__.

, ¿ª AV
Ñ
VTV…? ?ª 7D
¿EN
Mi¡ fl‘
Mi… ¿- _eª
:\ *3T ~, "‘ CIC-c'
mm Rezª-² TKM ,zo ªl‘
M" ffi—.ܪ__*____zíuſi:nfi 4…,… ‘Nªzcª
lHl EQ'°°°°QLOQÓQOO 092999,,,,00
\.
[5f ' ,_ Mi.“ "EL Mi.: _..ÑNJ-…L 1 ..ia—Ñ -t. 1;), ":1"
1 . L
' S ¡Lx-11'12) ' ' ' ' ‘

XV

HISTORIA SZIGETHI T o 'r 1 U S

SCLAVONL/E FORTlSSlMI PROPUGNACULI

_SOLYM’ANNO TURCARlLM. IMPE RATORE

ANNO MDLXVI. CAPTI CHRISTIANISQUE,

E R E P T I, ~
PER

M. SAMUELEM BUDINAM
LABACENSEM

Jam olim in Latz'num cozzverſà, nunc vero ad novam Edi

tionem Scharxianum denua recognita &ª emendata.

'-ÏÓÏQÍF* es,… 5…1,… …ªaa

Dm- -
ª7. (2-40 animi ardore, & qua ſaevitia, ¡mmaniffimus Turca, in miſeros
?jª-.pp, Chriſtjanos debachetur; ¿SI quam inſatiubili, non folum ſuroxe re
",{IÑÑd-¿k gnundique cupidiraze, ſed etiam Vatiniªno & immortªli OdIO mo
tUS, ipſos affiigat opprimatque? ex magnitudme rerum ab ipſo
geſïarum, neminem eſſe credo, qui non mtelhgat. Hujus re¡ documemum
Script. Rar. Hung. P. .III A clic
 2 XY. HISTORIA EXPUGNATIE

eſſe potcſt, arcis Szige h, ¿z arte &I natura loci munirimmae, undiquaque enim
paludibus circumdata , & veluti immerfa. in finibus Sclavoniæ lita eſt, ex—t
pugnatio: quam non ita pridem, ipfe Turcarumdmperator Solymannus , in
genti cum exercitu Obſüffam, & graviter affiictam, non tamen fine magna fua
rum Clade, cepit, ſuamque in poteſtatem redegit, quemadmodum ex prælen
ti hiſtoria videre eſt.
Anno poſt Chriſtum natum MDLXVl. Comes Nicolaus Serinus, no
bili & iïluſtri loco meus, de his, ex fpeculatore quodam certior factus, qui
ad eum xv. junii venir, ipfique omnium primo bona fide retulit, quomodo
Turcici imperatoris exercitum , qui ſe ad duo milliaria in longitudinem exten
dat, prope Saraievum viderit, quem ípſemet quoque a longinquo iniecutus
fit. Famam vero ſpargi, ipſum ad Sugerí¡ vel Egür invadendum, proſectio
nem liane & expeditionem ſuſcepiffe: 'ad eamque rem , ſe jam pontem apud
Petri varadinum Danubio jungi curaffe. Non multo poſt, alius quidam fpe
culator, ex Quinque-Eccleſiarum urbe venit, literas ab alio quodam explo
ratore adſerens, in quibus perſcribitur, lmperarorem revera cum copiis egrediz
ignorare autem, quo, vel ad cujus arcis oppugnatiouem. Hunc e veſtigio
tertius ſpeculator ab Effeko, quod .eſt ad Dravum flumen oppidum, ſubſecu
tus, narratz adveniſſe jam eo belli quendam Præfedumyquem Begum nomi
nant, qui præmiflus eſt veluti Prodrçmus, vt Dravum navigiis trajiciatg cum
eo quoque Bosnam Carambejum', hoc eſï, ejus loci prælidem & belli ducem
appuliffe, atque in Sclavoniæ regione, ex alia parte Dravi, infra Moſtavinam
conſediffe , quo vero tendere velint..id fe ignorare affirmat. Poſtea quartus
etiam explorator acceſiit, indieans, ſe prope Effekum ſuiſi'e, ibique multa na
vigia fupra ad portum ,' qui Ottovusſiapſipeliatur, adver‘ſo Dravo, transvehi
Siclóá’um verſus vidifl'e: eo etiam in loco àudiviffe , Begum , qui ex Imperato
ris exercitu præmillus eſt, ejus elle animi, ut Dravum navibus ſuperare, apud
' que Siclóſum' conquieſcere cogitet; ibi etiam majores ipſum copias prasſtolatu
rum, ſe certo ſcire affeverat. Quo porro ſeſe recipere velit, omnes latere
Tandem alius fpeculator .ex Turçarum caſtris adveijit, pro certo affirmans:
exercitum, apud Ottovum, conſcenſis navibus, Dravum tranſire, eosque Tur
cas, qui transvecti ſunt, e Veſtigio Budamicontençiere, apudque Siclóſum per
nectare '
His itaque ſtrenuus & celebris comes Serinus XVII. die junii cognitis,
8! quod Turcui absque ulla interpolita mora ſeſe ultra Diuvum recipianty atque
fons, ſub arce Siclds1 paffim in agris, nocturno tempore contineants ib-que
requi
*j_v—q.-_ _
ARCls SZIGETR. 3
requieſcant: confilium init, & milfe pedites, cum quingentis equitibus, ut
fortuna… experiJmur, ablegat. Quibus tamen antea, Dominum Caſpªrum
A'apirmum, Nicolaum Cobacum, l’ecrum Bathſchanrzia, Wolffgangum Pra~
prutovitſchium , una cum peditum ductoribus ſeu prvtfectis, quos szumias
vocant, przenwifit; mandans, ut fortuna alezm tentent, etſi quos Turcos in
venerinr,'prcelio dccernant, manusque conſerunr: fi vero eos deprchendere ne
queant , ut tunc civitatem Siclóſum expugmtione invadzmt, aut incendanr,
omniaqu- diripiant, precipít. Cumque noſtri jam chlóſo appropinquuflenr,
praemrtunt ad arcem ducentos pedites, & equires centum; hlS ſultem, fi Tuche
forums* ſub pratis & Llanitie de equis deſcendiffent, ut reliquis quunprinxum
figmñcarent, omniaque circumſpicercnt, & ad ſuos deſerrent, injunctum fuit.
Et poſteaquam inſra Slclóſum ventum eſt, recta ad Turcarum caſtra ſerunzur:
ubi Mechmetbegus, Vtªl prefectos bell¡ ex Thºari, conſedit, vquem [mperaror,

non multo ante, ex aula ſun aſcivit, ipſique Them Sauſth, id eſt, pomum
au'eum, quod vexi'lo apponi, CI ab lmperatore Turcico, beTYi ducibus, tan
qualn fignum benevolenti-Je, & ſummaein milites poteſtatis, dar¡ ſoïet, prope
Byzmtium contribuir; utqpe exercitum, tanquam Prodzomus pracuderer,
Dravumque tI'ajlceret, & in Quinque— Eccleñarum tractu immotus confiſterer,
mandmr, ub¡ omnes copia? congregari, Dravumque ſupera--e poſſent. Pra?
téreJ , ne aho …de ſe trªnsferret, donec ea de re Caſaris mandatum acceperit,
ſedulo pra-eptum ſuit. Rehus ira conſïituris, impetum noſtri in ipſos fJCLUllf,
ſummoque mane cxdunt C: disj'xciunt, magnumque Turcarum numerum mcerfi
ciunt; quwrum multi. ¡n ipſis palndIbus, GI loco ſalebrofo, arbuſtisque confito,
nudi prºpemodum, &z interulis lolum coopelti, fuga ſalutem fib¡ quaefiwre.
Praeſcctus etiam bªlli, quem Begum ill¡ vocant, gzavit-zr vulneratus, &z fuga
dilapl'us, in :o [ac-u, ſcu limoſo agro, periir. lpſius porro fi‘ius, Gt Cum co
tres Tchae, vivus in pon-ſtutem dz manuz noſtrorum pe.venit. Auri d -inde &c
argenti copiam, temoria &z equos., noſtri, una cum opimis ſpolils conſecuti,
incolumeª lzeuque, arcem Szig 1h, maximo cum lucro repetebant: Turcicis
inſuUer rebus piwſtſmrifflmis, ($1 p‘zcunia, octo Came-los, ſexagmta equos, Gt
quinquaginta mulos Chu-llanos, una onulïos adduxerunt; atque ſex plauſtra,
OquS gen-ris ſpoli¡s, q-_Ióe a Turcis adepti ſunt, impleverunt. Nubiles emm
Szmerhsmí, ol’tro &- auro conte-ms ve"hbus, & tunicis marcium pellxbus Íufful
tiª_:n1uu, !u-umuque ;mimi gaud-U, SZEgetlzum reverte‘hmtur. Exiruerunt
p ;L‘H‘ICÍ hu'nirls, duo ruoc¡ culmis, "menta, quae ſe-cum attulerant, ſigna:
inquorum excremuate ſeu cacumine, loco ferri. cuipis ¡u pertica, ex puro ar
A 8 gente,
 4' XV . HLSTORIA EXPUGNATJE

gento, latitudine unius manus &c deaurata, affixa ſJít: in ípſa quoque haſta,
cui vexillum apponi i'olet, equino colore tincta, una cum argeuteo gïobo ſeu
ſphxm, pom¡ inflar, quod Schanfizk nomina…, dependít. Similem cette vii
ctoríam, & ſpolia ejusmodí, longo jam tempore, noi‘tr¡ de hoſtibus vix repor
tarunt. Ñ‘
Secunda die Julii, ipſe Muſtafa, Boſnenſis Baſſa , Baffa Sokolovítſchius*
una cum tota Boſna, &z Baffa Carambejo, Dravum Ottovum verſus trajecit
& apud Siclóſum, infra Hardanaium, confedit., Septima die juli¡ advolat ex:
~plorator ex Belgrado ſeu Alba erca, Turcarumque caſtris, perhibens: Ce
ſarem eo veniſſe, & naves, adverſo Dravo, recta ſurſum duci, in eoque loco
ipſum’ prope Siclóſum, pontem navalem, ſeu ex ſcaphís & lintribus conſectum,
Dravo ſuperinſternere, atque 3d expugnandum Szigeth proficiſci cogitare; cu
rare quoque pontem ¡llum, quem Danubio junxerat, rumpere atque disjicere.
Denigue ex Quinque-Ecclefiarum urbe, aliae mittuntur ¡irene, quibus ab ípſo
Nªfllf Aga, id eſt Capitaneo, qui paucis quibusdam militibus praeeí‘t, Comic¡
Serino perſcribiturz-jam bell¡ quendam inſpcctorèm , ſeu qui militem cogit, &
ducis ipſius copiarum vices alíquando gerit, Tſclzauſch ipſi vocant, eo adve
nifſe, ipfique Hamſªm Bego ab lmperatore mandatum atruliſïe, ut ſe quampri
mum ad Dravum—recipiat, ibique pontem inſtruat; quod niſi fecerit, curaturum
ſe, ut ante -ipfius Xdes palo affigatur; injunxiffe etiam, ut per pagos, & paffim,
palus ſanguine aſperſus, circumſeratur. Sic itaque ¡lle non procul ab Ottovo
pontem fabricare coepit, quem quidem jam ſªtis Ionge & commodefconflruxerat:
fed aqua, cum ímpetu magnaque vi , nocturno tempore ſuperveniens, omnia
disrupit & abſtulit; neque in eo loco, eum ulla penitus rªtione figere poterat:
hinc ergo longius, & inſra Dravum aſio progreffus, opus rurſum proſequitur;
quidquid autem bidui \patio parauemt, id omne, aqua una nocte disjecit.
Quo ex loco, in tertium ulterius prope ad Effekum profectus; periculum de
ponte fabricando í'ecit: fed illic omnem lufit operam, nec proter aquarum
vim efficere quidquam potuit. Hac igitur de cauſa, Tſchauſchum ad impera
torem ablegat. expo'nens, quomodo inundatione & multitudine aquarum im
peditus, pontem Dravo ſuperinſternere néqueat; ſe quidèm nec conquieviffe
hactenus’, nec ull¡ labòri ’ea in re peperciſſe. lmperator, hoc Hamſam Begi
nuntio cognito , Tſchaufchum ipfi cum linteo ſeu mantili Turcico mittit, in cu
jus extremitate, aureis literis ſcriptum erat:

Salta::
 ARClS SZlGBTH. 5
Sultau Solyman remittit, perque ¡¡z/lun edicít, ut pontem, quocnnque in
loco , ò' quacunque ratione Poffit, [mz/Mim ficpra Dra-vam jungat: qui mſ: ad
ípfius USque aíventum extruflus fit, ¡[¿fiun ex una parte poneis, in rip-1, illa ¡gb
limª-O flrangulatum aque fiſpenficm iri.
‘ Hoc ub¡ Hamſam Begus percepit , celerrime, -ea ipſa hora ad Dravum
‘denuo, inſra E1 ekum contendit; atque omnia navigia, ad eamque rem oppor
tunª ligna, deduci curavit. Et mox infra Effekum, opus ſtrenue inchoatur,
quod ut eo commodius abſolverec, omnes vectigales ruſtícos, qui Turca? tribu
tum pendunt, ſeu qui ſeipſi ſua \ponte ſubdiderunt, & reliquos omnes, ne
mine excepto, imo ipſos nobiles, & qui munus & officium aliquod ſuſtinent,
Spachias vocant, ad laborem cogit atque compellit. Hamſam Bcºus ctiam
ipſe, nullam omnino nectebat moram, nec interdiu, nec ndctu conquieverat
unquam; donec effecto ponte, Dravus conſtratus fuerit, quem per prata, pa
ludes, & ſtagna, in longitudinem unius milliaris deduxit. quue omne, decem
dierum ſpatio effecit. Linteum pon-o, quod Hamſam Begus ab lmperatore
miſſum acceperat, Naſuf Ag:: ſeu Capitaneus, qui Hamſàm Begi, dum abe
rat', Quinque-Ecclefiis locum ſuſiinuit, clªm, 'Domino Comiti Serino, Szige—
~&bum transportari curaverat.
*' Vicefima die Julii, Boſnenfis & Carambejus Baſh, Siclóſo caſtrª m0
vent, 8! Quinque- Ecclefias perveníunt: ¡nde Budenſi Buffa: in ſubſidium pro- .
ſecti, Albam recalem veniunt. Hos poſtea Hamſam Begus, ſtipatus omnibus
Spachiis ſeu Nobilibus, comitatur; & Quinque—Eccleſiis, ſummo cum incola
rum, propter ipfius abitum, moerore, diſcedít. Eadem die, Anatoliae Bagli—
crbegus, ¡d eſt, ſupremus in Oriente belli dux, primus omnium Draví pontem
tranſit; quem dein Aka¡ Baſſa, hoc en, alius quidam militi-ae przſçctus , &
'r1melfleglerbegu5, id eſt, ſummus bell¡ Imperªtor, earumque regionum praeſes,
qu-¿e ultra mare \Egeum ad nos ſpectant, inſequuntur: inque planitiem ſeu
agrum Mºhács conſidunt, ¡bique Turcico Imperatori tentoria figunt. Poll haec
ipſemet Caeſar Sultanus Solymannus, ſuperaro Dravo, illuc pervenit, eoque
in loco caſtra metatus, confilium de re aggrediunda capit; & aliquot ibi die
bus , donec exercitus omníno tranfiret, laeto animo commoratus eſt.
Prima Auguſti die, Turcarum Imperator; ex agro Mohács ſe commº
vit, & ad Szigethum contendít; tertia autem die, non procul infra Sirlg’àm ap
pulit. lbi Oroslanum, Buda Baſſam, capite plectit. Quarta porro die Quin
que-E-cleſias, & quinta ad D. Laurentium, non procul a Szigetho pervenit,
ibique ſua caflra poſuit.
A. 3 \ Sub
 6 ſi XV. HlSTORIA EXPUGNATB

Sub -id‘fere tempus, Dominus N¡colaus Comes Serinus, inter Nnbí'es,

Equites & pedítes, reliquosque milites & ſtrenUOs viros, ut omnia ovdlne fiªnt,
diſpicit & procurar. Cun‘que jam revera cercior effet ſactus, Turcª-cum lmpe—
ratorem , conari Szigethum obſidione cineere; vidiffetque ingentes illius copias
appropinquare: in arcem interiorem, Capitaneos, copiarum pedeſtrium du
ctores, ſeu Vayvodas, Nobiles, Equites & pedires, una cum urhis civibus',
ceterisque Ómnibus, qui tunc temporis in arce & Civirate Szïgetho ſueraut, ad
ſe convocar; ipſisque exeuntibus, Urbis portas occluderejubet, Qui ubi omnes
in interiorem arcem conveniffent, ipſemet Dominus Nicolaus Serinus, medius
inter ipſOS in platea minoris arcis conſtltit, omnesque hac propemodum ratione
ªllocutus eſt. ,Ñ Mei ſracres, qui ſub Caeſarea Majeſtare ſtipendia meretis,
viri ſtrenui, militesque fortiffimi! jam cerro vidcmus finguli, Turcarum lm
peratorem, cervicibus noſtris imminere: quaproprer ipſa neceffiras exigir,
ut nos paremuº, & intrepido animo , noſtrum, totiusque Chriſtiani orbis
nominisque hoſtem, ,preeflolemum qui inſolenti animo, & temerario auſu,
ſuis viribus, incredulorumque hominum multitudini Edens, in nos arma fum
ſit. Nos autem ſpem & auxilium noſtrum in Deo col‘ocamus, qui nos nullo
negotio defendere; ipſos vero, racione'facil'ima peſſundare aeque reprimegç
poteſt. Alacriter ergo ipfius adventus a nobis eſt expectandus; nec deter'
rere nos debent vires aut ingentes ipfius copias. Njhil enim dubiramus,
Deum Optimum Maximum, fi precibus veris ipſum invocwerimus, opem
nobis ſubminiſtraturum, àtque clementer affuturum. Dmda aurem in pri
mis eſt_opera, ut unanimes & fideles exiſtamus, ne ulla inter nos fimultas
vigeªt, ne inimicitize aut odia alantur, ne alius contra alium ¡ilſurgatz ſed
omni fiudio enitendum, ut potius apud nos omnes, honeſtas locum lubeat,
& hic ſumma cum concordia & benevolentia degamus, quamdiu divina: id
.viſum ſuerit voluntad, erc itaque de cauſa, me¡ fratres , non abs re, ſed
ſumme neceffarium effe arbitror, ut* in primis & ante omnia jurejura‘ndo nos
devinciamUS: &I initio Deo fidem demus, ſupremo etiam Magiſtratm noſ‘tro,
8; huic afflxctae Provinciae, conſtantiam &z integritatem ſancte promirtamus.
Primo ego jurabo, idem vos poſt me ſacturi, ne ego vobis, aut vos mihi,
uilt'm diffidentiae locum reliquiſſe videamini. 'Juramentum ergo nunc meum
audítote: ego Nicolaus Comes Serinus, promitto Deo Optima Maximo m
primis, dein Caªlàreae Majeflati, Domino & Magiſtrutu¡ noſtro ſummo, &e
huic miſere Provincia?, poſtmodum eeiam vobis militibus & ſtrenuis viris,
s3 3' 3 3 3 3 3 3 3 jam hic congregatis, ita me Deus Pater, Filius, \Gt Spíritus ſanctus, Sancta
' ~ .Ñ Trini
 ARCIS SZlGETli. 7
\
Triniras, & Unicus Deus adjuvet, me vos nullo unquam tempore deſertu
rum , imo vobiscum victurum & moriturum, & omnia fimul, quzecunque ín
Ciderint, ſeu bonª ſeu mala paffurum. Jam etiam ipſa ratio exigir, ut vos
idem prmfletis, erectisque duobus digitis, Deo interpoſito tene, promitta—
31 3 1]3 3 53 3 3Í 3 tis: poſt unusquisque veſtrum, ſuo Capitaneo, in ipſa porta, ſuamjuramen
to fidem dabir. Quare, ut ex vobis quilibet, haec, praeeunte ſcriba, clara'
voce, elevatisque duobus digitis, dicat, ſedulo ínſpiciemus; atque in eum,
qui forte iſta ſacere aut effari recuſabit, graviffime animadvertemus. Is enim
nobiscum ªd extremum usque perſeverare mix-iime cogitat, nec ver¡ homi
nis, ſed proditoris nomine merito cenſendus eii: quem etiam hac de cauſI ,
e veſtigio comprehendi jubebimus. Eſto itaque veſtrum juramentum hoc.
Nos omnes, Cives, Equites &~pcdires, militesque ſtipendiarii Ceeſareze
Majeſtaris, juramus primum Deo Oprimo Maximo, poſthac Chriſtíano no
ſtre Magiſtratui, huicque Provincia?, &z Domino noſtro Nicolao Serino Co
miti, ſancteque affirmamus, nos, ut fideles & morigeros decet, obedien
tiam omnem przeſtaturos; cum ipſo etiam nos victuros mortemque oppetitu
ros, conflanter pollicemur. Audire erterea, quid vos ſcire velim , fi ſor
taffe interea temporis mors ingrueret, meque e medio roller-et; meo loco,
vobis hunc famíliarem meum; Dominum Caſparum Aiapianum conſtiruo,
vob'zsque impero, ut ipfi pareatis, ſummumque honorem, tanquam mihí
ípfi exhibearis, &z fi que vobis mandara dederit, ea díligenter optimaque
fide exequamini. Animadvertíte porro in iſta capita. Si quis equitum aut
peditum, Capitaneo ſuo aut Tribuno obedientiam recuſaverit, aut imperium
quacunque tandem ratione detrectaverit, ipſumque vi aut ſtricto gladio ado
riri conabitur, interfieitor. Deinde, fi epil‘tolam quis Turcicam acceperit,
aut legerit, lïatim occidizor: qui autem literas per ſagittam immiffas, aut
alïo in loco depofiras, invenerit, ut Capitaneo ſuo confeſ’tím eas exhibeat,
hic porro utigni tradat, ſerio edico. Et quoniam flationes, ſeu loca, per
Capitaneos, Vayvodas, & Tribu-¡.05, quibus quisque manere, excubiasque
agere debeat, diflribuentur; fi forte aliquis nobifium, aut eríum reliquorum,
quicunque is ſucrit, deprehendetur, qui absque venia & ſcitu Cupiranei
ſui, VayvodzL, Tnbuni, vel Decurionis, loco ſuo dſiſcefferit, ªbſensque
ſuerir, is, fine u‘lo habito iudicio, repente ſtrangulator. Qui uxorem ſeu
matrem haber, huic cibus & potus, reliquaque neceſſaría, in locum ſuum
ab ipfis transferri & prazberi poterit; ipſe autem in flatÍone ſua immorus ma
neat. lili porro, cui nec mater, nec uxor eſt, Cibus in mea cu‘ma prac
,Ñ para
 3 . ' XV..HISTORIA EXPUCNATE

33333
parabitur, quem ille, ut per Tribunum ſuum accipiat, commodis & certis
horis curabitur. Vini quoque iis, qui non habent, cuilibet in fingulos dies
ſextarius, ſeu menſurz quarta pªrs, cum pane, acero, &c ſale dubitur:
iſtis vero, qui uxorati ſuut, &t ramon punibus carent, ſuillam camem, at
que ſarinam, ut fibi panes ipſimet conficiant, ſUppedirabimus. Denique,
fi duo, occulta quaedam conſilia tractare, ¿SI muſiitare inter ſe deprehenſi
fuerint, ambo recta ſuſpenduntor. Et ſi talla quis forte vel áudierit, vel
viderit, nec ſami‘iaritatis cauſa indicare eª voluerit; absque mora, eodem
*ſupplicii genere cum ipſis mulctator. Poſtremo, qui alter¡ vel teruncium
ſurto abſtulerit, ſubito ſtrangulator. Ñ, Hanc iraque ob rem, majorisque
obſervautia’: 61 timoris gracia, Dominus Comes Serinus , crucem in Szigethi
ªrce majori, prope portas , poni jufflt; dein militem quendam pedeſtrem, eo,
quod gladium in Vayvolum ſtrinxerir, deque vagina eduxerit, in platea ma
gna’ civitatis, capite mulctavity E0 quoque in loco, Comes Serinus, Mehmet
Again ſeu Capitaneum, propter infignem ejus perſidiam. &z enormia flag-¡tia,
qua’. in via , Szigethum ,iter ſaciens, perpetraverat, poena capitis affecit: idque
majoris reverentiae & timoris cauſa, ab ipſo factum effe cenſendum eſt. His
peractis, Comes Serinus, omnibus nobilibus, milicibusque pedeſtribus, degen
tibus in major¡ oppido, imperavit, ut ſuas Sedes demoliantur & diruant, pa
leamque exportent, comburantque: in nova autem urbe habitantibus, ut ſtra—
men tectis eximant, inque domos transferant, quo Civitas, quze lignis ſaltem
*S: ſepibus cincta fuerat, eo melius confiagrare poffet, mandar. Poſteaquam
Comes Serinus , hac ratione omnes auctorafiet, milir'iaeque l'acramento obligaffet,
illic toro cum exercitu & militibus manlit; quorum, qui ªrmis geſtandis trª
ctandisque idonei erant, in univerſum duo millia treceriti, GI ali] qmdam plu
res, mu-lieribus tamen liberisque exceptis, numerabantur.
TriCIfima prima ]ulii die, ipſe Vrumelibeglerbegus, & AkanskiBalTa,
nonagintª mi'libus Turcarum adveniunt, & prope D. Laurentium , uno milliari
a Szigerho, confidunt; eo ſe quoque ex cªſtris, centeua Turcamm millia con
ſerunt. Et e veſligio, ea ipſa adhuc luce, cum noſtrís, ab exortu die¡ usque
ad meridiem, intra ſepta, velitªrio certamine dimicant; rurl'umque in caſtra,
fub noctem , quietis cauſa , revertuntur.
Prima die Auguſti, Beglerbegus & Akanski Baſï'a, junctis illis nonª
ginta mªllibus Turcarum, totoque exercituſinde ſolvunt; ſEQUe apud Simele
hO-vu-n, quartª pa'rte unius milliaris ab arce, in quondam colle ſeu monte, non
procul ªSzigethi vineis diſtante, demitcunt, ipſoque diluculo, ad ſepta cum
noſtris

L_…
 Anois SZlGETl-l. 9
p

noſtris dimicatum veniunt. Cumque acriter, a meridie ad veſperam usque pu

gnaffent, ex Turcis plurimi , tormentis manuariis interſecti, deſiderabantur.
Hunc ergo in modum, fingulis diebus, ter Turca appropinquabant;~ donec eo
ipſe quoque Imperator adveniret. ~
Quinta die Auguſti, Beglerbegus &z Akanski Baſſa, Unª cum exercitu,
dc colie ¡llo, quem Czeſari delegerant, vacuumque pro eo reliquerant, ſece
dunt, & ſua Circa arcem caflra locant. E0 ipſo die Luna, in colle, ex quo
ſe Beglerbegus & Akanski Baſſa, Simelehovum verſus receperant, Caſaris
tentoria ſeu papiliones figuntur. Sequenti die Martis, qui ſuit ſexta Auguſti,
Caeſar ipſe, omnibus copiis &z tota manu comitªtus, ſubſequitur, ipſumque
collem, qui Szigethanis vineis adjacet, occupat: ibique cum ſtativa coliocaſ
ſet, ſuaquc caſtra metatus effet , quieſcit. Relíquus autem exercitus, & mili
tes, arci, ita denſo agmine imminebant, eamque circumſedebant: ut tentoria
ſe mutuo attingerent, nec quisquam arcem ingrediens, propter immenſam ho
ſuum multitudinem, conſpici poterat. Eadem quoque die, in omnibus ſeptis &e
moenibus, usque ad noctem , graviter dimicatum eſt: ſoleque occidente, Im
perator omnes machinas bellicas SI bombardas, quas ſecum advexerat, diſplo
dit atque emittit. Janitſchari etiam, id eſt, rwpazroQúMxe; Turcici Czeſaris,
quorum ipſe, ut fibi przeſto ſemper ſint, ªliquot millia in aula ſua ªlit, genus
hominum belljcoſum, atque ſagittandi peritiffimum, ſua tormenta. manuaria
eiaculantur: unde talis ſtrepitus & fragor exaudiebatur, ut tonitrua quis coeio
deſcendere arbitraretur. Poſt hac magna voce, ingenti clamore, in omnibus
Turcarum caſtris, coeptum eſt ter Alla, id eſt, Deus, acclamari; idque in
figmficationem proſperi ad Szigethum Caeſaris adventus: Chriſtíani e contra ,
in arce Szigeth, nomen Jeſus exçlªmabant.
Septima Auguſti die, Turcas, ex phnitie &z agris, gerras ſeu cophi
nos, virgultis contextos , terrÃque impletos, ad novam urbem przemittuut;
aggerem deinde jaciunt, &c valio ſoffisque remuniunt, quibus mox tormenta
dc bombardas ſupermducunt, occultantque, (Se noſtros, qui ſe intra ſepta,
juxta portam nov-¿e civitatis extructa, continebant, affidue petUnt. E0 ta
men die, ipſi propter crebra noſtrorum tormentorum fulmina, efficere nihil
poterant. Ibi en'am janitſcnari, cum prius ad lepra ſeu terminos acceffiffent,
acriter cum ¡IM-Iris dimicant; atque ex noſtris unus ſaltem, illorum autem
multi, in eo confllctu perierunt. Hacipſa die, Comes Serinus, omnia ſepta,
bonos, CI ªrbores, comburi atque amputari, &z utríusque ClVitatiS portas,
quee dein terra repleta: atque ¡¡¡unit-.e ſunt, ſecarijufferat. Veſpere iraque
Script. Rar. Hung. P. III. B ejus
 Io XV. HISTOMA, EXPUGNATAI

ejus diei, jovisque marie & ſero, Turcx aggerem jacere pergunt, Janítſchari
ſe foſiis ingerunt , & terra, ur ab injuria bombardarum tuti eſſe poſſent,
cooperiunt atque occultant.
Octava Auguſti, dieJovis, Turcas, ſummo marie, novam civitatem,
tribus in locis petere atque concutere incipium; _lanitſchari etiam ſuis ſclo
peris rem tentant, &in utramque urbem, fine intermiſiione jaculàntur. Poſt
haïc ipſe Aliportuk, ªggerem jacere, munitionemque, nocturno tempore, in
ſra arcem interiorem, prope regium hortum, recte in ipſa palude ſeu foiſ¡
arcis, moiiri, eoque majorª tormenta ſtatuere, pergit.
Nona Auguſti, die Venerís, ipſo diluculu, idem Airportuk, qui Im
peratoris, terra marique bellicarum machinªrum &z munitionum Preſectus
fuit, quinque majoribus tormencis, & ªiiquot bombardis ſulminat, arcemque
Szigethi interiorem petit; tantumque ea die, affiduis tormentorum ictibus
proſecit, ut jam in eª turrim & 'ªereas campanas concuſſerit atquç fregerit.
Incepit ſummo mane machinas diſplodere, nec ad veſperam usque conquievit:
& licet aliquantulum deflitit, tamen paulo poſt iterum perrexit, perque to
tam noctem, fine intermiffione detonuit. Hzec ubi Comes Serinus, eadem die
Veneris ſero vidiſſet, plurímosque ex ſuis interire tormentís cognoviſſet: no
vam urbem , ſub ipſo crepuſculo incendere, eamque penitus igne delete,
veterem porro, ſeu mªjorem civitatem, occludere juffit.
Decima Auguſti, qui ſuit dies Saturni, Turcas, vetus majusve oppi
dum, tribus ex locis majoribus tormentis petunt: _Iªnitſchari vero aggerem
jaciunt, & valio terraque effoffa ſe munientes, propius ad id accedunt.
Machinas quoque in novam civitatem, que incendio confiagravit, deduci
curant: quibus deinde, eo ex loco, veterem urbem verberare atque con
cutere pergunt. Eadem die Turca?, ex ipſius Aliportuk aggere, lignis, ru
deribus, & terra, cratem ſeu pontem, quo per paluſtria loca eo commo
dius tranſitum conſequi poſſent, conficiunt. Ad hac ipſi trªbes & lignª
praeſerebant, quibus tecti, viam ſtraverunt, &r de die in diem ſemper pro—
pius ad ªrcem acºefl'erunt. Omnes autem Turcae, in hoc, ut quam citiſ
ſime cratem illam ſeu pontem, per loca pªludibus referta, conſtruerent,
incumbebant; nec eorum ullus, labore ſeu onere i110 (ablevatus erat, imo
cuncti, ad geſtanda ligna & arbuſta, compellebantur, operique perficiendo
occupabanrur. Camel¡ quoque, equi cliteliarii, & muli, nuilo unquam tem
pore quieſcebant; filva porro, & agri omnes, Turcis, equisgcamelis, &r
brutis animalibus, pleni reſerrique conſpiciebantur. Eran: itª-.zue ex duabus
parti
 \

ARCIS SZLGBTH. , u

pareibus crates, a civitate arcem verſus conſectae, in quibus utrisque mag-nd

lignorum copia depofim erat: cumque pontes, ruderibus & terra labricatos,
ſiraVIſſmt, eosqua prope maenia deduxiffent, caſtella quedam & _lanirium,
tanquam munimen aquuod ſeu ¿nn—axioma, ex ſaccis vellere, c3: ſuccidia
conſtipatis imponunt; quo Janitſchªri tecti opertique ſtabant, atque ¡nde
arcis moenia ita petebant, ut in iis propter affiduos tormentorum ictus, nemo
in poſzerum ex noſtris permanere potuerit.
Decima *nona Auguſti, die Lunas, qui D. Bartholomeum praecedit,
Turca: magnam civitatem ceperunt, ſuamque in_ poteſtatem redegerunt. Ibi
multi ex noſtris, fortes víri, qui intro in arcem auſugere, eque hoſtium ma
nibus evadere nequiverunt, defiderabantur: Turcae enim ipſos usque ad
pontem arcis pracurrebant, atque ut introitum prohiberent, ſumma ipſos
velocitate antevertebant. Quapropter, qui mªture ſe in arcem recipere non
potuerunt, ſoris omnes trucidati ſunt. Inter quos erat Martinus Bosniáck,
Petrus Botas, peditum ductor \eu Vayvoda, aliique complures ſtrenui, &
longo rerum uſu induſtrii milites. In ponte eeiam, decrepitus ille Lauren
tius, Petrus Bathª, Blaſius Diák, Georgius Mathiaſch, omnes Vayvodz ,
vel copiarum pedeſtrium ductores, miſere interfecti, perierunt. Ibi quoque
Mathias Sektſchudi Vayvoda, globo percuſſus, poſtea ad ſrugem pervenire,
vel ſanitatem recuperare potuit nunquam. Finierunt inſuper in expugnatione
Urbis vitam, Rodovan, 61 Franciſcus Dando, Vayvodz, aliique magni no
minis milites non pauci; quos omnes hic ſcripto comprehendere 6: recen
ſere non ſuit integrum. Poſteaquam Civitas, ingenti clade, & ſumma cum
jactura, amifl'a eſt; multi enim veteres Vayvodw, & optimi peritiffimique
milites in eª interiere: maximo moerore & triſtitia affect¡ ceteri omnes, in
ªrcem ſeſe contulerunt, in eamque, cum Comite Serino ſe ipſos incluſe
mm. Turca: vero, urbem fortiſiimo praeſidio tenebant, jamque in ea mo
rabantur. '
Vicefima die Aueuſti, hoſtes quatuor in locis , fulmina majoribus
tormenris arci immittunt; ad eamque binªs vias, ruderibus, arbuſtis, &terra
preparanrz paludes enim & ſoſfae, tunc aquis deſtituta: atque exficcatae
erant, nec ulla pen tus aqua in iis, praater limum &z lutum continebatur.
Vicefima ſí’xtª Auguſti, die Lunze poſt D. Bartholomzeum, Turca,
per crates, ex agª-ie ipfius Aliportuk, primum imperum in arcem interio
rem ſamunt, expugnatiunemque tenian:: in qua plurimi Turcae periere, no
flri autem duo figna ab ipſis conſecuti, intro in arcem ªbſtulerunt, & una
B a Mi
 12 XV. HISTORÏA EXPUGNATE

Miſerskium Baſſam, bombardae ictu interſecere. Ex eoloco, Tun-cz, ſum

mo cum dedecore & ignominia, abire ªtque ſecedere coacti ſunt; quorum
ingens numerus, paffim ſub ipfis moenibus &t muris, cumſplurimis palis,
quibus ad direptionem arcis inſtructi venerant, caeſus jacuit.
In hunc ergo modum, Turcze, poſt diem Lunte fingulis diebus,
magis magisque tribus in locis, ex Haſerdia, & duobus propugnaculis \eu
munimentis, unò~prope portas exiſtente, altera monti contiguo, interiorem
arcem oppugnant & affiigunt.
Secunda die Septembris, Janitſchari, incurſione facta, in arcem ir
ruere cogitabant: ſed mutarunt Confilíum, & nocturno tempore, magnum
propugnaculum, quod monti conterminum erat, ſuffodere coeperunt. Cum
que per tres totos dies ſtrenue laborarent , tantum inde terreſtris materiªs
GC ruderum extraxerunt, ut Janitſcharus eo in loco pertranfire, & ad inte—
riorem ſepem, ubi quendam ex noſtris, in ipſo propugnaculo, bombarda
trajecit, penetrare, noſtrosque ſub terra contingere potuit. E0 poſtea ma
gnªm exſiccatorum lignorum copiª\m, afferes, paleam, & pulverem nitratum
comportarunt.
. ‘ Quinta—autem Septembris, diejovis, qui D. Marie Virginis ſeſtum
praecedit, Turca? magnum propugnaculum , \eu munimen majoris arcis,
ſummo diluculo incendunt; quod & per ſe vehementer arderet, impulſu
tamen &z flatu Auſtri, ignis magis magisque creſcebat, inque arcem usque
deſerebatur. ¿ ſi
Poſt haec etiam trabes &z ligna, que illuc, ad reparandos in pro
pugnaculis circuitus & ruinas, depoſita erant, & incendioabſumuntur; ex
quo deinceps Domini ſtabula, ceteraque in major¡ arce edificia, conflagrare i
coeperunt. In eo propugnaculo atque incendio, omnia Czeſªris magna tor
menta, ita diſpofita erant, ut ªbsque reſpiratione, iis quatuor ex locis de
tonarent. Ad hzec Janitſchari, ſuis tormentis manuariis ſeu ſclopetis, ar
cem petunt, &r crebris denſisque ictibus, inſtar pluvi-ae, in arcem globos
diſplodunt; a’tque propugnaculum, quod portae contiguum &l vicinum erat,
'gravíter oppugnant. ln eo vero propugnaculº, quod Nadaſchgovi appel
labatur, irruptionem Turcae facitmt, maximoque ímpetu in arcem feruntur.
In iſta propugnaculi deſenſione, Comes ipſe Serinus pmſens aderat, & ;1
criter cum Turcis decertaverat; itª, ut hoſtiles impetus fortiſfime propul
ſaret, eosque bis arce expelleret atque ejiceret. Hoc in cÓnflictu & certa
mine, Joannes Novakovich occubuit. Cum ergo Comes Serious, ignem ma
Rimas
 ARCis SZLGBTH. 13
ximas vires ſumere, dc jam prope ad pulverem nitratum, cujus ingens co
pia, in magna exterior¡ arce, juxta portam minoris arcis erat, procedere
conſpexiſTet ;‘ & quod propter ignis vehemenciam, Turcarumque immenſas
copias jam undiquaque irruentes, in major¡ arce longius morarinon poſſet:
ſe una cum reliquis, qui ſupererant, militibus, quique elabi & auſugerein
de poterant , in arcem interiorem contulit atque recepit, ejusque portas,
bonus ille Comes, in tantas redactus anguſtias, claudere juſiit. Foris au
tem, complures egregii milites trucidati ſunt, mulieres &c infantes multi,
de quibus inter ipſos Turcas maxima contentio &z lis extitít, in Turcarum
caſtra captivi abducebantur. Poſtea Comes, Capitaneis & peditUm praaſe
ctis ſeu ductoribus, quos Vayvodas vocant, ut loca, quo quísque ſtare ,
& excubias agere deceat, diſtribuant, precipit. Moenia nªmque exteriorís
arcis, interiorem etiam cum ſuo muro complectebantur; hicque cºntinuus
quaſi, & ab ipfis contentus conſpiciebatur: ita ut aliquis, ex maioriarce in
interiorem, nullo negotio, & absque anſractu progredi potuerit. lnterior
quippe arx, tantummodo in una parte, ſeu angulo magna: arcis poſita,
nullum propter exteriorem ſeu magnam arcem, munimen velpropugnaculum
habebat; nec aliud quidpiam, exceptis uno aut altero conclavi, quod ipſe
Dominus Comes inhabitabat, & domibus aliquot, in quibus pulvis nitratus,
omnisque generis bombardze depoficae ſervabantur. Cetera Edificia, in qui—
bus commeatus Gr filiginis farina, avena, hordeum, caro ſuilla, & fumo
macerati piſces, quorum omnium prope ineffabilis aderat abundautia, ſerva
bantur; in major¡ arce ſingula contenta erant. Remanſerunt ibi etiam quin
quaginta dolía vino, trecenta aceto, & quinquaginta omnís generis legumi
nibus reierta. Earum denique rerum, que ad victum requiruntur, neceffa
ria, omnium infignis aderat copia: quee omnia, in majori arce reiicta, &
igne abſumta ſunt; hacque de cauſa, nec noſtris, nec hoſtibus, ea uſui &t
bono effe potuerunt. Amiffa ſunt praaterea in arce majori, omnia tormenta,
qua: Turcis ceffcrunt, & quibus deinceps noſtros tam diu petierunt; douec
interiorem quoque arcem, ſicuti poſtea dicetur, ademerunt. ln interior¡ autem
arce , pra-ter duo magna tormenta, duo mortaria, qua? ºixuomxgauvóê’okor
dicuutur, Gr quatuordecim bombardas, nihil erat reliquum: ceteris impedi
mentis, &r rebus omnibus, hoſtes foris in exterior¡ arce potiti ſunt. De
commeatu, in interior¡ nihil propemodum ªderat, prwterquam mille modii
Tſchargoviani, triticea ſarina referti; quos Comes Serinus, ex ſuis praejiis
Tſchargovianis apportari mandaverat. Magna itaque penuria, eo tempore,
B 3 quoad
 14. XV. HlSTORlA BXPUGNATIE
quoad panem & potum erat, & talis, ut per hoc tridunm, mulieres& in
fantes, ſame ſitique extinguerentur. In exterior¡ porro arce, Unusq-uºque
militum, tam pedeſter quam eques, victum &cibJriJ affaim th'JlC: nemo
autern quidquam ſecum in arcem interiorem auſerre, nec multum de auro
vel argento aſportando ſollicitus eſſe potuit. Omnia euim, ur dixi, incen
dio ſoris abſumta ſunt; tantoque imperu &r celeritace arx illa noſtris erepca,
'& a Turcis expugnata ell, ut vix in interiorem arcem e'Ibi atque auſugere
potuerinr. Quam poſteaquam Turcee occuparunt, m Ilta vexlla in aggerem
ſeu vallum ªrcis collocarunt, atque per duos jovis& Veneris dies, illic in
major¡ arce conquieverunt. Noſtri vero, in parva ſeu interior¡ arce occluſi,
& undiquaque obſeſli ac circumventi, haaſerunt: nec Turcarum, ad noſtros
adhuc in arcem interiorem aditus , ulli, aut noſtrorum ¡nde ſoras ad eos
exicus, patuit.
Septembris die ſeptima, hoc eſt veſperi D. Mari-«e virginis ſeſto, &
ipſo mane Circa horam ſextam, Turcae, conjecto in arcem ¡gnc, XdifiCia, in
quibus Comes Serinus habitabat. in interior¡ arce contenta, incendunt; & _ad
CXpugnationem ªrcis, omnes Imperatoris pedeſtres copia?, ſumma cum vi ir
ruuut: ad haec claſſicum canere, tympanis perſlrepere, & tubis infinitis ingen
tem ſonitum edere incipiunt; fignªque innumeru in arcem majorem collocant.
Itaque tanta erat undiquaque Turcarum multitudo, ut nec prata cerni, nec
ªquae nec arbores ex arce conſpici potuerint; omnia enim plena Turcis, &
ſub ipfis moenibus reſEI-ta erant. Interea arx, vehementer & ſupra modum
igne devaſtabatur. Quod cum Dominus Comes Serinus vidiſſet, \eque diutÍUS’
,in ea continere non poſle conſpexiſſet: per cubicularium ſuum, Franciſcum
Scherenkum, veſtem holoſericam, aliamque tunicam ex ſerico non laram,
Mente ipſi vocant, interulam, & ªlía munda ſibi adſer:i juſiit, atque ªd omnes,
qui tune ſecum erant, milites, in haec verba locutus eſt. .Ñ Nunc non opus
,Ñ habeo veſtimentis gravibus, ſed~ levibus ſalrem, quibusque absque impedi
,q mento, me commode, &r cum agilitate quadam defendere poffim. .Ñ 1n
junxit fibi etiam dar¡ galerum ex nigro ſerico villoſo, auro intextum & orna
tum, quem in nuptiis geſtare ſoljtus erat: huiC affixum ſuit omamemum quod
dam ªureum peculiare, in cujus pala pretioſus lapis ademas, & prveſtantiſlimae
pennae ab ardea deſumtaa, continebantur. Deinde centum aureos nummos,
ſeu ducatos ’Ungziricos, quibus tamen nullus ex Turcica moueta admixtus effe
debeat, adſerre juſfic; quos ubi cubicularius attuliſſet, holoſericum tuni‘cam
ſcmdi, eosque inter goflipium, quo illa contexta erat, & ſericum , poni cu
’ ravit,
 ARCIS SZlGETH. l5
ravit, fic ad fuos inquiensz ,Ñ Hoc ideo me fecille vos exillimare omnino
,Ñ velim, ne fi quis forte hoflium aut latronum, meis me velhbus exuet, di
,, cat, ſe nihil prædæ aut lucri penitus apud me inveniffe. ,Ñ Præterea cubicu
lario: ,,, Ut libi redderet arcis claves, quas ille ſemper, dum arx obſeſ’ſa fuit,
,Ñ in manu ſua 6: poteſtate habuerat, mandavit. .Ñ Eas cum accepiſſet, fta
tim tunícm, in quam centum ducatos repoſuerat, ingerir, luos hunc in mo
dum allatusz ,,, Revera mihi credite, quod dum manum hanc meam movere,
,Ñ dr gladio hoc vitam defendere licebit, neminem mihi centum illos ducatos &
,,Ñ claves erepturum; me autem mortuo, quicunque adeptus ſuerit, eos ſibi
Ñ habeto juramentum liquidem jam Deo przeſtiti, votumque nuncupavi, me
,Ñ per Turcarum callra nequaquam ductum, nec liberis digito demonftratum
,.Ñ iri. ,Ñ nemque fuo antedido cubiculario præcepita ut fuos curvos a inflar
falcis enſes, quos Sab! vocant, auro & argento decorªtos, libi porrigatg quos
cum probaſſet, ex quatuor gladiis unum, qui adhuc ipfius parentis erat, elc
gito dicensz ,Ñ Hic unus eſt ex veteribus meis gladiis, hoc gladio ego omnium
,Ñ primo gloriam at honorem promerui, omniaque quæ habeo acquilivi.
in hoc gladio ego nunc fingula, quae Deus in me jſiudício ſuo decreverit, per
Et

,, feram. .Ñ Sic gladium dextra manu accipiens, e conclavi fuo fe recipit,

atque poſt ſe parmam feu peltam rotundam gel‘tare jubet Nullis præterea
armis, nec lorica, nec galea ſe munire volebat, hoc addens: ,., Deum pro
n tectorem defenſoremque ipfius futurum, ſe etiam ex Szigetho elabi aut au
,, fugere nequaquam conaturumg fed omnia, conſtanti animo, quidquid Deus
Ñ voluerit, fubiturum atque paffurum. ,Ñ Cumque e fuo conclavi exiiffet,
inque cavædium feu plateam interioris arcis veniſi'et, omnes jam ibi milites,
equites a pedites, in procinctu flabªnt, eumque loricis, galeis, a clypeis
tecti, evaginatis etiam gladíis, parato præfentique animo expectabant: &e
ubi arcem, incendio, quod reſtingui amplius nulla ratione poterat, conflagrare
penitus vidiſſent, nec longius in ea propter vim ignis dt ſumum mºrari ſe polfe
animadvertillentg coepit ipfe Dominus Comes, in hanc prope ſententiam, ut
omnes eum exaudire GI percipere facile poffent, in platea arcis loqui. ,Ñ Mei
ſratres, dt ſtrenu¡ milites! nunc re ipſa, Se ante oculos fimul cemimus omnes,
qua ratione nos Deus igne hodie puniat, igne nos hoſtes noftri fuperant &c
,Ñ vincum; nec tantum eorum nobis potentia GI copiæ nocerent, quantum ignis
Ñ dt inccndium dam-xi dar, nosque peffundat. Mihilominus tamen hanc poe
,Ñ nam a Deo optimo Maximo immiffam, patienti-gratoque animo perferre
Ñ nos dccet; hac enim, non folum ob noſtra nos peccata, fed etiam ob pro
n vill
 ¡6 XV. HISTORIA EXPUGNATB

3 3 38 3 3 3 3 vinciae hujus flagitia, punire voluit. Quapropter, ignorare vos minime

arbitror, quo pacto antea fidem meam vobis dederim, vosque mihi viciffim,
ſancte, & Deo interpofito teſte, per jusjurandum promiſeritis: nos bie una
fimul victuros & morituros eſi‘e. Et quidem ad hoc usque tempus, Deo
fint gratiaª., nihil mal¡ commiſſum, nec ulla inter nos prodirio deprehenſa
eſt: quod Cr nunc nulla penitus ratione accidere debet. Jam cuncti in
prxſentia videmus, quod hoc in loco longius moram protrahere & perſeve
rare, etfi vellemus, non poſſumus; idque tribus de cauſis. Prima eſt,
quod hic flammis &z incendio conſumimur; altera, quod noſtrum admodum
pauci ſunt; tertia, quod commeatu caremus, vobisque infantes & mulieres,
fame fitique pereunt. Quapropter, cur igne hic conflagrare volumus‘? fi
nitote, exeamus ſoras in exteriorem arcem, ſtrenui milites, mediumque di
gitum hoſtibus oſtendamus , & cum eis fortiter manus conſeramus; ut poſt
interitum & mortem, quisque noſtrum ſamam fibi '& gloriam compare: ſem
piternam. Qui occubuerit, aevum cum Deo fine omni duhio aget: cui ve
ro uſura vitae longius conceſſa fuerit, in caque ſuperſtes manſEI-it, is ſum
mis laudibus nunquam non celebrabitur. Atque hac de cauſa, ego omnium
primus effe volo, vos primo ſoras praecedere; ›& quod ego ſacturus ſum,
hoc idem & vos facite. Certo mihi credite, fratres dilecti, me vos ad
,,, rogum usque non effe derelicturum. ,Ñ Poſt haec ter JESUS exclamat, at
que Czſareª: Majeſtatis vexillum, ipſi Laurentio juranitſch, ut id fibi praeſe
rat, tradit; portasque arcis aperire jubet. In ipſa autem porta, machina
bellica, qua? mortarium vulgo vocari conſuevit, ſerro in fruſta diffecto re
ſerta , jacebat, quee in Turcas paulo ante diſploſa atque emiffa fuerat; unde
ſub ipſo fumo, Comes Serinus, nudo gladio, & exigua parma foras progre
ditur. Ipſum juranitſch cum figno praecedebat, reliqui porro milites, equites
& pedites ,quique adhuc ſupererant omnes. inſequebantur: ibique in ipſo
ponte, cum' Turcis conflixerant. E0 in loco, Janitſchari, D. Nicolaum Co
mitem Serinum, tribus in locis globo percufferunt; ubi etiam ex eo ictu,
quem capite excepit, prolapſus in terram concidit. Quo facto, Turcae con
feſtim ter Alla, id eſt, Deus exclamabant: noſtri autem, retro in arcem in
teriorem proſugiebant. Cumque ipſos Turca-z vehementer inſequerentur , ipſts—
que ingenti ſurore incumberent; una cum noſtris, in arcem, ſumma vi & im
petu irruunt atque feruntur. lam murus interior, & ipſa moenia , Turcis un
diquaque plena exiſtebant; unde noſtros deſuper, ruderibus & lignis ad usque
internecionem feriuut, & acriter cum nºſtris militibus pugnant. Hos omnes,
exce
 Aucxs SZlGETH. 17
exceptis his, quos aliqui galefis & pileis Turcicis rectos, àut ricis opertos,
¿r velutí perſonatos abducebant, interſecerunt: infantes autem‘ Gr mulieres o
mnes, vivas ſervarunt. captivasque ſecum traxerunt. Hoc autem plerique
omnes Janitſchari, eorumque major pars quam reliquorum Turcarum , ſecerunt;
cumque captivum alicui eripere non pºtuiſſent, eum ipſi vi & ignominioſe prae
manibus diſſecarunt. E0 arcis in loco, noſtrorum Turcarumque cadaveribus,
ita reſerta erant omnia; ut aliter quis, quam per ſunera mortuorum ire, eaque
calcare & premere, arcem ingrediens, aut in ea ambulare volens, non qui
verit. Tanta etiam in ipſis moenibus interioris arcis, caeſorum interfectorumque
hominum copia paſlim jacebat; ut ſanguinem quís ibi & cruorem, haud diffi
cile haurire potuerit. Eductis igirur ex arce omnibus Chriſtianis, 6x Turcis jam
utrasque ªrces, majorem Gr minorem, una cum domibus, moenibus, plateirque
tenentibus: ignis ſeu incendium, ad pulverem nitratum, qui in quadam turri
interioris arcis, ſornici prope terram incluſus erat, pervenit, veteresque do
mos , que in interior¡ arce continebantur, a ſundamenti‘s evertit atque disjecit.
E0 graſſante incendio, quamplurimi Turca?, coemento Gr pulvere interſecti,
defiderabantur. Et quemadmodum ípſi Turcze afferunt, eo ſaltem in loco, Tur
carum plus minus tria mi'lia , pªrtim incendio abſumti, partim ruinis edificio
rum, ac lapidibus & tegulis, perierunt. Nam hujus Cladis cauſa Gr calamita
tis, per totum exercitum, ſummus clamor, infignisque lamentatio pervaguta
eſt: lugebat quippe extinctum ſuum patrem quidam , alius filii interitum deplo
rabat, tertius ob ſratris mortem vociſerabatur. Ea die janitſcharorum Capita
neus, Domino Comiri Serino jam mortuo, caput amputari, idque ad Turca
rum CXſarem perſerri juſlit. Ceterum, ſupremus Turcici Imperatoris Mech
met Baſſa , cum aliquot Viñris, tanta calliditate uſus eſt, ut neque ex inferio
ribus Baffls aut Begis quisquam, neque janitſcliari ali'que milites, Solymanni
lmperatoris ſui mortem, quarta adhuc Septembris, poſ‘t prandíum, Circa ho
ram primam, in loco SIclihovo dicta, quarta parte milliaris a Szigetho diſtan
tis, prope vineas Szigerhanas extincti, niſi expugnata jam arce Szigethi, G:
commoneſacto hac de re prius per literas Selimo, Solymanni filio, cognoſcere
potuerint. Atque ne pal-1m omnino fieret, aliisque innoteſceret, idem Mech
met Baſla , Doctorem, qui Czſaris curam egit, nocturno tempore, ne mortem
ipfius divulgaiet, clam trucidavit. Interea etiam, mortuo Caeſare, per ſin
gulos dies, clangere tubis, 6¡ aliis Muſicis inflrumenris perſonare, cibos co
quere & apponere, tanquam li Czſar in vivis eſſet, jubcbat. Poſt mºi-tem
ªutem So‘ymanni, ſlatim ingens malum evenit, & vehemens tempeſtas, va
Script. Reſ. Hung. P. Ill C lidiſſi.
 l
18 XV. HlSTORLA EXPUGNATE &0. .- .
lidiffimusqüe ventus exortus eſt; qui omnial‘urcarum Imperqtoris tentoria
disjecit, 61 ea , quafi alio ſecum rapere vellet, evenir. Idem Fer reliqua omnia
Turcarum caſtra, & ad Mechmet Baffae Snkolovitjl‘hii papiliones flzmdo progreſ
ſus, omnem paleam & ſoznum, quod in caſiris alicubi reperir, abſtulit, ſecum
que rapuit. Eodem fer-e tempore, mirum quiddam accidit. Nam Danubius,
inferius, prope Tulum", ita turbidus & arena lutoque mixtus conſpiciebatur;
ut tridui ſpatio purgari, &a lucidus reddi , nec, ut ipſi Turcze & Tolnani cives
reſerunc, ullus ejus uſus, vel ad coquendum, lavanddm, aut bibendum, effe
potuerit. -
Octava Septembrís, die Solis, Maria Virgin¡ ſacra, caput Comitis
Seriniſi inter alía Szigethanorum _jam interſcc‘tmum milímm capita, palo, non
, tam longe a terra, affigirur, & jxctu unius lapidis, ab lmperatorís tentorio
colÍocatur. Circa etiam undiquaque, figna ſeu vexilla Szigerhana, transver
fim cuſpidibus in terram defixis ſtabant. Sic ea tota die, caput Comitis Se
rini, in i'la platea palo affixum conſpiciebatur: nec ením Turcaz unquam con
quieverunt, ſed ſine iritermíffiorie; cªpot illud ſaepe dictum Comitis Serini, &
reliqua Szigethanorum militum, quoe in unum acervum comportata congeſta
que erant, capita, ſpectatum contemplatumque venerunt. Singulis etiam Tur
cis, qui Szigethani militis caput, ªd CXſaris, 'vel ¡llius loco Meèhmet Baffze
,tentorium attuljſſent, decem aurei nummi ſeu ducat¡ numerabantur.
Septembris die noria, Lunx, ſummo mane, Mcchmet Baffa Sokoló
vitſchius, Czeſaris gener &r \upremus Confiliarius , Domini Comitis Seriní capot,
Budam ſeu Salinum, ſratri ſuo Muſtuſae Sokoiovitſchio, Budenſi Baſiize, mittit:
quod cum accepiffet, ſerico flatim involvit, ſubtilique linteo tegit, & per duos
ruſticos, Jaurinum , qUOd ab aliquibus edªm Bregetium'dicitur, in caſtra noſtri
Imperatoris ablegat. \ªde porro, per Balthaſarum Batſchani, multis cum la
crymis, ſummoque mcerore, Cſakaturnum delatum; ibique monaſterio D, He
lenke, in ſornice ſeu Mauſoleo, quo Catharina, prima ipfius uxor, de Fran
gepanibus, ſelicis memoriae, cum filia & duobus filiis incluſa quieſcit, tandem
ſepultum terrmque mandatum eſt. Cujus animae, Deus Optimus Maximus, in
regno cmlorum, aeternam quietem largiri dignetur.

EPI
 ~Wy )ó'( *M² -' Iº
EPITAPHIUM
ADSCRIPTUM SBPULTURJE

IN CSAJKATURN,
EJUSDEM
~ ILlLUSTRlSSlMI COMlTlS

NICOLM ZRINIIÑ'ET@
lluſtriffimo Comiti, Nicºlao Zrim'o, Torquati ex ſorore nepoti, a Carole,
V. poſt Viennam obfidione ſolutam, quod in ea adoleſcens adhuc, &
tiro, multa &e praciara confeciffet, equo auroque donato: ad Budam &
Peſthum, pulchra per ſacinora, ſumma cum laude probato: Croatia, Dal
matiae, & Slavoniae Bannato, Tavernicorumque Regalium in Pannonia
Magiſterio, fingulari cum prudentia ſuncto: copiis Caeſaris, ad dextrum Da
nubii latus, a Fe:dinando I. & Maximiliano Il. Imperatoribus, praïſecto:
victis ſzepiffime, fugaris, captis, cxſisque lioſtibus , inſauſtiffima poſtremum
funeſtiſſinaque Szigethi expugnatione, cujus arcem, contra innumerabilem
Solymanni Turcarum Principis exercitum, ſacta eorum ingenti & memora
bili ſtrage, diutius quam viribus par fuerat defendir, dci‘uncto ibidem So
]ymanno, totius orbis flagello, pulcherrime abſumto, beliicze gloria: fortiffi
m0 invictiſiimoque duci, de ſe publiceque B. M. P. P.

Vixit annos quadrag’nta octo, occubuit ſeptimo Septembris, Anno

Virginei partus MDLXVI.

ALIUD.
Hoſlibus ut ‘vidit díris EI' cedere fiitz's
Credita *uirtuti merma cell¡ jue:
Ser-vam a me 011m, num‘ me firml-I’rir, inzuit,
Artes, ò' pugna": ZRINI US nªcuhurt.
Ï modo, te ¡'4sz quantumvzs, Roma: Ly’mrnis
Ec jim: que: martem peflum define-¡unn
C ª. EPICE—
20 IN SEPUL’I‘URAM
M

EPICJEDION
IN BUNDBM

lLLUSTRISSIMUM COMITEM

NICOLAUM ZRINIUM, &0.

PAULI FABRICII
CIESAREl MATHEMATlCl, MEDICLNÃZ DOCTORlS, BT ORDlNARIl

IN ARCHIGYMNASIO VlENNENSl PROFESSORlS.

ESD-ff …JD
al? \‘* \4‘
3. ;ºf .Pro puma charam Utrtus effimdere -UItam
º :0
“A Tempo”,
.
cum truczbus
'
premeretur ab hO/hbus,
'
ªllª,
?'6²\dª-'.451' fuit, ut cem- ſemper fiu‘t, ullius unquam
W Inclyta non poterit piezas, non inclyta 'virtus
Pragfi-rri !ibi ZERINIKE Comes inclyte gentis.
Tantas amor patria, fidei tibi tanta Cupido
Przeſlandie, tibi tantus erat profligere Turcas
.Ardor, ut hunc jbla flztíares inclyte vita.
IVam "aque mom-ram te visque, mina-que, premque,
Urgentis ‘varie, flangeutisquc omnia, Turca.
Nec pramz‘fflz jàlus, nec de/Ïzerata fiiluris
Commoda moverunt animum, cum cunffd termeſ‘,
Eripere &º vitam, qua: [bla ſuperfliit, lio/lis,
Debrbat firus ille tuo trux ille potiri
Corpore fi vellet tandem. Qu@ gloria tªlem?
Quantus honorque tuam fiquitur Comes inclyte mºi-tem?
Virtutis _ſólida jiudium, pan-idque fiilutis
Cura, tibi mortem, laudem ſzmul illa perennem
Et talem pepe-rie, qual¡ te vinccre nullus
Ullz'us hiflon’a 'victor queat, ajjzice fizflos
A8.¡
 ILLUSTRISS. COM'ITIS NIcOLAI ZRlNIl. 21

Actaque Roman¡ populi; tibi Curtius iflbic

FUTfiMn eſt ſimilis facto, fl’d caua pn‘ores *
Fert tua; fi jàcros reputabimus ordine libros,
Forte Machabcto laus eſ) communis Jªd‘.
Et flmr’li fizcta tecum: jèd quidquid En" hoc eſt,
Obticco, quum quee reſtat pqfflèffio 'vita
In Chrſto eterna tibi debita redditur. _Ergo
Hi: tua flama tuo ſizmmam cum nomina laudem
Promerita Iſt, memorique etiam nunquam excidet evo.
Dicereris pius ezffl: Comes, fiIrtfflimus Heras,
Non tantum patria dcfnffivr, &º incèytus armis
Miles, magnanimus tutor fl’d totius orbis
C’hrg/Ziadum. Ccrlo tándem fulgente receptus
Heroas inter qui fimguine pq/eritati
Confiducre fiw, quzbus e/Z fervºr: decorum
Sic patriam vifitm, capcret ne mania turpz’
Dedttionem ferox iiº/It's, qui rumpem omne
FIISque piumque bom's cum moribus omne ficgaret,
Heroas Inter tales Comes inclyte u'vis.
Funeflªs qui Turca Mies ªtque arma filrentis
Sept reprcffi/li, aut vic¡ i, ſxpe fugufli.

EPITAPHIUM.
ZERINIIE gentis Comes hit jam inclytu: ¡¡le ,
Pro patria vitam qui dedit ipſè fimm.

ZÏÏÍ’Ï
C 3 AL]
 22 IN SEPULTURAM
l

ALIUÍ)
MAGISTRI CASPARI SITNIR
LABACENSIS

ETHlCES IN ’EODEM ARCHlGYMNASIO PROFESSORXS

ORDLNARlI.

CF—-ffl
QA Machometígenas pal/¡mit ſepius hnſles.
Sergius &º ‘vctzs ¡iO/¡ibas iba: ovuns;
Pro templis, cultuguc pin, ¡Aro pace fiquue
Arma firms Syrb cqs drpnpulatus ugros;
Infignem proprio prpcrit qui jhnguine flmam,
A Fama ſequuturis -vix imimnda -vI'rjs: '
Hac m’mis arzgzi/la ZRINUS tellure quieflit,
Qui parar armorum pmſiſiiiumgue fait.
Magnanimum merito mon/iran: tor ab hn/ie triumphi,
leantur fidum, murs, modus, urna, locas.
Terra Lyburna gemrt, dolct Azflria, Inge: ailrmtum*
INI…: Europe nobile clima plaga?.
a?“ LªS—P* 4‘55

NUMERUSTURCARUM
INTER FEC TOR UM.
Periere autem ſub Szígerho, ut Janitſcharorum Capitaneus Budenſis , ex
caſtris Szigethanis, Budam veri'us iter ſaciens, in urbe Tolna retulit,
Turcicorum equitum octodeCim miliia, Janirſcharorum ſeptena millia ; qua:
omnia computata, viginri qu-nque millia efficiunt. Hi ſaltem libris inſcripti
COHtÍflL‘fltUſ; exceptis reiiquis, levibus & nullius moment¡ hominibus, &c iis,
. quo
O
 ILLUSTRISS. COMiTIs NlCOLAl ZR1NII. 23

quorum numerus ſcripto non eſt comprehenſus. Ex primatibus autem, Gr

ſummi nominis Turcis, occubuerunt Miſerskius, Baſſa Alportuk, Baſſa Ca
pitſchius, id eſt, CXſaris ſupremus cubicularius, & Baſſa Hufizadar, hoc eſt,
Czeſaris Camerarius, ſeu 2erarii & rei nummariae prazſectus. Ex Capitaneis
autem, quos Begos nominant, plurimi interſecti ſunt, quorum certus’ numerus
ignoratur: eos enim fiocci pendunt, vilique aeſlimant, dicentes, iſti tanrum
ſunt Caeſaris ſervi Gt captivi. Hoc vero certo credendum eſt, inſignem ibi
Turcarum copiam interiiffe: dic-i nªmque vix Foteſt, quam multi, affiduis
ictibus Szigethanorum tormentorum ceciderint, atque in expugnatione tſUCÍdllti
ſint. Ad hace infinita cadavera, paſlim in ipfis ſoſïis OCCIſa jacebant, Ut inde
in arcem usque graviffimus ſthor, teterrimusque odor., dimªnaverit.

me* ªºs"? *es

HIERONYMUS ‘WOLFIUS
COMITI SERINO
ATQUB

PRÍESIDIO SZIGETTIO
ANNO MDLXVI.

,'[uviffl heroes, memorandi [dude [erenni,

Ah valuffi mhil 'vota precesquc mas!
Sa'licet, hoc nn/Zrum ſcelus &º dememia flcit,
Veflra quidam virtus, inviolata manet.
Cºrpora jafflzt: ſed foma tarda triumphant,
Nullaquc de *vol-is Turca troflma tulít.
lera fides, non ſrufla minis, non frafla furor:
Hz/lis, ad extremum per/line usque dim.
.Martelli de flirpe /Zztos ceridfflſe dulemus:
Sic :amen ¿3/1 ingens occulªui e decias.
24 lN SEPULTURAM
At nos’ C'hrfflicola -utl inani tempara quu
Perdimus; &º Pallffls, publica danma movent:
Vcl male civil¡ maculamus jhnguine ¿extras,
Sanguine Threicio quas rubujffc dem.
Fatalis flupor, ó' fiiror impia [Ii-&0ra ver/ht:
Vota Iii-ct maneant,ſ13es :amen ¿gra fiigit.

IDEM, PRZESIDIO JULIEOJ

HW mſtrí! qui vos accepit perfidus hoſlis?
Servat cum libuit quam dedit illa fidem.
Bis mijèri, quod degeneres cecidi/Zis inulti
More boum; nec vos [aus-ve decusve manmt.
Pmſtiterat jZ-rvaffi fidem, vitaque prifiia
Sanguine Threic‘io trgfle rigfflſe jòlum:
"At 'vos Chriſlicolz memores, ne fidite Wrcis:
Cadere- certa jàlus, cadera nulla fides.
Mars U' igmwos torquet ſua ſzïicula: fbrtes
Pro patria &º vera relligione calunt.
Non Obitus fraudi, fid erit 'victoria laudi:
Non Deus hanc nobis, m'mina noſtra negant‘.

IDEM,
IN GERMANIJE STUPOREM.

jam tua res agitur, paries tuus arde!, ab alto

Culmine tota domus collabefafla mit.
Szzgethum periit , non Julia CII/Ira fiiperfimt,
Extremum metuit mae/la Vienna dic-m.
Pannanias non effi: vides tua mania? Turcas,
His rupzis, in te Marte fiirente run. ‘
'Arde-bum ville, fiiccumbent oppida, flrro '
Turba cadet, diris excruciata modis.
Eripimtur opes, libertas, jura, LIBIDO
VICTORIS ſewi, jura :menta dabit.
Corpª
 lLLUSTRISS. COMlTlS NICOLAI ZRlNlI. 25

Corporis hee mala fimt, ò' in omnem' poſleritatem

A flmel exorto fimte perenne rnnnt.
Serra quidem, _[èd fine fitº clandenda. Quid i/lud
Capri-vas mentes quod fi-rus hoflis haber?
Dira _ſaluti fero dicit convicía Chriflo."
Hum etiam pubes neſlia ſaepe negat.
Sape ſenex, 8' anus, melioris mentis egentes,
Proh flelus! hoc fiireto, te Mahomete colunt.
Vulgns iners, qnid enim nifi que pmflneia curar?
Arbim’o Domini je putat effe pium.
Non jfieñas atlas, nit cum mars atra fine/[ras
.Intrat, &º in fº'vea ſus lanente faces.
Hat tu non cernis? non curas plumbea? nummis
Dum parcis, 'vitam prodis iniqna tuam?
Indnlges odiis in fi'atrem, negligis brſtem,
no nil terra mªgis, nil mare, tri/Ze tulit.
Num tibi Rellr'gio cum? quís credere pqfflit?
Qua rixas nulla relligione moves.
Colan-I'x culiris, gin/i terga cameli
Degiutis, refium quodlibet effe- putas.
Omnia preceptis facinms contraria Chriſli;
Ignorant Chrflum Pefiora, lingua flmat:
Sed non ignorat TIO/¡ra impia pectora Chri/Ïus,
Ille dari toties non fibi 'verba finet.
Qui/l dicam wtes infilix? talia Alaſ-e -
Carmina non dictant, futa ſed atra cient.
Impeni num cum peritun’ terminus inflar:
Approperantque truei fura fivera grada.
Immeritas ne ſr-rte putes exrindere gentes
Ardua vel fi-Iſtm ‘vertere regna Juvem:
Nan Deus exitiis, non dira fidmz‘ne gnudet;
[nrolumes potius quoslibet efle enpit.
Nanqne bonos firmo ſemper munimine cingit,
Et vera: !zu/lili elude perire pins:
Afl ubi riegïz'gitur pietas, calentar hºme/[um,
Crimine cum -vz'tium upplniozue caret;
Script. Rer. Hung. P. III D . Tum
 26 l-N SEPULTURAM &c.

Tum DEUS infiſto dlflüfl'd! perdita vultu

Regna, nec hac patitur ſtare fiiperba diu.
Ille- ſed ex imo quatiens flizdamine term;
Fulminra inrendit pracipitutque manu.
Integra flarct adhuc, hen ¡am palas atra, Gamarra;
lVi fiIret inmflis mer/Z1 libidinibus; ‘
Stan-t adhuc Curſtaneini pia regia; tantas
1V.- regnum Iii/Eur.: dilaremſſet opi-s.
Et tu flare queas, CERDA/INIA, cura jalutis
Si tilªi tanta firm, quanta pericia vides.
Si tibi privatis potior fit publica relzus
Cura, fimul perenne quos 'vehit una ratis:
Ser-uanturque fimul qui commoda publica _[èeaant,
Publira privzitis, qm [ZIPÍÍ, autçfiªret.
At fi defipies, GERMANIA. Plura volentem,
ª
Deſtituit calamus flribere, lingua loqui.

@PIM ›

*Lidiª ¿c
’LF-CF ¿lº :Fªmª
o M _ J _ſi r.
"ª zx:: "…SND- L A@

,N ,. ,

XVL