Upacara Adat Jawa Nyewu

A. Larah-larahan
Tembung nyewu asalipun saking basa Jawa ingkang nduweni arti sewu,
tradisi nyewu utawa pengetan sewu dinten ing budaya Jawa yaiku prosesi ritual ing
upacara pengetan sedanipun manungsa. lebet tradisi budaya Jawi, selametan nyewu
utawi elingan setunggalewu dinten yaiku prosesi ritual paling wigati lebet rangkaian
upacara elingan pejahipun seseorang. Upacara elingan setunggalewu dinten niki
ngrupikaken upacara penutup (pungkasan), ngelingi pejahipun seseorang konjuk paling
akhir kapingipun (selametan nguwis-uwisi).
tembung nyewu asalipun saking basa Jawi ingkang artosipun setunggalewu, nyewu dina
nduwe artos setunggalewu dinten, tradisi nyewu utawi selametan nyewu utawi elingan
setunggalewu dinten lebet budaya Jawi yaiku prosesi ritual lebet upacara elingan
pejahipun seseorang ingkang ngrupikaken upacara penutup (pungkasan) konjuk ngucul
uga mengikhlaskan arwah tiyang ingkang sampun pejah dhateng Sang Khaliq. dadosipun
wigati sanget dipuntumindakake, ngelingi pejahipun seseorang konjuk paling akhir
kapingipun (selametan nguwis-uwisi).
Awal nguginipun tradisi kesebat dipuntumindakake dening umat agami Hindu-Budha.
kanamanaken menawi kapitadosan ingkang enten ing sakunjukan umat Islam, tiyang
ingkang pejah menawi mboten dipunentenaken wilujengan mila rohnya badhe
gentayangan yaiku pertela-pertela asalipun saking wucalan agami Hindu.
Ritual-ritual pamontenan Nyewu
lebet acara tradisi nyewu biyasanipun enten beberapa acara ritual-ritual ingkang
dipunentenaken dening keluarga jenat, wodening acara-acaranya dados punika:
a. Penyembelihan menda
Diawali kaliyan penyembelihan setunggal ekor menda, dados bentuk raos syukur dhateng
Sang pencipta sampun dipunsukani rizki ingkang mekaten kathah, dados wujud sedekah
dhateng tiyang-tiyang ingkang mbetahaken. menawi keluarga jenat mboten saged konjuk
mbelehaken setunggal ekor menda, biyasanipun dipungantos kaliyan ayam. sasagedipun
uga mboten ngantebaken. menawi pisana ayam mboten saged, nduwe artos
ngawontenaken walimah saentenipun uga sasagedipun.
b. Ngijing (mungu kijing) uga ziarah
Acara salajengipun yaiku ngijing utawi mungu kijing sisan ziarah petak ingkang
dipunakhiri kaliyan do’a. Pamasangan kijing dados tanda menawi makam kesebat mboten
kelintu kaliyan ingkang bentenipun uga kajengipun kaliyan gampil diziarahi. Ziarah
dados wujud eling dhateng Sang Khaliq menawi kita sedayaa sedayanipun badhe ngalami
kepejahan, ngalami uga rumaosaken sakitipun dipunjebolipun roh, uga wangsul datheng
panggen asalipun yaiku siti.
c. Tahlilan
dalu dintenipun saksampune sholat isya’ sekitar jam 1930-an tahlilan badhe enggal
dipunawiti, keluarga jenat nimbal tiyang-tiyang disekitarnya konjuk ndhereki tahlilan uga
yasinan. saksampune yasinan uga tahlilan rampung dipunakhiri kaliyan do’a uga
saksampune punika tedha-tedha sareng
d. Istighasah uga tedha sareng
dinten kaping kalih saksampune sholat isya’ dipuntumindakake istighasah sareng
keluarga jenat, keluarga jenat ugi nimbal tiyang-tiyang sekitar paling utami misepuh-
misepuh dhusun konjuk ndhatengi.

B.Sesajen
a. Sega tunggal melambangkan kebulatan tekad sing manunggal utawa bebasan
Jawane “tekad kang gumolong dadi sawiji”. jero hal kepaten, becik sing mati
arepa keluarga sing ditinggalake dheweke padha-padha nduweni tujuan yaiku swarga.
b. Sega asahan utawa ambengan melambangkan mubarang pangarah ben arwah si mati
arepa keluarga sing isih urip mbesuk arep ana nang “pembenganing Pangeran”, artine
sanuli mbisakne apura dhuwur samubarang dosa-dosanya lan katampa neng sisiNya.
c. Tumpeng/sega gunungan melambangkan mubarang cita-cita utawa tujuan
sing mulia (gegayuhan kang luhur), kaya gunung sing nduweni sifat gedhe
lan puncaknya menjulang dhuwur. neng samping kuwi didasari uga
pangandel masyarakat menawa neng panggon sing dhuwur kuwi Tuhan sing mupu
kuwasa ana, roh manusiapun mbesuk arep mrana.
d. Tumpeng pungkur melambangkan pisahan antara si mati karo sing isih urip,
amarga arwah si mati arep ana ing alam sing liya lagekne sing urip isih ana
ing alam donya sing ramai iki.
e. Sega wuduk lan lauk pauk segar/bumbu lembaran pangarahe kanggo
njamu roh para leluhur.
f. Ingkung pitik melambangkan kepayon pasrah utawa ngabang marang
kekuwasan Tuhan. bebasan ingkung utawa diingkung nduweni jarwa “dibanda” utawa
dibanda.
g. Kembang rasulan utawa kembang telon melambangkan keharuman doasing dilontarkan
saka ati sing tulus ikhlas lair batin. neng samping kuwi ambu kudu nduweni
jarwa kemuliaan.
h. Bubur abang lan bubur putih melambangkan kewanen
lan kesucian. neng sampingitu bubur abang kanggo memule utawa tanda bekti
marang roh saka bapak utawa roh lanang lan bubur putih dadi tanda bekti
marang roh saka embok utawa roh wadon. sacara komplitnya yaiku dadi tanda bekti
marang bapa angkasa embok pertiwi utawa panguwasa langit
lan bumi,semuadibekteni karo harapan arep menehake berkah, becik marang si mati arepa
marang sing isih urip.
i. Tukon pasar kanggo ngajeni “dinten pitu pekenan gangsal” utawa dina lan pasaran
karo harapan samubarang gawe lan dalan roh si mati arepa sing isih urip menyang
kabeh arah penjuru elor kidul arep sanuli mbisakne slamet tanpa alangan mubarang apa.
Disamping kuwi muga-muga mbisakne berkahNya dina neng endi dina kuwi dianakne
slametan, kaya ta bengi Kamis pon, Rabu Wage lan liya dadine.
j. wajib melambangkan mubarang pangarah ucapan matur nuwun marang kaum sing
wis “ngujubake” menjabarakan tujuan slametan kuwi, lan matur nuwun uga marang
kabeh fihak sing ditujunya, muga-muga kabehe kuwi terkabul.
k. Sega punar utawa sega kuning melambangkan kemulian, amerga werna
utawa cahaya kuning melambangkan sifat kemuliaan. uga dipangarahake dadi
jamon mulia marang sing dipujinya.
l. Apem melambangkan payung lan tameng, lan dipangarahake ben dalan roh si mati
arepa sing isih urip sanuli bisa ngadhepi tantangannya lan samubarang
rusuhene berkat perlindungan saka sing mupu kuwasa lan paraleluhurnya.
m. Ketan yaiku salah siji panganan saka beras sing nduweni sifat”pliket’utawa gathuk.
saka tembung pliket utawa ketan, menyang-raket melambangkan mubarang kaanan utawa
tujuan sing ora luntur utawa layu,artine ora kenal putus asa.
n. Kolak yaiku melambangkan mubarang pasuguhan wedang segar utawa kanggo “seger-
seger” dadi pangucul dahaga. Disamping kuwi uga melambangkan mubarang kaanan
utawa tujuan sing ora luntur utawa layu,artine ora kenal putus asa.
o. wedhus, merpati lan bebek melambangkan mubarang tunggangan sing
arep dikendarai saka roh si mati.
p. Materi cawisan liya kaya klasa,
bolah lawe, jodog, sentir, clupak, lenga klentik, jungkat, lenga arum,
pangilon, kapas, gedhang, beras, gula, kambil, dom lan liya dadine sing endi hal iki
biyasane nang slametan sewu dina yaiku dadi lambang saka samubarang pepakan
urip manusia sadina-dina, lan kabeh kuwi dipangarahake dadi bekal roh si mati jero
ndalani kuripan neng jaman kailangan.
C.Tata cara
ngrupakne elingan sewu dina kanggo wong sing wis mati. elingan dilakoke
karo ngenekake kenduri sing dianakne nang bengi dina. bakal sing digunakne
kanggo kenduri padha karo bakal sing digunakne nang elingan patang puluh
dina. ditambah karo:
*daging wedhus/domba becek. sadurung dimangsak becek, seekor domba
disiram karo kembang setaman, nuli diwisuh wuluhe, dikemuli karo mori saamba
kacu, diwenehi kalung kembang sing wis disaperloni, diwenehi pangan godhong
suruh. Keesokan dinane domba diikat sikile nuli diturokake neng lemah. awak
domba sawutuhe digambar pola karo nggunakne ujung pisau. Hal iki
dipangarahake kanggo ngirim tunggangan kanggo arwah sing mati supaya lekas
nganti swarga. sakwise kuwi domba dibeleh lan banjur dimangsak becek.
*sapasang manuk merpati dikurung lan diwenehi rangkaian kembang.
sakwise doa buyar dilakoke, manuk merpati diucul lan dimaburke. pangarah tata
cara iki yaiku uga kanggo ngirim tunggangan kanggo arwah ben bisa cepet bali
nang Tuhan jero kaanan suci resik tanpa bubuh.
*sacawis, awak dhuwur klasa bangka, bolah lawe patang puluh helai, jodhog,
clupak berisi lenga kambil lan uceng-uceng (sumbu lampu), lenga kambil siji
botol, jungkat, serit, cepuk berisi lenga tuwa, kaca/pangilon, kapuk, kemenyan,
gedhang raja setangkep, gula kambil setangkep, kambil wutuh siji butir, beras siji
takir, suruh karo kepepakan kanggo njambe, kembang boreh. kabehe
didokokake neng dhuwur tampah lan didokokake neng panggon wong berkenduri
kanggo elakukan doa.
 D.Ngrembakan
Ing jaman sakmenika tasih katah masyarakat ingkang ngelakoni upacara adat menika,
amargi tasih katah masyarakat kang nganggep nyewu menika saged dados padonga
marang arwah manungsa kang seda supaya saged lancer dalanipun tumuju suwarga ning
gusti

E.Budi Pekerti
Saking upacara adat nyewu menika nggadahi budi pekerti yaiku kangge ngajeni
arwah pandhikik saengga ing kahuripan kita bakal tentrem amargi saged ngajeni
manungsa kang tasih urip lan sampun seda,