003 Jyotish Jagat March 2018-1 PDF

वषर्-१, अंक-३, माचर् २०१८
DOWNLOAD
FREE
॥ वेदस्य िनमर्लं चक्षुज्योित:शा मनु मम् ॥

FROM
WEBSITE
योितष जगत
|| िहदी - मराठी की पहली इ- पितर्का ||
संवत्सरारं भ
वस्तु पर्कार - मयमतं
न जातकं - सारावली
ल मी कहाँ नह आती ?
गुढी पडावा - समज आिण गैरसमज स्वर शा - पिरचय
संतान दीिपका
वािल्मकी रामायणाचे आकलन
शून्य आिण अक्कलशून्य
रामायण आिण अिग्निद
www.jyotishjagat.com
ज्योितष जगत माचर् २०१८

|| वेदस्य िनमर्लं चक्षुज्योित:शा मनु मम् ||

|| मराठी-िहदी मधील पिहले इ- मािसक *िहदी-मराठी की पहली इ- पितर्का ||
वषर् -१ अंक -३ माचर् २०१८
िहदी िवभाग

संवत्सरारं भ 04
शर्ीराम जन्मवर्त माहात्म्य 09

वस्तु पर्कार - मयमतं 19

न जातकं - सारावली 23

ल मी कहाँ नह आती ? 31

स्वर शा - पिरचय 34

होरार म - Book Review 39
English section

Astrology Believe Or Not? Part -2 16
* Disclaimer – The opinion expressed in each article is the opinion of its author & does not necessarily reflect the
opinion of Jyotish Jagat.
www.jyotishjagat.com Page 2


मराठी िवभाग

गुढी पडावा - समज आिण गैरसमज 06

संतान दीिपका 11

रामायण आिण अिग्निद 17

जन्मिदवस िवधी 26
वािल्मकी रामायणाचे आकलन 27

शून्य आिण अक्कलशून्य 32
शर्ीरामरक्षा स्तोतर् 36

शर्ीहनुम ाण्डवस्तोतर्म् 33

* Disclaimer – The opinion expressed in each article is the opinion of its author & does not necessarily reflect the
opinion of Jyotish Jagat.

योितषशा , वा तश
ु ा आिण धमर्शा ावरील मािहतीपणू र् लेख वाच यासाठी िनयिमत भेट द्या..

Subscribe for regular updates of website as well as E-magazine.


भारतीय त्योहार का यह िनयम है जो िविधयाँ इन न चािभघातािभहतं गातर्मभ्यङ्गसेिवन: ।

त्योहार म पर्युक्त होती है, वे सभी पर्ाय: शारीरीक और िवकारं भजऽत्यथर्ं बलकमर्िण वा क्किचत् ॥
मानिसक लाभ पहुँचाने की दृ ी से रखी गई ह न िक के वल सुस्पश पिचताङ्ग बलवान् िपर्यदशर्न: ।
पारलािकक द्दृ ी से ही । इन िनयम के अनुसार
भवत्यभ्यङ्गिनत्यत्वा रोऽल्पजर एव च ॥
संवत्सरोत्सव के िदन जो तैलाभ्यंग और िमशर्ी, काली िमचर्
खरत्वं स्तब्धता रौ यं शर्म: सुि पादयो: ।
आिद के साथ नीम के कोमल प के खाने का िवधान है
दृि : पर्सादं लभते मारुत ोपशाम्यित ॥
यह भी सवर्था वैज्ञािनक है ।
न च स्याद् गृधर्सीवात: पादयो:स्फु टचं न च ।
रोगोत्पि के िवषय म यह बात ध्यान म रखने की है िक ं ोच: पादाभ्यङ्गेच पादयो: ॥

न िसरा ायुसक
अिधकांश रोग चमर्-सम्बन्धी मिलनता से तथा उदर की
अशुि से उत्प होते ह । अथार्त िजस तरह िचकनाई लगाने से घडा और
िचकनाई चुपडने से चमडा तथा उपाङ्ग (वांगने) से (गाडी
उनम से चमर्-सम्बन्धी िवकार ओ िनवृतत

् करने म ितल की) धुरी द्दृढ एवं क सहन करनेवाले हो जाते ह वैसे ही
के तैल का अभ्यंग िविश स्थान रखता है । अतएव शरीर अभ्यङ्ग से दृढ, अच्छी त्वचावाला, वातपीडा से
आयुवदवाल ने इसकी भूिर -भूिर पर्शंसा की है । वाग्भट ने िनवृ और क तथा ायाम को अच्छी तरह सहन
िलखा है - करनेवाला हो जाता है । यत: सबसे अिधक वायु स्पशिन्दर्य

म रहता है और स्पशिन्दर्य त्वचा के आिशर्त है अभ्यङ्ग
अभ्यङ्ग्माचरे ि त्यं स जराशर्मवातहा । त्वचा के िलए सबसे अिधक िहतकारी है, अत: सनुष्य को
अभ्यङ्ग का अभ्यास करना चािहए । अभ्यङ्ग सेवन
द्दृि पर्सादपुष् ायु:स्व सुत्वक् त्वदा क
र् ृ त् ॥
करनेवाले का शरीर चोट खाने पर भी अथवा कह जोर
करने पर भी िवकारी नह होता है । िनत्य अभ्यङ्ग करने
अथार्त पर्ितिदन अभ्यङ्ग करना चािहए । वह बुढापा,
से मनुष्य के अङ्ग सुस्पशर् (मुलायम) हो जाते और बढते ह,
थकावटं तथा वायु को िनवृत करनेवाला, दृि बढानेवाला,
वह बलवान सुन्दर और कम बुढापेवाला हो जाता है ।
पर्स ता, पु ता, आयु और िनदर्ा देनेवाला तथा त्वचा की
खुरदरापन, अकडना, रुखापन, शर्म, पैर सो जाना तथा
सुन्दरता एवं दृढता करनेवाला है । अभ्यङ्ग की पर्शंसा
वायु शान्त हो जाता है और दृि पर्स ता (स्वच्छता) को
चरक-संिहता म तो और भी िवस्तार से िलखी है ।
पर्ा हो जाती है । पैर का अभ्यङ्ग करने से पैर म गृधर्सी
वायु, पैर का फू टना और िसरा तथा ायु का संकोच
ेहाभ्यङ्गा था कु म्भ मर्ं ेहिवमदर्नात् ।
नह होता है ।"
भवत्युपाङ्गादक्ष द्दृढ: क्लेशसहो यथा ॥
तथा शरीरमभ्यङ्गाद् द्दृढं सुत्वक् च जायते ।
आप ही बालाइए, सवंत्सरारम्भ म इससे अिधक उपयोगी
पर्शान्तामारुताबाधं क्लेश ायामसंसहम् ॥ बा ोपचार और क्या हो सकता है । अभ्यङ्ग को अिनवार्यर्
स्पशर्नऽे भ्यिधको वायु: स्पशर्चं च त्वगािशर्तम् । करने का मुख्य कारण यह है िक इस पर्थम िदन से ही
त्वच्य परमभ्यङ्गस्तस्मा ं शीलये र: ॥

ज्योितष जगत चर् २०१८
माच

अभ्यङ्ग का
क अभ्यास हो जाय,
ज िजससे मनु
नुष्य बा -संकर्मण
म अग
अं ह, उपपि याँाँ तो स्प ही ह,, क्य की ध्वजारो
रोपण
और चमर्रोग
ो से बचा रहे । ऐ यर् तथा िवजय
य का सूचक है, ज
जो संवत्सर के आरम्भ
आ म
सभी को सवार्त्मन
ना अभी है औरर पचांग शर्वण इसिलए
इ है
इसी पर्क
कार ज्वरािद की िनवृ
ि ि के िलए िनम्ब का उपच
चार ल-ज्ञान करके ही सब कायर् करने चािहए,
िक पर्ितिदन काल
भी पर्िस है । इसके िलए
ए िकसी पर्कार का
क पर्माण देना िजसका
िज अभ्यास पर्थम
पर् िदन से हीी हो जाए ।
लेख-िवस्त
तार मातर् ही होग
गा ।
बर् ा जी के पूजन
जन की उपपि भ
भी स्प ही है, क्य
क् िक
िकन्तु इत
तना िलख देना आवश्यक
आ है िक नीम अत्यन्त संवत्सरारं
व भ ही सृि के आरम्भ क
का िदन है और परमात्मा
प
कडु आ होत
ता है और अत्यन्न्त कडु ए रस वाल
ली वस्तु वायु’ कीी तीन िवभूितय
याँ बर् ा, िवष्णु, महेश म एस बर् ा की
न वायु न करे इसिलए उसम
उत्प कररती है । कडु आ नीम अिध
अ ाता देवता है न परमात्मा की रुप म
ह, अत: इस िदन
िमशर्ी िमल ज मधुर रस के कारण वायु कोो
ला दी जाती है, जो आराधना
आ उिचत ही
ह है । दूसरे , नव
वीन वषर् म पर्त्ये
येक पर्ाणी
शान्त करत
ती है । इसी तरह
ह मधुर रसवाली
ली वस्तु कफ उत्प
त्प चाहता
च भी यह है िक नवीन-नवीन
ीन वस्तुएँ खूब उत्प
उ ह,
करती है, उसको
उ शान्त कररने के िलए उसम
म िचरं परी वस्तु
तु िजससे
िज देश समृि शाली बने । सोो उसके िलए भीी परमात्मा
कालीिमचर्
चर् िमला दी जातीी है, िजससे यह िमिशर्त पर्योग कीी सृि कतार् के रुप
रु म ही आराधन
ना अपेिक्षत है ।
ितर्दोषघ्न बनकर
ब सवरोगििनवारक हो जात
ता है । ऐसी वस्तु
स्तु संवत्सरािद
व कालाावयव की पूजा तो उस िदन होोनी
का संवत्सररारं भ म सेवन करना
क िहतकारीी है यह स्प ही चािहए,
च क्य िक सं
सवत्सर, िजसक
का आरम्भ हो रह
हा है, वह
समझा जाा सकता है । जो लोग िमशर्ी न िमलाकर
ि नमक स्व
वयं कालावयव रुप
रु ही है ।
िमलाते ह उनके म भी लव
वण वातनाशक, कफजनक और
िमचर् कफन
नाशक है । सो वह
व भी उिचत हीी है ।
ज्योितष
ज्य जगत के सभी पाठ
ठक को िहन्दू
इसके अिितिरक्त उत्सवसं
सबन्धी ध्वजारोप
पण और संवत्सरर
नववषर्
न की सुभकामनाए
क !
के कालज्ञाान के िलए पचांग शर्वण की, जोो इस उत्सव के
www.jy
yotishjagat.ccom Page 5


गुढी पाडवा - समज आिण गैरसमज

- शर्ी मंदार िदलीप जोशी
िशवाजी महाराजंच्या ितथीनुसार जयंतीला िवरोध शब्द इसवी सनाच्या १३ ा, १४ ा शतकापासून

करणारी िबगर्ेड ितथीनुसार साजऱ्या होणाऱ्या िहदूच्ं या वापरला गेल्याचे आढळते.
गुढीपाड ाला मातर् िवरोध करायचा म्हणून धमर्वीर
संभाजी महाराजंच्या बिलदानाला ितथीनुसार स्वीकारते. संत चोखोबांनी एके िठकाणी म्हटलेले आहे,
ज्या म्लच्छ औरं ग्याने संभाजी महाराजांना इस्लाम टाळी वाजवावी | गुढी उभारावी |
धमर् स्वीकारत नाही म्हणून हालहाल करून ठार मारले त्या वाट हे चालावी । पंढरीची ।।
िवषयी गप्प बसणारी िबर्गेड "गुढीपाड ाच्या
आदल्यािदवशी संभाजी महाराजांना मारले म्हणून संत चोखोबांच्या अभंगातील चरण
बर्ा णांनी आनंदासाठी गुढीपाडवा हा सन सुरु के ला" अशी (शर्ी सकल संतगाथा, खंड १ला, शर्ी संतवाङ्मय पर्काशन
िहदू समाजात फू ट पडण्यासाठी सातत्याने दरवष अफवा मंिदर, पुण;े पर्काशक-रमेश शंकर आवटे, पर्.आ.१९२३,
पसरवते. दु.आ.१९६७, पृ.१२९)
संत तुकाराम महाराजांनी आपल्या अभंगातून िकमान

पाच वेळा गु ा उभारण्याचा उल्लेख के ला आहे.
शर्ीकृ ष्णाच्या जन्मानंतर गोकु ळात हष ल्हास पसरला

आिण त्या आनंदाच्या भरात लोकांनी गु ा उभारल्या.
गोकु ळीच्या सुखा | अंतपार नाही लेखा ॥

बाळकृ ष्ण नंदा घर | आनंदल्या नरनारी ॥
गुिढया तोरणे | किरती कथा गाती गाणे ॥ २८३९.१-४ ॥
संत तुकाराम महाराजांनीच आणखी एकदा म्हटलेले आहे,
रोमांच गुिढयाडोलिवती अंग | भावबळ खेळिवती स ग रे |

तुका म्हणे कं ठ स िदत दाटे | या िवठोबाच्या अंगसंग रे ॥
अ.कर्.१९२.५ ॥
कृ ष्णाने कािलयामदर्न के ल्यानंतर त्याच्या िमतर्ांना

अितशय आनंद झाला. त्यांच्यापैकी जो चपळ होता,
त्याच्या हातात गुढी देऊन त्याला कृ ष्णाने आनंदाची
िहदूच्ं या आदशार्ंब ल गैरसमज पसरवून िव ास न बातमी देण्यासाठी पुढे पाठिवले, हे न दिवताना
करणे हा संभाजी िबर्गेड आिण म्लच्छांचा डाव आहे कारण तुकारामांनी म्हटले आहे,
आदशर्हीन समजाला संपवणे सहज शक्य होते. गुढी पाडवा
या सणाचा छतर्पती संभाजी महाराजांच्या मृत्युशी संबंध
पुढ पाठिवले गोिवद गोपाळा । देउिन चपळा हात गुढी
जोडणे चुकीचे आहे त्याची कारणिममांसा व त्या संदभार्तले
|।४५५३.२।।
पुरावे आपण पुढे पाहूच. हा सण कृ षी संस्कृ तीशी संबंिधत
असून ‘गुढी’ हा शब्द याच मातीतला आहे. िहदूच्ं या
धमर्गर्ंथामध्ये व मराठी भाषेतील सािहत्यामध्ये ‘गुढी’ हा


आनंदाची ही बातमी गोकु ळात पोचल्यानंतर तेथे काय परशुरामाचा पराभव के ला. त्यानंतर दशरथांनी सवर्
घडले, ते सांगताना तुकाराम म्हणतात, वर्हाडासह अयोध्येत पर्वेश के ला. त्या वेळी अयोध्येतील
पर्जेने ध्वज-पताका उभारल्याचे रामायणाने म्हटले आहे.
शुभ मात ितह आिणली गोपाळ । चडू वनमाळी घेउिन ध्वज-पताका उभारल्या, म्हणजेच अयोध्येतील जनतेने
आले ॥ आनंदाने गु ा उभारल्या, असा होतो.
आली दारा देखे हरुषाची गुढी । सांिगतली गुढी हरुष मात
॥ ४५५५.१,२ ।। उ र भारतात चांदर् मास पौिणमेला संपतात,
म्हणजेच ितकडचे चांदर् मास पूिणमान्त असतात. दिक्षण
त्यानंतर कृ ष्ण गोकु ळात आल्यावर तेथे िकती आनंदाचे भारतात चांदर् मास अमावस्येला संपून शुक्ल पर्ितपदेला
वातावरण होते, ते न दिवताना तुकाराम म्हणतात, नवीन मिहना सुरू होतो. इसवी सन ७८ पासून ‘शके ’ या
कालगणनेचा जो पर्ारं भ करण्यात आला आहे, त्या
नेणे वणर्धमज आली समोरी | अवघी च हरी आिळिगली ॥ कालगणनेनुसार न ा वषार्ची सुरवात चैतर् शुक्ल
हिर लोकपाळ आले नगरात | सकळांसिहत मायबाप ॥ पर्ितपदेला होतो. सौर प तीच्या कालगणनेनुसार वषार्ची
पारणे तयांचे जाले एका वेळे | देिखले सावळे परबर् ॥ न द करण्याच्या बाबतीत भारत सरकारने ‘शके ’ या
बर् ानंद लोक सकळ नाचती | गुिढया उभिवती घरोघर ॥ कालगणनेचाच स्वीकार के ला आहे. या प तीनुसार
घरोघर सुख आनंद सोहळा | सडे रं ग माळा चौकदारी ॥ महारा ात चैतर् शुक्ल पर्ितपदा हा चैतर् मिहन्याचा पर्ारं भ
४५५६.१-५ ॥ ठरतो. महारा ातील िनसगर्चकर्ाचा िवचार करता चैतर्
आिण वैशाख हे दोन मिहने वसंत ॠतूचे मानले जातात.
संत तुकाराम महाराजांचा मृत्यू इसवी सन १६५० मध्ये िशिशर ॠतूमध्ये पानगळ झालेल्या वृक्षांना चैतर्ामध्ये वसंत
झाला. छतर्पती संभाजीराजांचा जन्म १६५७ मध्ये झाला. ॠतूचे आगमन झाल्यानंतर नवीन पालवी फु टू लागते.
याचा अथर् संभाजी महाराजांच्या जन्माच्या सुमारे ७ यापालवीला गर्ामीण भागात ‘चैतर्-पालवी’ असे म्हटले
वषार्आधी वैकुंठवासी झालेल्या संत तुकारामांचे सगळे जाते. याचा अथर् चैतर् शुक्ल पर्ितपदा हा िदवस वसंत
अभंग इसवी सन १६५० पूव च िलहीले गेले होते. म्हणून ॠतूच्या आगमनाचा ोतक आहे. तो चै. पालवीच्या
गुढी पाड ाचा संभाजी महाराजांच्या मृत्युशी काहीही आगमनाचा िदवस असल्यामुळे कृ िषसंस्कृ तीशी िनगिडत
संबंध नाही. आहे. चैतर् मिहना हा बारा मिहन्यांपैकी पिहला मिहना
होय. स्वाभािवकच, चैतर् शुक्ल पर्ितपदा हा वषार्चा पिहला
आता संत ज्ञाने र काय म्हणतात पाहू: िदवस ठरतो. ‘पर्ितपदा’ या शब्दाचेच पाडवा असे रूपांतर
झाले आहे. त्यामुळे चैतर् शुक्ल पाडवा हा नववषार्चा
आइक संन्यासी तो िच योगी । ऐसी एकवाक्यतेची जिग । पिहला िदवस होय. म्हणून गुढी पाडवा हा सण
गुढी उिभली अनेक । शा ांतरी ।। नागिरकांनी मो ा पर्माणावरती साजरा करावा व िहदू
संस्कृ तीचे जतन करावे.
ज्ञाने री ६.५२ ॥
गुढी पाडवा हा सण महारा ापर्माणेच कनार्टक,
‘स्मृितस्थळ’ हा महानुभाव सािहत्यामधील गर्ंथ सुमारे आंधर्, गोवा आिण गुजरात या राज्यांतूनही कोणत्या
१४ ा शतकात िलिहला गेला आहे. या गर्ंथात ‘गुढी’ या ना कोणत्या स्वरुपात साजरा के ला जातो.
शब्दाची ‘गु ा’ आिण ‘गुढेया’ ही रूपे पुढीलपर्माणे आली
आहेत: या िदवशी महारा ात गुढीची पूजा के ली जाते.
ितच्या गळ्यात हार घातला जातो. हे पाहता या िदवशी
१: आिण तुम्ही गु ासरीस यावे (स्मृितस्थळ ८३) गुढीचा अनादर के ला जात नाही, तर ितच्यािवषयी
२: गुढेयासिरस बैजोबा गाडेिनिस िनगाले (स्मृितस्थळ ८५) आत्यंितक आदर क्त के ला जातो. गुढीसाठी ि यांची व े
वापरणे, हा ि यांचा अनादर असण्यापेक्षा मातृस ाक
‘िशशुपाळवध’ हा महानुभाव सािहत्यातील एक महत्त्वाचा अथवा ीस ाक समाजप तीमध्ये ि यांना जे पर्ाधान्य
गर्ंथ होय. त्यामध्ये म्हटले आहे िदले जात होते त्याचे ोतक असल्याची शक्यता आहे.
गुढीच्या टोकावर पालथे ठे वले जाणारे भांडे हे राणीच्या
घेत स्पशर्सुखाची गोडी शर्ीकृ ष्ण आिळिगला भुजादंड मस्तकावर ठे वल्या जाणायार् मुकुटाचे पर्तीक असू शकते.
तंव आत्मा उिभतसे गुढी रोमांचमीस ॥ िशशुपाळवध ६०
।। चैतर् शुक्ल पर्ितपदेच्या िदवशी कडू िलबाच्या
पानांचा उपयोग कोणत्या ना कोणत्या पर्कारे करण्याची
राम आिण सीता यांचा िववाह झाल्यानंतर ते प त महारा ाबरोबरच कनार्टक, आंधर्, गोवा आिण
अयोध्येकडे िनघाले असताना परशुराम आडवा आल्यानंतर गुजरात या राज्यांमध्ये आढळते. या पानांचा थोडा का
राम आिण परशुराम यांच्यामध्ये झालेल्या संघषार्त रामाने होईना रस चाखण्याची वा िपण्याची पर्था या राज्यांमध्ये


आहे. या िदवशी कच्च्या कै रीचे पन्हेही बनिवले जाते. याचा कडत जोसी क॥ (कसबे) मजकू र यास पर्ितवष पासोडी
अथर् कडू आिण आंबट रस अनुभवले जातात. िशवाय गोड, येक व गहू व ‘गुढीयाचे पाड ास’ कु डव येक देऊ म्हणोन
ितखट, खारट आिण तुरट चवीचे पदाथर् पतर् लेहूँ िदल्हे यास वष तागायत १४८ होतात”. म्हणजे
भोजनातअसतातच. याचा अथर्, या िदवशी, िनसगार्ने इ.स. १६३१-३२ मध्ये सु ा पाड ाला गु ा उभारल्या
िनमार्ण के लेल्या सवर् चाव चा आस्वाद घेतला जातो. जात असत हे येथे स्प होते.
मानवी जीवनातील सुख-दुःख वगैरे पर्कारच्या िविवध
अनुभवांना संतुिलत वृ ीने सामोरे जावे, असे वषार्च्या ३) शर्ी रामदासांची किवता खंड १ या पुस्तकात पृ ९६ वर
पिहल्या िदवशी सुचिवण्याचे कायर् िविवध रसांच्या समथर् रामदासस्वामी शर्ीराम रावणाचा वध करून पुन्हा
अनुभवांमुळे घडते, असे मानता येते. महारा ात आल्यावर महारा ातील जनतेने ‘गु ा
उभारल्या’ असे देतात-
वसंत ॠतुचे आगमन, कृ िषजीवनाशी िनकटचा संबंध,
िनसगार्बरोबरचे नाते, नवीन वषार्चा पर्ारं भ इ. कारणांनी “ध्वजा त्या गु ा तोरणे उभिवली ।”. अथार्त राम
चैतर् शुक्ल पर्ितपदेचे स्वागत करण्यासाठी आनंदोत्सव आल्यावर गु ा इत्यादी िवषय बाजूला ठे वला तरी
साजरा करावा, या भावनेने गुढी पाडवा साजराकरण्याची समथार्ंची समाधी ही संभाजीराजांच्या मृत्युपूव िकमान ८
कृ षी परं परा आहे. गुढी पाडवा साजरा करणे वा न करणे, वष असल्याने आिण त्याही पूव समथार्ंनी हे का
ही बाब ऐिच्छक आहे. गुढी पाडवा साजरा करू इिच्छणायार्ं रचल्याने “गु ा” या महारा ाला निवन नव्हत्या हे िदसते.
ना तसे करण्याचे स्वातंत्र्य आहे. तथािप, त्या िदवसाकडे
इतर िदवसांपेक्षा वेगळा असाशुभ मुहूतर् म्हणून पाहण्याची ४) िशवकालीन पतर्सारसंगर्ह या पुस्तकात पृ ४७७ वर
आवश्यकता नाही. ज्यांना गुढी भग ा पताके च्या वा अन्य लेखांक १६२५ म्हणून एक नारायण शेण ाचे मुंबईच्या
एखा ा स्वरुपात उभी करण्याची इच्छा असेल, ते तसे करू गव्हनर्रला िलहीलेले चैतर् शु ८ शके १५९६ म्हणजेच िद.
शकतात. ४ एिपर्ल १६७४ रोजीचे पतर् िदले आहे. यापतर्ात नारायण
शेणवी “िनराजी पंिडत पाड ाकरीता आपल्या घरी
आता काही िशवकालीन पुरावे पाहू: आला” असा उल्लेख असून ऐन राज्यािभषेकाच्या दोन
मिहने आधी “पाड ाचा सण” महत्वाचा होता असे िदसते.
१) िशवचिरतर् सािहत्य खंड १ या पुस्तकात पृ ५९ ते ६५
वर लेखांक ४१ म्हणून एक जुना महजर िदला आहे. महजर एकू णच काय, हे सगळे स्प असताना आम्ही अजूनही अशा
म्हणजे न्यायािधशाचे अंितम िलिखत मत! हा महजर समाजात तेढ िनमार्ण करणार्या अफवांवर िव ास
मागर्शीषर् शु १ िवरोधीनाम संवत्सर शके १५७१ अथवा ठे वायचा का? िकमान सुज्ञ लोकांस तरी हे सांगणे न लगे!
सुहूर सन खमसेन अलफ म्हणजेच िद. २४ नोव्हबर १६४९
रोजीचा असून सदर महजरात “गुढीयाचा पाडवा” असा - शर्ी मंदार िदलीप जोशी यांच्या "मंदारिवचार" या
स्प उल्लेख आहे. म्हणजे पाड ाला गु ा उभारत असत
हे स्प िदसते. ब्लॉग वरून साभार .
२) मरा ांच्या इितहासाची साधने खंड २० (जुना खंड) संदभर्ः

या पुस्तकात पृ २३४ ते २३८ वर लेखांक १७६ म्हणून एक १. इितहासाच्या पाऊलखुणा फे सबुक समूह (िशवराम
िनवाडपतर् िदले आहे. सदर गृहस्थाला िनवा ासाठी काही कालकर, कौस्तुभ कस्तुरे, इत्यादी)
पुरावे म्हणून दाखवायला सांिगतले असता त्याने िदलेल्या २. अिखल भारतीय मराठा महासंघ (शर्ी. राजदर् क ढरे शर्ी.
कागदपतर्ातील संबंधीत मजकू र असा- “शके १५५२ मध्ये गुलाब गायकवाड, रा ीय सरिचटणीस िजल्हाध्यक्ष, पुणे)
काितक पौिणमा गर्ामस्थ कसबे वाई याणी गर्हण काळी



महिष अगस्तय ने कहा - हे सु ी ण ! सब अनु ान है । सब वर्त की िसि के िलए इस रामनवमी का वर्त

का सार, सब दान म उ मो म रहस्य म तुमको कहूँगा । करना चािहए । गु तथा पर्गट िकए हुए अनेक पाप और
चैतर्मास म नवमी के शुक्लपक्ष म िदन के समय पिवतर् महापाप शर्ीरामनवमी के वर्त से न हो जाते ह । हे मुिन !
पुववर्सु नक्षतर् म, िजस समय लग्न म गुरु और पाँच गर्ह उच्च मनुष्य भिक्तपूवर्क एक नवमी का उपवास करके कृ तकृ त्य हो
के थे उस समय, मेष के सूयर् और ककर् लग्न म कौशक्या के जाता है । हे मुिनशर्े ! जो मनुष्य रामनवमी के िदन
गभर् से परबर् परमात्मा पर्कट हुए । िविधपूवर्क शर्ीराम की पर्ितमा का दान करता है वह मुिक्त
को पर्ा हो जाता है । इसम कोई संदह
े नह ।
सुती ण ऋिष ने कहा - हे मुने ! शर्ीराम की पर्ितमा के

दान का कै सा िवधान है ? म भक्त हूँ, इसिलए आप कृ पा
करके िवस्तार से वणर्न किरए ।
अगस्त्य जी ने कहा - एक पल भर (४ तोले) सोने

से, उसके आधे (२ तोले) अथवा उसके भी आधे (१ तोले) से
शर्ीराम की पर्ितमा बनानी चािहए । राम के िलए चाँदी का
पलंग बनाना चािहए और वहाँ नील आिद वणर्वाले अक्षत
से सुन्दर सवर्तोभदर् - मण्डल बनाना चािहए । उस पर
कमलनयन देवेश शर्ीरामचन्दर् की स्थापना करनी चािहए ।
िफर पंचामृत से ान कराके पर्ित ा और पूजन करना
इस िदन अथार्त चैतर् शु नवमी को जो क्ती शा ोम चािहए । पंचपल्लव से युक्त िछदर् रिहत कु म्भ स्थापन
बताए िविधसे शर्ी राम जन्म वर्त करता है वह परमपद को करना चािहए । व और उपवीत सिहत उस मृण्मय (मटी
पर्ा होता है । सब पर्ाणी उसकी पूजा करते ह और वह भी के ) अथवा तामर्मय (तांबे के ) कु म्भ के उपर शर्ीरामचन्दर् जी
राम के स श हो जाता है । की गन्ध-पुष्पािदक से पूजा करनी चािहए । तब पर्य -
पूवर्क नािरके लािदक फल से अध्यर् देना चािहए । इसको
जो मूखर् और अधम मनुष्य शर्ीरामनवमी के िदन बाद नैवे समपर्ण करके आरती उतारनी चािहए । इस
भोजन करता है वह ितर्लोक के पाप का भक्षण करता है । तरह पूजा करने के अनन्तर जागरण करना चािहए । पूजा
जो शर्ीरामनवमी का अनादर करके कोई काम करता है वह के मन्तर् िनमर्िलिखत ह -
जब तक सूय,र् चदर्मा और तारा रहते ह तब तक परम
पिततता को पर्ा होता है । राम रामेित रामेित रमे रामे मनोरमे ।
सह नामसंतल्ु यं रामनाम वरानने ॥
जो सब वर्त म शर्े शर्ीरामनवमी के वर्त को न करके जयित रघुवंशितलक: कौशल्याहर्ुदयन्न्दनो राम: ।
अन्य वर्त को करता है उसको उनका फल पर्ा नह होता
दशवदनिनधनकारी दाशरिथ: पुण्डिरकाक्ष: ॥

माच

जय
यत्यितबलो राम
मो ल मण म
महाबल: । होोता है । सैकड और
औ हजार करो
रोड पाप एक राम
मनवमी के
जय
यतौ भरतशतर्ुघ्नौ
घ्न राघवेणानुपािलतौ
प ॥ उप
पवास से दग्ध हो जाते ह । इसम
म कोई सन्देह नह
न ।
यह रामनव
वमी यिद सोमवाार, बुधवार औरर पुनवर्सु
इस तरह
त िविध समा करके वेद-वेदां
द ग के जाननेवाल
ले नक्ष
क्षतर् से युक्त हो तो
त करोड कु ल क
को मुिक्त देनेवाल
ली होती है
बर्ा ण कोो पर्ितमा सिहत उस कु म्भ का दान

द करे । मन, । िनधर्
ि न वैष्णव को
क भी, अपनी आ
आत्मा को जोिख
खम म डाल
वाणी औरर देह के अनेक पर्कार

पर् के पाप स
से गर्स्त पर्ाणी भीी कररके भी, अपनी देह-शुि के िल
लए यह रामचन्दर्ज
जी का वर्त
शर्ीरामचन्दर्
न्दर्जी के जागरण
ण को देखकर तत्क
त्काल पिवतर् हो कररना चािहए । कभी
क सागर भी स
सूख जाता है, िहमालय
िह भी
जाता है । रामनवमी के िदन

िद भगवान के स्मरण
स् से पाप का
क क्षीण
क्षी हो जाता है, परन्तु रामनवम
मी से पर्ा पुण्य का कभी
नाश होताा है, दशर्न से सब ह ह, नमस्कर से

ब मनोरथ पूणर् होते क्षय
क्ष नह होता ।
पु ी होती है और उपवास
स से भगवत्पद की पर्ाि होती ह
है ।
रामनवम
मी के िदन नाचन
चने, गाने, जागरण
ण करने,
हे मुिन ! काितक की पूिणमा म स्कन्द

ह स् - यातर्ा भिक्तपू
भ वर्क पुस्तक
क पाठ करने औरर रामभक्त के पूजन करने
करने से जो फल पर्ा होत

ता है वह शर्ी राम
मवनमी के वर्त से से राम के लोक पर्ाि
पर् होती है । जैसे िकसान लोग
ग साख
पर्ा होताा है । कु रुक्षेतर्, भृगुक्षेतर्, ारका और

औ पर्भास की (फ
फसल ) की वृि के िलए वृि च
चाहते ह, वैसे िपतर
िप लोग
यातर्ा म जो फल कहा गय
या है वह शर्ीरामन
नवमी वर्त से पर्ाा शर्ीरामनवमी
शर्ी का वर्त चाहते ह । शर्
शर्ीरामनवमी का
क उपवास
होता है । कु रुक्षेतर् म करोड

डो सूयर्-गर्हण म हजार बार सुवणर्
व कररने से सैकड , हजार
ह और करोोड पाप न हो जाते ह ।
देने का जोो फल होता है, वह

व शर्ीरामनवमी
मी के वर्त से होत
ता जो रामनवमी कीी कथा का शर्वण
ण, कथन और संस्मरण
स्
है । काशी,, पर्याग और गंगा

ग म तथा ादश
शज्योितिलग कीी कररता है, वह ऋिि मान, वृि माान धमर्वान, कीिितमान
यातर्ा म जो फल पर्ा होत

ता ह वह फल इस
स वर्त से पर्ा और
औ सुखी होता है ।
www.jy


नमस्कार, चाहे तो इसकी िलक शेअर कर सकते है। लेख खुद

का िलखा होना चािहए, िकसी और का अपने
आपका स्वागत है। हमारा उ ेश यिह है एक ही िलखा ना हो।
जगह पे सभी िवषय का ज्ञान, लेख लोग पड
अगर आपका िलखा लेख िकसी िकताब, गर्ंथ,
सके । इससे पाठक के िलए जादा और अच्छे
िवकल्प तथा िविवधता िमलगी। साथही Blog या website का िहस्सा हो तो संदभर्
लेखक के िलए ापक पाठक गण तक पोहंचनेका (Reference) के तौर पे उसका नाम और लेखक
अवसर िमलेगा। हम मािसक पितर्का / वेबसाईट का नाम जरुर िलखे। इसी तरह अगर आपका लेख
के रुपमे एक मंच तय्यार कर रहे है जहां पे लेखक िकसी और भाषा से भाषांतरीत है तो भी सन्दभर्
और पाठक दोन को एकसाथ लाया जा सके । इन
दे।
िवषय का आपका ज्ञान, अनुभव, पर्ितभा लोग के
सामने रखनेका इससे बेहतर माध्यम शायदही अपना लेख MS word File म (जरुरीहो तो
आपको कही और िमले। image इस्तेमाल कर) िनचे िदए गये Email पे
ज्योितष (सभी शाखाए), वास्तुशा , अंकशा , भेज दे। ।
सामुिदर्क शा , डाऊिजग, रमल, टॅरो, रे की, धन्यवाद !
अध्यात्म, धमर्, संस्कृ ती, आयुवद इ. िवषय पे
अगर आप लेख (िहिद/मराठी/English) िलख ज्योितष जगत
सकते है तो आपका स्वागत है। आपके इन
िवषय पे िलखे लेख हम अपनी मािसक पितर्का
साथ ही वेब साईट के जरीए जादा से ज्यादा Mail us -
पाठक तक पोहचा सकते है ओ भी आपके नाम articles.jyotishjagat@gmail.com
और फोटो सहीत। अगर आप के पास इन िवषय
Or Upload on
का ज्ञान हो, अभ्यास हो, अनुभव हो और उसे
शब्द मे िलखनेकी पर्ितभा हो तो आपके लेख हमे www.jyotishjagat.com
भेज दे। अपना ज्ञान, अपना हुनर लोग के सामने

लाए। या आप वेबसाइट पर अपने लेख अपलोड
भी कर सकते ह।
* शतर् और िनयम - हमारे पास भेजे गये लेख

िकसी और सोशल िमडीया पे ना िलखे। अगर


हा 'संतान दीिपका' नांवाचा एक गर्ंथ आहे, पण यात वाराहहोरामालोक्य तथा जातकप ितम् ॥
संतान योगाचे के वळ २८ च ोक आहेत. त्यापुढील ोक सारावल्यां ततो ा पाराशरमतं तथा ॥३॥
पर् कालीन कुं डलीवरून आजार साध्य िक असाध्य आहे
पर् शा ािण चान्यािन समालोक्य मुहुमुर्हु: ॥
याब ल आहेत तर काही जन्मकालीन कुं डलीवरून
त त्सारं समुदध
् ृत्य व ये संतानदीिपकाम् ॥४॥
क्तीला कोणकोणते आजार होऊ शकतील याब लचे
आहे. शतर्ूने के लेल्या जारणमारणादी पर्योगाब लही काही अज्ञानामल्पबु ीनां िहताथर्ं व यते मया ॥
ोक आहेत. बाकी सवर् धनािद ादश भाविवचार ब ल संतानदीिपकाशा ं उपदेशाथर्दशर्नम् ॥५॥
िववेचन आढळते.
गर्ंथकारांच्या नावाचा कोठे ही उल्लेख िमळत नाही. हा गर्ंथ वराहकृ त ज्योित:शास्त्र, जातकप ित, सारावली,
म्हणजे बृहद्जातक, जातक प ती, सरावली, पाराशरी व पराशराचे या शा ावरचे गर्ंथ व पर् शा ाचे इतर गर्ंथ
पर् शा ावरील काही गर्ंथ यांचे अवलोकन करून के लेले वारं वार अवलोकन करुन त्या सवार्ंतील सार काढू न
संकलन म्हणता येईल. गर्ंथकारही वरील गर्ंथांच्या अल्पबुि व अज्ञानी लोकांच्या िहतासाठी उपदेश
आधाराने आपण हा गर्ंथ रचला आहे असेच सांगतो. करण्यालायक अशी ही संतानदीिपका सांगत .
यावरून हा गर्ंथ फार जुना नाही हे लक्षात येते.
नराणां चानपत्यत्वं द पुतर्ािदलक्षणम् ॥

( या गर्ंथाची जी पर्त िमळाली ती बरीच अशु होती तरी
पुतर्मेकमपुतर्त्वं बहुपुतर्त्वमुच्यते ॥६॥
त्यातील अशु े जेवढी सुधारता येतील तेवढी सुधारून
घेतली आहेत. - भाषांतर कार. )
िनपुितर्कत्व, द कपुतर्योग, एकपुतर्योग, अपुतर्त्वयोग व
अनेक पुतर् होण्याचे योग (अनुकर्म) सांगतो.
॥ शर्ी गणेशाय नम: ॥

॥ शर्ी मोहनीराजाय नम: ॥ गुरुलग्नेशदारे शपुतर्स्थानािधपेषु च ॥
सवषु बलहीनेषु वक्त ा त्वनपत्यता ॥७॥
गुरुनाथं नमस्कृ त्य गुरुनाथं पर्णम्य च ॥ पुतर्स्थानगते पापे तदीशे नीचसंिस्थते ॥
वाग्देव वंदनं कृ त्वा स्मृत्वा तं कमलो वम् ॥ १॥ शुभदृि िवहीने च वक्त ा त्वनपत्यता ॥८॥
शंकरं िवष्णुमभ्यच्यर् संपज्ू य च नवगर्हान् ॥

(१) जन्मकुं डल त गुरु, व १/५/७ या स्थानांचे स्वामी हे
वासुदव
े ं गुरुं ध्यात्वा वक्षे संतानदीिपकाम् ॥२॥
सवर् बलहीन असतील;
(२) पंचमस्थान पापगर्ह असून पंचमेश नीच असेल व
शर्ीगणेश व मोहनीराज यांस नमस्कार करुन गुरुला वंदन,
त्याजवर शुभगर्हाची दृ ी नसेल तर िनपुितर्कत्व सांगाव.
वाग्देवीस नमन व बर् देवाच स्मरण करुन गर्ंथकार गर्ंथारं भ
किरतात. त्याचपर्माण शंकर, भगवान, िवष्णु, नवगर्ह यांची
रं धर्े रे सुतस्थे च सुतपे रं धर्गेऽिरमे ॥
पूजा करुन वासुदव
े गुरुच ध्यान मी संतानदीिपका सांगत .
सौम्यैरदृ े नीचे वा वदेत् संताननाशकम् ॥९॥


पाप यमध्यगते जीवे पुतर्ािधपे च बलहीने ॥ *(औरस संतित होत नाह . १४।१५ ोकांत द कयोग
सौम्ययुतदृि िवहीने संतितनाशो िविनिदशेत् ॥१०॥ सांगण्याचा गर्ंथकाराचा आशय िदसतो. पण ोकाथार्वरुन
पाप यमध्यगते पुतर्स्थाने शुभरै युतदृ े ॥ तो आशय बाजूला राहून जन्मणाराच द क होईल असा
अथर् िनघतो पण तो चुकीचा आहे.येथ भावाथर्च िदला
सुतमेशे त्वशुभयुते संतितनाशं िविनिदशेत् ॥११॥
आहे.)
नीचािरमौ ोपगते सुतश
े े
यािररं धर्ािधपसंयुते च ॥
मृगमध्यगते जीवे पुतर्स्थे पुतर्शोकवान् ॥
सुतस्य नाश: किथतोऽतर् तद्गृहे
ककर् स्थे बहुकन्याजन्म वदंित मनुजानाम् ॥१६॥
शुभरै दृ े सुतमे सुतेशे ॥१२॥
पंचमांत मकर रािशच्या मध्यभाग गुरु असेल तर त्यास

(१) अ मेश पंचमांत व पंचमेश अ मांत शतर्ुक्षेतर् असून
पुतर्शोक घडतो व तेथ तो ककर् राश त असेल तर
त्यावर शुभगर्हांची दृ ी नसेल तर िकवा तो नीच असेल
कन्यासंतित पुष्कळ होते.
तर;
(२) गुरु दोन पापगर्हांच्या मध्य असेल व पंचमेश िनबर्ल
सुतभुवने भृगुजीवसौम्यनाथै-
आिण शुभगर्हान युक्त अगर दृ नसेल तर;
बर्लसिहतैरवलोिकतैयत
ुर् ैवार् ॥
(३) पंचमस्थान शुभगर्ह नसून अथवा पंचमावर
बहुसुतजननं वदंित संत:
शुभगर्हांची दृ ी नसून त्याच्या दोह बाजूंस पापगर्ह
असतील व पंचमेश पापगर्हान युक्त असेल तर; (४) पंचमेश सुतभुवनं त्विखलं िविचत्यमेतत् ॥१७॥
नीच, शतर्ुक्षेतर् , अस्तंगत असा ६।८।१२ या स्थानच्या
स्वाम न युक्त आिण पंचमावर व पंचमेशावर शुभगर्हांची पंचमस्थान पंचमेश, गुरु, शुकर् व बुध बलवान असतील
दृि नसेल तर संतित न होते. अगर ते बलवान असे पंचमास पाहत असतील तर
पुतर्संतित पुष्कळ होते.
गुरूलग्निहमांशन
ू ां पंचमस्थे तु पापके ॥
शुभदृि िवहीने च वक्त ा त्वनपत्यता ॥१३॥ सुतमेशे बलसिहते होरापत्ये युतेऽथवा दृ े ॥
सुतभे पापिवयुक्ते संतितलाभो िविनदश्य: ॥१८॥
गुरु, लग्न व चंदर् यांच्या पचमांत पापगर्ह असून त्यावर पुतर्स्थानगते भौमे मेषािसहािलमीनगे ॥
शुभगर्हांची दृ ी नसेल तर िनपुितर्कत्व सांगाव. जीवदृ युते चािप पुतर्ावाि िविनिदशेत् ॥१९॥
पुतर्स्थाने बुधक्षेतर्े मंदस्थानमथािप वा ॥ (१) पंचमेश बलवान असा पंचमांत असेल अथवा पंचमावर
मांिदमंदयुते दृ े तदान्य: पालको भवेत् ॥१४॥ त्यािच दृि असेल व पंचमांत पापगर्ह नसेल तर;
संपण
ु र्बलसंयक्त
ु : पुतर्स्थानगत: शुभ: ॥ (२) पंचमांत मंगळ गुरुयुक्त अगर दृ असा मेष, िसह,
वृि क िकवा मीन राश त असेल तर पुतर्पर्ाि सांगावी
अदृ : पुतर्नाथेन तदासौ द को भवेत् ॥१५॥
*(पंचमांत मेष अगर िसह राशी संतित कमी दशर्िवतात व

(१) िमथुन िकवा कन्या राश त अगर मकर िकवा कुं भ
तेथ मंगळ हा संततीस पर्ितबंधक असतो. अस असतांही
रािशत पंचमांत मांिद व शिन असतील िकवा त्यांची
त्यावर असणाऱ्या एका गुरुच्या दृ ीवर िभस्त ठे वन
ू
त्यावर दृ ी असेल तर;
गर्ंथकाराने हा योग िदलेला आहे.)
(२) पंचमांत पूणर् बलवान असा शुभगर्ह असेल व त्यावर
पंचमेशाची दृ ी नसेल तर द क घेण्याची वेळ येते.


पुतर्ेशे बलसिहते पुतर्स्थे स मेऽथवा ॥ परमोच्चगते सुतािधनाथे
लग्ने पापयुितदृिर् िवहीने संतते: सुखम् ॥२०॥ पुरूषांशे शुभखेचरे ण दृ े ॥
सुतमेऽशुभैरयुक्तेऽदृ े
पंचमेश बलवान असा १।५।७ या स्थान असून त्यावर पुतर्ान् वदंित बुि मंत: ॥२५॥
पापगर्हाचे दृ ी नसेल िकवा तो पापगर्हान युक्त नसेल तर
संतितसौख्य िमळे ल. पंचमेश परमोच्च, पुरुषनवांशी, शुभगर्हान दृ असून
पंचमांत पापगर्ह नसेल िकवा त्याची पंचमावर दृि नसेल
सुतभे शुभमध्यस्थे शुभदृि युतऽे थवा ॥ तर पुतर्पर्ाि होते.
सुतपे संयुते दृ े पुतर्ावाि िविनिदशेत् ॥२१॥
सुतेशिे रपुरंधर्ाकर् भावादन्यतर् संिस्थते ॥
पंचमस्थान दोन शुभगर्हांच्या मध्य िकवा शुभगर्हाच्या बलयुक्ते शुभदृर् े सुतावाि िविनिदशेत् ॥२६॥
दृ त असेल व पंचमेशान त युक्त अथवा दृ असेल तर
पुतर्पर्ाि होईल. पंचमेश ६।८।१२ या स्थाना ितिरक्त इतर स्थान
बलवान असून शुभगर्हान दृ असेल तर पुतर्पर्ाि जाणावी.
जीवे च बलसंयक्त
ु े पुतर्स्थे स मेऽथवा ॥
लग्ने पापैरसंद ृ े संतितलाभो िविनिदशेत् ॥२२॥ पुतर्स्थानगते राहौ पुतर्श
े िशतेऽथवा ॥
मंदयुते यिद शुभरै वीिक्षते िव ाित्पतृशापात्सुतक्षय: ॥२७॥
बलवान गुरु १।५।७ या स्थान असून त्याजवर पापगर्हांची
दृि नसेल तर संततीची पर्ाि होते. पंचमांत राहू हा पंचमेश अगर शिन यांनी युक्त असेल व
त्यावर शुभगर्हांची दृि नसेल तर िपतृशापामुळ संति
सुतेशे बलसंयक्त
ु े शुभमध्यगतेऽथवा ॥ नाश पावते.
शुभदृ युते वािप सुताि च िविनिदशेत् ॥२३॥

मातृस्थानगते पापे सुतेशे मंदसंयुते ॥
पंचमेश बलवान, दोन शुभगर्हांमध्ये, अथवा शुभगर्हांन ये पापगर्हैयक्त
ुर् े मातृदोषात्सुतक्षय: ॥२८॥
युक्त िकवा दृ असेल तर संतितलाभ होतो.
चतुथर्स्थानी पापगर्ह असून पंचमेश शिनयुक्त असेल आिण
सुतनाथजीवकु जभास्करे षु पुरूषांशगतेषु क्विचत् ॥ यस्थान पापगर्ह असतील तर मातृशापामुळे संतितनाश
मुनयो वदंित सुतकन्यका वदेत् ॥२४॥ समजावा.
पंचमेश, गुरु, मंगळ व रिव हे सवर् पुरुषनवमांशी असल्यास

जातक िशरोमणी खंड १ ले उ राधर् - संपादन -
पुतर्कन्यािद िमशर् संतित सांगावी असे िकत्त्येक मुिन
गणकभास्कर िवष्णू गोपाळ नवाथे
सांगतात.


Enquiry for Distributorship - +917350866748

www.randrpremixfoods.ml



Horoscope... believe it or not...??? (part-2)
By – Vrushali N.
canvas of their mind. They expect the

In our previous article we astrologer to convey same in his readings.
discussed few practical aspects of And if the readings don’t match their
astrology. virtual picture then they blame the
In spite of being such a vast and astrologer. This is quite strange reason.
meaningful subject, still this is matter of They don’t bother to spare even a fraction
debate for many people. of second to think over this. To some
extent these virtual images are their ego.
We come across variety of views
and reviews about Astrology. Let us have There’s one more quite interesting
an overview in brief of it. reason. People while approaching
astrologers expect that the astrologers to
The first thing we come across is read a big story for them. This category is
some of them say the prediction goes bit pitiable category. They expect a sort of
wrong. But do we ever give a thought that pity on them. Their mind can’t accept the
why is it so. Do we ever try to find out the practical approach of the Astrologer.
reason? There’s not just one reason for
this. The last but not the least reason is
The first possible reason is bit difficult to digest. Many astrologers
major/minor mistakes in birth details. If easily ignore the depth of this field.
the time or place of birth is mentioned Astrology is not a shallow pool. Instead is
wrongly then there’s possibility of reading vast like sky and deep like ocean. The one,
going little bit away from the actual fact. entering this field should be aware of this
most important fact.
The second reason is the accuracy Being an Astrologer is not a job.
of the horoscope. It’s not a profession. It’s a service to
Our entire circle of the zodiacal mankind.
constellation is of 3600, each constellation
holding the space of 300. But this 300 is The intention to place this article
too vast compared to orbital radius of the is, to bring in light the practical problems
planets. So there should be accuracy in faced in this field. There are so many
mentioning the correct house wise Astrologers who come across one or the
position of each planet in our horoscope. other problems mentioned above. This
Most of the time to avoid the article is to respect all the dedicated
lengthy time consuming process the Astrologers who truly stand with patience
horoscope is made preferring the short with their deep knowledge to serve the
methods. But now a days there are so humanity.
many good software available which
makes the matter of accuracy quite easy Shubham Bhavatu.....
for our finger tips.
Vrushali N.
The next reason is quite common Tarot Reader
and bit funny for me personally. 9663454836
Sometimes the people while approaching
the astrologers keep a picture ready on the


रामायणातील अिग्निद आिण सीतात्याग
डॉ. कँ िमल बुल्के बेल्जीयन कॅ थिलक िमशनरी.

भारताचे नागिरकत्व स्वीकारून ते िहदी भाषेचे पंिडत
ा अद्भुताच्या स्पधतून कांचनमृग, लंकादहन,
म्हणून मोठी मान्यता पावले.
अिग्निद आिण सीतात्याग अशा पर्संगांची भर पडली.
रामकथा हा त्यांच्या डॉकटरे ट संशोधनाचा िवषय.
रामाच्या बालपणाचे वणर्न अयोध्याकांडात आहे आिण
रामायणाच्या अनेक संिहतांचा अभ्यास करून वरील दोन
रावणपराभव व रामराज्य यांचे वणर्न यु कांडात आहे.
पर्संगासंबंधी त्यांनी जे दोन िनष्कषर् काढले ते येथे देत आहे.
परं तु अद्भुत व अवतारी घटनांचा समावेश करण्यासाठी
वाचकांना ते उ ोधक वाटतील असा िव ास वाटतो.
अयोध्याकांडाच्या आधी बालकांड आिण यु कांडानंतर हे
ऐितहािसक रामकथा िपतृभक्ती, राजत्याग, सीतेचे
नवीनच िवभाग जोडण्यात आले.
अपहरण, रावणवध आिण राज्यािभषेक एव ापुरतीच
मयार्िदत होती. त्यातील राम, सीता, ल मण, भरत, आिण
हनुमान यांचे िक्तमत्व इतके उदा होते िक त्यामुळे िह
कथा अत्यंत लोकिपर्य झाली. पिरणामतः ती बौ ांनी
आिण जैनांनी स्वीकारून त्यात अनेक अद्भुत घटनांची भर
घातली. बौ ांनी रामाला बौिधसत्त्व ठरवले तर जैनांनी
त्याला िद सामथ्यर्युक्त महापुरुष ठरिवले. तेव्हा
वैिदकांनी त्याला िवष्णूचा अवतार ठरवावे हे कर्मपर्ा च
झाले.
मूळच्या यु कांडात अिग्निद ाची भर घालण्यात आली

तर तर सीतेचा दुसरा वनवास आिण लवकु शांची
अ मेधाच्या िनिम ाने झालेली रोमहषर्क भेट या साठी
उ रकांड रिचले गेले. उ रकांड ाचाच अथर् मुळी
पुरवणी िवभाग.
रामायणाच्या जुन्यात जुन्या तीन पर्त पैकी एकटाच
अिग्निद ाचा उल्लेख आहे या वरून हा पर्संग पर्िक्ष -
नंतर भर म्हणून घातलेला असे िस होते.
मानसशा ाच्या दृ ीने देखील अिग्निद ाच्या
पर्संगातील रामाचे भाषण उघड उघड बनावट आहे.
रावणवधानंतर स्वतःच्या िवजयाची वातार् सीतेला

माच

कालावण्य
यासाठी राम हनुमानाला
म पाठिव
वतो आिण ितला राामायणात तर सीते
सी च्या संगर्ही ररावणाचे िच आढळले
आ
घेऊन येण्यासाठी
य बीभीषण
णाला पाठिवतोो. तोच रॅ म सीत
ता असे
अ संशयकल्लोळ
ळ प तीचे कारण
ण सांिगतले आहे
हे.
समोरयेताच
ा ितचा अपमाान करील आिण अत्यंत कठोर डॉकटर बुल्के ांच्या मते नार
ारदाच्या सांगण्य
यावरून
यशून्य शब्दांनी ितची िनभर्त्सनाा करील हे त्याच्च्या
आिण हृदय राामाने शंबुकाचा वध के ला हा संद
दभर्च इतर नाररद
स्वभावाशी
शी संपूणर्पणे िवस
संगत आहे. मी तुझ्यासाठी हे यु कथांइतकीच या कथे
क ची पर्िक्ष प
पातळी आहे असे
स
लढलो नसू
सून माझ्या पर्ित स
े ाठी लढलो. तुला दाहीिदशा दााखिवतो.
मोकळ्या आहेत. तू ल मण
ण, भरत, शतर्ुघन,
घ िबभीषण एक िखर् न धम पदेशक ररामकथा जगासम
मोर ठे वतो
अथवा सुगर्ीव
गर्ी यांच्यापैकी कु णाशीही लग्न करावयास स्वत
तंतर् (त्य
त्यांच्या िववेचनााचे अनुवाद अने
नेक युरोपीय भाष
षांत झाले
आहेस हे रामाचे
र भाषण त्याच्या
त्य स्वभावरेरे खेत एका आहे
आ त) आिण आम
मच्यातील अनेक पर्ागितक म्हण
णिवणारे
अंशानेही बसणारे
ब नाही. िवचारणीतील
ि र
रामाच्या िवचारवं
िव त रामाच्च्या िनभर्स्तनेची जुनीच तबकडीी पुनःपुन्हा
आख्यानात
त याचा िनदशही
ही नाही. आळिवतात
आ हा कवढा
के िवरोध िवल
लास.
तीच गो सीतात्यागाची. उ रकांडात सीतात्यागाचे
सी
कारण लोक
कापवाद असे िदले
िद आहे. ते फाररच मोघम, िढसू
सूळ
डॉ- द.
द िव. जोग.
व न पटणाारे वाटल्यामुळे भागवत पुराणाात सीतेच्या
ळ वृ पतर् आवृ ी बुधवार २९ जून १९८३)
(सकाळ
िनदेसाठी एका
ए पिरटाची योजना
य के ली आहे
आ . बंगाली
www.jy


वस्तुपर्कार
- मयमतम - अध्याय २
यह अध्याय १५ ोक वाला है और वास्तु शब्द से क्षितर्य : ऐसा भूखण्ड िजसकी लम्बाई से ८ वाँ भाग चौडाई
अिभपर्ाय, उसके िविवध पर्कार, सवार्शर्य म भूिम की हो और जो रक्त वणर् और ितक्तरसा हो, गर्ा है । पूवर्िदशा म
पर्धानता और भवन सिहत िविभ िनिमितय का िववरण है अवनत और िवस्तृत िजस पर पीपल के पेड हो तो सदा ही
। सबसे पहले वास्तु की पिरभाषा देते हुए गर्न्थकार कहते है सवर् सम्पदाकारक होती है ।
िक िजन िनमार्ण पर देवता और मनुष्य या अस्थायी से
िनवास करते ह, वह ’वास्तु’ कहा जाता है । वैश्य : लम्बाई से चौडाई का ६ वाँ भाग अिधक हो और वणर्
पीला, स्वाद आम्लीय तथा वहाँ पर प्लक्ष आिद के पेड ह ,
गर्न्थकार ने स्प िकया है िक भूिम, भवन अथवा पर्ासाद, पूवर् िदशा से अवनत हो तो शुभदायक होती है ।
यान और शय्या-ये आशर्य के चार स्थान ह । इन सब आशर्य -
वास्तु म भूिम मुख्य अङ्ग मानी गयी है । उक्त सभी शुदर्: भूिम की लम्बाई का चौडाई से चार भाग अिधक होना
पर्ासादािद वास्तु की आशर्य स्थली भूिम ही मानी जाती है । शुभ, पूवर् म अवनत, श्याम वणर्, कटु रस वाली तथा न्यगर्ोध
ऐसे म पुरातन से ही भूिम को सबने मुख्य माना है । िकसी भी (बरगद) ले पेड ह , तो वहाँ धन-धान्य की िनरन्तर समृि
स्थान की भूिम वहाँ पाई जाने वाली िमटी के वणर्, गन्ध, रस, होती है ।’
आकार, िदशा, शब्द, स्पशर् आिद की ि से िवचारणीय होती
है । ये इिन्दर्य-पिरक्षण िविध है । पाँच ही इिन्दर्याँ देखकर, मयमतम ि तीयोऽध्याय: - वस्तुपर्कार:
सूँघकर, छू कर, चखकर, सुनकर कोई िनणर्य देती है ।
वैज्ञािनक िवचार से ये िविधयाँ घनत्वाधािरत, आदर्र्ताधािरत, अमत्यार् व
ै मत्यार् यतर् यतर् वसिन्त िह ।
सजीवताधािरत और वायुस रणाधािरत प ितय को भी
तद् विस्त्वित मतं तज्ज्ञैस्त े दं च वदाम्यहम् ॥१॥
दशार्ती है ।
(इस अध्याय म वास्तु शब्द से आशय, उसके पर्कार, भूिम की

इसके बाद बर्ा ाणािद वणर् के िलए योग्यायोग्य भूिम के
पर्धानता और भवन सिहत अन्यान्य िनिमितय का िववरण
लक्षण बताए गए ह -
िदया गया है) िजन िनमार्ण पर अमर और मृत्युधमार् अथार्त
देवता और मनुष्य स्थायी या अस्थायी रुप से िनवास करते ह,
बर्ा ण: चतुर भूिम शर्े , त
े वणर्, उदुम्बर के पेड लगे ह
वह ’वास्तु’ कहलाता है । इन स्थान के सम्बन्ध म यहाँ वणर्न
तथा उ र म अवनत हो तो पर्शस्त । कषाय, मधुर हो तो
करता हूँ ।
सम्यक व सुख पर्दायक होती है ।
भूिम-पर्ासाद-यानािन-शयनं च चतुिवधम् ।
भूरेव मुख्यवस्तु स्यात् ततर् जातािन यािन िह ॥२॥


स्यन्दनं चैवमानीकं यानिमत्युच्यते बुधै: ॥७॥
भूिम, भवन अथवा पर्ासाद, यान और शयन अथवा शय्या- (पिरभाषा व पहचान के रुप म) सभाभवन अथवा बडा
ये आशर्य के चार स्थान ह । इन सब आशर्य- वास्तु म भूिम कक्ष, शाला, पर्पा (प्याऊ या उत्सवशाला, यज्ञशाला भी),
मुख्य अङ्ग मानी गई है । रङ्गमण्डप तथा आवास - ये सब ’पर्ासाद’ अथवा महल कहे
जाते ह । िशिबका अथवा पालकी, िगिल्लका या तामझाम,
पर्ासादादीिन वास्तूिन वस्तुत्वाद् वस्तुसशर्
ं यात् । रथ, स्थन्दन और अिनका, यु काल म हरावल म रहने वाले
वस्तून्येव िह तान्येव पर्ोक्तान्यिस्मन् पुरातनै: ॥३॥ पर्मुख वाहन - इन सबको बुि मान लोग मे ’यान’ कहा है ।
उक्त सबी पर्ासादािद वास्तु की आशर्य स्थली भूिम ही म मि िलका का ं प रं फलकासनम् ।

मानी जाती है अत: पुरातन से ही भूिम को सबने पर्धान पयर्ङ्कं बालपयर्ङ्कं शयनं चैवमािदकम् ॥८॥
स्वीकार िकया है ।
म (चारपाई), म िलका (छोटी चारपाई या मचली),
वणर्गन्धरसाकारिदक्शब्दस्पशर्नैरिप । का के प र’ या िजस चिलत िप रे पर िकसी वस्तु को रखा
परी यैवं यथायोग्यं गृहीताविधिनि ता ॥४॥ जाता है (जैसे तोपगाडी, आयुध वाहन), पयर्ङ्क या पलङ्ग,
छोटा पयर्ङ्क (दीवान, बच्च की खटोली या पालना) - ये सब
िकसी भी स्थान की भूिम वहाँ पाई वाली िमटी के वणर्, (पािरभािषक रुप से) ’शयन’ ही कहलाते ह ।
गन्ध, रस, आकार, िदशा, शब्द, स्पशर् आिद की दृि से

िवचारणीय होती है । जब कह आवास का िनमार्ण िनि त
िकया जाना हो, तब उस स्थान की भूिम की परीक्षा करके ही चतुणार्मिधकाराणां भूरेवादौ पर्व यते ।
उसे गर्हण करना चािहए । भूतानामािदभूतत्वादाधारत्वाज्जगित्स्थते: ॥९॥
या सा भूिमिरित ख्याता वणार्नां च िवशेषत: । इन चार ही पर्कार म भूिम आ स्थानस्थ है, क्य िक
ि िवधं तत् समुि ं गौणमङ्गीत्यनुकर्मात् ॥५॥ भूिम ही समस्त भूत की आधार है’, उसी पर समस्त जगत की
अविस्थित कही जाती है ।
इस पर्सङ्ग म भूिम वणार्नस

ु ार िवशेष रुप से ज्ञात है,
क्य िक यह अपर्धान और पर्धान - दो रुप िलए होती है चतुरशर्ं ि जातीनां वस्तु ेतमिनिन्दतम् ।
(आवास के समय यह िवचार आवश्यक है) । उदुम्बरदर्ुमोपेतमु रपर्वणं वरम् ॥१०॥
कषायमधुरं सम्यक् किथतं तत्सुखपर्दम् ।
गर्ामािदन्येव गौणािन भवन्त्यङ्गी मही मता ।
(सवर्पर्थम बर्ा ण के िलए गर्ा भूिम के लक्षण बताए जाते
इसम से गर्ाम इत्यािद के िनवेश के िलए अपर्धान और ह) बर्ा ण के िलए चतुर अथवा चौकोर भूिम शर्े है । उक्त
भवनािद िनमार्ण के िलए पर्धान भूिम को अङ्गीकार िकया भूिम ेत हो तथा उस पर उदुम्बर अथवा गूलर के पेड लगे
जाना चािहए । ह तथा उ र की िदशा म झुकी हुई हो, तो शर्े व स्वीकायर्
होती है । उक्त भूिम कषाय, मधुर हो तो सम्यक व सुख
सभा शाला पर्पा रङ्गमण्डपं मिन्दरं तथा ॥६॥ पर्दायक होती है ।
पर्ासाद इअित िवख्यातं िशिबका िगल्लाका रथम् ।


चतुरंशािधकायामं वस्तु पर्ाक् पर्वणािन्वतम् ।
ासा ांशा िधकायामं रक्तं ितक्तरसािन्वतम् ॥११॥ कृ ष्णं तत् कटु करसं न्यगर्ोधदर्ुमसंयत
ु म् ॥१४॥
पर्शस्तं शूदर्जातीनां धन-धान्यसमृि दम् ।
क्षितर्य के िलए ऐसी भूिम गर्ा होती है िजसम लम्बाई से
आठवाँ भाग चौडाई हो और जो रक्त वणर् (लाल-हल्दी वणर् चौथे या शूदर् वणर् के िलए भूिम की लम्बाई का चौडाई से
िमटी) और ितक्तरस वाली होती हो । चार भाग आिधक होना उिचत है । यह भूिम भी पूवर् म
अवनत, वणर् म श्याम, कटू रस वाली हो तथा यिद वहाँ
पर्ाङ् िन ं तत् पर्िवस्तीणर्म त्थदर्मसंयत
ु म् । न्यगर्ोध (बरगद) के पेड ह , तो वहाँ धन- धान्य समृि की
पर्शस्तं भूभत
ृ ां वस्तु सवर्सम्पत्करं सदा ॥१२॥ िनरन्तर वृि होती रहती है, ऐसा जानना चािहए ।
पूवर्िदशा म अवनत और िवस्तािरत और िजस भूिम पर एवं पर्ोक्तो वस्तुभद

े ो ि जानां
पीपल के पेड पर्सारवान हो, तो वहाँ क्षितर्य को वास्तु करना भूपानां वै वैश्यकानां परे षाम् ।
चािहए । ऐसी भूिम उनके िलए सदा ही सवर् सम्पदाकारक योग्यं सवर्ं भूसुराणां सुराणां
होती है । भूपानां तच्छेषयोरुक्तनीत्या ॥१५॥
षडंशेनािधकायामं पीतमम्लरसािन्वतम् । इस पर्कार बर्ा ण, क्षितर्य, वैश्य और शूदर् के िलए शुभ के

प्लक्षदर्ुमयुतं पूवार्वनतं शुभदं िवशाम् ॥१३॥ चयन का िनदश िकया गया है । यहाँ यह स्मरणीय है िक
देवता और िवपर् के िलए उक्त सभी पर्कार की भूिम शुभ होती
वैश्य के िलए लम्बाई से चौडाई का छठवाँ भाग अिधक है । यही िनदश क्षितर्य के िलए भी है, िकन्तु अन्य दो वण के
होना चािहए और यिद उसका वणर् पीला, स्वाद अम्लीय तथा िलए उपयुक्त
र् कथनानुसार ही भूिम का चयन करना उिचत है
वहाँ पर प्लक्ष- पाकड (पारस पीपल) आिद के पेड ह , साथ ।’(१५)
ही वह पूवर् िदशा से अवनत हो तो शुभदायक समझनी चािहए
। साभार - मयमतम् .
िहिन्द िटका - डॉ. शर्ीकृ ष्ण ’जुगन’
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


नमस्कार , आपण आमच्याकडे पाठवत असलेले लेख मातर्
इतर कोठे ही (फे सबुक अथवा इतर सोशल

आपले स्वागत आहे. ज्योितष, वास्तुशा ,
मीिडयावर ) पर्िस करू नये हवी असल्यास
सामुिदर्क शा , अंकशा , डाऊिजग, टॅरो, रे की,
त्याची िलक शेअर करावी.
रमल अध्यात्म, धमर्, संस्कृ ित, आयुवद इ. व
यासारख्या कोणत्याही िवषयावर आपण लेख लेख स्वतः िलिहलेले असावेत. इं टरनेट वरील
(मराठी/ िहदी/ English यापैकी कोणत्याही कॉपी/पेस्ट पो चालणार नाहीत.
भाषेत) िलहू शकत असाल तर तुमच्या लेखांचे

जर लेखातील काही भाग इतर िठकाणाहून
स्वागत आहे, आम्ही ते तुमच्या नांव व
(पुस्तक अगर ब्लॉग ) घेतला असल्यास संदभर्
फोटोसहीत आमच्या मािसक व वेबसाईट वरून म्हणून तसा त्याचा उल्लेख करावा. जर लेख पूणर्
पर्िस करु, जास्तीत जास्त लोकांपयर्ंत पोहचवू. भाषांतरीत असेल तर मूळ लेखाचा, लेखकाच्या
जर तुमच्याकडे वरील िवषयावर ज्ञान असेल, नांवासहीत उल्लेख करावा.
अभ्यास असेल, अनुभव असेल व ते शब्दात धन्यवाद .

मांडण्याची पर्ितभा असेल तर मग तुम्ही लेख
ज्योितष जगत
िलहून आमच्या कडे पाठवा. अथवा आपले लेख
वेबसाईट वर upload करू शकता.

Mail us -
articles.jyotishjagat@gmail.com
अटी व िनयम –
Or Upload on
आपले लेख MS word File मध्ये (जरुरी
असल्यास जरुरी त्या image वापरुन) खािलल

Email वर पाठवून ावे.



तिस्मन पर्न े सित जन्मकालो येनोच्यते न कजातकं तत || यिद लग्न म कोई गर्ह न हो तो पर् कािलक लग्न म दर्ेष्काण
िजस मनुष्य का आधान काल व जन्मकाल अज्ञात हो रािश स्वामी गर्ह की ऋतु कहनी चािहये ।
तो उसका जन्मकाल पर् लग्न से ज्ञात करके फलादेश कहना यिद अयन और ऋतु म भेद हो जैसे लग्न का पूवार् र् होने से
चािहये । जन्मकाल ज्ञान होने पर ही शुभाशुभ फल का उ रायण की पर्ाि और लग्न म चन्दर्मा होने से वषार् होती
ज्ञान होता है । जन्म काल अज्ञात होने िजस पर्कार से है इसिलए भेद होता है क्य िक उ रायण म वषार् ऋतु नह
उसका ज्ञान होता है उसको ’न जातक’ कहते ह । होती है। यह असम्भव है । अत: परस्पर पिरवतर्न से ऋतु
इस अध्याय म न जातक की कु ण्डली का िवधान का ज्ञान करना चािहये । अथवा तिद अयन व ऋतु म भेद
विणत है । हो तो चन्दर्मा, बुध, गुरु को कर्म से शुकर्, मगंल शिन के
साथ परस्पर पिरवतर्न कर ऋतु का ज्ञान करना चािहये ।
पर् लग्न से अयन का ज्ञान
यिद दर्ोष्काण का पूवार्धर् हो तो ऋतु का पूवार्मास,
पर् काले िवलग्नस्य पूवार्धऽप्यु रायणे । उ ाराधर् हो तो ऋतु का दुसरा मास जन्म का मास होता है
क्य िक १ ऋतु म दो मास होते है ॥२-३॥
अपरे दिक्षणे बर्ूयाज्जन्मसम्पृच्छतो बुध: ॥१॥
यिद पर्शनकािलक लग्न १ से १५ अंश के भीतर हो तो ितिथ व जन्म काल का ज्ञान

पर् कतार् का जन्म उ रायण म होता है । यिद पर् कािलक
लग्न १६ से ३० अंश के भीतर हो तो पर् कतार् का जन्म अनुपाताि िथ: कल्प्या के िचदाहुिरनांशजाम् ।
दिक्षणायन म होता है ॥१॥
दर्ेष्काण के गतांश से अनुपात ारा ितिथ का ज्ञान करना
ऋतुवार्च्यो दृगाणांशे लग्नसंस्थेऽिप वा गर्है: । चािहये । कोई-कोई आचायर् अनुपात ारा सूयर् के गतांश
अयनस्य िवलोमे तु पिरवतर्: परस्परम् ॥२॥ मानते है ।
शिशज्ञगुरुिभ: साधर् िसतलोिहतसूयज

र् :ै ।
िवशेष - दर्ेष्काण के पूवार्धर् म ऋतु का पूवर् मास जन्म का
दर्ेक्काणेऽध भवेत्पूव मास: पूव:र् परे पर: ॥३॥
मास होता है इसिलये ५ अंश म ३० ितिथ, या ३० सूयर् के
अंश, तो दर्ेष्काण के गत अंश म क्या? इस पर्कार
पर् लग्न म जो गर्ह हो उस गर्ह की ऋतु म जन्म समझना
अनुपात ारा मास की ितथी का ज्ञान करना चािहए ।
चािहये। जैसे यिद पर् लग्न म सूयर् हो तो गर्ीष्म ऋतु,
अथार्त दर्ेष्काण के गतांश को ३० से गुण करके गुणन फल म
चन्दर्मा हो तो वषार् ऋतु, मगंल हो तो गर्ीष्म ऋतु, बुध हो
५ का भाग देने से लिब्ध गत ितथी, या सूयर् के भुक्तांश होते
तो शरद ऋतु, गुरु हो तो हेमन्त, शुकर् हो तो बसन्त और
है । शेष को १२ से गुणा करने पर घ ािद या सूयर् को भुक्त
शिन हो तो िशिशर ऋतु समझना चािहये ।
कलािद समझना चािहये । इस घ ािद या भुक्त कलािद से
इ घटी का ज्ञान करना चािहये ॥३ १/२॥
यिद अिधक गर्ह ह तो सबसे बली हो उसकी ऋतु
समझनी चािहये ।


जन्म संवत का ज्ञान
अथवा पर् कािलक लग्न से चन्दर्मा िजतनी रािश आगे हो
लग्नभागैि रभ्यस्तै: प िभलर्भ्यते गुरु: ॥४॥ उतनी ही रािश आगे चन्दर्मा से जो रािश हो वही जन्म
रािश जाननी चािहये । यहाँ िवशेषता यह है िक यिद पर्
वयोनुमाना षार्िण ादश ादश िक्षपेत् ।
कािलक लग्न म मीन रािश हो तो मीन ही जन्म होती है ।
पर् कािलक लग्न के भुक्तांशािद को दो से गुणा करके पाँच

पर् कािलक लग्न म िजस रािश का नवांश हो वही रािश
का भाग देने से लिब्ध राश्यािद गुरु होता है । उस गुरु के
पर् कतार् की जन्म के समय लग्न रािश होती है ॥५ १/२ - ७
ारा पर् कािलक गुरू से पर् क ार् की आयु का अनुमान
१/२ ॥
करके संवत्सर का ज्ञान करना चािहये । गुरु एक रािश म १
वषर् मध्यमान से रहता है । इसिलए १२, १२ वषर् के बाद
उसी रािश म पुन: आता है । इसी कारण से पर् कतार् को जन्म लग्न ज्ञान
देखकर अनुमान ारा १२,१२ वषर् जोडकर जन्म संवत
िस्थर करना चािहये ॥४ १/२॥ लग्ना ानुदग
ृ ाणे च यावत्यकार्च्च तावित ॥८॥
िवलग्नं कथयेत्पर्ाज्ञ इित शा स्य िन य: ।
इ घटी का ज्ञान
पर् कािलक लग्नस्थ दर्ेष्काण से सूयर् िजतनी संख्या के
दर्ेष्काण म हो उतनी ही संख्या म सूयर् से जो रािश हो उसी
ुराितर्नामधेयष
े ु िवलोमाज्जन्मस्म्भव: ॥५॥
को जन्म लग्न समझना चािहये, यह शा का िस ान्त है
लग्नभागै: कर्मेणव
ै वेला मृग्याऽनुपातत: ।
॥७ १/२ ८ १/२॥
यिद पर् कािलक लग्न िदन संज्ञक (िसह कन्या तुला

लग्नगे वीयर्गे वाऽिप च्छायांगुलहते हर्ुते ॥९॥
वृि क कुं भ मीन ) हो तो राितर् म जन्म और राितर् संज्ञक
रिविभजर्न्म िश ं िह कथयेदिधशिङ्कत: ।
(मेष वृषभ िमथुन ककर् धनु मकर ) पर् लग्न हो िदन म
ित त: शयनस्थस्य िनिव स्योित्थतस्य च ॥१०॥
जन्म जानना चािहये । एवं लग्न के भुक्तांश से िदनगत या
राितर्गत इ घटी का ज्ञान करना चािहये ॥५ १/२॥ लग्नािदके न्दर्वेश्मािन वदेज्जन्मिवधौ कर्मात् ।
भावं िवचायर् सकलं त ल्ु यं तु त था ॥११॥
जन्म रािशका ज्ञान

यिद पर् कािलक लग्न म गर्ह हो तो उस गर्ह की राश्यािद
की कला बनाकर, यिद अिधक गर्ह ह तो उनम जो सबसे
लग्नितर्भागराशीनां यो बली जन्मकृ वेत् ॥६॥
बली हो उस गर्हकी राश्यािद की कला बनाकर, पर्
शीषार्िद संस्पृशन् पर् ा पृच्छे दर्ािशमािदशेत् ।
कािलक पलभा से गुणा करके बारह का भाग देने से जो शेष
यावद्गत: शशी लग्नाच्चन्दर्ा ावित जन्मभ: ॥७॥
हो वही जन्म लग्न रािश पर् कतार् की होती है है ऐसा
मीनोदये वदेन्मीनं लग्नांशसदृशोदयम् ।
िन:शड्क कहना चािहये ।
पर् लग्न रािश, पंचमस्थ रािश, नवमस्थ रािश, इन तीन म

यिद पर् कतार् खडा होकर पर् करे तो पर् लग्न को, यिद
जो रािश बली हो वही पर् कतार् की जन्म रािश होती है ।
शय्या या िबछौने पर पडा हुआ पर् करे तो पर् लग्न से
चतुथर्भाव म जो रािश हो उसको, यिद बैठा हुआ पूँछे तो
अथवा पर् कतार् अपने शरीर के मस्तकािद अंग का स्पशर्
स मभाव रािश को, यिद उठकर पर् करे तो पर् लग्न से
करके पर् करे तो उस अंग की कालपुरुष के आधार पर जो
दशम भाव म जो रािश हो उसको जन्म लग्न समझना
रािश हो वह उसकी जन्म रािश समझनी चािहये ।


चािहये । इस पर्कार लग्नािद समस्त के न्दर् भाव का िवचार
करके तदनुसार फलादेश करना चािहये ॥८ १/२ - ११॥ िवकल्प इस पर्कार समझना चािहये वषर् का िवकल्प
१२०, ऋतु का ६, मास व पक्ष का २, ितिथ का १५, नक्षतर्
नक्षतर् ज्ञान २७, लग्न का १२, नवांश का ९ और िदन राितर् ज्ञान के
िलए िवकल्प २ होता है ।
संस्कारनाममातर्ा ि गुणा च्छायांगुल:ै समायुक्ता: ।

इस पर्कार असम्भव संख्या म ९ जोडने या घटाने से िजस
ितर्घनिवभक्ताच्छेषं नक्षतर्ं त िन ािद ॥१२॥
पर्कार अभी की िसि हो वैसा हो करना चािहए ॥१३-
१५॥
पर् कतार् का नामकरण संस्कार ारा जो नाम हो उस
नाम की मातर्ा की संख्या को २ से गुण करके पर् कािलक
पलभा को जोडकर २७ से भाव देने पर जो बचे वह उपसंहार
धिन ािद से नक्षतर् जानना चािहये ॥१२॥
यवनेन्दर्दशर्ना :ै किथतं तिदहातर् सवर्मव
े मया ।
वृषिसहौ दशगुिणतौ वसुिभिमथुनािलकौ विणङ् मेषौ । िकन्तु स्फु टं न सवर्ं स्प ं सारस्वतं िचन्त्यम् ॥१६॥
मुिनिभ: कन्यामकरौ बाणै: शेषा: स्वसंिमतैरेव ॥१३॥

यवन, इन्दर्दशर्ंन आिद पर्ाचीनाचाय ने िजस पर्कार से न
गुरुणा कु जेन भृगुणा बुधन्े दुभान्वािकिभ: कर्मश: ।
जातक का वणर्न िकया है । उन सब पर्कार का मने इस
वषर्तम
ुर् ासितथयो ुिनशाभनवांशवेला ॥१४॥
अध्याय म वणर्न िकया है िकन्तु सब पर्कार स्प नह है ।
एवं कर्मेण हर्ुत्वा स्विवकल्पिवभािजताच्छेषम् ।
इनम जो पर्कार शर्े हो उसका अपनी बुि ारा िवचार
एवं भविन्त सव नवदानिवशोधने च पुन: ॥१५॥ करना चािहए ।
पर्थम पर् लग्न का कला िपण्ड बनाकर रािशस्थ

चंदर् रािश से कालािद ज्ञान
गुणक से गुणा करना चािहये यिद वृष या िसह रािश पर्
लग्न म हो तो लग्न कला िपण्ड को १० से गुणा करना,
पादितर्तयं िवदलं िदनरजनीमानयो: कर्मोत्कर्मश: ।
िमथुन व वृि क हो तो ८ से, तुला व मेष हो तो ७ से,
पृच्छकरािशसमानैिदवसिनशासंिज्ञतं िपण्डम् ॥१७॥
कन्या व मकर रािश पर् लग्न म हो तो ५ से, शेष रािश
वारघ्नभिवहर्ुतागर् पर्ोद्गच्छित तावदेव नक्षतर्म् ।
होने पर अपनी रािश संख्या से अथार्त ककर् रािश हो तो ४
से, धनु हो तो ९ कु म्भ हो तो ११ से, मीन हो तो १२ से अि मघामूला ं िवनवं सनवं कर्मादृक्षम् ।
गुणा करना चािहये । तिल्ल ास हर्ुताच्छेषा ारो भवेच्च ऋक्षािद ।
यिद पर् कािलक लग्न म कोई गर्ह हो तो रािश गुिणत शेषं पर्ाग्वत्कायर्ं पृच्छकसूयार्िदिभदार्यम् ॥१९॥
िपण्ड को गर्ह के गुणक से गुणा करना चािहये । गर्ह के उद्गतदशा तीता गम्याथ िवलोमतो भवेि त्यम् ।
गुणक ये है । सूयर्, चंदर्, बुध, शिन का ५, मंगल का ८, गुरु तावत्संख्या योज्या न िवधौ कालपिरमाणे ॥२०॥
का १० और शुकर् का ७ गुणक होता है । इस पर्कार िपण्ड
बनता है इसको एक स्थान म स्थािपत करना चािहये । यिद पर् काल म पर् कािलक चन्दर् रािश िदनबली हो तो
यिद वषर् ऋतु-मास का ज्ञान अभी हो तो पुन: िपण्ड राितर्मान, यिद राितर्बली हो तो िदनमान का चतुथार्ंश या
को १० से गुणा करे , पक्ष या ितिथ ज्ञान अभी हो तो ७ से तृतीयांश वा आधा भाग तीत हुआ ऐसा समझना चािहये
गुणा करे तथा लग्न नवांश व इ काल के िलए ५ से गुणा । चंदर् रािश िजतनी तीत हुई हो उसी के आधार पर
करके अपने-अपने िवकल्प से भाग देकर शेष तुल्य वषर् मास चतुथार्ंशािद का ज्ञान करके रािश के कला िपण्ड को
आिद जानना चािहए । रािशस्थ पूव क्त ’वृषिसहौ; इत्यािद के गुणक से गुणा करके


७ से पुन: गुणा कर २७ का भाग देने से जो शेष बचे वह इस पर्कार न समय का ज्ञान करके सूयार्िद स्प गर्ह
अि न्यािद से जन्म नक्षतर् होता है । साधन कर महादशािद के गत गम्य का ज्ञान करना चािहए
। जब िवलोम िकर्या से अथार्त लग्न से रिव का या इ का
यिद ९ घटाने से अभी की िसि हो तो मघा से शेष तक ज्ञान करना चािहये । जाब तक काल ज्ञान न हो तब तक ९
िगनने पर, यिद ९ जोडने से अभी की िसि हो तो मूल संख्या जोडकर अभी की िसि करनी चािहए ॥१७-२०॥
नक्षतर् से गणना करनी चािहए ।
इित कल्याणवमर्िवरिचतायां सारावल्यां
पुन: कला िपण्ड को ७ से भाग देने पर जो शेष हो न जातकाध्यायो नामौकप ाशोऽध्याय: ॥
उसे पर् िदन के वार से िगनकर जन्म का वार समझना
चािहए । शेष समस्त िकर्या पूवर्वत करनी चािहए ।
जन्मिदवस िवधी
औक्षण करणे : जन्मिदवसाचे िदवशी मुलाला अभ्यंग ान घालावे. नवीन कपडे पिरधान करावेत रांगोळी काढू न पाट
मांडावा. पाटावर मुलाला बसवावे व घरातील जै ि यांनी ओवाळावे. मुलाने जै ाना नमर्तेने नमस्कार करावा.
जै ांनी मुलाला दीघार्युष्याचा ......आयुरारोग्य पर्ा होण्यासाठी पर्ेमपूणर् आशीवार्द ावा . वाढिदवसाचे िदनी
सूयार्ला नमस्कार घालून उ म ते खालील मंतर् म्हणून मुलाला खाण्यास सांगावे.
सितल गुड संिमशर् अन्जल्यधर्िमत पय: |

माकर् डेयात वरलब्ध्वा िपबाम्यायुिववृ ये ||
अशा रीतीने उ म आरोग्यासाठी पर्ाथर्ना करावी. दीघार्युष्यासाठी अ त्थामा, बली, ास, हनुमान,
िबभीषण, कृ पाचायर्, परशुराम हे सात व माकर् डेय असे आठ िचरं जीव सांिगतले आहेत. आजही ते जीिवत
आहेत. अशा िचरं जीवांची पर्ाथर्ना करून अपमृत्यू येवू नये अशी मागणी करावी.
पर्ाथर्ना
अ त्थामा बिल ार्सो हनुमाना िबभीशन: |
कृ प: परशुराम स ैते चीरजीिवनी: ||
स ैतान संस्मर्ेि त्य माकार्न्देयाम्ठास्तामम |
जीवेत वषर्शतं सागर्ं अपमृत्यु िवविजत : ||
असा हा िवधी करून नंतर हौस मौज म्हणून आपापल्या शक्तीनुसार समारं भ साजरा करावा.



शर्ी चंदर्शेखर साने

आयर् - अनायर् िह थेअरी टाकाऊ असून भारतात क्तीमत्वाचा होता. स्वत: राम च म्हणतो " हा राक्षस
भेदनीती रुजवण्यासाठी िह घाणेरडी गो युरोिपअन अधमर् व अनृत (असत्य) यांनी युक्त असला तरीतेजस्वी व
संशोधकांनी माथी मारली आहे हे स्प के ले पािहजे. आयर् बलवान आहे. याचा पराभव अ ाप कोणीही करु शकले
हा शब्द वंश या अथ भारतीय सािहत्यात आलेला नाही. हे नाही. वा.रा. यु कांड सगर् १११
वैचािरक बलात्कार करुन युरोिपअन लोकांनी आपल्या
राजिकय-आिथक आकर्मणासोबत सांस्कृ ितक आकर्मकतेचे िबिभषण म्हणतो," याने याचकांना दाने िदली. सवर्
धोरण राबवले असून त्यात ते कमालीचे यशस्वी ठरले यात राजभोग घेतले. यु कांड सगर् १०९
संशय नाही.
मातर् असे असूनही तो आपल्या कर्ुरकमार्नी व
अिलकडे जे जे पर्ाचीन संस्कृ तीत आदशर् सांिगतले त्यांचे अधमार्ने युक्त होता. त्याने त्याचे सवर् गुण झाकू न टाकले
िवकृ तीकरण व खलपर्वृ चे ग्लोिरिफके शन करण्याची साठ गेल.े मुळात हे राज्य त्याचे वडील पौलस्त्य ॠष नी त्याचा
िदवसिदवस वाढतच वालली आहे. त्याच पर्माणे सावतर् भाऊ कु बेर यास िदले असता रावणाने बलाने ते
रावणािवषयीही त्याची पर्ितमा वाजवीपेक्षा जास्त िहरावून घेतले होते.
तेजाळण्याचा पर्य होतो.
रावण भक्तांच्या भूिमके चे स्वरुप साधारण असे,
१.रावण हा िव ान असून गोदावरीच्या तीरापयर्ंत त्याचे

राज्य पसरले होते.
२.सीताहरण करण्याचा पर्संग सोडला तर पूवार्युष्यात

रावणाने कधीही कोणत्याही ीला ितच्या इच्छेिवरु
पळवले िकवा बलत्कािरले असा उल्लेख रामायणात नाही.
३.रामाचे दंडकारण्यातील आगमन हे आकर्मण होते.
४.पर्थम आगळीक शूपर्णखेचे नाक कान कापून रामनेच

के ली.रावणाच्या राजघराण्याचा अपमान रामाने के ला. व
या कृ त्याचा सूड घ्यायचा म्हणूनच के वळ रावणाने सीतेला
पळवले.
रावणाचा कामुकपणा व ि यांवरील अत्याचार
रावणाचे वािल्मकी रामायणात आलेले सत्य स्वरुप
१.कु शध्वज नावाच्या ॠषीची वेदवती नावाची
रावण हा विडल बर्ा ण व आई राक्षस कु ळातील लावण्यवती कन्या िहमालयाच्या अरण्यात तप: यार् किरत
असा आहे. िबिभषण सोडू न अन्य मुलांनी आईच्या बसलेली रावणाच्या दृ ीस पडली असता रावणाने
संस्कृ तीचा स्वीकार के ला होता.रावण अत्यंत शूर व पर्भावी ितच्यावर बलात्काराचा पर्य के ला. वेदवतीने


तळतळाटाने अग्नीत पर्वेश करुन आपला जीव िदला व िवलाप करताना या सवर् ि या रावणाला िश ाशाप देत
रावणाला शाप िदले. होत्या. तो मरे ल तो सुिदन असे म्हणत होत्या. परि याच
काय पण स्वकु लातील ि यांनाही तो एक मोठे संकट होता
रामायण उ रकांड सगर् १७- असे वािल्मकी रामायण सांगते.
"या पर्माणे वेदवतीने त्यास स्वत:चे म्हणणे समजाउन तेव्हा रावणाने के वळ सीतेला पळवले अन्यथा तो
सांगण्याचा पर्य के ला. पण त्याचा उपयोग न होता त्या ीदािक्षण्य दाखवणारा होता असे म्हणणे हे अज्ञान मूलक
दु ाने त्या मुलीचे के स धरुन ितला ओढले. ती संतापून ठरते.
त्यास म्हणाली हे दु ा यापर्माणे तू माझे घषर्ण के ल्यावर
आता माझी जगण्याची इच्छा नाही. शूपण
र् खा अन्यायगर्स्त अबला?
२. देवभूिमवर चाललेला असता त्याच्या नजरे स रं भा स्वत: शुपर्णखेने रावणाला आपल्यावरचा अन्याय
नावाची अप्सरा पडली. त्याबरोबर ितच्यावर (?) सांगण्याऐवजी सीतेच्या स दयार्चे वणर्न करुन त्याची
बलात्काराच्या इच्छेने तो मागे लागला. कामुकता चाळवली.
"रावणाचे म्हणणे ऐकु न रं भा रडत रडत त्याला म्हणाली रामायण अरण्यकांड सगर् ३४ मधील १८ ते २३ या
िक या प तीने तू माझ्याशी बोलु नकोस. तू माझा ोकात ती म्हणते त्याचे भाषांतर,
गुरुसमान आहेस. व धमार्ने तुझी सून आहे. कारण कु बेराचा
मुलगा नलकु बेर याच्याशी माझा संकेत ठरला आहे म्हणून " मी देव ,गंधवर्, यकष अथवा िक र यापैकी कोठे ही
मी येथे आले आहे. पण रावणाने ितचे काही न ऐकता ितला सीतेसारखे अपूवर् लावण्य पािहले नाही. सीता ज्याची प ी
तेथील िशलाखंडावर ओढू ण ितच्यावर बलात्कार के ला- होईल व आनंदाने ज्याला आिलगन देईल त्याचे जीवन
रामायण,उ कार्ंड ,सगर् २६ इं दर्ापेक्षाही अिधक भाग्याचे होईल. त्या सुंदरीला तूच योग्य
पती आहेस असे माझे मत आहे. तुझ्यासाठी मी ितला
३.िववािहत ि यांना पळवणे हास रावणाच्या पळवून आणावयास गेले असता कर्ुर ल मणाने ,मला िवरुप
आवडीचा खेळ होता. के ले. सीतेचे स दयर् पािहले की मदनाच्या बाणांनी तू
घायाळ होशील. सीता तुला हवी असेल तर या कायार्त यश
"पुरी भोगवती गत्वा परािजत्य च वासुिकम् िमळावे म्हणून तू ताबडतोब आपले उजवे पाऊल उचल"
तक्षकस्य िपर्यां भायार् परािजत्य जहार य:" जी ी आपला अपमान िह पर्ेरक शक्ती न मानता
सीतेचे लावण्य वणुर्न सांगते व स्वत:च्या त डाने कोणते
भोगावती नगरीत जाऊन त्याने वासुकीचा पराभव के ला व सत्कमर् करण्यासाठी आपण रामच्या झोपडीत गेलो ते
तक्षकाच्या िपर्य अशा धमर्प ीचे अपहरण के ले. सांगते आहे ितला आदशर् ी िकवा अन्यायगर्स्त मिहला
कसे मानता येईल? बंधुच्या कामतृ ीसाठी एखा ा ीला
४.सीतेशी बोलताना रावण म्हणतो, पळवून नेण्याचा पर्य करणार्या शूपर्णखेला िशक्षा
करण्यात रामाने वा ल मणाने असे कोणते अपकृ त्य के ले?
स्वधम राक्षसां भीरु सवर्दव
ै न संशय:
गमनं वा पर ीणां हरणं संपर्मथ्य वा"
-रामायण ,सुंदरकांड, सगर् २०
" हे भीरु, परि यंना त्यांच्या संमतीने भ्हर् करणे अथवा

त्यांच्या बंधुजनांना ठार मारुन त्यांचे अपहरण करणे हा
राक्षसांचा धमर् आहे."
रावणाने पकडू न नेलेल्या ि यांच्या तां ाचे

वणर्न वािल्मिकनी अत्यंत दारुण वणर्न के ले असून २०
ोकात ते िदले आहे. –
रामायण ,उ रकांड,सगर् २४


"तस्मा ै ीकृ तेनैव वधं पर्ाप्स्यिप दुमर्ित:
मग रावणाने सीतेवर अत्याचार का के ला नाही? सतीिभवर्रनारीिभरे वं वाक्ये भ्युदरीते || 21 ||
रावण जर असा होता तर त्याने सीतेला सवर्

- वा. रामायण ,उ रकांड, सगर् २४
पर्कारांनी वळवत बसण्याचा पर्य का के ला? कधी गोड
बोलून कधी धाक दाखवून ,कधी रामाचे धडावेगळे के लेले
अथर्:- ज्याअथ हा साध्व वर बलात्कार करतो त्याअथ
मायावी मस्तक दाखवून ितची आळवणी का करत बसला?
ीमुळेच त्याचा नाश होईल."
याचे उ र वािल्मकी रामायणात आलेले आहे.

शाप इ. गो ी बाजूला ठे वल्या तरी यामागे
रावणाल एकू ण तीन वेळा शाप िमळाला होत. एका
अन्य राजिकय कारणे होतीच. एकतर रावणाचे सवर् सामंत
िठआकाणी तर रावण स्वत:च आपल्याला का शाप
िह आप ी रावणाने ओढावून घेतल्याने रु होते. अगदी
िमळाला ते सांगतो.
कुं भकणार्नेही त्याला याबाबत दोष िदला आहे.
िबिभषणाला तर त्याचे हे कृ त्य अिजबातच आवडले नसून
- रामायण ,यु कांड,सगर् १४,१५
तो त्याचा पक्ष सोडू न गेला होता. महाभारतात ज्यापर्माणे
(महाभारताची मूळ पर्त भांडारकर संस्थेने संपािदत के ली
आहे तीच पर्त महाभारताचा अभ्यास करताना सध्या
पर्माण मानावी ) दुय धनाचे कृ त्य पसंत नसूनही त्याला
अ पर्भृित यामन्यां बला ार गिमष्यिस ।
दर्ोण-भीष्म यांनी नाईलाजाने साथ िदली तोच पर्कार
रामायणातही थोडा-फार फरक सोडता होता. सीतेवर
तदा ते शतधा मूधार् फिलष्यित न संशयः ॥ १४ ॥
अत्याचार करु न धजण्याचे हे एक महत्वाचे कारण होते.
थोडक्यात भावाथर्- आजपासून जर तू

समजा रामाचे आकर्मण होते पण त्यामागे हेतु कोणता?
कोणा दुसर्या नारीशी बळपूवर्क समागम करशील तर
तुझ्या मस्तकाचे शेकडो तुकडे होतील, यात संशय नाही.
िवस्तारवाद हाच जर हेतु असता तर रामाने
॥१४॥
आपल्या राज्याला लंकेचे राज्य जोडू न घेतले का? वानरांचे
राज्य जोडू न घेतले का? धमार्त्न्मा असे म्हणून िबिभषणाला
इत्यहं तस्य शापस्य भीतः पर्सभमेव ताम् ।
त्याने राज्यािभशेक के ला. जननी जन्मभूिम सगार्द अिप
गिरयसी " हा ोक तर पर्िस च आहे. जन्मभूिम समोर
नारोहये बलात् सीतां वैदह
े शयने शुभे ॥ १५ ॥
स्वगर् ही तुच्छ असता सोन्याची लंका काय कामाची? असे
राम िबिभषणाला म्हणतो ( पर्ासाद इथे भ परी,मज
यापर्कारे मी बर् देवांच्या शापामुळे भयभीत भारी आईची झोपडी प्यारी िह सावरकरांची कल्पना
आहे म्हणून आपल्या शुभ शय्येवर वैदह े ी सीतेला बलाने यातलीच असावी)
चढवत नाही आहे. ॥१५॥
अन्यायाचा शेवट हाच रामाच्या कायार्चा हेतु
"पूव बर् देवाकडे जात असताना होता. रावणी वृ ीचे लोक हे नरमांसभक्षक असून त्याचे
पुंिजकास्थला नावाच्या अप्सरे वर मी बलात्कार के ला. त्या अनेक उल्लेख वािल्मकी रामायणात आले आहेत. रावणाचे
वेळी बर् देवाने मला असा शाप िदला िक मी जत या राज्य गोदवरी पयर्ंत पसरलेले नसून चंपा सरोवर म्हणजे
पर्कारचा अत्याचार के ला तर माझ्या मस्तकाचे शेकडो सुगर्ीवाच्या राज्यापयर्ंत पसरले होते.ितथे कोणाच्या अध्यात
तुकडे होतील. त्या शापाच्या भयाने मी सीतेवर बलात्कार ना मध्यात असलेले तपस्वी आपली िनत्यकम करीत
किरत नाही. त्यांच्यावर अत्याचार करणे ,त्यांना मारुन खाणे िह मानवी
संस्कृ तीला घातक असे रावणाचे अन्यायी राज्य संपवणे हा
दुसर्या शापाचे वणर्न वा.रामायण ,उ रकाण्ड हेतु होता.
,सगर् २६ मध्ये आहे ते नलकु बेराने रं भेवर अत्याचार
के ल्याने िदलेल्या शापाचे. रावण स्वत:ही नरमांसभक्षक होता. सीतेला
वळवून घेण्यासाठी धमकी देताना माझे ऐकले नािहस तर
ितसरा शाप त्याने बलात्कारलेल्या सवर् ि यांचा तुझे मांस न्याहारी म्हणून उ ा माझ्यासमोर असेल असा
िमळू न असा होता, ोक स्प पणे आला आहे.
- वा. रामायण ,सुंदरकांड, सगर् २२


ौ मासौ रिक्षत ौ मे योऽविधस्ते मया कृ तः । ते चातार् दण्डकारण्ये मुनय: संिशतवर्ता:
ततः शयनमारोह मम त्वं वरविणिन ॥ ८ ॥ वसंत: कालकालेषु नवे मूलफलाशना:।
हे सुंदरी ! माझ्या िवचारास संमती न लभंते सुखं भीरु राक्षसै: कर्ूरकमर्िभ" ॥५॥
देण्याब ल वाट पहाण्याची जी कालमयार्दा मी तुला
सांिगतली आहे, ती पूणर् होण्यासाठी मला सुमारे दोन भ यन्ते राक्षसैभ मैनर्रमांसोपजीिविभ: ।
मिहने आणखी वाट पािहली पािहजे या दोन मिहन्यानंतर
तुला माझ्या शय्येवर आरोहण करावे लागेल. ॥८॥ ते भक्श्यमाणा मुनयो दण्डकारण्यवािसन: ॥६॥
ाभ्यां ऊध्वर्ं तु मासाभ्यां भतार्रं मामिनच्छतीम् । -रामायण ,अरण्यकांड,सगर् १०
मम त्वां पर्ातराशाथ सूदाश्छेत्स्यंित खण्डशः ॥ ९ ॥ " हे सीते ,हे दण्डकारण्यातले वर्तधारी मुिन
अत्यंत दीन झालेले आहेत. ते िबचारे समयानुरुप उत्प
म्हणून लक्षात ठे व की जर दोन मिहन्यानंतरही तू होणार्या कं दमूलफलावर उपिजिवका करणारे आहेत व
भतार् म्हणून माझा स्वीकार के ला नाहीस तर माझ्या आपल्या वर्तिनयमात दंग राहून ते कोणाच्या भानगडीत
न्याहारीकिरता आचारी तुझे तुकडे तुकडे करून टाकतील. पडत नाहीत. तिरही कर्ुरकम नरमांसभक्षक भयानक राक्षस
॥९॥ त्यांना खाऊन फस्त किरत असतात. कारण नरमांस हे तर
राक्षसांच्या उपिजिवके चे साधनच होय.मानवजातीचा
के वढा भयानक संहार या दु सवय च्या लोकांनी चालवला
असेल"
रामायणाला लाभलेला पिहला संशोधक वेबर ,याने

तर सारे रामायणच परिकय सािहत्यातून उसनवारी के लेल
ठरवले. या वैचािरक बलात्कारातून जन्मलेल्या िप ा
अजून त्यांचेच कौतुक करत आहेत. स्वतंतर् बु ीने संिशधन
करण्याची इच्छा नाही. पाय दुखतात म्हणून ज्या पर्ाचीन
मौिलक संप ीवर आपण उभे आहोत ते पायच तोडू न
लुळेपांगळे होऊन युरोिपअनांच्या कु ब ा वापरण्यात
धन्यता मानत आहेत. भारतीय सांस्कृ ितक इितहासाच्या
संशोधनशा ाचीच या लोकांची प तच मुळात चुकीची
आहे. १. अभावाचा पुरावा मानणे २. अधर्वट
शब्दसाम्य वा साम्यस्थळावरुन स्थलकाल िनणर्य करणे, ३.
भाषाशा ाला कालिनणर्याच्या दृ ीने िदलेले फाजील
महत्व, पर्क्षेपाचे िनयम , िवसंगती व रुपक यातून
इितहासाची फाजील मोडतोड के ली गेली आहे.
दंडकारण्य हे नरमांसाचे चराउ कु रण म्हणून रावण
पर्वृ ीचे लोक वापरत होते. स्वत: रामानेच सीतेजवळ या शर्ी चंदर्शेखर साने यांच्या ब्लॉग "उस्फू तर्" या वरून साभार.
पिरिस्थतीचे असे वणर्न के ले आहे,


ल मी कहाँ नह आती ?
ल मी का मतलब है धन, चल एवं अचल संपि । कु चैिलनं दन्तमलोपधािरणं बह्वािशनं

अच्छा स्वस्थ्य भी एक पर्कारसे धन ही कहाँ जा सकता है। िन ु रवाक्यभािषणम् ।
अमीरी के वल पैस से नह आिक जा सकती, स्वास्थ्यपूणर् सुय दये स्तमयेऽिप शाियनं िवमु ित शर्ीरिप
खुशहाल जीवन ही अमीरी की असली िनशानी है। हमारे
चकर्पािणम् ॥
शा की माने तो हमारी कु छ आदते हम आिमर या गरीब
-गरुड पुराण
बनाने के िलए िजम्मेदार हो सकती है। तो आइये जानते है
मनुष्य की ऐसी कौनसी आदते है जो उनसे ल मी को दूर
जो मैले व धारण करता है, दाँत को स्वच्छ नह रखता,
कर देती है।
अिधक भोजन करता है, कठोर वचन बोलता है और
सूय दय तथा सूयार्स्तके समय सोता है, वह यिद साक्षात
मूतर्ं पुरीषमुत्सृज्य यस्तत्पश्यित मन्दधी: ।
िवष्णु भी हो तो उसे भी ल मी छोड देती है ।
य: शेते ि ग्धपादेन न यािम तस्य मिन्दरम् ॥
अधौतपादशायी यो नग्न: शेतऽे ितिनिदर्त: । दीपशय्यासनच्छाया कापार्सं दन्तधावनम् ।
सन्ध्याशायी िदवाशायी न यािम तस्य मिन्दरम् ॥ अजारे णुस्पृशं चैव शकर्स्यािप िशर्यं हरे त् ॥
मूधइ
्र् नतैलं पुरो दत्त्वा योऽन्यदङ्गमुपस्पृशत
े ्। -अितर्संिहता
ददाित प ाद्गातर्े वा न यािम तस्य मिन्दरम् ॥
दत्त्वा तैलं मूधइ
्र् नगातर्े िवण्मूतर्ं य: समुत्सृजेत् । दीपक, शय्या और आसनकी छाया, कपासकी लकडीका
पर्णमेदाहरे त् पुष्पं न यािम तस्य मिन्दरम् ॥ दातुन और बकरीकी धूलका स्पशर् इन्दर्ाकी भी ल मीको हर
तृणं िछनि नखरै नख

र् रै िविलखेन्महीम् । लेते ह ।
गातर्े पादे मलं यस्य न यािम तस्य मिन्दरम् ॥

तृणं िछनि नखरै स्तैवार् यो िविलखेन्महीम्।
िनराशो बर्ा णो यतर् तद्गृहा ाित मित्पर्या ॥
-बर् वैवतर् पुराण
सूय दये ि जोभुङक्ते िदवास्वापी च बर्ा ण: ।
जो मल-मुतर्का त्याग करके उस देखता है, गीले पैर सोता िदवामैथन
ु कारी च यस्तस्मा ाित मित्पर्या ॥
है, िबना पैर धोये सोता है, नग्न होकर सोता है, संध्याकाल ि ग्धपाद नग्नो िह य: शेते ज्ञानदुबर्ल: ।
तथा िदनम सोता है, पहले िसरपर तेल लगाकर पीछे उस श सित वाचालो याित सा तद्गृहात् सती ॥
तेलको अन्य अंग पर लगाता है, मस्तक तथा शरीरपर तेल िशर ातस्तु तैलेन योऽन्याङ्ग समुपस्पृशत
े ्।
लगाकर मल-मूतर्का त्याग करता है या नमस्कार करता है स्वाङ्गे च वादये ा ं रु ा सा याित तद्गृहात् ॥
अथवा पुष्प तोडता है, नख से तृण तोडता है, नख से भूिम
कु रे दता है, िजसके शरीर और पैरम मैल जमी रहती है,
-देवी भागवत
उसके घर ल मी नह आती ।
जो नख से तृण तोडता है, नख से पृथ्वीको कु रे दता है, जो

िनराशावादी है, सूय दयके समय भोजन करता है, िदनम


सोता और मैथुन करता है, भीगे पैर अथवा नंगा होकर
सोता है, िनरन्तर थर्की बात तथा पिरहास करता है, पर्कीणर्भाण्डामनवे यकािरण सदा च भतु:र्
िसरपर तेल लगाकर उसीसे दूसरे अंगका स्पशर् करता है पर्ितकू लवािदनीम् ॥
और अपने अंगपर बाजा बजाता है, उसके घरसे रु होकर परस्य वेश्मािभरतामलज्जामेविं वधां तां पिरवजर्यािम ।
ल मी चली जाती है । -महाभारत आनुशासन पवर्
जो ि याँ घरके बतर्न को सु विस्थत रुपसे न रखकर

िदवा किपत्थछायासु रातर्ौ दिधशमीषु च। इधए-उधर िबखेरे रहती ह, सोच-समझकर काम नह
धातर्ीफलेषु स म्याम्अल मीवर्सते सदा॥ करत , सदा अपने पितके पर्ितकू ल ही बोलती ह, दुसर के
-लघुशंखस्मृित घर म घूमने-िफरनेम रूिच रखती ह और लज्जाको सवर्था

छोड देती ह, उन्ह ल मी त्याग देती है ।
िदनम कै थकी छाया, राितर्म दही, कपासकी लकडीका

दातुन और स मीके िदन आँवला-ये जहाँ पर होता है वहाँ साभार - क्या कर, क्या न कर ?
सदैव अल मी का वास रहता है।
शून्य आिण 'अक्कलशून्य'!!

सध्या Whatsapp वर एक संदश े िफरतोय; अनेकांनी बर्म्हस्फु टसूतर्ांतला. फे काफे क करताना िकमान योग्य संदभर्
याबाबत िवचारणा के ली म्हणून िलिहतोय. जरूर तरी वापरा!
वाचा.....
२. बर् गु ांचा काल हा महाभारतानंतरचा आहे हे मान्य.
मूळ संदश
े ; पण इथे आलेले शून्य हे आकडा म्हणून नव्हे तर िस ांत वा
िनयम म्हणून मांडलेले आहे. आकडा म्हणून शून्याचा वापर
त्याआधीपासूनच चालू होता. आधी आकडा आिण मग
<< असा पर्चार के ला जातो की शुन्याचा शोध आयर्भ याने िस ांत. आधी अंडे मग क बडी. (हे आम्ही सांगत नाही;
लावला . िवज्ञानानेच िस के लेले आहे.)
आयर्भ चा जन्म इ.स ४७६ मधे झाला.म्हणजे आयर्भ ा
च्या आधी शुन्य माहीत नव्हता . ३. आकडा आिण िस ांत यांत काय फरक आहे?
रामायणामधे रावण १० त डाचा होता आिण महाभारतात 'शून्याचा िस ान्त' म्हणजे शुन्यासह गुणाकार-भागाकारािद
१०० कौरव होते. िकर्या के ल्यावर येणारे उ र होय. िशवाय एक या
मग या अंकातील शून्य कोठू न आणले होते ?? संख्येआधी शून्य असते असा एकं दरीत िस ान्त. आकडा
आता आव्हान आहे की आधीपासूनच ज्ञात होता. स्वाभािवकपणे; िस ान्त नंतर
शून्य न घेता १०० आिण १० हे अंकात िलहून दाखवा. आला.
म्हणजे रामायण व महाभारत खोट आहे. क वा आयर्भ ाने खरे तर शून्य हा आकडा आिण 'शून्याचा िस ान्त' हा फरक
शुन्य शोधला हे तरी खोटे असेल. ज्याला मािहती नाही अशा 'अक्कलशून्यांना' इय ा दुसरीत
आता ठरवा तुमीच>> बसवायला हवे! पण त्यापूव हे लोक रामायण-महाभारत
कधीपासून मानायला लागले हे पण िवचारा!!!
© वै परीिक्षत शेवडे
उ र;
(आयुवदतज्ज्ञ- लेखक- ाख्याते)
१. मुळात आयर्भ ाने शून्याचा शोध लावला असे कोणी
शर्ी ङ्कटेश आयुवद; ड िबवली
सांिगतले?! हा गैरसमज स्वतःच पसरवायचा आिण त्याचे
संपकर् : ०२५१-२८६३८३५
खंडण के ल्याचा आव आणायचा असे हे धोरण आहे.
शून्य िस ांताचा शोध आहे बर् गु ाचा. त्यांच्या


Contact for Advertisement in
JyotishJagat , e- magazine as well as website.

Astrologer
Vastu consultant
Tarot reader /Class /Workshop
Dowser/ Class /Workshop
Ratna, Rudraksha, Yantra seller
Astro-Vastu book seller
Astro-Vastu Classes/Workshop
Palm reader
Numerologist
Paurohit/ Pandit
Mail us ‐ articles.jyotishjagat@gmail.com Or Visit – www.jyotishjagat.com

Or feel free to call us @ +91 9148303050



स्वर शा पिरचय
भारतीय ऋिष-मुिनय ने लोक-कल्याणाथर् िजन- देखे तथा इस िव ा म विणत िविध के अनुसार कायर् करे ,
िजन चमत्कार-पूणर् शा का िनमार्ण िकया है, उनम तो स्वर की अनुकूलता का उसे लाभ िमलेगा। यह िवधा
’स्वर-शा ’ पर्मुख है। यह िव को भारत की एक अत्यन्त परम पिवतर् तथा सवर्-िविध कल्याण करनेवाली है। इससे
महत्व-पूणर् देन है। यह िव ा पर्त्येक िक्त के िलए िनत्य यह लोक ओर पर-लोक दोन सुधरते ह।
उपयोगी है। इसके ारा सुख-सौभाग्य , उ ित व सफलता
तथा स्वास्थ और दीघार्यु की पर्ाि होती है। अतएव इसका स्वर-माहात्मय
ज्ञान अत्यन्त लाभ-दायक है।
स्वर+उदय= स्वरोदय। स्वर के िनयम-पूवर्क शा म ’स्वर-िव ा’ के ज्ञान के महत्व एवं
चलाने की िव ा को ’स्वरोदय’ (स्वर-िवज्ञान) कहते है। यह उसके पर्भाव का वणर्न करते हुए यहाँ तक कहा गया है िक
अत्यन्त पर्ाचीन और पर्िति त िवज्ञान है। वतर्मान समय म स्वर की अनुकूलता से राम, रावण-जैसे महा-बल-शाली
यह िव ा लु -पर्ाय ही है, परन्तु जो लोग इससे जरा का वध करने मे ◌ं समथर् हुए तथा स्वर की पर्ितकू लता के
पिरिचत ह,वे इस पर अत्यन्त शर् ा रखते ह क्य िक इस कारण रावण-जैसे अपराजेय महा-पराकर्मी का पतन हुआ।
िव ा का जानकार सदैव सुखी एवं स्वस्थ रहता है और स्वर के बल से पाण्डव मातर् पाँच होने पर भी िवजयी हुए
जीवन के पर्त्येक क्षेतर् मे सफलता पर्ा करता है। इस िव ा व स्वर के िवपरीत होने से कौरव सौ होने पर भी मारे
गए।
का अभ्यासी भूत, वतर्मान और भिवष्य की बात भी जान
सकता है। ’काल-ज्ञान’ की यह एक अत्यन्त सरल रीित है।
इसम िबना िकन्ह अन्य साधन के मातर् नािसक पर अँगुली
रखकर स्वर की गित से भावी शुभाशुभ का ज्ञान पर्ा हो
जाता है। शरीर की आरोग्यता म भी यह बहुत उपयोगी है।
’स्वर-िवज्ञान’ के ारा योिगय ने अनेक चमत्कार से
मानव-समाज को चमत्कृ त िकया और धमर् से िवमुख
पर्ािणय को धमर् मे दृढ िकया लेिकन आज मानव अपने
पर्माद-वश इस ज्ञान से वि त रहकर अन्धे के समान
िवचरण कर रहा है। ’स्वरोदय’ का स्प अथर् है- ’नािसका
ारा िनकलनेवाले पवन (वायु) की गित-िविधय का बोध’।
इस शरीर म वायु कब, कै से और िकस पर्कार पर्वेश करती है
तथा िनकलती है एवं उसका क्या पर्भाव है- यही ज्ञान
’स्वर-िवज्ञान’ है।
स्वर के अभ्यास से मनुष्य अपनी िछपी हुई
अलौिकक शिक्तय का समुिचत िवकास कर पर्कृ ित से
साम स्य स्थािपत कर सकता है। वस्तुत: इस जगत म वही
पूणर्-रुपेण सफल्ता हो सकता है, जो पर्कृ ित के अनुकूल
चलता है तथा उससे सही सन्तुलन बनाए रखता है क्य िक
पर्कृ ित से िवपरीत चलने पर सफलता सिन्दग्ध हो जाती है।
’स्वर-िवज्ञान’ मानव को पर्कृ ित से जोडने का एक सरल-
सहज मागर् है।
साधक िस्थर-िचत से एकान्त म बैठकर शुभ-पूवर्क
गुरु व इ का स्मरण करके नािसक से िनकलता हुआ स्वर


’स्वर-शातर्’ की पर्शंसा करते हुए भगवान िशव ने स्वयं कु योगो नास्त्यतो देिव! भिवता वा कदाचन ।
कहा है- पर्ा े स्वरबले शु ,े सवर्मेव शुभं फलम् ॥
स्वरशा म कोई कु योग नही है और न कभी होगा। जब
गु ाद् गु तरं सारमुपकार-पर्काशनम्। स्वर का शु बल पर्ा हो, तब संपुणर् फल शुभ ही होता है।
इदं स्वरोदयं ज्ञानं, ज्ञानानां मस्तके मिण:॥
गु से भी अत्यन्त गु ऎसे सार (ज्ञान) एवं लाभ स्वर-ज्ञान के िबना ज्योितष-ज्ञान अधूरा
(उपकार) को पर्कािशत करनेवाला यह स्वरोदय-ज्ञान का स्वर-शा का ज्ञान पर्त्येक ज्योितषी एवं भिवष्य-वक्ता के
िशरोमिण है।
िलए अत्यावशक है, क्य िक इसके िबना वह अपने क्षेतर् म
पूणर्ता पर्ा नह कर सकता।
स्वर-ज्ञानात् परं गु ,ं स्वर-ज्ञानात् परं धनम् ।
स्वर-हीन दैवज्ञो, नाय-हीनं यथा गृहम।
स्वर-ज्ञानात् परं ज्ञानं, न वा दॄ ं न वा शर्ुतम् ॥
शा -हीनं यथा वक्तर्ं, िशरो-हीनं च यद-वपु:।
स्वरज्ञान से शर्े को गु वस्तु, कोई शर्े धन, कोई शर्े
स्वर-ज्ञान के िबना ज्योितषी (दैवज्ञ) उसी पर्कार से अपूणर्
ज्ञान न देखा गया है और ना ही सुना गया है।
है, िजस पर्कार स्वामी के िबना गृह, शा के िबना मुख
ओर िसर के िबना शरीर अपूणर् होता है।
स्वर शा के ज्ञान से अभी पर्ाि ।
वास्तव म स्वर-शा ज्योितषोय के िलए अत्यन्त
शतर्ुं हन्यात् स्वर-बले, तथा िमतर् समागम:। उपयोगी है क्य िक इससे उनके फलादेश म पूणर्ता और
ल मी-पर्ाि : स्वर-बले, कीत : स्वर-बले सुखम्॥ सू मता आएगी।ज्योितषी का ज्योितष स्वरोदय-ज्ञान के
स्वर के बल से ही शतर्ु का नाश होता है तथा स्वर के बल िबना लॅगडा है। स्वर-ज्ञानी नाक पर हाथ रख नाक के
से ही िमतर्, धन-सम्पि , यश-कीत व सुख की पर्ाि होती नथुन मे िनकलते हुए स्वास को परख कर समस्त पर् का
है।
सही उ र देकर सबका समाधान करने म समथर् हो जाता
है। लाभालाभ, तेजी-मन्दी, वृ ी-अनावृि , संयोग-िवयोग,
कन्या-पर्ाि : स्वर-बले, स्वरतो राज-दशर्नम् ।
िमतर्ता-शतर्ुता, वाद-िववाद म जय-पराजय, वषर्-फल्म गभर्
स्वरे ण देवता-िसि :, स्वरे ण िक्षितपो वश:॥
म पुतर्-पुतर्ी, रोगी का जीवन-मरण, परदेश-गमन (यातर्ा) म
स्वर के बल से कन्या की पर्ाि (िववाह) तथा राजा के दशर्न
का (सरकरी काम मे यश) संयोग बनता है। स्वर के ही सफलता- असफलता, कायर् की िसिध्द-सिसिध्द आिद नाना
पर्भाव से देवता पर्स होते है तथा राजा वश मे होता है। पर्कार के पर् (गुित्थय ) के समाधान म स्वरोदय-ज्ञान एक
चमत्कारी िव ा है।
स्वर शा को दोष नह है।
न ितिथनर् च नक्षतर्ं, न वारो गर्ह-देवता:। कर्मश:

न च िवि - ितपातो, वैधृत्या ास्तथैव च ॥ स्वरशा का उपयोग दैनंिदन जीवन म कै से कर सकते है
स्वर शा म ितिथ, नक्षतर्, वार, गर्ह, देवता, िवि (भदर्ा), उसके बारे म अगले अंक म देखगे।
ितपात, वैधृित आिद का दोष नही है।


॥ शर्ीरामरक्षास्तोतर् ॥
रामरक्षां पठे त्पर्ाज्ञः पापघ्न सवर्कामदाम् ।
॥ ॐ शर्ीगणेशाय नमः ॥ िशरोमे राघवः पातु भालं दशरथात्मजः ॥ ४॥
अस्य शर्ीरामरक्षास्तोतर्मंतर्स्य । बुधकौिशक ऋिषः ।
शर्ीसीतारामचंदर्ो देवता । अनु ु प् छंदः । कौसल्येयो दृशौ पातु िव ािमतर्िपर्यशर्ुती ।
सीता शिक्तः । शर्ीमद् हनुमान कीलकम् । घर्ाणं पातु मखतर्ाता मुखं सौिमितर्वत्सलः ॥ ५॥
शर्ीरामचंदर्पर्ीत्यथ रामरक्षास्तोतर्जपे िविनयोगः ॥ िजव्हां िव ािनिधः पातु कं ठं भरतवंिदतः ।
स्कं धौ िद ायुधः पातु भुजौ भग्नेशकामुर्कः ॥ ६॥
॥ अथ ध्यानम् ॥ करौ सीतापितः पातु हृदयं जामदग्न्यिजत् ।
ध्यायेदाजानुबाहुं धृतशरधनुषं ब प ासनस्थम् । मध्यं पातु खरध्वंसी नािभ जाम्बवदाशर्यः ॥ ७॥
पीतं वासो वसानं नवकमलदलस्पिधनेतर्ं पर्स म् । सुगर्ीवेशः कटी पातु सिक्थनी हनुमत्पर्भुः ।
वामांकारूढ सीतामुखकमलिमलल्लोचनं नीरदाभम् । ऊरू रघू मः पातु रक्षःकु लिवनाशकृ त् ॥ ८॥
नानालंकारदी ं दधतमुरुजटामंडनं रामचंदर्म् ॥ जानुनी सेतुकृत्पातु जंघे दशमुखान्तकः ।
॥ इित ध्यानम् ॥ पादौ िबभीषणशर्ीदः पातु रामोिखलं वपुः ॥ ९॥
एतां रामबलोपेतां रक्षां यः सुकृती पठे त् ।
चिरतं रघुनाथस्य शतकोिट पर्िवस्तरम् । स िचरायुः सुखी पुतर्ी िवजयी िवनयी भवेत् ॥ १०॥
एकै कमक्षरं पुंसां महापातकनाशनम् ॥ १॥ पातालभूतल ोमचािरणश्छ चािरणः ।
ध्यात्वा नीलोत्पलश्यामं रामं राजीवलोचनम् । न दर् ु मिप शक्तास्ते रिक्षतं रामनामिभः ॥ ११॥
जानकील मणोपेतं जटामुकुटमंिडतम् ॥ २॥ रामेित रामभदर्ेित रामचंदर्िे त वा स्मरन् ।
सािसतूणधनुबार्णपािण नक्तं चरान्तकम् । नरो न िलप्यते पापैः भुिक्त मुिक्त च िवन्दित ॥ १२॥
स्वलीलया जगतर्ातुं आिवभूर्तं अजं िवभुम् ॥ ३॥ जगजैतर्ैकमंतर्ेण रामना ािभरिक्षतम् ।


यः कं ठे धारये स्य करस्थाः सवर्िस यः ॥ १३॥ जानकीवल्लभः शर्ीमान् अपर्मेय पराकर्मः ॥ २३॥
वजर्पंजरनामेदं यो रामकवचं स्मरे त् । इत्येतािन जपि त्यं म क्तः शर् यािन्वतः ।
अ ाहताज्ञः सवर्तर् लभते जयमंगलम् ॥ १४॥ अ मेधािधकं पुण्यं सम्पर्ा ोित न संशयः ॥ २४॥
रामं दुवार्दलश्यामं प ाक्षं पीतवाससम् ।
आिद वान् यथा स्व े रामरक्षांिममां हरः । स्तुवंित नामिभिद ैः न ते संसािरणो नरः ॥ २५॥
तथा िलिखतवान् पर्ातः पर्बु ो बुधकौिशकः ॥ १५॥
आरामः कल्पवृक्षाणां िवरामः सकलापदाम् । रामं ल मणपूवर्जं रघुवरं सीतापित सुंदरम् ।
अिभरामि लोकानां रामः शर्ीमान् स नः पर्भुः ॥ १६॥ काकु त्स्थं करुणाणर्वं गुणिनिध िवपर्िपर्यं धािमकम् ।
तरुणौ रूपसंप ौ सुकुमारौ महाबलौ । राजदर्ं सत्यसंधं दशरथतनयं श्यामलं शांतमूितम् ।
पुंडरीकिवशालाक्षौ चीरकृ ष्णािजनाम्बरौ ॥ १७॥ वंदे लोकािभरामं रघुकुलितलकं राघवं रावणािरम् ॥

२६॥
फलमूलािशनौ दान्तौ तापसौ बर् चािरणौ ।
रामाय रामभदर्ाय रामचंदर्ाय वेधसे ।

पुतर्ौ दशरथस्यैतौ भर्ातरौ रामल मणौ ॥ १८॥
रघुनाथाय नाथाय सीतायाः पतये नमः ॥ २७॥

शरण्यौ सवर्सत्त्वानां शर्े ौ सवर्धनुष्मताम् ।
शर्ीराम राम रघुनंदन राम राम ।

रक्षः कु लिनहंतारौ तर्ायेतां नो रघू मौ ॥ १९॥
शर्ीराम राम भरतागर्ज राम राम ।

आ सज्जधनुषािवषुस्पृशावक्षयाशुगिनषंगसंिगनौ ।
शर्ीराम राम रणककर् श राम राम ।

रक्षणाय मम रामल मणावगर्तः पिथ सदैव गच्छताम्
॥ २०॥ शर्ीराम राम शरणं भव राम राम ॥ २८॥
स ः कवची खड्गी चापबाणधरो युवा । शर्ीरामचंदर्चरणौ मनसा स्मरािम ।
गच्छन्मनोरथोस्माकं रामः पातु सल मणः ॥ २१॥ शर्ीरामचंदर्चरणौ वचसा गृणािम ।
रामो दाशरिथः शूरो ल मणानुचरो बली । शर्ीरामचंदर्चरणौ िशरसा नमािम ।
काकु त्स्थः पुरुषः पूणर्ः कौसल्येयो रघु मः ॥ २२॥ शर्ीरामचंदर्चरणौ शरणं पर्प े ॥ २९॥
वेदान्तवे ो यज्ञेशः पुराणपुरुषो मः । माता रामो मित्पता रामचंदर्ः ।


स्वामी रामो मत्सखा रामचंदर्ः । आपदां अपहतार्रं दातारं सवर्सम्पदाम् ।
सवर्स्वं मे रामचंदर्ो दयालुः । लोकािभरामं शर्ीरामं भूयो भूयो नमाम्यहम् ॥ ३५॥
नान्यं जाने नैव जाने न जाने ॥ ३०॥
दिक्षणे ल मणो यस्य वामे तु जनकात्मजा ।
पुरतो मारुितयर्स्य तं वंदे रघुनंदनम् ॥ ३१॥ भजर्नं भवबीजानां अजर्नं सुखसम्पदाम् ।
लोकािभरामं रणरं गधीरम् । तजर्नं यमदूतानां राम रामेित गजर्नम् ॥ ३६॥
राजीवनेतर्ं रघुवंशनाथम् । रामो राजमिणः सदा िवजयते रामं रमेशं भजे ।
कारुण्यरूपं करुणाकरं तम् । रामेणािभहता िनशाचरचमू रामाय तस्मै नमः ।
शर्ीरामचंदर्म् शरणं पर्प े ॥ ३२॥ रामा ािस्त परायणं परतरं रामस्य दासोस्म्यहम् ।
मनोजवं मारुततुल्यवेगम् । रामे िच लयः सदा भवतु मे भो राम मामु र ॥ ३७॥
िजतेिन्दर्यं बुि मतां विर म् । राम रामेित रामेित रमे रामे मनोरमे ।
वातात्मजं वानरयूथमुख्यम् । सहसर्नाम त ल्ु यं रामनाम वरानने ॥ ३८॥
शर्ीरामदूतं शरणं पर्प े ॥ ३३॥ इित शर्ीबुधकौिशकिवरिचतं शर्ीरामरक्षास्तोतर्ं
सम्पूणर्म् ॥
कू जंतं राम रामेित मधुरं मधुराक्षरम् ।
आरु किवताशाखां वंदे वाल्मीिककोिकलम् ॥ ३४॥
॥ शर्ीसीतारामचंदर्ापर्णमस्तु ॥


होरा र म ज्योितष के होरा शा पे रची एक तीसरे अध्याय म भाव की आवश्यकता व उनका

अनुपम रचना है। इसके रचेयता का नाम बलभदर् है जो की आनयन, भावस्थ गर्ह का फल, िहल्लाजातकोक्त साविध
कान्यकु ब्ज के िनवासी थे। होरार म के आलावा बलभदर् ने भावफल, िवशेष फल ज्ञान के िलये संकेत कौमुदी म किथत
"हायन र " नामक गर्न्थ की भी रचना की है जो वषर्फल पे गर्ह भाव चे ा का िवचार. शयनािद अवस्था का ज्ञान,
आधािरत है। होरार म गर्न्थ का रचना काल िवकर्म सवन्त स म, पंचम, दशम भाव म गर्ह की अवस्था िवशेष का
१७१० (इ. स. १६५३ ) बताया गया है। होरा र म की फल, शयनािद अवस्था म सूयार्िद गर्ह का फल, बारह
िवशेषता ये है की एक अनेक उत्कृ गर्न्थ के संकलन से बनी रािशय म िस्थत सूयार्िद गर्ह फल व उन पर गर्ह के फल
है। इसे एक अि तीय कोश गर्न्थ के रूप म संगर्ह कर सकते का वणर्न है ।
है। इस गर्न्थ म होरा शा के सभी िवषय का पराशर,
वराहिमिहर, कल्याण वमार् (सारावली), यवन इ. के साथ
ही नारद, गगर्, विश , सूयर्, समुदर्, कश्यप इ. (िजनकी कोई
भी रचना आज उपलब्ध नह है।) महिषय के वचन का
आधार ले कर स्प ीकरण िदया गया है। इस महान काय
गर्न्थ म अपर्कािशत गर्ंथ के ोक अिधक पर्ा होते है। इस
गर्न्थ म संज्ञा से लेकर योग तक पर्त्येक बात का िनणर्य
गर्न्थान्तर के वाक्य से िकया है। इससे गर्ंथकार का पर्खर
पािण्डत्य ोितत होता है।
इसम कु ल दस अध्याय है।
पर्थम अध्याय म इस शा के पठन पाठन के अिधकारी

का िनणर्य, भाग्य व पुरुषाथर् का वणर्न, अनेक रीित से रािश
व गर्ह की संज्ञा, स्वरुप व बलाबल िववेचन के अनन्तर
उनके फल साथही िनषेक (अधान) व जन्म के समय िविवध
योग का अनेक गर्न्थ के आधार पर कथन है ।
दूसरे अध्याय म जन्म के समय िनिष काल का

ज्ञान करके उन अशुभ समय की अथार्त अभुक्त मूलािद की
शािन्त का िवस्तृत वणर्न है । इसके बाद होडा चकर् व उसम
अिभिजत गणना का िवचार, जातकाभरण के आधार पर
जन्मपतर्ी िलखने का कर्म, ६० पर्भवािद संवत्सर के फल,
पंचाग फल जैसे जन्म ितथी-योग आिद का िवस्तृत फल चौथे अध्याय म रािशस्थ गर्ह के तथा सूयार्िद गर्ह
कथन, षडवगर् गणािद के फल तथा िडम्भचकर् का ज्ञान के होरािद म हो उनका फल और िमतर्ािद बल से युक्त व
करके उसको फल का जातकाभरण के आधार पर िववेचन हीन सूयार्िद गर्ह का फल, िमतर्, नीचािद म िस्थत गर्ह के
है। फल का पर्ितपादन है ।


पाँचव अध्याय म िविवध पर्कार के अिर का आठव अध्याय म - पर्थम १२ रािशय म चन्दर् का
िववेचन व आयु योग, िपता, माता को क देने वाले योग तथा चन्दर्मा से बारह भाव म गर्ह का फल विणत है ।
पुन: सुनफािद योग व उनके फल-सूयर् से के न्दर्ािद म चन्दर्
का वणर्न, िपता, माता व जातक के अिर िवनाश योग,
फल-वेिशवािश-उभयचारी योग-पर्वज्या िवचार, स-फल
िविवध राजयोग, पंचमहापुरुष योग, छाया व तत्त्व के
अ कवगर्-सवर्तोभदर्चकर्-सूयर्कालानल व चन्दर्कालानल चकर्
फल, पंचमहापुरुष योग के फल और गर्ह की रिश्मय का का फल के साथ िववेचन है ।
ज्ञान तथा फल का वणर्न है ।
नव अध्याय म - िपण्डािद आयु िचन्ता, दशािर

छठा अध्याय - इसम नाभस योग के अितिरक्त िवचार-िवशेषता के साथ गर्ह की दशा का फल तथा
सपर्, िककर, कृ श्यािद शयनी, जांगलािद, नगर व होलािद, महादशाफल एवं गर्ह की पर्ाणान्त दशा का फल - लग्नािद
चतु कर् व ध्वजो मािद, गृह पुच्छािद, सुख, दिरदर्, १२ भाव म २,३,४,५,६,७ गर्ह की युित का फल उपलब्ध
रोगोत्पि , कु , अंगच्छेद, पक्षाघात, वर्ण दोष, मुख दुगर्न्ध है ।
तथा ापािरक फल िवकर्य, व िवकर्य, अ िवकर्य,
पशुमिणिवकर्य, कारुक, ऊणार्िदकमर्, श वीणाका ािद
कमर्, चमर्बालकमर् - व रं जन-घटकमर्-िचतर्ािदक-
दसव अध्याय म - ीजातक अथार्त ी जन्मांग
के शुभाशुभ योग-ितर्शांश फल - सातव भाव म स्वराशी-
वा वादन-भैषज्यसूतकािद कमर् तथा िभक्षुक योग का
स्वनवमांश म िस्थत सूयार्िद गर्ह का फल - िविवध
वणर्न है।
जातकोक्त योग का, स-फल िडम्भचकर्-लग्नस्थ रािश फल,
नक्षतर् फल, १२ भाव म सूयार्िद गर्ह के फल और ी
कु ण्डली म राजयोग का वणर्न िकया गया है ।
सातव अध्याय म - बारह भाव के फल का
िववेचन है । इसम िवशेषता यह है िक बारह भाव म गर्ह
को १२ पर्कार की िस्थित वश अथार्त उच्च नीचािद म गर्ह के मेरी दृ ी म यह गर्न्थ अत्यु म पर्ितत होता है।
क्य िक इसम अनेक बात ऐसी है जो िक अन्य गर्न्थो म नही
रहने पर जो फल होता है, उसको िवचार कश्यप मुिन के
है। होरार म्, सिह म अनेक जातक के गर्न्थ को समझकर
वचन से उपलब्ध है ।
बनाया गया यह एक जातक कोश ही है।


॥ शर्ीहनुम ाण्डवस्तोतर्म् ॥
वन्दे िसन्दूरवणार्भं लोिहताम्बरभूिषतम् ।

रक्ताङ्गरागशोभा ं शोणापुच्छं कपी रम्॥
भजे समीरनन्दनं, सुभक्तिच र नं, िदनेशरूपभक्षकं , समस्तभक्तरक्षकम् ।
सुकण्ठकायर्साधकं , िवपक्षपक्षबाधकं , समुदर्पारगािमनं, नमािम िस कािमनम् ॥ १॥
सुशिङ्कतं सुकण्ठभुक्तवान् िह यो िहतं वचस्त्वमाशु धैय्यर्माशर्यातर् वो भयं कदािप न ।
इित प्लवङ्गनाथभािषतं िनशम्य वानराऽिधनाथ आप शं तदा, स रामदूत आशर्यः ॥ २॥
सुदीघर्बाहुलोचनेन, पुच्छगुच्छशोिभना, भुज येन सोदर िनजांसयुग्ममािस्थतौ ।
कृ तौ िह कोसलािधपौ, कपीशराजसि धौ, िवदहजेशल मणौ, स मे िशवं करोत्वरम् ॥ ३॥
सुशब्दशा पारगं, िवलोक्य रामचन्दर्माः, कपीश नाथसेवकं , समस्तनीितमागर्गम् ।
पर्शस्य ल मणं पर्ित, पर्लम्बबाहुभूिषतः कपीन्दर्सख्यमाकरोत्, स्वकायर्साधकः पर्भुः ॥ ४॥
पर्चण्डवेगधािरणं, नगेन्दर्गवर्हािरणं, फणीशमातृगवर्हृद्दृशास्यवासनाशकृ त् ।
िवभीषणेन सख्यकृ ि देह जािततापहृत्, सुकण्ठकायर्साधकं , नमािम यातुधतकम् ॥ ५॥
नमािम पुष्पमौिलनं, सुवणर्वणर्धािरणं गदायुधेन भूिषतं, िकरीटकु ण्डलािन्वतम् ।
सुपुच्छगुच्छतुच्छलंकदाहकं सुनायकं िवपक्षपक्षराक्षसेन्दर्-सवर्वंशनाशकम् ॥ ६॥
रघू मस्य सेवकं नमािम ल मणिपर्यं िदनेशवंशभूषणस्य मुदर्ीकापर्दशर्कम् ।
िवदेहजाितशोकतापहािरणम् पर्हािरणम् सुसू मरूपधािरणं नमािम दीघर्रूिपणम् ॥ ७॥
नभस्वदात्मजेन भास्वता त्वया कृ ता महासहा यता यया योिहतं भूत्स्वकृ त्यतः ।
सुकण्ठ आप तारकां रघू मो िवदेहजां िनपात्य वािलनं पर्भुस्ततो दशाननं खलम् ॥ ८॥
इमं स्तवं कु जेऽिह्न यः पठे त्सुचेतसा नरः
कपीशनाथसेवको भुनिक्तसवर्सम्पदः ।
प्लवङ्गराजसत्कृ पाकताक्षभाजनस्सदा
न शतर्ुतो भयं भवेत्कदािप तस्य नुिस्त्वह ॥ ९॥
नेतर्ाङ्गनन्दधरणीवत्सरे ऽनङ्गवासरे ।
लोके राख्यभ ेन हनुम ाण्डवं कृ तम् ॥ १०॥
इित शर्ी हनुम ाण्डव स्तोतर्म्॥


003 Jyotish Jagat March 2018-1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

003 Jyotish Jagat March 2018-1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

वषर्-१, अंक-३, माचर् २०१८

॥ वेदस्य िनमर्लं चक्षुज्योित:शा मनु मम् ॥

|| िहदी - मराठी की पहली इ- पितर्का ||

वस्तु पर्कार - मयमतं

गुढी पडावा - समज आिण गैरसमज स्वर शा - पिरचय

वािल्मकी रामायणाचे आकलन

शून्य आिण अक्कलशून्य

रामायण आिण अिग्निद

|| मराठी-िहदी मधील पिहले इ- मािसक *िहदी-मराठी की पहली इ- पितर्का ||

वषर् -१ अंक -३ माचर् २०१८

शर्ीराम जन्मवर्त माहात्म्य 09

वािल्मकी रामायणाचे आकलन 27

भारतीय त्योहार का यह िनयम है जो िविधयाँ इन न चािभघातािभहतं गातर्मभ्यङ्गसेिवन: ।

रोगोत्पि के िवषय म यह बात ध्यान म रखने की है िक ं ोच: पादाभ्यङ्गेच पादयो: ॥

उनम से चमर्-सम्बन्धी िवकार ओ िनवृतत

िलखा है - करनेवाला हो जाता है । यत: सबसे अिधक वायु स्पशिन्दर्य

गुढी पाडवा - समज आिण गैरसमज

िशवाजी महाराजंच्या ितथीनुसार जयंतीला िवरोध शब्द इसवी सनाच्या १३ ा, १४ ा शतकापासून

संत तुकाराम महाराजांनी आपल्या अभंगातून िकमान

शर्ीकृ ष्णाच्या जन्मानंतर गोकु ळात हष ल्हास पसरला

गोकु ळीच्या सुखा | अंतपार नाही लेखा ॥

गुिढया तोरणे | किरती कथा गाती गाणे ॥ २८३९.१-४ ॥

संत तुकाराम महाराजांनीच आणखी एकदा म्हटलेले आहे,

रोमांच गुिढयाडोलिवती अंग | भावबळ खेळिवती स ग रे |

कृ ष्णाने कािलयामदर्न के ल्यानंतर त्याच्या िमतर्ांना

२) मरा ांच्या इितहासाची साधने खंड २० (जुना खंड) संदभर्ः

महिष अगस्तय ने कहा - हे सु ी ण ! सब अनु ान है । सब वर्त की िसि के िलए इस रामनवमी का वर्त

सुती ण ऋिष ने कहा - हे मुने ! शर्ीराम की पर्ितमा के

अगस्त्य जी ने कहा - एक पल भर (४ तोले) सोने

बर्ा ण कोो पर्ितमा सिहत उस कु म्भ का दान

वाणी औरर देह के अनेक पर्कार

जाता है । रामनवमी के िदन

नाश होताा है, दशर्न से सब ह ह, नमस्कर से

हे मुिन ! काितक की पूिणमा म स्कन्द

करने से जो फल पर्ा होत

पर्ा होताा है । कु रुक्षेतर्, भृगुक्षेतर्, ारका और

होता है । कु रुक्षेतर् म करोड

देने का जोो फल होता है, वह

है । काशी,, पर्याग और गंगा

यातर्ा म जो फल पर्ा होत

नमस्कार, चाहे तो इसकी िलक शेअर कर सकते है। लेख खुद

* शतर् और िनयम - हमारे पास भेजे गये लेख

नराणां चानपत्यत्वं द पुतर्ािदलक्षणम् ॥

॥ शर्ी गणेशाय नम: ॥

गुरुनाथं नमस्कृ त्य गुरुनाथं पर्णम्य च ॥ पुतर्स्थानगते पापे तदीशे नीचसंिस्थते ॥

शंकरं िवष्णुमभ्यच्यर् संपज्ू य च नवगर्हान् ॥

पंचमांत मकर रािशच्या मध्यभाग गुरु असेल तर त्यास

*(पंचमांत मेष अगर िसह राशी संतित कमी दशर्िवतात व

शुभदृ युते वािप सुताि च िविनिदशेत् ॥२३॥

मुनयो वदंित सुतकन्यका वदेत् ॥२४॥ समजावा.

पंचमेश, गुरु, मंगळ व रिव हे सवर् पुरुषनवमांशी असल्यास

Enquiry for Distributorship - +917350866748

Horoscope... believe it or not...??? (part-2)

canvas of their mind. They expect the

रामायणातील अिग्निद आिण सीतात्याग

डॉ. कँ िमल बुल्के बेल्जीयन कॅ थिलक िमशनरी.

मूळच्या यु कांडात अिग्निद ाची भर घालण्यात आली

(इस अध्याय म वास्तु शब्द से आशय, उसके पर्कार, भूिम की

उक्त सबी पर्ासादािद वास्तु की आशर्य स्थली भूिम ही म मि िलका का ं प रं फलकासनम् ।

गन्ध, रस, आकार, िदशा, शब्द, स्पशर् आिद की दृि से

इस पर्सङ्ग म भूिम वणार्नस

पूवर्िदशा म अवनत और िवस्तािरत और िजस भूिम पर एवं पर्ोक्तो वस्तुभद

षडंशेनािधकायामं पीतमम्लरसािन्वतम् । इस पर्कार बर्ा ण, क्षितर्य, वैश्य और शूदर् के िलए शुभ के