýíýòèéí òîõèîëäëîîð óñòñàí
õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ õýðýãöýý çàéëøã¿é ãàð÷ áàéäàã. Ýíý íºõöºëä
áàéãóóëëàãûí äàðãûí òóøààëààð òîìèëîãäìîí êîìèññ ¿íäñýí õºðºíãéèã
îðëîãîä õ¿ëýýí àâàõ äàíñíààñ õàñàõ àêòûã àëáàí ¸ñîîð ãàðãàíà.
¯íäñýí õºðºíãèéí îðëîãûí àêòûã ¿íäýñëýí ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ,
áàðèëãà áàéãóóëàìæ, òýýâðèéí õýðýãñýë òóñ á¿ðò äýëãýðýíã¿é
á¿ðòãýëèéí êàðò õºòëºõ áà áóñàä õºðºíãºíä äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéí
äýâòýð íýýæ õºòºëíº. Ýäãýýð äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä õºðºíãèéí íýð, á¿òýö
á¿ðýëäýõ¿¿í, á¿ðòãýëèéí áà õóâèéí äóãààð îðëîãîä àâñàí îí ñàð ºäºð àëü
öåõ òàñàã, ÿìàð çîðèóëàëòààð àøèãëàõ, õ¿÷èí ÷àäàë, òåõíèêèéí áóñàä
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, àíõíû ¿íý, àøèãëàãäàõ õóãàöàà, ýëýãäýë òîîöîõ íîðì õýìæýý
êîìèññûí ãèø¿¿äèéíãàðûí ¿ñýã çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîäîðõîé õàðóóëíà.
Äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã ¿íäýñëýí õóðààíãóé á¿ðòãýëèéí æóðíàëä
áè÷èëò õèéíý. ¯íäñýí õºðºí㺠íü äàðààõ ã¿éëãýýí¿¿äýýð íýìýãäýë áè÷èëò
õèéíý. ¯¿íä:
Õóäàëäàí àâáàë “Ìºíãºí õºðºí㺔 áà “Àâëàãà” äàíñíû êðåäèòýýñ,
áàðüæ áàéãóóëáàë ò¿¿íòýé õîëáîãäîí ãàðñàí “Çàðäëûí” äàíñíû
ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 12
 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

êðåäèòýýñ, ï¿¿ñ êîìïàíèé ãèø¿¿ä õóâü íèéë¿¿ëáýë “Õóâü íèéë¿¿ëñýí

õºðºí㺔 äàíñíû êðåäèòýýñ, áóñäàä áýëýã, õàíäèâààð ºãâºë “Áýëýã
õàíäèâûí ºãëºã” äàíñíû êðåäèòýýñ, òºëáºð õàðèóöàã÷ ºðºí人 ºãâºë
“Àâëàãà” äàíñíû êðåäèòýýñ, ¿íäñýí õºðºíãèéã ºðòãºòãºí øèíý÷ëýõ,
á¿ðýëäýõ¿¿íèéã ñîëèí çàñâàðëàõ çýðãýýð ò¿¿íèé àøèãëàãäàõ õóãàöààã
óðòàñãàõ, íýìýëò çàðäàë ãàðâàë ò¿¿íèéã êàïèòàëæóóëàí ¿íäñýí
õºðºíãèéí ¿íèéã íýìýãä¿¿ëæ “ Êàïèòàëæóóëàõ çàðäàë” äàíñíû êðåäèòýýñ
òóñ òóñ “¯íäñýí õºðºí㺔 äàíñíû äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.
¯íäñýí õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõäàà äàíñíààñ õàñàõ àêòûã
¿íäýñëýíý. Óã àêòàíä õºðºíãèéí íýð, á¿òýí á¿ðýëäýõ¿¿í, àíõíû ¿íý,
àøèãëàãäñàí õóãàöàà, àøèãëàëòààñ õàñàõ øàëòãààí, àøèãëàëòûí
õóãàöààíä áàéãóóëñàí ýëýãäýë, õèéñýí çàñâàð, óñòãàëààñ àøèãëàõ
ç¿éë, óñòãàëààñ ãàðàõ õîõèðîë êîìèññûí ãèø¿¿äèéí ãàðûí ¿ñýã òîäîðõîé
òóñãàãäàõ ¸ñòîé. Àêòûã áàéãóóëëàãûí óäèðäàõ çºâëºë õóâüöàà
ýçýìøèã÷äèéí õóðëààñ çºâøººðñºí ¿åä äàíñíû áè÷èëò õèéíý. ¯¿íä:
äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã êàðòàíä õîëáîãäîõ áè÷èëòèéã õèéæ àðõèâò
øèëæ¿¿ëíý. Õóðààíãóé á¿ðòãýëèéí æóðíàëä õàñàãäñàí øàëòãààíûã
õàðãàëçàí õîëáîãäîõ áè÷èëòèéã õèéíý. Ýõëýýä ÿìàð÷ øàëòãààíààð
õàñàãäñàí äàðààõ åðºíõèé áè÷èëòèéã õèéíý. ¯¿íä: àøèãëàëòûí
õóãàöààíä áàéãóóëñàí ýëýãäëèéí ä¿íãýýð “Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë”
äàíñíû äåáåò, “¯íäñýí õºðºí㺔 äàíñíû êðåäèò ãýñýí áè÷èëòèéã õèéæ
òóõàéí õºðºíãèéí ýëäýãäëèéã õààíà. Ýëýãäëýýðýý àíõíû ¿íýý íºõñºí
õºðºíãèéã àêòàëáàë àêòëàõòàé õîëáîãäîí øàðñàí çàðäëûã “¯íäñýí õºðºíãº
õàñàëòûí çàðäàë” äàíñíû äåáåòýä õîëáîãäîõ çàðäëûí äàíñíààñ,
óñòãàëààñ çîõèõ ç¿éëèéã ýðã¿¿ëýí àøèãëàâàë “Óñòãëûí îðëîãî” äàíñíû
êðåäèòýýñ,”̺í㺔 , “Ñýëáýã, ìàòåðèàë” äàíñíû äåáåòýä àøèãëàæ áîëîõ
¿íýýð îðëîãîäîíî. Õàðèí õóäàëäâàë õóäàëäñàí ¿íýýð íü “¯íäñýí õºðºíãº
áîðëóóëñíû îðëîãî” äàíñíû êðåäèò, “ ̺íãºí õºðºíãº, àâëàãà” äàíñíû
äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.

Æèøýý íü: Гàçàð áîëîí áàðèëãà íèéòýä 850.000 òºãðºãººð õóäàëäàæ

àâñàí. Íèéò ä¿íã õóâààðèëàõûí òóëä þóí ºìíº õýðýâ òýäãýýðèéã òóñ
òóñàä íü õóäàëäàæ àâñàí áîë õýäèéã àâ÷ áîëîõûã òîîöîîä íèéò ä¿íä ýçëýõ

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 13

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

õóâèéí æèíã òîîöíî. Õýðýâ òóñ òóñàä íü àâáàë ãàçðûã 100.000 òºãðºãººð
áàðèëãûí 900.000 òºãðºãººð õóäàëäàæ àâñàí ãýæ òîîöñîí. Ýíý òîõèîëäîëä
íèéò ä¿íãèéí 10 % áóþó 85.000 òºãðºã íü ãàçàðò, 90% áóþó 765.000
òºãðºã íü áàðèëãàä õóâààðèëàãäàõ áîëæ áàéí. ¯¿íèéã äàðààõ áàéäëààð
¿ç¿¿ëáýë:
¯íýëãýý Õóâü
Õóâààðèëàëò
Ãàçàð 100.000 10% 85.000¥
Áàðèëãà 900.000 90% 765.000¥
Íèéò 1000.000 100
850.000¥
Çàðèìäàà õýä õýäýí õºðºíãèéã áººíººð íýã íèéëáýð ä¿íãýýð
õóäàëäàí àâàõ òîõèîëäîë ãàðäàã. Ýíý ¿åä íýã íèéëáýð ä¿íã õºðºí㺠òóñ
á¿ðò õóâààðèëàõ øààðäëàãà ãàð÷ èðíý. Õóäàëäàí àâàëòûí ¿íèéã
õºðºíã¿¿äýä õóâààðèëàõäàà òóõàéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéã õàìãèéí ñàéí
òîäîðõîéëæ ÷àäàõ ¿íýëãýýí äýýð ¿íäýñëýäýã.
Èéì ¿íýëãýýí¿¿äýä çàõ çýýëèéí ¿íý, òóñãàé ìýðãýæëèéí
áàéãóóëëàãààð (õºðºíãèéí ¿íýëãýýíèé ãàçàð, òàòâàðûí àëáà, äààòãàëûí
áàéãóóëëàãà ãýõ ìýò) ¿íýë¿¿ëñýí ¿íýëãýý, èðýýä¿éí öýâýð ìºíãºí
óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíý çýðýã ¿íýëãýýí¿¿äèéí çàð÷èìóóä áàéæ áîëíî.
Íèéò áàãö õóäàëäàí àâàëòûí ¿íèéã õºðºí㺠òóñ á¿ðò õóâààðèëàõ 2 àðãà
áàéäàã. ¯¿íä:
1. Ïðîïîðöèàíàëü àðãà
2. ªñºëòèéí àðãà
Õýðâýý õºðºí㺠òóñ á¿ðèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéã íèéò çàõ çýýëèéí çíýä
ýçëýæ áàéãàà õóâèéí æèí äýýð ¿íäýñëýí õóâààðèëæ áàéãàà áîë ýíý
àðãûã “Ïðîïîðöèàíàëü àðãà” ãýíý.
Õýðâýý õóäàëäàí àâñàí õºðºíã¿¿äèéí çàðèìûíõ íü çàõ çýýëèéí ¿íý
òîäîðõîé çàðèìûíõ íü òîäîðõîé áóñ áàéâàë ¿åä ýõëýýä çàõ çýýëèéí ¿íý íü
òîäîðõîé õºðºíã¿¿äýä õóäàëäàí àâàëòûí ¿íýýñ õóâààðèëàëò õèéæ ¿ëäñýí
ä¿íã çàõ çýýëèéí ¿íý íü òîäîðõîé áóñ õºðºíã¿¿äýä õóâààðèëäàã. Ýíý àðãûã
“ªñºëòèéí àðãà” ãýæ íýðëýäýã.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 14

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Æèøýý íü: “ªð㺺” êîìïàíè íü ãàçàð, áàðèëãà, òîíîã òºõººðºìæ, òàâèëãà

ýä õîãøëûã íèéò 40.000.000 òºãðºãººð õóäàëäàí àâ÷ýý. Ýäãýýð
õºðºíãºòýé èæèî õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí ¿íý äàðààõ áàéäàëòàé áàéñàí.
¯¿íä: ãàçàð 5.500.000òºãðºã, áàðèëãà 31.000.000 òºãðºã, òîíîã
òºõººðºìæ 6.000.000 òºãðºã, òàâèëãà ýä õîãøèë 3.500.000 òºãðºã
áàéñàí.
“Ïðîïîðöèàíàëü àðãà”-ààð õóâààðèëàëò õèéå.

Хөрөнгийн ЗЗҮ Худалдан Нийт дүн Хөрөнгө тус

төрөл авалтын бүрийн өртөг
хувийн жин
Газар
5500000 12% 40000000 4800000
Барилга
31000000 67% 40000000 26800000
Тоног
төхөөрөмж 6000000 13% 40000000 5200000
Тавилга эд
хогшил 3500000 8% 40000000 3200000

46000000 100% 40000000

Õóäàëäàí àâàëòûí æóðãàëûí áè÷èëò:

Äò Ãàçàð 4.800.000
Äò Áàðèëãà 26.800.000
Äò Òîíîã òºõººðºìæ 5.200.000
Äò Òàâèëãà ýä õîãøèë 3.200.000
Êò ̺íãºí õºðºí㺠40.000.000

¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäëèéí á¿ðòãýë

Ãàçðààñ áóñàä á¿õ ¿íäñýí õºðºí㺠àøèãëàëòûí õóãàöààíä
òîäîðõîé õýìæýýãýýð ýëýãäýæ áàéäàã. Íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººð÷
á¿ðòãýëèéí çàð÷èì ¸ñîîð ¿íäñýí õºðºíãèéí ºðòãèéã àøèãëàëòûíõ íü
õóãàöààíä àøèãëàñàí áàéäëààñ íü õàìààð÷ õóâààðèëæ ºãíº ãýæ çààñàí
ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 15
 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

áàéäàã. Ýíý ¿éë àæèëëàãààã ýëýãäëèéí á¿ðòãýë ãýäýã. Ò¿¿íèé çîðèëãî

íü óðò õóãàöààò áîäèò õºðºíãèéí ºðòãèéã àøèãëàëòûíõ íü õóãàöàà
çàðäàë øèíãýýæ õóâààðèëàõ ÿâäàë þì.
1. Ãàçðààñ áóñàä á¿õ óðò õóãàöààò áîäèò õºðºí㺠íü
õÿçãààðëàãäìàë àøèãëàëòûí õóãàöààòàé áàéäàã. Ýíý àøèãëàëòûí
õóãàöààíû òóðøèä ýäãýýð õºðºíãèéí ºðòºã íü çàðäàëä øèíãýýõ
õÿçãààðëàãäìàë àøèãëàëòûí õóãàöààíû 2 ¿íäñýí çàð÷èì íü áèåò
áîëîí ìîðàëèéí ýëýãäýë þì. Áèåò ýëýãäýë íü òýäãýýðèéã àøèãëàñàí
áîëîí íàð ñàëõè ãýõ ìýò áàéãàëèéí õ¿÷èí ç¿éëñ¿¿äèéí ¿ð ä¿íä áèé
áîëäîã. ßíç á¿ðèéí çàñâàðóóäûí ¿ð ä¿íä ¿íäñýí õºðºíãèéí àæèëëàãàà
íü ñàéæðàõ áºãººä àøèãëàëòûí õóãàöàà íü óðòàñäàã. Ãýõäýý
¿íäñýí õºðºí㺠á¿ð èéì áàéæ ÷àääàãã¿é. Ìîðàëûí ýëýãäýë íü
øèíæëýõ óõààí, òåõíèê õºãæñºíèé ¿ð ä¿íä ¿íäñýí õºðºí㺠íü îð÷èí
¿åèéí øààðäëàãûã õàíãàõàà áîëèñîíû óëìààñ ¿¿ñäýã. Èõýâ÷ëýí
íÿãòëàí áîäîã÷ íü áèåò ýëýãäëèéã àâ÷ ¿çýõýýñ áèø ìîðàëèéí
ýëýãäëèéã òýð áîëãîí àâ÷ ¿çäýãã¿é.
2. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëä õýðýãëýãääýã “Ýëýãäýë” ãýäýã íýð òîì¸úî
íü õºðºíãèéí áèåò ýëýãäýë áóþó çàõ çýýëèéí ¿íèéí áóóðàëò ãýäýã
óòãààð õýðýãëýãääýãã¿é. Ýëýãäýë ãýäýã íü àøèãëàëòûíõ íü
õóãàöààíû òóðøèä ºðòãèéã íü õóâààðèëàõ çàðäàëä øèíãýýõ ÿâäàë
þì.
3. Ýëýãäýë íü ¿íýëãýýíèé ¿éë ÿâö áèø þì. ªðòãèéí çàð÷èì ¸ñîîð
á¿ðòãýëèéí áè÷èëò¿¿äèéã õàäãàëæ áàéõ ¸ñòîé áºãººä ýíý íü ¿íèéí
ò¿âøèíãèéí ººð÷ëºëòèéã òóñãàíà ãýñýí ¿ã áèø. Õºðºíãèéí çàõ
çýýëèéí ¿íý íü àíõíû ºðò㺺ñ ºñºõ òîõèîëäîëä àíõíû ºðòºã äýýð
¿íäýñëýæ ýëýãäëèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí á¿ðòãýõ ¸ñòîé. Ó÷èð íü
ýëýãäýë íü õóâààðèëàëò áîëîõîîñ áèø ¿íýëãýýíèé ¿éë ÿâö áèø þì.
Ýëýãäýë òîîöîõîä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä:
1. Àíõíû ºðòºã
2. ¯ëäýõ ºðòºã
3. Ýëýãäýõ ºðòºã
4. Òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 16

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Àíõíû ºðòºã: (Cost) ªìíº òàéëáàðëàñíààð àíõíû ºðòºã ãýäýã íü

õóäàëäàæ àâñàí öýâýð ¿íý äýýð ò¿¿íèéã ñóóðèëóóëæ àøèãëàëòàíä
áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëûã íýìñýí ä¿íã õýëíý.
¯ëäýõ ºðòºã: (Residual value) ¿íäñýí õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ
¿åä ò¿¿íýýñ ¿ëäýõ ç¿éëñèéã õóäàëäàõàä îëæ áîëîõ ºðòºã þì.
Ýëýãäýõ ºðòºã: (Depreviable cost) Õºðºíãèéí ýëýãäýõ ºðòºã
ãýäýã íü ò¿¿íèé àíõíû ºðò㺺ñ ¿ëäýõ ºðòãèéã õàññàí ä¿íã õýëíý.
Òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà: (Estimated useful life)
õºðºíãèéí òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà ãýäýã íü õºðºí㺺ñ õ¿ëýýãäýæ
áóé ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí íèéò òîî þì. ¯éë÷èëãýýíèé íýãæèä õºðºíãèéã
àøèãëàõààð õ¿ëýýãäýæ áóé æèë, ¿éëäâýðëýõýýð õ¿ëýýãäýæ áóé
á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæ, àâòîìàøèíû ÿâàõ êèëîìåòð çýðýã ýíãèéí
õýìæ¿¿ð¿¿äèéã àâ÷ áîëíî. Õºðºíãèéí òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöààã
òîãòîîõäîî íÿãòëàí áîäîã÷èä õîëáîãäîõ á¿õ ìýäýýëëèéã àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé.
¯¿íä:
1. Èæèë õºðºíãèéí ºìíºõ òóðøëàãûã ñóäëàõ
2. Óã õºðºíãèéí îäîîãèéí íºõöºëä áàéäëûí àâ÷ ¿çýõ
3. Áàéãóóëëàãûíõàà çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé áîäëîãî
4. Òóõàéí ¿åèéí òåõíîëîãè áîëîí àæ ¿éëäâýðèéí õàíäëàãà

¯íäñýí õºðºíãèéã ¿íýëýõ àñóóäàë

¯íäñýí õºðºíãèéã íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàíñàíä àíõíû ºðò㺺ð íü
á¿ðòãýíý. ªðòºã ãýäýã íü õºðºíãèéí õóäàëäàí àâàõ áîëîí áàðüæ
áàéãóóëàõ ¿åä òóõàéí õºðºíãèéã îëæ àâàõûí òóëä òºëñºí ìºíãº, ìºíãºòýé
àäèëòãàõ ç¿éëñ, ýñâýë áóñàä òºðëèéí íºõºí òºëººñèéí áîëîìæèò ¿íý öýíý
þì. Àíõíû ºðòºã íü õóäàëäàæ àâñàí, ººðºº áàðüæ áàéãóóëñàí çýðãýýñ
õàìààð÷ òîîöîîëîõ àðãà÷ëàëûí õóâüä ÿíç á¿ð áàéíà.
Õóäàëäàí àâñàí õºðºíãº: Õóäàëäàí àâñàí õºðºíèéí àíõíû ºðòãèéã
õóäàëäàí àâñàí ¿íý áà áóñàä çàðäëààð òîäîðõîéëíî. Õóäàëäàí àâñàí
ºðòºãò òºëáºð õèéñýí çíäñýí ä¿í ãààëèéí òàòüàð, ýðãýæ ¿ë òºëºãäºõ
õóäàëäààíû òàòâàð áàãòàõ áºãººä õóäàëäààíû õºíãºëºëòèéã õàñàæ
òîîöäîã. Àíõíû ºðòºãò òýýâýðëýëò, òýýâýð áýëòãýëèéí àøèëëàãààíû
ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 17
 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

çàðäàë ñóóðèëóóëàëõ àæèëëàãààíû çàðäëóóä áàãòàíà. Àíõíû ºðòãèéã

ýëýãä¿¿ëýõ çàìààð èëýýä¿éí çàðäàëä õóâààðèëíà. ªðãºòãºí
ñàéæðóóëàëò îðëóóëàëò çýðýã àëèâàà ºðòºã ãü èðýýä¿éä àøèãëàõ
áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëæ áàéâàë õºðºíãèéí àíõíû ºðòºã äýýð íýìæ áîëíî.
Ãàçðûí ºðòºã: Ãàçðûí ºðòãèéã õóäàëäàí àâàõ ¿íý àøèãëàõàä áýëýí
áîëîõòîé õîëáîãäñîí êàðäëûí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëíî. Òóõàéëáàë:
1. Õóäàëäàí àâàõ ¿íý
2. Ãàçðûí ýðõèéí áè÷èã, á¿ðòãýëèéí õºëñ
3. Ãàçðûã àøèãëàëòàíä îðëóóëàõòàé õîëáîãäîí ãàðäàã ¿íýëãýý
(áîíèòèðàâêà), öýâýðëýãýý áîëîâñðóóëàëòûí áóñàä çàðäàë
4. Àâ÷ áàéãàà ãàçàðòàé õîëáîîòîé áàðüöàà ºð òºëáºðòéý õîëáîãäñîí
áóñàä ¿¿ðýã õàðèóöëàãà
5. Öààøèä óäààí õóãàöààãààð àøèãëàãäàæ ¿ð ä¿í íü ãàðàõ
áîëîâñðóóëàëòûí çàðäàë çýðýã áîëíî.
Áàðèëàãà áàðèõ çîðèëãîîð ãàçàð õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä øèíý
áàðèëãà áàðüæ ýõëýõýýñ ºìíº íàðñàí á¿õ çàðäëûã ãàçðûí ºðòºãò
îðëóóëíà.
Õóó÷èí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã çàéëóóëàõ, òàëáàé öýâýðëýõ,
òýãøëýõ çàðäëóóä äýýðõè ºðòºã îðíî. Õàðèí õóó÷èí áàðèëãààñ îëñîí
îðëîãûã ãàçðûí ¿íèéã áóóðàëò ãýæ ¿çíý.
ßâãàí õ¿íèé çàì, àâòî çàì, ãóäàìæíû ãýðýëò¿¿ëýã, óñíû øóãàì,
óñàëãààíû ñèñòåì çýðãèéã çºâõºí òóñãàé ¿íýëãýýãýýð ãàçàð äàíñàíä
òóñãàíà. ªºðèéí ýçýìøëèéí ãàçàðò áàéãóóëñàí íóóð, öººðºì, çàìûã ãàçàð
áà áàðèëãà áàéãóóëàìæ ãýæ àíãèëàí á¿ðòãýæ áîëíî.
Ãàçàð íü ¿íäñýí õºðºí㺠áîëîâ÷ äàõèí áîðëóóëæ àøèã îëîõ çîðèëãîîð
ºì÷èëæ áàéãàà áîë õºðºí㺠îðëóóëàëò ãýæ ¿çíý. Õàðèí ¿ë õºäëºõ
õºðºíãèéí õóäàëäàà ýðõýëäýã êîìïàíè ºì÷ëºë人 áàéãàà áîðëóóëàõ
ãàçðûã áàðàà ìàòåðèàë ãýæ ¿çíý.
Áàðèëãûí ºðòºã: Áàðèëãûí ºðòºãò õóäàëäàí àâàõ, áàðüæ
áàéãóóëàõòàé õîëáîãäñîí á¿õ çàðäàë îðíî. Ýíä áàðèëãà áàðèõàä ãàðñàí
ìàòåðèàë, õºäºëìºð ¿éëäâýðëýëèéí áóñàä çàðäàë, ìýðãýæëèéí
áàéãóóëëàãûí õºëñ, áàðèõ çºâøººðëèéí ºðòºã çýðýã áàãòàíà.
Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààð áàðèëãûí àæëûã ã¿éöýòã¿¿ëñýí áîë

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 18

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

ãýðýýíèé äàãóó ã¿éöýòãýã÷ òàë áàðèìòûí ä¿íãýýð áàðèëãûí ºðòãèéã

òîãòîîíî. Õóó÷èí áàðèëãà äóóñãàõòàé õîëáîãäñîí çàðäàë ãàçðûí ºðòºãò
îðîõ òóë ñóóðèéí í¿õ óõàæ ýõëýõýýñ õîéøõè çàðäàë øèíý áàðèëãûí
ºðòºãò îðíî.
Òîíîã òºõººðºìæ ºðòºã: Òîíîã òºõººðºìæèíä òýýâðèéí õýðýãñýë,
¿éëäâýðëýëèéí áà êîíòîðûí òîíîã òºõººðºìæ, òàâèëãà çýðýã ¿íäñýí
õºðºíã¿¿ä îðíî. Ýäãýýð õºðºíãèéã õóäàëäàí àâñàí ¿íý, òýýâðèéí çàðäàë,
òýýâýðëýõ ¿åèéí äààòãàëûí çàðäàë, óãñàð÷ ñóóðèëóóëàõ çàðäàë,
òóðøèëòûí çàðäàë çýðýã çàðäëûí íèéëáýðýýð ¿íýëíý.
Ìàëûí ºðòºã: õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàëûí ºðòãèéã
õóäàëäàæ àâñàí ¿íý áà òóóâàðëàëò, òýýâýðëýëòèéí çàðäëûí íèéëáýðýýð
òîäîðõîéëíî. Ìàíàé ìàë àæ àõóéí ñàëáàðò èõýâ÷ëýí ìàëàà ººðñ人
¿ðæ¿¿ëæ ºñãºäºã. Èéìä ººðò áèé áîëãîñîí ìàëûí ºðòãèéã òîîöîõäîî àíõ òºë
áîëñîí ýõíèé ºðòºã äýýð ¿íäñýí ñ¿ðýãò íàñ äýâøìõ õ¿ðòýë ãàðñàí ºñºëòèéí
ºðòãèéã íýìæ òîäîðõîéëíî. Ìàíàéä ìàëûí ºðòãèéã òîîöäîã ìàø ñàéí
áîëîâñðóóëàãäñàí íàðèéí àðãà ç¿é áèé ãýäãèéã îþóòàí ñóäëàà÷èä
àíõààð÷ ñýðãýýí ýçýìøèõ òàëààð àæèëëàõ õýðýãòýé.
ªºðºº áàðüæ áîëãîñîí õºðºíãº:
Êîìïàíèóä ÿíç á¿ðèéí õºðºíãèéã ººðñ人 äîòîîääîî áàðüæ á¿òýýí áèé
áîëãîäîã. Ýíý òîõèîëäîëä á¿òýýí áîñãîëòûí ºðòºã òîîöîõîä øóóä ìàòåðèàë,
øóóä õºäºëìºðèéí çàðäëûã òîäîðõîéëîõîä õÿëáàð áàéäàã.
Çàðèì òîõèîëäîëä êîìïàíèóä íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí áàðèëãà
áàéãóóëàìæèéã ººðñäèéí õ¿÷ýýð á¿òýýí áîñãîäîã. Ýíý ¿åä àðõèòåêòóðûí
õºëñ, çºâøººðëèéí õóðààìæ, áàðèëãûí ñóóðü óõàõ çàðäàë, óã áàðèëãûã
áàðèõàä çàðöóóëñàí ìàòåðèàë, õºäºëìºð, ¿éëäâýðëýëèéí áóñàä
çàðäëóóäûã áàðèëãûí ºðòºãò øèíãýíý.
Óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãèéã îëæ áýëòãýõäýý èõýâ÷ëýí
óðò õóãàöààíû çýýë àâ÷, ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã. Èõ õýìæýýíèé óðò õóãàöààíû
çýýë àâñàíààð çýýëèéí õ¿¿ãèéí çàðäàë èõýñäýã ó÷ðààñ çýýëèéí õ¿¿ã
òàéëàíò õóãàöààíû çàðäàë ãýæ ¿çýõ ¿¿ ãýñýí àñóóäàë ãàð÷ èðäýã. Ýíý
íü èõ ìàðãààíòàé àñóóäàë þì. ÍÁÁ-èéí ìýðãýæèëòýí¿¿ä õ¿¿ãèéí àñóóäëûã
çîõèöóóëàõ 3 õóâèëáàðûã ñàíàë áîëãîäîã. ¯¿íä:

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 19

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

1. Õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõã¿éãýýð á¿õ õ¿¿ã òàéëàíò

õóãàöààíû çàðäàë áîëãîí òóñãàõ
2. Á¿õ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõ
3. Çýýë àøèãëàëòòàé õîëáîãäóóëàí õ¿¿ãèéí çàðèì õýñãèéã
êàïèòàëæóóëàõ
ÍÁÁÎÓÑ-ä 3 äàõü õóâиëáàðûã ñàíàë áîëãîäîã ó÷ðààñ 3 äàõ õóâèëáàðûí
õóâüä òîîöîîëëûã õýðõýí õèéõèéã àâ÷ ¿çüå. ªíººãèéí áàéäëààð ÀÍÓ-ä
õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõ äàðààõ 2 àðãûã àøèãëàäàã.
1. Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà
2. Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà

Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà

Ýíý àðãûí ¿åä æèíýëñýí äóíäàæ õóðèìòëàãäñàí çàðäëûã òîîöîõäîî
óã çàðëàãàä õàìààðàõ õ¿¿íèé çàðäàë ãàðàõ õóãàöààãààð á¿òýýí
áîñãîëòûí çàðäëûã æèíýëíý. “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ûã òîîöñîíû
äàðàà çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ã òîäîðõîéëíî.
¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿íèé çàðäëûí ä¿í íü
òóõàéí õóãàöààíä ãàðñàí ã¿éöýòãýëèéí õ¿¿íèé çàðäàë áîëîí çàéëñõèéõ
áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûí àëü áàãà áàéíà. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé
çàðäàë íü õýðâýý õºðºíãºíä çîðèóëñàí çàðäëûã ãàðãààã¿é áîë ãàðàõã¿é
áàéæ áîëîõ õ¿¿íèé çàðäàë þì. Çàéëñõèé áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûã îëîõäîî
æèíýëñýí äóíäàæ õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûã õ¿¿ãèéí ò¿âøèíãýýð
¿ðæ¿¿ëíý.
Õ¿¿ãèéí çàðäàë = ¯íäñýí ºð õ Õóãàöàà õ Õ¿¿
Äóíäàæ çàðëàãà
Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûã òîîöîõîä àøèãëàõ õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã
ñîíãîõîä äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.
1. Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü áàðèëãûí àæëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ
çîðèóëàëòòàé çýýë (òóñãàé çýýë)-ýýñ áàãà áóþó òýíö¿¿ áàéâàë
òóñãàé çýýëä õàìààðàõ õ¿¿ã àøèãëàíà.
2. æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü òóñãàé çýýëýýñ èõ áàéâàë òóñãàé
çýýëòýé òýíöýõ¿éö æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí õóâüä òóñãàé
çýýëä õàìààðàõ õ¿¿, èë¿¿ ãàðñàí æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãàä

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 20

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

áóñàä ºð¿¿äýä õàìààðàõ äóíäàæ õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã àøèãëàíà.ªºðººð

õýëáýë:
Õýðýâ Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà ‹ Òóñãàé çýýë áàéâàë
Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿= Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà õ Òóñãàé
çýýëèéí õ¿¿
Õýðýâ Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà › Òóñãàé çýýë áàéâàë
Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ = Òóñãàé çýýë õ Òóñãàé çýýëèéí
õ¿¿ + (Æèíýëñýн äóíäàæ çàðëàãà – Òóñãàé çýýë ) õ Æèíýëñýí äóíäàæ
õ¿¿

Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà

Òóñãàéëàõ õ¿¿íèé àðãûí ¿åä êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ã òîîöîõäîî ãàðñàí
çàðëàãûã êàïèòàëæóóëàõ õóãàöàà áîëîí õ¿¿ãýýð ¿ðæ¿¿ëýõ çàìààð
òîîöîîëëûã õèéíý.
Áàðèëãà áàðèõàä çîðèóëæ àâñàí çýýëèéí çàðèì õýñãèéã áàðèëíûý
àæèëä çàðöóóëàõ õ¿ðòýë õºðºí㺠îðóóëàëò õèéñýí áîë òàéëàíãèéí ¿åèéí
êàïèòàëæóóëáàë çîõèõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí çàðäëûã òîîöîõäîî ãàðñàí çýýëèéí
õ¿¿ãèéí çàðäëààñ õºðºí㺠îðóóëàëòûí õ¿¿ãèéí îðëîãûã õàñ÷ òîîöíî.
Áàðèëãûí àæèë òàñàëäñàí ¿åä õ¿¿ãèéí êàïèòàëæóóëàëòûã ò¿ð çîãñîîíî.
Ãàçàðòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðëàãà:
¯éëäâýðèéí áàðèëãà áàðèõ çîðèëãîîð çýýëèéí ìºí㺺ð ãýçýð
õóäàëäàíý àâñàí òîõèîëäîëä áàðèëãà áàðèõ ÿâöàä ãàðñàí õ¿¿íèé
çàðäëûã ãàçðûí áèø áàðèëãûí ºðòºãò êàïèòàëæóóëíà.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 21

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

“Марал” ÕÕÊ íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí 3 æèëèéí

õóãàöààíä áàðèëãà áàðüñàí. Óã áàðèëãàòàé õîëáîîòîéãîîð 18.750.000
òºãðºãèéí , 11 õóâèéí õ¿¿òýé çýýëèéã 3 æèëèéí õóãàöààòàé àâñàí. Óã
òóñãàé çýýëýýñ ãàäíà äàðààõ ºð¿¿äòýé áàéñàí.
Çýýëèéí òºðºë ¯íäñýí ä¿í Õóâü
Áîíä 8.500.000 10%
Áàíêíû çýýë 11.500.000 8%
Áàðèëãûí àæëûã 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýñ ýõýëæ 2008 îíû 10-ð ñàðûí 1-
íä áàðüæ äóóññàí áàéíà. Áàðèëãûí àæèëòàé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóä
íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
Çàðëàãà ãàðñàí îí ñàð ºäºð Ãàðñàí çàðëàãà
2006-01-01 6.250.000
2006-04-01 5.000.000
2006-06-30 9.375.000
2006-11-01 7.500.000
2007-05-01 5.625.000
2007-09-01 9.375.000
2007-11-01 3.750.000
2008-05-01 5.625.000

Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà

“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ààð õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõäàà
ýõëýýä õóðèìòëàãäñàí çàðäëûí æèíýëñýí äóíäàæèéã òîîöíî. Æèíýëñýí
äóíäàæ çàðëàãà ãýäýã íü òóõàéí òàéëàíò õóãàöààíä ¿íäñýí õºðºíãºíä
îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí äóíäàæ õýìæýý þì.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 22

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Æèøýý íü: 2006 îíû 4-ð ñàðûí 1-íýýñ áàðèëãûí àæèëä çàðöóóëñàí
çàðëàãà íü 5.000.000 òºãðºã áîë æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü 3.750.000
(5.000.000 õ 9/12) òºãðºã áîëíî. ªºðººð õýëáýë óã çàðëàãûã îíû ýõíýýñ
ãàðãààã¿é ó÷ðààñ òóõàéí æèëä äóíäàæààð 3.750.000 òºãðºãèéí
õºðºí㺠îðóóëàëò õèéñýí ãýñýí ¿ã þì. Äàðààõ íºõöºë¿¿äèéã õàíãàñíààð
“Êàïàòàëæóóëàõ õóãàöàà” ýõýëíý.

1. Çàðëàãà ãàð÷, òîäîðõîéëîãäñîí áàéõ

2. Á¿òýýí áîñãîæ áóé õºðºíãºòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà íü á¿õýë
á¿òýí òàéëàíò õóãàöààíû òóðø ¿ðãýëæèëñýí áàéõ
3. Õ¿¿ãèéí çàðäàë ãàðñàí áàéõ
2006 îí áóþó ýõíèé æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí æèíýëñýí äóíäàæ”-
èéã òîäîðõîéëáîë:

Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí çàðëàãà Êàïèòàëæóóëàõ

Æèíýëñýí
îí ñàð ºäºð õóãàöàà
äóíäàæ

çàðëàãà
2006-01-01 6.250.000 12/12
6.250.000
2006-04-01 5.000.000 9/12
3.750.000
2006-06-30 9.375.000 6/12
4.687.500
2006-11-01 7.500.000 2/12
1.250.000
28.125.000
15.937.500

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 23

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Äýýðõ òîîöîîëîëòîîñ õàðàõàä õýäèé 2006 îíä íèéò 28.125.000 òºãðºãèéí

õºðºí㺠çàðöóóëñàí áîëîâ÷ äóíäàæ õºðºí㺠îðóóëàëò íü 15.937.500
òºãðºã áàéíà. ªºðººð õýëáýë êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ òîîöîõ çàðëàãà íü
15.937.500 òºãðºã áàéíà ãýñýí ¿ã þì. Õ¿¿ òîîöîõäîî:
Õ¿¿ãèéí çàðäàë = ¯íäñýí ºð õ Õóãàöàà õ Õ¿¿
Äóíäàæ çàðëàãà

“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ûã òîîöñîíû äàðàà çàéëñõèéõ

áîëîìæòîé õ¿¿ã òîäîðõîéëíî. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ ãýäýã íü ¿íëñýí
õºðºíãèéí ºðòºãò øèíãýýõ áîëîìæèò õ¿¿ã èëýðõèéëíý. Ãýõäýý çàðèì ¿åä
“Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿” íü æèëèéí íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ èõ áàéæ áîëíî.
Èéìýýñ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõäàà “Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿” áîëîí “Áîäèò
õ¿¿” 2-ûí àëü áàãààð êàïèòàëæóóëíà.

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ = 15.937.500 õ 11% = 1.753.125

2006 îíä “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ áàãà
áàéãàà ó÷ðààñ çýýëèéí õ¿¿ã òóñãàé çýýëèéí õ¿¿ãýýð òîîöíî. Õàðèí
“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ èõ áàéâàë áóñàä ºðèéí
äóíäàæ õ¿¿ã àøèãëàíà. Ýíý òàëààð 2007-2008 îíá õóâü àâ÷ ¿çâýë:

Íèéò áîäèò õ¿¿:

Òóñãàé 18.750.000 11% 2.062.500
Áîíä 8.500.000 10% 850.000
Çýýë 11.500.000 8% 920.000
38.750.000 3.832.5000

Òàéëàíò æèëä íèéò 3.832.500 òºãðºãèéí ð¿¿ ãàð÷ áàéãààãààñ

1.753.125 òºãðºãèéí õ¿¿ã áàðèëãûí ºðòºãò øèíãýýæ ¿ëäñýíèéã íü
òàéëàíò õóãàöààíû õ¿¿ãèéí çàðäàë ãýæ òàéëàãíàíà.
2006 îíû õóâüä õèéãäýõ æóðãàëûí áè÷èëò íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
à. Ãàðñàí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 28.125.000

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 24

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

̺íãºí õºðºí㺠(Ìàòåðèàë, Öàëèí.......) 28.125.000

á. Õ¿¿ãèéí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 1.753.125
Õ¿¿ãèéí çàðäàë 2.079.375
Õ¿¿ãèéí ºð 3.832.500
Õ¿¿ãèéí çàðäëûã êàïèòàëæóóëñíààð 2006 îíû íèéò áàðèëãûí çàðëàãà
29.878.125(28.125.000 + 1.753.125) òºãðºã áîëæ áàéíà.
Îäîî 2007 îí áóþó 2 äàõü æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí
æèíýëñýí äóíäàæ”-èéã òîäîðõîéëâîë: 2 äîõ æèëèéí õóâüä ºìíºõ æèëèéí
çàðëàãûã àâ÷ ¿çíý.
Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí çàðëàãà Êàïèòàëæóóëàõ
Æèíýëñýí
îí ñàð ºäºð õóãàöàà
äóíäàæ

çàðëàãà
2006 îíû
Õóр.зарлага 29.878.125 12/12
29.878.125
2007-05-01 5.625.000 8/12
3.750.000
2007-09-01 9.375.000 4/12
3.125.000
2007-11-01 3.750.000 2/12
625.000
48.628.125
37.378.125

2007 îíû õóâüä “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ èõ

áàéãàà ó÷ðààñ òóñãàé çýýëèéí õ¿¿ áîëîí áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ã 2-
óóëàíã íü àøèãëàíà.

Áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ãèéí òîîöîîëîëò:

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 25

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Áîíäûí ºð 8.500.000 õ 10% = 850.000

Áàíêíû çýýë 11.500.000 õ 8% = 920.000
20.000.000 1.770.000
Äóíäàæ õ¿¿ = 1.770.000 / 20.000.000 = 8.85 %

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ - 2007 îí

Òóñãàé çýýë 18.750.000 õ 10% = 1.875.000
Áóñàä ºð 18.628.125 õ 8.85% = 1.648.589
37.378.125 3.523.589

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ áàãà áàéãàà

ó÷ðààñ êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ íü çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ áóþó 3.523.589
òºãðºã áîëíî.
2007 îíû õóâüä õèéãäýõ æóðãàëûí áè÷èëò íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
à. Ãàðñàí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 18.750.000
̺íãºí õºðºí㺠(Ìàòåðèàë, Öàëèí.......) 18.750.000
á. Õ¿¿ãèéí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 3.523.589
Õ¿¿ãèéí çàðäàë 308.911
Õ¿¿ãèéí ºð 3.832.500

2007 îíû ýöýñò íèéò áàðèëãûí õóðèìòëàãäñàí çàðëàãà

52.151.714(28.125.000 + 1.753.125 + 18.750.000 + 3.523.589) òºãðºã
áîëæ áàéíà.

Îäîî 2008 îí áóþó 3 äàõü æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí

æèíýëñýí äóíäàæ”-èéã òîäîðõîéëâîë: Áàðèëãûí àæèë 10-ð ñàðûí 1-íä
äóóñ÷ áàéãàà ó÷ðààñ 2008 îíû õóâüä çàðëàãà íü 9 ñàðûí õóãàöààíä
ãàðñàí ãýæ ¿çíý.

Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí çàðëàãà Êàïèòàëæóóëàõ

Æèíýëñýí

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 26

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

îí ñàð ºäºð õóãàöàà

äóíäàæ

çàðëàãà
2007 îíû
Õóð.зарлага 52.151.714 9/12
39.113.786
2008-05-01 5.625.000 5/12
2.343.750
57.776.714
41.457.536

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ - 2008 îí

Òóñãàé çýýë 18.750.000 õ 11% = 2.062.500
Áóñàä ºð 22.707.536 õ 8.85% = 2.009.617
4.072.117

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ èõ áàéãàà ó÷ðààñ

êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ áîëíî. ªºðººð õýëáýë òóõàéí æèëèéí
õóâü ãàðàõ á¿õ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëíà.
2008 îíû õóâüä õèéãäýõ æóðãàëûí áè÷èëò íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
à. Ãàðñàí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 5.625..000
̺íãºí õºðºí㺠(Ìàòåðèàë, Öàëèí.......) 5.625.000
á. Õ¿¿ãèéí çàðäëûã á¿ðòãýõ
Äóóñààã¿é áàðèëãà 3.832.500
̺íãºí õºðºí㺠3.832.500

3 æèëèéí ýöýñò áàðèëãûí ºðòºã 61.609.214 (28.125.000 + 1.753.125

+ 18.750.000 + 3.523.589 + 5.625.000 + 3.832.500) òºãðºã áîëæ
áàéíà.

Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 27

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãûí ¿åä êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ã òîîöîõäîî

ãàðñàí çàðëàãûã øóóä õóãàöàà áîëîí õ¿¿ãýýð ¿ðæ¿¿ëýõ çàìààð
òîîöîîëîëòûã õèéäýã. Ýíý àðãûã ºìíºõ êîìïàíèé ìýäýýëýëä òóëãóóðëàí
òàéëáàðëàâàë:
Ǻâõºí 2006 îíû õóâüä õàðóóëáàë:
“Марал” ÕÕÊ íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí 3 æèëèéí
õóãàöààíä áàðèëãà áàðüñàí. Óã áàðèëãàòàé õîëáîîòîéãîîð 18.750.000
òºãðºãèéí , 11 õóâèéí õ¿¿òýé çýýëèéã 3 æèëèéí õóãàöààòàé àâñàí. Óã
òóñãàé çýýëýýñ ãàäíà äàðààõ ºð¿¿äòýé áàéñàí.
Çýýëèéí òºðºë ¯íäñýí ä¿í Õóâü
Áîíä 8.500.000 10%
Áàíêíû çýýë 11.500.000 8%
Áàðèëãûí àæëûã 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýñ ýõýëæ 2008 îíû 10-ð ñàðûí 1-
íä áàðüæ äóóññàí áàéíà. Áàðèëãûí àæèëòàé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóä
íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
Çàðëàãà ãàðñàí îí ñàð ºäºð Ãàðñàí çàðëàãà
2006-01-01 6.250.000
2006-04-01 5.000.000
2006-06-30 9.375.000
2006-11-01 7.500.000

Òîîöîîëîëòûã äàðààõ áàéäëààð õèéíý.

Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí Êàïèòàëæóóëàõ Õ¿¿ãèéí
Капиталжуулах
îí ñàð ºäºð зарлага õóãàöàà ò¿âøèí õ¿¿

2006-01-01 6.250.000 12/12 11%

687.500
2006-04-01 5.000.000 9/12 11%
412.500
2006-06-30 7.500.0001 6/12 11%
412.500

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 28

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

2006-06-30 1.875.000 2 6/12 8.85% 3

82.969
2006-11-01 7.500.000 2/12 8.85%
110.625
28.125.000
1.706.094

1
18.750.000 – 6.250.000 – 5.000.000 = 7.500.000 (òóñãàé çýýëèéí ä¿í
íèéò 18.750.000 òºãðºã áºãººä ¿¿íýýñ 6.250.000 áîëîí 5.000.000
òºãðºãèéí çàðëàãà ýõýëæ ãàðñàí. 6/30-íû çàðëàãààñ 7.500.000 íü
òóñãàé çýýëýýñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ, ¿ëäñýí íü áóñàä ºðººð
ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì)
2
9.375.000 – 7.500.000 = 1.875.000 (6/30-íû ¿àðëàãààñ 1.875.000
òºãðºã íü áóñàä ºðººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ áàéãàà ãýæ ¿çýýä áóñàä ºðèéí
äóíäàæ õ¿¿ã àøèãëàíà)
3
Áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ã ºìíº òîîöñîí àäèëààð òîîöíî

Ä¿ãíýëm
Энэ судалгааг дүгнэж үзэхэд áàéãóóëëàãà õýðâýý ººðèéí õºðºí㺺ð
áàðèëãà áàéãóóëàìæ áàðèõ õýðýãòýé áîëñîí áîë æèíýëñýí äóíäàæ àðãà,
òóñãàéëàõ õ¿¿íèé àðãà 2-ûí àлü òîõèðîìæòîéã íü ñóäëàí ººðèéí
á¿ðòãýëèéí õºòëºëòºíä õýðýãëýæ áîëíî.
¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿íèé çàðäëûí ä¿í íü òóõàéí
õóãàöààíä ãàðñàí ã¿éöýòãýëèéí õ¿¿íèé çàðäàë áîëîí çàéëñõèéõ áîëîìæòîé
õ¿¿íèé çàðäëûí àëü áàãà нь áàéíà. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäàë íü
õýðâýý õºðºíãºíä çîðèóëñàí çàðäëûã ãàðãààã¿é áîë ãàðàõã¿é áàéæ áîëîõ
õ¿¿íèé çàðäàë þì.

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 29

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Íîì ç¿é
1. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
KIESO SEVENTH EDITION WEYGANDT ÓÁ 2000 îí
2. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
À.Ñàðàí÷èìýã À.Îäãýðýë ÓÁ 2004 îí
3. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
À.Åðêåø Î.Í¿ðæèãìàà ÓÁ 2008 îí
4. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
Â.Àãâààí ÓÁ 2007 îí
5. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
Ã.̺íõòóÿà ÓÁ 2007 îí
6. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðò ÓÁ 2009 îí
7. Ñàíõ¿¿ãèéí ëàâëàõ ìýäýý 2008 îí
8. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë
ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 30
 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

“Ìàíäàõ á¿ðòãýë” ÓÁ 2000 îí

9. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
Î.Í¿ðæèãìàà ÓÁ 2008 îí
10. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë ÓÁ 2002 îí
11. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë ÓÁ 2005 îí
12. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
Î.Í¿ðæèãìàà Ã.Ãàíòóëãà ÓÁ 2006 îí
13. Нягтлан бодох бүртгэл/гарын авлага/
ОУЭЗБДС 2009 он

Õàâñðàëò
“Марал ” ÕÕÊ

“Марал” ÕÕÊ íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí 3 æèëèéí

õóãàöààíä áàðèëãà áàðüñàí. Óã áàðèëãàòàé õîëáîîòîéãîîð 18.750.000
òºãðºãèéí , 11 õóâèéí õ¿¿òýé çýýëèéã 3 æèëèéí õóãàöààòàé àâñàí. Óã
òóñãàé çýýëýýñ ãàäíà äàðààõ ºð¿¿äòýé áàéñàí.
Çýýëèéí òºðºë ¯íäñýí ä¿í Õóâü
Áîíä 8.500.000 10%
Áàíêíû çýýë 11.500.000 8%

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 31

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Áàðèëãûí àæëûã 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýñ ýõýëæ 2008 îíû 10-ð ñàðûí 1-
íä áàðüæ äóóññàí áàéíà. Áàðèëãûí àæèëòàé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóä
íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
Çàðëàãà ãàðñàí îí ñàð ºäºð Ãàðñàí çàðëàãà
2006-01-01 6.250.000
2006-04-01 5.000.000
2006-06-30 9.375.000
2006-11-01 7.500.000
2007-05-01 5.625.000
2007-09-01 9.375.000
2007-11-01 3.750.000
2008-05-01 5.625.000

“Марал” ХХКомпани
Îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí
Íèéò áîðëóóëàëò
12’590’292
ÁÁª
9’057’362
Íèéò àøèã
3’532’930

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 32

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë:

Óäèðäëàãûí çàðäàë
2’233’106
¯éë àæèëëàãààíû àøèã
1’299’824
¯éë àæèëëàãààíû áóñ îðëîãî, çàðäàë:
Õóäàëäàí àâàëòûí õºíãºëºëò 44’100
ÁÕÎ áîðëóóëñíû îëç 10’000
Âàëþòûí õàíø çºð¿¿ 13’971
¯íäñýí õºðºí㺠áîðëóóëñíû îëç 270’000
Õ¿¿ãèéí îðëîãî 15’000
Õ¿¿ãèéí çàðäàë 250’000
Íîãäîë àøãèéí îðëîãî 60’000
163’071
ÒÒªÀ
1’462’895
Òàòâàð 5%
219’434
Öýâýð àøèã
1’243’461

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 33

 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 34