TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA – ÑHQG TPHCM

KHOA KYÕ THUAÄT GIAO THOÂNG

BOÄ MOÂN KYÕ THUAÄT TAØU THUÛY

LEÂ HOAØNG CHAÂN – HOAØNG HÖÕU CHUNG

HÖÔÙNG DAÃN THIEÁT KEÁÁ TRANG BÒ ÑOÄNG

LÖÏC TAØU THUYÛ

2
 MUÏC LUÏC

LÔØI MÔÛ ÑAÀU ................................................................................................................. 5

CHÖÔNG I. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN TRONG THIEÁT KEÁ TRANG TRÍ HEÄ
ÑOÄNG LÖÏC TAØU THUÛY .................................................................... 6

1. PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ VAØ BOÁ TRÍ BUOÀNG MAÙY ............... 6
1.1 Caùc nhieäm vuï cô baûn ñöôïc giaûi quyeát khi thieát keá boá trí thieát bò naêng löôïng taøu
...................................................................................................................6
1.2 Trình töï thieát keá vaø boá trí buoàng maùy taøu ............................................................6
2.1 Phöông phaùp thieát keá boá trí thieát bò naêng löôïng taøu theo hình khoái ...................6

2. THIEÁT KEÁ BOÁ TRÍ THIEÁT BÒ TRONG BUOÀNG MAÙY.................. 7

2.1 Caùc yeâu caàu chung cuûa vieäc boá trí trang thieát bò buoàng maùy .............................7
2.2 Buoàng maùy vaø caùc heä thoáng thieát bò trong buoàng maùy: ......................................8
a. Boá trí saøn buoàng maùy, loái ñi laïi, caàu thang vaø loái ra khoûi buoàng maùy ...............8
b. Ñoäng cô chính vaø truyeàn ñoäng : ...........................................................................9
c. Boá trí caùc keùt nhieân lieäu, oáng daãn vaø caùp ñieän : .................................................9
d. Boá trí trang thieát bò cuûa traïm ñieän taøu ..................................................................9
e. Heä thoáng huùt khoâ .................................................................................................11
f. Boá trí phuï tuøng ñaùy vaø maïn ................................................................................11
g. Thoâng gioù vaø ñieàu hoøa khoâng khí trong buoàng maùy .........................................12

CHÖÔNG II. TÍNH CHOÏN CAÙC PHAÀN TÖÛ CUÛA HEÄ ÑOÄNG LÖÏC TAØU ...... 14

1. TÍNH SÖÙC CAÛN VAØ CHOÏN COÂNG SUAÁT MAÙY CHÍNH............. 14

1.1 Tính söùc caûn .........................................................................................................14
a. Tính söùc caûn theo phöông phaùp haûi quaân...........................................................14
b. Phöông phaùp Papmel...........................................................................................14
c. Tính söùc caûn cho taøu soâng theo phöông phaùp Zvonkov.....................................15
1.2 Choïn maùy chính...................................................................................................17
a. Choïn maùy chính cho taøu laøm vieäc theo cheá ñoä chaïy töï do, ñöôøng kính chaân vòt
khoâng haïn cheá. ....................................................................................................18

2. THIEÁT KEÁ CHAÂN VÒT. ..................................................................... 21

2.1 Choïn soá caùnh chaân vòt vaø tæ leä maët ñiaõ...............................................................21
a. Choïn soá caùnh chaân vòt:........................................................................................21
b. Tyû leä maët ñiaõ. ......................................................................................................21
2.2 Tính heä soá doøng theo vaø heä soá löïc huùt ...............................................................22
a. Heä soá doøng theo: .................................................................................................22

3
 b. Heä soá löïc huùt .......................................................................................................23
2.3 Thieát keá chaân vòt. ................................................................................................25
a. Baøi toaùn 1: Thieát keá chaân vòt theo cheá ñoä chaïy töï do, ñöôøng kính khoâng haïn
cheá .................................................................................................................25
b. Baøi toaùn 2: Thieát keá chaân vòt theo cheá ñoä keùo ..................................................26

3. THIEÁT KEÁ HEÄ TRUÏC TAØU THUÛY.................................................. 29

3.1 Phöông phaùp tính kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu thuûy........................................29
a. Kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu bieån ....................................................................29
b. Kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu soâng. ...................................................................31
3.2 Boá trí heä truïc........................................................................................................33
a. Tính momen uoán vaø phaûn löïc taïi caùc goái ñôõ truïc. .............................................34
b. Nghieäm beàn heä truïc ............................................................................................35
3.3 Baøi toaùn ví duï: .....................................................................................................37

4. TÍNH CHOÏN CAÙC THIEÁT BÒ VAØ HEÄ THOÁNG ÑÖÔØNG OÁNG.... 51

4.1 Tính choïn thieát bò buoàng maùy .............................................................................51
a. Heä thoáng daàu ñoát.................................................................................................51
b. Heä thoáng daàu boâi trôn .........................................................................................51
c. Heä thoáng chöõa chaùy ............................................................................................52
4.2 Heä thoáng ñöôøng oáng............................................................................................52
a. Heä thoáng huùt khoâ, daèn taøu ..................................................................................52
b. Heä thoáng thoâng gioù buoàng maùy ..........................................................................53
PHUÏ LUÏC
PHU LUÏC I: Nhoùm ñoà thò chaân vòt
PHUÏ LUÏC II: Thoâng soá kyõ thuaät caùc ñoäng cô thuûy
PHUÏ LUÏC III: Kyù hieäu quy öôùc treân sô ñoà ñöôøng oáng
PHUÏ LUÏC IV: Giaù trò cuûa ñoä nhaùm haït ñeàu töông ñöông
PHUÏ LUÏC V: Heä soá toån thaát cuïc boä
PHUÏ LUÏC VI: Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng – Thieát bò ñoäng löïc
PHUÏ LUÏC VII: Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng – Caùc heä thoáng
vaø ñöôøng oáng
PHUÏ LUÏC VIII: Moät soá baûn veõ maãu veà boá trí buoàng maùy vaø heä truïc

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

4
 LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Noäi dung chính cuûa taøi lieäu naøy bao goàm nhöõng vaán ñeà cô baûn trong quaù trình thieát keá heä
ñoäng löïc chính cuûa taøu thuûy. Taøi lieäu naøy ñöôïc duøng cho moân hoïc “Thieát keá trang bò ñoäng löïc taøu
thuûy” vaø ñoà aùn thieát keá moân hoïc cuøng teân taïi Tröôøng Ñaïi Hoïc Baùch Khoa TPHCM. Taøi lieäu
ñöôïc bieân soaïn döïa treân moät soá giaùo trình ñaõ trôû neân quen thuoäc trong nhieàu naêm qua vaø coù
theâm vaøo nhöõng soá lieäu tích luyõ trong quaù trình tham gia thieát keá thöïc teá.
Taøi lieäu höôùng daãn thieát keá trang bò ñoäng löïc taøu naøy bao goàm caùc phaàn toùm taét vaø caùc soá
lieäu tra cöùu duøng cho tính toaùn trang bò vaø thieát keá boá trí buoàng maùy taøu thuûy, cuï theå:
- Tính söùc caûn vaø choïn coâng suaát maùy chính,
- Thieát keá chaân vòt,
- Thieát keá heä truïc,
- Tính choïn thieát bò vaø heä thoáng ñöôøng oáng,
- Boá trí chung buoàng maùy…
Trong phaàn phuï luïc, baïn ñoïc coù theå tìm thaáy caùc ñoà thò tra cöùu khi thieát keá chaân vòt, moät soá
kyù hieäu qui öôùc, nhöõng quy ñònh cuûa quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu thuûy hieän haønh cuõng nhö
caùc baûn veõ maãu veà boá trí buoàng maùy.
Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc giaùo sö Nguyeãn Ñöùc AÂn, Traàn vaên Phöông, thaïc syõ Leâ
hoàng Vieät ñaõ cung caáp baøi giaûng, tö lieäu tham khaûo, cuõng nhö ñoùng goùp nhieàu yù kieán xaây döïng
vaø hoaøn chænh taøi lieäu naøy. Maëc duø ñaõ raát coá gaéng, nhöng vôùi trình ñoä vaø naêng löïc coù haïn neân
vieäc bieân soaïn taäp “Höôùng daãn thieát keá thieát bò vaø heä ñoäng löïc taøu” chaéc chaén coøn nhieàu thieáu
soùt, chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc ñoàng nghieäp, quyù baïn ñoïc ñeå taøi
lieäu ñöôïc hoaøn chænh hôn.

Tp. Hoà Chí Minh, ngaøy 27 thaùng 10 naêm 2001

Nhoùm taùc giaû.

5
 Chöông I. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN TRONG THIEÁT KEÁ TRANG TRÍ HEÄ ÑOÄNG
LÖÏC TAØU THUÛY

1. PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ VAØ BOÁ TRÍ BUOÀNG MAÙY

1.1 Caùc nhieäm vuï cô baûn ñöôïc giaûi quyeát khi thieát keá boá trí thieát bò naêng löôïng taøu

Theå tích buoàng maùy phaûi nhoû nhaát treân cô sôû ñaûm baûo maät ñoä boá trí thieát bò thích hôïp.

Vieäc boá trí phaûi döï ñònh vaïch tuyeán oáng daãn vaø caùp ñieän hôïp lyù, phuïc vuï maùy moùc vaø
caùc trang thieát bò khaùc phaûi tieän lôïi, coù tính ñeán caùc yeâu caàu kyõ thuaät an toaøn cuõng
nhö vieäc tieán haønh caùc coâng vieäc söûa chöõa vôùi chi phí lao ñoäng vaø thôøi gian ngaén
nhaát.

Vieäc boá trí caùc trang thieát bò naêng löôïng taøu, ñöôøng oáng caùp ñieän phaûi phuø hôïp vôùi
nhau vaø phaûi ñaûm baûo coâng ngheä laép raùp.

Vieäc boá trí phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu kyõ thuaät vaø thaåm myõ.
1.2 Trình töï thieát keá vaø boá trí buoàng maùy taøu

Nhaèm ñaùp öùng ñaày ñuû caùc ñieàu kieän keå treân, vieäc thieát keá boá trí buoàng maùy phaûi ñöôïc
hoaøn chænh trong töøng giai ñoaïn thieát keá vaø seõ hoaøn thaønh trong phaàn thi coâng.

Khi phaùc thaûo boá trí buoàng maùy, hôïp lyù hôn caû laø theo trình töï sau:

▫ Vuøng boá trí thieát bò naêng löôïng theo chieàu daøi taøu

▫ Vieäc boá trí thieát bò ñaåy töông öùng vôùi voû taøu

▫ Boá trí sô boä maùy chính, truyeàn ñoäng vaø ñöôøng taâm truïc, chieàu daøi oáng bao vaø truïc trung
gian

▫ Chieàu daøi caàn thieát trong khoang ñeå boá trí caùc thieát bò naêng löôïng vaø caùc heä thoáng
truyeàn ñoäng khaùc

▫ Vieäc boá trí traïm ñieän, thieát bò phuï vaø traïm ñieàu khieån phaûi taäp trung

▫ Caùch boá trí caùc heä thoáng huùt khoâng khí vaø xaû khí

▫ Chieàu cao saøn vaø dieän tích chính ñeå phuïc vuï cuõng nhö boá trí caùc loái ra vaøo buoàng maùy.
2.1 Phöông phaùp thieát keá boá trí thieát bò naêng löôïng taøu theo hình khoái

Söï kieåm tra tính phoái hôïp chaët cheõ cuûa vieäc boá trí caùc phaàn töû thieát bò naêng löôïng vaø
hoaøn thaønh coâng vieäc ôû caùc giai ñoaïn thieát keá sau cuøng trong nhieàu tröôøng hôïp ñöôïc
thöïc hieän nhôø caùc baûn veõ kieåm tra ñoàng thôøi hoaëc moâ hình hoaù boá trí ôû qui moâ lôùn,
ñoâi khi ñuùng ñoä lôùn thaät. Tuy nhieân, vieäc xaây döïng caùc baûn veõ kieåm tra ñoàng thôøi, ñoâi
khi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc roõ raøng veà söï boá trí, coøn vieäc cheá taïo moâ hình song

6
 song vôùi baûn veõ phaùt thaûo boá trí seõ keùo daøi ñaùng keå thôøi haïn hoaøn taát thieát keá. Vì theá,
gaàn ñaây ngöôøi ta aùp duïng phöông phaùp thieát keá theo khoái, ôû ñoù vieäc boá trí thieát bò
naêng löôïng taøu vaø taát caû caùc phaàn töû khaùc cuûa noù ñöôïc xaùc ñònh tröïc tieáp trong quaù
trình cheá taïo caùc moâ hình coù tæ leä khoái. Sau ñoù theo caùc moâ hình ngöôøi ta xaây döïng
caùc baûn veõ caàn thieát ñeå söû duïng trong quaù trình laùp raùp khi ñoùng taøu.

Phöông phaùp naøy theå hieän roõ vieäc boá trí thieát bò naêng löôïng taøu ñöôïc thieát keá. Noù cho
pheùp khoâng chæ ruùt ngaén thôøi haïn phaùc thaûo caùc baûn veõ boá trí maø coøn ñaûm baûo vieäc
giaû quyeát toát hôn taát caû caùc vaán ñeà thuoäc veà coâng vieäc boá trí.

Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn thieát keá boá trí thieát bò naêng löôïng theo taøu maãu. Treân cô sôû
choïn taøu thaät laøm maãu, ngöôøi ta tieán haønh phaân tích caùch boá trí thieát bò naêng löôïng vaø
caûi tieán caùch boá trí ñeå xaây döïng baûn veõ boá trí thieát bò naêng löôïng cho taøu thieát keá.

2. THIEÁT KEÁ BOÁ TRÍ THIEÁT BÒ TRONG BUOÀNG MAÙY

Vò trí buoàng maùy ñöôïc choïn ngay trong quaù trình thieát keá thaân taøu. Noù coù theå ôû phaàn
ñuoâi, phaàn giöõa hay phaàn muõi taøu. Khi buoàng maùy naèm ôû phaàn ñuoâi thì cho pheùp
nhaän ñöôïc heä truïc ngaén, thuaän tieän cho vieäc boá trí khoang haøng vaø thao taùc khai thaùc
xeáp dôõ. Tuy nhieân, luùc naøy taøu khoâng ñaûm baûo ñoä nghieâng doïc yeâu caàu khi tauø khoâng
ñuû haøng, chieàu daøi vaø theå tích buoàng maùy lôùn do söï toùp laïi cuûa voøm ñuoâi, khoù ñaûm
baûo tính choáng chìm cuûa buoàng maùy, khoù ñaûm baûo ñieàu kieän soáng trong buoàng maùy
do söï taêng bieân ñoä vaø gia toác chuyeån ñoäng thaúng ñöùng khi coù soùng löøng vaø ñoä oàn,
rung ñoäng taêng lôùn khi chaân vòt hoaït ñoäng.

Khi buoàng maùy ôû giöõa taøu vaø nhích veà phía muõi cho pheùp giaûi quyeát ñöôïc nhöôïc
ñieåm nghieâng doïc, cho pheùp phaân boá taûi troïng treân voû ñeàu hôn. Tuy nhieân, heä truïc
daøi do ñoù phaûi maát theå tích ñeå boá trí haàm truïc.

Trong tröôøng buoàng maùy ñöôïc boá trí ôû vò trí trung gian thì cho pheùp khaéc phuïc ñöôïc
nhöôïc ñieåm cuûa hai phöông aùn boá trí tröôùc.

Kích thöôùc nhoû nhaát caàn thieát cuûa buoàng maùy ñöôïc quyeát ñònh bôûi soá löôïng vaø kích
thöôùc cuûa caùc thieát bò chuû yeáu nhö: maùy chính,traïm ñieän taøu vaø caùc cuïm chi tieát khaùc.

Vieäc boá trí trang thieát bò trong buoàng maùy phaûi caên cöù vaøo soá löôïng trang thieát bò, vò
trí buoàng maùy vaø phaûi tuaân thuû caùc qui ñònh cuûa qui phaïm ñoùng taøu, qui taéc an toaøn
kyõ thuaät vaø tieâu chuaån veä sinh.
2.1 Caùc yeâu caàu chung cuûa vieäc boá trí trang thieát bò buoàng maùy

Tuøy theo chieàu cao buoàng maùy maø trang thieát bò ñöôïc boá trí moät taàng hay nhieàu taàng
nhöng phaûi ñaûm baûo ñuû dieän tích laøm vieäc cho ngöôøi phuïc vuï

Trang thieát bò thuoäc heä thoáng naøo ñoù phaûi ñöôïc boá trí quanh moät vuøng ñeå ñöôøng oáng
ngaén nhaát. Vieäc boá trí phaân taùn thieát bò ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp caàn ñaûm baûo
naâng cao söùc soáng cuûa caùc thieát bò.

Caàn chuù yù boá trí caùc bôm sao cho ñaûm baûo khaû naêng huùt tin caäy khi taøu nghieâng
ngang, nghieâng doïc vaø laéc trong quaù trình vaän haønh. Caùc maùy moùc coù truïc naèm ngang

7
 phaûi ñöôïc boá trí song song vôùi maët phaúng caét doïc giöõa taøu ñeå traùnh hieän töôïng hieäu
öùng con quay ñeán söï laøm vieäc cuûa caùc goái ñôõ khi taøu laéc ngang.

Caùc maùy moùc ñöôïc daãn ñoäng ñieän, phaûi ñöôïc boá trí sao cho ñoäng cô ñieän naèm ôû phía
treân saøn buoàng maùy.

Caùc maùy moùc coù ñoä oàn lôùn, tuyø theo khaû naêng, phaûi ñöôïc boá trí xa traïm ñieàu khieån,
vaùch, traàn buoàng ôû vaø buoàng sinh hoaït.

Maùy moùc vaø trang thieát bò trong buoàng maùy phaûi ñöôïc boá trí sao cho coù vò trí troïng
taâm khoái löôïng theo mong muoán, nghóa laø khoâng gaây nghieâng ngang vaø laøm xaáu tính
oån ñònh cuûa taøu. Ngoaøi ra, caàn phaûi chuù yù ñeán vieäc phaân boá taûi khoái löôïng thieát bò
ñeàu hôn trong khu vöïc buoàng maùy.
2.2 Buoàng maùy vaø caùc heä thoáng thieát bò trong buoàng maùy:

a. Boá trí saøn buoàng maùy, loái ñi laïi, caàu thang vaø loái ra khoûi buoàng maùy

Yeâu caàu veà kích thöôùc buoàng maùy: ñaïi boä phaän caùc maùy moùc treân taøu ñeàu taäp trung
trong khu vöïc buoàng maùy. Do ñoù kích thöôùc cuûa buoàng maùy phaûi thích hôïp vôùi toaøn
boä thieát bò vaø thuaän tieän cho vieäc baûo döôõng, söû duïng, söûa chöõa ngay taïi buoàng maùy,
ñoàng thôøi phaûi xeùt ñeán ñieàu kieän lao ñoäng vaø ñaûm baûo an toaøn cho coâng nhaân khi laøm
vieäc. Xuaát phaùt töø qua ñieåm ñoù, buoàng maùy coù kich thöôùc caøng roäng caøng toát. Tuy
nhieân buoàng maùy laø moät boä phaän cuûa con taøu, neáu kích thöôùc cuûa buoàng maùy quaù lôùn
thì caùc khoang haøng seõ bò giaûm theå tích ñaùng keå.

Ñeå ñi laïi phuïc vuï maùy moùc trong buoàng maùy, ngöôøi ta boá trí saøn kim loaïi daïng taám
coù gaân gôø, thaùo rôøi ñöôïc. Chuùng ñöôïc gheùp vôùi khung giaøn, lieân keát vôùi keát caáu voû
taøu. Keát caáu boong buoàng maùy phaûi ñaûm baûo vieäc thaùo dôõ deå daøng maùy chính vaø caùc
thieát bò khaùc qua gieáng maùy hoaëc cöûa khoang thaùo dôõ ñöôïc.

Neáu trang thieát bò boá trí cao hôn saøn 2m thì caàn trang bò saøn kim loaïi roäng ít nhaát
450mm vaø coù lan can chaéc chaén vôùi chieàu cao ít nhaát laø 900mm.

Qui phaïm qui ñònh: maùy chính vaø maùy phuï phaûi ñöôïc boá trí sao cho töø traïm ñieàu
khieån vaø töø choå vaän haønh maùy coù loái ñi töï do ñeán loái ra khoûi buoàng maùy. Chieàu roäng
loái ñi laïi khoâng nhoû hôn 600mm vaø chieàu cao khoâng nhoû hôn 1,900mm. Khoaûng caùch
giöõa caùc ñoäng cô Diesel khoâng ñöôïc nhoû hôn 1m khi trang bò ñieàu khieån töø xa thì cho
pheùp khoâng nhoû hôn 800mm.

Moãi buoàng maùy coù ít nhaát 2 loái ra, moät trong caùc loái ra ñoù coù theå ñi qua cöûa kín nöôùc
vaøo buoàng coù loái ra ñoäc laäp, coøn loái ra thöù 2 phaûi leân thaúng boong hôû vaø ñöôïc boá trí 2
beân maïn ñoái dieän nhau vaø caùch nhau caøng xa caøng toát. Chieàu roäng caàu thang toái thieåu
laø 560mm vôùi chieàu roäng baäc thang ít nhaát laø 100mm vaø coù gaân choáng tröôït. Caàu
thang phaûi ñöôïc ñaët nghieâng so vôùi phöông thaúng ñöùng laø 300. Cho pheùp söû duïng caàu
thang baèng theùp boá trí thaúng ñöùng roäng 300mm vaø khoaûng caùch giöõa caùc baäc thang toái
ña laø 250mm . Kích thöôùc cuûa khoaûng khoâng gieáng maùy, trong ñoù coù boá trí caàu thang
khoâng ñöôïc nhoû hôn 600x600mm.

8
 Caàn boïc caùch nhieät che chaén caùc cuïm maùy moùc, duïng cuï vaø ñöôøng oáng maø nhieät ñoä
cuûa noù coù theå leân tôùi 600C vaø coù theå gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaän haønh. Taïi caùc vò
trí coù maët thöôøng xuyeân cuaû con ngöôøi thì lôùp caùch nhieät cuûa beà maët noùng phaûi baûo
ñaûm nhieät ñoä maët ngoaøi cuûa noù khoâng lôùn hôn qui ñònh trong qui phaïm.

b. Ñoäng cô chính vaø truyeàn ñoäng :

Trong phaàn tính toaùn söùc caûn vaø chaân vòt ta ñaõ choïn ñöôïc loaïi maùy thích hôïp vôùi yeâu
caàu ban ñaàu do ñoù ta seõ coù döôïc caùc thoâng soá veà loaïi maùy ñoù (thöôøng ñöôïc laáy töø
catalogue maùy).

Maùy chính vaø truyeàn ñoäng thoâng thöôøng ñöôïc ñaët trong khoang maùy treân caùc beä ñöôïc
gaén vôùi keát caáu cuûa ñaùy taøu. Caùc ñoäng cô sô caáp vaø maùy phaùt khi truyeàn ñoäng ñieän
ñöôïc gaén treân saøn.

Ñoái vôùi thieát bò moät truïc chaân vòt ngöôøi ta söû duïng chaân vòt quay phaûi. Ngoaøi ra ñoái
vôùi thieát bò chaân vòt bieán böôùc ñoâi khi ngöôøi ta boá trí chaân vòt quay traùi. Ôû thieát bò
nhieàu truïc, chaân vòt maïn traùi ñöôïc boá trí quay traùi vaø chaân vòt maïn phaûi ñöôïc boá trí
quay phaûi.

Theo qui phaïm: maùy chính phaûi ñöôïc laép vaø coá ñònh treân caùc beä cöùng vöõng vôùi soá
löôïng caên soáng laép giöõa beä maùy vaø chaân maùy khoâng quaù 2 chieác. Caùc buloâng keïp
chaët maùy chính phaûi ñöôïc haõm chaéc chaén ñeå ngaên ngöøa hieän töôïng töï loûng.

c. Boá trí caùc keùt nhieân lieäu, oáng daãn vaø caùp ñieän :

Vieäc boá trí caùc keùt nhieân lieäu ñöôïc tieán haønh coù chuù yù ñeán vaán ñeà an toaøn chaùy noå.
Qui phaïm qui ñònh: khoâng ñöôïc boá trí caùc keùt nhieân lieäu beân treân caàu thang, maùy
chính, oáng xaû, oáng daãn khoùi, noài hôi, thieát bò ñieän vaø traïm ñieàu khieån maùy chính.

Caùc keùt nhieân lieäu döï tröõ ñöôïc boá trí beân trong buoàng maùy doïc hai beân maïn hoaëc
döôùi saøn, döôùi ñaùy ñoâi. Coù theå boá trí caùc keùt ngoaøi buoàng maùy, phiaù muõi hay phiaù laùi.

Caùc tuyeán ñöôøng oáng daãn vaø caùp ñieän trong buoàng maùy caàn ñöôïc ñaët theo ñöôøng
thaúng doïc taøu, vuoâng goùc vôùi maët phaúng caét doïc giöõa vaø thaúng ñöùng. Vieäc boá trí phuï
tuøng vaø moái noái ñöôøng oáng phaûi ñaûm baûo deã tieáp caän vaø coù khaû naêng thöïc hieän vieäc
söûa chöõa maø khoâng phaûi thaùo dôû caùc trang thieát bò keá caän.

Caùc tuyeán daãn caùp ñieän trong buoàng maùy ñöôïc boá trí cao treân maët saøn, treân traàn.
Trong tröôøng hôïp thaät caàn thieát phaûi ñaët döôùi saøn thì caùp phaûi ñaët trong oáng kim loaïi
hoaëc maùng daãn caùp kín.

Qui phaïm qui ñònh: vieäc ñaët caùp ñieän phaûi caùch xa nguoàn nhieät ít nhaát laø 100mm,
caùch caùc keùt ñaùy ñoâi, keùt nhieân lieäu, daàu nhôøn ít nhaát laø 50mm, vaø caùch toân voû, vaùch
kín nöôùc, vaùch choáng chaùy vaø boong ít nhaát 20mm.

d. Boá trí trang thieát bò cuûa traïm ñieän taøu

Moät caùch toång quaùt nhaát, ôû treân taøu, thì nhöõng thieát bò tieâu thuï naêng löôïng ôû caùc daïng
cô naêng nhieät naêng vaø ñieän naêng ñeå hoaït ñoäng hoaëc thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa
chuùng thì ñöôïc goïi laø caùc hoä tieâu thuï naêng löôïng.

9
 Thoâng thöôøng treân caùc taøu lôùn, ñöôïc trang bò ôû möùc ñoä töï ñoäng hoùa cao thì ñieän naêng
laø nguoàn naêng löôïng chính cuûa caùc hoä tieâu thuï naêng löôïng treân taøu. Caùc hoä tieâu thuï
ñieän cho pheùp aùp duïng ñieàu khieån töø xa vaø töï ñoäng hoaù deã daøng, coù tính cô ñoäng cao
vaø thuaän tieän ñieàu khieån, chæ tieâu kích thöôùc, khoái löôïng cuøng chæ tieâu kinh teá toát.

Coâng duïng cuûa traïm ñieän taøu:

Traïm ñieän taøu duøng ñeå cung caáp ñieän naêng cho caùc hoä tieâu thuï, ñaûm baûo vieäc ñieän
khí hoaù caùc hoä tieâu thuï ôû taát caû caùc cheá ñoä laøm viaäc cuûa taøu.

Treân caùc taøu hieän ñaïi, vieäc ñieän khí hoaù trang thieát bò phuï cuûa tbnl taøu, cuûa heä thoáng
chung toaøn taøu, caùc phöông tieän töï ñoäng ñieàu khieån vaø thoâng tin lieân laïc ôû möùc ñoä
cao.

Traïm ñieän taøu laø moät khaùi nieäm duøng ñeå chæ toå hôïp maùy moùc thieát bò thöïc hieän chöùc
naêng phaùt ra ñieän naêng, döï tröõ vaø phaân phoái noù.

Thaønh phaàn cuûa traïm ñieän taøu goàm coù: caùc ñoäng cô sô caáp (thöôøng goïi laø caùc ñoäng cô
Diesel),maùy phaùt ñieän, baûng phaân phoái ñieän chính vôùi thieát bò ñieàu khieån, kieåm tra,
boä accu vaø löôùi ñieän.

Caùc nguoàn ñieän treân taøu goàm coù caùc maùy phaùt ñieän (moät chieàu hay xoay chieàu) do
ñoäng cô sô caáp lai (cuïm Diesel- maùy phaùt söï coá), maùy phaùt do ñoäng cô chính lai, boä
aéc-qui.

Theo chöùc naêng thöïc hieän traïm ñieän taøu ñöôïc chia thaønh:

Traïm ñieän taøu coù coâng suaát nhoû, chuû yeáu ñöôïc duøng trong muïc ñích chieáu saùng.
Thoâng thöôøng, coâng suaát cuûa noù khoâng quaù vaø chuïc KW. Treân taøu khoâng coù caùc maùy
moùc phuï ñöôïc daãn ñoäng ñieän.

Traïm ñieän ñöôïc duøng ñeå ñeå ñaûm baûo söï laøm vieäc cuûa caùc thieát bò ñieän chaân vòt taøu,
daãn ñoäng maùy moùc thieát bò phuï vaø chieáu saùng. Coâng suaát cuûa noù coù theå ñaït ñeán vaøi
ngaøn KW. Traïm ñieän loaïi naøy ñöôïc trang bò treân taøu vôùi tbnl chính söû duïng ñieän.

Caùc thieát bò chuû yeáu cuûa traïm ñieän taøu ñöôïc ñaët trong buoàng maùy cuûa maùy chính.
Thieát bò cuûa traïm ñieän söï coá ñöôïc ñaët trong buoàng rieâng, naèm beân treân ñöôøng giôùi
haïn chìm söï coá cuûa taøu vaø coù loái thoâng ra maët boong hôû.

Caùc maùy phaùt Diesel coù theå ñöôïc boá trí trong buoàng rieâng choáng oàn hoaëc treân caùc saøn
thaáp. Vieäc boá trí caùc maùy phaùt Diesel trong caùc buoàng rieâng choáng oàn coù öu ñieåm laø
baûo veä ñöôïc caùc buoàng cuûa taøu khoûi bò aûnh höôûng cuûa tieáng oàn ôû möùc ñoä cao.

Caùc baûng phaân phoái ñieän cuûa traïm ñieän thöôøng ñöôïc ñaët treân saøn vaø ñaûm baûo loái ñi ôû
maët tröôùc vaø maët sau coù chieàu roäng caàn thieát. Trong tröôøng hôïp coù traïm ñieàu khieån
taäp trung cuûa thieát bò naêng löôïng thì baûng phaân phoái ñieän chính coù theå ñöôïc ñaët trong
buoàng cuûa traïm naøy.

Qui phaïm qui ñònh:

10
 Baûng phaân phoái ñieän coù chieàu daøi hôn 1.2m thì neân ñaët ñöùng ñoäc laäp vaø coù loái ñi phiaù
sau.

Loái ñi tröôùc vaø sau baûng ñieän coù chieàu daøi ñeán 3m phaûi coù chieàu roäng toái thieåu laø
600mm vaø baûng ñieän coù chieàu daøi hôn 3m laø 800mm.

Khoaûng caùch phiaù sau baûng phaân phoái ñieän kieåu ñoäc laäp coù nhöõng phaàn ñeå hôû coù
ñieän phaûi coù raøo che chaén vaø cöûa ra vaøo. Cöûa phaûi coù keát caáu sao cho töø beân trong ñi
ra duø cöûa coù bò khoaù vaãn coù theå môû ñöôïc maø khoâng caàn chìa. Phaûi coù choát ñònh vò cöûa
ôû vò trí môû.

ÔÛ baûng phaân phoái ñieän coù chieàu daøi lôùn hôn 3m phaûi boá trí ít nhaát 2 cöûa ra vaøo baûng
ñieän ôû phiaù sau vaø caùch xa nhau.

e. Heä thoáng huùt khoâ

Heä thoáng huùt khoâ coù khaû naêng ñaûm baûo vieäc huùt khoâ nöôùc ñoïng trong caùc khoang taøu
trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa con taøu.

Bôm huùt khoâ thöôøng laø bôm ly taâm töï huùt, bôm phun tia hoaëc bôm tay.

Quy phaïm quy ñònh treân caùc taøu töï haønh coù coâng suaát > 300ml phaûi coù ít nhaát hai bôm
huùt khoâ ñöôïc truyeàn ñoäng . treân caùc taøu coù chieàu daøi L ≤ 25m thì moät trong caùc bôm
huùt khoâ coù theå ñöôïc daãn ñoäng töø maùy chính coøn bôn thöù 2 coù theå laø bôm tay hoaëc
bôm phun tia. Treân caùc taøu coù chieàu daøi ≤ 91,5m, moät trong caùc bôm huùt khoâ coù theå
do maùy chính lai, coøn bôm kia phaûi ñöôïc daãn ñoäng ñoäc laäp hoaëc laø bôm phun tia neáu
noài hôi laøm vieäc thöôøng xuyeân. Ñoái vôùi taøu coù coâng suaát nhoû hôn 300 maõ löïc thì moät
trong caùc bôm huùt khoâ coù theå laø bôm tay, coøn bôm kia laø bôm phun tia.

Qui phaïm coøn cho pheùp söû duïng bôm daèn taøu ñoäc laäp, bôm veä sinh, bôm duøng chung
coù ñuû löu löôïng, bôm cöùu hoûa laøm bôm huùt khoâ vôùi ñieàu kieän vieäc huùt khoâ buoàng
maùy khoâng duøng bôm cöùu hoaû.

Vieäc boá trí ñöôøng oáng vaø caùc nhaùnh huùt khoâ phaûi ñaûm baûo huùt khoâ ñöôïc baát kyø
khoang kín nöôùc naøo baèng moät bôm baát kyø trong soá nhöõng bôm ñaõ neâu. Vieäc boá trí heä
thoáng huùt khoâ ñaûm baûo khoâng ñeå nöôùc ngoaøi chaûy vaøo trong taøu, cuõng nhö khoâng ñeå
nhö khoang naøy sang khoang khaùc nhôø söû duïng van ñoùng moät chieàu.

Caùc mieäng huùt ñöôïc boá trí nôi thaáp nhaát trong khoang, ñeå ñaûm baûo huùt kieät toaøn boä
khoang keå caû khi taøu nghieâng 50 veà baát kyø maïn naøo.

Trong buoàng maùy phaûi boá trí nhaùnh huùt khoâ söï coá.

f. Boá trí phuï tuøng ñaùy vaø maïn

Phuï tuøng ñaùy vaø maïn ñöôïc duøng ñeå nhaän nöôùc beân ngoaøi taøu cho nhu caàu laøm maùt vaø
caùc nhu caàu khaùc treân taøu. Chuùng goàm coù mieäng thoâng bieån vaø van thoâng bieån cuøng
vôùi löôùi loïc raùc. Trong nhieàu tröôøng hôïp ngöôøi ta boá trí theâm hoäp nöôùc bieån.

Ñoái vôùi taøu trang bò thieát bò naêng löôïng Diesel, ñeå nhaän nöôùc ngoaøi maïn ngöôøi ta
trang bò hai mieäng thoâng bieån (hoäp nöôùc bieån), coøn caùi kia ñöôïc boá trí döôùi ñaùy taøu ôû

11
 phiaù maïn kia. Mieäng huùt ñaët ôû maïn duøng khi taøu chaïy trong vuøng nöôùc caïn, coøn
mieäng huùt ñaët ôû ñaùy duøng khi taøu chaïy trong vuøng nöôùc saâu hoaïc khi coù soùng hay
baêng giaù.

Neân boá trí van thoâng bieån ôû phiaù muõi buoàng maùy, caùch xa chaân vòt ñeå traùnh huùt phaûi
khoâng khí vaøo heä thoáng laøm maùt khi taøu laøm vieäc ôû haønh trình luøi vaø phaûi boá trí caùch
xa mieäng xaû phaân, ôû maïn ñoái dieän.

g. Thoâng gioù vaø ñieàu hoøa khoâng khí trong buoàng maùy

Söï toaû nhieät, taïo aåm cuõng nhö söï nhieãm baån khoâng khí ñöôïc ñaët tröng bôûi khí ñoäc, hôi
vaø buïi nhieân lieäu vaø daàu nhôøn, laøm xaáu ñaùng keå thaønh phaàn moâi tröôøng khoâng khí
beân trong buoàng maùy.

Söï nhieãm baån khoâng khí do hôi vaø söï roø ræ qua caùc thieát bò, chi tieát vaø ñöôøng oáng
khoâng kín, do söï boác hôi cuûa caùc saûn phaåm daàu moû ôû nhieät ñoä cao trong buoàng maùy.
Ñoâi khi khí xaû hoaëc khí loø ñöôïc huùt trôû laïi buoàng maùy qua heä thoáng thoâng thoâng gioù
do maøn khoùi phuû boong trong vuøng nhaän khoâng khí cuûa heä thoáng thoâng gioù.

Cheá ñoä aåm nhieät cuûa buoàng maùy ñöôïc ñaët tröng bôûi nhieät ñoä cao cuûa khoâng khí, ñeán
400C. nhieät ñoä trong buoàng maùy ñaët bieät cao khi taøu hoaït ñoäng trong vuøng nhieät ñôùi
nhö ôû nöôùc ta, luùc naøy ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí trong buoàng coù theå ñaït tôùi (80-
85)%. Cöôøng ñoä toûa nhieät treân dieän tích laøm vieäc trong buoàng maùy chöøng (350-500)
W/m2 , ñoâi khi ñaït tôùi 700W/m2. ñoä cheânh nhieät ñoä khoâng khí theo phöông thaúng
ñöùng vaø phöông naèm ngang ñaït ñeán (15-200C).

Cöôøng ñoä toûa nhieät vaø böùc xaï nhieät töø caùc beà maët noùng cuûa trang thieát bò laøm naâng
cao nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí trong buoàng maùy vaø traïm ñieàu khieån, tính linh ñoäng
keùm vaø ñoä nhieãm baån cuûa khoâng khí trong ñieàu kieän thoâng gioù töï nhieân coù theå taùc
ñoäng xaáu ñeán nhaân vieân vaän haønh maùy. Chính vì vaäy, buoàng maùy taøu thöôøng ñöôïc
trang bò heä thoáng thoâng gioù hoaëc ñieàu hoaø khoâng khí.

Nhieät ñoä vaø ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí, cöôøng ñoä toûa nhieät vaø ñoä tinh khieát cuûa
khoâng khí laø caùc chæ tieâu vi khí haäu trong buoàng maùy.

Khi nhieät ñoä khoâng khí trong vuøng laøm vieäc vöôït quaù trò soá cho pheùp thì ngöôøi ta
duøng luoàng khoâng khí thoåi maùt cho nhaân vieân phuïc vuï vôùi v ≤ 4m/s vaø nhieät ñoä khoâng
khí döôùi 180C ôû khoaûng caùch toái thieåu laø 1,5m. Veà muøa heø ñoä cheânh leäch cuûa khoâng
khí beân trong vaøbeân ngoaøi khoâng quaù 50C.

Ñeå caûi thieän ñieàu kieän vi khí haäu trong buoàng maùy ñaït ñöôïc chæ tieâu vi khí haäu, caàn
phaûi trang bò heä thoáng thoâng gioù vaø ñieàu hoaø khoâng khí trong buoàng maùy.

Heä thoáng thoâng gioù trong buoàng maùy:

▫ Tuøy thuoäc vaøo löôïng chieám nöôùc cuûa taøu vaø coâng suaát cuûa thieát bò naêng löôïng maø
heä thoáng thoâng gioù buoàng maùy coù caùc kieåu : nhaân taïo hay töï nhieân. Ngoaøi ra coøn
coù kieåu phoái hôïp: huùt vaøo töï nhieân, thaûi ra nhaân taïo: huùt vaøo nhaân taïo, thaûi ra töï
nhieân; huùt vaø thaûi ra ñeàu coù hình thöùc laø töï nhieân vaø nhaân taïo.

▫ Kieåu thoâng gioù töï nhieân ñöôïc söû duïng treân caùc taøu coù coâng suaát nhoû hôn 220kW.
12
▫ ÔÛ heä thoáng thoâng gioù töï nhieân, vieäc caáp khoâng khí vaøo buoàng maùy ñöôïc thöïc hieän
nhôø söùc gioù töï nhieân hay söùc gioù ñöôïc taïo ra trong khi taøu chaïy. Khoâng khí ñöôïc
thoåi qua oáng thoâng gioù töø boong hôû nhôø thieát bò ñoùn gioù coù daïng maët khæ (coù löôùi
baûo veä choáng caùc vaät laï rôi vaøo buoàng maùy) vaøo buoàng maùy saâu ñeán 2.2m tính töø
maët saøn buoàng maùy ñeán boong. Khoâng khí baån mang theo löôïng thöøa thoaùt ra
ngoaøi qua cöûa aùnh saùng hay cöûa buoàng maùy.

▫ Thaønh phaàn cuûa heä thoáng thoâng gioù nhaân taïo goàm coù: caùc thieát bò nhaän khoâng khí,
caùc thieát bò quaït gioù höôùng truïc vaø ly taâm, caùc phuï tuøng ñoùng kín chuyeån maïch,
thieát bò haáp thuï aâm, caùc thieát bò choáng löûa, thieát bò phaân phoái khí, caùc ñöôøng oáng
khoâng khí töø thieát bò nhaän ñeán thieát bò phaân phoái khí.

▫ Kieåu thoâng gioù vaøo nhaân taïo ñöôïc duøng trong nhöõng vò trí tích tuï nhieät löôïng thöøa
vaø khí ñoäc haïi nhieàu (caùc taám chaén caùch aâm cuûa ñoäng coâ Diesel, buoàng noài hôi
ñoäc laäp, vuøng boá trí caù keùt nhieân lieäu, daàu nhôøn, thieát bò phaân ly…), cuõng nhö
trong haàm truïc.

13
 Chöông II. TÍNH CHOÏN CAÙC PHAÀN TÖÛ CUÛA HEÄ ÑOÄNG LÖÏC TAØU

1. TÍNH SÖÙC CAÛN VAØ CHOÏN COÂNG SUAÁT MAÙY CHÍNH

1.1 Tính söùc caûn

Söùc caûn taøu laø toång hôïp taát caû caùc ngoaïi löïc taùc duïng leân taøu laøm giaûm khaû naêng chuyeån
ñoäng cuûa taøu. Ngoaïi löïc taùc duïng leân taøu do nhieàu thaønh phaàn: söùc caûn soùng, söùc caûn ma
saùt, söùc caûn aùp suaát . . . ñeå taøu chuyeån ñoäng ñöôïc thì löïc taïo ra do thieát bò ñaåy cuûa taøu phaûi
thaéng ñöôïc ngoaïi löïc naày. Do ñoù vieäc tính söùc caûn taøu laø raát quan troïng trong quaù trình thieát
keá taøu. Coù raát nhieàu phöong phaùp tính söùc caûn taøu, tuy nhieân moãi phöông phaùp chæ cho keát
quaû toát nhaát cho moät soá loaïi taøu nhaát ñònh (coù nhöõng thoâng soá phuø hôïp), vì vaäy khi tính söùc
caûn chuùng ta phaûi löïa choïn phöông phaùp thích hôïp nhaát cho taøu mình thieát keá ñeå coù ñöôïc
keát quaû ñaùng tin caäy. ÔÛ ñaây chæ neâu moät soá phöông phaùp tính söùc caûn gaàn ñuùng cho moät soá
loaïi taøu.

a. Tính söùc caûn theo phöông phaùp haûi quaân.

Söû duïng ñeå tính coâng suaát keùo cuûa taøu trong quùa trình thieát keá sô boä. Coâng thöùc tính nhö
sau:
3
vs D 2 / 3
N0 =
C0

Trong ñoù:

N0 laø coâng suaát keùo caàn thieát cuûa taøu

VS: Vaän toác taøu (hl/h)

D: Löôïng chieám nöôùc cuûa taøu

C0: Heä soá haûi quaân .

Heä soá haûi quaân xaùc ñònh töø taøu maãu hoaëc theo baûng thoáng keâ (phuï luïc). Phöông phaùp naày
cho keát quaû toát khi löïa choïn taøu maãu hôïp lyù nghóa laø ta phaûi choïn taøu maãu coù hình daïng
gaàn gioáng vôùi taøu ta thieát keá.

b. Phöông phaùp Papmel

Söû duïng cho caùc taøu coù caùc thoâng soá cô baûn nhö sau:

δ = 0.35 ÷ 0.8

L/B = 4 ÷ 11

B/T = 1.5 ÷ 3.5

Fr < 0.9

14
Coâng thöùc tính:
3
D x v
N0 = ψ s
Lλ CP

Trong ñoù:

D: Löôïng chieám nöôùc cuûa taøu (m3)

L: Chieàu daøi thieát keá cuûa taøu (m)

χ: Heä soá phuï thuoäc vaøo soá truïc chaân vòt

χ = 1 khi taøu coù moät truïc chaân vòt.

χ = 1,05 khi taøu coù hai truïc chaân vòt.

χ = 1,075 khi taøu coù ba truïc chaân vòt.

χ = 1,1 khi taøu coù boán truïc chaân vòt.

Heä soá λ ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:

L
λ = 0.7 + 0.3
100

L ≥ 100 thì λ = 1

B
ψ = 10 δ - Heä soá thon cuûa taøu
L

vôùi B laø chieàu roäng cuûa taøu, L laø chieàu daøi taøu, δ laø heä soá beùo theå tích cuûa taøu.

CP: Laø heä soá xaùc ñònh töø ñoà thò Papmel (phuï luïc) trong ñoù heä soá vS’ ñöôïc xaùc
ñònh nhö sau:

ψ
v , s = vs
L

Söùc caûn toaøn boä cuûa taøu ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:

N0
R = 75 (kG)
v

vôùi v(m/s), N0(cv)

(Caùc phöông phaùp tính söùc caûn khaùc tham khaûo Soå Tay Kyõ Thuaät Ñoùng Taøu Taäp 1)

c. Tính söùc caûn cho taøu soâng theo phöông phaùp Zvonkov.

15
Theo caùc soá lieäu cuûa Zvonkov, löïc caûn taøu soâng (voû theùp, töï haønh) coù theå tính theo coâng
thöùc sau:

R = ξ r .Ω.v 1,825 + δ .ξ .S Θ v 1,7 + 4 Fr

Trong ñoù:

ξr : Heä soá löïc caûn ma saùt

ξr = 0.17 ñoái vôùi taøu voû theùp

ξr = 0.23 ÷ 0.25 ñoái vôùi taøu voû goã

S⊗: Dieän tích söôøn giöõa (m2)

Ω: Dieän tích maët öôùt (m2)

Dieän tích maët öôùt cuûa taøu ñöôïc tính theo coâng thöùc gaàn ñuùng sau:

L
Ω = V 2 / 3 (3,3 + )
2,09V 1 / 3

V: Theå tích chieám nöôùc cuûa taøu (m3)

L: Chieàu daøi maët öôùt cuûa taøu (m)

δ: Heä soá beùo theå tích cuûa taøu

v: Vaän toác taøu

Fr: Heä soá Froude cuûa taøu ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:

v
Fr =
gL

v: Vaän toác taøu (m/s)

L: Chieàu daøi taøu (m)

ξ: Heä soá löïc caûn dö.

Heä soá löïc caûn dö ñöôïc tính nhö sau:

17,7.m.δ 2,5
ξ=
L
( )3 + 2
6B

m = 1.0 ñoái vôùi taøu coù thieát bò ñaåy laø chaân vòt

m = 1.2 Ñoái vôùi taøu coù thieát bò ñaåy laø chaân vòt trong oáng ñaïo löu

16
 Laäp baûng thoáng keâ vaø veõ ñoà thò söùc caûn

Baûng thoáng keâ:

v(km/h) v(m/s) Rf (kG) Rd(kG) R(kG)

(1) (2) (3) (4) (5)

V1 … … … …

V2

..vn

Giaûi thích caùc coät :

(1) v: Vaän toác taøu (theo nhieäm vuï thö hoaëc giaû thieát)

(2) Rf = ξr.Ω.v1,825

(3) Rd = δ.ξ.S⊗.v1,7+4Fr

(4) R = Rf + Rd

• Veõ ñoà thò söùc caûn: Döïa vaøo caùc thoâng soá ñaõ lieät keâ trong baûng ta veõ ñöôïc ñoà thò söùc caûn theo
vaän toác taøu.

R(kG)

v(km/h)
1.2 Choïn maùy chính.

Trong tính toaùn sô boä, ñeå tính coâng suaát maùy chính ta coù theå tính sô boä theo coâng thöùc sau:

Rv
N0 =
75

17
 vôùi: v laø vaän toác taøu, R laø söùc caûn toaøn phaàn cuûa taøu.

Coâng suaát treân chæ coù yù nghóa trong thieát keá sô boä taøu, trong caùc giai ñoaïn thieát keá tieáp theo
ta phaûi tính töông ñoái chính xaùc coâng suaát maùy vaø choïn ñöôïc maùy phuø hôïp vôùi cheá ñoä laøm
vieäc cuûa taøu, taïo ñöôïc hieäu suaát ñaåy cao nhaát vaø töông thích vôùi chaân vòt. Thoâng thöôøng
ngöôøi ta tính choïn maùy cho caùc tröôøng hôïp cuï theå sau:

a. Choïn maùy chính cho taøu laøm vieäc theo cheá ñoä chaïy töï do, ñöôøng kính chaân vòt
khoâng haïn cheá.

Thoâng soá ñaàu vaøo: söùc caûn taøu R = f(v) vaø vaän toác taøu vmax

Yeâu caàu: Xaùc ñònh coâng suaát maùy chính, taàn soá quay chaân vòt, thoâng soá chính cuûa chaân vòt.

Sô ñoà tính: Ñaàu tieân, ta choïn soá voøng quay chaân vòt trong moät khoaûng giôùi haïn xaùc ñònh (ví
duï choïn voøng quay chaân vòt laø 400 v/ph, 600v/ph, 800v/ph . . . ) taïi moãi taàn soá quay chaân vòt
ta tieán haønh tính theo caùc böôùc sau:

1. Xaùc ñònh heä soá

Vp ρ
K 'n = 4
n T

Trong ñoù T, Vp ñöôïc tính nhö sau:

R.V max
T=
(1 − t )

R: Söùc caûn taøu (ñaõ tính ôû phaàn 1 – xeùt taïi Vmax)

Vmax: vaän toác lôùn nhaát cuûa taøu

t: heä soá löïc huùt (xem phaàn III)

Vp = V(1-w)

Trong ñoù:

V: vaän toác taøu (m/s)

w: Heä soá doøng theo ( xem phaàn III )

ρ maät ñoä nöôùc, ρ = 104,5 kGs2/m4

n: soá voøng quay chaân vòt (giaû thieát) – ñôn vò (v/s)

2. Treân ñoà thò Jopt = F2(K’n) ta ñoïc ñöôïc giaù trò Jopt

1 Vp
Dopt =
3. Ñöôøng kính chaân vòt toái öu: Jopt n

18
 4. Xaùc ñònh hieäu suaát toái öu theo ñoà thò ηP = F4(KT,J).

5. Xaùc ñònh coâng suaát theo coâng thöùc sau:

Coâng suaát keoù caàn thieát:

Rv
EPS =
75

v(m/s), R(kG)

Coâng suaát maùy:

EPS
Pe =
η HSηT ηV ξ Rη P

Trong ñoù:

ηHS : Hieäu suaát hoäp soá

ηHS = 0.95–0.97 vôùi hoäp soá thuûy löïc.

ηHS = 0.97-0.98 vôùi hoäp soá ñieän töø.

ηT: Hieäu suaát truïc chaân vòt

ηT = 0.95 khi ñöôøng truïc daøi

ηT = 0.97 khi duøng oå ñôõ laø bi caàu hoaëc bi laên

ηV: Hieäu suaát voû taøu

ηV = 0.98-1.2

ξR : Hieäu suaát doøng xoaùy.

ξR = 1.0-1.025

ηP: Hieäu suaát chaân vòt (xaùc ñònh the ñoà thò ôû böôùc 4)

6. Veõ ñoà thò Pe, D, H/D, ηP theo n. Taïi giaù trò nP lôùn nhaát ta xaùc ñònh ñöôïc caùc giaù trò
Pe, D, H/D, n hôïp lyù.

Ñoà thò coù daïng nhö sau:

19
 D
Pe
ηp
ηp
max
ηp

D
Pe

N1 N2 N N3 N4 N5

Töø coâng suaát maùy ñoïc ñöôïc treân ñoà thò ta choïn maùy phuø hôïp vôùi tính naêng khai thaùc cuûa
taøu ta thieát keá.

Vieäc choïn maùy chính cho taøu coù ñöôïc theå hieän qua baûng sau:

TT Coâng thöùc, kyù hieäu Ñvò Soá voøng quay chaân vòt (hoaëc maùy) v/ph

N1 N2 N3

1 n=N/60 v/s

Vp ρ
K'n = 4
n T
2

Jopt = f(K’n) töø ñoà thò

3
1 Vp
D= m
Jopt n

H/D = f1(K’n, J)
4
ηP = f2 (K’n, J)

EPS = Rv/75 HP
5
Pe = EPS/ηHSηVηTξRηP HP

20
 8

(Caùc giaù trò trong caùc coät ñaõ trình baøy ôû phaàn treân)

2. THIEÁT KEÁ CHAÂN VÒT.

2.1 Choïn soá caùnh chaân vòt vaø tæ leä maët ñiaõ.

a. Choïn soá caùnh chaân vòt:

Soá caùnh chaân vòt thay ñoåi töø 2 ñeán 8 caùnh. Theo kinh nghieäm, ngöôøi ta thöôøng duøng nhö
sau:

Chaân vòt 2 caùnh: duøng cho thuyeàn buoàm gaén maùy hoaëc cho taøu löôùi beù

Chaân vòt 3 caùnh duøng cho caùc taøu nhoû trang bò moät hoaëc hai maùy (chaân vòt 3 caùnh gaén
leân taøu 1 chaân vòt coù khaû naêng gaây ra rung ñoäng voû taøu)

Chaân vòt 4 caùnh ñöôïc duøng roäng raõi treân caùc loaïi taøu.

Caùc loaïi chaân vòt coù soá caùnh lôùn hôn ñöôïc duøng treân caùc taøu coù coâng suaát lôùn.

Löu yù: Khoâng neân choïn chaân vòt coù soá caùnh laø öôùc soá cuaû soá xilanh maùy chính.

b. Tyû leä maët ñiaõ.

Ñeå traùnh hieän töôïng suûi boït vaø xaâm thöïc, tyû leä maët ñiaõ cuûa chaân vòt khoâng ñöôïc nhoû hôn
giaù trò tính theo coâng thöùc sau:

Ae (1,3 + 0,3Z )T
= +k
A ( po − p d )

Trong ñoù:

Z: soá caùnh chaân vòt

T: löïc ñaåy chaân vòt

k = 0.2 cho taøu moät chaân vòt

pd: aùp suaát hôi baûo hoøa, pd = 240 kg/m2

po : aùp suaát thuûy tónh.

po = (pa +γhS)

pa = 10.330kG/m2 (aùp suaát khí quyeån)

hS : Chieàu chìm ñeán truïc chaân vòt

γ : troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc,

21
 γ = 1000 kg/m3 – Ñoái vôùi nöôùc ngoït

γ = 1025 kg/m3 – Ñoái vôùi nöôùc bieån

2.2 Tính heä soá doøng theo vaø heä soá löïc huùt

a. Heä soá doøng theo:

Caùc coâng thöùc xaùc ñònh heä soá doøng theo:

Coâng thöùc Taylor:

Taøu moät chaân vòt: w = 0,5δ - 0,05

Taøu hai chaân vòt: w = 0,55δ - 0,2

Coâng thöùc Gill:

Taøu moät chaân vòt: w = δ/1,5 – 0,15

Taøu hai chaân vòt: w = δ/1,5 – 0,27

Coâng thöùc Papmiel:

3
∇
w = 0,156.δ n . − ∆w
D

Trong ñoù :

n- soá chaân vòt treân taøu

D- ñöôøng kính chaân vòt, m

∇- theå tích chieám nöôùc cuûa taøu

δ- heä soá beùo theå tích

∆w = 0,1(Fr - 0,2): heä soá ñieàu chænh tính ñeán aûnh höôûng cuûa soùng ñuoâi

v
(chæ söû duïng khi soá Fr = > 0,2)
gL

Coâng thöùc Harvald:

w = w0 + w1 + w2(D/L) + w3(E/T)

trong ñoù:

w0 = F(δ,B/L) tra töø ñoà thò

w1- heä soá aûnh höôûng daïng söôøn taøu, tra töø ñoà thò
22
 w2 = F(D/L), tra töø doà thò

w3 = 0,5E/T – 0,2

E: khoaûng caùch töø ñöôøng cô baûn qua ñaùy taøu ñeán truïc chaân vòt

T: môùn nöôùc

Coâng thöùc Harvald phuø hôïp cho caùc taøu trong phaïm vi:

Taøu moät chaân vòt:

δ = 0,5÷0,77

L/B = 5÷8

D/L = 0,025÷0,07

Taøu hai chaân vòt:

δ = 0,52÷0,67

L/B = 6,5÷7,5

Heä soá doøng theo taøu noäi ñòa khoâng coù haàm truïc:

0,16 n 3
∇
w = 0,11 + δ − ∆w
n D

Heä soá doøng theo taøu keùo tính theo coâng thöùc cuûa Keldvil:

Taøu moät chaân vòt: w = δ/3 + 0,01

Taøu hai chaân vòt: w = δ/3 – 0,01

Heä soá doøng theo taøu caù:

w = 0,77CP – 0,28

trong ñoù: CP - heä soá ñaày laêng truï

b. Heä soá löïc huùt

Trong vuøng laøm vieäc cuûa chaân vòt, toác ñoä doøng chaûy taêng leân laøm giaûm aùp suaát cuïc boä.
Vuøng aùp suaát thaáp naøy laø nguyeân nhaân gaây ra löïc boå sung taùc ñoäng theo höôùng ngöôïc vôùi
chuyeån ñoäng cuûa taøu vaø do ñoù laøm taêng söùc caûn voû taøu. Löïc caûn boå sung naøy goïi laø löïc huùt.

Trong heä thoáng voû taøu-chaân vòt, löïc naøy mang tính chaát cuûa noäi löïc. Do ñoù ñeå ñaûm baûo caân
baèng löïc taùc ñoäng leân voû taøu, chaân vòt phaûi taïo theâm löïc ñaåy caân baèng vôùi löïc caûn boå sung.

Do ñoù löïc ñaåy caàn thieát seõ phaûi laø:

23
 T = Te + dT

Trong ñoù :

Te: löïc ñaåy

dT: löïc huùt

Neáu kyù hieäu t = dT/T laø heä soá löïc huùt thì coâng thöùc xaùc ñònh löïc ñaåy seõ laø:

Te = T – dT = T(1 – t)

Coâng thöùc xaùc ñònh löïc huùt:

Taøu ñi bieån:

+Taøu moät chaân vòt:

t = a.w

trong ñoù

a= 0,5÷0,7: ñoái vôùi taøu coù baùnh laùi daïng thoaùt nöôùc, truï laùi coù maët caét daïng
profil khí ñoäng

a = 0,7÷0,9: ñoái vôùi taøu coù baùnh laùi daïng thoaùt nöôùc, truï laùi
coù maët caét daïng hình chöõ nhaät

a = 0,9÷1,05: ñoái vôùi taøu coù baùnh laùi phaúng

+Taøu hai chaân vòt:

t = 0,25w + 0,14

Taøu noäi ñòa:

+Taøu moät chaân vòt:

t = 0,6w(1 + 0,67w)

+Taøu hai chaân vòt:

t = 0,8w(1 + 0,25w)

Ñoái vôùi caùc taøu coù chaân vòt ngaäp hoaøn toaøn trong haàm ñuoâi coù theå tính

t=w

Taøu keùo, taøu ñaùnh caù:

t = 0,77CP – 0,3

24
2.3 Thieát keá chaân vòt.

Sau khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc söùc caûn taøu vaø xaùc ñònh ñöôïc maùy chính ta tieán haønh thieát keá
chaân vòt cho phuø hôïp. Ta xeùt caùc baøi toaùn cuï theå sau:

a. Baøi toaùn 1: Thieát keá chaân vòt theo cheá ñoä chaïy töï do, ñöôøng kính khoâng haïn cheá

Caùc thoâng soá cho tröôùc:

▫ Ñöôøng cong söùc caûn voû taøu R = f(V);

▫ Caùc thoâng soá maùy chính: coâng suaát ñònh möùc Pe, taàn soá quay n.

▫ Caùc heä soá voû taøu, heä soá moâi tröôøng, caùc hieäu suaát…

Caùc thoâng soá caàn tìm:

▫ Ñöôøng kính chaân vòt D, tæ leä böôùc xoaén H/D, tæ leä maët ñóa Ae, hieäu suaát chaân vòt
ηp.

▫ Toác ñoä taøu lôùn nhaát Vs.

Caùch giaûi:

Söû duïng ñoà thò Taylor Bp-δ hoaëc Papmiel Kq-J. Laàn löôït tính thöû cho caùc toác ñoä taøu V1,
V2…ÔÛ moãi toác ñoä Vi tính heä soá Taylor Bp hoaëc Papmiel Kn. Töø ñoà thò töông öùng ñoïc giaù
trò heä soá toác ñoä toái öu δ hoaëc J = 101.3/δ.

▫ Tính ñöôøng kính D theo J, n, Vp. Caùc heä soá H/D, ηp ñoïc töø ñoà thò töông öùng.

▫ Tính löïc ñaåy cuûa chaân vòt döïa vaøo coâng suaát daãn ñeán chaân vòt, hieäu suaát chaân vòt
vaø toác ñoä doøng chaûy qua caùnh.

▫ Tính hieäu suaát giöõa löïc ñaåy chaân vòt vaø söùc caûn voû taøu. Kieåm tra laïi vôùi sai soá cho
pheùp (thöôøng laø 5%). Neáu vöôït quaù möùc cho pheùp thì tính laïi vôùi toác ñoä khaùc (laáy töø ñoà
thò söùc caûn) cho ñeán khi naøo thoûa maõn ñieàu kieän treân.

Sau ñaây laø sô ñoà tính:

Döïa vaøo ñoà thò Taylor Döïa vaøo ñoà thò Papmiel

Kyù hieäu Ñôn vò Kyù hieäu Ñôn vò

Vs Hl/g Vs hl/g

Va=Vs(1-w) Hl/g Vp=0,515Vs(1-w) m/sec

- _

25
 60n Pd Vp
Bp = K " n = Vp 4
Va 2 γ .Va Pd .n
- -
δopt=F1(Bp) (tra ñoà thò) Jopt=F1(K”n) (tra ñoà thò)
-
δ=(0,94÷0.96)δopt (tra ñoà thò) J =
Jopt
0,94 ÷ 0,96
m -
Vp
0,305.Va.δ D=
D= J .n _
60.n
11,936 Pd
Kq =
- ρ .n3 .D 5
_
H/D=F2(J,Kq) (tra ñoà thò)
_
H/D=F2(Bp,δ) (tra ñoà thò) ηp=F3(J,Kq) (tra ñoà thò)
kG
ηp=F3(Bp,δ) (tra ñoà thò) 75 Pd .η p
kG T= kG
75 Pd .η p Vp
T=
0,515.Va kG
Te=T(1-t)
Te=T(1-t)

b. Baøi toaùn 2: Thieát keá chaân vòt theo cheá ñoä keùo

Caùc thoâng soá cho tröôùc bao goàm:

▫ Kích thöôùc vaø thoâng soá ñaëc tröng cuûa voû taøu

▫ Caùc heä soá, hieäu suaát lieân quan ñeán voû taøu…

▫ Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa maùy: Pe, n, hieäu suaát hoäp soá ηhs, ñöôøng truïc ηt

▫ Heä soá tính ñeán aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng Cmt

▫ Toác ñoä keùo caàn ñaït ñeán Vk

Caùc thoâng soá caàn tìm:

▫ Ñöôøng kính D, tæ leä böôùc H/D, tæ leä maët ñóa Ae

▫ Hieäu suaát chaân vòt ηp

▫ Tröôùc heát caàn tính:

▫ Coâng suaát daãn ñeán chaân vòt: Pd = Cmt.ηhs.ηt.Pe

26
 ▫ Taàn soá quay chaân vòt trong nöôùc ñöôïc taêng hoaëc giaûm ñi 2% theo höôùng daãn.

▫ Toác ñoä tieán thaät cuûa chaân vòt trong nöôùc:

Va = Vk(1-w) (hl/g)

Vp = 0,515.Vk(1-w) (m/s)

Sô ñoà tính tieáp theo:

Döïa vaøo ñoà thò Taylor Döïa vaøo ñoà thò Papmiel

Kyù hieäu Ñôn vò Kyù hieäu Ñôn vò

N Pd _ ρ .Vp hl/g
Bp = K " n = Vp 4
Va γ .Va
2
Pd .n
m/s
δ=F1(Bp) (tra ñoà thò) J=F1(K”n) (tra ñoà thò)
_ _
D=0,35δ.Va/N D=Vp/J.n
m m
H/D=F2(Bp,δ) (tra ñoà thò) H/D=F2(J,K”n) (tra ñoà thò)
- -
ηp=F3(Bp,δ) (tra ñoà thò) ηp=F3(J,K”n) (tra ñoà thò)
- -
75 Pd .η p T=75Pd.ηp/Vp
T= kG
Vp
Te=T(1-t)
kG kG
Te=T(1-t)

Zo=Te-R(Vk) Zo=Te-R(Vk)
kG kG

kG

Neáu ñöôøng kính chaân vòt bò haïn cheá, sô ñoà tính nhö sau:

Döïa vaøo ñoà thò Taylor:

▫ Tính Bp vaø δ = 101,3n.D/Vp

▫ Tra H/D vaø ηp töø ñoà thò

Döïa vaøo ñoà thò Papmiel:

▫ Tính

27
 11,936 Pd
Kq =
ρ .n3 .D 5

Vp
J =
n.D

▫ Tra H/D vaø ηp töø ñoà thò.

28
3. THIEÁT KEÁ HEÄ TRUÏC TAØU THUÛY

Coâng vieäc tính toaùn, kieåm tra heä truïc ñöôïc tieán haønh sau khi ñaõ tính choïn ñöôïc maùy chính
3.1 Phöông phaùp tính kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu thuûy

a. Kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu bieån

i. Truïc trung gian

Ñöôøng kính truïc trung gian ñöôïc laøm baèng theùp reøn khoâng ñöôïc nhoû hôn giaù trò sau:

H 560
d 0 = F1 k1 3 ( )k
N TS + 160

Trong ñoù:

N: voøng quay truïc trung gian (v/ph)

H: Coâng suaát lieân tuïc lôùn nhaát cuûa ñoäng cô (KW)

F1: Heä soá laáy theo baûng 1

k1: Heä soá laáy theo baûng 2

TS: Giôùi haïn beàn keùo danh nghiaõ cuûa vaät lieäu laøm truïc (N/mm2). Trong tính
toaùn, trò soá ñöôïc laáy baèng: TS = 520÷540 N/mm2.

k: Heä soá truïc roãng tính theo coâng thöùc sau:

1
K=
d
1 − ( i )4
d0

dI: Ñöôøng kính trong cuûa truïc roãng (mm)

d0: Ñöôøng kính ngoaøi cuûa truïc roãng (mm). Neáu dI ≤ 0.4 d0, coù theå laáy K=1

Ñoái vôùi thieát bò tuabin hôi, tuabin khí, thieát bò Ñoái vôùi taát caû thieát bò diezen khoâng
diezen coù khôùp noái tröôït, thieát bò ñaåy baèng ñieän phaûi laø caùc thieát bò ghi ôû coät traùi

95 100

Baûng 1: Trò soá F1

Truïc coù Truïc coù khôùp noái bích Truïc coù Truïc coù loã Truïc coù khe Truïc coù
khôùp noái eùp noùng, eùp nguoäi, raõnh khoeùt ngang khoaéc doïc then tröôït
bích lieàn hoaëc laép nguoäi then

1.0 1.0 1.1 1.1 1.2 1.15

Baûng 2: Trò soá k1

29
Ñöôøng kính truïc trung gian ñöôïc cheá taïo töø theùp khoâng ræ khoâng ñöôïc nhoû hôn trò soá tính theo
coâng thöùc sau:

H
d S = 1000k 3 4
N

Trong ñoù k3 ñöôïc laáy theo baûng sau:

TT Phaïm vi aùp duïng KSUSF 316 KSUSF 316 L

KSUS 316 SU KSUS 316 L-SU

Phaàn giöõa ñaàu lôùn cuûa phaàn coân truïc chaân vòt
(trong tröôøng hôïp chaân vòt ñöôïc laép bích, maët
tröôùc cuûa bích) vaø ñaàu tröôùc oå ñôõ sau cuøng
1 trong oáng bao truïc hoaëc 0.25ds laáy trò soá lôùn 1.28 1.34
hôn.

Tröø phaàn truïc qui ñònh ôû 1 beân treân, phaàn truïc

tính veà phía muõi cho ñeán phaàn tröôùc cuûa ñeäm
kín oáng bao truïc tröôùc vaø ñaàu tröôùc cuûa oå ñôõ
2 sau cuøng trong oáng bao truïc hoaëc 2.5ds laáy trò 1.16 1.22
soá naøo lôùn hôn.

3 Phaàn truïc naèm phía tröôùc cuûa ñaàu tröôùc ñeäm 1.16 1.22
kín oáng bao truïc tröôùc.

Baûng 3: Trò soá k3

ii. Truïc löïc ñaåy.

Ñöôøng kính truïc löïc ñaåy khoâng ñöôïc nhoû hôn trò soá tính theo coâng thöùc sau:

H ⎛ 560 ⎞
d t = 1.1F1 3 ⎜⎜ ⎟⎟ K .
N ⎝ TS + 160 ⎠

Neáu ñöôøng kính truïc löïc ñaåy lôùn hôn ñöôøng kính truïc trung gian thì ñöôøng kính truïc ñaåy coù
theå giaûm daàn veà phía muõi hoaëc phía laùi baèng caùch nhaân 0.91 vôùi giaù trò ñöôøng kính tính
theo coâng thöùc treân.

iii. Truïc chaân vòt.

Ñöôøng kính truïc chaân vòt ñöôïc laøm baèng theùp cacbon reøn hoaëc theùp hôïp kim thaáp reøn
khoâng ñöôïc nhoû hôn trò soá tính theo coâng thöùc sau:

H ⎛ 560 ⎞
d S = 100k 2 3 ⎜⎜ ⎟⎟
N ⎝ S
T + 160 ⎠

Trong ñoù:

30
 dS: ñöôøng kính truïc chaân vòt

k2: giaù trò ñöôïc laáy theo baûng 4

TS: Giôùi haïn beàn keoù danh nghóa cuûa vaät lieäu, trò soá TS khoâng ñöôïc laáy lôùn hôn 600
N/mm2.

Caùc giaù trò coøn laïi ñaõ lieät keâ trong caùc coâng thöùc tröôùc.

Ñoái vôùi truïc chaân vòt ñöôïc cheá taïo töø theùp khoâng gæ, ñöôøng kính truïc chaân vòt khoâng ñöôïc
nhoû hôn giaù trò tính theo coâng thöùc sau:

H
d 3 = 100k 3 3
N

Trong ñoù k3 laø heä soá lieân quan ñeán vaät lieäu ñaõ lieät keâ trong baûng 2.

TT Phaïm vi aùp duïng k2

Phaàn giöõa ñaàu lôùn cuûa phaàn coân truïc Ñoái vôùi moái gheùp truïc vaø chaân vòt 1.22
chaân vòt (trong tröôøng hôïp chaân vòt khoâng duøng then hoaëc neáu chaân vòt
ñöôïc laép bích, maët tröôùc bích vaø ñaàu ñöôïc gaén bích lieàn
1 tröôùc cuûa oå ñôõ sau cuøng trong oáng bao
truïc hoaëc 2.5dS , laáy trò soá naøo lôùn hôn. Ñoái vôùi chaân vòt coù raõnh then ñeå laép 1.26
chaân vòt

2 Tröø phaàn truïc qui ñònh ôû phaàn 1, phaàn truïc tính veà phía muõi cho ñeán phaàn tröôùc 1.15
cuûa ñeäm kín oáng bao truïc tröôùc.

3 Phaàn truïc naèm ôû phía tröôùc cuûa ñaàu tröôùc ñeäm kín oáng bao truïc tröôùc. 1.15

Baûng 4: Trò soá k2

b. Kích thöôùc cô baûn heä truïc taøu soâng.

i. Ñöôøng kính truïc trung gian.

Ñöôøng kính truïc trung gian khoâng ñöôïc nhoû hôn trò soá tính theo coâng thöùc:

d tg = 24.653
N
(1 + k ) (mm)
n

Trong ñoù:

N: Coâng ñònh möùc truyeàn qua truïc trung gian (kW)

n: toác ñoä quay ñònh möùc cuûa truïc trung gian (S-1)
k = 0 cho thieát bò coù ñoäng cô kieåu roto, coù khôùp noái thuûy löïc hoaëc khôùp noái ñieän töø.
k = q(a-1) vôùi

q= 0.5 cho caùc thieát bò coù ñoäng cô hai thì

q= 0.4 cho caùc thieát bò coù ñoäng cô boán thì

31
 a: heä soá ñöôïc xaùc ñònh theo baûng sau:

Soá löôïng Ñoäng cô taùc duïng ñôn Soá löôïng Ñoäng cô taùc duïng ñôn
xilanh xilanh
4 kyø 2 kyø 4 kyø 2 kyø

1 14.0 8.0 7 2.1 1.3

2 6.4 3.8 8 2.0 1.2

3 4.5 2.6 9 1.85 1.15

4 2.8 2.2 10 1.6 1.15

5 2.4 1.8 11 1.5 1.1

6 2.15 1.5 12 1.4 1.05

Baûng 5: Giaù trò heä soá a

Ta coù theå tính ñöôøng kính truïc trung gian theo coâng thöùc sau:

d tg = 873
N
(1 + k ) (mm)
n

Trong ñoù:

N: Coâng ñònh möùc truyeàn qua truïc trung gian (HP)

n: toác ñoä quay ñònh möùc cuûa truïc trung gian (v/ph)

k : tính theo coâng thöùc treân.

ii. Truïc ñaåy

Ñöôøng kính truïc trong vuøng vaønh ñaåy phaûi lôùn hôn ñöôøng kính truïc trung gian ít nhaát 10%,
ôû ngoaøi oå ñaåy coù theå giaûm daàn ñeán ñöôøng kính truïc trung gian.

iii. Truïc chaân vòt

Ñöôøng kính truïc chaân vòt khoâng ñöôïc nhoû hôn trò soá tính theo coâng thöùc:

dcv = dtg + KD

Trong ñoù:

dtg: Ñöôøng kính truïc trung gian

D: Ñöôøng kính chaân vòt

K= 7 ñoái vôùi truïc ñöôïc laøm baèng theùp khoâng gæ

K=10 ñoái vôùi truïc laøm baèng caùc loaïi theùp khaùc

32
Ñöôøng kính ñoaïn ñaàu truïc chaân vòt töø voøng ñeäm kín ôû oáng bao ñeán maët bích (hoaëc khôùp noái
coù theå giaûm daàn ñeán 1.05 ñöôøng kính truïc trung gian.

iv. AÙo truïc choáng aên moøn

AÙo truïc choáng aên moøn ñöôïc laøm baèng ñoàng thau vaø coù chieàu daøy khoâng nhoû hôn trò soá tính
theo coâng thöùc:

t = 0.03d + 7.5mm

Trong ñoù:

d: ñöôøng kính truïc chaân vòt (m)

t: chieàu daøy lôùp aùo truïc (mm)

v. Goái ñôõ truïc

Baïc truïc ñöôïc cheá taïo baèng goã, cao su . Baïc cao su ñöôïc choïn theo tieâu chuaån

Chieàu daøi goái ñôõ truïc: ñoái vôùi taøu bieån L≥ 4dS , ñoái vôùi taøu soâng L≥ 3dS. Vôùi dS laø ñöôøng
kính truïc chaân vòt.
3.2 Boá trí heä truïc.

Boá trí heä truïc taøu ñöôïc tieán haønh sau khi xaùc ñònh maùy chính vaø xaùc ñònh kích thöôùc heä
truïc. Döïa vaøo keát caáu vuøng ñuoâi taøu, keát caáu buoàng maùy maø boá trí cho phuø hôïp, ñaûm baûo
doøng nöôùc chaûy vaøo chaân vòt laø toát nhaát, hieäu suaát ñaåy cao, khoâng bò rung.

Giöõa chaân vòt vaø voøm ñuoâi phaûi ñaûm baûo caùc khoaûng caùch theo qui ñònh. Khi boá trí truïc toát
nhaát laø boá trí goùc nghieâng cuûa truïc so vôùi phöông ngang laø α = 00 nhöng theo keát caáu voøm
ñuoâi thöôøng khoâng theå boá trí α = 00 do ñoù thöôøng boá trí α ≤ 30, tröôøng hôïp ñaëc bieät α = 50

Khi boá trí heä truïc caàn chuù yù kieåm tra dao ñoäng ngang taïi goái ñôõ truïc, keát caáu goái ñôõ ñöôïc
xaùc ñònh theo qui phaïm.

Voøng quay tôùi haïn :

d CV .10 6
n K = 12.08 2 (v/ph)
l max

Trong ñoù:

dCV laø ñöôøng kính truïc chaân vòt (cm)

l: Khoaûng caùch giöaõ hai goái ñôõ truïc (cm)

Heä soá an toaøn:

nK − n
k= .100%
n

Khi k >30% thì môùi thoûa maõn. Neáu k khoâng ñaûm baûo thì phaûi taêng dCV hay giaûm l.

33
a. Tính momen uoán vaø phaûn löïc taïi caùc goái ñôõ truïc.

La

G cv L0 L1 L2 L n -1 Ln L n+1

0 1 2 n -1 n n+1 B
M 0R0 M 1 R1 M 2 R2 Mn -1Rn -1 M n Rn M n +R
1 n+1

Troïng löôïng ñôn vò cuûa truïc:

πd 2 CV
q= γ (kG/cm)
4

Trong ñoù :

γ = 7,85.10-3 kG/cm3

dCV: Ñöôøng kính truïc chaân vòt

Phöông trình 3 momen:

ql 2 0
M 0 = −(GCV l a + )
2
q
M 0 l1 + 2M 1 (l1 + l 2 ) + M 2 l 2 = − (l 31 + l 3 2 )
4
q
M 1l 2 + 2M 2 (l 2 + l3 ) + M 3l3 = − (l 3 2 + l 3 3 )
4
q
M n −1l n + 2M n (l n + l n +1 ) + M n +1l n +1 = − (l 3 n + l 3 n +1 )
4
q
M n l n +1 + 2 M n +1 (l n +1 + l n + 2 ) + M n + 2 l n + 2 = − (l 3 n +1 + l 3 n + 2 )
4

4M n +1 + 8M B + ql 2 n + 2 = 0

Giaûi heä phöông trình ta ñöôïc M0, M1, …..Mn+1.

Phaûn löïc taïi caùc goái:

34
 ql1 M 1 − M 0
R0 = GCV + ql 0 + +
2 l1

ql1 ql 2 M 0 − M 1 M 2 − M 1
R1 = + + +
2 2 l1 l2

ql n ql n +1 M n −1 − M n M n +1 − M n
Rn = + + +
2 2 ln l n +1

ql n +1 ql n + 2 M n − M n +1 M B − M n +1
Rn +1 = + + +
2 2 l n +1 ln+2

ql n + 2 M n +1 − M B
RB = +
2 ln+2

b. Nghieäm beàn heä truïc

i. Taûi troïng taùc duïng leân truïc

Momen xoaén lôùn nhaát taùc duïng leân truïc ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
H
M X max = 9,55.10 6 [ 1 + q 0(a − 1 )]
N

H: Coâng suaát maùy chính (kW)

N:soá voøng quay (v/ph)

Löïc ñaåy chaân vòt ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:
H
PCV = .η.10 3
v

Trong ñoù:

v: Vaän toác taøu (m/s)

η: Hieäu suaát ñaåy heä ñoäng löïc

Theo thoáng keâ hieäu suaát ñaåy moät soá loaïi taøu nhö sau:

Taøu keùo, taøu löôùi: η= 0.3÷0.5

Taøu haøng η= 0.6÷0.78

Du thuyeàn η= 0.55÷0.7

ii. Heä soá an toaøn taûi troïng tónh

ÖÙng suaát caáp taùc duïng leân heä truïc:

35
 Mxmax πd 3 CV 4 PCV M u max
τ max = , WOJ = , σn = , σu =
WOJ 16 πd 2 CV WJ

ÖÙng suaát sinh ra do laép raùp:

σp = 15÷30N/mm2.

ÖÙng suaát töông ñöông leân truïc:

σ td = σ 2 Σ + 3τ 2 max

Vôùi σΣ = σu + σn + σP

Heä soá an toaøn taûi troïng tónh cuûa heä truïc ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:
TS
ntt =
σ td

Ñieàu kieän beàn: ntt ≥ [ntt]

Vôùi [ntt] laø heä soá an toaøn cho pheùp (theo qui phaïm)

AÙp suaát leân goái ñôõ truïc:

P
Pt =
(1 + 2 cos 2 α )bl

Ñieàu kieän cho pheùp: Pt ≤ [Pt]

36
 3.3 Baøi toaùn ví duï:
Thieát keá heä truïc cho taøu coù caùc thoâng soá cô baûn nhö sau:
- Chieàu daøi thieát keá : L = 24,3m
- Chieàu roäng : B = 5,4m
- Chieàu cao : H = 1,8m
- Môùn nöôùc : T = 1,2 m
- Khoaûng söôøn thöïc : a = 500mm
- Ñöôøng kính chaân vòt : D = 0.9m
Maùy chính taøu laø Diesel CUMMIN S- 6BT5. 9-M vôùi caùc thoâng soá nhö sau:
- Coâng suaát maùy chính Nc = 180 ml (134 kw)
- Soá voøng quay n = 2500 voøng/phuùt
- Hoäp soá MGN 46E coù tæ soá truyeàn : I = 3,53 : 1
- Soá xylanh z = 6 xeáp haøng thaúng ñöùng
- Soá thì ñoäng cô : 4 thì
- Ñöôøng kính xylanh D = 102 mm
- Haønh trình piston S = 120 mm
- Tæ soá neùn 16,5 ÷1
- Troïng löôïng maùy khoâ G = 579 kg
- Suaát tieâu hao daàu ñoát gc = 180 g/ml.h
- Suaát tieâu hao daàu nhôøn gm = 3 g/ml.h
Ñeå tính ñöôïc kích thöôùc heä truïc tröôùc heát xaùc ñònh ñöôïc phuï taûi taùc duïng leân heä truïc, trong quaù
trình laøm vieäc heä truïc chòu taùc duïng cuûa raát nhieàu löïc, vieäc tính toaùn chính xaùc caùc phuï taûi naày
raát khoù khaên do ñoù vieäc tính toaùn kích thöôùc heä truïc taøu chuû yeáu döïa vaøo caùc coâng thöùc kinh
nghieäm ñeå tính. Trong tröôøng hôïp chung vieäc thieát keá heä truïc bao goàm caùc böôùc sau:
- Choïn vaät lieäu heä truïc
- Tính toaùn kích thöôùc vaø choïn keát caáu heä truïc
- Tính phuï taûi goái truïc
- Nghieäm ñoä beàn heä truïc
- Kieåm tra dao ñoäng heä truïc

37
1. Choïn vaät lieäu laøm truïc:
Theo Qui phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng qui ñònh nhö sau:
- Caùc truïc phaûi ñöôïc cheá taïo töø theùp reøn, caùc truïc coù ñöôøng kính döôùi 150mm ñöôïc pheùp cheá
taïo töø theùp caùc ñaõ nhieät luyeän coù giôùi haïn beàn khoâng döôùi 430Mpa(44kG/mm2)
- Caùc truïc phaûi ñöôïc cheá taïo töø theùp coù giôùi haïn beàn töø 430Mpa ÷ 690Mpa (44kG/mm2
÷70kG/mm2)
Ñoái vôùi baøi toaùn treân ta choïn vaät lieäu heä truïc laø theùp khoâng gæ KSUS 316N vôùi caùc tính naêng cô
baûn sau:
- ÖÙng suaát cho pheùp [6] ≥ 550 N/mm2
[6s] ≥ 275 N/mm2
- Heä soá nôû daøi ≥ 35%
- Ñoä cöùng HB ≥ 217
Phoâi truïc laø phoâi reøn ñöôïc mua treân thò tröôøng
Chuù yù: Ñoái vôùi heä truïc coù kích thöôùc töông ñoái ngaén ngöôøi ta thöôøng söû duïng baèng theùp
khoâng gæ vì coù caùc öu ñieåm sau:
- Vì laø heä truïc ngaén neân giaù thaønh cuûa theùp khoâng gæ so vôùi caùc loaïi theùp khaùc khoâng khaùc
bieät laém.
- Neáu vaät lieäu heä truïc laø theùp khoâng gæ thì khoâng caàn aùo truïc, do vaäy kích thöôùc baïc truïc seõ
nhoû ñi, giaù thaønh heä truïc seõ giaûm ñi raát nhieàu. Ngöôïc laïi, neáu choïn vaät lieäu heä truïc laø caùc
loaïi theùp khaùc thì caàn phaûi coù aùo truïc , kích thöôùc baïc truïc seõ lôùn leân neân giaù thaønh heä truïc
seõ taêng cao.
- Keát caáu vaø vieäc laép raùp heä truïc seõ ñôn giaûn hôn.
2. Tính toaùn kích thöôùc heä truïc:
a. Ñöôøng kính truïc trung gian:
Ñöôøng kính truïc trung gian ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:
N
d tg = 87 3 ( 1 + k ) (mm)
n

Trong ñoù:
N: coâng suaát ñònh möùc truyeàn qua truïc trung gian ,N = 180 CV
n: toác ñoä quay ñònh möùc cuûa truïc trung gian , n = 708 voøng/phuùt
k: heä soá phuï thuoäc loaïi ñoäng cô ,k = q (a – 1 )
q: heä soá phuï thuoäc soá kì ñoäng cô
Vì ñoäng cô CUMMIN S-6BT5.9-M laø ñoäng cô 4 kì neân q = 0,4
a: heä soá tyû leä giöõa momen toång chæ thò lôùn nhaát cuûa toaøn ñoäng cô vôùi momen xoaén chæ thò
trung bình , a = 2,15
Heä soá a laáy theo baûng sau :
Trò soá cuûa heä soá a

38
 Ñoäng cô taùc duïng ñôn Ñoäng cô taùc duïng ñôn
Soá löôïng xy Soá löôïng xy
lanh 4 kì 2 kì lanh 4 kì 2 kì

1 14 8 7 2,1 1,3
2 6,4 3,8 8 2 1,2
3 4,5 2,6 9 1,85 1,15
4 2,8 2,2 10 1,6 1,15
5 2,4 1,8 11 1,5 1,1
6 2,15 1,5 12 1,4 1,05

Theá soá ta coù:

d tg = 87 3
180
[1 + 0 , 4 (2 ,15 + 1 )] = 62 , 52 mm
708
Chuù yù: Heä truïc taøu coù theå khoâng coù truïc trung gian (ñoái vôùi caùc taøu coù heä truïc ngaén), tuy nhieân
trong quaù trình thieát keá ta phaûi tính ñöôøng kính truïc trung gian maëc duø sau naày heä truïc coù theå
khoâng söû duïng truïc trung gian, caùc kích thöôùc khaùc cuûa heä truïc ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû ñöôøng
kính truïc trung gian naày.
b. Ñöôøng kính truïc ñaåy:
dtñ = 1.1 × dtg = 1.1 × 62.52 = 68.77mm
c. Ñöôøng kính truïc chaân vòt:
Ñöôøng kính truïc chaân vòt ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:
dcv = 1,1 dtg + K × Dcv
Trong ñoù:
dtg : ñöôøng kính truïc trung gian , dtg = 62,52 mm
K : heä soá boïc truïc.
Vì heä truïc taøu laøm baèng theùp khoâng gæ neân K = 7
Dcv : ñöôøng kính chaân vòt , D cv = 0,9 m
Theá soá ta coù:
dcv = 1,1 × 62,52 + 7,09 = 75,08mm

d. AÙo truïc choáng aên moøn:

Ñoái vôùi truïc ñöôïc laøm baèng theùp khoâng gæ khoâng caàn coù aùo truïc choáng aên moøn
e. Goái ñôõ truïc vaø caùc cô caáu khaùc:
- Baïc truïc: Treân cô sôû kích thöôùc truïc chaân vòt ta tieán haønh choïn baïc, kích thöôùc cuûa baïc theo
tieâu chuaån do ñoù phaûi ñieàu chænh laïi kích thöôùc truïc chaân vòt cho phuø hôïp.
- Ngoaøi ra coøn phaûi tính toaùn thieát keá caùc chi tieát khaùc cuûa heä truïc nhö : then, bích noái, bulong
. . . (Xem taøi lieäu “Thieát keá vaø trang trí ñoäng löïc” taùc giaû Ñaëng Hoä)

39
- Choïn keát caáu heä truïc: Caên cöù vaøo boá trí chung toaøn taøu maø ta seõ xaùc ñònh phöông aùn boá trí
heä truïc cho hôïp lyù, vieäc boá trí heä truïc phaûi tuaân theo caùc qui ñònh sau:
- Goùc nghieâng toái ña so vôùi ñöôøng cô baûn laø 50, goùc leäch cho pheùp so vôùi maët phaúng caét
doïc giöõa taøu laø 30.
- Khoaûng caùch giöõa hai oå ñôõ lieân tieáp nhau cuûa heä truïc khoâng ñöôïc lôùn hôn 22 laàn
ñöôøng kính truïc trung gian.
Ñoái vôùi taøu trong ví duï treân ta choïn nhö sau:
Caên cöù vaøo boá trí chung toaøn taøu, ta thaáy raèng taøu coù buoàng maùy gaàn phía laùi, khoaûng
caùch truïc khoâng daøi neân ta quyeát ñònh choïn heä truïc cuûa taøu seõ goàm hai goái ñôõ:
- 1 ôû giaù chöõ nhaân naèm ôû söôøn 3 – 4
- 1 ôû gaàn vaùch kín nöôùc naèm ôû söôøn 7 – 8 bôûi vì ôû ñaây voû taøu töông ñoái cöùng nhaéc
vaø ít bò bieán daïng.
Chieàu daøi ñöôøng truïc ñöôïc xaùc ñònh töø taâm bích hôïp giaûm toác ñeán taâm chaân vòt. Do ñoù
caên cöù vaøo boá trí chung toaøn taøu chieàu daøi heä truïc cuûa taøu:
L = 3100mm.
Khoaûng caùch giöõa 2 goái truïc : l = 2050 mm
Theo taøi lieäu “Thieát keá vaø trang trí ñoäng löïc” taùc giaû Ñaëng Hoä, khoaûng caùch lôùn nhaát cho pheùp
giöõa hai goái ñôõ truïc keá tieáp nhau tính cho truïc coù ñöôøng kính nhoû hôn 100mm laø
L max = 913 D n = 913 7,508 2 = 3524mm
2

Vaäy khoaûng caùch giöõa hai goái ñôõ truïc choïn ôû treân thoaû maõn lyù thuyeát.
3. Tính phuï taûi goái truïc:
a. Choïn vaät lieäu laøm goái truïc.
Goái truïc chaân vòt thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng goã gaiaéc, chaát deûo, caosu, hôïp kim babit. Moãi
loaïi vaät lieäu ñeàu coù nhöõng öu khuyeát ñieåm rieâng, tuøy thuoäc vaøo ñaëc tính laøm vieäc cuûa töøng
taøu maø ngöôøi thieát keá choïn loaïi vaät lieäu cho phuø hôïp. Ñoái vôùi ví duï treân choïn vaät lieäu laøm
goái truïc laø cao su
b. Tính phuï taûi goái truïc
Ñeå ñôn giaûn trong vieäc tính toaùn ta qui öôùc nhö sau :
- Vaät lieäu ñöôïc coi nhö ñoàng nhaát
- Boû qua troïng löôïng caùc bích
- Toaøn boä truïc ñöôïc xem laø 1 daàm sieâu tónh vaø choã bích noái truïc vaø bích ñoäng cô ñöôïc xem laø 1
ngaøm coá ñònh
Vì vaäy sô ñoà boá trí heä truïc nhö sau :

40
Caùc thoâng soá ñaàu vaøo nhö sau :
- Vaät lieäu :theùp khoâng gæ KSUS304
- Khoái löôïng rieâng : q = 7850 kg/m3
- Moñun ñaøn hoài : E = 220 000 MPa

Sau khi tính toaùn ta ñöôïc keát quaû nhö sau :

41
Bieåu ñoà bieán daïng :

Bieåu ñoà löïc caét :

Bieåu ñoà moment uoán :

42
Bieåu ñoà goùc xoay theo radian :

Bieåu ñoà goùc xoay theo ñoä :

43
Phaûn löïc taïi caùc goái truïc :
Taïi goái thöù nhaát : R1 = 132,79 kG
Taïi goái thöù hai : R2 = 43,73 kG

c. Tính toaùn dieän tích chòu aùp löïc cuûa goái

Vì vaät lieäu cheá taïo goái truïc laø cao su neân heä soá chòu aùp löïc η0= 0,6
Ñöôøng kính truïc : D=7,62 cm
Chieàu daøi ñoaïn truïc treo : l1 = 50 cm
Chieàu daøi giöõa 2 goái truïc : l2 = 205 cm
AÙp suaát cho pheùp cuûa goái truïc cao su : [P] ≤ 2 –2,5 kG/cm2
Dieän tích chòu löïc caùc goái :
- Goái thöù nhaát : S1 = 0,9Dl1η0 =0,9.7,62.50.0,6 = 205,74 cm2
- Goái thöù hai : S2 = 0,9Dl2η0 =0,9.7,62.205.0,6 = 843,534 cm2
AÙp suaát treân caùc goái :
-Goái thöù nhaát :P1 = R1/S1 = 132,79/205,74 = 0,65 KG/cm2 ≤ [P]
-Goái thöù hai : P2 = R1/S2 = 43,73/843,534 = 0,052 kG/cm2 ≤ [P]
Vaäy caû 4 goái cuûa heä truïc taøu ñuû beàn

44
4. Nghieäm beàn heä truïc
Löïc ñaåy chaân vòt:
75 × N c × ηp
Pm = (kG )
v
Trong ñoù:
Ne : coâng suaát coù ích cuûa ñoäng cô ,Ne = 180 cv
ηp : hieäu suaát chaân vòt ,ηp = 50%
v : toác ñoä cuûa taøu ,v = 10 m/s
75 ×180 × 0,5
⇒ Pm = = 675(kG )
10
Theo muïc 3 trong ví duï, momen uoán lôùn nhaát treân truïc chaân vòt:
Mmax = 26 200 kG.mm
⇒ ÖÙng suaát do momen uoán gaây neân:
M 179000
σ u = 10,2 × u3 = 10,2 × = 4,13kG / mm
d cv 76,2 3
Momen xoaén treân truïc chaân vòt:
71620 × N e 71620 ×180
M KP = = = 18205,5kG.cm = 182085kG.mm
n 708
Heä soá choáng caét cuûa truïc
π × d 3cv 3,14 × 76,23
W= = = 8683mm 3
16 16
ÖÙng suaát caét do momen xoaén gaây neân
M Kp 182085
TKp = = = 2,1kG / mm 2
W 86831
ÖÙng suaát neùn do löïc ñaåy:
Pm Pm 4 × 675
σc = = = = 0,15kG / mm 2
F π × d cv
2
3,14 × 76, 2 2

4
Ta coù:
σm = 2,5 kG/mm2: öùng suaát phuï sinh ra do laép gheùp khoâng chính xaùc vaø do voû taøu bieán
daïng ( theo Nikoâlaiep )

45
 Ñieàu kieän beàn cuûa truïc ñöôïc kieåm tra theo lyù thuyeát beàn theá naêng bieán ñoåi hình daïng:
σ ∑ = (σ c + σ u + σ m ) 2 + 3 τ KP
2 < [σ ]

Toång öùng suaát treân truïc:

2
σ∑ = 0,15 + 2,5 + 4,13) 2 + 3.2,1 2 = 7,69kG/mm

ÖÙng suaát cho pheùp:

[σ] = σs / np = 27,5 / 3,5 = 7,86 kG/mm2
Vôùi:
σs : öùng suaát chaûy cuûa theùp KSUS316N , σs = 27,5 kG/mm2
np : heä soá an toaøn ( theo Nikoâlaiep ) , np = 3,5
⇒ σΣ < [σ]
Vaäy truïc ñuû beàn khi laøm vieäc.

5. Kieåm tra dao ñoäng heä truïc.

Truïc chaân vòt taøu laép maùy CUMMIN 6BT.9-M ( khoâng coù truïc trung gian ) vôùi ñöôøng kính truïc
76,2 mm ñöôïc boá trí vôùi caùc goái ñôõ vaø chaân vòt nhö hình veõ:

la = 32 cm QB = 68 kg
L1 = 59 cm Dcv = 90 cm
L2 = 201 cm Da = 7,62 cm
L3 = 50 cm q = 0,3578 kg/cm.
Tyû soá chieàu daøi hai ñoaïn truïc keà nhau:
β n = ln / ln −1
⇒ β 2 = l 2 / l 1 = 201 / 59 = 3 , 407
⇒ β 3 = l 3 / l 2 = 50 / 201 = 0 , 249

46
Tính sô boä voøng quay tôùi haïn:

1 E .I
n k = 49 , 2 . 2
. .η ( laàn/s)
l max q

Trong ñoù:
⇒ µ1 = 0,086
µ2 = 0,999

47
 µ

Caên cöù vaøo heä soá döïa vaøo ñoà thò I ta xaùc ñònh ñöôïc caùc heä soá X ( tröø nhòp cuoái khoâng tính vì laø
nhòp treo )
µ1 = 0,086 ⇒ X11 + X12 = 2,95
µ2 = 0,999 ⇒ X12 + X22 = 2,95

Tính trò soá X1n , X2n cuûa taát caû caùc nhòp.
Vì nhòp ñaàu tieân cuûa heä truïc noái cöùng vôùi bích ñoäng cô neân X11 = 0
⇒ X21 = ( X11 + X21 ) – X11 = 2,95 – 0 = 2,95
Nhòp thöù hai:
1 1
X 12 = = = 0,307
1 − X 21 1 − 2,95
1 − β2. 1 − 3,407 .
X 21 2,95
X22 = (X12 – X22) – X12 = 2,05 – 0,307 = 1,743
1 1
X 13 = = = 0,9
1 − X 22 1 − 1,743
1 − β3. 1 − 0,249.
X 22 1,743

Vôùi X13 = 0,9 caên cöù vaøo ñoà thò II ta xaùc ñònh ñöôïc:
µm = µ3 = 0,5
Vaäy heä soá B cuûa taàn soá dao ñoäng laø:
B = 54,8
Nghieäm laïi voøng quay tôùi haïn:
nK = B * = 54,8 * 0,5 = 27,4 laàn/s
Kieåm tra sai soá:
⎢ nK - nK’ ⎢* 60 ⎢38,8 – 27,4 ⎢* 60 = 684 voøng/ph > 10 voøng/ph

48
⇒ Khoâng thoûa

Tính laïi laàn 2

Vì nK tính ñöôïc nhoû hôn nK ban ñaàu do ñoù trong laàn tính naøy choïn nK = 33 laàn/s.
Cuõng tính caùch treân ta coù:
Trò soá caùc nhòp:
µ1 = 0,0732
µ2 = 0,85
Heä soá hoaït ñoäng X:
X11 + X12 = 2,94
X12 + X22 = 2,3
X21 = ( X11 + X12 ) – X11 = 2,94 – 0 = 2,94
X12 = 0,308
X22 = 2
X13 = 0,89
Döïa vaøo ñoà thò II öùng vôùi X13 = 0,89 ta ñöôïc µ 3 = 0,62
Nghieäm laïi voøng quay tôùi haïn:
n'K = B * = 54,8 * 0,62 = 33,976 laàn/s
Kieåm tra sai soá:
⎢nK – nK’⎢* 60 = ⎢33 – 33,976 ⎢* 60 = 58,56 voøng/ph > 10 voøng/ph
⇒ Khoâng thoûa.

Tính laïi laàn 3

Vì nK tính ñöôïc gaàn ñuùng vôùi nK ban ñaàu, do ñoù ta choïn nK = 34 laàn/s
Cuõng caùch tính treân ta coù:
Trò soá caùc nhòp:
µ1 = 0,075
µ2 = 0,875
Heä soá hoaït ñoäng X
X11 + X12 = 2,93
X12 + X22 = 2,25
X21 = 2,93
X12 = 0,3082
X22 = 1,942
X13 = 0,892
Döïa vaøo ñoà thò II öùng vôùi X13 = 0,892 ta ñöôïc µ 3 = 0,622

49
Nghieäm laïi voøng quay tôùi haïn:
n’K = B* = 54,8 * 0,622 = 34,097 laàn/s
Sai soá cuûa taàn soá dao ñoäng:
⎢nK = nK’ ⎢* 60 = ⎢34 – 34,097 ⎢* 60 = 5,82 voøng/ph < 10 voøng/ph

⇒ Sai soá cuûa taàn soá dao ñoäng phuø hôïp vôùi yeâu caàu

Vôùi caùc soá lieäu vöøa tính toaùn ñöôïc ta coù baûng sau

Thöù töï nhòp 1 2 3

Chieàu daøi nhòp (cm) 59 201 50
Heä soá 3,407 0,249
0,086 0,999 0,5
nK = X1n + X2n 2,95 2,05 nK = 27,6
38,8 X1 X2n 0 2,95 0,307 1,743 0,9
n

0,0732 0,85 0,62

nK = 33 X1n + X2n 2,94 2,3 nK = 33,976
X1n X2n 0 2,94 0,308 2 0,89
0,0754 0,875 0,622
nK = 34 X1n + X2n 2,93 2,25 nK = 34,097
X1n X2n 0 2,93 0,3082 1,942 0,892

Vaäy voøng quay tôùi haïn cuûa heä truïc laø:

nK = 34,097 * 60 = 2025,2 voøng/phuùt
Khi tính toaùn soá voøng quay tôùi haïn nhö treân ta ñaõ boû qua caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán voøng quay tôùi
haïn nhö goái truïc, löïc ñaåy chaân vòt, ñeäm laøm kín vaùch ngaên… Ñeå boå sung cho caùc yeáu toá naøy ta
ñöa vaøo heä soá dö löôïng K.

nk − n p 2025 , 2 − 708
K = x 100 0
0 = x 100 0
0 = 186 0
0
np 708
Vôùi nK = 2025,2: voøng/phuùt: voøng quay tôùi haïn
np = 708 : voøng quay coâng taùc lôùn nhaát cuûa truïc
Khi tính toaùn ñaõ boû qua nhieàu yeáu toá maø K vaãn ñaït giaù trò 186%. Nhö vaäy truïc laøm vieäc an toaøn.

50
4. TÍNH CHOÏN CAÙC THIEÁT BÒ VAØ HEÄ THOÁNG ÑÖÔØNG OÁNG.
4.1 Tính choïn thieát bò buoàng maùy

a. Heä thoáng daàu ñoát.

Dung tích keùt daàu ñoát döï tröõ:

−1
Vdt = k1 k 2 k 3 ( Z C N e g eT + Z P N ep g ep t P )γ d

Trong ñoù:

k1: Heä soá soùng gioù, k1=1.15

k2: Heä soá döï tröõ ñi bieån, k2=1.15

k3: Heä soá theå tích keùt, k3=1.05

ZC , ZP: Soá löôïng maùy chính vaø soá löôïng maùy phuï

Ne, Nep: Coâng suaát maùy chính vaø coâng suaát maùy phuï

ge, gep: Suaát tieâu hao nhieân lieäu cuûa maùy chính vaø maùy phuï

T: Thôøi gian haønh trình taøu

tp: Thôøi gian hoaït ñoäng maùy phuï, tp = T + t0

vôùi t0 laø thôøi gian taøu ñôïi beán

Chuù yù: Soá löôïng maùy phuï neáu coù trang bò 2 chieác vaãn tính cho 1 chieác

Dung tích keùt daàu ñoát haèng ngaøy

−1
Vhng = ( Z C N e g eT + Z P N ep g ep t P )γ d k 4 t

Trong ñoù:

t: chu kyø bôm daàu vaøo keùt, t = 4÷8 giôø

k4=1.05 : Heä soá dung tích keùt

Choïn bôm:

Löu löôïng bôm: Q=Vhng.t1-1

Vôùi t1 laø thôøi gian bôm leân keùt. t1 = (0.2÷0.4) giôø

b. Heä thoáng daàu boâi trôn

Theå tích keùt daàu boâi trôn döï tröõ:

−1
Vdt = ( Z C N e g m + Z P N ep g mp )Tγ dt + Vmc + Vmp

Trong ñoù:

51
 Vmc, Vmp: Laø löôïng daàu nhôøn trong maùy chính vaø trong maùy phuï

Löu löôïng bôm daàu boâi trôn döï phoøng:

kQ
Qdn =
γ dn c(T2 − T1 )

Vôùi:

k: heä soá döï tröõ (theo qui phaïm)

c: Nhieät dung rieâng cuaû daàu nhôøn, c=1.7÷2.1 KJ/Kg 0K

T1, T2: Nhieät ñoä daàu nhôøn tröôùc vaø sau khi laøm maùt

Q: Nhieät löôïng do daàu nhôøn mang ñi,

Q = 3600atpN(1-ηN)

atp: Heä soá ma saùt nhôùt

ηN = 0.8÷0.92

N: Coâng suaát maùy (kW)

c. Heä thoáng chöõa chaùy

Soá löôïng bôm chöõa chaùy:

Taøu bieån caáp SI, SII choïn 2 bôm

Taøu soâng, taøu bieån caáp SIII choïn 1 bôm

Löu löôïng bôm chöõa chaùy:

QCC = Z V .3600.ηt CC 2 gH C

Vôùi:

ZV: Soá löôïng voøi chöõa chaùy

tCC: Dieän tích voøi phun (m2), tCC = 16÷19 mm2

πd 2 CC
t CC =
4

dCC: Ñöôøng kính voøi phun (theo tieâu chuaån dCC = 0.012, 0.016, 0.019 m)

HC: Coät aùp voøi phun, taøu soâng HC =25m, taøu bieån HC =28m
4.2 Heä thoáng ñöôøng oáng

a. Heä thoáng huùt khoâ, daèn taøu

Taøu bieån:

52
Ñöôøng kính ñöôøng oáng chính:

d ch = 1.68 LTK ( B + D) + 25 (mm)

Trong ñoù:

LTK, B, D laø chieàu daøi lôùn nhaát khoang caàn huùt khoâ, chieàu roäng vaø chieàu chìm
cuûa taøu (m)

Ñöôøng kính ñöôøng oáng nhaùnh:

d n = 2.15 LTK ( B + D) + 25 (mm)

Taøu soâng:

Ñöôøng kính ñöôøng oáng chính:

d ch = 1.5 LTK ( B + D) + 25 (mm)

Ñöôøng kính ñöôøng oáng chính:

d ch = 2 LTK ( B + D) + 25 (mm)

Chuù yù:

Ñoái vôùi taøu bieån ñöôøng kính ñöôøng oáng chính khoâng ñöôïc nhoû hôn 50mm

Ñoái vôùi taøu bieån ñöôøng kính ñöôøng oáng nhaùnh khoâng ñöôïc nhoû hôn 40mm

Vaän toác nöôùc trong oáng chính phaûi lôùn hôn 2m/s

Löu löôïng bôm huùt khoâ:

Q = 5.66d 2 ch .10 −3 (m3/h)

dch (mm)

Ñöôøng oáng noái chung hai hoäp thoâng soâng (thoâng bieån)

4Σ Q
d ch = 10 3
3600vπ

Trong ñoù:

ΣQ = QCC + Qhut khoâ + Qlaøm maùt

v: Vaän toác nöôùc trong oáng, v≤ 2m/s

b. Heä thoáng thoâng gioù buoàng maùy

Löu löôïng quaït caáp gioù buoàng maùy:

53
 ΣQ
Q= m3/h
c∆t

Trong ñoù:

ΣQ = Qg + Qg1 + Qmt

Qg: Nhieät löôïng do maùy chính phaùt ra trong moät giôø (kcal/h)

Qg = (0.02÷0.07)ZCNeQHP

QHP: Nhieät trò cuûa daàu ñoát

Qg1: Nhieät löôïng do maùy phaùt ñieän phaùt ra trong moät giôø (kcal/h)

Qmt: Nhieät löôïng do moâtô phaùùt ra trong moät giôø (kcal/h)

Qmt = 64(Wmp + Wdn+ Wcc)

Wmp: Coâng suaát maùy phaùt

Wdn: Coâng suaát moâtô cuûa bôm daàu nhôøn

Wcc: Coâng suaát moâtô cuûa bôm chöõa chaùy

∆t: Ñoä cheânh leäch nhieät ñoä trong vaø ngoaøi buoàng maùy, ∆t = 80 ÷ 100

c: nhieät dung rieâng cuûa daàu nhôøn.

54
 PHUÏ LUÏC
Phu luïc I: Nhoùm ñoà thò chaân vòt

Phuï luïc II: Thoâng soá kyõ thuaät caùc ñoäng cô thuûy

Phuï luïc III: Kyù hieäu quy öôùc treân sô ñoà ñöôøng oáng

Phuï luïc IV: Giaù trò cuûa ñoä nhaùm haït ñeàu töông ñöông

Phuï luïc V: Heä soá toån thaát cuïc boä

Phuï luïc VI: Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng – Thieát bò ñoäng löïc

Phuï luïc VII: Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng – Caùc heä thoáng vaø ñöôøng oáng

Phuï luïc VIII: Moät soá baûn veõ maãu veà boá trí buoàng maùy vaø heä truïc

55
 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. NGUYEÃN ÑÖÙC AÂN, NGUYEÃN BAÂN, ... SOÅ TAY KYÕ THUAÄT ÑOÙNG TAØU
THUÛY TAÄP 1, NXB KHOA HOÏC VAØ KYÕ THUAÄT, HAØ NOÄI 1983.

2. ÑAËNG HOÄ, THIEÁT KEÁ TRANG TRÍ ÑOÄNG LÖÏC TAØU THUÛY, TAÄP 1,2. NXB
GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI, HAØ NOÄI 1985.

3. NGUYEÃN XUAÂN MAI, VOÕ DUY BOÂNG, HÖÔÙNG DAÃN THIEÁT KEÁ CHAÂN VÒT
TAØU THUÛY. NXB NOÂNG NGHIEÄP, HAØ NOÄI 1983.

4. TRAÀN COÂNG NGHÒ, THIEÁT KEÁ CHAÂN VÒT TAØU THUÛY - ÑHBK, 2001.

5. QUY PHAÏM PHAÂN CAÁP VAØ ÑOÙNG TAØU BIEÅN. NXB GIAO THOÂNG VAÄN
TAÛI, 1997.

6. QUY PHAÏM PHAÂN CAÁP VAØ ÑOÙNG TAØU SOÂNG . NXB GIAO THOÂNG VAÄN
TAÛI, 1993.

7. NGUYEÃN ÑÌNH LONG, TRANG BÒ ÑOÄNG LÖÏC . ÑHTS, 1994.

56