Professional Documents
Culture Documents
بررسي تحليل پايداري يك شيرواني خاكي در شرايط اشباع و غيراشباع به كمك ژئوگريدها
بررسي تحليل پايداري يك شيرواني خاكي در شرايط اشباع و غيراشباع به كمك ژئوگريدها
بررسي تحليل پايداري يك شيرواني خاكي در شرايط اشباع و غيراشباع به كمك ژئوگريدها
با استفاده از نرمافزار Flace/Slope
2
علی سنایی راد ،1سید مصطفی موسوی طارسی
-1استادیار گروه عمران دانشگاه آزاد اسالمی ،واحد خمین ،گروه عمران ،خمین ،ایران
-2دانشجوی کارشناسی ارشد خاک و پی دانشگاه آزاد اسالمی ،واحد خمین ،گروه عمران ،خمین ،ایران
Seyedmosavi2631@Gmail.com
خالصه
بررسي پايداری شيروانيها ،يكي از مباحث مهم علم ژئوتكنيك ميباشد .تحليل پايداری شيروانيهای خاكي يكي از بخشهای مهم طراحي در
پروژههايي به شمار ميرود كه احتمال لغزش و گسيختگي بر روی شيب شيروانيها وجود داشته و ممكن است باعث خسارات جبرانناپذيری در
پروژههای مهندسي گردد .امروزه يكي از راهكارهای مهم و متداول در پايدارسازی شيروانيها ،استفاده از ژئوگريدها به منظور افزايش مقاومت و
پايداری تودههای خاكي ميباشد .ژئوگريدها به واسطه داشتن مشخصه هايي نظير مقاومت كششي و سختي باال ،نقش موثری در تسليح خاكهای
درشتدانه دارند .در ا ين تحقيق تأثير ژئوگريدها بر پايداری شيرواني خاكي مورد بررسي قرار گرفته است .بدين منظور با مدلسازی شيرواني به
روش تفاضل محدود و با استفاده از نرمافزار Flac/ Slopeتأثيرات مشخصات ژئوگريدها شامل مقاومت كششي ،مقاومت چسبندگي باند ،زاويه
اصطكاكي باند ،ضخامت و ت عداد مهار ،بر پايداری يك شيرواني خاكي در شرايط اشباع و غيراشباع مورد تحليل و بررسي قرار گرفته و در نهايت
عملكرد شيرواني با توجه به ضرايب ايمني بدست آمده از نتايج تحليل پايداری ،مورد ارزيابي قرار ميگيرد.
کلمات کلیدی :پایداری شیروانی ،ژئوگرید ،تفاضل محدود ،Flace/Slope ،خاک اشباع و غیراشباع
.1مقدمه
امروزه فناوریهای پيشرفته در زمينه اجرای شيرواني ها به روش خاكريزی موجب گرديده تا استفاده از ژئوگريدها به منظور افزايش پايداری شيرواني
بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد .يكي از موضوعات مهم و ضروری در پايدارسازی شيروانيها بررسي تأثير ژئوگريدها در خاكهای اشباع و
غيراشباع مي باشد .بديهي است كه همواره شرايط آب زيرزميني موجود در شيرواني ،بر روی نحوه پايداری آن تأثير ميگذارد .تراز آب زيرزميني
موجود در شيرواني معموالً در فصول باراني سال به دليل اشباع شدن توده ی خاك ،باال ميآيد بطوريكه موجب افزايش فشار آب حفرهای در خاكهای
غيراشباع ميشود .لذا مهم ترين مسأله در بررسي جريان آب در خاكهای غيراشباع ،فشار آب حفرهای ميباشد .با افزايش فشار آب حفرهای در سطح
لغزش ،مقاومت برشي خاك كاهش يافته و در نتيجه احتمال وقوع ناپايداری و گسيختگي بر روی شيب شيروانيها افزايش مييايد [ .]1لذا استفاده از
ژئوگريدها در شيروانيهای خاكي اشباع و غيراشباع ،تأثير قابل مالحظه ای در افزايش مقاومت برشي خاك داشته و موجب پايداری شيب شيروانيها
ميشود .در اين مقاله به چگونگي تأثير ژئوگريده ا بر پايدارسازی يك شيرواني خاكي در وضعيت اشباع و غيراشباع و مقايسه عملكرد رفتاری آنها نسبت
به يكديگر ،به كمك نرمافزار Flac/Slopeپرداخته خواهد شد.
1
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
بطور كلي به تودههای خاكي كه نسبت به سطح افق به صورت شيبدار ايستاده باشند شيرواني خاكي گفته ميشود .اين شيروانيها به دو نوع طبيعي و
مصنوعي تقسيمبندی ميشوند .شيروانيهای طبيعي به شكل شيروانيهای خاكي دستنخورده در طبيعت وجود دارند .شيروانيهای مصنوعي نيز شامل
شيروانيهای خاكبرداری شده و يا شيروانيهای خاكريزی شده ی متراكم شده ميباشند.
.3ژئوگريد
.1-3تعريف
ژئوگريد يكي از انواع ژئوسنتتيكها ميباشد كه معموالً از جنس پلياستر و پلي اتيلن و يا تركيبي از اين مواد و يا ساير مواد مشابه بوده و در ضخامت،
سايز و ابعاد مختلف به صورت شبكههای بافته شده و يا پانچ شده توليد ميشوند.
ژئوگريدها به عنوان تقويتكنندههای مناسب مورد استفاده قرار ميگيرند زيرا آنها دارای مقاومت كششي باال و قفلشدگي قابل توجهي در
ساختار شبكه هستند [.]2
اين دسته از ژئوسنتتيك ها ضمن باال بردن پايداری خاك ،از وقوع تغيير مكان افقي شيرواني نيز جلوگيری كرده و يا آن را به ميزان قابل
مالحظهای كنترل مينمايند [ .]1شكل 1نمونهای از شكل شماتيك اجرای شيرواني با ژئوگريد را نشان ميدهد.
برای بررسي پايداری شيبها روشهای مختلفي وجود دارد كه هر كدام از آنها دارای مزيتها و معايب خاصي هستند .تفاضل محدود يكي از
پركاربردترين روشهايي است كه در اين زمينه به كار مي رود .روش تفاضل محدود تقريباً قديمي ترين روش تحليل عددی است كه بر پايه معادالت
ديفرانسيل عمل ميكند .از اين روش ميتوان برای تعيين ضريب ايمني انواع مختلف ناپايداریهای محتمل در شيبهای خاكي استفاده كرد .در اين
تحقيق برای تحليل پايداری شيرواني به روش تفاضل محدود ،از نرمافزار Flace/ Slopeاستفاده شد .اين نرمافزار در زمينه ی خاك و سنگ بسيار
مورد استفاده قرار ميگيرد.
2
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
ب رای محاسبه ضريب ايمني در تحليل پايداری شيب از تكنيك كاهش مقاومت برشي به كمك نرمافزار Flace/Slopeاستفاده شد .اين تكنيك در ابتدا
توسط زينكويچ و همكاران در سال 1791مورد استفاده قرار گرفت .روش كاهش مقاومت غالباً در محاسبات ضريب ايمني به كار ميرود كه به صورت
تدريجي مقاومت برشي مواد را كاهش داده تا در نتيجه شيب به يك حالت پايدار دست يابد[.]3
جهت تحليل پايداری شيب با تكنيك كاهشي مقاومت برشي ،مدلسازی برای يك سری از ضريب ايمني ( )fمختلف انجام ميگيرد .خصوصيات
مقاومت برشي (چسبندگي ،Cاصطكاك ) طبق فرمولهای زير بدست ميآيد [.]3
1
C trial C ()1
f
1
trial tan 1 tan ()2
f
Flace/ Slopeيك برنامه ی جانبي از نرمافزار Flacمي باشد كه برای انجام محاسبات ضريب ايمني در تحليل پايداری شيب طراحي شده و شرايط
پايداری شيبهای سنگي و يا خاكي را بررسي مينمايد.
برنامه Flace/ Slopeاين فرصت را به كاربر مي دهد كه به آناليز تنش برشي بپردازد و به طور اتوماتيك فرآيندهايي كه از نظر فيزيكي
ناپايدار هستند را شبيه سازی نموده و ضريب ايمني را در اطراف نقطه پايدار به دست آورد و همچنين موقعيت شكست بحراني (ريزش) را نيز تعيين نمايد
[ .]4در اين برنامه تحليلهای پايداری براساس معيار موهركولمب انجام ميگيرد.
پايداری يك شيرواني زماني محقق ميگردد كه ميزان نيروی مقاوم حاصل از مقاومت برشي توده ی تشكيلدهنده ی شيرواني ،برای مقابله با اثر مولفهای
از نيروهای ثقلي (يعني نيروهای محرك) كه هم راستا با امتداد شيب بوده و تمايل به جابجايي توده به سمت پايين شيرواني دارد ،كفايت نمايد .بنابراين
پايداری شيرواني تابع تعادل بين نيروهای محرك و مقاومت ميباشد [.]1
از مهمترين عوامل موثر بر پايداری شيب ،هندسه شيرواني و نوع خاك تشكيلدهنده ی آن ،خصوصيات ژئومكانيكي مصالح و سطح آب
زيرزميني ميباشد.
3
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
شيرواني خاكي مورد بررسي در اين مطالعه ،از مصالح ماسهای تشكيل شده است .مطالعه شيرواني ماسهای مورد نظر در دو حالت اشباع و غيراشباع
صورت گرفته است .در اين تحق يق با در نظر گرفتن پارامترهای مكانيكي خاك نظير وزن مخصوص خشك ( ،) dryوزن مخصوص اشباع ( ،) sat
وزن مخصوص آب ( ) wو ضريب تخلخل ( ،)Nمشخصات مقاومتي خاك شامل چسبندگي ( )Cو زاويه اصطكاك داخلي ( ،) مشخصات
هندسي شيرواني نظير زاويه شيب ( ) و ارتفاع شيب خاكريز ( ،)hبه تحليل پايداری شيرواني مورد نظر به كمك نرمافزار Flace/ Slopeپرداخته
شد .مشخصات پارامترهای شيرواني به كار برده شده در اين مطالعه ثابت فرض شدهاند .در شكل 2مشخصات هندسي شيب و در جدول 1مشخصات
پارامترهای مصالح خاكي اين شيرواني ،نشان داده شده است.
در اين تحقيق مشخصات انتخاب شده برای تقويتكنندههای ژئوگريد از پنج نوع D, C, B, Aو Eميباشد كه در جدول 2نشان داده شده است.
همچنين طول مهار ثابت و 11متر فرض شده و تعداد مهار 2 ،1و 4عدد در نظر گرفته شد .در تحقيق حاضر با مدلسازی شيرواني خاكي ،تأثيرات
مشخصات ژئوگريدها شامل مقاومت كششي ،مقاومت چسبندگي باند ،زاويه اصطكاكي باند ،ضخامت و تعداد مهار بر پايداری شيرواني ،مورد تحليل و
بررسي قرار گرفت بطوريكه با ثابت نگه داشتن پارامترهای در نظر گرفته شده در هر نوع از ژئوگريدها ،يك پارامتر تغيير داده شد تا تأثير آن پارامتر بر
پايداری شيرواني خاكي ،مورد ارزيابي قرار گيرد.
4
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
ضخامت زاویه اصطكاکی باند مقاومت چسبندگی باند مقاومت کششی نوع
)(mm )درجه( )(N/m )(KN
در شكل 3و 4پالت شكستگي بوجود آمده در سطح مدل شيرواني و در جدول 3نتايج ضريب ايمني بدست آمده از تحليل پايداری برای شيب بدون
تقويت كننده در وضعيت اشباع و غيراشباع نشان داده شده است.
شکل -1پالت شکستگي ایجاد شده در سطح مدل شیرواني خاکي اشباع
5
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
شکل -4پالت شکستگي ایجاد شده در سطح مدل شیرواني خاکي غیراشباع
1.11 1.08
بدون مهار
در شكل 1و 8پالت شكستگي بوجود آمده در سطح مدل شيرواني برای حالت چهار مهار با در نظر گرفتن مقاومت چسبندگي باند و در جدول 4نتايج
ضريب ايمني بدست آمده از تحليل پايداری برای شيبهای با تقويتكننده ی ژئوگريد با در نظر گرفتن نوع مشخصات تسليح و تعداد مهار در وضعيت
اشباع و غيراشباع نشان داده شده است.
شکل -5پالت شکستگي ایجاد شده در سطح مدل براي حالت چهارمهار با مقاومت چسبندگي 2111نیوتن بر متر در وضعیت اشباع
6
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
شکل -6پالت شکستگي ایجاد شده در سطح مدل براي حالت چهارمهار با مقاومت چسبندگي 2111نیوتن بر متر در وضعیت غیراشباع
غيراشباع اشباع غيراشباع اشباع غيراشباع اشباع غيراشباع اشباع غيراشباع اشباع
تعداد مهار
1.37 1.11 1.37 1.11 1.37 1.11 1.41 1.11 1.30 1.11 یك مهار
1.11 1.12 1.11 1.13 1.47 1.12 1.47 1.12 1.47 1.12 دو مهار
1.19 1.19 1.10 1.10 1.19 1.19 1.10 1.19 1.19 1.19 چهارمهار
7
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
در شكل 9نمودار تغييرات ضريب ايمني نسبت به تغييرات تعداد مهار و نوع مشخصات تسليح ،از نتايج بدست آمده در تحليل پايداری شيرواني ،نشان
داده شده است.
1.8
1.6
1.4
یک مهار
1.2
1
دو مهار 0.8
0.6
0.4
چهار مهار
0.2
0
غیر اشباع غیر اشباع غیر اشباع غیر اشباع غیر اشباع
اشباع اشباع اشباع اشباع اشباع
E D C B A
شکل -7نمودار نتایج ضریب ایمني حاصل از اثر پارامترهاي تسلیح و تعداد مهار در تحلیل پایداري شیب
.11نتيجهگيري
در اين تحقيق به بررسي نقش ژئوگريدها بر پايداری يك شيرواني خاكي در شرايط اشباع و غيراشباع با استفاده از نرمافزار Flace/ Slopeپرداخته شد
كه نتايج بدست آمده از تحليل پايداری انجام شده به شرح زير ارائه ميگردد:
.1نتايج ضريب ايمني بدست آمده از تحليل پايداری يك شيرواني خاكي با استفاده از ژئوگريدها ،بيانگر افزايش پايداری شيب شيرواني در اثر تسليح با
ژئوگريدها در وضعيت اشباع و غيراشباع ميباشد.
.2در يك شيرواني خاكي با مصالح دانه ای هنگامي كه تراز آب زيرزميني موجود در شيرواني به دليل اشباع شدن توده ی خاك باال ميآيد فشار آب
حفرهای به بيشترين مقدار خود رسيده و باعث از بين رفتن زاويه اصطكاك داخلي و نيروی چسبندگي خاك ميشود بطوريكه ضريب ايمني در پايداری
شيرواني به كمترين مقدار خود ميرسد .لذا اجرای ژئوگريدها در شيرواني های خاكي اشباع موجب بهبود پايداری شيب و افزايش ضريب ايمني در
شيروانيها ميشود.
.3ضريب ايمني بدست آمده در حالت غيراشباع همواره بزرگتر از حالت اشباع ميباشد .در حالت اشباع به دليل كاهش مقدار پارامترهای مقاومت
برشي ،ضريب ايمني تا حد قابل محسوسي كاهش مييابد.
.4با افزايش تعداد ژئوگريدها در شيرو اني ،مقدار ضريب ايمني نيز افزايش يافته و در نتيجه موجب بهبود پايداری تودههای خاكي ميشود.
8
اولین کنفرانس ملّي مکانیک خاک و مهندسي پي
دانشکده مهندسي عمران ،دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایي تهران
21و 21آذرماه2131
.1نتايج بدست آمده از اثر مشخصات ژئوگريدها بر پايداری شيرواني خاكي نشان مي دهد كه تنها با افزايش مشخصات ژئوگريدها نظير ظرفيت كششي،
مقاومت چسبندگي باند ،زاويه اصطكاكي باند و ضخامت ،مقدار ضريب ايمني افزايش نخواهد يافت بلكه انتخاب مقدار بهينه و مناسب در تعيين
مش خصات پارامترهای ژئوگريد ،بيشترين تأثير را بر پايداری شيب شيروانيها خواهد داشت.
.12مراجع
.1مصطفوی مقدم ،الف ،.آشتياني ،م" ،)1371( .بررسي و مقايسه ی روشهای نوين پايدارسازی شيرواني خاكي در شرايط گوناگون" ،مركز مطالعات
و برنامهريزی شهر تهران.
.2ساكت ،ع ،.خديوی ،ش" ،)1301( .ژئوگريد و كاربردهای آن" ،سازمان زمينشناسي و اكتشافات معدني كشور.
6. William A. Hustrulid, Michael K. McCarter, Drik J.A. vanZyL, (1222). “Slope stability in surface Mining”,
SME.
4. Cala, M., Flishiak, J., and Tajdus, A, (1224). “Slope stability analysis With modified shear strength
reduction technique”.
9