SOĞUTMADA ARIZA TÜRLERİ

1. GİRİŞ

Koruyucu Bakım: Bir cihaz veya aksamın koruyucu bakımından maksat, periyodik ve sistematik bir
şekilde bu cihazın çalışmasını kontrol ve muayene ederek ileride çıkması muhtemel arıza ve
aksaklıkları önceden tespit edip gerekli önlemleri almaktır.
Düzeltici Bakım: Bu tip bakım, bir arıza meydana geldiği zaman veya mekanik aksamın düşen
performansını tekrar belirli bir düzeye çıkarmak için yapılır. Örneğin; aşırı titreşim, ses, parçalarda
aşırı boşluklar ve aşınmalar gibi.

Bakım programının hazırlanmasında aşağıdaki ana hatlar takip edilir.

1- Yönetim kademesinin bakım politikasının tespiti.

2- Arşiv sistemi kurulması.
a) Proje ve şartnameler (ilgili sistemin)
b) Cihaz ve aksamın teknik broşür ve montaj resimleri.
c) Cihaz ve aksamın montaj, servis-bakım, arıza arama, tamir, yedek parça listeleri.
d) İmalatçı firmanın servis-bakım-yedek parça bayilerinin isim ve adresleri.
e) Cihaz, ekipman ve sistemlerin binada bulunduğu yerlerin şeması veya planı.
3- İşletme-Bakım programları
a) İşletme talimatları
b) Muayeneler
c) Servis ve tamir
4- Bakım programının organizasyon yapısı (kadrosu)
5- Bakım programının organizasyon yapısını dolduracak personelin tespiti ve temini.
6- Kayıt ve raporların dosyalanması ve muhafazası için arşiv sistemi.
7- İşletme ve bakım el kitapları hazırlanması.

2. ARIZA GİDERME YÖNTEMLERİ

2.1. ARIZA NEDENLERİ

1- İç Faktörler:

* Eleman Arızaları
- Kompresör
- Kondenser
- Genleşme Valfi
- Evaporatör
- Boru ve aksesuarlar

* Elektriksel Arızalar

2- Dış Faktörler:

* Dış hava
* Su
* Enerji (Elektrik)
2.2. ARIZA BULMANIN ALTI ADIMI

1- Problemin durumunu belirleme

2- Verileri toplama
3- Verilere analiz etme
4- Bir işlem üzerinde karar verme
5- Bu işlemi yapmak
6- Sonuçları kontrol etmek.
Arıza teşhisinde güvenlik ile ilgili uyarılar:
Her zaman güvenli çalışma yöntemleri uygulanmalıdır.
Kişisel iş güvenliği: Görevlerinin yapısı gereği teknisyen ve teknikerlerin her zaman için güvenlik
bilincini taşıyacak şekilde eğitilmeleri ve mevcut her türlü koruyucu giysileri ve bunların doğru
kullanım biçimlerini çok iyi bilmeleri gereklidir.
Soğutulan ünitelerde çalışırken uygun koruyucu ve yalıtıcı giysiler, eldivenler, emniyetli iş ayakkabıları
ve botları giyilmelidir.

Güvenli çalışma uygulamaları:

• Kompresörü çalıştırılmadan önce kompresör ile kondenser/sıvı tankı arasındaki valf veya valflerin
AÇIK olduğundan emin olun.
• Sıvı tankı soğutucu akışkanla tamamen doldurulmalıdır. Soğutucu akışkan da meydana gelebilecek
bir basınç yükselmesi olasılığına karşı, tankta yeterli bir boşluk bırakılmalıdır.
• Amonyaklı (R717) tesisler üzerinde çalışırken, sistem basınçlı hava ile temizlenerek amonyak
gazından arındırılmalıdır.
• Soğutucu akışkan asla sistemin alçak basınç tarafında örneğin bir genleşme depo haznesinde
tutulmaz ve bulundurulmaz. Kapalı devrelerde tutulursa, sıvıya ısı transferi basıncın artmasına ve
sonunda patlamaya neden olur.
• İzolasyon malzemeleriyle çalışırken, doğru koruyucu giysiler giyilmeli ve yüz maskeleri kullanılmalı.
Tüm izolasyon malzemeleri doğrudan alev etkisinden uzak tutulmalı.

2.2.1 Problemin Belirlenmesi

Soru-cevap tekniği ile bilgi alma.

Cihazın bakım kartlarını inceleme.
Cihaz çalışma seslerini dinleme.
Çalışma prosedürlerini inceleme.

2.2.2. Bilgi ve verileri toplama

• Sistemi kapsamlı şekilde denetleyin .

• Operatörü dinleyin.
• Çalışmayı gözleyin.
• Arıza bulma diyagramı üzerinde işaretleyin.
• Cihaz etiket bilgilerini kaydedin. (Model ve seri numarası, kompresör, tipi, soğutucu tipi ve miktarı,
imal yılı, soğutma kapasitesi.

2.2.3. Bilgi kaynakları

• Duyu organlarını iyi kullanma. (Anormal gürültüler, anormal titreşimler, karlanmalar, yağ
köpüklenmesi, kompresör sıcaklığı, borulardaki sıcaklıklar.)
• Çalıştırma ve bakım talimatnamesi.
• Patlat perspektifler ve parça listeleri.
• Üretici bilgi kaynakları.

2.2.4. Verilerin analizi

• Belirtiler
• Belirtilere uygun arıza ihtimallerinin kontrolü.
• Arızayı bulma
• Yapılacak işlemin seçilmesi
- Elemanın tamiri
- Elemanın değiştirilmesi
- Cihazın tamamen değiştirilmesi.

2.2.5. Tamirleri yapmak

Bilinmesi gerekenler.
Sistemdeki gazı geri toplama
Lehim ve kaynak
Vakumlama ve nemi almak
Basınç testi
Kaçak testi
Sistemi şarj etme
Dikkat edilecek noktalar:
Parçaları sökerken işaretleme ve etiketleme
Kabloları sökerken etiketleme
Elemanlara zarar vermeden uygun aletlerle sökme
Montaj esnasında civataları dengeli sıkma

3. KOMPRESÖRLERDE ARIZA BULMA

3.1. MEKANİK PROBLEMLER

Parçaların bozulması
Yağsızlık
Gürültülü çalışma
Yağsızlık
Karterde sıvı toplanması
Askı yaylarının gevşemesi
Subap sesleri
Aşırı ısnma
Aşırı yük (yüksek emme basıncı)
Büyük sıkıştırma oranı ( Pkond / Pevap )
Yüksek basma basıncı
Düşük basma basıncı
Kompresör soğutması yetersiz
Eksik gaz ve yüksek kızgınlık
Pompalama arızası
Bir dakikada 15-20 inç vakum yapabilmeli.
Basma hattında dakikada 3-4 psi’den fazla düşme olmamalı.
Körük (conta) bozulması.
Yağ lekesi.

3.2. ELEKTRİK PROBLEMLERİ

Kompresör gövdesi içinde elektrik arkı

Yanmış yardımcı bobin
Yanlış bağlantı
Röle yerleştirme
Bir saatteki çalıştırma sayısı
Yanlış röle
Hasarlı röle
Yanlış voltaj
Yanmış ana bobin
Yanlış kompresör seçimi
Küçük seçilmiş veya tıkanmış kondenser
Yetersiz hava akışı veya ılık hava dönüşümü

3.3. PİSTONLU KOMPRESÖR ARIZALARI

1- Kompresör çalışmıyor, motor vızıldamıyor.

2- Kompresör çalışmıyor, motor vızıldıyor.
3- Kompresör çalışıyor, fakat yardımcı sargı hala devrede kalıyor.
4- Kompresör sürekli çalışıyor.
5- Kompresör kısa aralıklı çalışıyor.
6- Kompresör çalışıyor, fakat aşırı yükleniyor.
7- Kompresör gürültülü çalışıyor.
8- Kompresör yağ eksiltiyor.
9- Yağ basıncı düşük.
10- Yağ basıncı yüksek.
11- Kompresör sarsıntı yapıyor.
12- Karter ve gövde çok soğuk, terli veya karlı.
13- Karter ve silindir, emme hattı basıncına göre sıcak.
14- Emme hattı basıncı düşük.
15- Emme hattı basıncı yüksek.
16- Emme hattı sıcaklığı düşük.
17- Emme hattı sıcaklığı yüksek.
18- Basma hattı basıncı düşük.
19- Basma hattı basıncı yüksek.
20- Basma hattı sıcaklığı düşük.
21- Basma hattı sıcaklığı yüksek.
22- Silindir kapak contaları kaçırıyor.
23- Karterden yağ eksiltiyor.
24- Kompresör ve boru bağlantılarında yağ sızıntıları var.
25- Mil contası (körük) yağ kaçırıyor.
26- Gözetleme camında kabarcık görünüyor.
27- Kompresör durduğunda su akışı devam ediyor.
28- Su regülatör valfi gıcırdıyor.

3.3.1 Pistonlu Kompresörlerde Testler

Kompresörü çalıştırmadan önce, yağ karterinde uygun miktar ve kalitede yağ bulunduğundan emin
olun.
Kompresörü ilk çalıştırdığımızda;
1- Motorun doğru yönde dönüp dönmediğini,
2- Aşırı bir titreşim olup olmadığını,
3- Yağlama sisteminin işlevini doğru yapıp yapmadığını,
4- Yük boşaltma mekanizmasının (varsa) işlevlerini doğru yapıp yapmadığını,
5- Kompresör çıkışındaki soğutucu akışkanın gerekli basınç ve debi düzeyinde olup olmadığını (Bu
husustaki olumsuzluk pistonlarda veya valflerde arıza olduğunu, emiş filtresinin tıkandığını veya yük
boşaltma mekanizmasında arıza olduğunu gösterir.)
6- Yağ karterinde ısıtıcının (eğer mevcutsa) normal işlevinin yapıp yapmadığını,
7- Mil keçesinde kaçak olup olmadığını, kontrol edin.

3.3.2. Pistonlu Kompresörlerde Bakım

Pistonlu kompresörün aşağıdaki aksamın periyodik olarak kontrol ve bakımı yapılmalıdır.

1- Emme ve basma valfleri
2- Pistonlar, piston segmanları, silindirler
3- Üst ve alt biyel yatakları veya burçları
4- Krank mili ana yatakları
5- Emiş süzgeci
6- Yağ pompası ve yağ süzgeci / filtresi
7- Yük boşaltma mekanizması
8- Mil keçeleri
9- Yağ ısıtıcısı ve ilgili kumandaları
10- Tahrik kayışları veya kaplinler

3.4. DÖNEL KOMPRESÖR ARIZALARI

Dönel (döner) kompresörler, büyük sanayi tesislerinde birinci kademe yardımcı kompresör olarak
kullanılır. Bu kompresörlerde olabilecek arızalar:
1- Sıkışma
2- Gürültü
3- Aşırı ısınma
4- Yetersiz pompalama
5- Sıvı yürümesi (Küçük kompresörlerde)
3.4.1. Dönel Kompresörlerde Testler

Kompresörü çalıştırmadan önce, rotor kanat uçlarında bir yağ tabakasının birikmesi için yağlama
sistemi elle döndürülmelidir.
Kompresörü ilk çalıştırdığınızda:
1- Motorun doğru yönde dönüp, dönmediğini,
2- Yük boşaltma valflerinin normal işlevlerini yapıp yapmadığını,
3- Gömlek soğutma sisteminin normal işlevini yapıp yapmadığını,
4- Mil keçesinde kaçak olup olmadığını,
5- Rotor taşıyıcı yataklarında ısınma olup olmadığını kontrol edin.

3.4.2. Dönel Kompresörlerde Bakım

Dönel kompresörlerin aşağıdaki parçalarının periyodik olarak kontrol ve bakımı yapılmalıdır.

1- Rotor kanatları
2- Rotor yatakları
3- Mil keçesi
4- Yük boşaltma (by-pass) valfleri ve ilgili kumandaları
5- Yağlayıcı
6- Gömlek soğutma sistemi
7- Rotor ve silindirin durumu
8- Emme süzgeci
9- Tahrik kayışları veya kaplinleri

3.5. HELİSEL KOMPRESÖR ARIZALARI

Yağ aşırı sıcak veya soğuk olabilir.

Hasarlı kanat yüzeyleri
Kirli emiş filtreleri
Hatalı motor bağlantıları
Arızalı yağ ayırıcı
Kompresör çalışmıyor.
Kapasite değiştirme valfi % 10 konumunda değil.
Rotor, yağ pompası arızası nedeniyle yağ ile dolmuştur.
Kompresör çalışıyor, fakat az sonra duruyor.
Yağ aşırı soğuk ve filtreden geçmiyor.
Kirli filtrenin neden olduğu yüksek basınç düşümü
Soğutma sistemindeki yağ eksikliği, yağ basıncını yükseltir.
Kompresör avlanıyor.
Potansiyometre basınç ayarı düşük.
Yük sınır rölesi arızalı.
Yağ selonoid valfi tıkalı veya arızalı.
Yağ basıncı kararsız.
Yağ pompası arızalı.

3.6. SANTRİFÜJ KOMPRESÖR ARIZALARI

Kompresör çalışmıyor.
Pnömatik-elektrik valfi ayarsız
Pnömatik basınç kullanışlı değil
Motor sıcaklık rölesi açık konumda
Haznedeki yağ seviyesi düşük
Yağ pompa gecikme rölesi arızalı
Pompa kontaktörü arızalı
Kompresör gecikme rölesi arızalı
Elektrik kontrol hattında kesinti
Kompresör çok kısa aralıklarla çalışıyor veya aşırı çalışıyor.
Pnömatik basınç düşük veya dengesiz
Yük sınır rölesi arızalı
Kanat çalıştırıcı ayarsız
Sıvı hattındaki akış anahtarının sarsıntı yapması
Selonoid valf arızalı
Sistemde yoğunlaşmayan gazlar var
Soğutma yükü ünite için çok büyük
Yük sınırlayıcı ayarı çok düşük
Kompresör avlanıyor
Pnömatik basınç çok düşük veya kararsız
Yük sınır rölesi arızalı
Kanat işleticisi arızalı
Selonoid hava valfi arızalı
Kondenser su sıcaklığı kararsız

Santrifüj kompresörlerde yağ arızaları:

1- Kirli yağ filtresi.
2- Yağ soğuk, içinde soğutucu akışkan var.
3- Yağ basınç kontrolü arızalı veya ayarsız.
4- Yağ basınç regülatörü arızalı veya ayarsız.
5- Yağ seviyesi düşük.
6- Yağ pompası arızalı
7- Uygun olmayan yağ kullanımı
8- Arızalı gösterge
9- Sıcaklık kontrolü arızalı veya ayarsız.
10- Yağ ısıtıcı arızalı
11- Yağ içerisinde aşırı gaz var.
12- Ünite durduğunda bile yağ pompası çalışıyor
13- Yağ soğutma regülatörü ayarsız.
14- Kondenser suyu çok soğuk.
15- Yağ haznesi çok soğuk
16- Motor soğutma hattı tıkalı
17- Kaçaklı veya tıkalı yağ hattı.

3.6.1. Santrifüj Kompresörlerde Testler

Kompresörü ilk çalıştırdığımızda:
1- Motorun doğru yönde dönüp dönmediğini,
2- Fazla bir titreşimin bulunup bulunmadığı,
3- Yağlama sisteminin işlevlerini doğru olarak yapıp yapmadığını,
4- Baskı yatağının ısınıp ısınmadığını,
5- Kapasite kumanda siteminin (eğer mevcutsa) işlevlerini normal olarak yapıp yapmadığını, (Bu
sistem, ya kompresör dönüş hızını veya fan emme girişindeki hareketli paletlerin pozisyonunu
değiştirir.)
6- Mil keçesinde kaçak olup olmadığını, kontrol edin.

3.6.2. Santrifüj Kompresörlerde Bakım

Santrifüj kompresörler çok az bakım ile uzun dönemler için çalışma imkanı sağlar. Aşağıdaki parçaların
düzgün olarak çalışması gerekir.
1- Yağ pompası ve sistemi
2- Yağ soğutucusu (eğer mevcutsa)
3- Tahrik kaplinleri
4- Tahrik dişli kutusu
Bir süre çalıştıktan sonra, aşağıdaki parçalar kontrol edilmelidir.
1- Mil labirent keçelerinin durumu
2- Mil keçesi
3- Fanların durumu
4- Kapasite kontrol mekanizmaları
5- Mil yatağının durumu.

4. EVAPORATÖR VE KONDENSER ARIZALARI

4.1. EVAPORATÖR ARIZALARI

Evaporatörün işlevi, sıvı soğutucu akışkanın soğutmakta olan maddeden ısı almak ve bu sayede
soğutucu akışkanın buharlaşıp gaz haline geçmesini sağlamaktır.
Evaporatör tipleri:
1- Plaka (levha) tip evaporatör.
2- Çıplak borulu evaporatör.
3- Kanatçık borulu evaporatör.
Plaka (levha) tipli evaporatörlerde bakım gereksinimi plakaların buzdan arındırılmış durumda
tutulmasıdır.
Çıplak borulu tiplerde bakım, boruların içini yağdan ve dış yüzeylerini buzlanmadan arındırılmış
durumda bulundurmaktan ibarettir.
Kanatçık (lamelli) borulu evaporatörler, en çok kullanılan ve genellikle hava sirkülasyonunun fazla
sağlandığı sistemlerde bulunur. Kanatçıklar arasındaki hava akışının kesilmesi ve fan arızası, en çok
karşılaşılan olumsuzluktur.

Genel olarak bazı evaporatör arızaları:

Karlanma Nedenleri
Hava akışı düşük.
• Tıkalı filtre
• Fan kanatları eğilmiş.
Hava aşırı nemli
• Sisteme dış hava sızıyor.
• Kapı çok sık açılıyor.
Genleşme valfi arızalı
• Kızgınlık ayarı yanlış
• Valf kısmen kapalı
Eksik soğutucu şarjı
• Gaz kaçağı mevcut
• Sistemin şarj miktarı yanlış.

Eksik soğutma kapasitesi

Ünite soğutmuyor, aşırı çalışıyor.
• Hava akışı yetersiz.
• Kangal lamelleri eğilmiş.
• Kirli veya karlı kangal.
• Kangalın küçük seçilmesi.
• Sistemde aşırı soğutucu akışkan var.
• Sistemde eksik soğutucu akışkan var.

4.1.1. Kovan ve Kangal Borulu Evaporatör Arızaları

Akışkanı soğutmuyor.
Kovan kısmına gelen su basıncı yüksek.
Kovanda kaçak meydana geliyor.
Borularda kaçak meydana geliyor.

4.1.2. Taşmalı Evaporatör Arızaları

1- Soğutucu akışkan tarafı (Sıvı yürümesi)

Soğutma yükü çok arttığında,
Damla tutucular tıkandığında,
Ani yük değişmelerinde,
Şamandıralı valfin yanlış ayarlanmasında,
ortaya çıkar.
2- Boru tarafı (Aşırı yağ kaybı)
Kaçaklar, kirlenmeler ve yüksek veya alçak basınç düşmeleri.

4.1.3. Sıvı Evaporatör Arızaları

Ünite soğutmuyor, aşırı çalışıyor.

Hatalı genleşme valfi.
Evaporatör sıvı kaçakları.
Sistemde aşırı yağ mevcut.
Borular kısmında sızıntı mevcut.

4.1.4. Evaporatör Yağının Kirlenmesi

Kompresörden taşan yağ evaporatörde birikebilir. Yağ, serpantinlerin iç duvarlarını soğutucu
akışkandan ayırır ve evaporatörün ısı transferi verimini azaltır. Yağ aşağıda belirtilen düzeylerde
bulunabilir.
1- Serpantinleri tıkayacak düzeyde yağ birikir.
Bu durum işlevi yetersiz yağ boşaltma düzeneklerinden kaynaklanır.
2- Yağ, yapışma düzeyinde serpantin borularının iç duvarlarında bir tabaka oluşturur.
Bu durum genellikle kompresörde soğutucu akışkanın türü ve düşük sıcaklık koşulları ile uyumlu olan
numaradan farklı numaralı bir yağın kullanılmış olmasından kaynaklanır.

Büyük tesislerde düzenli zaman aralıkları ile tahliye imkanı veren, yağ tahliye çıkışları bulunur. Tahliye
valfi yağ kirliliğinin aşırı düzeyde olması halinde, evaporatör bir solvent (çözücü) ile tamamen
yıkanmalıdır.

4.2. KONDENSER ARIZALARI

4.2.1. Hava Soğutmalı Kondenserler

Soğutucu akışkan yoğuşmuyor.

Fan arızası
Kirli kondenser
Yetersiz hava akışı
İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık
Kondenser küçük seçilmiş.

4.2.2. Su Soğutmalı Kondenserler

Soğutucu akışkan yoğuşmuyor.

Borular tıkalı ve kirli
Soğutma suyu çok soğuk sıcak
Su debisi düşük
Kondenser devresi yanlış bağlanmış
Kondenser küçük seçilmiş

4.2.3. Evaporatif Kondenserler

Soğutucu akışkan yoğuşmuyor.

Fan arızalı
Pompa motoru arızalı
Damla tutucular tıkalı
Kapasite kontrol damperleri kapalı kalmış
Besleme damperi kapalı
İki hızlı motorun üst sargısı yanık

4.3. SOĞUTMA KULESİ ARIZALARI

Su soğutma kulesinden sıcak ayrılıyor.
Fan arızalı
Kontrol devresi açık
İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık
Balçık oluşmuş, su akışını engelliyor
Pompa pislik tutucusu tıkalı
Pompa çarkı kırık veya gevşek

5. GENLEŞME ELEMANLARI VE BORU HATLARINDA ARIZA

5.1. ARIZA KAYNAKLARI

1- Sistemdeki önemli değişmeler.

2- Son servis ve bakımda yapılan işler.
3- Havada meydana gelen aşırı değişiklikler.
4- Yeni tesis edilmiş sistemlerdeki arızalar.

5.2. BİLGİ VE ARIZA KAYNAKLARI

o Duyu organlarını kullanmak.

o Üretici firmanın servis dökümanlarını iyi incelemek gerekir.
o Basınç ve sıcaklık okumaları.
o Gözetleme camlarının kontrolü.

5.3. TERMOSTATİK GENLEŞME VALFİ ARIZALARI

Termostatik genleşme valflerinin çalışması ve ayarı için, kızdırma sıcaklık derecesi (superheat) ile ilgili
ilkelerinin ve bu dereceyi etkileyen koşulların anlaşılması gerekir.

Kızdırma Sıcaklık Derecesi (Superheat miktarı):

Isı, evaporatörden soğutucu akışkana iki yolla transfer edilir. Isının büyük bir kısmı, sıvının buhar
haline dönüşmesini sağlayacaktır. Bu amaçla harcanan ısıya gizli ısı denir. Isının geri kalan kısmı
soğutucu akışkan buharı tarafından absorbe edilerek, buharın sıcaklığının artmasına neden olur. Bu
ısıya kızdırma ısısı denir.

Eğer evaporatördeki sıvı seviyesi yüksekse, ısının çoğu sıvıya transfer olur ve kızdırma sıcaklık derecesi
düşük olur.

Eğer evaporatördeki sıvı seviyesi düşükse, ısının çoğu buhara transfer olur ve buhara yüksek dereceli
bir kızdırma sıcaklığı kazandırır.

5.3.1. Termostatik Genleşme Valfi Arızaları

1- Kızgınlık ayarı değiştirilemiyorsa, kuyruk şarjı kaçmış olabilir.

2- Kuyruk yanlış şekilde ve uygun olmayan yere monte edilmiş olabilir.
3- Kuyruk kısmına ısı yalıtımı sarılmalıdır.
4- Buzlanmadan dolayı kısmen veya tamamen tıkanma oluşabilir.
5- Giriş süzgeci pislikler nedeniyle tıkanmış olabilir.
5.3.2. Termostatik Genleşme Valfinin Bakımı

1- Giriş süzgecini, iğneli valfi ve valf yuvasını kontrol edin ve temizleyin.

Not: Termostatik genleşme valfinin düzgün aralıklarla kontrolüne ve sökülmesine genellikle gerek
yoktur. Eğer işlevini doğru olarak yapıyorsa, düzeni bozulmamalıdır.
2- Valfi ve yuvasını aşınma yönünden inceleyin ve yay gerilimini kontrol edin.
Not: Algılayıcı tüp (bulb) kılcal boru ve körükler kolaylıkla hasar görebilir, gerektiği takdirde tamamı
değiştirilmelidir.
3- Tüm parçaların iyice temiz olmasından emin olun ve tekrar montaj aşamasında yeni contalar
kullanın.

5.4. OTOMATİK GENLEŞME VALFİ ARIZALARI

1- Valf ayar düğmesi yardımıyla emme hattı basıncı değiştirilemiyorsa arıza vardır.
2- Buzlanma olabilir.
3- Giriş süzgeci pislikler ile tıkanmış olabilir.

5.5. DİĞER GENLEŞME CİHAZLARINDA ARIZALAR

Kılcal Borular:
Buzlanma olabilir.
Pisliklerle filtre tıkanması olabilir.

Şamandıralı Valfler:
Akışkan seviyesi uygun değil.
Şamandıra iğnesi tıkalı.
Yüzer top delik.

5.6. YAĞ TUTUCU ARIZALARI

Yağ dönüş hattı sıcaklığı genellikle oda sıcaklığının üzerinde olmalıdır.

Şayet yağ dönüş hattı basma hattı sıcaklığına yakın ise şamandıra valf açık kalmıştır.
Yağ dönüş hattı oda sıcaklığında kalıyorsa şamandıralı valf tıkanmıştır.
Yağ dönüş hattı çok soğuk, terli veya karlı ise yağ ayırıcıda akışkan yoğunlaşmaktadır. (Yağ ayırıcıyı sıvı
deposundan daha sıcak olacak şekilde yerleştirin. Ayırıcı üzerine şerit rezistans takın.)

5.7. ÇEKVALF ARIZALARI

Valf pistonu ağırlıkla kapanıyorsa ve açılmasında bir problem varsa muhtemelen piston sıkışmıştır.
Söküp piston yuvasını temizleyin.
Şayet çekvalf kapanmıyorsa, piston kir ve metal talaşlarından dolayı açık konumda kalmış olabilir.
Valfi söküp temizleyin.
Valf sızdırıyorsa yuva üzerinde çentik olup olmadığını kontrol edin. Piston üzerindeki valf diski
kertiklenmiş veya çizilmiş olabilir.
Valf gövdesi döküm ise ayırıcı bölme kaçak oluşturabilir.

5.8. SIVI HATTI ARIZALARI

Genel olarak problem sıvı hattının sıcak veya soğuk olmasıdır.
Yüksek sıcaklık nedenleri:
Aşırı soğutucu akışkan şarjı.
Kondenser kirliliği veya fan arızası.
Hava veya yoğunlaşmayan gazlar.
Eksik soğutucu akışkan şarjı.
Ortam çok sıcak.
Terleme veya karlanma durumu.
Tıkanma vardır.
Bazen selonoid valf sızdırabilir, bu durumda da karlanma olur.

5.9. NEM GÖSTERGESİ ARIZALARI

Güvenilir bir nem göstergesi, mevcut olan neme göre rengini değiştirir.
Aşırı nem bütün renkleri yıkayabilir. Bu durumda nem gösterge elemanı ile birlikte filtre-kurutucu da
değişmesi gerekir.
Nem gibi sistemdeki yağ da gösterge elemanını renksizleştirebilir. Gösterge elemanı şeffaf veya yağ
rengi olmaya başlarsa sistemde aşırı yağ mevcuttur. Aşırı yağ alındığında eleman tekrar önceki
kabiliyetini kazanabilir.
Alkol gibi kurutucu sıvılar gösterge elemanına zarar verebilir. Yeni kurutucu filtre bir miktar alkolü
uzaklaştırabilir.
Boyalı tip kaçak dedektörleri nemi gösterge elemanını etkileyebilir.
Nem gösterge elemanı kompresör yanığından sonra asitlerden etkilenebilir. Değiştirmek gerekir.

5.10. KURUTUCU FİLTRE ARIZALARI

Bir filtre kurutucusu, soğutma sistemindeki nem kalıntılarını tutar. Kir ve pislik parçaları da süzülür.
Bir filtre kurutucu sisteme takılmadan önce uçlarının iyice sızdırmaz durumda olduğundan emin
olmak için uçlarının kapalı tutulması gerekir.
İçinde gevşek kristaller bulunan kurutucu elemanlar, akış yönünü gösteren ok aşağıya bakacak şekilde
ve düşey konumda monte edilmelidirler. Böylece kristallerin soğutucu akışkanla birlikte hareket
ederek kırılıp toz haline gelmeleri önlenir.
Yanmış bir kompresör, soğutucu akışkanın kimyasal olarak ayrışmasına ve sistemde zararlı asitlerin
oluşmasına neden olur. Bunun için sisteme, asit absorbe eden özel bir kurutucu eleman
yerleştirilmesi gerekir.

5.11. EMME HATTI ARIZALARI

Emme hattı karlı veya terli olduğunda bir problem var demektir. Fakat, emme hattındaki nem veya
karlanma soğutma yeteneğine sahip akışkanın hala aktığını gösterir. Derin soğutma uygulamalarında
bu durum normaldir.
Kızgınlık ayarının iyi yapılması gerekir. Genleşme valfindeki kuyruğun gevşek veya çıplak olması sıvı
yürümesine neden olabilir.
Emme hattının mutlaka yalıtılması gerekir.
Emme hattının tasarımı, yağın kompresöre dönmesine imkan vermelidir. Gerekirse yağ cebi
eklenmelidir.
6. SOĞUTMA KONTROL DEVRELERİNDE ARIZA

6.1. ŞALTERLER

Şalterler elektrik devrelerini tamamlamak (oluşturmak) veya kesmek (kapatmak) için kullanılan
düzenlerdir. Devre şalterlerinin türleri:
1- İzolasyon Şalterleri : Tesisi ana güç besleme akımından ayırmak için kullanılır.
2- Başlatıcı Şalterler : Makinalarının çalıştırılması ve durdurulması için kullanılır.
3- Seçici Şalterler : Çeşitli devrelerin herhangi birini seçmek ve tamamlamak için kullanılır.
4- Kilitleme Şalterler : Besleme akımını keserek teçhizatı hasara karşı korur.
5- Kontrol ve Kumanda Şalterleri: Sıcaklık, basınç sıvı seviyesi, zaman süresi, akışkan debisinden
etkilenerek kullanılırlar.

6.1.1. Genel Şalter Bakımı

Güvenlik: Herhangi bir şalter donanımı üzerinde çalışmaya başlamadan önce, elektrik besleme
akımının kesildiğinden ve başka bir devre kesici ile kilitlendiğinden emin olun.
1- Kontak yüzeylerinde aşırı aşınma veya karıncalanma olup olmadığını kontrol edin.
Not: Büyük endüstriyel şalterlerde, bazıları gümüş kakmalı, yenilenebilir kontak uçları bulunabilir.
2- Kontak kolu yay mekanizmasının, kontaklarının çabuk olarak yaylanıp açılma ve kapanma işlevini
doğru yaptığından emin olun.
3- Şalter kutusunun içindeki kir ve tozları temizleyin.
4- Mafsallı noktalara ince tabaka halinde gres sürün.
Güvenlik: Kontakların üzerine ve yanına hiçbir şekilde gres yağı sürülmemelidir.
5- İşin bitiminde, şalter kutusu kapağının uygun şekilde kilitlendiğinden emin olun.

6.2. TERMOSTATLAR

Termostatların, soğuk odanın sıcaklıklarının algılanmasında, bu sıcaklıklara göre defrost çevrimlerinin

başlatılmasında, evaporatör fanlarının veya sıvı soğutucu akışkan besleme çevrimlerinin
çalıştırılmasında kullanılırlar. Küçük tesislerde, gerektiğinde tüm ünitenin durdurulması ve
çalıştırılması için, doğrudan doğruya kompresör başlatıcısına bağlanır.
1- Kontrol kutusu soğuk odanın dışına monte edilmelidir.
2- Termostat bulbinin kılcal borusu, soğuk odaya soğutucu akışkan boruları ile aynı delikten
girmemesi gerekir.
3- Termostat bulbi (duyarga) soğuk odanın ısı ortamını doğru algılayabileceği bir yere, örneğin
fanların hava çıkışlarının direkt karşısına değil, duvar veya tavana tutturulur.
4- Bir sıvının sıcaklığı algılanacaksa, duyarga, boru veya tank içine yerleştirilen bir kın içine monte
edilmelidir. Duyarga ile kın arasına özel bir sıvı doldurularak ısı alışverişi daha iyi sağlanır.

6.2.1. Termostat Ayarı

Termostat üzerinde iki ayar vardır.

1- Sıcaklık ayarı (İstenen sıcaklık derecesinin ayarı)
2- Aralık ayarı (Çalıştırma ve kesme sıcaklık derecelerinin aralık ayarı)

6.2.2. Termostat Bakımı

Termostatlardaki bakım gereksinimleri içeriği:
1- Kirli veya hasarlı kontakların temizlenmesi/yenilenmesi.
2- Zayıf yayların, hasarlı körüklerin, kılcal boruların ve algılayıcı tüplerin yenilenmesi.
3- Sıcaklık derecesi ve sıcaklık farkı ayarlarının üreticinin komutlarına göre doğru olarak yapılması.

6.3. BASINÇ ŞALTERLERİ

Bunlar gaz basınçlarını algılarlar ve kompresörün emiş veya çıkış tarafına monte edilebilirler. Basınç
yükselince veya düşünce, şalter kompresörü çalıştırır veya durdurur.
Basınç ayarları, soğutucu akışkan tüpleri ve bunların özel uygulamaları ile geniş bir alanda değişecek
olan bir durdurma ve bir de çalıştırma ayarlarını kapsar. Basınç şalterleri ayarlanırken, büyük bir
ihtimalle, basınç ayarlarının eşdeğer soğutucu akışkan kaynama noktası sıcaklık derecesi ölçütlerine
çevrilmesi gerekir.

6.4. ZAMAN AYARLAYICILAR

Zaman ayarlayıcıları, esas olarak defrost sıralamalarında veya fan geciktirme dönemlerinin
ayarlanmasında kullanılırlar ve genellikle, ayarlanabilen kontaklara doğru dönen, bir saat
mekanizması içerirler.

6.5. RÖLELER

Röleler kumanda devrelerinde kullanılan ve elektrikle çalışan şalterlerdir. En çok kullanılan tip,
anahtar kontaklarını açmak veya kapamak için bir manyetik bobini bulunan türdür.

6.5.1. Rölelerin Bakımı

1- Kirli Kontaklar: Kiri ve gresi bir eritici (solvent) ile temizleyin.

2- Kontaklardaki Oksitlenmeler: Yüzeyleri ince bir demir peroksit kağıdı ile temizleyin. Zımparalı bez
veya cam kağıdı gibi kaba zımpara kullanmayın.
3- Aşınma: Kontakları yenileyin. Kontak aralığının uygunluğunu ve yay basınç kuvvetinin kontakları
çabuk olarak açmaya ve kapamaya yeterli olup olmadığını kontrol edin.
4- Metal Transferi: Kontakları yenileyin, aralığı ve yay basınçlarını kontrol edin.
5- Kontaklar Birbirine Kaynamış: Kontakları yenileyin, aralığı ve yay basınçlarını kontrol edin.

6.5.2. Röle Bobin Arızası

Aşrı ısınma bobinde hasar meydana getirir. Eğer bobin enerji yüklü olarak uzun süre bırakılırsa, aşırı
ısınabilir. Gövdede kabarcıklar gibi aşırı ısınmanın açık belirtileri yoksa, bobinin işlev devamlılığını
kontrol edin.

6.6. SELONOİD VALFLER

Selonoid valfler, akışkanların uzaktan ve otomatik kontrolünde yaygın biçimde kullanılırlar.

6.6.1. Selonoid Valf Montajı

1- Bir selonoid valfi daima doğru konumda monte edin (Piston ve bobin dikey konumda olmalıdır)
Not: Akış yönünü doğruluğunu kontrol edin.
2- Etiketteki nominal voltaj değerinin uygulama için uygunluğunu kontrol edin.
3- Selonoid valfin soğutucu akışkan tipi ve basıncı için uygunluğunu kontrol edin.
Not: Eğer valf gövdesi, boruya kaynak veya lehimle monte edilecekse, ilk olarak bobini ve pistonu
sökün ve valfi sıcaklık etkisinden koruyun.

6.6.2. Selonoid Valf Bakımı

Eğer bir selonoid valf arızalı ise;

1- Bobine elektrik gücü girişini kontrol edin.
2- Bobinin işlev devamlılık kontrolünü yapın. Eğer bobin yanmış ise, dış yüzeyinde kabarcık belirtileri
açıkça görülebilir. Gerekirse bobini yenileyin.
Not: Bobin valf grubundan ayrılırsa, bobine çalışma voltajı uygulanmamalıdır, aşırı ısınır ve yanar.
Eğer bobin normal görünüyorsa;
1- Pistonu temizleyin ve yuvasına serbestçe koyarak oturmasını sağlayın.
2- Yayları hasar ve zayıflık kontrolünden geçirin.
3- Valfin oturma yüzeylerinin temiz ve hasarsız olduğundan emin olun.
4- Yeni contalar kullanarak valfi ve piston grubunu yeniden toplayın.

7. YEREL İKLİMLENDİRME CİHAZLARINDA ARIZA

7.1. SPLİT KLİMA CİHAZLARI

Split klimalar iki kısımdan oluşur.

- İç ünite; evaporatör ve klimatize edilen havayı üfleyen fan sistemi.
- Dış ünite; kompresör, kondenser ve fanı.
Split klima sisteminin önemi, kompresör ve kondenser grubunun oda dışına konması ile klimatize
edilecek odadaki gürültü düzeyinin asgariye indirilmesi, iç ünitenin fazla hacimli olmaması ile estetik
görüntü sağlanmasıdır.
Split klima cihazları binalarda, aşağıdaki tiplerde bulunur:
- Duvar tipi split klima cihazı.
- Yer/Tavan tipi split klima cihazı.
- Kaset tip split klima cihazı.
- Kanallı split klima cihazı.
İşletmeye alınacak split klima, usulüne ve tekniğin gerektirdiği şartlarda uygun şekilde monte edilmiş
olmalıdır.
- Dış ünite ile iç ünite birbirine ne kadar yakın olursa, çalışma o kadar verimli olur. Uzağa yerleştirme
durumunda iç ve dış ünite arasındaki bakır boru uzunluğu 16 m.’yi geçmemelidir. Düşey Mesafe ise
10 m.’yi geçmemelidir.
- Cihaz bulunduğu yerde yatay olarak terazisinde yerleştirilmelidir.
- Güneş ışınlarının direkt cihaz üzerine gelmesini önleyecek şekilde monte edilmelidir.
- İki üniteyi birbirine bağlayan soğutucu borusu en kısa yoldan birbirine bağlanmış olmalıdır.
Borularda çok fazla kıvrım ve dirsek olmamalıdır.
- Havadaki nemin yoğunlaşmasına bağlı olarak evaporatörde biriken suyu atmak için bir drenaj
hortumu bulunmalıdır.
- Dış ünite hava akımı giriş alanı önünün kapatılması, periyodik olarak yapılacak denetlemelerle
önlenmelidir.

7.1.1. Split Klimalarda Arıza ve Sebepleri

Cihaz çalışmıyor.
Elektrik gelmiyor olabilir.
• Şebekede elektrik olup olmadığına bakılmalıdır.
Sigorta atmış olabilir.
• Uygun amperajlı sigorta takılmalı, sigorta atmış ise sebebi bulunmalıdır.
Termostat ayarı hatalı olabilir.
• Yeniden ayarlanmalıdır.
Kontaktör bozuk olabilir.
• Kontrol edilmeli, bozulmuşsa değiştirilmelidir.
Kumanda sisteminde arıza olabilir.
• Kontrol edilip arıza giderilmelidir.
Nötr hattı zayıf olabilir, kompresör devreye girdiğinde aşırı voltaj düşüklüğü olabilir.
• Nötr hattı yenilenmelidir.
Soğutma ya da ısıtma yapmıyor.
Soğutucu akışkan eksik veya fazla olabilir.
• Kontrol edilerek ayarlanmalıdır.
Dört yollu vanada gaz kaçağı olabilir.
• Kaçak giderilmeli veya vana değiştirilmelidir.
Dört yollu vana bobini yanık olabilir.
• Bobin değiştirilmelidir.
Termostat kumanda etmiyor.
Termostat bağlantıları yanlış olabilir.
• Bağlantılar kontrol edilip düzeltilmelidir.
Termostat gaz körüğü patlak olabilir.
• Körük yenilenmelidir.
Termostat kontakları yapışık olabilir.
• Kontrol edilip temizlenmelidir.
Kontaklarda temassızlık olabilir.
• Kontrol edilip arıza giderilmelidir.
Fan motoru çalışmıyor.
Kondansatörde kısa devre olabilir.
Motor ve bağlantıları yanlış olabilir.
• Kontrol edilip arıza giderilmelidir.
Fan motoru yanık olabilir.
• Motor veya sargısı yenilenmelidir.
Kompresör devreye girmiyor.
Voltaj düşük olabilir.
• Voltaj 190 V’dan düşükse devreye girmez.
Kondansatörde kısa devre olabilir veya uç bağlantıları yanlıştır.
• Kontrol edilip arızalar giderilmelidir.
Kalkış rölesi bozuk olabilir.
• Röle değiştirilmelidir.
Termistör açmış olabilir.
• Kompresör üzerinde aşırı yük olabilir, voltaj düşüklüğünden veya gaz eksik olduğu için kompresör
ısınarak termistör açabilir.
Cihaz yüksek akım çekiyor.
Cihazda gereğinden fazla soğutucu akışkan olabilir.
• Fazla soğutucu akışkan alınmalıdır.
Voltaj düşüklüğü olabilir.
• Voltaj devamlı düşük oluyorsa regülatör kullanılmalıdır.
Kondansatör kapasitesi yeterli olmayabilir.
• Uygun kondansatör takılmalıdır.
Elektrik bağlantı uçlarında gevşeklik olabilir.
• Kontrol edilip sıkılmalıdır.
Cihaz yeterli kapasiteyi vermiyor.
Cihazda eksik veya fazla soğutucu akışkan vardır.
• Soğutucu akışkan miktarı ayarlanmalıdır.
Kondenserde aşırı kirlenme olabilir.
• Kondenser temizlenmelidir.
Kılcal boru (evaporatör girişi) tıkanma olabilir.
• Arıza giderilmelidir.
Kompresör çalışıyor, kondenser fanı çalışmıyor.
Motor sıkışık olabilir.
• Kontrol edilip arıza giderilmelidir.
Fan motor rölesi arızalı olabilir.
• Arızalı röle değiştirilmelidir.
Bir süre çalıştıktan sonra termik atıyor.
Aşırı gaz basıncı olup kompresör zorlanıyor olabilir.
• Gaz basıncı azaltılmalıdır.
Normalin altında soğutucu akışkan vardır, soğuk gaz dönüşü olmadığından kompresör aşırı ısınıyor
olabilir.
• Eksik soğutucu akışkan tamamlanmalıdır.
Soğutma ya da ısıtma istenilen seviyede değildir.
Sistemin içindeki soğutucu akışkan miktarı eksik veya fazla olabilir.
• Soğutucu akışkan miktarı ayarlanmalıdır.
Kompresör kısa devre yapıyor.
Voltaj yanlış olabilir.
• Kompresör voltajı ürün etiket değerinin % 10 fazla ya da eksik olmalıdır.
Aşırı yük koruyucusu hatalı ayarlanmış olabilir.
• Koruyucu kontrol edilmelidir.
Soğutucu akışkan miktarı yetersiz olabilir.
• Soğutucu akışkan eklenmelidir.

7.2. PENCERE TİPİ KLİMA CİHAZLARI

Dış ortama penceresi veya bir duvarı bulunan hacimlerin klimatize edilmesini sağlayan, hava
soğutmalı kondenser ve ekipmanları ile evaporatörün aynı gövde içine yerleştirilmiş cihazdır.
Genellikle pencere veya dış duvara monte edilirler. Klimadan en iyi verimi alabilmek için montaj
yerinin zeminden yüksekliği asgari 150 cm. ile 180 cm. arasında olması gerekir.
Hava giriş pancurunun arkasına yerleştirilen özel filtre, oda içindeki toz ve zararlı maddeleri sürekli
olarak filtre eder. Cihazın verimli çalışabilmesi için hava filtresinin 1-2 aylık aralıklarla kontrol edilip
çok kirlenmişse, filtreyi yerinden çıkarıp üzerindeki tozlar elektrik süpürgesi ile alındıktan sonra soğuk
veya ılık suyla yıkayıp kurutup temizlenmelidir.

7.2.1. Pencere Tipi Klimalarda Arıza ve Sebepleri

Klima çalışmıyor.
Klimanın bağlı olduğu otomatik sigorta şalteri atmış olabilir.
• Kontrol edilip sebebi giderilmelidir.
Voltaj aşırı düşmüş olabilir.
• Regülatör kullanılmalıdır.
Dış ortam sıcaklığı 50 °C veya daha yüksek bir değere çıkmış olabilir.
• Bu durumda cihaz otomatik olarak durur.
Klima ısıtma yapmıyor.
Termostat ayarı bozulmuş olabilir.
• Daha fazla ısıtma için termostat düğmesi ayarlanmalıdır.
Klima soğutma yapmıyor.
Hava filtresi tıkanmış olabilir.
• Filtre yerinden çıkarılarak gerekli temizlik yapılmalıdır.
Termostat ayarı bozuk olabilir.
• Daha fazla soğutma için termostat düğmesi ayarlanmalıdır.
Pencere veya kapılar açık kalmış olabilir.
• Kontrol edilip kapatılmalıdır.
Ortamda aşırı ısı yapan cihazlar (spot,fırın,ocak vb.) veya fazla sayıda insan olabilir.
• Bu durumda soğutma istenilen seviyede olmayabilir.

7.3. PAKET KLİMA CİHAZI

Pencere tipi klima cihazları özelliklerinde olan bu cihazlar, daha büyük kapasitelerde, bina haricinde
çatıya veya bir kaide üzerine monte edilebilecek şekilde tasarlanmış olup klimatize edilen hava bir
kanal vasıtasıyla ortama verilir.
Çatı uygulamalarında taşıyıcı elemanların yapısal mukavemeti, elektrik beslemesi ve tesisatı, hava
kanalı bağlantıları drenaj özellikleri ve bağlantıları, konumun minumum ses için uygunluğu gözden
geçirilmelidir.
Kaide üzerine montajda harici su drenajının ve taban suyunun cihaz içine girmemesi kaide
yüksekliğinin uygun olması gerekir. Teknik ve servis amaçlı erişimi sağlamak için ünitenin etrafında
uygun mesafeler olmalıdır.
Cihaz, çalışma sesi kullanıcıyı ve komşuları rahatsız etmeyecek bir yere yerleştirilmeli, üzerine yağmur
oluğu ve aşırı kar yığılması gelmemelidir.
Cihaz iklimlendirilecek yere olabildiğince yakın monte edilmiş olmalıdır. Kanallar besleme ve dönüş
ağızlarına doğrudan bağlanmalıdır. Ses transferini azaltmak için esnek bağlantılar yapılmış olmalıdır.
Cihazda uygun elektrik gücünün olması önemlidir. Voltaj cihaz etiketi üzerindeki değerin % 10’undan
fazla olmamalı, trifaze ünitelerde fazlar % 3 mertebesinde dengede olmalıdır. Cihaz mutlaka
topraklanmış olmalıdır. Termostat, klimatize edilmemiş havadan, güneşten veya açık kapıdan olan
akımlardan etkilenmeyecek bir iç duvara yerden 1,5 m. yukarıya takılmış olmalıdır.

7.3.1. Paket Tip Klima Cihazlarında Bakım

Bakıma başlamadan önce ünitenin tüm elektrik bağlantıları kesilmelidir.
Ünitenin içinde biriken toz ve diğer kirleticileri temizlemek için kabin, fan kanatları ve serpantin sık sık
temiz su ile yıkanmalıdır. Koruma sağlamak için kabin düzenli olarak temizlenmelidir. Temizlik için iyi
bir sıvı deterjan kullanılabilir.

7.3.2. Paket Tip Klima Cihazlarında Arıza ve Sebepleri

Cihaz çalışmıyor.
Cihaza enerji gelmiyor veya elektrik bağlantıları gevşek olabilir.
• Kontrol kutusundaki kompresör kontaktöründe doğru voltajın olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Termostatın kalibrasyon set değeri yüksek olabilir.
• Resetlenmelidir.
Kontaktör arızalı olabilir.
• Kontrol ediniz, kontaklar açıksa değiştiriniz.
Sigortalar atmış olabilir.
• Sigortaları değiştiriniz.
Düşük voltaj kablosunda hasar olabilir.
• Termostat kablosunu değiştiriniz.
Kondenser fanı çalışıyor, kompresör çalışmıyor.
Elektrik bağlantıları gevşek olabilir.
• Kompresör voltaj değerinin doğruluğu kontrol edilmeli bütün bağlantılar elden geçirilmelidir.
Kompresör sıkışmış, motor kabini topraklanmış veya aşırı yük koruma termiği açık olabilir.
• Aşırı yükü resetlemek için en az 2 saat beklemeli, hala açıksa kompresör değiştirilmelidir.
Voltaj düşük olabilir.
• Voltaj sık sık değişiyorsa regülatör kullanılmalıdır.
Yetersiz soğutma
Cihaz kapasitesi uygun olmayabilir.
• Daha yüksek kapasiteli cihaz kullanılmalıdır.
Hatalı gaz şarjı yapılmış olabilir.
• Cihazın servis panelindeki prosüdüre göre şarj yapılmalıdır.
Sistemde hava, nem var olabilir.
• Gazı boşaltıp yeniden şarj etmeli, drayer takılmalıdır.
Kompresörde kısa devre
Aşırı yük emniyeti arızalı olabilir.
• Değiştirilmeli, doğru voltajın olduğu kontrol edilmelidir.
Gaz şarj edilmemiş olabilir.
• Gaz şarj edilmelidir.
Evaporatör panelinin terlemesi
Evaporatörde düşük hava akımı olabilir.
• Havalandırma hızını artırmalı, varsa engelleri kaldırmalı, hava filtresi değiştirilmelidir.
Düşük buhar basıncı, kompresörde aşırı yük.
Sıvı hattında, genleşmede veya filtrede tıkanma olabilir.
• Tıkanan parçalar değiştirilmelidir.
Hatalı kılcal boru olabilir.
• Serpantin grubu değiştirilmelidir.
Kompresörde aşırı yük-yüksek veya normal buhar basıncı
Kondenser serpantini kirli olabilir.
• Serpantin temizlenmelidir.
Soğutucu gaz boşalmış olabilir.
• Sisteme gaz şarj edilmelidir.
Kondenser fanı çalışmıyor olabilir.
• Tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.
Sistemde hava olabilir.
• Gaz boşaltılıp yeniden şarj edilmelidir.
Düşük kompresör yükü-yüksek buhar basıncı
Kompresör valfleri arızalı olabilir.
• Kompresör değiştirilmelidir.
Kılcal borular arızalı olabilir.
• Serpantin grubu değiştirilmelidir.
Gidiş hattında veya genleşme elemanında dalgalı gürültü
Sistemde hava olabilir.
• Gaz boşaltılmalı, vakumlanmalı ve tekrar şarj edilmelidir.

8. İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNDE ARIZA

İnsanların toplu olarak bulundukları, çalıştıkları, yaşadıkları ve eğlendikleri ofis, fabrika, okul, otel,
restaurant, sinema ve konser salonları, ev ve eğlence yerlerinde rahat yaşama, bir lüks değil gereklilik
olarak görülmektedir.
Bilgisayar cihazlarında hatasız ve verimli çalışmalarını teminen bu mahallerin de iklimlendirilmeleri
gerekmektedir.
İklimlendirme, bir mahallin havasını soğutmak veya ihtiyaca göre ısıtmak, rutubetini ayarlamak
(nemlendirme veya kurutma), toz ve yabancı maddelerden ayırmak için filtrelemektir.
İklimlendirme sistemleri dört ana grupta toplanmaktadır.
1- Direk genleşmeli sistemler.
2- Tamamen sulu sistemler
3- Tamamen havalı sistemler
4- Havalı-sulu sistemler.

Direk Genleşmeli Sistemler:

Bu sistemde soğutucu akışkan havayı soğutmak amacıyla kullanılan evaporatörde buharlaştırılır.
Buharlaşıp ortamın ısısını alarak gaz haline gelen soğutucu sıvı, kompresör ile emilip sıkıştırılarak ve
kondenserde soğutularak tekrar kullanılır. Bu sistemle çalışan cihazlar şunlardır:
- Pencere tipi klima cihazları
- Paket klima cihazları
- Salon tipi klima cihazları
- Çatı tipi cihazlar
- Split klima cihazları

Tamamen Sulu Sistemler:

Çok odalı binalarda, özellikle otel, işhanı, hastane, büyük ticaret merkezi gibi yerlerde yaygın olarak
kullanır. Her odaya yerleştirilen, fan-coil cihazı ile odaların ısıtılması ve soğutulması sağlanır.
Tamamen Havalı Sistemler:
Merkezi bir klima santralinde klima edilen havanın, kanallar vasıtasıyla iklimlendirilecek mahallere
gönderildiği sistemlerdir. Özellikle büyük hacimlerin ve binaların iklimlendirilmesinde kullanılır.

Hava ve Sulu Sistemler:

Bir merkezde şartlandırılan temiz havanın ve merkezi bir soğutma grubunda soğutulan veya kazanda
ısıtılan suyun fan-coil birimlerine gönderilerek mahallerin, insanların taze hava ihtiyaçlarını da
karşılayarak iklimlendirilmesidir.

Klima Santralleri:
- Fan basıncına göre (alçak, orta, yüksek)
- İmalat konstrüksiyonuna göre (yatık, düşey, çatı tipi)

Klima Santrali Kısımları:

1- Karkas-şasi 8- Soğutma evaporatörü
2- Kaplama sacı 9- Deflektör
3- İzolasyon 10- Nemlendirme hücresi
4- Aspiratör 11- Damla tutucu (separatör)
5- Karışım hücresi 12- Vantilatör
6- Filtre hücresi 13- Susturucu
7- Isıtma serpantini 14- Hepa filtreler

8.1. BİR İKLİMLENDİRME SİSTEMİNİN İŞLETMEYE ALINMASI

Merkezi klima santrali tesisatı, ilk önce kule pompaları, dolayısıyla kondenserin soğutma suyu devresi
işletmeye alınacak şekilde çalıştırılmalıdır.
Bundan sonra sırasıyla; aspiratör, vantilatör, soğutma kompresörü, ısıtıcı ve/veya soğutucu,
nemlendirici çalıştırılmalıdır.

İşletme sırasında aşağıdaki kontroller yapılmalıdır:

Klima santralinin kontrolleri:

1- Hava akımının düzenli olup olmadığı kontrol edilir.
2- Motor ve fanlarda anormal seslerin gelip gelmediği kontrol edilmeli.
3- Aspiratör ve vantilatör motorlarının normal olmayan titreşimler yapıp yapmadığı kontrol edilmeli.
4- Aspiratör ve vantilatör motorlarının çektikleri akımlar uygun değerde olup olmadığı kontrol
edilmeli.

Su soğutma kulesinin kontrolleri:

1- Fanın serbest ve doğru yönde döndüğü.
2- Kule su beslemesini normal devam edip etmediği.
3- Kuleden geçen su debisinin, normal olup olmadığı.

Kule pompalarının kontrolleri:

1- Motor ve motor kavramasında anormal bir dönme olup olmadığı.
2- Salmastradaki su akıntısının normal olup olmadığı.
3- Soğutma kulesinin su gidiş ve dönüş borularında akıntı, sızıntı ve pislik olup olmadığı.
Elektrik kumanda panosu kontrolleri:
1- Çalışan elemanlara ait sinyal lambalarının arıza gösterip göstermediği
2- Elektrik kumanda panosundaki ölçü aletlerinin gösterdiği değerleri.

Soğutma sistemi kontrolleri:

1- Elektrik kumanda panosu üzerindeki sinyalleri gözleyerek bir ikaz olup olmadığı.
2- Gaz otomatikleri tablosunda bulunan manometrelerdeki basınç değerleri.
3- Kompresör yağ seviyesi.
4- Sistemde anormal gürültü olup olmadığı.
5- Sistem üzerinde bulunan bütün ölçme elemanlarının (termometre, manometre) normal işletme
değerlerinde olup olmadığı.

8.2. İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNDE ARIZA

İklimlendirme sistemlerinde şikayetçiler kimlerdir?

1- Sistemin çalışmasından doğrudan etkilenen kişiler (kullanıcılar)
2- Sistemi çalıştıran operatörler.

ŞİKAYET TİPLERİ

Isıtma Yok Hava Çok Kuru

Yeterli Isıtma Yok Hava Çok Nemli
Isıtma Çok Fazla

Soğutma Yok Kokular

Yeterli Soğutma Yok
Soğutma Çok Fazla Gürültüler

Ünite çalışmıyor
Ünite çalışıyor, sonra devreden çıkıyor.
Ünite kısa aralıklarla çalışıp, duruyor.
Ünite çalışıyor, ses normal, fakat soğutma/ısıtma uygun değil.

Yapılacak olan ilk kontroller:

• Termostat ayarı.
• Güç kaynağı.
• Sistem voltajı.
• Elektriksel iletkenlik.
• Bütün elemanların kablo gevşeklik kontrolü.

Arıza için kontrole başlanacak yer:

• Alt sistemler.
• Kontrol devreleri
• Kompresör ve temel elektriksel elemanlar
• Yoğunlaşma (kondenser) kısmı
• Evaporatör ve genleşme valfi.
• Hava ve su dağıtım sistemleri.
8.2.1. Üretici Firmaların Arıza Teşhis Kartlarını Kullanmak

Bir çok klima üreticilerinin kendi hazırlamış oldukları arıza bulma kartları vardır. Bu kartlar satın
alınarak kullanılabilir. Bu kartları temin etmediyseniz arızalı cihaza uygun bir kartı kullanabilirsiziniz.

8.2.2. İnsani Problemler

Bazen hasta olan bir kimse çok sıcak veya soğuk hissedebilir.
Bundan dolayı kendi teknik becerinize ilave olarak insanlarla iyi ilişkiler kurmalısınız.
Yapılan şikayetleri aldırmazlık etmeyin. Bir miktar anlayış gelecekteki büyük düşmanlıkları önleyebilir.
Şikayetçiye sistemin sınırlılıklarını anlatarak şikayetleri en aza indirebilirsiniz.
Dış hava şartlarındaki aşırı değişimlerin de cihaz ayarlarında sapmalara neden olabileceğini
söylemeniz gerekir.

9. HİDRONİK VE HAVA TAŞIMA SİSTEMLERİNDE ARIZA

9.1. HİDRONİK SİSTEMLERDEKİ PROBLEMLER

• Mekanik problemler: Kısıtlanmış dolaşım, hatalı yağlama, pompa arızası, pompa gürültüleri
• Elektriksel problemler: Aşırı akım, işlem durdurma ve aşırı yük rölelerinin arızası
• Hava ve su problemleri: Sınırlı hava beslemesi, arızalı kontrollar, balans bozuklukları, vb.
• Kondenser ve soğutma kulesi problemleri: Sistemdeki yabancı maddeler, valf arızaları, tıkanmalar,
vb.

9.1.1. Mekanik Problemler

Bir hidronik sistemdeki mekanik problemler kazan, su soğutma grubu ve dolaşım pompasından
kaynaklanır.
Uygunsuz yağlama yatakların aşınmasına ve gürültü oluşmasına neden olacaktır. Aşırı yağlama yağın
zemini kirletmesine neden olacaktır.
Aşırı gres kullanımı yatak sızdırmazlıklarını bozabilir.
Bazen ilave işlem bir diğer problemi doğurabilir. Örnek olarak su kaçaklarının tamiri için silikon
kullanımı, pompanın karbon salmastrasını aşındırabilir. Pompanın susuz çalışması yatakların aşırı
ısınmasına ve salmastranın bozulmasına neden olabilir.
• Sıcak su boyleri , su soğutucu ve sirkülasyon pompaları hidrolik sistemlerde bir çok mekanik
problemlerin kaynağı olabilir.bir pompanın bakımı ve yekleştirilmesi doğru olarak yapılırsa pompayı
yıllarca kullana biliriz.
• Uygunsuz yağlama da : gürültülü çalışama ve yatak arızalarına kılavuzluk eder. Mesela aşrı
yağlamada yağ damlatmasına ve zemini kaygan hale getirmesine neden olur. Bununla birlikte aşrı
gresleme, yatak sızdırmazlık elemanlarının çatlamasına neden olabilir.
• Kapalı devreli bir sistemlerde uzaktaki bir yerdeki titreşim ve gürültü kaynağı sistem botunca iletir.
Bir pompalama sisteminde gürültü devam ediyorsa, pompa boyutları yanlış seçilmiş olabilir. Pompa
büyük ise kullanılacak suyun daha fazla dolaştıracaktır. Borulardaki yüksek hızlı su akışı sadece
gürültüye neden olmamakla kalmaz motorun aşırı yüklenmesine yol açabilir.

9.1.2. Elektriksel Problemler

Hidrolik sistemlerde elektriki problemler genelde termik atması, yüksek akım çekmesi gibi belirtilerle
gösterilir. Pompa motorunun aşırı yüklenmesi, yaygın bir elektrik problemidir. Eğer motorun gövdesi
aşırı sıcak veya pres bant izolasyon yanığı kokusu duyabiliyorsanız motorun aşırı yüklendiğinden
şüphelenebiliriz.

9.1.3. Hava ve Su Problemleri

Bütün hidrolik sistemler havaya sahip olup bu onları bazen kullanışlı kılar bazen de zarar verir. Meselâ
genişleme tankında hava olması istenilen bir olaydır. Ama hava sıcaklık yükselmesine karşı
sıkıştırabilme özeliği suya kıyasla daha iyidir. Fakat hava sistemin başka yerinde su akışını
engelleyerek sistemi zararlı hale getirebilir.hava tahliye yöntemleri manuel ve otomatik olmak üzere
iki şekildedir.

9.1.4. Kondenser ve Soğutma Kuleleri Problemleri

Genelde bakım yetersizliğidir. Pislik tutucular kirlenmişse su soğutmalı kondenserler kirlerle

tıkanmaya başlar ve basma hattının basıncının artmasına neden olur. Su problemleri ve su soğutma
kulesindeki suya hiç kimsenin kimyasal madde katmaması sonucu oluşur ve ısı transfer yüzeyinde
oluşan algler ve yosunlar ısı transfer yüzeyini gittikçe azaltır. Su beslemeli kondenserler yüksek
miktarda ısı toplandığında yeterince soğuk olur fakat sıvı hattının düşmesi için onlar çok soğuk
olmalıdır. Hazne suyu çok soğuk olduğundan bir by-pass ile suyun bir kısmı kondensere gitmeden
dönüşe verilerek kondenser basıncının otomatik olarak ayarlanması sağlanır.
Hava ve suda oluşan kimyasal maddeler, kirler, mantarlar, evaporatif kondenserleri ve soğutma
kulelerini iç sistemlerden daha çok korozyona uğratmaktadır.

9.1.5. Hidronik Sistemlerde Akış Dengelemesi

Uygun olarak kurulmuş ve bakımı yapılan bir hidronik sistemde her terminal ünitesi sistem tasarımına
uygun olarak yeteri kadar sıcak veya soğuk suya sahip olur. Akış dengeli ve sistem uygun olarak
çalışıyorsa her terminal kendi soğutma yüküne uygun miktarda soğutma suyu alır.
Akış balansı olmadığında diğerleri aşırı şekilde beslenirken bir terminal veya devre ünitesi yeterince
su alamaz.

9.2. HAVA SİSTEMLERİNDEKİ PROBLEMLER

Bir hava dağıtım sistemindeki problemlerin en çoğu elektriki veya pnömatiğe kıyasla daha çok
mekanik arızalardır. Sistemde problem oluştuğunda onların kaynakları sistem elemanlarından
birisidir. Fan veya kanallardaki problemler daha çok yetersiz bakımdan kaynaklanır. Fan yağlama
yetersizliğine örnek olarak yatakların yanmasına neden olur. Görüldüğü gibi problemler genelde
bakımsızlıktan kaynaklanıyor. Bütün bunlar uygun bakım yapılarak önlenebilir.

Dengelenmiş bir hava sisteminin oluşturulması:

Üç temel öğeye dayanır.
• Kanallardaki ve çıkışlardaki hava akışlarını ve sıcaklıkları ölçmek.
• Ölçülen sıcaklık ve akış değerlerini sistem tasarım değerleri ile karşılaştırmak.
• Fan hızını, damperleri ve registerleri ayarlayarak hava akışı hızını düzeltmek.
9.2.1. Fanlar ve Tahrik Motorları
Fan, bir basınç farkı oluşturarak havanın akışını sağlayan cihazdır. Fanın hareketli elemanı olan çarkı,
hava üzerinde iş yapar ve ona statik ve kinetik enerji kazandırır. Havaya kazandırılan bu statik ve
kinetik enerjilerin birbirine oranı, fanın türüne bağlıdır.
Fanlar genel olarak, havanın çark üzerinden akış doğrultusuna bağlı olarak, merkezkaç
(santrifüj/radyal) veya eksenel (aksiyel) olarak sınıflandırılır.

Fanın Ayarlanması:
Fan dağıtım sistemi büyük debi gerektirdiğinde fan hızı otomatik olarak artıran fan veya daha büyük
bir fan tesis etmeyi düşüneceksiniz. Bunlardan birinin veya diğerinin yapıldığından mutlaka emin
olmalısınız.
Motor kendi etiketi üzerindeki güçten fazlasını çekemez aksi halde arızalar meydana gelir.

Kanat Problemleri:
Fanların gelişi güzel çalışmalarını ortak nedenlerinden bir tanesi dengesi bozuk kanatlardır.
Kalın toz tabakaları varsa bu durumda ağırlık dolayısıyla fanın dengesini kaybetmesi söz konusudur.
Bu durumda fanı temizlemek gerekir. Böyle durumlarda bir uzman tarafından balansı yeniden
ayarlattırmak gerekir veya fanın pervanelerini değiştirin

Kayış Bağlantısı:
• Fan kayış kasnaklı bir sistemle tahrik ediliyorsa, fan ve motor kasnak yivleri aynı hizaya gelecek
şekilde bir mastar ile kontrol edilerek motor, ekseni istikametinde hareket ettirilmek sureti ile
konumu ayarlanmış olmalıdır.
• Kayışlar takıldıktan sonra gerginlikleri kontrol edilmelidir. Motor gerdirme tertibatı ile kayışlar fazla
gergin ve fazla gevşek olmayacak şekilde ayarlanmalıdır. Pratik olarak orta kısma baş parmak ile
basıldığında sehim 2,5-3 cm kadar olmalıdır.
• Kayışların montajı ve ayarından sonra fan kayış-kasnak muhafazası monte edilmeli ve kayışların
muhafazaya temas etmediği kontrol edilmelidir.
• Çoğu kayış sisteminde bir kayışın dahi bakımına ihtiyacı varsa bu taktirde bütün katış tertibatını
birbiri ile uyumlu olması için hepsini değiştirmek gerekir

Elektrik Bağlantıları:
• Motor plakasında kayıtlı voltaj ile fanın çalışacağı yerdeki şebeke voltajının uygunluğu kontrol
edilmelidir.
• Motor, gücüne uygun sigorta ve termik röleli motor muhafaza şalteri ile korunmalıdır.
• Mahalli şebekenin durumuna bağlı olarak 5 KW’dan büyük motorlara yıldız-üçgen şalterle yol
verilmesi, 30 KW’dan büyük güç gerektiren fanlarda bilezikli asenkron motor kullanılması ve resistans
ile yol verilmesi tavsiye olunur.
• Şalter-motor besleme hattı etanş olarak çekilmiş olmalı, motor şasesi mutlaka topraklanmış
olmalıdır.
• Motor muhafaza şalterinin termik ayarı, motor plakası değerlerine uygun olmalıdır.
• Termik ayarı yapıldıktan sonra, motor normal işletme şartında iki faza bırakılarak termiğin attığı
kontrol edilmelidir.

Fanlarda Arıza ve Çözüm Yolları:

Motor-Fan grubu anormal çalışıyor.
Motora her üç fazın da gelip gelmediği, voltaj ve amperajının tamam olduğu kontrol edilmeli.
V kayışların gerginliği kontrol edilmeli. Fazla gergin veya gevşek olmayacak şekilde ayarlanmalıdır.
Motor-Fan grubuna ait cıvata ve somunların gevşeyip gevşemediği kontrol edilmeli. Dağılan rulman
varsa değiştirilmelidir.
Fan veya motor rulmanlarının sağlamlığı kontrol edilmeli. Dağılan rulman varsa değiştirilmelidir.
Motor miline kavrama ile bağlantılı fanlarda kavrama ayarının doğru olduğu kontrol edilmeli. Bozuksa
düzeltilmelidir.
Motor fazla akım çekiyor.
Fanın bağlı bulunduğu kanal devresi üzerindeki dirençte bir azalma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Motora ait her üç fazın da mevcut olduğu kontrol edilmelidir.
Voltajın düşük olmadığı kontrol edilmelidir.
Fan hava basmıyor.
Fan dönüş yönünün doğru olup olmadığı kontrol edilmeli. Yanlışsa fazlardan ikisinin yerleri
değiştirilmelidir. Motorun fanı döndürüp döndürmediği kontrol edilmeli. Döndürmüyor ise:
Motorun yanıp yanmadığı kontrol edilmeli.
Motora her üç fazın gelip gelmediği kontrol edilmeli. Sigortalar kontrol edilmelidir.
Voltajın normal olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Termik resetinin atıp atmadığı kontrol edilmeli. Atmış ise reset butonuna basılmalı. Ancak ısrarlı
termik atmalarında resete tekrar tekrar basılmamalıdır, aksi halde termik yanabilir.
Sigortalar atıyor.
Yıldız-üçgen çalışmada yıldız çalışma kısa olabilir. Süreyi uzatınız veya zaman rölesinin ayarını artırınız.
Yıldız-üçgen faz karşılaması olup olmadığı kontrol edilmeli, varsa düzeltilmelidir.
Seçilen sigorta değerlerinin küçük olmadığı kontrol edilmelidir.
Termik atıyor.
Sigortalardan birinin atıp atmadığı kontrol edilmelidir.
Motor ve fanda sıkışma olabilir, sıkışıklık giderilmelidir.
Klemens vidalarını gevşemiş olup olmadığı kontrol edilmeli, varsa sıkıştırılmalıdır.

9.2.2. Damperler

Akış yolları üzerinde (kanal kesitinde) yerleştirilen Ters Kanatlı Otomatik Damperler, dış, dönüş ve
egzoz havası akışlarını düzenleyerek (akış kesitlerini kısmen açıp kapayarak) yüksek bir kontrol
seviyesi sağlarlar.
Dış hava damperleri ise, kenarları özel contalı, sızdırmazlığı iyi türden olmalıdır.
Egzoz çıkışları, dış hava girişlerine benzer olarak düzenlenirler; ancak, otomatik egzoz damperleri
açıkken, yüksek rüzgar basıncı ile geri akış oluşmasını engellemek için motorlu veya motorsuz geri-
akış damperleri gerektirirler.

10. MONTAJ, ARIZA, BAKIM ALET VE CİHAZLARI

El takımları, el aletleri
1- Açık ağızlı anahtarlar, kurbağacık anahtarlar.
2- Penseler, ayarlı penseler, kargaburun, keskili pense, yankeski.
3- Boru anahtarları, zincirli ve bantlı anahtarlar.
4- Cırcırlı-Ratchet anahtarları.
5- Yıldız anahtarlar, lokma anahtarlar ve uzatma kolları.
6- Tornavidalar (Düz ve yıldız tipleri), altı köşe allen anahtarlar.
7- Elektrikli matkaplar, el matkapları, matkap uçları.
8- Çekiçler, tahta kauçuk tokmaklar.
9- Keskiler, noktalar, beton kırma murçları.
10- Conta kesme takımı ve conta zımbaları.
11- Eğeler, zımpara taşları, temizleme fırçaları.
12- Çektirme takımları.
13- İç ve dış pafta – diş açma takımları.
14- Ölçü metreleri – şerit metreler, sürgülü kumpaslar.

Boru montajı için gerekli takımlar

1- Boru makasları ve boru testereleri.
2- Bakır boru havşa takımı ve boru ağzı genişletme takımı.
3- Bakır boru bükme yayları ve boru bükme takımları.
4- Özel takım ve aparatlar.
5- Oksi-asetilen ve daha başka tür kaynak takımları.

Soğutma sistemi muayene-test ve servis-bakım aletleri

1- Gaz şarj manifoltu (Manifolt ve hortumları ile).
2- Derin vakum pompaları ve derin vakum manometreleri.
3- Soğutucu akışkan tüpleri ve servis tüpleri.
4- Azot tüpleri (Tazyik testi ve kaynak sırasında).
5- Soğutucu akışkan şarjı ölçü silindiri ve şarj setleri.
6- Soğutucu akışkan arama dedektörü ve kaçak arama aletleri.
7- Soğutma sisteminin özel muayene-test ve servis-bakım aletleri.

Ölçü-ayar-kontrol aletleri ve soğutma performansı test cihazları

1- Hassas dinleme cihazı (Su, gaz kaçakları, yatakların ses durumu vb.)
2- Dijital devir sayısı ölçü aleti (Takometre)
3- TXV, termostat vb. kumanda elemanlarının sıcaklık ölçüm kalibre seti.
4- Motor sargılarının kısa devre, kopukluk gibi arızalarının aranması için ohmmetre.
5- Yüzey termometresi.
6- Boru dışından, içindeki akışkanın hızını ilçmek için cihaz (Flowmetre).

Küçük montaj malzemeleri

Cıvata, somun, vida, perçin, kelepçe, askı vb.

Muhtelif boru ve fittingsler