PASLANMAZ ÇELİKLER ve

PASLANMAZ ÇELİKLERİN
KOROZYONU

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Paslanmaz Çelik
• İçinde %12den fazla Cr ve
bunun yanında bir miktarda Ni
içeren, korozyon direnci
alaşımsız çeliklere göre daha
yüksek olan Fe-Cr-Ni
alaşımlarına genel olarak
paslanmaz çelik adı verilir.
• Kristalografik yapılarına göre
veya diğer bir deyişle iç
yapısına göre martenzitik
paslanmaz çelik, ferritik
paslanmaz çelik, östenitik
paslanmaz çelik, dubleks (çift
fazlı) paslanmaz çelik ve
çökelme sertleşmesi gösteren
paslanmaz çelik olarak olarak
beş grupta incelenebilir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Martenzitik Paslanmaz Çelik
• %12-20 Cr içerirler. AISI 403, AISI 410, AISI
414, AISI 416 vb.
• AISI 420 kalitesi bu tip paslanmaz çelik
grubuna dahildir ve %0,2 civarında karbon
%13 civarında krom içerirler
• Isıl işlem ile sertleştirilebilirler. Çelikler gibi
su verme işlemleri sonunda yapıda
martenzit oluşur ve sertleşir.
• Korozyon dirençlerinin yanısıra mekanik
özellikleri nedeniyle de tercih edilirler.
• Bu tip paslanmaz çelikler mukavemet
açısından diğerlerine göre çok daha iyi
özellikler göstermesine rağmen
paslanmazlık özelliği en düşük olanıdır ve
paslanmazlığın yanısıra yüksek mukavemet
ve sertleşebilirlik özelliklerinin bir arada • Başlıca uygulama alanları: yaylar,
bulunmasının istendiği yerlerde uygulama somun,ve perçinler, sübap ve
alanı bulurlar. kolları, vidalar, pompa parçaları,
• Korozyon dirençleri alaşımsız ve düşük kesici aletleri, dişçilik ve ameliyat
alaşımlı paslanmaz çeliklere göre iyi fakat aletleri
östenitik paslanmaz çeliklere kıyasla daha
kötüdür.
• Atmosferik korozyona, tatlı su, asit ve farklı
kimyasallara dirençli olmalıdır. 650 0 C
sıcaklığa kadar oksitlenme dirençleri iyidir.
14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN
EKER
 Ferritik Paslanmaz Çelik
• %15-30 Cr içeren kübik hacim merkezli kafes
yapısına sahip, faz dönüşümü göstermediği için
sertleştirilemeyen paslanmaz çeliktir.
• AISI 405, AISI 430, AISI 446 vb.gibi türleri vardır.
• Bileşiminde krom oranının fazla olması, oksidasyon
direncinin de yüksek olmasına neden olur.
• Ferritik paslanmaz çelik içindeki krom, azot ve
karbon oranı; çeliğin korozyon direncini ve mekanik
özelliklerini belirleyen önemli elementlerdir.
• Krom miktarının artması korozyon dayanımını
arttırır. Karbon ve azot miktarının ise belli değerlerin
üzerinde olması tokluk, kaynak kabiliyeti ve soğuk
şekillendirme özelliklerini olumsuz yönde
etkilemektedir.
• Atmosferik korozyona dirençlidirler.Östenitik •Başlıca uygulama alanları:
paslanmaz çeliklere göre paslanmazlık özelliği daha petrol endüstrisindeki tankların
düşük olan bir çelik türüdür ve bu nedenle astar ve boru sistemleri, türbin
paslanmazlık özelliğinin çok ciddi boyutlarda
istenmediği otomotiv sanayi gibi alanlarda daha çok kanatları, ısı değiştirici ve
kullanım alanı bulurlar. kazan boruları, depolama ve
• Ostenitik paslanmaz çeliklere göre daha gevrek taşıma tankları vb.
mukavemet özellkleri gösteren bu tip çelikler
paslanmaz çeliklerde bir dezavantaj teşkil eden
manyetik özellikler gösterirler ve içeriğinde %11,5
ile %16,5 arasında krom içeren türleri bulunmasının
yanısıra %0,5'den daha az miktarda nikel içerirler .

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Östenitik Paslanmaz Çelik
• %16-26 Cr ve %7-22 Ni içerirler ve kübik yüzey merkezli
kafes yapısına sahiptirler.
• Kolaylıkla şekillenebilirler, kaynak kabiliyetleri iyidir ve
oksidasyon dirençleri yüksektir.
• Mağnetlenmedikleri için indüksiyon fırınlarında fuka
akımlarının önlenmesi amacı ile de kullanım alanı bulurlar.
• AISI 301, AISI 302, AISI 304, AISI 316, 321, vb. çeşitleri
vardır.
• AISI 304 ve AISI 316 kalitelerindeki çelikler bu gruba
dahildirler. 304'ün içerisinde %18 krom ve %10 nikel
bulunur ve bu tür paslanmaz çelikler mükemmel korozyon
direnci gösterirler. 316 bileşiminde %17 krom, %12 nikel
ve %2,2 molibden içeren bir ostenitik paslanmaz çelik
türüdür ve 304'ün yetersiz kaldığı klorürlü ortamlar gibi çok
daha ciddi korozif ortamlarda kullanım alanı bulurlar.
yüksektir.
• Paslanmaz çeliklerin içinde en çok kullanım alanı bulan
çeşididir.
• Uçak endüstrisi, paneller, yakıt boruları, teller, kimya
endüstrisinde tanklar, borular, kondanserler, süt tankları,
taşıma tankları, gıda endüstrisinde fermentasyon kapları,
karıştırıcılar, şişeleme makineleri , kaynatma kazanları,
eczacılık,kimya ve petrokimya alanlarında geniş uygulama
alanları bulurlar.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Dubleks (Çift Fazlı) Paslanmaz Çelik

• %28 Cr ve %7-22 Ni , %3 civarlarında

molibden ve %0,02 civarlarında karbon
içeren kübik yüzey merkezli kafes
yapısına sahip ostenitik ve ferritik
fazların bir arada bulunduğu paslanmaz
çelik çeşididir.
• AISI 326, AISI 329 vb. çeşitleri vardır.
• Korozyon ve mekanik özellikler
açısından ferritik ve östenitik
paslanmaz çelikler arasında yer alır.
• Gerilmeli ve taneler arası korozyona
dayanıklıdırlar.
• Östenitik çeliklerde bulunan yüksek
mukavemet özelliği ve ferritik çeliklerde
bulunan manyetiklik özelliğinin ikisini de
bir arada bulundururlar ve optimum
korozyon direnci sağlarlar.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Çökelme Sertleşmesi Gösteren Paslanmaz Çelikler

• Uçak,savunma, uzay sanayinde yüksek mukavemet/ağırlık oranı ve

korozyon direnci gereksinimi ile geliştirilmişlerdir.
• Martenzitik örn.Croloy 16-6PH, Custom 455 XM-16 vb.,
• Yarı östenitik örn. 17-7 PH, AM-350 vb.,
• Östenitik örn. 17-10 PN, HNM A-286 vb.
olmak üzere üç grupta incelenebilirler.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Paslanmaz Çeliklerin Korozyonu

• Paslanmaz çeliklerin korozyonu; birinci derecede alaşımın içinde

kullanıldığı ortama ve onun parametrelerine bağlı olarak gelişir.
• Paslanmaz çeliklerin korozyon direnci; pasifleşme özellikleri ile ilgili
olduğundan ancak pasifleşmenin oluşmadığı koşullarda korozyona
uğrarlar.
• Paslanmaz çeliklerin korozyona uğrayabilmeleri için pasivasyon
bölgesinin dışındaki ortamlarda bulunmaları ya da pasif film
tabakasının bir dış etken tarafından kaldırılması gerekmektedir.Aksi
takdirde paslanmaz çeliklerde korozyon gözlenmez.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Pasivasyon Mekanizması

• Pasivasyon mekanizması genel olarak metalin üzerinde bir oksit

tabakasının oluşmasına ve oluşan bu oksit tabakasının korozyon
reaksiyonunu devam ettirecek olan oksijen atomlarının ana metal ile
temas etmesini önlemesi ile korozyonu durduran bir mekanizmadır.
• Paslanmaz çeliklerde pasivasyon mekanizması; yapıda bulunan
krom atomlarının oksijen ile reaksiyona girmesi sonucu yüzeyde bir
krom oksit filmi oluşturması şeklinde görülür.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Pasivasyon Mekanizması
• Pasivasyon olayını daha iyi anlamak için Paurboix diyagramlarından
faydalanılır .

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Paslanmaz Çeliklerde Görülen Korozyon
Çeşitleri

• Paslanmaz çeliklerde pasif filmin bölgesel tahribi sonucu oluşan

korozyon çeşitleri daha sık rastlanır. örn. taneler arası, pitting, aralık
korozyonu vb.
Başlıca korozyon çeşitleri aşağıda verilmiştir;
• Üniform (tek düze) korozyon
• Pitting korozyonu
• Aralık korozyonu
• Gerilmeli korozyon
• Taneler arası korozyon
• Galvanik korozyon

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Üniform (Tek Düze) Korozyon

• Paslanmaz çeliklerde çok sık rastlanmayan, rastlanılması halinde

ise kolayca kontrol altına alınabilen korozyon çeşididir.
• Sıvı içinde çalışan paslanmaz çeliklerde görülen ve çeliğin her
noktasının eşit oranda korozyona uğradığı korozyon türüdür.
• Paslanmaz çeliğin bir süre sonra gerekli mukavemet özelliklerini
gösteremeyecek kadar incelmesi neticesinde kullanılamaz hale
gelmesine sebep olur.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Pitting (Oyuklanma) Korozyonu
• Pitting korozyonu; metal ve alaşımların yüzeyinde
ortamda halojenlerin varlığında noktasal derinleşen
oyuklar halinde kendini gösteren korozyon çeşididir.
• Herhangi bir dış sebepten dolayı kalkan film
tabakasından paslanmaz çeliğin iç kısımlarına
halojenlerin(Cl,Fl…[7A grubu ametalleri]) sızmasına ve
korozyonun hızla iç tabakalara kadar ilerlemesi
şeklinde oluşur.
• Çok sık rastlanan korozyon çeşidinde; malzeme
bölgesel olarak delinerek veya mekanik mukavemeti
azalarak kısa sürede kullanılmaz hale gelebilir.
• paslanmaz çeliklerde çok sık rastlanan pitting
korozyonu klorürlü ortamlarda daha çok ortaya
çıkmaktadır.
• Genellikle içinden akışkan geçen borularda görülür.
• Pitting korozyonunun önlenebilmesi için;
- önlemek için içinde yüksek krom ve molibden gibi
elementler içeren yüksek alaşımlı çelikler
kullanılmalıdır,
- karıştırma ve sık sık yıkama ile klorür iyon
konsantrasyonunun bölgesel artışına fırsat verilmemeli,
- mümkün olduğunca asit çözeltileri ile çalışmaktan
kaçınılmalı,
- inhibitör kullanılmalı,
- çalışma sıcaklığı yüksek olmamalı,

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Aralık Korozyonu
• Sıvı ortam içindeki paslanmaz çeliklerde genellikle bağlantı elemanlarının oluşturduğu
giderilemeyen aralıklarda görülür. Diğer bir deyişle; tam öpüşmeyen iki yüzey arası, kaynak
hataları, conta aralıkları gibi ana çözeltinin farklılaşmalarının meydana geldiği bölgelerde görülen
korozyon çeşididir.
• Bölgesel oksijen konsantrasyonu farklılaşması, oksijen konsantrasyonunun düşük olduğu bölgenin
anot olarak davranıp çözünmesine neden olur.
• İçeriye sıvı girebilecek kadar büyük fakat iyonların çıkamayacağı kadar küçük boşlukların olması
gereklidir. Metale temas eden iki sıvı bölgesi arasındaki potansiyel farkından dolayı korozyon
oluşur.
• Paslanmaz çelikler için oluşma şartı film tabakasının kalkması ve bunu takiben bahsedilen küçük
boşlukların içinde korozyonun ilerlemesidir.
• Paslanmaz çeliklerde sık rastlanan aralık korozyonu; yüksek molibden ve kromlu alaşımlar
kullanılarak veya aralık türü hataların tasarım ve imalat sırasında oluşmamasına dikkat edilerek
önlenebilir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Gerilmeli Korozyon
• Ağır yükler altında ve korozyona elverişli ortamlarda çalışan
parçalar için önemli bir korozyon çeşididir.
• Statik çekme yönündeki gerilme ve korozyonun birlikte etkisi
sonucu malzemenin akma yükünün altında gerilmelerde
gevrek olarak kırılmasına yol açan tehlikeli bir korozyondur.
• Ani ve gevrek kırılmalara dolayısıyla kazalara ve hasara
sebep olabilir.Dışarıdan anlaşılması pek mümkün olmayan
bir korozyon çeşididir.
• Yük altında film tabakasının hasara uğraması ve arasındaki
boşluklardan her gerilme uygulanışında klor gibi korozyona
sebep olan elementlerin girmesi şeklinde ilerler.
• Kırılma genellikle gerilme yönüne dik yönde gerçekleşir.
• Gerçekte çok saf metaller dışındaki tüm alaşımların korür
iyonları içeren çözeltiler ile bazik ortamlar gibi değişik
ortamlarda gerilmeli korozyona rastlanır.
• Yüksek basınç altında çalışan boru hatlarında, sıvı içinde
çalışan millerde ve nükleer reaktörlerde çalışan östenitik
paslanmaz çeliklerde gözlenir.
• Ferritik paslanmaz çeliklerin gerilmeli korozyona uğradığı bir
ortama görülmemiştir.
• Gerilmeli korozyonu önlemek için;
- ortamda gerilme korozyona uğrama tehlikesi
olmayan en iyi malzemenin seçilmesi,
- Sıcak klorürlü ortamlarda östenitik paslanmaz çelik
yerine ferritik paslanmaz çelikler yada yüksek oranda nikel
ve molibden içeren paslanmaz çeliklerin seçilmesi,

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Taneler Arası Korozyon
• Asidik, klorlu ve azotlu bileşikler içeren ortamlarda da
görülebilen taneler arası korozyon; çeşidi modern
paslanmaz çelik üretim yöntemleri ve uygun ısıl
işlemlerle önlenebilmektedir.
• 800-900C arasına ısıtılan paslanmaz çeliklerde
homojen yapı bozulur ve tane sınırlarına diffüze olan
krom atomları orada krom karbür bileşikleri
oluştururlar.
• Homojenliği bozulmuş olan çeliğin yüzeyinde
oluşması gereken film tabakasının bir kısmı da
taneler arasında oluşur ve istenmeyen bir yapıya
sebep olur.
• Yüzeyde yetersiz kalan krom atomları tam bir film
tabakası oluşturamaz ve pasivasyon da tam
anlamıyla gerçekleşmez ve paslanmaz çelik
malzeme korozyona açık bir hal alır.
• Östenitik paslanmaz çeliklerin kaynak edilmesindeki
en önemli sorunlardan birisi bu korozyondur. Kaynak
işleminden sonra tekrar difüzyon tavlaması yapılarak
bu tipte bir korozyon oluşumunun önüne geçilir.
• Ayrıca karbür yapıcı özelliği daha fazla olan titanyum
ve niobyum içeren , karbon oranı %0.03’ün altında
olması durumunda korozyon önlenebilir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Galvanik Korozyon

• Paslanmaz çeliklerin pek fazla

uğramadığı fakat bulundukları
ortamlardaki diğer metallere
uğrattıkları korozyon tipidir.
• Paslanmaz çelikler elektron verme
özelliği kendisinden daha fazla
olan metallerle bir arada
bulundukları ortamlarda diğer
metal galvanik korozyona uğrar ve
görevini yerine getiremez hale
gelebilir.
• Özellikle paslanmaz çeliklerin
alüminyum bağlantı elemanları ile
bağlanması alüminyum
elemanlarda çok şiddetli
korozyonlara sebep olacağından
galvanik seride birbirine yakın
sıralarda olan bağlantı elemanları
tercih edilmelidir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 Paslanmaz Çeliklerin Korozyonunun
Önlenebilmesi İçin Alınması Gereken
Önlemler

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 1- Uygun Malzeme Seçimi
• Çalışma ortamında istenen koşullar altında çalışacak olan
elemandan istenilenler (yükleme, aşınma vb..) de göz önüne
alınarak uygun mukavemet ve korozyon dayanımına sahip olacak
paslanmaz çelik cinsi seçilmelidir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER
 2- Uygun Tasarım
• Paslanmaz çeliklerde de korozyon diğer metallerde olduğu gibi bazı
tasarım ilkeleri ile önemli ölçüde azaltılabilir.
3- Belirli aralıklarla korozyon kontrolü yapılabilir.
4- Katodik koruma uygulanabilir.
5- Uygun kaplama ve boyama işlemleri yapılabilir.

14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN

EKER