Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

1. UVOD
Tema ovog seminarskog rada je «Zaštita životne sredine u mom okruženju
Na lokalitetu – opštine Subotica«. Materijal koji je obrađen se odnosi na područje opštine
Subotica. Seminarski rad je rađen iz predmeta Zaštita životne sredine koji se sluša na II godini,
na Rudarsko-geološkom fakultetu, za studijske module: rudarsko inženjerstvo, inženjerstvo nafte
i gasa, inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na radu.
Do potrebnih podataka došlo se pretraživanjem interneta, nekih novinskih članaka o
zaštiti životne sredine, zakona i podzakonskih akata Republike Srbije..
Seminarski rad sadrži: geografski položaj opštine Subotica, moguće izvore zagađivanja
zemljišta, vode i vazduha, načine zbrinjavanja otpada, zakonsku regulativu koja se odnosi na
očuvanje životne sredine, kao i zaključna razmatranja o poboljšanju kvaliteta životne sredine u
mom gradu.

2. GEOGRAFSKI POLOŽAJ ISTRAŽIVANOG PODRUČJA

Subotica (mađ. Szabadka) je najseverniji grad u Republici Srbiji, drugi po broju

stanovnika u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini. Po popisu iz 2002. godine ima 99.471 stanovnika.
Nalazi se na 10 km udaljenosti od granice Srbije sa Mađarskom, na severnoj širini od 46°5'55" i
istočnoj dužini od 19°39'47". Grad je smešten u Panonskoj niziji koji ima dugu tradiciju i bogato
kulturno nasleđe [1].

Slika br. 1. Grad Subotica sa okolnim naseljenim mestima

Danas grad sa okolnim opštinama ima oko 150.000 stanovnika: Mađara, Hrvata,
Bunjevaca, Srba i drugih naroda. Oko grada je podignuto 18 većih naselja: Bajmok, Bački
Vinogradi, Bačko Dušanovo, Bikovo, Višnjevac, Gornji Tavankut, Donji Tavankut, Đurđin,

1
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Kelebija, Ljutovo, Mala Bosna, Mišićevo, Novi Žednik, Palić, Stari Žednik, Hajdukovo,
Čantavir i Šupljak [2].
Subotica je zahvaljujući svom geografskom položaju, tokom vremena postala
najznačajniji administrativnoupravni, industrijski, trgovački, saobraćajni i kulturni centar u
Severnoj Bačkoj, a obližnje Palićko jezero je čini i turističko-rekreativnim centrom šireg
područja. U blizini grada je i priključak na autoput E-75 koji Suboticu povezuje sa Mađarskom
na severu i Južnom Evropom preko Beograda na jugu.

3. IZVORI ZAGAĐIVANJA ŽIVOTNE SREDINE

Industrijski razvoj Subotice, koji je pun zamah dobio u drugoj polovini 19. i početkom
20. veka, a nastavljen i u kasnijem periodu, dovodi do niza promena, od kojih su najuočljivije
one u sferi socijalnih odnosa ali i brze izmene urbanističke slike grada. Paralelno sa tim
procesima, jačaju i uticaji kojima se menja prirodno okruženje. Sa napretkom proizvodnje, u
prvom redu fabričke, industrijske, javljaće se sve veći broj negativnih posledica u prirodi[1].
Osavremenjavanje opštine kroz aktivnosti održivog (usklađenog i uravnoteženog) razvoja
zagovara novi odnos prema životnoj sredini: sprečavanje uzroka zagađenja i degradacije. To
podrazumeva čuvanje i štednju mineralnih i drugih prirodnih resursa zemljišta, šuma,
biodiverziteta, vodnog bogatstva i ostalih ekoloških faktora od kojih zavisi održivost ekosistema
u celini.

3.1. Zagađenje zemljišta

Stanje plodnog zemljišta je nezadovoljavajuće. Poslednjih decenija smanjuje se količina

humusa, a razlog je intenzivna poljoprivredna proizvodnja, nepravilna agrotehnika, nerazvijeno
stočarstvo pa samim tim i nepravilan plodored, zatim debalans makro i mikroelemenata i deficit
organskih dubriva[3].
Na stanje plodnog zemljišta nepovoljno uticu mnogi faktori od kojih medu najvažnije
ubrajamo i sledeće:
1. Uticaj raznih erozija (vetra, vode, sunca)
2. Uticaj industrijskih zagađivača («Zorka» i «Azotara»)
3. Uticaj mineralnih dubriva
4. Uticaj pesticida, prazne ambalaže
5. Nedostatak vetrozaštitnih pojaseva
6. Zagadivanje zemljišta ilegalnim odlaganjem otpada
8. Upotreba mulja iz prečistača, može biti izvor zaraze od zaraznih bolesti i teških metala
9. Uticaj saobraćaja na plodno zemljište pored autoputa i frekventnih puteva, putem izduvnih
gasova
10. Uticaj postrojenja za proizvodnju topl. energije koja za gorivo koriste ugalj ili naftne derivate
(toplane, kotlovi i razne peći za grejanje).
Analizom divljih deponija na osamdesetak mesta u Opštini ustanovljeno je da nepovoljno
utiču na plodnost zemljišta i predstavljaju izvor zaraze. Upotreba većih količina fosfornih
dubriva predstavlja opasnost zbog mogućnosti unošenja teških metala (kadmijum) u plodno
zemljište. Naime, fosfati koji se koriste za izradu veštačkih fosforni dubriva sadrže kadmijum,
koji biljke usvajaju, preko njih životinje i tako dolaze u ljudski organizam, gde može izazvati
teška oboljenja.

2
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Pesticidi, razni rastvarači i ambalaže koji se koriste za čuvanje i transport su veoma

opasne materije koje mogu imati nepovoljan uticaj na plodnost zemljišta. Pesticidi, a naročito
insekticidi i herbicidi, nakon njihove primene drastično smanjuju njihovu brojnost. Regeneracija
traje duži vremenski period, pa se stvaranje hranjivih materija smanjuje, a samim tim i plodnost
zemljišta. Sve te hemijske materije ispiranjem se infiltriraju u donje slojeve, čak do vodonosnih
slojeva iz kojih se snadbevaju akumulacije za pijaću vodu[3].
Poseban problem je istorijsko zagađenje zemljišta i podzemnih voda u okolini fabrike
Zorka. Objekat se prostire na 55 hektara i utvrđeno je da postoje lokacije gde je došlo do
značajnijeg zagađenja podzemnih voda i zemljišta. Radioaktivnog otpada nema, ali poseban
problem je opasan otpad. Najveći sadašnji zagađivači su pirit, fosforgips, otpad mineralnih
đubriva i drugo[2].

Slika br. 2. Zagađeno zemljište u okolini stare fabrike Zorka

3.2. Zagađenje vazduha

Kvalitet vazduha se na teritoriji Subotice prati od 1996 god, kada je donesena odluka o
dugoročnom programu ispitivanja zagađenosti vazduha. Programom su odredena merna mesta
metodologijom geometrijskog raspoređivanja. U nedostatku katastra zagađivača, lokaliteti su
odabrani na osnovu raspoloživih podataka, uzimajući u obzir raspored i vrstu zagadivanja,
gustinu naseljenosti, specifičnosti terena i meteorološke uslove. Istovremeno, u okviru
mogućnosti, vodilo se računa o tome da i najosetljiviji akceptori budu obuhvaćeni[4].
Vazduh se uzorkuje svakodnevno. SO2, čađ i NO2 se određuju iz 24-očasovnih uzoraka,
a prizemni ozon iz osmočasovnih uzoraka. Taložne materije (aerosedimenti) se ispituju iz
mesečnih uzoraka (30±2 dana).
Tabela br. 1. Lokaliteti mernih stanica i parametri ispitivanja

3
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Učestalost i način uzorkovanja, analitičke metode odredivanja pojedinih parametara kao i

statistička obrada podataka u svemu su uskladeni sa Pravilnikom o graničnim vrednostima,
metodama merenja imisije, kriterijumima za uspostavljanje mernih mesta i evidenciji podataka
(«Službeni glasnik RS» 54/92).

Slika br. 3. Prosečne godišnje koncentracije i petogodišnji prosek SO2, čađi i NO2 u Subotici

U cilju što objektivnije procene stanja i rizika, pored analize rezultata ispitivanja
neophodno je ukazati i na neke posebne uslove rada i življenja koja su karakterisala posmatrani
period, a bitno su uticali na kvalitet vazduha Subotice:
 Industrija grada, a posebno najveći zagađivači, u proteklom periodu radili su sa
prekidima i sa smanjenim kapacitetom («Zorka», «Azotara», «29. novembar» itd.)
 Lokalni i tranzitni saobraćaj imao je slične karakteristike, uz zastarevanje voznog
parka i uz korišćenje goriva promenljivog kvaliteta.
 Javne zelene površine i saobraćajnice nisu bile održavane u dovoljnoj meri.

3.3.Zagađenje vodenih resursa

3.3.1.Zagađenje površinskih voda

Tekuće vode čine potoci: Krivaja, Cik i Kireš. Zajednička karakteristika ovih voda je da
se napajaju atmosferskim vodama, putem oticaja ili infiltracijom sa okolnih terena. Shodno tome,
njihov režim voda u zavisnosti je od meteoroloških uslova na slivnom području. Radi se o
malovodnim vodotocima, sa pretežno povremenim napajanjem voda.
Bajmočki krak Krivaje odvodi otpadne vode iz šire okoline Bajmoka, uključujući i
otpadne vode naselja i privrednih objekata. Tavankutskim krakom odvode se meliorativne vode
okolnog područja, ali kod Tavankuta postoji i upuštanje industrijskih otpadnih voda u ovaj krak.
Na ovom kraku, uzvodno od Mišićeva, izgradena je akumulacija. Ona služi za obezbedenje vode
u nizvodnom delu potoka u sušnom periodu, uglavnom za potrebe navodnjavanja.
Stajaće vode čine dva prirodna jezera, Palic i Ludaš, kao i akumulacija na vodotoku
Krivaje. Jezero Palić zauzima površinu od oko 500 ha. Korito jezera je branama podeljeno na
četri fizičke celine (sektori I, II, III i IV) medu kojima je nivo regulisan ustavama. Sektor I se
sastoji od tri lagune, koje zajedno sa centralnim postrojenjem čini sistem za prečišćavanje

4
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

otpadnih voda grada Subotice. Jezero Ludaš zauzima površinu od oko 300 ha. Voda u jezeru je
obezbeđena viškom vode sa slivnog područja jezera Palić, povremenim tokovima voda iz potoka
Kireš i infiltracionim vodama sa okolnog terena. U kanal Palić - Ludaš upušta se značajna
količina upotrebljenih voda iz naselja Palić (komunalne i industrijske otpadne vode) [4].

3.3.2.Zagađenje podzemnih voda

Za potrebe snabdevanja vodom naselja u Opštini Subotica koriste se isključivo podzemne
vode. U pogledu kvaliteta ovih voda smatra se da su one uslovno veoma kvalitetne, jer se
jednostavnim postupcima mogu dovesti na zakonom propisan kvalitet vode za piće. Od supstanci
koje ne zadovoljavaju propise ističu se gvožde, amonijak i arsen. Sastav je relativno konstantan
što se objašnjava karakterom toka podzemnih voda od mesta prihranjivanja do mesta
ekploatacije. Na odredenim lokalitetima uočene su spore tendencije pogoršanja stanja po
pojedinim kritičnim parametrima zbog prekomerne eksploatacije, odnosno slabe vodorazmene.
Na odredenim delovima terena se u peskovitim eolskim i lesnim sedimentima formira
tzv. prva izdan koja direktno »komunicira« sa površinom terena te je vodni režim ovih resursa
ograničen klimatskim faktorima. Zbog antropoloških uticaja dolazi do značajnog pogoršanja
kvaliteta ovih voda. Zbog ograničene izdašnosti i velike zagađenosti ova izdan se ne koristi za
instiutucionalno vodosnabdevanje naselja. Od kritičnih supstanci ističu se gvožde, mangan,
utrošak KMnO4 (kalijumpermanganat), amonijak, nitriti, nitrati, rastvorene ukupne soli,
organske materije... Koncentracije pojedinih elemenata su tokom vremena promenljive. Ovo se
objašnjavanja brzim karakterom vodorazmene i antropološkim uticajima[4].

3.3.3.Stanje otpadnih voda

Prikaz stanja je zasnovan na analizama iz proteklog 20-ogodišnjeg perioda. Praćenje

kvaliteta voda u Subotici obavljaju laboratorije Zavoda za zaštitu zdravlja, Javno komunalno
preduzeće »Vodovod i kanalizacija« i laboratorija HI »Klotild 1904«. U laboratoriji JKP
»Vodovod i kanalizacija« kontroliše se rad Uredaja za precišcavanje otpadnih voda kroz
analiziranje voda u svim fazama prečišćavanja. Osim toga, ispituje se i kvalitet industrijskih i
komunalnih otpadnih voda, njihov uticaj na rad prečišćivača, kao i uticaj na kvalitet
vodoprijemnika[3].
Prema Odluci o javnoj kanalizaciji SO Subotica (»Službeni list SO Subotica« br. 13/90,
39/2001), u javnu kanalizaciju zabranjeno je upuštanje upotrebljenih voda koja sadrže:
- taloživih materija u koncentracijama većim od 100 mg/l,
- neorganske rastvorljive soli u koncentracijama većim od 500 mg/l,
- masti životinjskog ili biljnog porekla u koncentracijama većim od 30 mg/l,
- mineralna ulja u koncentracijama većim od 10 mg/l,
- deterdžente u koncentracijama većim od 4 mg/l,
- fosfora u koncentracijama vecim od 12 mg/l i
- ukupnog azota u koncentracijama većim od 50 mg/l.
Dosadašnja ispitivanja su pokazala da kvalitet otpadnih voda ni jednog kontrolisanog
industrijskog zagadivaca ne ispunjava Odlukom propisane uslove o upuštanja otpadnih voda u
gradsku kanalizaciju.
Sledeća lista je sastavljena na osnovu prosečne koncentracije zagađenja proteklih godina
i redosled odgovara svojevrsnoj rang - listi zagađivača:

5
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

niska pH vrednost («Zorka», «Mlekara», «Skrobara», «Garled»)

visoka pH vrednost («Subotičanka», «Mlekara», «Mladost»)

visoko organsko opterećenje («Skrobara», «Mlekara», «Garled»),

masti i ulja («Subotičanka», «Garled», «Mlekara», «Slavica»,
«Bratstvo»),
taložne materije («Skrobara», «Autooprema», «Slavica»)

neorganske rastvorljive soli («Mladost», «Garled», «Mlekara», «Zorka»)

ukupni azot («Skrobara», «Mlekara», «Subotičanka»)

ukupni fosfor («Skrobara», «Subotičanka», «Mlekara», «Zorka»)

AA deterdženti («Livnica», «Slavica», «Garled», «Mladost»)

fluoridi («Zorka»)

teški metali («Garled», «Sigma», «Livnica»).

Otpadne vode Kožare «Garled» predstavljaju veliki problem jer zbog svog sastava često
ugrožavaju proces precišcavanja otpadnih voda na gradskom uredaju. Incidentne situacije nastaju
usled nekontrolisanog ispuštanja otpadnih voda sa visokim sadržajem organskih materija i
deterdženata, koje doprinose formiranju stabilne pene na gradskom postrojenju. Pored toga, na
biološki proces prečišcavanja negativno utiču i iskorišćene štavne vode sa visokim sadržajem
hroma.
Otpadne vode «Fidelinkine» Radne jedinice «Skrobara» su opterećene izuzetno visokim
količinama taložnih i organskih materija, kao i jedinjenjima azota i fosfora. Svi kontrolisani
parametri višestruko prelaze maksimalno dozvoljene koncentracije zagađenja. Otrovne materije:
Pored teških metala (olovo, kadmijum, živa, hrom, cink, nikal, bakar i drugi) u otrovne materije
pripadaju i fluoridi i cijanidi. Fluoride, koji potiču iz fosfata (sirovine za proizvodnju hemijsko
sintetizovanih đubriva) ispušta Hemijska industrija «Zorka», dok se cijanidi mogu naći u
otpadnim vodama pogona galvanizacije «Livnice», «Aurometala» itd.

3.4. Komunalna buka

Evropska unija označava buku kao jedan od vodećih ekoloških problema današnjice.
Komunalna buka je svaki neželjeni zvuk, emitovan iz izvora u životnoj sredini. Buka je čujna
akustička energija koja može poticati iz različitih izvora (saobraćaj, industrija, građevinski i javni
radovi, rekreacija, sport i zabava, itd.).
Prema podacima EU, oko 40% populacije je izloženo nivou buke većem od 55 dB(A), što
je gornja granica za čisto stambena područja, preko 20% stanovništva je izloženo nivou buke
iznad 65 dB(A), što je gornja granica za gradski centar, trgovačku, administrativno-upravnu zonu
sa stanovima, zonu duž autoputeva, magistralnih i gradskih saobraćajnica, dok je više od 30%
evropske populacije izloženo nivou buke preko 55 dB(A) noću, što izaziva ometanje
spavanja[5].
Objektivni kriterijumi izlaganja buci su zvučni pritisak, nivo zvuka, frekvenca, dužina
izloženosti, trajanje i promeljivost zvuka, a od neauditivnih faktora to su period dana, period
godine i prethodna iskustva u vezi sa bukom.

6
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Kontrola nivoa komunalne buke u gradskoj sredini zahteva kontinualno praćenje stanja
nivoa buke u cilju otkrivanja najugroženijih delova grada, procenu broja ugroženih ljudi i
mogućnosti redukovanja nivoa akustičkog opterećenja u životoj sredini. Kontrola nivoa
komunalne buke u gradskoj sredini zahteva kontinualno praćenje stanja nivoa buke u cilju
otkrivanja najugroženijih delova grada, procenu broja ugroženih ljudi i mogućnosti redukovanja
nivoa akustičkog opterećenja u životoj sredini.
Merenje komunalne buke u oba ciklusa obuhvatilo je deset mernih mesta na raskrsnicama
ulica u stambenoj zoni (maksimalni dozvoljeni nivo buke danju je 55 dB, a noću 45 dB).
Merenja su obavljena na rastojanju od četiri metra od ivice osa raskrsnica navedenih ulica i na
visini instrumenta od 1,5 metra. Na svim mernim mestima procedura merenja nivoa buke ima za
cilj određivanje ekvivalentnog nivoa buke za 15-minutni period merenja, maksimuma,
minimuma, procentnih nivoa, kao i brojanje vozila u tom periodu[5].

Slika br. 4. Merna mesta za merenje buke

4. ZBRINJAVANJE KOMUNALNOG OTPADA

Najveći problem su komunalni i industrijski otpad. Proizvođači otpada koji stvaraju

komercijalni otpad (otpad koji nastaje u objektima privrednih subjekata, institucijama i drugim
organizacijama, koje se u celini ili delimično bave trgovinom, uslugama, kancelarijskim
poslovima, sportom, rekreacijom ili zabavom, osim otpada iz domaćinstva i industrijskog
otpada) u obavezi su da upravljaju ovim otpadom u skladu sa Zakonom. Ovako sakupljen otpad
odlaže se u odgovarajuće kontejnere o kojima se stara JKP „Čistoća i zelenilo”, odnosno
ovlašćeni operateri kojima je izdata dozvola u skladu sa propisima[6].

7
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Slika br. 5. Tipski kontejneri na zelenim ostrvima za razdvajanje papira, plastike i stakla

1.1. Deponovanje otpada

Deponija otpadnih materija grada Subotice locirana je na degradiranom zemljištu bivšeg
močvarnog korita aleksandrovacke bare. Površina ukupnog prostora iznosi oko 35 ha, od čega se
danas eksploatiše oko 16 hektara. Globalna ocena u našem slucaju ukazuje na neadekvatan izbor
lokacije postojeće deponije. Zbog neposredne blizine naselja, Bolnice, Gradskog stadiona,
železnicke pruge Subotica-Beograd i odredenih privrednih objekata naročito iz oblasti
prehrambene industrije.
Od samog početka eksploatacija deponije ne odvija se po projektnim zahtevima, a to se
naročito odnosi na:
- neizgrađen sistem evakuacije i korišćenja biogasa;
- nije na odgovarajući način rešena problematika ocednih i atmosferskih voda;
- ne sprovodi se praćenje eventualnih zagadenja tla i podzemnih voda;
- nije uradeno ograđivanje deponije;
- ne sprovodi se u potpunosti pokrivanje inertnim materijalom, što pruža mogućnost
širenja neprijatnih mirisa, namnožavanja insekata i glodara;
- usled nedostatka kompaktora ne obezbeđuje se neophodna nabijenost deponije na
željeni nivo (blizu 1 t/m3).
Subotička deponija se u suštini ne razlikuje od drugih deponija na teritoriji Srbije i
izvesno je da ona ne može zadovoljiti kriterijume sanitarne deponije, već je to zapravo danas
kontrolisano smetilište.

Slika br. 6. Deponija Aleksandrovačka bara(levo) [5]

Slika br. 7. Postavljeni degazacioni bunari na telu deponije(desno) [5]

8
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Prema podacima JKP «Čistoća i zelenilo» na teritoriji Opštine Subotica je registrovano

oko 80 stalnih i 30-ak povremenih lokacija divljih deponija otpada. Prvi prioritet se odnosi na 31
divlju deponiju sa preko 3.000 m3 otpadaka, a drugi prioritet sa preko 6.300 m3 (navedeni
prioriteti odreduju prednosti u saniranju). Divlje deponije najcešce nastaju pored putnih i
železnickih prilaza naseljenim mestima, kao i u obodnim šumama grada i skoro uvek u starim
majdanima peska koji su van eksploatacije. Većinu deponovanog otpada čini takozvani kućni
otpad, oko 60%, dok ostali deo pripada kabastom otpadu, koji se sastoji od kućnih aparata,
delova nameštaja, olupina vozila i gradevinskog šuta. Retko, ali na deponijama se mogu naći i
tela uginulih životinja, kao i hemijska sredstva za zaštitu u poljoprivredi kojima je istekao rok
trajanja[4].

Slika br. 8. Divlja deponija u Kelebiji (levo), čišćenje deponije u Novom Žedniku(desno)
Na osnovu potpisanog Sporazuma o saradnji opština u vezi sa formiranjem regiona za
upravljanje cvrstim komunalnim otpadom Grad Subotica i opštine Senta, Kanjiža, Čoka, Mali
Idoš i Bačka Topola su se usaglasile da ćce u cilju zaštite zdravlja stanovništva, oćuvanja životne
sredine i zaštite voda i zemljišta, kao i kvaliteta vazduha zajednicki izgraditi savremeni
regionalni sistem za upravljanje otpadom.
Regionalni sistem za upravljanje otpadom čine:sanitarna deponija, pogon za
razvrstavanje otpada, kompostana, transfer stanice (Subotica, Senta, Kanjiža, B. Topola),
sabirni centri za kabasti otpad i posebne tokove otpada.

1.2. Ponovna upotreba i reciklaža otpada

Značajni koraci u postupku separatnog prikupljanja otpada učinjeni su u naseljenom
mestu Subotica kroz akciju „Ocistimo Srbiju”. Pokrajinski sekretarijat za zaštitu životne sredine i
održivi razvoj je za JKP „Čistoća i zelenilo” i d.o.o. „Regionalna deponija” u ovoj akciji
obezbedio 140 žicanih kontejnera zapremine 1,1 m3(slika br. 7). Kontejneri su postavljeni na
lokacijama odredenim prema dosadašnjem iskustvu prikupljanja otpada na teritoriji grada[7].

a) b)
Slika br. 9. a)Razvrstavanje i b) tretman otpada unutar kompleksa gradske deponije

9
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

Osim recikliranja na deponiji, u Subotici postoji reciklažni centar Intercord.

PJ.RECIKLAŽNI CENTAR bavi se sakupljanjem, odlaganjem i primarnom reciklažom svih
sekundarnih sirovina. Primarno recikliranje obuhvata otkup, kasaciju (sečenje), baliranje,
razvrstavanje i sortiranje sekundarnih sirovina[7].
NTERCORD vrši stalan otkup sledećih sekundarnih sirovina:
-otpadna limovina(stare školjke automobila)
-otpadno gvoždje i sve vrste bakra, aluminijuma, mesinga
-otpadni papir
-otpadne palete
-otpadna PE folija(najlon, streč folija)
-otpadne kutije od akumulatora
-otpadne kanistere, kante, burad, gajbe, ambalaže od deterdženata, šampona itd...)
-otpadne PET ambalaže(sve vrste plastičnih boca)
-otpadni elektronski otpad(monitori, stampači, kompjuteri itd...)

1.3. Kompostiranje
Kompostiranje se definiše kao brzo ali delimično razlaganje vlažne, čvrste organske
materije, otpada od hrane, baštenskog otpada, papira, kartona, pomoću mikroorganizama i pod
kontrolisanim uslovima.
U narednom periodu potrebno je nastaviti edukaciju iz projekta „Subotica zna šta je
kompostiranje”, kao i sagledati mogućnost sufinasiranja samostalnih kompostera u
domaćinstvima po programu Kompost tima. Obzirom na sastav komunalnog otpada (oko 50%
biorazgradiv) opciju tretmana smanjenja biorazgradivog otpada (kompostiranje ili anaerobna
digestija) potrebno je odrediti kao orijentaciju u hijerarhiji upravljanja otpadom i sprovoditi je
izborom najoptimalnije metode koja obezbeduje najvecu dobit, najmanju štetu za životnu sredinu
uz prihvatljive troškove. U prilog ovom su odredbe Uredbe o odlaganju otpada na deponije,
kojima se odreduju stope smanjenja odlaganja biorazgradivog otpada od ukupne količine
komunalnog otpada.

5. ZAKONSKA REGULATIVA

Oblast zaštite životne sredine je regulisana velikim brojem propisa – zakona, pravilnika, od
kojih se najčešće primenjuju sledeći[8]:
1. ZAKON O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE (“Sl. glasnik RS”, br. 135/2004,
36/2009, 36/2009 – dr. zakon i 72/2009 – dr. zakon), kojim se utvrđuju načela zaštite životne
sredine. Upravljanje otpadom sprovodi se po propisanim uslovima i merama postupanja sa
otpadom u okviru sistema sakupljanja, transporta, tretmana i odlaganja otpada, uključujući i
nadzor nad tim aktivnostima i brigu o postrojenjima za upravljanje otpadom posle njihovog
zatvaranja.
2. Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu -SEA (“Sl. glasnik RS”, br.
135/2004), kojim se uređuju uslovi, način i postupak vršenja procena uticaja određenih planova i
programa na životnu sredinu, radi obezbeđivanja zaštite životne sredine i unapređivanja održivog
razvoja integrisanjem osnovnih načela zaštite životne sredine u postupak pripreme i usvajanja
planova i programa.
3. Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu – EIA (“Sl. glasnik RS”, br. 135/2004 i
36/2009), kojim se između ostalog uređuje postupak procene uticaja za projekte koji mogu imati
značajan uticaj na životnu sredinu.

10
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

4. Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine - IPPC

(“Sl. glasnik RS”, br. 135/2004), kojim se uređuju uslovi za postupak izdavanja integrisane
dozvole za postrojenja i aktivnosti koji mogu imati negativne posledice na zdravlje ljudi, životnu
sredinu ili materijalno dobro, vrste aktivnosti postrojenja, nadzor i druga pitanja od značaja za
sprečavanje i kontroli zagađivanja životne sredine.
5. Zakon o komunalnim delatnostima (”SL. Glasnik RS” br. 16/97 i 42/98) kojim se
određuju komunalne delatnosti i uređuju opšti uslovi i način njihovog obavljanja, uređuje
organizovanje i obavljanje komunalnih delatnosti.
6. Zakon o upravljanju otpadom (“Sl. Glasnik RS”, br. 36/2009), kojim se uređuje
planiranje i organizacija upravljanja otpadom, mere postupanja sa otpadom pri sakupljanju,
transportu, skladištenju, ponovnom iskorišćavanju, tretmanu i odlaganju, upravljanje posebnim
tokovima otpada, nadzor i druga pitanja.
Zakon o zaštiti životne sredine, zakoni EIA, SEA i IPPC su apsolutno harmonizaovani
sa odgovarajućom legislativom EU.

6. ZAKLJUČAK
Na području opštine Subotica postoje mnogobrojni zagađivači vazduha, vode i zemljišta.
Ekološki problemi se rangiraju po određenim kriterijumima: rizik po ljudsko zdravlje, eko-
rizik po okruženje, položaj problema u javnosti, itd.

Građani se okupljaju u ekološka udruženja (Arhus centar), u osnovnim i srednjim školama

organizuju se radionice na teme reciklaže, kompostiranja, itd. Takođe su pokrenute ekološke
novine Horozonti. U nekoliko poslednjih godina više se vodi računa o očuvanju životne
sredine.
Prvi i najveći problem u ovom trenutku (s obzirom da industrijski zagadivači rade
smanjenim kapacitetom) predstavljaju divlje deponije otpada. Na području Subotičke Opštine
postoji preko stotinu mesta na kojima se nekontrolisano i nelegalno odlaže otpad svake vrste.
Kritične tačke su svakako Kelebijska šuma, MZ «Graničar» pored peštanske pruge (u
ovoj mesnoj zajednici postoji čak desetak divljih deponija!), Ker, Radanovac i tako dalje, ali i
gradska MZ kao što je «Kertvaroš», gde se otpad gomila u Banijskoj ulici.
Prioriteti za očuvanje i poboljšanje kvaliteta životne sredine:
 Poboljšanje kvaliteta vode za piće,
 Uklanjanje divljih deponija i smetlišta,
 Poboljšanje sistema za upravljanje otpadom(donošenje novih propisa, izgradnja
regionalne sanitarne deponije),
 Reciklaža otpada,
 Povećanje nivoa pošumljenosti,
 Podizanje javne svesti o značaju zaštite životne sredine.
Svaki pojedinac u manjoj ili većoj meri utiče na zagađivanje životne sredine. Pojedinci
ali i organizacije bi trebalo da usmere svoje znanje ka očuvanju svega oko sebe, počevši od toga
da otpatke bacaju u kante a ne pored, da recikliraju što je više moguće papira, plastike, metala jer
time štede nove mineralne sirovine, i samim time omogućavaju narednim generacijama bolje i
lepše okruženje.

11
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

LITERATURA

[1] Subotica, dostupno na http://sh.wikipedia.org/wiki/Subotica

[2] http://www.gradsubotica.co.rs/zemljiste-i-podzemne-vode-zagadene-kod-zorke/
[3] Krstić B., Subotica: Javno preduzeće «Palić-Ludaš», 2.izd, 1996; 5. izdanje, Subotica, 2007.
[4] Lokalni ekološki akcioni plan, Subotica, 2003, dostupno na
http://www.subotica.rs/files/485/leap-good.pdf
[5] Kvalitet životne sredine grada Subotice za 2011 god., dostupno na
http://www.subotica.rs/pdf/Kvalitet_ZS_Subotica_2011-SR.pdf
[6] Lokalni plan upravljanja otpadom za teritoriju grada Subotice do 2020 godine
http://www.subotica.rs/files/844/lokalni-plan-upravljanja-otpadom-za-teritoriju-grada-
subotice-do-2020-godine.pdf
[7] Reciklažni centar Intercord Subotica, dostupno na http://www.intercord.backabanat.com/
[8] Deponija Subotica, dostupno na http://www.deponija.rs/?cat=9

12
Zaštita životne sredine u mom okruženju – opština Subotica R200/2011

SADRŽAJ:

1. UVOD......................................................................................................................................1
2. GEOGRAFSKI POLOŽAJ ISTRAŽIVANOG PODRUČJA...........................................1
3. IZVORI ZAGAĐIVANJA ŽIVOTNE SREDINE...............................................................2
3.1. Zagađenje zemljišta............................................................................................................2
3.2. Zagađenje vazduha.............................................................................................................3
3.3.Zagađenje vodenih resursa.................................................................................................4
3.3.1.Zagađenje površinskih voda..........................................................................................4
3.3.2.Zagađenje podzemnih voda...........................................................................................5
3.3.3.Stanje otpadnih voda.....................................................................................................5
3.4. Komunalna buka................................................................................................................6
4. ZBRINJAVANJE KOMUNALNOG OTPADA..................................................................7
4.1. Deponovanje otpada......................................................................................................8
4.2. Ponovna upotreba i reciklaža otpada...........................................................................9
4.3. Kompostiranje.............................................................................................................10
5. ZAKONSKA REGULATIVA.............................................................................................10
6. ZAKLJUČAK......................................................................................................................11
LITERATURA.............................................................................................................................12

13