‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬

‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫بررسي عددي پايداري شيرواني خاکي ناهمگن توسط گروه شمع بتني‬

‫‪2‬‬
‫شیوا دلیر‪ ،1‬حسن شرفی‬
‫‪ -1‬کارشناس ارشد ژئوتکنیک‪ ،‬دانشگاه رازی‬
‫‪ -2‬استادیار گروه مهندسی عمران‪،‬دانشگاه رازی‬
‫‪‬‬
‫‪sw.shiva@ymail.com‬‬

‫خالصه‬

‫پايداري شيرواني ها يکي از مهمترين مواردي است که تقريبا در تمامي پروژه هاي عمراني وجود دارد‪.‬جهت افزايش پايداري شيرواني ها روشهاي مختلفي وجود دارد‬
‫يکي از اين روشها استفاده از شمع ها بصورت تکي و گروهي است‪ .‬در اين مطالعه سعي گرديده تا با استفاده از برنامه المان محدود آباکوس سه بعدي اثر برخي پارامترها‬
‫بر پايدارسازي شيب خاکي و کاهش جابجايي شيب بررسي گردد‪ .‬با استفاده از اين برنامه شيب خاکي ناهمگن در حالت سه بعدي با در نظر گرفتن اندرکنش بين شمع و‬
‫خاک بررسي گرديده است‪ .‬جهت پايدارسازي شيرواني زهکشي شده مورد مطالعه از گروه شمع بتني که متشکل از يک رديف شمع دايره اي مي باشد استفاده گرديده‬
‫است‪.‬در مرحله اول تحقيق‪ ،‬موقعيت بهينه شمع ها يررسي گرديده که بهترين موقعيت در قسمت وسط شيب بدست آمده‪.‬همچنين اثر عمق دفن شمع ها در شيرواني بررسي‬
‫شده و نتايج نشان دهنده آن هستند که با افزايش ارتفاع دفن شمع ها در شيرواني ميزان پايداري افزايش مي يابد به نحوي که با کاهش جابجايي و زون گسيختگي‬
‫احتمالي مواجه هستيم ‪.‬در بررسي اثر تعداد شمع ها در رفتار شيب ديده مي شود افزايش تعداد تا حدي مي تواند بر کاهش جابجايي و گسيختگي اثرگذار باشد‪.‬در آخر اثر‬
‫مقاومت اليه پايدار زيرين شيب بر پايدارسازي توسط گروه شمع بررسي گرديده که ديده مي شود به دليل رفتار شمع به عنوان پي عميق هر اندازه اليه هاي خاک در‬
‫قسمت پايدار شيب قويتر(از لحاظ پارامترهاي مقاومتي)باشند شمع ها در کاهش گسيختگي احتمال موثرتر مي باشند‪.‬‬

‫کلمات کلیدی‪ :‬پايداري‪ ،‬شيرواني ناهمگن‪،‬گروه شمع‪ ،‬المان محدود‪ ،‬اندرکنش خاک و شمع‬

‫‪.1‬مقدمه‬
‫در مهندسي عمران موارد بي شماري از ساخت و سازها و توسعه در مواجهه با زمين هاي شيبدار طبيعي و يا مصنوعي قرار مي گيرند‪.‬ناپايداري بسترهاي‬
‫شيبدار در پاره اي موارد موجب بروز لغزش‪،‬رانش وسقوط توده خاک يا سنگ شده که در برخي موارد موجب تحميل صدمات و خسارات قابل‬
‫توجهي به ابنيه ها و تاسيسات حياتي گرديده است‪.‬در حال حاضر روش هاي مختلفي جهت پايدارسازي شيب ها وجود دارد که بسته به شرايط پروژه و‬
‫مالحظات فني‪،‬اقتصادي و زيست محيطي مي توان يکي از آن ها را مورد استفاده قرار داد‪.‬بطور کلي عبارت شيرواني به هر گونه سطح شيبدار طبيعي يا‬
‫مصنوعي اطالق مي گردد که ممکن است بصورت خاکي و يا سنگي و يا ترکيبي از آن ها باشد‪ .‬پايداري شيرواني زماني محقق مي گردد که ميزان‬
‫نيروي مقاوم حاصل از مقاومت برشي تشکيل دهنده شيرواني‪ ،‬براي مقابله با اثر مولفه نيروي محرک که هم راستا با امتداد شيب بوده و تمايل به جابجايي‬
‫توده خاک به سمت پايين شيرواني را دارد کفايت کند‪ .‬بنابراين پايداري شيرواني تابع تعادل بين نيروهاي محرک و مقاوم است‪.‬تغييرات در بزرگاي اين‬
‫نير وها ممکن است منجر به از دست رفتن پايداري شيرواني و به دنبال آن گسيختگي شيرواني گردد‪ .‬جهت افزايش ضريب اطمينان و پايدار سازي‬
‫شيرواني ها روش هاي گوناگوني وجود دارد‪ .‬يکي از روش ها استفاده از شمع ها به صورت تکي يا گروهي است‪.‬با اجراي مجموعه اي از شمع ها داخل‬
‫شيبي که هر لحظه احتمال گسيختگي آن مي رود‪ ،‬توده خاک ما بين شمع ها را مي توان بر اساس پديده قوس زدگي پايدار نمود‪.‬در خصوص شيرواني‬
‫هايي که مستعد گسيختگي مي باشند‪ ،‬اجراي شمع ميتواند ميزان جابجايي محتمل آنها را در هنگام لغزش کاهش دهد و يابطور کلي از وقوع آن‬
‫جلوگيري نمايد‪.‬در واقع‪ ،‬شمع به عنوان المان مقاوم در برابر جابجايي توده خاک مستعد گسيختگي به سمت پايين عمل نموده و نيروهاي ايجاد شده ناشي‬
‫از اين اندر کنش را به اليه هاي پايدار زيرين منتقل مي کند[‪.]1‬‬

‫‪1‬کارشناس ارشد ژئوتکنیک‬

‫‪2‬استادیار 'گروه مهندسي عمران‬

‫‪1‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫‪.2‬تعريف مسئله‬
‫در اين تحقيق‪ ،‬بررسي ها بر شيرواني که متشکل از دواليه‪ :‬اليه پايدار زيرين و اليه لغزشي بااليي است صورت گرفته‪ .‬شکل (‪ )1‬بطور شماتيک نشان‬
‫دهنده مدل شيرواني مورد بررسي مي باشد (ابعاد شيرواني در شکل مشخص گرديده است)‪.‬شايان ذکر است جهت ابعاد شيرواني مورد مطالعه و تاييد روش‬
‫مدل سازي و صحت کار نرم افزارمورد استفاده از نتايج پژوهش لي پينگ وانگ و گازانگ [‪ ]3،2‬استفاده گرديده است‪.‬‬

‫شکل(‪ :)1‬شکل شماتیک شیروانی مورد مطالعه‬

‫در بررسي شيرواني از اثر آب زيرزميني صرفن ظر و محيط خاکي بطور زهکشي شده بررسي گرديده است‪ ،‬يعني پايداري بلند مدت شيب خاکي و تنش‬
‫هاي موثر مد نظر است‪ .‬جهت تعريف مدل رفتاري خاک از مدل االستو‪ -‬پالستيک‪ ،‬مور‪-‬کلمب استفاده شده‪.‬همچنين مشخصات خاک ها در هر دو‬
‫اليه شيرواني مطابق با جدول(‪)1‬است‪ .‬جهت مسلح سازي شيرواني از شمع هاي بتني دايره اي با رفتار االستيک خطي استفاده گرديده است‪ .‬مشخصات‬
‫شمع ها به شرح جدول (‪ )3‬مي باشد‪ .‬در جدول‪ N ،3‬تعداد و ‪ T‬شماره آرماتورها مي باشد‪ .‬فاصله شمع ها در تمامي بررسي هاي انجام شده سه برابر قطر‬
‫شمع (‪) 2D‬در نظر گرفته شده است‪ .‬اين فاصله به دليل توصيه محققان پيشين جهت اثر گروهي شمع ها بر رفتار شيرواني در نظر گرفته شده است[‪5‬و‪.]4‬‬
‫همچنين شرايط سر شمع ها بصورت آزاد در نظر گرفته شده است‪ .‬جهت محاسبه نيروهاي نرمال و برشي در فصل مشترک شمع و خاک بايد از دو رفتار‬
‫اندرکنش نرمال و برشي استفاده شود‪ .‬دو نوع فصل مشترک مابين شمع و خاک اطراف آن در نظر گرفته شده است‪ .‬يک فصل مشترک استوانه اي در‬
‫اطراف شمع جهت تعريف اندرکنش مماسي و يک فصل مشترک دايره اي در انتهاي شمع جهت تعريف اندرکنش نرمال‪.‬در تعيين رفتار فصل مشترک‬
‫از معيار اصطکاکي کولمب استفاده گ رديده است‪ .‬مدل اصطکاکي کولمب‪ ،‬يک مدل معمول اصطالکي براي توصيف اثر متقابل سطوح در صورت‬
‫وجود اصطکاک است‪ .‬در آباکوس به هر عاملي که سبب شود حالت اوليه سازه عوض شود بار اطالق مي گردد مانند بار متمرکز‪ ،‬فشار‪ ،‬شرايط مرزي‬
‫غير صفر‪ ،‬نيروي گرانش‪ ،‬دما و‪. ....‬تعريف بار و ارده با توجه به نوع گام تحليل انجام مي شود‪.‬در اين تحقيق بررسي گسيختگي شيرواني تحت بار ثقل‬
‫انجام گرفته‪ ،‬اين نوع بار گذاري براي آباکوس توسط تحليل استاتيکي انجام مي گيرد[‪.]6‬‬

‫جدول‪-1‬مشخصات خاک شیروانی مورد مطالعه‬

‫مشخصات خاک‬ ‫)‪E(Mpa‬‬ ‫𝜈‬ ‫)‪𝜑(0‬‬ ‫)‪Ψ(0‬‬ ‫)‪C(Kpa‬‬

‫‪41. 24‬‬
‫اليه ناپايدار شيرواني‬ ‫‪0. 2‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0. 1‬‬ ‫‪25‬‬

‫اليه پايدار زيرين شيرواني‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪0. 2‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪2. 5‬‬ ‫‪50‬‬

‫جدول‪-2‬مشخصات شمع ها‬

‫‪𝛾(𝑘𝑔⁄‬‬ ‫)‪E(Mpa‬‬ ‫𝜈‬ ‫)‪D(m‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪N‬‬

‫)‪𝑚2‬‬

‫‪3200‬‬ ‫‪3. 1E10‬‬ ‫‪0. 3‬‬ ‫‪0. 8‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪2‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫اساس کار نرم افزار آباکوس بر روش حل عددي المان محدود است‪ .‬بدين معني که مسئله براي يک المان حل مي شود و سپس به روش هاي مختلف به‬
‫کل مدل تعميم داده مي شود‪ .‬بنابراين المان نقش بسيار مهمي در حل دارد‪.‬در اين تحقيق بعد از بررسي الزم در انتخاب هندسه مش ها‪،‬ازمش شش‬
‫وجهي غالب با استفاده از پارتيشن بندي به دليل هندسه پيچيده شيرواني در حالت حضور شمع ها استفاده گرديد‪.‬المانهاي استفاده شده به صورت‬
‫اختصار‪ C2D8R‬هستند‪ .‬تعداد و اندازه المان ها با استفاده از مطالعه همگرايي مش بدست آمده است‪.‬به اين ترتيب که با افزايش تعداد المان ها جابجايي‬
‫افقي شيرواني بررسي گرديده است و هنگامي که تغييرات جابجايي افقي به حداقل رسيد تعداد المان بهينه بدست آمده است[‪ .]7‬نمودار(‪ )1‬نتايج مطالعه‬
‫همگرايي مش را نشان مي دهد و اندازه بهينه المان ها ‪0.4‬انتخاب شده است‪.‬‬

‫‪1.1‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪Displacement(cm‬‬

‫‪0.9‬‬
‫‪0.8‬‬
‫‪0.7‬‬
‫‪0.6‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪0.3‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪Size of mesh‬‬

‫نمودار(‪ :)1‬بررسی همگرایی مش در تعیین اندازه مش ها ی مورد استفاده در مدل سازی شیروانی‬

‫‪.3‬بحث در نتايج‪:‬‬
‫در اين بخش به بررسي و تحليل پايداري شيرواني ناهمگن توسط گروه شمع بوسيله مطالعات عددي المان محدود سه بعدي پرداخته شده است‪.‬در اين‬
‫پژوهش به بررسي موقعيت بهينه شمع ها در شيرواني‪ ،‬اثر طول دفن شمع در شيرواني( ‪ ،)Le‬اثر تعداد شمع ها با فاصله ثابت ‪D(2D‬قطر شمعها)‪ ،‬اثر‬
‫پارامترهاي مقاومتي اليه پايدار زيرين برجابجايي افقي و متعاقب آن گسيختگي (کرنش هاي پالستيک) در شيرواني با مشخصاتي متفاوت دراليه لغزشي‬
‫تحت تحليل استاتيکي و بار ثقل پرداخته شده است‪ .‬جهت مطالعات پارامتريک در ابتدا بررسي‪،‬بدون حضور شمع ها انجام گرفته و شيرواني از لحاظ‬
‫جابجايي افقي و ورود به محدوده گسيختگي که در نرمافزار آباکوس توسط کرنشهاي پالستيک (‪)PEEQ‬تعريف مي شود بررسي و سپس اثر حضور‬
‫شمع ها در موارد مختلف بر پايداري شيرواني مطالعه گرديده است‪ .‬بايد به اين نکته توجه داشت به دليل اينکه نرم افزار آباکوس يک نرم افزار کلي‬
‫است و اختصاصا براي بررسي هاي خاکي استفاده نمي شود(بر خالف پلکسيس و‪ ) .. .‬بررسي ورود به محدوده گسيختگي و متعاقب آن گسيخته شدن‬
‫شيب توسط پارامتر کرنش پالستيک گزارش مي شود و ضريب اطمينان در حالت کلي گزارش نمي شود‪.‬البته خاک ها تا حدودي قادر به تحمل کرنش‬
‫هاي پالستيک هستند و چنانچه مقدار کرنش پالستيک از تحمل خاک فراتر رود باعث گسيختگي خواهد شد‪ .‬شايان ذکر است کرنش هاي پالستيک‬
‫که سبب گسيختگي شيب خواهند شد براي همه خاک ها يکسان نيست‪ .‬در نرم افزار المان محدود آباکوس بارگذاري در يک دوره بر حسب زمان انجام‬
‫مي گردد که در مرحله تعريف نوع تحليل‪ ،‬بايد فاصله زماني را براي هر گام مشخص نمود‪ ،‬در نمودارهاي نشان داده شده در قسمت هاي بعد اين دوره‬
‫بارگذاري در فاصله زماني صفر تا يک ثانيه مي باشد که در آن به ازاي هر يک هزارم ثانيه گام ها زمان بندي شده اند‪.‬‬

‫‪.3.1‬بررسي موقعيت بهينه شمع ها در طول شيرواني‪:‬‬

‫𝑒𝑙𝑖𝑝𝑋‬
‫شمع ها در سه مو قعيت‪0.9 ،0.5 ،0.3‬قرار گرفتند که به ترتيب‬ ‫جهت بررسي موقعيت بهينه شمع ها در طول شيرواني‪ ،‬بر حسب پارامتر بدون بعد‬
‫‪X‬‬
‫نشان دهنده پنجه‪ ،‬وسط و قله شيرواني است‪ .‬شايان ذکر است شمع ها در موقعيت هاي ديگر نيز مثل نسبت ‪ 0.4‬و‪ 0.7‬نيز بررسي گرديدند که نتايج قابل‬
‫توجهي نسبت به سه موقعيت اوليه نداشتند لذا از بررسي ساير موارد در اين مناطق صرف نظر گرديده است‪Xpile .‬نشان دهنده فاصله شمع ها از پنجه‬
‫شيرواني و ‪ X‬نشان دهنده طول شيب شيرواني است(مطابق شکل ‪ .)1‬همچنين ا رتفاع شمع ها با در نظر گرفتن طول گيرداري کافي‪ ،‬تا نيمه اليه زيرين‬
‫لحاظ گرديده است‪ .‬در گام اول شيرواني ها بدون حضور شمع بررسي گرديدند تا از لحاظ پايداري و منطقه کرنش هاي پالستيک که مي تواند نشان‬
‫دهنده محدوده گسيختگي باشد مورد مطالعه قرار گيرند‪.‬در گام دوم بر رسي‪ ،‬شمع ها طبق توضيحات فوق در سه مکان متفاوت‪ ،‬جهت تعيين موقعيت‬
‫بهينه شمع ها قرار گرفتند‪ .‬نمودار (‪ )3‬نشان دهنده تغييرات جابجايي افقي شيرواني طي بارگذاري ثقلي است‪.‬در نمودارها منظور از (‪)no pile‬حالت‬
‫شيرواني مسلح نشده‪ )Toe( ،‬شمع در پنجه‪)Mid) ،‬شمع در وسط شيب و (‪ )Top‬شمع در باالي شيرواني است‪ .‬با توجه به نمودار مي توان گفت بهترين‬

‫‪3‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫موقعيت شمع ها در اين شيرواني جهت کاهش جابجايي افقي در وسط شيب مي باشد‪ .‬قرارگيري شمع ها در وسط شيب سبب کاهش ‪ %42‬جابجايي افقي‬
‫گرديده است‪ .‬همچنين حضور شمع ها در باالي شير واني نه تنها سبب کاهش جابجايي افقي نشده بلکه باعث افزايش اين پارامتر هم گرديده است‪.‬‬

‫‪top‬‬ ‫‪mid‬‬ ‫‪toe‬‬ ‫‪nopile‬‬

‫‪1‬‬
‫‪0.9‬‬
‫‪0.8‬‬
‫)‪U1 (cm‬‬

‫‪0.7‬‬
‫‪0.6‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪0.3‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪0.1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪1.3‬‬

‫)‪Time(s‬‬

‫نمودار (‪ :)2‬بررسی جابجایی افقی شیروانی‬

‫در نمودار (‪ )2‬اثر شمع ها در سه موقعيت مختلف توسط پارامتر بي بعد 𝑥𝑎𝑚‪ U‬به ‪ U‬نشان داده شده است که در آن مالک از 𝑥𝑎𝑚‪U‬بيشينه جابجايي‬
‫شيب غير مسلح و ‪ U‬بيشينه جابجايي شيب مسلح با توجه به سه موقعيت ذکر شده است‪.‬شکل (‪)3‬نشان دهنده ناحيه گسيختگي شيب در حالت غير مسلح‬
‫در نرم افزار است ‪ .‬همانطور که در شکل(‪ )2‬مشاهده مي شود با حضور شمع ها در وسط شيب زون گسيختگي و کرنش هاي پالستيک تا حد قابل‬
‫توجهي کاهش مي يابند‪.‬همچنين در نمودار(‪) 4‬مقايسه اثر حضور شمع بر کرنش هاي پالستيک نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل (‪:)3‬کانتور کرنش پالستیک و محدوده گسیختگی در‬ ‫شکل (‪:)2‬کانتورکرنش پالستیک و محدوده گسیختگی شیروانی غیر مسلح‬
‫موقعیت بهینه شمع‬

‫‪4‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫‪Pastic strain‬‬
‫‪1.0E-02‬‬

‫‪8.0E-03‬‬ ‫‪SLOPE1‬‬

‫‪6.0E-03‬‬ ‫‪1.2‬‬

‫‪U/Umax‬‬
‫‪1‬‬
‫‪4.0E-03‬‬
‫‪0.8‬‬
‫‪2.0E-03‬‬ ‫‪0.6‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪0.0E+00‬‬
‫‪slope1‬‬ ‫‪0.2‬‬
‫‪nopile‬‬ ‫‪7.08E-03‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪toe‬‬ ‫‪4.32E-03‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪mid‬‬ ‫‪2.11E-03‬‬ ‫‪Xpile/X‬‬
‫‪top‬‬ ‫‪8.50E-03‬‬

‫نمودار (‪ :)4‬بررسی کرنش پالستیک‬ ‫نمودار(‪ :)3‬مقایسه موقعیت بهینه شمع ها در شیروانی ها‬
‫شیروانی‬

‫‪.3.2‬اثر طول دفن شمع بر پايداري شيرواني‪:‬‬

‫𝑒𝐿‬
‫) که در آن‬ ‫در اين حالت اثر طول دفن شمع داخل شيرواني بر ميزان کاهش جابجايي افقي بررسي گرديده است‪.‬در اين حالت از پارامتر بي بعد (‬
‫‪D‬‬
‫𝑒𝐿‬
‫( شمع در اليه ناپايدار بااليي قرار‬ ‫( ‪ )Le‬طول دفن شمع داخل شيرواني(مطابق شکل ‪ )1‬و ( ‪ ) D‬قطر شمع استفاده گرديده است‪ .‬حالت )‪= 4&6‬‬
‫‪D‬‬
‫𝑒𝐿‬ ‫𝑒𝐿‬
‫( شمع تا نيمه اليه پايدار زيرين نفوذ کرده است‪.‬با توجه به نتايج‬ ‫( شمع بر اليه پايدار زيرين تکيه داشته و حالت )‪= 10‬‬ ‫دارد‪ ،‬حالت )‪= 8‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫𝑒𝐿‬
‫به دليل عدم وجود طول گيرداري کافي شمع و رفتار صلب آن ها‪ ،‬از ظرفيت سازه‬ ‫حاصل از تحليل شيرواني مي توان گفت در حالت شمع ‪= 4&6‬‬
‫‪D‬‬
‫اي شمع ها در تحمل بار جانبي استفاده نمي شود و کاهش جابجايي مورد انتظار مشاهده نمي گردد‪ .‬ولي با افزايش ارتفاع دفن شمع ها و ايجاد طول‬
‫گيرداري ک افي‪ ،‬رفتار شمع ها انعطاف پذير شده و در تحمل بار جانبي حاصل از جابجايي افقي شيرواني از ظرفيت سازه اي شمع ها استفاده گرديده‬
‫است‪ .‬همچنين بايد اشاره کرد که مشخصات خاک اليه لغزشي بر ميزان باربري جانبي شمع ها موثر است و يکي از عوامل موثر بر رفتار اندرکنشي شمع‬

‫و خاک‪ ،‬تحت بار جانبي است‪ .‬تا زماني که شمع ها در اليه پايدار زيرين نفوذ نکرده اند به دليل ماهيت چسبنده بودن خاک اليه بااليي‪ ،‬کم بودن زاويه‬
‫اصطکاک و متعاقب آن کم بودن ضرايب اندرکنشي مماسي شمع ها‪ ،‬تغير محسوسي در ميزان کاهش جابجايي افقي شيرواني ديده نمي شود ولي با نفوذ‬
‫شمع در اليه پايدار عکس اين مورد مشاهده مي شود‪ .‬اين امر به آن دليل است که شمع ها در اين نوع شيرواني عمده انتقال بار را توسط باربري انتهايي‬
‫انجام مي دهند و مقاومت جداري سهم کمي در باربري جانبي خواهد داشت‪.‬‬

‫‪SLOPE1‬‬
‫‪1.2‬‬
‫‪U/Umax‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.4‬‬

‫‪0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪Le/D‬‬

‫نمودار (‪ :)5‬اثر طول دفن شمع بر جابجایی افقی شیروانی‬

‫‪.3.3‬اثر تعداد شمع ها بر پايداري شيرواني‪:‬‬

‫‪5‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫در اين حالت اثر تعداد شمع ها بر جابجايي افقي شيرواني در سه حالت‪ ،‬دو شمع‪ ،‬سه شمع و چهار شمع با فاصله ثابت𝐷‪ D(2‬قطر شمع) بررسي گرديده‬
‫است‪ .‬اين بررسي براي شيرواني با توجه به موقعيت بهينه شمع ها انجام گرفته يعني در وسط شيب‪ ،‬با توجه به نمودار(‪)6‬مشاهده مي گردد با افزايش تعداد‬
‫شمع ها ميزان جابجايي افقي شيرواني کم خواهد شد‪.‬با افزايش تعداد شمع ها ظرفيت باربري جانبي توسط گروه شمع افزايش يافته لذا باعث کاهش بيشتر‬
‫جابجايي افقي شيب خواهد شد‪ .‬بايد به اين نکته توجه داشت در نظر گرفتن فاصله شمع ها از يکديگر مي تواند عامل موثري بر اين امر باشد زيرا اين‬
‫فاصله طبق تحقيقات و نتايج مطالعات پيشين فاصله اي است که مي تواند سبب رفتار گروهي شمع ها شود‪.‬چنانچه در حالت تعداد دوتايي و سه تايي شمع‬
‫ها فواصل نيز افزايش مي يافتند‪ ،‬مي توانست بر نتيجه اعالم شده اثر عکس داشته باشد‪ .‬همچنين افزايش شمع ها بايد تا تعدادي باشد که بر کاهش‬
‫جابجايي افقي شيرواني و به تبع آن گسيختگي اثر بسزايي اعمال کند زيرا با افزايش بيش از حد تعداد شمع ها عواملي مانند فواصل مناسب با توجه به‬
‫عرض شيرواني بايد در نظر گرفته شود تا افزايش تعداد سبب کاهش فواصل و از بين رفتن ظرفيت شمع در حالت تکي و به دنبال آن تخريب شمع‬
‫نگردد‪.‬همچنين افزا يش شمع ها بايد با توجه به ميزان هزينه و وقت‪ ،‬مقرون به صرفه در حالت اجرا باشد زيرا هميشه افزايش شمع ها سبب افزايش پايداري‬
‫نخواهند شد و تعداد مشخصي اين اثر را ايجاد خواهند کرد‪.‬‬

‫‪1.5E-02‬‬
‫‪1.4E-02‬‬
‫‪1.2E-02‬‬
‫‪2PILE‬‬ ‫‪3PILE‬‬ ‫‪4PILE‬‬ ‫‪1.1E-02‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪9.0E-03‬‬

‫‪Pastic strain‬‬
‫‪0.9‬‬ ‫‪7.5E-03‬‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪6.0E-03‬‬
‫‪0.7‬‬ ‫‪4.5E-03‬‬
‫‪0.6‬‬ ‫‪3.0E-03‬‬
‫‪1.5E-03‬‬
‫)‪U(cm‬‬

‫‪0.5‬‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪0.0E+00‬‬
‫‪0.3‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪slope2‬‬
‫‪0.1‬‬
‫‪2pile‬‬ ‫‪1.36E-02‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3‬‬ ‫‪3pile‬‬ ‫‪1.03E-02‬‬
‫‪4pile‬‬ ‫‪8.24E-03‬‬
‫)‪Time(s‬‬

‫نمودار( ‪ :)6‬اثر تعداد شمع بر جابجایی افقی‬ ‫نمودار(‪ :)7‬اثر تعداد شمع بر کرنش پالستیک شیروانی‬
‫شیروانی‬

‫‪SLOPE1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0.9‬‬
‫‪0.8‬‬
‫‪U/Umax‬‬

‫‪0.7‬‬
‫‪0.6‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪Number‬‬

‫نمودار (‪ :)8‬مقایسه اثر تعداد شمع بر جابجایی افقی شیروانی‬

‫‪.3..‬اثر مقاومت اليه پايدار زيرين شيرواني‪:‬‬

‫‪6‬‬
 ‫نهمین کنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫در اين حالت اثر پارامترهاي مقاومتي خاک اليه پايدار زيرين شيرواني بر جابجايي افقي و کرنش هاي پالستيک که سبب گسيختگي مي شوند‪،‬با‬
‫توجه به موقعيت بهينه شمع ها بررسي گرديده است‪ .‬جهت بررسي در سه حالت مشخصات خاک اليه زيرين تغيير داده شده است به گونه اي که در‬
‫حالت اول شيرواني بطور همگن‪ ،‬حالت دوم اليه زيرين با خاکي مقاوم تر از بررسي هاي پيشين و در حالت سوم با خاکي ضعيف تر از بررسي هاي‬
‫پيشين و حتي اليه بااليي لحاظ گرديده است‪.‬در شيرواني مشخصات اليه بااليي در هر سه حالت مطابق با جدول شماره (‪)1‬و براي اليه زيرين‪:‬‬
‫شيرواني بصورت همگن‪:‬‬

‫‪Φ = 10‬‬ ‫𝑎𝑝𝑀 ‪𝜓 = 0. 1 𝐶 = 25𝑘𝑝 𝐸 = 41.24‬‬ ‫‪𝜈 = 0.2‬‬

‫شيرواني بصورت ناهمگن با تغيير مشخصات اليه زيرين به شرح زير(حالت قويتر نمودار)‪:‬‬

‫‪Φ = 45 𝜓 = 5 𝐶 = 100𝑘𝑝 𝐸 = 10. 1𝐺𝑝𝑎 𝜈 = 0. 2‬‬

‫شيرواني بصورت ناهمگن با تغيير مشخصات در اليه زيرين به شرح زير(حالت ضعيف تر نمودار) ‪:‬‬

‫‪Φ = 8 𝜓 = 0. 1 𝐶 = 14𝑘𝑝 𝐸 = 26. 4𝑀𝑝𝑎 𝜈 = 0. 2‬‬

‫با توجه به نمودارهاي ارائه شده مي توان گفت يکي از عوامل موثر بر جابجايي افقي شيرواني مسلح شده و کرنش هاي پالستيک‪ ،‬مقاومت اليه پايدار‬
‫زيرين است‪ .‬ضعيف تر يا قويتر بودن اليه زيرين شيرواني نسبت به اليه بااليي لغزشي مي تواند به ترتيب سبب کاهش يا افزايش جابجايي ها و به دنبال آن‬
‫گسيختگي شيرواني گردد‪ .‬زيرا شمع ها بارهاي جانبي را به اليه غير لغزشي زيرين منتقل مي کنند و به نحوي اين اليه تعيين کننده نيروهاي مقاوم در برابر‬
‫جابجايي افقي مي باشد‪ .‬طبق تحقيقات پيشين در اکثر موارد مقاومت ايجاد شده توسط اليه زيرين برابر يا بزرگتر از اليه بااليي است و اين امر سبب‬
‫ايجاد نيروي پايداري از سوي خاک زيرين مي گردد[‪ . ]8‬چنانچه اليه زيرين مشابه حالت (ضعيف تر) در بررسي موجود‪ ،‬از لحاظ مقاومتي کمتر از اليه‬
‫بااليي باشد نيروي پايداري کم خواهد شد و جابجايي هاي افقي و احتمال گسيختگي افزايش مي يابند‪ .‬همچنين به دليل عملکرد شمع ها بعنوان پي‬
‫عميق‪ ،‬چنانچه شمع ها بر اليه اي با مقاومت و سختي باال متکي يا نفوذ داشته باشند‪ ،‬سبب افزايش انتقال بار از شمع به خاک مي شود و برعکس‪ .‬همچنين‬
‫با توجه به نمودارها مي توان گفت باالتر بودن پارامترهاي مقاومتي اليه زيرين شيرواني نسبت به اليه بااليي تا مقادير مشخصي بر رفتار شيب خاکي موثر‬
‫است‪.‬اين امر بر حالت ضعيف تر بودن اليه زيرين نسبت به اليه بااليي هم صادق است‪.‬‬

‫الیه زیرین ضعیف‬ ‫الیه زیرین قوی‬ ‫شیروانی همگن‬ ‫بررسی اولیه‬

‫‪1.8‬‬
‫‪1.6‬‬
‫‪1.4‬‬
‫)‪U1(cm‬‬

‫‪1.2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0.8‬‬
‫‪0.6‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪1.3‬‬

‫)‪Time(s‬‬

‫نمودار (‪ :)9‬بررسی اثر مقاومت الیه زیرین شیروانی بر جابجایی افقی‬

‫‪7‬‬
 ‫نهمینکنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫‪2.0E-02‬‬
‫‪1.8E-02‬‬

‫‪Pastic strain‬‬
‫‪1.6E-02‬‬
‫‪1.4E-02‬‬
‫‪1.2E-02‬‬
‫‪1.0E-02‬‬
‫‪8.0E-03‬‬
‫‪6.0E-03‬‬
‫‪4.0E-03‬‬
‫‪2.0E-03‬‬
‫‪0.0E+00‬‬
‫‪slope1‬‬
‫الیه زیرین ضعیف تر‬ ‫‪1.67E-02‬‬
‫همگن‬ ‫‪1.39E-02‬‬
‫بررسی اولیه‬ ‫‪2.11E-03‬‬
‫الیه زیرین قوی تر‬ ‫‪1.15E-03‬‬

‫نمودار(‪ :)11‬بررسی اثر مقاومت الیه زیرین شیروانی بر کرنش پالستیک‬

‫‪..‬نتيجه گيري‪:‬‬

‫‪ -1‬بطور کلي مي توان گفت موقعيت بهينه شمع ها در شيرواني دو اليه‪ ،‬با اليه غير لغزشي متراکم تر ‪ ،‬از لحاظ کاهش جابجايي افقي و متعاقب آن‬
‫گسيختگي شيرواني در وسط شيب مي باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬طول دفن شمع ها بر رفتار شيرواني از لحاظ جابجايي افقي و گسيختگي موثر است بطوريکه در شمع هاي کوتاه به دليل رفتار صلب از ظرفيت سازه‬
‫اي شمع استفاده نمي شود و تاثير چشمگيري بر رفتار شيرواني نخواهند داشت‪ .‬اما با افزايش طول و ايجاد گيرداري کافي‪ ،‬شمع رفتار انعطاف پذير نشان‬
‫داده و در تحمل بار جانبي نقش بيشتري ايفا مي کند و سبب کاهش جابجايي افقي و به دنبال آن گسيختگي شيرواني مي گردد‪.‬همچنين مي توان گفت‬
‫مشخصات خاک شيرواني يکي از عوامل تعيين کننده در اندرکنش شمع ‪ -‬شيرواني است که مي تواند به نحوي تعيين کننده رفتار اندرکنشي و سهم‬
‫باربري شمع ها باشد‪ .‬بطوريکه در يک شيرواني با اليه لغزشي چسبنده شمع ها تا رسيدن به اليه پايدار تاثير بسزايي بر باربري جانبي ندارند‪ .‬اين موضوع‬
‫به دليل باربري انتهايي شمع و ناچيز بودن باربري جداره شمع در اين بررسي است‪.‬‬
‫‪ -2‬با افزايش تعداد شمع ها با فاصله اي ثابت مطابق با رفتار گروهي‪ ،‬ميزان جابجايي افقي و به دنبال آن گسيختگي احتمالي خاک کم خواهد شد‪.‬‬
‫‪ -4‬در افزايش تعداد شمع ها بايد به رعايت فاصله مناسب دقت نمود‪ .‬زيرا نزديک شدن زياد شمع ها به يکديگر با افزايش تعداد آنها سبب از بين رفتن‬
‫ظرفيت سازه اي شمع ها و در برخي موارد موجب تخريب شمع مي گردد‪ .‬همچنين افزايش فاصله بين شمع ها نيز مي تواند سبب از بين رفتن رفتار‬

‫گروهي آنها گردد و تاثير به سزايي بر کاهش جابجايي و گسيختگي شيرواني نداشته باشد‪.‬‬
‫‪-5‬در بحث پايداري شيب خاکي توسط گروه شمع چنانچه اليه زيرين شيرواني از لحاظ مشخصه هاي مقاومتي متفاوت باشد ( ناهمگني شيرواني که در‬
‫اکثر مواردي طبيعي موجود است) با توجه به عملکرد شمع ها به عنوان پي عميق و انتقال بار جانبي توسط شمع به اين اليه‪ ،‬اين عامل مي تواند موثر بر‬
‫پايداري شيرواني توسط شمع باشد‪.‬‬
‫‪ -6‬حضور اليه خاکي با م شخصات قويتر در اليه پايدار زيرين شيرواني به دليل افزايش نيروي پايداري و تحمل بار بيشتر از سوي شمع ها سبب کاهش‬
‫جابجايي هاي افقي و گسيختگي شيرواني خواهد شد‪ .‬همچنين حضور اليه زيرين با مشخصات ضعيف تر از اليه بااليي شيرواني نيز سبب مي شود شمع‬
‫ها در انتقال بار ج انبي تاثير چشمگيري نداشته باشند و آنگونه که انتظار مي رود بر جابجايي ها و گسيختگي شيرواني اثر گذار نباشند‪.‬‬

‫‪.5‬مراجع‬

‫‪8‬‬
 2931 ‫ اردیبهشت ماه‬11 ‫ و‬12 ،‫نهمینکنگره ملّي مهندسي عمران‬
‫ ایران‬،‫ مشهد‬،‫دانشگاه فردوسي مشهد‬

1. Mohamed Ashour, Hamed Ardalan."Analysis of pile stabilized slopes based on soil–pile interaction
".Computers and Geotechnics 39 (2112) 85–97.
2. Liping Wang and Ga Zhang." Pile-Reinforcement Behavior of Cohesive Soil Slopes: Numerical Modeling
and Centrifuge Testing". Hindawi Publishing Corporation. Journal of Applied MathematicsVolume 2113,
Article ID 134124

3.Liping Wang and Ga Zhang."Pile-Reinforcement Behavior of Cohesive Soil Slopes: Numerical Modeling
and Centrifuge Testing". Hindawi Publishing Corporation .Journal of Applied Mathematics Volume 2113,
Article ID 134124, 15 pages
4. Ito T, Matsui T. " Methods to estimate lateral force acting on stabilizing piles". Soils Found 1975; 43–59.

5. R. Kourkoulis ,F. Gelagoti, Anastasopoulos and G. Gazetas. "Slope Stabilizing Piles and Pile-Groups:
Parametric Study and Design Insights". ( 2111) American Society of Civil Engineers

6. Qianjun Xu, Honglei Yin, Xianfeng Cao, Zhongkui Li (2119)." A temperature-driven strength reduction
method for slopestability analysis".Mechanics Research Communications 36 (2119) 224–231
7. Dassault System’s Simulia Corp. , TheAbaqus 6. 9-1. Software Manual, Providence, RI, USA, 2119.

8. R. Kourkoulis; F. Gelagoti; I. Anastasopoulos; and G. Gazetas. "Hybrid Method for Analysis andDesignof
Slope Stabilizing Piles".(2112) American Society of Civil Engineers.

9
‫نهمینکنگره ملّي مهندسي عمران‪ 12 ،‬و ‪ 11‬اردیبهشت ماه ‪2931‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪ ،‬مشهد‪ ،‬ایران‬

‫‪11‬‬