Bhasha Vivek

¤ÎÊÎ Ï‰‰ı¿
’ fi —‹ ƒ HÎ
2010
¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ

√…flÎ÷ flÎF›
√Î_ ‘ Ìfi√fl
BHASHA VI VEK
© ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ

√Î_‘Ìfi√fl — (√…flÎ÷)
Ï’fi - 382010
Ï¿_‹÷ w.
≠◊‹ ±ÎT≤ÏkÎ — 1993

Ï¶÷Ì› ±ÎT≤ÏkÎ — 2010
≠¿ÎÂ¿
¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ
√Î_‘Ìfi√fl — (√…flÎ÷)
Ï’fi - 382010
ÀÎ≥’-ÁıÏÀ_√
≠V÷Î‰fiÎ
¤ÎÊÎ-Ï‰‰ı¿ ÂÎ ‹ÎÀı ?
√ÿÊ∑§⁄UáÊÊàÊ˜ ¬ŒÁ‚Áh—, ¬ŒÁ‚h⁄Õ¸ÁŸáÊ¸ÿÙ ÷flÁÃ –

•ÕÊ¸Ã˜ ÃûflôÊÊŸ¢, ÃûflôÊÊŸÊÃ˜ ¬⁄¢U üÊÿ— ––
“ÔT›Î¿flHÎ◊Ì ’ÿfiÌ ÏÁÏ© ◊Î› »ı, ’ÿfiÌ ÏÁÏ© ¶ÎflÎ ±◊˝fi˘ ÏfiHÎ˝› ¿flÌ
Â¿Î› »ı. ±◊˝fi˘ ÏfiHÎ˝› ◊÷Î_ ÷k‰fi˘ Ïfiç› ◊Î› »ı ±fiı ÷k‰fiÎ Ïfiç›◊Ì
’fl‹lı›fiÌ ≠ÎÏM÷ ◊Î› »ı.”
¤ÎÊÎfi_ ±ı¿ ¿Î‹ ÂOÿ˘ ¶ÎflÎ Ï‰«Îfl ¿ı ¤Î‰fi_ Á_ø‹HÎ ¿fl‰Îfi_.
¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfi ÷˘ ±Îfiı ¤ÎÊÎfi_ ±ı¿‹ÎhÎ ¿Î‹ ‹Îfiı »ı. ±·⁄kÎ ¤ÎÊÎfi_ ±Î
≠Î◊Ï‹¿ ¿Î›˝ ÷˘ »ı …. ±Î ≠Ïø›Î ¿ı‹ ◊Î› »ı ÷ı T›Î¿flHÎ Á‹Ω‰ı »ı.
±ZÎfl, ÂOÿ, ‰Î@› ‰√ıflıfiÌ fl«fiÎ ±fiı ¿Î›˝ ±_√ıfiÎ Ïfi›‹˘ T›Î¿flHÎ ÿÂÎ˝‰ı
»ı. ‰HÎ˝, ’ÿ ±fiı ‰Î@›fiÎ_ V‰w’˘fi˘ ’Ïfl«› ±Î’fiÎfl_ ÂÎVhÎ ÷ı T›Î¿flHÎ.
lÌ ¿ı. ¿Î. ÂÎVhÎÌ ¿Ëı »ı ÷ı‹, ¤ÎÊÎ ¿ı ⁄˘·ÌfiÎ ÂOÿ˘-’ÿ˘fi_ …ı‹Î_ M≤◊yflHÎ-
V’pÌ¿flHÎ ¿ı ¬·ÎÁ˘ »ı ÷ı T›Î¿flHÎÂÎVhÎ.
’fl_÷ Ë‰ı ¤ÎÊÎ-Ï‰iÎÎfi T›Î¿flHÎfiı ±ıÀ·_ ‰…^ÿ ±Î’÷_ fi◊Ì.
¤ÎÊÎ ÷˘ ’fl_’flÎ◊Ì Ï‰¿ÁÌ »ı, T›„@÷fiÌ …ı‹ ÁÿÎ √Ï÷ÂÌ· »ı ±fiı
÷ı … flÌ÷ı T›„@÷ ¿ı Á‹Î…fiÎ Áfl‚ ¿ı Á_¿<· T›‰ËÎfl˘fiÌ ÁÎ◊ı ¿ÿ‹
Ï‹·Î‰Ìfiı ’˘÷ÎfiÎ_ w’ ±fiı √Ï÷ ⁄ÿ·ı »ı. ±ıfiÎ_ ‰ı√ fiı Ï‰¿ÎÁfiı ¿˘¥ …Õ
Ïfi›‹˘‹Î_ ⁄Î_‘Ì fi Â¿Î›. ±·⁄kÎ ±ıfiÌ √Ï÷Ï‰Ï‘fiı, ±ıfiÌ «Î·fiı Á‹…‰Î
’Òfl÷Î Ïfi›‹˘ …wfl Ï‰«ÎflÌ Â¿Î›. ’ÎHÎÌfiÌ ¿˘¥ fiÌ¿ ¿ı fiËıfl ±fiı ¬‚¬‚
2
‰Ëı÷Î_ {flHÎÎ_ ¿ı fiÿÌ‹Î_ …ı‰˘ Œıfl »ı ±ı‰˘ ±ËŸ CÎÎÀ »ı ±fiı »÷Î_ ÷ı ⁄_fiı
±Î…fiÎ Á‹Î…-∞‰fifiÎ_ ±Ï‰¤ÎF› ±_√˘ »ı ±ı ¤Ò·Ì fi Â¿Î›. ÁÎ‹ÎL›
T›‰ËÎfl‹Î_ ÷˘ ¤ÎÊÎ Áfl‚, V’WÀ, Â©, ÏÂp, Á_V¿ÎflÌ ±fiı Á√‹ Ë˘‰Ì
… Ωı¥±ı. Á…˝fifiÌ ’Î_¬ı ∂Õ÷Î ÁÎÏËI›-Á…˝¿˘ı ¿ı ±ÿÎ·÷Ì ∂ËÎ’˘Ë‹Î_
·Î√ı·Î ÷k‰fi_ À>’b_ ÀÌ’fiÎflÎ±˘fiÌ ‰Î÷ …\ÿÌ »ı.
¤ÎÊÎ‹Î_ T›Î¿flHÎ ÂÌ¬‰ÎfiÌ …wfl ¬flÌ ? ¤ÎÊÎ ÷˘ ±Î’HÎı ⁄˘·Ì±ı
… »Ì±ı. …L‹ ’»Ì À>_¿ Á‹›‹Î_. CÎfl ÷ı‹… ±Î…\⁄Î…\fiÎ ‰Î÷Î‰flHÎ‹Î_◊Ì
⁄Î‚¿ ¿Îfi ±fiı ±Î_¬fiÌ ‹ÿÿ◊Ì ‹ÎhÎ ±œÌ◊Ì «Îfl ‰Ê˝fiÌ ±Î›‹Î_ ¤ÎÊÎfiÌ
CÎHÎÌ ⁄‘Ì √Ï÷Ï‰Ï‘ Á‹∞ ¤ÎÊÎ ⁄˘·÷Î_ ÂÌ¬ı »ı. ÁÎ‹Ì T›„@÷fiı ±ıfiÎ
⁄˘·‰Îfi˘ ±◊˝ ’HÎ Á‹Ω¥ Ω› »ı, ÷˘ ’»Ì T›Î¿flHÎfiÎ Ïfi›‹˘ ÂÎ ‹ÎÀı ?
±Î ±_√ı ΩıÁıŒ ‰Îfi ÁÎ‹flfi Àı·flı T›Î¿flHÎfiÎ ’˘÷ÎfiÎ ’V÷¿fiÌ ≠V÷Î‰fiÎ‹Î_
±ı ‹ÎÏ‹˝¿ ‰Î÷ ¿flÌ »ı — ““√…flÎ÷Ì, ÷‹ÎflÌ …L‹¤ÎÊÎ, Á_V¿Ú÷fiÌ ’hÎÌ »ı.
’˘÷ÎfiÌ ‹Î÷Î ÁÎ◊ı ±ıfi˘ ¿ı‰˘ Á_⁄_‘ »ı ÷ı fi ΩHÎ˘ ÷˘ ±ıfiÎ ¬flÎ flÁfi˘
V‰Îÿ fiËŸ … «Î¬‰ÎfiÎ ±fiı ±ıfiÎ ±Ï‘¿ÎflfiÌ ÁkÎÎ fiËŸ Á‹…‰ÎfiÎ.
¿Ï‰fiÌ µkÎ_√ ¿S’fiÎfiı ±◊ı˝ ¿ıÀ·Ì ‹‘fl ‰ÎHÎÌ, ‰@÷ÎfiÌ ‹fi˘Ëfl ¤ÎÊÎfiı
±◊ı˝ ¿ıÀ·Î ±·_¿ÎflfiÎ ¤_ÕÎfl, ÷k‰‰ıkÎÎfiı ±◊ı˝ ¿ıÀ·Ì ÁÒZ‹¤ıÿfiÌ Á_iÎÎ,
‘‹˝⁄˘‘¿fiÎ µ’ÿıÂfiı ±◊ı˝ ÁI›ÁÒ«¿, ±ÁI›‰…˝¿ ¿ıÀ·Î_ ‰«fi˘, flÎF›-
Ïfi›‹ V◊Î’¿fiı ±◊ı˝ ¿ıÀ·Î_ T›Î‰ËÎÏfl¿ ’ÿ˘, ≥Ï÷ËÎÁ-·ı¬¿fiı ±◊ı˝ ¿ıÀ·Ì
Á‰˝‰Î«¿ ÁÎ‹√˛Ì, fiÎÀ¿‹Î_ fl_…¿, Ï‹hÎÎ«Îfl‹Î_ Ï‹WÀ, T›Î’Îfl‹Î_ µ’›˘√Ì,
CÎfl‹Î_ ⁄Î‚¤ÎÊHÎ ≥I›ÎÏÿ Ï‰Ï‰‘ ‰·HÎ √…flÎ÷Ì‹Î_ ¿›Î ¿›Î ≠¿Îflfi_ »ı,
÷ı ‹Ò‚ ¤ÎÊÎ ÁÎ◊ı ¬flÎ Á_⁄_‘fiÎ iÎÎfi Ï‰fiÎ ¿ı‹ Á‹…Â˘ ?””
±Î‹ Ë˘‰Î »÷Î_ ±Î ¿˘¥ T›Î¿flHÎ√˛_◊ fi◊Ì. flÎF›fiÎ ¤ÎÊÎ
Ïfi›Î‹¿ ÷flÌ¿ı CÎHÎÌ‰Îfl ““¤ÎÊÎfiÎ ZÎıhÎı ±Î’ ÂÌ ≠T≤ÏkÎ ¿fl˘ »˘ ±fiı
¿fl‰Î ‘Îfl˘ »˘ı ?”” ±ı‰Î ≠ë˘ µE« ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±˘◊Ì ‹Î_ÕÌ ÁÎ‹ÎL›
‹Îfi‰Ì±˘ Á‘Ì CÎHÎÎ ‹fiı ’Ò»ı »ı, I›Îflı Ï‰fi‹˛÷Î’Ò‰˝¿ ’HÎ ‹y‹÷Î◊Ì
‹Îflı ¿_¥¿ ±Î‰Î …‰Î⁄ ±Î’‰ÎfiÎ ◊Î› »ı —
4
““‹Î ±fiı ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ‹ÎÀı …ı ¿flÌ±ı ÷ı ±˘»\_ »ı. flÎ…¤ÎÊÎfiÎ ZÎıhÎı ‹ÎflÌ
‹ËıE»Î±˘ ÷˘ ±Î¤ı ’Ò√ı ±ıÀ·Ì »ı. ·˘¿ÂÎËÌ‹Î_ ‹ÎI≤¤ÒÏ‹ ±fiı ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ
Áı‰ÎfiÎ ÁfiÎ÷fi ›iÎ˘; Á÷÷ «Î· … flËı‰Î Ωı¥±ı. ±Î’HÎÎ◊Ì ⁄fiı ÷ı ±K›˝
±Î’Ì »^À‰Îfi_; ’ÒflÌ ¤„@÷◊Ì, ’ÒflÌ ÏfiqÎ◊Ì, ’ÒflÌ l©Î◊Ì.””
““±Î ¿Î›˝ ’ıœÌ√÷ »ı, ’ıœÌ√Î‹Ì »ı. ¤ÎÊÎ ’Ï‰hÎ ±fiı Ï«fl_÷fi F‰Î·Î
»ı. ·˘¿˘fiı ±ı … µW‹Î ±fiı ±…‰Î‚Î_ ±Î’ı »ı. ±Î ¿Î‹ ‹ÎhÎ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ
¿«ıflÌ ¿ı √˛ÎLÀ ·¥ ∞‰÷Ì Á_V◊Îfi_ fi◊Ì. ±Î ÷˘ ≠Ω¿Ì› ›iÎ »ı.””
““≠¿ÚÏ÷fi_ ¿˘¥ ’HÎ ºU› — ∂√÷Ì µÊÎ, ‰ˆÂÎ¬fi˘ ⁄’˘fl, œ‚÷Ì
Á_K›Î ¿ı ±…‰Î‚Ì ¿ı ±_‘ÎflÌ flÎ÷, ≠Ωfi˘ ≠ZÎ˘¤, ±Î_ÿ˘·fi˘fi˘ µ¿‚ÎÀ
¿ı ÁQ≤Ï©fiÌ ÂÎ_Ï÷, ‹Îfi‰Ìfiı ¿˘¥ ’HÎ ZÎHÎı œ_œ˘‚ı, ±ıfiÎ ±_÷fl‹fifiı
Ë·Î‰ı, Ë«‹«Î‰ı I›Îflı ·˘¿ÂÎËÌ‹Î_ ±ıfiÌ ±ı ·Î√HÎÌ±˘fiı, ±fi¤ÒÏ÷±˘fiı
T›@÷ ¿flÌ Ï«fl_÷fi w’ ±Î’‰Îfi_ ±ıfiÌ ’ÎÁı ÁÎ‘fi ¿›_ ? ¤ÎÊÎfi_,
±ı¿‹ÎhÎ ¤ÎÊÎfi_. ∑B‰ıÿ¿Î‚fiÎ ∑ÏÊ±˘◊Ì ‹Î_ÕÌ ±Î…fiÌ ’ıœÌ Á‘Ì Á˙
±ı ÁÎ‘fi ‰Î’fl÷Î ±ÎT›Î ±fiı ÷ı◊Ì ÷˘ ‹Îfi‰-Á_V¿ÚÏ÷ ’Î_√flÌ »ı.””
““¿ıÀ·Î¿ Ï‰¶Îfi˘ ¿Ëı »ı, “¤ÎÊÎfi˘ ≥Ï÷ËÎÁ ±ıÀ·ı Á_V¿ÚÏ÷fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ.”
±ı … »ı ‹Îfl˘ ’HÎ …‰Î⁄.””
·˘¿ÂÎËÌ‹Î_ ÷˘ ¤ÎÊÎ ±ı … ±ı¿‹ÎhÎ ±Ï‘¿Ú÷ ÁÎ‘fi »ı. ±ıfiı ±Áfl¿Îfl¿
⁄fiÎ‰‰Ì ÷ı‹… ÷Î@›_ ÷Ìfl ‹ÎflÌ ‘Î›* ÏfiÂÎfi ’ÎÕÌ Â¿ı ±ı‰Ì ‹‹˝√Î‹Ì
⁄fiÎ‰‰Ì Ωı¥±ı. …√÷¤flfiÎ_ Á_Áÿ¤‰fi˘‹Î_ ±fiı flÎpˇÁ‹ÒË˘fiÌ Á_Áÿ‹Î_
““‰ÎHÎÌ”” … Ï‰«Îflfi_ ’Ïfl‰÷˝fi ¿flÎ‰Ì Â¿ı »ı, ±ıfi_ V‰Î÷_h› Ω‚‰‰ÎfiÎ
±ı¿‘ÎflÎ ≠›ÎÁ˘ ’HÎ «Î·ı »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı ¤ÎÊÎ CÎÕÎ› »ı.
±Î’HÎÎ Á_Ï‰‘Îfiı ≠Îfl_¤‹Î_ … ¤ÎÊÎ‰Îfl flÎF›-fl«fiÎ±˘fiÌ ‰Î÷ ¿flÌ ±fiı
Á_Áÿı ÃflÎ‰ ¿›˘˝. ÿflı¿ flÎF›fiÌ ¤ÎÊÎfiı-‰ÎHÎÌfiı ∞‰_÷ ±fiı V‰÷_hÎ flÎ¬‰Î,
÷ı∞·Ì ±fiı ÷ı…V‰Ì flÎ¬‰Î, ≠˙œ ±fiı ∑÷_¤flÎ ⁄fiÎ‰‰Î ·˘¿˘fiı …√ÎÕ‰Î
Ωı¥±ı. ¤ÎÊÎ Ï‰Êı Á¤Îfi ¿fl‰Î Ωı¥±ı, ¤ÎÊÎ≠T≤ÏkÎ‹Î_ ÁÎ‹ı· ¿fl‰Î Ωı¥±ı.
5
±Î ¿Î‹ ‹ÎÀı √…flÎ÷ Áfl¿Îflı ≠ÿÂ˝fi˘ ±fiı ’ÏflÁ_‰Îÿ˘fiÌ ›˘…fiÎ ¿flÌ
»ı. ›‰Îfi˘, Ï‰zÎ◊a±˘, ÂÎ‚Î, ¿˘·ıΩı, …fiÁ‹ÿÎ›˘ ‰E«ı …¥ ±Î ≠ÿÂ˝fi˘-
’ÏflÁ_‰Îÿ˘ ¤ÎÊÎ-¤„@÷ …√Î‰Âı, ±Î’HÎÌ µHÎ’˘ ±fiı ±‘ÒflÌ ›ÎhÎÎ Ï‰Êı
‰Î÷˘ ¿flÂı. “±Ãı ¶Îfl¿Î fiËŸ” ’HÎ ±Î’HÎı ±Î¤ı ’Ë˘Ó«‰Îfi_ »ı ±ı Á‹Ω‰Âı.
¤ÎÊÎ¤„@÷ ±ı {_⁄ıÂ »ı, ±Î_ÿ˘·fi »ı, …ıËÎÿ »ı. ≠ı‹Îfi_ÿ, fi‹˝ÿ ±fiı
√Î_‘Ì∞±ı ±ı ±Îfl_¤Ì »ı, Ë∞ CÎHÎÌ ‹…· ¿Î’‰ÎfiÌ ⁄Î¿Ì »ı... ±L›
flÎF›˘‹Î_ ·˘¿˘fiı ’˘÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎfiÎ_ √˙fl‰, ±„V‹÷Î ±fiı ΩB≤Ï÷ »ı ±fiı
±Î’HÎı I›Î_ √…flÎ÷‹Î_ ÷ı ’Òfl÷Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ fi◊Ì- ±Î ±HÎ√‹÷Ì ’HÎ
‰ÎV÷Ï‰¿ „V◊Ï÷ Ïfi‰Îfl‰Îfi˘ ±Î ≠›ÎÁ ±ı¿ µ¿ı· »ı.
±Î ⁄‘_ Á‹…‰Î-ÂÌ¬‰Î ±Î ¤ÎÊÎÏ‰‰ı¿ ’V÷¿ »ı. fl¬ı ¿˘¥ ±ıfiı
T›Î¿flHÎ√˛_◊ ‹ÎfiÌ ·ı.
√…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÌ ≠V◊ÎÏ’÷ flÎ…¤ÎÊÎfiÌÏ÷ ±fiÁÎfl ‰ËÌ‰À‹Î_ ÷‹Î‹
V÷flı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi˘ µ’›˘√ ŒflÏ…›Î÷ »ı. ÷ı◊Ì Áfl¿ÎflÌ Áı‰Î±˘‹Î_
ΩıÕÎ›ı·Î ±fiı ΩıÕÎ‰Î ≥E»÷Î_ Á˙ ¿˘¥fiı V’‘Î˝I‹¿ ’flÌZÎÎ±˘, ¬Î÷Î¿Ì›
’flÌZÎÎ±˘, fl˘…⁄fl˘…fiÎ ¿Î‹¿Î… ‰√ıflı ‹ÎÀı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ÁF…÷Î
¿ı‚‰‰Ì ±Ïfi‰Î›˝ »ı. ±Î ’V÷¿ ±ı‹fiÎ ‹ÎÀı ¬Ò⁄ µ’›˘√Ì ’fl‰Îfl ◊Âı
±ı‰Ì l©Î »ı.
±Î µ’flÎ_÷, √…flÎ÷ Áfl¿Îflı Â© √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ÷Î·Ì‹fiÌ ›˘…fiÎ
flÎF›¤fl‹Î_ ±‹·‹Î_ ‹Ò¿Ì »ı. ÷ıfi˘ µtıÂ Áfl¿Îfl‹Î_ Â© √…flÎ÷Ì‹Î_ ·¬Î›.
Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ˘‹Î_ ‘˘flHÎÁflfiÌ Áfl‚ ’Ïfl’ÎÀÌ CÎÕÎ› ±ı »ı. ±Î ‰√˘˝ ‹ÎÀı
÷Î·Ì‹-ÁÎ‹√˛Ì Á·¤ fi◊Ì. ÷ı◊Ì ÷ı ’HÎ ±Î‰Ì Ák‰ÂÌ· ±fiı µ’›˘√Ì
ÁÎ‹√˛Ì‰Î‚_ ±Î ’V÷¿ ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ≠◊‹ ÏfiÏ‹kÎ »ı.
ÿıÂ‹Î_ ·˘¿ÂÎËÌfiÌ …Õ Ω‹‰Î ·Î√Ì ÷ı◊Ì ‰ËÌ‰Àı √·Î‹Ì¿Î‚fiÌ CÎHÎÌ
≠HÎÎ·Ì±˘ »˘ÕÌ ±ı‹ ¤ÎÊÎ±ı ’HÎ ’˘÷Îfi_ ÷fl…\Ï‹›Î V‰w’ ±fiı ±_√˛ı∞fiÌ
ÿÎÁÌ ⁄fiÌ ∞‰÷Î_ ·Î√ı·_ ±˘ÏÂ›Î‚Î’b_ ¬_¬ıfl‰_ … flèÎ_. ±Î ≠Ïø›Î
√Î_‘Ì∞±ı Âw ¿flÌ ’HÎ ‰ËÌ‰ÀÌ÷_hÎ‹Î_ ±ıfiÎ_ Ω‚Î_ ±fiı ⁄Î‰Î_ Ë∞ ⁄Î{ı·Î_
6
»ı, ÷ı ËÀÎT›ı … »^À¿˘. flÎ…¤ÎÊÎ ±fiı ·˘¿¤ÎÊÎ ‰E«ıfiÌ ¤ıÿflı¬Î±˘
Ï‹ÀÎ‰‰Ì … flËÌ. ·˘¿¤ÎÊÎ flÎ…¤ÎÊÎ ⁄fiı ÷˘ … ·˘¿ÂÎËÌfi˘ ≠ÎHÎ ‘⁄¿Ì
∂Ãı. ±Î Á‹›fi˘ Á‰Î· »ı. V‰÷_hÎ÷Î ‹Y›Îfiı ±Õ‘Ì ÁÿÌ ’ÒflÌ ◊‰Î ±Î‰Ì
»ı I›Îflı Ë‰ı ±Î‰Ì ÁÎ‰˝ÏhÎ¿ ±’ıZÎÎ ∂Ãı ÷ı ÁË… »ı. ÷ı ±’ıZÎÎ ’ÒflÌ
¿fl‰ÎfiÌ ÏÿÂÎ‹Î_ ±Î ≠Îfl_Ï¤¿ ≠›ÎÁ »ı.
ÁÎ„ËI›ZÎıhÎı ÷˘ ±fiı¿ Á…˝¿˘ ±ı‹fiÌ Á…˝fi≠Ï÷¤Î◊Ì fi‰Î ›√fiÎ_
±˘‰ÎflHÎÎ_ ·¥ flèÎÎ_ »ı, ’HÎ ‰ËÌ‰ÀÌ …_√·fi_ Â_ ? ‰ËÌ‰ÀfiÌ
√Ò_«‰ÎÕÎ¤flÌ, „@·p, ¿ÚÏhÎ‹, ±_√˛ı∞fiÎ ‰fl‰Î ±fi¿flÏHÎ›Î ·Ëı¿Î ±fiı
·œHÎ˘‰Î‚Ì ¤ÎÊÎfiÌ ¿Î›Î’·À ¿›ı˝ … »^À¿˘. ±Î ’V÷¿ ÷ı ÏÿÂÎ‹Î_
◊›ı·˘ ±ı¿ ≠Îfl_Ï¤¿ ≠›ÎÁ »ı. …ı‹ …ı‹ ÿıÂ‹Î_ ·˘¿ÂÎËÌ∞‰fi ¬Ì·Âı
÷ı‹ ÷ı‹ ¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ ±ıfi˘ ’‹flÎÀ {Ì·ÎÂı. ¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ ·˘¿ÂÎËÌ‹Î_
≠ÎHÎ ≠√ÀÎ‰‰Î …ıÀ·Î ≠›ÎÁ ◊Î› ÷ı ÁÿÎ› ±Î‰¿Î›˝ ◊Âı.
±Î ’V÷¿fiÌ ÁÎ‹√˛Ì ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ‹ÎflÌ ¿«ıflÌfiÌ Á_Â˘‘fi-ÂÎ¬Î±ı
CÎHÎÌ ‹Ëıfi÷ ¿flÌ »ı. ±Î ’V÷¿fiı ⁄ı Ï‰¶Îfi ’flÎ‹Â˝¿˘ lÌ flÏ÷·Î· ÁÎ_.
fiÎ›¿ ±fiı lÌ ‹˘Ëfi·Î· ⁄Ì. ’Àı·ı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎÏÂZÎHÎfiÎ ±ı‹fiÎ ÁÿÌCÎ˝
±fi¤‰ ±fiı ÂÎVhÎÌ›-ÂˆZÎÏHÎ¿-±Ï¤√‹fi˘ ’Òfl˘ ·Î¤ ±ÎM›˘ »ı. ÷ı‹fiÎ
ÁË›˘√fiı ¿Ú÷iÎ÷Î’Ò‰˝¿ ±hÎı ›Îÿ ¿fl‰˘ … Ωı¥±ı.
¤ÎÊÎ-¿«ıflÌfiÌ ’V÷¿ ≠¿ÎÂfi ≠T≤ÏkÎfiı ¿ı‰‚ ‰ËÌ‰ÀÌ ±Ï¤√‹◊Ì
fiËŸ ‹Ò·‰÷Î_, ‰ËÌ‰ÀÌ÷_hÎfiÌ ¤ÎÊÎfiı ‘˘flHÎÁflfiÌ ⁄fiÎ‰‰ÎfiÎ ±Î‰U›¿
≠›ÎÁ ÷flÌ¿ı ‹Ò·‰Ì Á‹◊˝fi ÷ı‹… ≠˘IÁÎËfi ±Î’÷Î ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À
Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘, ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi˘ ’HÎ ±Î¤Îfl ‹Îfi_ »\_.
‹ÎflÌ ¿«ıflÌfiÎ_ lÌ‹÷Ì F›˘IVfiÎ⁄Ëıfi ÏÁ. {‰ıflÌ ÁÎ◊ı ±L› ±Ï‘¿ÎflÌ,
¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı …ı ‹Ëıfi÷ ¿flÌ, ÷ıfi˘ ’HÎ ¿Ú÷iÎ÷Î’Ò‰˝¿ µS·ı¬ ¿fl‰˘ …wflÌ
√b_ »\_.
…^fiÌ √…flÎ÷Ì Ï‰Âı ±Î’HÎı ¿ÿÎ« ‰‘ Ï‰√÷˘‹Î_ fi ∂÷flÌ±ı, ’fl_÷
ËÎ·fiÌ √…flÎ÷Ì Ï‰Âı ÷˘ Ï‰√÷ı Ï‰«Îfl‰_ … ’Õı. √…flÎ÷‹Î_ ±fiı¿
7
fl…‰ÎÕÎ_ Ë÷Î_. ±Î ÿıÂÌ flÎF›˘fi_ ÁÎfl_ ’ÎÁ_ ±ı Ë÷_ ¿ı ÷ı‹fi˘ ⁄‘˘
‰ËÌ‰À √…flÎ÷Ì‹Î_ «Î·÷˘. ±ı‹Î_› ‰Õ˘ÿflÎ, ¤Î‰fi√fl, flÎ…¿˘À ‰√ıflı
flÎF›˘±ı ÷˘ ±Î ÏÿÂÎ‹Î_ ¬Ò⁄ ÁÎflÌ ≠HÎÎ·Ì ’ÎÕÌ Ë÷Ì. ±ı …‹ÎfiÎ‹Î_
‰Õ˘ÿflÎ flÎF›‹Î_ flÎ…’hÎ ±ıÀ·ı ¿ı ±ÎiÎÎ’hÎ, ÿı‰fiÎ√flÌ‰Î‚Ì √…flÎ÷Ì‹Î_
≠¿ÎÏÂ÷ ◊÷_ ±fiı √˘ÓÕ·fiÎ ‹ËÎflÎΩ ¤√‰÷ÏÁ_Ë∞±ıı ÷˘ ¤√‰ÿ˚√˘‹_Õ‚
…ı‰_ Â¿‰÷a ¤ÎÊÎ-¿Î›˝ ¿›* Ë÷_. ±ıÀ·ı √…flÎ÷fiı ÷˘ flÎ…¤ÎÊÎ‹Î_
‰ËÌ‰À «Î·ı ÷ıfiÌ fi‰Î¥ fi◊Ì, ’fl_÷ ±Îfi_ ’ÏflHÎÎ‹ ±ı ’HÎ ±ÎT›_ ¿ı
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ V◊ÎÏfi¿ ±Áfl˘ ±Ï÷Â› ¨ÕÌ ∂÷flÌ. Ë‰ı F›Îflı
√…flÎ÷fiÎ ≥Ï÷ËÎÁ‹Î_ »ıS·Î_ ⁄hÎÌÁ ‰Ê˝fiÎ ∞‰fi‹Î_ ¬Ò⁄ µ’›˘√Ì ±fiı
‰ˆÏ‰K›’ÒHÎ˝ ÁÌ‹ÎÏ«Ë˚fi˘ ±Î_¿÷_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‰Î‚_ Ï‰ÂÎ‚ flÎF›
±„V÷I‰‹Î_ ±ÎT›_ »ı I›Îflı Á‹√˛ flÎF›‹Î_ ⁄˘·Ì¤ıÿ˘ «Î· flÎ¬Ìfiı ’HÎ
‘˘flHÎÁflfiÌ ±ı¿ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰¿Áı ÷ı ¤ÎÊÎ ±fiı ÁÎÏËI›fiÌ ÷Î÷Ì
…wÏfl›Î÷ »ı. ¤ÎÊÎ-¿«ıflÌ ±Î ÁÎ«Ì ÏÿÂÎ‹Î_ ¿ÿ‹ ‹Î_Õı ±ı‰Ì ÁÎ‹ÎL›
±’ıZÎÎ ’HÎ flËı.
‹fiı ±ÎÂÎ »ı ¿ı ±Î fiÎfi¿Õ<_ ≠¿ÎÂfi ±Î ÏÿÂÎ‹Î_ ‹Ëk‰fi_ Á˘’Îfi
⁄fiÌ flËıÂı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ÷Î·Ì‹ flÎF›T›Î’Ì ⁄fiÌ »ı ±fiı ±Î ±ıfiÌ
±√I›fiÌ ±P›ÎÁ-ÁÎ‹√˛Ì ⁄fiÌ flËıÂı.
µkÎflÎ›HÎ, 2049 ó ¿ÎÏ·ÿÎÁ ÏhÎ‰ıÿÌ

14 ΩL›±ÎflÌ, 1993 ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿
√Î_‘Ìfi√fl
8
¤ÎÊÎ Ï‰‰ı¿
Ï‰Ê›-ÁÒ Ï «
≠V÷Î‰fiÎ
¬_Õ 1
¤ÎÊÎ M≤WÃ
≠¿flHÎ 1 — ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ? 3
≠¿flHÎ 2 — ¤ÎÊÎ ±fiı Ï·Ï’ 8
≠¿flHÎ 3 — ¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì 13
¬_Õ 2
T›Î¿flHÎ-Ï‰«Îfl
≠¿flHÎ 1 — ‰HÎ˝T›‰V◊Î 26
≠¿flHÎ 2 — ’ÿ’Ïfl«› 29
2.2.1 fiÎ‹ 30
2.2.2 Á‰˝fiÎ‹ 39
2.2.3 Ï‰ÂıÊHÎ 41
2.2.4 Ïø›Î’ÿ ±fiı ÷ıfiÎ ≠¿Îfl 44
2.2.5 Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ 52
2.2.6 fiÎ‹›˘√Ì 56
2.2.7 µ¤›ÎL‰›Ì 57
9
2.2.8 ¿ı‰‚≠›˘√Ì 58
2.2.9 Ïø›ÎfiÎ ≠›˘√˘ 59
≠¿flHÎ 3 — Á_ Ï ‘ 61
¬_Õ 3
ÂOÿÏ‰«Îfl
≠¿flHÎ 1 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ’Ïfl≠ıZ›‹Î_ ÂOÿfl«fiÎ 71
≠¿flHÎ 2 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ 73
≠¿flHÎ 3 — ¿Ú÷˚ ±fiı ÷Ï©÷ ≠I›› 77
≠¿flHÎ 4 — Á‹ÎfiÎ◊a ÂOÿ˘ 83
≠¿flHÎ 5 — ±fiı¿Î◊a ÂOÿ˘ 93
≠¿flHÎ 6 — Ï‰fl©Î◊a ÂOÿ˘ 101
≠¿flHÎ 7 — µE«ÎflHÎ ¿ı ‰HÎ˝fi_ ÁÎQ›... ±◊˝¤ıÿ 107
≠¿flHÎ 8 — ÂOÿÁ‹ÒË ‹ÎÀı ±ı¿ ÂOÿ 112
≠¿flHÎ 9 — wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ 119
≠¿flHÎ 10 — ΩıÕHÎÌfiÎ Ïfi›‹˘ 128
≠¿flHÎ 11 — Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ 150
≠¿flHÎ 12 — ¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘ 157
¬_Õ 4
·ı ¬ fi¿˙Â·
≠¿flHÎ 1 — ’hÎT›‰ËÎfl 181
≠¿flHÎ 2 — Ïfi⁄_‘ 224
≠¿flHÎ 3 — Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl 234
10
≠¿flHÎ 4 — ÁÎfl·ı¬fi 239
≠¿flHÎ 5 — ±fi‰Îÿ 247
¬_Õ 5
ÁÎÏËI›Á˙fl¤
1 — √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›ñV‰w’˘ 269
2 — ÁÎÏËI›¿Îfl˘ ±fiı ¿ÚÏ÷±˘ 276
3 — ÁÎÏËI› ±fiı ¤ÎÊÎ Ï‰Ê›¿ Á_V◊Î±˘ 278
4 — ¿ıÀ·Î¿ ±√I›fiÎ ‰ËÌ‰ÀÌ ’›Î˝› 280
5 — ¿ıÀ·Î¿ ÁÎÏËÏI›¿ ÂOÿ˘ 288
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰Êı ‰@÷T›˘ 300
11
12
¬_Õ 1
¤ÎÊÎ
≠¿flHÎ 1 — ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ?
≠¿flHÎ 2 — ¤ÎÊÎ ±fiı Ï·Ï’
≠¿flHÎ 3 — ¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì
1
2 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¬_Õ 1 — ¤ÎÊÎ
≠¿flHÎ 1 — ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ?
‹ÎHÎÁfiÌ ±ı¿ Ï‰ÏÂWÀ ÏÁÏ© ÷ı ¤ÎÊÎ. ¤ÎÊÎ ±ı ‹Îfi‰fi_ Á…˝fi »ı.

‹Îfi‰ ÿÏfi›Î‹Î_ …L‹ ·ı »ı I›Îflı ±ıfiÌ ¤ÎÊÎÏÁÏ© ÂÒL› Ë˘› »ı, ’HÎ «Îfl-
’Î_« ‰flÁfiÎ √Î‚Î‹Î_, ±ıfiı ’˘÷Îfiı ¤ÎÊÎ ±ÎI‹ÁÎ÷˚ ◊¥ √›ı·Ì ·Î√ı »ı
±fiı ±ı ±ıÀ·Ì Áfl‚÷Î◊Ì ⁄˘·÷˘ ◊¥ Ω› »ı ¿ı ◊˘ÕÎ ‰¬÷ ’Ëı·Î_ ’˘÷Îfiı
±Î‰Ì Â„@÷ Ë÷Ì … fiËŸ ±ıfi˘ A›Î· ’HÎ ±ıfiı flËı÷˘ fi◊Ì. ¤ÎÊÎ
±Îfi‰_ÏÂ¿ Á_V¿Îfl ÷˘ fi◊Ì …, ±ı ÂÌ¬‰Ì ’Õı »ı. ‹ÎHÎÁ l‰HÎ ±fiı ±ıfiÎ
±fi¿flHÎ◊Ì ¤ÎÊÎ ÂÌ¬ı »ı. …ı Á‹Î…‹Î_ ±ı µ»ıflı »ı ±ı Á‹Î…fiÌ ¤ÎÊÎ
±ı ÂÌ¬ı »ı. ±fiı¿ Á_V¿Îfl˘ ¶ÎflÎ …ı-…ı CÎÀfiÎ±˘ Á‹Î…fiÎ ÁË‰ÎÁ◊Ì ±ı
ÂÌ¬ı »ı, ÷ı‹Î_ ¤ÎÊÎ ±√˛V◊Îfiı »ı. T›„@÷fiÎ ‹fi˘¤Î‰ T›@÷ ¿fl‰Îfi_, ÁÎ‹Ì
T›„@÷ Á‘Ì ‰ÎBT›‰ËÎfl◊Ì ÷ıfiı ’Ë˘Ó«ÎÕ‰Îfi_ ¿Î‹ ¤ÎÊÎ ¿flı »ı. ¤ÎÊÎ ÂOÿ
÷ÊcÊ˜ ⁄˘·‰_ ’fl◊Ì ⁄fiı·˘ »ı.
¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı ±Ï¤T›„@÷ ±fiı ±‰√‹fifi_-±‰ÎΩıfi_ ⁄fiı·_ ‰ÎHÎÌ‹›
‹ÎK›‹. ‹ÎHÎÁ F›Îflıı ±ÎÏÿ‹ ±‰V◊Î‹Î_ Ë÷˘ I›Îflı ’˘÷ÎfiÌ ·Î√HÎÌ±˘,
¤Ò¬, ÷flÁ, ¤›, ø˘‘ ‰√ıflı ÿÂÎ˝‰‰Î ‹ÎÀı …\ÿÎ …\ÿÎ ±‰ÎΩıfi˘ µ’›˘√
¿fl÷˘. ‘Ì‹ı ‘Ì‹ı ÷ı ’Ïfl‰Îfl ÁÎ◊ı flËı÷˘ ◊›˘, ÁÎ‹ÎÏ…¿ ±fiı ‹ÎfiÏÁ¿ flÌ÷ı
Ï‰¿Á÷˘ √›˘, ÷ı‹ ÷ı‹ ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÌ ·Î√HÎÌ±˘ ±fiı Ï‰«Îfl˘ ÿÂÎ˝‰‰Î ‹ÎÀı
¤ÎÊÎfiÌ …wfl ’Õ‰Î ‹Î_ÕÌ. ’»Ì ÷ı‹Î_◊Ì ¤ÎÊÎ CÎÕÎ÷Ì √¥ ±fiı Ï‰¿Á÷Ì √¥.
¤ÎÊÎfi˘ Ï‰¿ÎÁ ±ı ‹Îfi‰-µIøÎ_Ï÷fi˘ ±ı¿ ¤Î√ »ı. Á‹Î…‹Î_ ’flV’fl
T›‰ËÎfl ‹ÎÀı ¤ÎÊÎ ±ı ±Ï÷ ‹Ëk‰fi_ ÁÎ‘fi »ı, ±ıfiÎ◊Ì Á‹Î… À¿Ì Â@›˘
»ı. ±Î‹ …\±˘ ÷˘ ¤ÎÊÎ ±ı T›„@÷fiı Á‹Î… ÁÎ◊ı ΩıÕfiÎflÌ ¿ÕÌ »ı. ¤ÎÊÎ
3
4 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Ï‰fiÎ ‹Îfi‰Á‹Î…fi_ ±„V÷I‰ Á_¤‰Ì Â¿ı fiËŸ. ’fl_÷ ±Î ÁÎ◊ı ±ı‹ ’HÎ
¿Ëı‰_ ’Õı »ı ¿ı ¤ÎÊÎ ¿ı‰‚ ±Ï¤T›„@÷fi_ … fiËŸ ’HÎ iÎÎfi ‹ı‚‰‰Îfi_ ÁÎ‘fi
’HÎ »ı.
¤ÎÊÎ ‹ÎhÎ Ï‰«ÎflÏ‰Ïfi‹›fi_ … ÁÎ‘fi fi◊Ì, Ï‰«Îflfi_ ±ı ±ı¿‹ÎhÎ
‰ÎËfi ’HÎ »ı. ¤ÎÊÎfiÌ ‹ÿÿ ‰√fl Ï‰«Îfl ¿fl‰Îfi_ Â@› fi◊Ì. ¤ÎÊÎ ±fiı
Ï‰«Îfl ±ı¿ … ‰V÷fiÎ_ ’flV’fl Ï¤Lfi ±fiı ±Ï‰„E»Lfi ±ı‰Î_ ⁄ı ’ÎÁÎ_ »ı.
ÁÒZ‹ ºÏp±ı Ωı÷Î_ ¤ÎÊÎ ±ı K‰Ïfi ±fiı Ï‰«Îfl ⁄_fiıfiı ÁÎ_¿‚fiÎfl ±ı¿ ‹ÎK›‹
»ı. ‹fi‹Î_ Ï‰«Îfl ±Î‰÷Î_ ±Î¿ÚÏ÷ V’p ◊Î› »ı …ı ’»Ì◊Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ µÿ˚√Îfl
¿ı K‰Ïfiw’ı ±‰÷flı »ı. ‹fi˘√÷ Ï‰«Îfl‹Î_ ±ıfi_ K‰Ïfiw’ı ±‰÷flHÎ ÁÎÏ‘÷
⁄fiı »ı.
¤ÎÊÎfiÌ µI’ÏkÎ
¤ÎÊÎfi˘ …L‹ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ◊›˘, ¤ÎÊÎ @›Î_◊Ì ±Î‰Ì, ±ÎÏÿ‹ ‹fiW›ı ¤ÎÊÎ
¿˘fiÌ ’ÎÁı◊Ì √˛ËHÎ ¿flÌ ±ı Ï‰Âı ≠ëÎ◊˝ … »ı. ¤ÎÊÎfiÌ µI’ÏkÎ Ï‰Âı
¤ÎÊÎÂÎVhÎÌ±˘ Ω÷Ω÷fiÌ ¿S’fiÎ±˘ ¿flı »ı.
V≤ÏpfiÎ ±Îfl_¤¿Î‚‹Î_ F›Îflı ‹fiW› »^À˘»‰Î›˘ ‰ÁÌ ±ı¿·˘ Ï‰«fl÷˘
Ë÷˘ I›Îflı ÷ıfiı T›@÷ ¤ÎÊÎfiÌ …wfl÷ V‰Î¤ÎÏ‰¿ flÌ÷ı … fiË˘÷Ì. ÷ı ‰¬÷ı
÷ıfiÎ‹Î_ ËÊ˝ ¿ı Â˘¿fi˘ ±Î‰ıÂ ±Î‰÷˘ I›Îflı ÷ı ÷fl÷ … ¿<ÿfl÷fiÌ ≠ıflHÎÎ◊Ì
ËÊ˝ ¿ı Â˘¿fiÎ µÿ˚√Îfl˘ ¿ÎœÌfiı ’˘÷Îfi˘ …ı-÷ı ±Î‰ıÂ ÿÂÎ˝‰÷˘. ¤ÎÊÎ F›Îflı
±T›@÷, ±V’p, ±Ï‰¿ÏÁ÷ ±fiı ±’ÒHÎ˝ Ë˘› I›Îflı «ıpÎfiÌ ‹ÿÿfiÌ ’HÎ
…wfl÷ flËı …. ±ı Á‹›ı Ï¤LfiÏ¤Lfi ·Î√HÎÌ±˘ ÿÂÎ˝‰‰Î ÷ıfiı T›‰„V◊÷
¤ÎÊÎfiÌ …wfl÷ fi Ë÷Ì, ’fl_÷ …ı‹ …ı‹ ‹ÎHÎÁfiÌ ±‰V◊Î Ï‰¿Á÷Ì √¥,
÷ıfiÌ ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi ±Î‰÷_ √›_ ÷ı‹ ÷ı‹ ÷ıfiı T›@÷ ¤ÎÊÎfiÌ ¬ÎÁ
…wfl÷ ’Õ‰Î ‹Î_ÕÌ. ±◊Î˝÷˚ ÷ı ±ı¿‹ı¿fiÌ Á‹Ì’ ““Á‹ÒË”” ¿ı ““Á‹Î…”” fl«Ì
flËı÷˘ ◊›˘. ¥ÂÎflÎ, Á_¿ı÷˘, Ï«hÎ˘fiÌ …B›Î ¤ÎÊÎ±ı ·ı‰Î ‹Î_ÕÌ. ’Ëı·Î_ ÷ıfi˘
K‰Ïfi √Ò_«‰HÎ¤›˘˝ Ë÷˘, ÷ı ‘Ì‹ı ‘Ì‹ı Á‘fl÷˘ √›˘ ±◊Î˝÷˚ ‹fiW›fiÎ
Ï‰¿ÎÁfiÌ ÁÎ◊ı ÷ıfiÌ Á‹…Â„@÷ ±fiı µE«ÎflfiÎ ±‰›‰˘fi˘ ’HÎ Ï‰¿ÎÁ ◊÷˘
¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ? 5
√›˘. ’»Ì ÷˘ CÎfl, ¿<À<_⁄ ±fiı Á‹Î…fiÎ ⁄_‘ÎflHÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ±Îfl_¤fiÌ
√Ò_«‰HÎ¤flÌ, ⁄ÿ·Î÷Ì ±fiı ±ÏfiÏç÷ ¤ÎÊÎ ø‹ı ø‹ı V’p, „V◊fl ±fiı
Ï‰¿ÏÁ÷ ⁄fi÷Ì √¥. ¤ÎÊÎ ‹ÎhÎfi_ ‹Ò‚ K‰Ïfi‹Î_ »ı ±fiı ±ı ±T›@÷
K‰Ïfi‹Î_◊Ì Ï‰¿ÎÁ ’Î‹Ì ‹fiW›fiÌ ¤ÎÊÎ ⁄_‘Î¥ »ı.
ÏË_ÿ ‘‹˝ÂÎVhÎ ≠‹ÎHÎı √Ì‰Î˝HÎÏ√flÎ Á_V¿Ú÷ … ±ÎÏÿ ¤ÎÊÎ »ı, …ıfi_
’fl‹ırflı V≤ÏpfiÎ ±Îfl_¤¿Î‚ı ∑ÏÊ±˘fiı iÎÎfi ±ÎM›_ Ë÷_. ±ı‹Î_◊Ì ¿Î‚ø‹ı
¤ÎÊÎ-µ’¤ÎÊÎ±˘ µI’Lfi ◊¥. fl˘‹fi-¿ı◊Ï·¿ ’_◊fiÎ ±fi›Î›Ì±˘fiÎ
‹÷ÎfiÁÎfl ≠Î«Ìfi ¤ÎÊÎ ÏË⁄˛Ò ±ı … ±ÎÏÿ‹ ¤ÎÊÎ Ë÷Ì. ±ı ‹Îfi‰ÁÏ…˝÷
fiËŸ ’HÎ ¥rflÿkÎ ‰ÎHÎÌ Ë÷Ì. ⁄˙©˘ ’Î·Ìfiı ±fiı …ˆfi˘ ≠Î¿Ú÷ ¿ı ±‘˝‹Î√‘Ìfiı
‹Îfi‰fiÌ ‹Ò‚¤ÎÊÎ √HÎÎ‰ı »ı. ≠Î«Ìfi √˛Ì¿ ÿÎÂ˝Ïfi¿˘‹Î_◊Ì ’HÎ ¿ıÀ·Î¿, ¤ÎÊÎ
¥rflÿkÎ Ë˘‰Îfi_ ‹Îfi÷Î Ë÷Î. F›Îflı Á˘øıÏÀÁ …ı‰Î ±L› ≠„Á© ÿÎÂ˝Ïfi¿˘
±ı ‹÷◊Ì Ï‰fl© Ë÷Î.
‹ÎHÎÁı ’Ëı·Î_ ≥ÂÎflÎfiÌ ¤ÎÊÎ Ï‰¿ÁÎ‰Ì, …ıfiÌ ÁÎ◊ı ¿ıÀ·Ì¿‰Îfl
±fi¿flHÎÎI‹¿ K‰Ïfi±˘ Á_¿Ï·÷ ◊›ı·Î Ë÷Î. ’»Ì ‘Ì‹ı ‘Ì‹ı ±ı‹Î_◊Ì K‰L›ÎI‹¿
¤ÎÊÎ … ÁÏ‰ÂıÊ ¿Î›˝ÁÎ‘¿ ⁄fiÌ √¥.
¤ÎÊÎfiÌ T›ÎA›Î
±Î◊Ì … ¤ÎÊÎfiı Á‹Ω‰÷Î_ …ı. ⁄Ì. ¿ıfl˘· …HÎÎ‰ı »ı ¿ı —
“¤ÎÊÎ ›Îº„E»¿ ‰ÎÏ«¿ K‰Ïfi±˘ ±fiı K‰ÏfilıHÎÌ±˘fiÌ ±ı¿ Á_CÎÀfiÎ›@÷
T›‰V◊Î »ı, …ı ‹Îfi‰-T›„@÷±˘fiÎ ¿˘¥ …^◊ ¶ÎflÎ ’ÎflV’Ïfl¿ Á_ÿıÂÎ-
T›‰ËÎfl‹Î_ µ’›˘√‹Î_ ·ı‰Î› »ı ¿ı ·¥ Â¿Î› »ı ±fiı …ı ‹Îfi‰ ’Ïfl‰ıÂ‹Î_
Ωı‰Î ‹‚÷Î_ ’ÿÎ◊˘˝, ⁄fiÎ‰˘ ±fiı ≠Ïø›Î±˘fiı ·√¤√ ’ÒHÎ˝’HÎı fi˘Ó‘Ì
±Î’ı »ı.”
A Language is a structured system of arbitrary vocal
sounds and sequences of sounds which is used, or can be
used, in interpersonal communications by an aggregation of
6 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
human beings and which rather exhaustively catalogues the
things, events and processes in the human environment.
±ıÕ‰Õ˝ ÁıÏ’fl ‰‘ V’p÷Î ¿fl÷Î_ …HÎÎ‰ı »ı ¿ı, “¤ÎÊÎ ±ı ‹Îfi‰Ì±ı
¿ı‰‚ ±_÷—≠ıflHÎÎ◊Ì fiËŸ, ’HÎ V‰≠›Ifiı ÏÁ© ¿flı·Ì, ’˘÷ÎfiÎ Ï‰«Îfl˘,
·Î√HÎÌ±˘ ±fiı ≥E»Î±˘ T›@÷ ¿fl‰Îfiı V‰ıE»Î’Ò‰˝¿ ›˘…ı·Î K‰ÏfiÁ_¿ı÷˘fiÌ
T›‰V◊Î »ı.”
Language is a purely human and non-instinctive method
of communicating ideas, emotions and desires, by means of
a system of voluntarily produced symbols.
ÁıÏ’flı ±Î … ⁄Î⁄÷ V’p ¿fl÷Î_ Á_ZÎı’‹Î_ ŒflÌ ¿èÎ_ »ı ¿ı, ““¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı
V‰ˆ„E»¿ flÌ÷ı µ’Ω‰ı·Î Á_¿ı÷˘ ¶ÎflÎ Ï‰«Îfl˘, ·Î√HÎÌ±˘ ±fiı ±ıÊHÎÎ±˘fi_
Á_ø‹HÎ ¿fl‰ÎfiÌ ¿ı‰‚ ‹Îfi‰Ì› ±fiı Ï⁄fiÁÎËÏ…¿ ’©Ï÷.””
Language is primarily a system of phonetic symbols for
the expression of communicable thoughts and feelings.
±Îfl. ±ı. ËÎ"· fiÎ‹fiÎ ¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfiÌ±ı ’HÎ ¿èÎ_ »ı ¿ı, ““¤ÎÊÎ±˘ ±ıÀ·ı
›Îº„E»¿ Á_¿ı÷’©Ï÷ ¶ÎflÎ Á_ÿıÂÎ-T›‰ËÎfl ¿fl‰ÎfiÌ, ‹Îfi‰˘ ‰Õı µ’›˘√‹Î_
·ı‰Î÷Ì ‰ÎE›lÎT› Àı‰˘fiÌ T›‰V◊Î±˘.””
Language are systems of oral-auditary habits, used by
human for conveyance of messages through arbitrary
symbolism.
≠˘. V÷÷ı˝‰Î_±ı ±Î’ı·Ì ¤ÎÊÎfiÌ T›ÎA›Î ±Î Á‰˝‹Î_ «Ïœ›Î÷Ì »ı. ±ı ¿Ëı
»ı, ““¤ÎÊÎ ›Ît„E»¿ ‰ÎÏ«¿ Á_¿ı÷˘fiÌ ±ı¿ T›‰V◊Î »ı, …ıfiÎ ‰Õı ¿˘¥ ’HÎ
±ı¿ ÁÎ‹ÎÏ…¿ …^◊fiÎ ÁP›˘ ±ı¿⁄ÌΩfi˘ ÁË¿Îfl ÁÎ‘ı »ı ±fiı ±ı¿⁄ÌΩfiÎ
Á_’¿˝‹Î_ ±Î‰ı »ı.””
¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ? 7
A Language is a system of arbitrary vocal symbols by
which members of a social group co-operate and interact.
±ıÀ·ı ¿ı ¤ÎÊÎ ±ı K‰Ïfiw’ Á_¿ı÷˘fiÌ T›‰V◊Î »ı. ÿflı¿ ¤ÎÊÎfiı ’˘÷Ì¿Ì
K‰ÏfiT›‰V◊Î Ë˘› »ı. ÿflı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ K‰Ïfi±˘ ±‹¿ ø‹‹Î_-±‹¿ T›‰V◊Î‹Î_
±Î‰÷Î Ë˘› »ı. ±Î‰Ì T›‰V◊Î fi Ë˘› ÷˘ Õ«¿ÎflÎfiı fiı ÷Î‚ÌfiÎ ±‰Î…fiı
…\ÿÎ ’ÎÕ‰Î ‹U¿ı· ⁄fiı. ±ı ›Îÿ flÎ¬‰Îfi_ »ı ¿ı ¤ÎÊÎ ‰ÎÏ«¿ K‰Ïfiw’
›Îº„E»¿ Á_¿ı÷˘fiÌ T›‰V◊Î »ı, Ï«hÎw’ Á_¿ı÷˘fiÌ T›‰V◊Î fi◊Ì. ‰‚Ì,
¤ÎÊÎfiÌ Á_¿ı÷T›‰V◊Î ¿<ÿfl÷Ì fi◊Ì ÷ı‹ ÷ı ¿˘¥ ±ı¿ T›„@÷fi_ Á…˝fi fi◊Ì.
±flÁ’flÁ T›‰ËÎfl ¿fl÷Î ÁÎ‹ÎÏ…¿ …^◊‹Î_ … ±ı ±„V÷I‰‹Î_ ±Î‰ı »ı, wœ
⁄fiı »ı ±fiı V‰Ì¿Îfl ’Î‹ı »ı. ÁÎ‹ÎÏ…¿ …^◊ ⁄ÿ·Î› ÷ı‹ ¤ÎÊÎfiÌ Á_¿÷ı T›‰V◊Î
’HÎ ¿ıÀ·ı¿ ±_Âı ⁄ÿ·Î› »ı.
¤ÎÊÎ ±Î flÌ÷ı ‹ı‚‰‰Î-¿ı‚‰‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷ »ı. T›„@÷ ±Î’‹ı‚ı ¤ÎÊÎfi˘
µ’›˘√ ¿flı ±fiı ÷ı ÂÌ¬Ìfiı ¿flı ±ı ⁄ı‹Î_ Œıfl »ıı. T›„@÷±ı ¤ÎÊÎfiÎ fl«÷Î-
T›Î’Îfl◊Ì Àı‰Î‰Îfi_ ±fiı ÷ı◊Ì ¤ÎÊÎ÷_hÎ Á‹…‰Î ÏÂÏZÎ÷ ◊‰Îfi_ »ı.
±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ¬˘ÀÌ ¿fl÷Î_ ±Î’HÎfiı

Âfl‹ ·Î√ı »ı. ÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ ΩıÕHÎÌfi˘ ‰‘ ¿fl÷Î_
±Î’HÎfiı ‰‘Îflı Âfl‹ ·Î√‰Ì Ωı¥±ı.
- √Î_‘Ì∞
≠¿flHÎ 2 — ¤ÎÊÎ ±fiı Ï·Ï’
Ï·Ï’fi˘ Ï‰¿ÎÁ
±Î’HÎÌ ±I›ÎflfiÌ √…flÎ÷Ì Ï·Ï’fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ ±ı¿ Áˆ¿Îfi˘ … √HÎÎ›,
’fl_÷ ±ıfiÎ ‹Ò‚ Á‘Ì ’Ë˘Ó«Ì±ı ÷˘ Ï·Ï’fiÌ Â˘‘‹Î_ ±Î’HÎ˘ ¤Îfl÷ ÿıÂ …
’Ëı·˘ ±Î‰ı »ı. ±ıÀ·_ … fiËŸ ’HÎ ¤Îfl÷ı ›˘…ı·Ì ‹Ò‚ ⁄˛ÎõÌ Ï·Ï’ ÿÏfi›ÎfiÌ
Á‰˝ Ï·Ï’±˘‹Î_ Á_’ÒHÎ˝ ‰îÎÎÏfi¿, Â© ±fiı «˘yÁ »ı ±ı‹ ’Ïç‹fiÎ
Ï‰¶Îfi˘±ı ’HÎ ¿⁄ÒS›_ »ı.
±Î‹ Ωı¥±ı ÷˘, ±ÎÏÿ‹ ‹Îfi‰ı Á_V¿ÚÏ÷ ÷flŒ ≠◊‹ ’√·Î_ ’ÎÕuÎ_
÷ı‹Î_fi_ ±ı¿ ÷ı Ï·Ï’fiÌ Â˘‘. ¥.Á. ’Ò‰ı˝ 3500 ’»Ì ·ı¬fi-’©Ï÷fi˘ µÿ›
◊›Îfi_ ¿Ëı‰Î› »ı. ±Î ’©Ï÷fiÌ Âw±Î÷ Ï«hÎÏ·Ï’◊Ì ◊¥. √ŒÎ‰ÎÁÌ ‹ÎHÎÁı
√ŒÎfiÌ ÿÌ‰Î·˘ ’fl ±Î‰Ì Ï·Ï’ ·A›ÎfiÎ ’flÎ‰Î ‹Y›Î »ı. I›Îfl⁄Îÿ ‹ÎHÎÁı
±ı‹Î_◊Ì ¤ÎÊÎ Ï‰¿ÁÎ‰Ì. ±Î ¤ÎÊÎ Ï«hÎÁ_¿ı÷˘fiÌ ⁄fiı·Ì Ë÷Ì. ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷
…ı±˘ ËÎ…fl fi Ë˘› ÷ı‹fiı ’Ë˘Ó«ÎÕ‰Î ±ıHÎı ‹Î√˝ ’fl Ï«hÎ˘ ¿flÌ ’˘÷ÎfiÎ
Á_ÿıÂÎfiÌ ±Î’-·ı ¿flı·Ì. Ï«hÎ˘fiÌ Á_iÎÎ±˘-Ï«hÎÏ·Ï’◊Ì ’HÎ ‹ÎHÎÁfiı ’˘÷ÎfiÌ
ËÊ˝, Â˘¿, ÿ—¬ ‰√ıflı ·Î√HÎÌ±˘ T›@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±√‰Õ ’ÕÌ. ±Î◊Ì ÷ı‹Î_◊Ì
fiÌ¿‚÷Î …\ÿÎ …\ÿÎ K‰Ïfi ±fiÁÎfl ÷ıfiÌ Á_iÎÎ±˘ ›˘…‰Î Ï‰«Î›* ±fiı ÷ıHÎı
±ı ‹ÎÀı Á_¿ı÷˘fiÌ ›˘…fiÎ ¿flÌ. ±·⁄kÎ, ±ı‹Î_fiÌ ¿˘¥ ≠Ï÷¤ÎÂÎ‚Ì T›„@÷±ı
Ï‰«Îfl’Ò‰˝¿ ±Î¬Ì K‰ÏfiÁÒ«¿ Ï·Ï’ ÷ˆ›Îfl ¿flÌ Ë˘› ±fiı ⁄Î¿ÌfiÎfiÌ ±ı‹Î_
Á_‹Ï÷ ‹‚Ì Ë˘› ±ı‹ ’HÎ ⁄L›_ Ë˘›.
≠Î«Ìfi¿Î‚‹Î_ ¤Îfl÷‹Î_ ‹A›I‰ı ⁄˛ÎõÌ ±fiı ¬fl˘pÌ ⁄ı Ï·Ï’±˘ ≠«Ï·÷
Ë÷Ì. ±ı‹Î_◊Ì ø‹Â— ⁄˛ÎõÌ Ï·Ï’ ≠«Îfl‹Î_ flËÌ. ‹ÎHÎÁı ⁄Ì∞ Â˘‘ ¿flÌ
±_¿˘fiÌ. ±Î‹, ±Î Ï·Ï’‹Î_ ≠I›ı¿ K‰Ïfi ‹ÎÀı …\ÿÎ_ …\ÿÎ_ Ï«Ë˚fi˘ Ë˘‰Îfiı ·Ì‘ı
…ı‰_ ⁄˘·Î› »ı ÷ı‰_ … ·¬Î› »ı ±fiı …ı‰_ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı‰_ … ⁄˘·Î›
»ı. ‰HÎ˝‹Î‚Î (±ZÎfl˘)fi˘ ø‹ ’HÎ ⁄flÎ⁄fl ‰îÎÎÏfi¿ ’©Ï÷±ı √˘Ã‰Î›ı·˘ »ı.
8
¤ÎÊÎ ±fiı Ï·Ï’ 9
±Î ’flÎ÷fi Ï·Ï’ ’HÎ ¿Î‚fiÎ ≠‰ÎË‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi ’Î‹÷Ì flËÌ. ±ı‹Î_◊Ì
ÁΩ˝¥ ÿı‰fiÎ√flÌ Ï·Ï’. ±Î Ï·Ï’‹Î_◊Ì ◊˘ÕÎ¿ ŒıflŒÎfl ÁÎ◊ı √…flÎ÷Ì Ï·Ï’
Ï‰¿ÁÌ, ±ı‹Î_ fiÎ√flÌfiı ‹◊Î‚ı ·¬Î÷Ì ÏÂfl˘flı¬Î fiÌ¿‚Ì √¥. ‰HÎ˝fiı Áfl‚
¿fl‰ÎfiÎ ⁄ÌΩ ’HÎ ŒıflŒÎfl ◊›Î. ±Î‹, ±Î…fiÌ ±Î’HÎÌ √…flÎ÷Ì Ï·Ï’
ÿı‰fiÎ√flÌ Ï·Ï’fiÌ … µ’’ıÿÎÂ ¿ı Á…˝fi »ı.
√…flÎ÷ ±fiı √…flÎ÷Ì
µkÎflı ’Î„@V÷Îfi ÷◊Î flÎ…V◊Îfi, ’Ò‰˝ı flÎ…V◊Îfi, ‹K›≠ÿıÂ ÷◊Î ‹ËÎflÎpˇ,
ÿÏZÎHÎı ‹ËÎflÎpˇ ÷◊Î ±fl⁄ Á‹ƒ ±fiı ’„ë‹ı ±fl⁄ Á‹ƒ ±ıfiÌ ‰E«ıfi˘
¤ÒÏ‹¤Î√ ÷ı ËÎ·fi_ √…flÎ÷. √…flÎ÷ fiÎ‹ ““√…˝fl ΩÏ÷”” ÁÎ◊ı Á_⁄_‘ ‘flÎ‰ı
»ı. Â¿¿<‚fiÌ ±Î ΩÏ÷ ’Î_«‹Î Â÷¿fiÎ µkÎflÎ‘˝◊Ì »ßÎ Â÷¿fiÎ ’Ò‰Î˝‘˝
Á‘Ì‹Î_ ¤Îfl÷‹Î_ ≠‰ıÂÌfiı ÿÏZÎHÎ ’_Ω⁄‹Î_ ◊¥ fl…’Ò÷ÎfiÎ‹Î_ „V◊fl ◊¥ Ë÷Ì.
I›Î_◊Ì ±ı µkÎfl ÏÿÂÎ‹Î_ Âw ◊›ı·Î_ ‹Á·‹ÎfiÌ ±Îø‹HÎ˘◊Ì ⁄«‰Î ±I›ÎflfiÎ
µkÎfl √…flÎ÷‹Î_ ±Î‰Ì ‰ÁÌ Ë÷Ì. √…˝fl˘fiı ±Îl› ±Î’fiÎfl ¤ÒÏ‹ ÷flÌ¿ı ±ı
≠ÿıÂ ““√…˝flhÎÎ-¤ÒÏ‹”” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î‰Î ·ÎB›˘. ±ı ≠ÿıÂfiı ““√…flÎ÷””
fiÎ‹ ‹ÏV·‹ ±‹·‹Î_ ‹Y›_. ±Î √…flÎ÷fiÌ ¤ÎÊÎ ÷ı √…flÎ÷Ì. µkÎfl ‹K›
¤Îfl÷fiÌ ⁄‘Ì ≠ÎÿıÏÂ¿ ¤ÎÊÎ±˘fiÎ_ fiÎ‹ ≠ÿıÂ-fiÎ‹˘ ’fl◊Ì ’ÕuÎ_ »ı ±ı‰_
… √…flÎ÷ÌfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ’HÎ ⁄L›_ »ı.
±·⁄kÎ, √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ √…fl˝ ˘ ÁÎ◊ı ±Î‰Ì fi◊Ì. ±ı ¤Îfl÷fiÌ ±Î›˝¿‚< fiÌ
… ¤ÎÊÎ »ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ø‹Â— ‰ˆÏÿ¿ ¤ÎÊÎ Á_V¿Ú÷, ≠Î¿Ú÷ ±fiı ±’¤˛Â _ fiÎ
Ï‰¿ÎÁ ÷⁄yÎ±˘‹Î_◊Ì ’ÁÎfl ◊÷Ì ◊÷Ì …^fiÌ √…flÎ÷Ì ±fiı I›Îfl ’»Ì
±Î…fiÌ √…flÎ÷Ì ÷flÌ¿ı ±‰÷ÌHÎ˝ ◊¥. ¤ÎÊÎ ‹Îfi‰ÌfiÎ ÏfiI›fiÎ T›‰ËÎflfiÌ
∞‰_÷ ‰V÷ Ë˘¥, ÷ı Á÷÷ ’Ïfl‰÷˝fiÂÌ· ±fiı Ï‰¿ÎÁÂÌ· »ı.
““√…flÎ÷Ì”” ÂOÿ ““√…flÎ÷”” fiÎ‹fiı “≥” ≠I›› ·Î√Ìfiı ⁄L›˘ »ı.
““√…flÎ÷”” ÂOÿ Ï‰Âı Ï‰Ï‰‘ ±fi‹Îfi˘ ¿flÎ›Î_ »ı — (1) √…˝fl Ü hÎÎ
(√…˝fl˘±ı flZÎı·Ì ¤ÒÏ‹) (2) √…˝fl Ü flÎpˇ (3) √…˝fl Ü ·ÎÀ (4) √…˝fl
Ü flÀ˚Ã (5) √Ø Ü ±Î÷ (“±Î÷” ⁄Ë‰«fifi˘ ≠I›› »ı. ““√…˝fl˘◊Ì
10 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰ÁÎ›ı·Ì ±◊‰Î ÷ı‹fiÌ Ë¿>‹÷ ÷flÌ¿ıfiÌ ¤ÒÏ‹””) ±Î‹Î_◊Ì »ıS·Î ÂOÿfi˘
µ’›˘√ ¤Îfl÷‹Î_ ±Ï√›Îfl‹Î Â÷¿‹Î_ ±Î‰ı·Î ±fl⁄Ì ‹ÁÎŒfl ±S⁄ıflfiÌ±ı
¿›˘˝ »ı ±ı ‰‘ ≠‹ÎHÎ¤Ò÷ ‹fiÎ› »ı.
√…flÎ÷Ì ±‰Î˝«Ìfi ¤ÒÏ‹¿Î‹Î_ ≠‰ıÂÌ ±ı … Á‹› ±ıfiÎ ““√…flÎ÷Ì””
±ı‰Î fiÎ‹¿flHÎfi˘ »ı. ±ı ’Ò‰˝ı ¤Î·HÎı ±ıfiı ““±’¤˛Â
_ ”” ±fiı ’»Ì ““√…fl˝ ¤ÎÊÎ””
±fiı ’•fiÎ¤ ±fiı ±¬Î±ı ““≠Î¿Ú÷””” ¿ËÌfiı … ±˘‚¬Î‰Ì »ı. Á˙ ’Ëı·Î_
≠ı‹Îfi_ÿı ±ıfiı ““√…flÎ÷Ì”” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î‰Ì ±ı‰Î µS·ı¬˘ ‹Y›Î »ı.
““⁄Î_‘_ fiÎ√ÿ‹HÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ.”” (ÿÂ‹V¿_‘)
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ Ï‰¿ÎÁ¤ÒÏ‹¿Î±˘
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ Ï‰¿ÎÁ¤ÒÏ‹¿Î±˘ À>_¿‹Î_ ±Î flÌ÷ı ⁄÷Î‰Ì Â¿Î› —
(1) …^fiÌ √…flÎ÷Ì — ≠Î«Ìfi › √ — ≥Á fi Î ⁄Îfl‹Î
Â÷¿◊Ì «˙ÿ‹Î Â÷¿ Á‘Ì.
(2) ‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì — ‹K›¿Î·Ìfi ›√ — ’_ÿfl‹Î Â÷¿◊Ì
Á˘‚‹Î Â÷¿ Á‘Ì.
(3) ±‰Î˝«Ìfi √…flÎ÷Ì — ±‰Î˝«Ìfi ›√ — ÁkÎfl‹Î Â÷¿◊Ì
±Î… Á‘Ì.
(1) …^fiÌ ¿ı ≠Î«Ìfi √…flÎ÷Ì —
¥Á‰Ì ÁfifiÌ ⁄Îfl‹Ì ÁÿÌ◊Ì ±Îfl_¤Ìfiı «˙ÿ‹Ì ÁÿÌfiÎ ±_÷¤Î√ Á‘Ì
√…flÎ÷‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì-·¬Î÷Ì ¤ÎÊÎ ““…^fiÌ √…flÎ÷Ì”” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î› »ı.
Á˘·_¿Ì ‰_ÂfiÎ ÏÁ©flÎ… …›ÏÁ_ËfiÎ ÂÎÁfi ÿflÏ‹›Îfi ≠¿Î_Õ ’_ÏÕ÷ Ëı‹«_ƒÎ«Î›˝
Ï‰flÏ«÷ ““„Á©Ëˆ‹”” fiÎ‹fiÎ T›Î¿flHÎ√˛_◊fiÎ_ µÿÎËflHÎ˘‹Î_ ≠«Ï·÷
·˘¿ÁÎÏËI›‹Î_◊Ì …ı ±’¤˛_Â ÿËÎ±˘ µS·ı¬Î›ı·Î »ı ÷ı …^fiÌ ¿ı ≠Î«Ìfi
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ µÿ›fi_ Á‰˝≠◊‹ ÁÒ«fi ¿flı »ı. ±Î ÿËÎ±˘ fi˘Ó‘Ìfiı
Ëı‹«_ƒÎ«Î›ı˝ Á‹¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì ·˘¿⁄˘·Ìfiı ÁÎ«‰Ì flÎ¬Ì »ı. ±Îfiı Õ˘.
÷ı„VÁ÷˘flÌ±ı ““…^fiÌ ’Ïç‹Ì flÎ…V◊ÎfiÌ”” ±fiı µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌ±ı ““‹Îfl_-
¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì 11
√…˝fl”” fiÎ‹ ±ÎM›_ »ı. ±Î ¤ÎÊÎfiÌ …^fiÎ‹Î_ …^fiÌ ‹‚ı·Ì ¿ÚÏ÷±˘ ““Á_ÿıÂ¿-
flÎÁ¿””, ““¤fl÷ırfl-⁄ÎË⁄Ï· CÎ˘fl”” ±fiı ““¤fl÷ırfl-⁄ÎË⁄Ï· flÎÁ”” »ı.
(2) ‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì —
’_ÿfl‹Î Â÷¿fiÎ ±Îfl_¤◊Ì Á˘‚‹Î Â÷¿fiÎ ±_÷¤Î√ ·√Ì √…flÎ÷Ì‹Î_
·¬Î÷Ì-⁄˘·Î÷Ì ¤ÎÊÎfiı ““‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì”” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Ì Â¿Ì±ı.
’_ÿfl‹Î Â÷¿fiÎ ±Îfl_¤◊Ì flÎ…V◊ÎfifiÌ ·˘¿⁄˘·Ì±˘◊Ì √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_
V‰÷_hÎ T›„@÷I‰ ⁄_‘Î÷_ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ¥.Á. 1456‹Î_ fl«Î›ı· ““¿ÎLËÕÿı-
≠⁄_‘”” √…flÎ÷-flÎ…V◊ÎfifiÌ ÁÏË›ÎflÌ ¿ÚÏ÷ ‹fiÎ› »ı, ’HÎ I›Îfl◊Ì √…flÎ÷Ìfi˘
V‰÷_hÎ Ï‰¿ÎÁ ◊‰ÎfiÌ ≠Ïø›Î Âw ◊¥ √›ı·Ì …HÎÎ› »ı. ¥.Á. 1407‹Î_
ÏÿSËÌfiÌ ÁS÷fi÷◊Ì V‰÷_hÎ ◊¥ …¥fiı ÁÒ⁄Î ±Ë‹ÿÂÎËı √…flÎ÷fi_ ±·√
flÎF› Âw ¿›* ±ıfiÎ◊Ì ’HÎ √…flÎ÷ÌfiÌ ¤ÎÊÎ¿Ì› ±„V‹÷Îfiı ‰ı√ ‹Y›˘ Ë˘›
±ı‹ Ωı‰_ Ë˘› ÷˘ Ωı¥ Â¿Î›.
(3) ±‰Î˝«Ìfi √…flÎ÷Ì —
ÁkÎfl‹Î Â÷¿fiÎ ±Îfl_¤◊Ì ¥.Á. 1852 Á‘Ì ·¬Î÷Ì-⁄˘·Î÷Ì ¤ÎÊÎfiı
““±‰Î˝«Ìfi √…flÎ÷Ì”” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬‰Ì flËÌ. ±Î ¿Î‚‹Î_ ±¬˘, ≠ı‹Îfi_ÿ,
ÂÎ‹‚ ±fiı ÿ›ÎflÎ‹ …ı‰Î ¿Ï‰±˘fiÎ ËÎ◊ı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ¿ÎÃ<_ ±‰Î˝«Ìfi
◊÷_ Ωı‰Î ‹‚ı »ı.
I›Îfl⁄Îÿ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ±ı ±ı¿ Áºœ V‰w’ ’¿Õu_. …ı Á‹›√Î‚Îfiı
“’_ÏÕ÷ ›√” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ıfiÌ ¿ıÀ·Ì¿ ¬ÎÏÁ›÷˘ Ë÷Ì —
ÂOÿ˘fiı ¤Îflı¬‹ ±fiı ±◊˝Á¤fl ⁄fiÎ‰‰Î …÷Î_ ÁË… ◊¥ …÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ
„@·p÷Î ±fiı ÿ⁄˘˝‘÷Î. fi‹˝ÿ◊Ì ‹Î_ÕÌ √˘‰‘˝fiflÎ‹ ÏhÎ’ÎÃÌ, ±Îfi_ÿÂ_¿fl ‘˛‰,
‹ÏHÎ·Î· fi. Ï¶‰ıÿÌ ‰√ıflı ±ı ›√fiÎ ¤ÎÊÎÁÎÏËI›fiÎ CÎÕ‰ˆ›Î.
√Î_‘Ì∞fiÎ ±Î√‹fi ’»Ì, ·˘¿∞‰fi‹Î_ ±L› ±fiı¿ ’ÎÁÎ_fiÌ …ı‹
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ±fiı ÁÎÏËI›‹Î_ √Î_‘Ì›√fiÎ_ ‹_ÕÎHÎ ◊›Î_. ‹fiÂÌ, fl.‰. ÿıÁÎ¥
±fiı ¿Î¿ÎÁÎËı⁄ ¿Î·ı·¿fl √Î_‘Ì›√◊Ì ≠¤ÎÏ‰÷ Á…˝¿˘ ±fiı ¤ÎÊÎ¬ıÕ± < ˘ Ë÷Î.
12 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
““‹Îfl_ ∞‰fi ±ı … ‹Îfl˘ Á_ÿıÂ”” ±ı‹ ¿ËıfiÎfl √Î_‘Ì∞±ı ±ı‹fiÎ
∞‰fi …ı‰˘ … CÎÎÀ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiı ±ÎM›˘ ±fiı Áfl‚, V’p, Â© ±fiı
ÏfiflÎÕ_⁄flÌ ¤ÎÊÎfi˘ Ï‰¿ÎÁ ◊›˘.
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiı ’˘÷ÎfiÌ ¿ıÀ·Ì¿ ⁄˘·Ì±˘ »ı. ¤ÎÊÎ ±ı Á‹√˛ ≠ÿıÂfiÎ
ÏÂp…fi˘fiÌ ±fiı ÁÎÏËI›fiÌ ·ı¬fi¤ÎÊÎ »ı, F›Îflı ⁄˘·Ì ±ı ·˘¿˘fiÌ ó ¬ÎÁ
¿flÌfiı √˛Î‹Ï‰V÷ÎflfiÌ ·ÎZÎÏHÎ¿ ·Ëı¿Î, µE«Îfl ±fiı ÷Ô‚’ÿÎ ÂOÿ˘◊Ì ¤fl’Òfl
±ı‰Ì ⁄˘·Î÷Ì ‰ÎHÎÌ »ı. ⁄Îfl √Îµ±ı ⁄˘·Ì ⁄ÿ·Î›. ‹A›I‰ı ÷ıfiı (1)
Á˙flÎpˇÌ (2) µkÎfl √…flÎ÷Ì (3) «fl˘÷flÌ (4) ÁÒfl÷Ì (5) ¿E»Ì (6) ¤Ì·Ì
(7) ÕÎ_√Ì ±ı‹ Ï‰VI≤÷’HÎı Ï‰¤ÎÏ…÷ ¿flÌ Â¿Î›.
√…flÎ÷ ±fiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ±ı ±L› ¤ÎÊÎ±˘fi˘

±Î¤Õ»ıÀ ¿ÿÌ flÎA›˘ fi◊Ì. …ı ÁÎfl_, Á«˘À ±fiı Áfl‚
·ÎB›_ ÷ıfiı ±’fiÎT›_ »ı. ±ıfiı √…flÎ÷Ì ’˘ÂÎ¿ó’Ëıfl‰ıÂ
’ËıflÎT›˘ »ı, ÷ı◊Ì ±L› ≠Ï÷¤Î±˘ ±fiı ’›Î˝›˘ √…flÎ÷‹Î_
Á‰Î¥ √…flÎ÷Ì ⁄fiÌfiı ±Îÿfl ’ÎQ›Î »ı. ‰ÎÏHÎF› Á_V¿ÚÏ÷fi_
±Î ’HÎ ±ı¿ ·ZÎHÎ ËÂı. µkÎ‹fiı ±’fiÎ‰‰_ ±fiı ’˘÷Îfi_
⁄fiÎ‰Ì ’˘Ê‰_.
≠¿flHÎ 3 — ¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì
·˘¿˘‹Î_ …ı ÁÎ‹ÎL›’HÎı ⁄˘·Î› »ı ÷ı ⁄˘·Ì ±ı‹ ¿ËÌ “⁄˘·Ì”fiı
±˘‚¬Î‰Ì Â¿Î›. ⁄˘·«Î·‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì ‰ÎHÎÌ ÷ı ⁄˘·Ì. ±Î‹, ⁄˘·Ì ±ı
¤ÎÊÎfi_ ¿J› V‰w’ »ı - ·˘¿˘‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì ‰ÎHÎÌ »ı. ¤ÎÊÎ ∞‰_÷ »ı. T›„@÷
‰Õı ÷ı ⁄˘·Î› »ı. ±Î ⁄˘·Î› ÷ı ⁄˘·Ì ’HÎ ÷ı◊Ì ∞‰_÷ »ı. ¬flı¬fl ÷˘ ¤ÎÊÎ
⁄© V‰w’ √˛ËHÎ ¿flı »ı ’HÎ ⁄˘·Ì ÷˘ Ïfi⁄*‘’HÎı ‰èÎÎ … ¿flı »ı. ±Îfi˘
±◊˝ ±ı‰˘ fi◊Ì ¿ı ¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì ¿˘¥ …\ÿÎ_ V‰w’˘ »ı. ¤ÎÊÎfi_ ‹Ëk‰fi_
·ZÎHÎ … ’Ïfl‰÷˝fiÂÌ·÷Î »ı; ¿˘¥ ±ı¿ Á‹›fi_ ¤ÎÊÎV‰w’ ⁄© ◊Î› ’HÎ
±ı Á‹√˛’HÎı ÷˘ ∞‰_÷w’ı Ï‰¿ÎÁ ¿fl÷Ì … flËı÷Ì Ë˘› »ı.
⁄˘·Ì¤ıÿ ±Îfiı ¿ÎflHÎı … …L‹ı »ı. ¤ÎÊÎfiÎ ’Ïfl‰÷˝fifiÎ ’Ïfl⁄‚fiÎ
¿ÎflHÎı … ¤ÎÊÎfiÎ ⁄˘·Ì¤ıÿ …L‹ı »ı. Á‹Î… ÷ˆ‹… ¤˙√˘Ï·¿ ≠ÿıÂfiÌ ºÏp±ı
¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì ΩHÎı …\ÿÎ_ Ë˘› ±ı‰_ …HÎÎ› »ı. fiÎfiÎ …fiÁ‹ÒË‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì
¤ÎÊÎfiı ±ı‹Î_fiÌ ¿ıÀ·Ì¿ ±·√÷Îfiı ·Ì‘ı ±Î’HÎı …ı ÷ı Ï‰V÷ÎflfiÌ ⁄˘·Ì ±ı‹
¿ËÌ ÿ¥±ı »Ì±ı. »÷Î_ ±ı ≠ÎÿıÏÂ¿ “⁄˘·Ì”‹Î_ ’HÎ “¤ÎÊÎ”fiÎ_ ÷k‰˘ ¿ı ·ZÎHÎ˘
÷˘ Ë˘› »ı …. ËÎ, ÂOÿ¤ıÿ, µE«Îfl¤ıÿ, ·Ëı¿Î, ·œHÎ˘-±Ï¤T›„@÷fiÌ
±Î√‰Ì ·œHÎ˘ ±Î’HÎfiı …ı ÷ı ≠ÿıÂfiÌ ¤ÎÊÎ ‹ÎÀı ⁄˘·Ì ÂOÿ ‰Î’fl‰Î
··«Î‰ı »ı.
±P›ÎÁT≤ÏkÎ◊Ì Ωı¥±ı ÷˘ ±Î‰Ì “⁄˘·Ì” …ı ÷ı ≠Î_÷ ¿ı ≠ÿıÂfiÌ T›Î’¿
“¤ÎÊÎ”◊Ì ±·√ ≠¿ÎflfiÌ fi◊Ì Ë˘÷Ì. µÿÎËflHÎ ÷flÌ¿ı @›Î_¿ µkÎfl √…flÎ÷fiÌ
(’|HÎÌ) ⁄˘·Ì ÷˘ @›Î_¿ ÁÒfl÷Ì ⁄˘·Ì, @›Î_¿ «fl˘÷flÌ ⁄˘·Ì ÷˘ @›Î_¿ Á˙flÎpˇÌ
⁄˘·Ì ±ı‹ ≠¿Îfl¤ıÿ Ωı‰Î ‹‚ı »ı ÷˘ ÷ı ≠¿Îfl˘ ÷’ÎÁÌ±ı. ±Î’HÎı Ωı¥
Â¿ÌÂ_ ¿ı ±Î ⁄˘·Ì±˘ ÏÂp √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ_ ‹Ëk‰fiÎ_ ·ZÎHÎ˘◊Ì ±ı¿‹ı¿◊Ì
Ï¤Lfi fi◊Ì. ‹˘ÀÎ ¤Î√fiÎ Ï‰V÷Îfl ¿ı Á‹Î…‹Î_ Á_⁄_‘fiÌ ±˘»Ì‰kÎÌ CÎÏfiq÷Î
‹…⁄ ¤ÎÊÎ¤ıÿfiÌ Â@›÷Î flËı‰ÎfiÌ. “⁄Îfl √Îµ±ı ⁄˘·Ì ⁄ÿ·Î›” ±ı µ„@÷
’HÎ ⁄˘·‰ÎfiÎ T›‰ËÎflfiÌ CÎÏfiq÷ÎfiÎ ±Î ÏÁ©Î_÷fiÎ_ … ¤Î√w’ »ı. ±ı‰_
13
14 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Ωı‰Î ‹‚ı »ı ¿ı ’flV’fl Á_’¿˝‹Î_ flËı·Î_ …^◊˘ ±ı‹fi_ ±·√ T›„@÷I‰
Ω‚‰‰Î ¬ÎÁ ⁄˘·«Î·fiÎ ≠›˘√˘ ¿fl÷Î_ flËı »ı. »÷Î_ Á‹Î…fiÎ Ï‰Ï¤Lfi
‰√˘˝ ¿ı flÎF›fiÎ Ï¤LfiÏ¤Lfi ≠ÿıÂ˘ ‰E«ı ⁄˘·«Î·fiÌ …wÏfl›Î÷ ÷˘ flËı‰ÎfiÌ
… ±fiı ÷ıfiı ‹ÎÀı T›Î’¿ T›‰ËÎflfiÎ ¿˘¥ ¤ÎÊÎV‰w’fiÌ fl«fiÎ ÷ı‹fiÎ ¶ÎflÎ
◊›Î ¿fl‰ÎfiÌ. ±Îfiı ±Î’HÎı „Âp ¤ÎÊÎ ¿ı ‹ÎL› ¤ÎÊÎ ¿ËÌ Â¿Ì±ı.
‹Îfi‰-T›‰ËÎfl‹Î_, ÂÎ‚Î-‹ËÎÂÎ‚Î‹Î_, ¿˘À˝-¿«ıflÌ‹Î_ ±Î ≠¿ÎflfiÌ ÏÂp
¤ÎÊÎ … T›Î’ı·Ì ÿı¬Î‰ÎfiÌ. ±Î‰ı ‰¬÷ı ±Î’HÎfiı CÎÕÌ¤fl ◊¥ ±Î‰‰Îfi_
¿ı ⁄˘·Ì ±ı ¤ÎÊÎfi_ Ï‰¿Ú÷ ¿ı ¤˛p V‰w’ »ı. ‰‚Ì, I›Îflı ⁄˘·Ì ±ı ±Â©,
∂÷fl÷Ì ±fiı Ë·¿Ì ’HÎ ·Î√‰ÎfiÌ.
…›_÷ ¿˘ÃÎflÌ±ı ±ÎfiÌ ÁflÁ V’p÷Î ¿flÌ »ı. ÷ı‹HÎı ·A›_ »ı — ““⁄˘·ÌfiÎ
≠›˘√˘fiı ±Î’HÎı √˛ÎQ› √HÎÌ±ı »Ì±ı ±ı ±ı¿ ÁÎ‹ÎÏ…¿ ‹ÒS›ÏfiHÎ˝› »ı. ±‹¿
flÌ÷¤Î÷ ±Î’HÎÎ Á‹Î…‹Î_ ±ÏÂp √HÎÎ› ÷ı‹ ‹ÎL›¤ÎÊÎ ÏÂZÎHÎ-Á_V¿Îfl-
‰ËÌ‰Àfi_ ¤ÎÊÎV‰w’ Ë˘¥fiı ±ıfi˘ ÁÎ‹ÎÏ…¿ ‹˘¤˘ ¨«˘ √HÎÎ› »ı. ⁄˘·Ì
⁄˘·fiÎflÎ “±¤HÎ” ¿ı “√Î‹ÏÕ›Î” √HÎÎ› »ı. ⁄˘·Ìfiı ¿ÎflHÎı fi˘¿flÌ ‹‚‰Î‹Î_
‹U¿ı·Ì ’Õıı »ı ÷ı‹ »÷Î_ ±Î ÁÎ‹ÎÏ…¿ wÏœ … ◊¥, ⁄˘·Ì ¤ÎÊÎ¿Ì› ºÏp±ı
∂÷fl÷Ì »ı ±ı‰˘ ±ıfi˘ ±◊˝ ◊÷˘ fi◊Ì. ⁄˘·Ì ±ı ¤ÎÊÎ◊Ì “…ÿ˘” ≠›˘√ »ı,
“Ï‰¿Ú÷” ≠›˘√ fi◊Ì.
±Î’HÎÎ flÎF›fiÎ Á‹√˛ Ï‰V÷Îfl‹Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ „Âp‹ÎL› ±fiı
±ÎÿÂ˝ ¤ÎÊÎ »ı, »÷Î_ ±ı Á‹√˛ Ï‰V÷Îfl‹Î_ ¿ıÀ·Ì¿ …\ÿÌ …\ÿÌ ⁄˘·Ì±˘
⁄˘·Î› »ı. …ı‹ ¿ı µkÎfl √…flÎ÷‹Î_ ’|HÎÌ ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı. ÿÏZÎHÎ
√…flÎ÷‹Î_ ÁÒfl÷Ì ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı. ‹K› √…flÎ÷‹Î_ «fl˘÷flÌ ⁄˘·Ì ⁄˘·Î›
»ı. Á˙flÎpˇ‹Î_ Á˙flÎpˇÌ ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı. ±ÎÏÿ‰ÎÁÌ Ï‰V÷Îfl˘‹Î_ “ÕÎ_√Ì”-
“¤Ì·Ì” ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı. ¿E»‹Î_ ¿E»Ì ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı. ‰‚Ì ¿ıÀ·Ì¿
¿˘‹˘-‰Ë˘flÎ, ’ÎflÁÌ ‰√ıflıfiÌ ±·√ ⁄˘·Ì Á_¤‚Î› »ı. ±Î’HÎı ¿ıÀ·Ì¿
‹A› ⁄˘·Ì±˘fiÌ ¬ÎÏÁ›÷˘ Ωı¥±ı —
‹ËıÁÎHÎÎ Ï…S·˘, ⁄fiÎÁ¿Î_ÃÎfiÎ ±fiı ÁÎ⁄fl¿Î_ÃÎfiÎ ÁflËÿÌ Ï‰V÷Îfl˘
≥I›ÎÏÿ‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì ⁄˘·Ì ’ÎÀHÎ fi√fl µ’fl◊Ì “’|HÎÌ” fiÎ‹ı ±˘‚¬Î› »ı.
±Î ’|HÎÌ ⁄˘·ÌfiÌ ¬ÎÏÁ›÷˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı Ωı‰Î ‹‚ı »ı —
(1) ’ÿÎL÷ıı “±ı”¿Îflfi_ ËV‰ µE«ÎflHÎ ·√¤√ “≥”¿Îfl …ı‰_ ◊Î› »ı.
“±Î‰Âı”fi_ “±Î‰ÏÂ,” “¿flı »ı”fi_ “¿Ïfl Ï».”
(2) ’ÿÎ√˛ı “≥”¿Îflfi_ “±ı”¿Îfl µE«ÎflHÎ ◊Î› »ı. “·Ì‹Õ˘”fi_ “·ıÓ‹Õ˘” ¿ı
·ıÓOÕ˘,” ¤Ìfi_fi_ “¤ıfi_”, “«Ÿ◊fl_”fi_ “«ıÓ◊fl_.”
(3) ’ÿÎ√˛ı “±Î” Ë˘› I›Î_ “±˘_” ◊÷˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. “’ÎHÎÌ”fi_ “’˘ÓHÎÌ”,
“fiÎ¬”fi_ “fiÎ_¬.”
(4) ’ÿÎL÷ı ±Î‰÷˘ “Ë”¿Îfl ·˘’Î›ı·˘ Á_¤‚Î› »ı. “fiËŸ” fi_ fiˆÓ, “±ËŸ”fi_
±Ó̂”.
(5) ’ÿÎ√˛ı ±Î‰÷Î ¿˚, ¬˚, √˚ fiÎ ±fiø‹ı ≥, ±ı, › …ı‰ÎfiÎ Á_›˘√ı «, »˚
…˚ µE«ÎflÎ› »ı. “±ı‹ ¿ı‹”fi_ “≥‹ E›‹”, “¿ı‹ »˘”fi_ “E›‹ Á˘,” “@›Î_
√›Î Ë÷Î_” fi_ “E›Î_ F›Î ÷Î.”
(6) EÎ˚, ¿˚, »˚ fiı ⁄ÿ·ı VÎ˚ ¿ı …˚ µE«ÎflÎ› »ı. “«Îfl”fi_ “ÁÎfl”, “»ÎÂ”fi_
“ÂÎÁ.”
(7) ÿ_I› “Á˚”fi˘ “Â˚” µE«Îfl ◊Î› »ı. “’ÎÁı”fi_ ’ÎÏÂ.”
(8) ÂOÿfiÎ ‹K›‹Î_fi˘ “≥” ·˘’Î› »ı. “¬Î¥Â_”fi_ “¬ÎÂ_” “±Î’ÌÂ_”fi_
“±Î’Â_” “·¥Â_”fi_ “·ıÂ_”, “ÿ¥Â_”fi_ “ÿıÂ_.”
(9) ’ÿÎL÷fi˘ ¿˘‹‚ ±fiV‰Îfl ·˘’Î› »ı. “¬Î‰’_ Ì‰”_ fi_ “¬Î‰’Ì‰” “·ı‰ÿ_ ‰ı ”_ fi_
“·ı‰ÿı‰.”
(10) “¿˚”fi˘ “«˚” ±fiı “Á˚”fi˘ “Ë˚” µE«ÎflÎ› »ı. “¿ıÀ·Î” fi_ “«ıÀ·Î”, “ÁÎÁ”fi_
“ËÎË.”
16 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ÿÏZÎHÎ √…flÎ÷‹Î_ ÁÒfl÷Ì ⁄˘·Ì ⁄˘·Î› »ı.
ÁÒfl÷Ì ⁄˘·Ì
⁄˘·ÌfiÌ ¬ÎÏÁ›÷˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı Ωı‰Î ‹‚ı »ı —
(1) ’ÿÎ√˛fiÎ “≥” ¿ı “±Î”‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊÷˘ fi◊Ì. “ÏfiÂÎ‚”fi_ “ÏfiÁÎ‚”,
“Ï·_⁄Õ˘”fi_ “Ï·QÕ˘”. ’fl_÷ ’ÿÎL÷fiÎ “¥” ¿ı “µ” fi˘ µE«Îfl “±ı” …ı‰˘
◊¥ Ω› »ı. “Â_ ¿flı »ı” fi_ “Á_ ¿flı »”, “Ë_ Ω™ »_” fi_ “µ ΩˆÓ »_.”
(2) ÁÒfl÷Ì±˘ ÷Î·T› “Â˚”fiÌ …B›Î±ı ÿ_I› “Á˚” µE«Îflı »ı. “HÎ˚”fiÌ …B›Î±ı “fi˚”
±fiı ‹ËÎ≠ÎHÎ “Ë˚”fiÌ …B›Î±ı “µ” µE«Îflı »ı. “ÂÎ¿”fi_ “ÁÎ¿” ±fiı ’»Ì
“ËÎ¿”, “Â”_ fi_ “Á”_ fiı ’»Ì “Ë”_ fiËŸfi_ “fiÌ”, “’ÎHÎÌ”fi_ “’ÎfiÌ”, “«ÎË”fi_
“«Î¥”, “±ËŸ”fi_ “±_¥”.
(3) @›Îflı¿ “Â˚” ¿ı “Á˚”fi˘ “Ë˚” ’HÎ µE«ÎflÎ› »ı. “Âıfl”fi_ “Ëıfl”, “ÂÎ¿”fi_
“ËÎ¿”, “ÁÒfl÷”fi_ “ËÒfl÷”, ”…¥Â_”fi_ “ΩË_” “¬Î¥Â”fi_ “¬ÎË_.”
(4) ÂOÿÎfl_¤ı ±Î‰÷Î “fi˚” fiı ⁄ÿ·ı ¿‰Ï«÷˚ “·” µE«ÎflÎ› »ı. “fiÎ¬”fi_
“·Î¬.”
(5) ¤Ò÷¿Ú_ÿ÷˘‹Î_ ±Î‰÷˘ ±Îz “±” ÁÎ‹ÎL›’HÎı “≥” ⁄fiÌ Ω› »ı.
“‹Y›˘”fi_ “Ï‹·˘”, “√›˘”fi_ “Ï√›˘.”
(6) ·CÎ≠›Ifi “›˚”¿Îflfi˘ V◊Îfi’·À˘ ¿flÎ› »ı. “±ÎT›˘”fi_ “±Î›‰˘”, “«ÎS›˘”fi_
“«Î›·˘”, “¿ÎM›˘”fi_ “¿Î›’˘.”
(7) «Î· ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ Ë˘› ÷ı‰Ì fl«fiÎ‹Î_ ‰÷˝‹Îfi ¿ÚÿL÷ ‹¿Î› »ı. “Ë_
Ω™” »\_ fi_ “™ …÷˘ »\_.”, “Ë_ ¬Î™ »\_” fi_ “™ …÷˘ »\_”, “Ë_ ¬Î™ »\_”fi_
“™” ¬Î÷˘ »\_ (’fl_÷ “…¥Â_” …ı‰Î w’˘‹Î_ “Ë”¿Îfl ‹¿Î› »ı. “…¥Â_”fi_
ΩË_,” “¬Î¥Â”fi_ ¬ÎË_”)
(8) ¿_Ãu ‰HÎ˘˝fiÌ …B›Î±ı ‹ËÎ≠ÎHÎ µE«ÎflHÎ ¿flÎ› »ı. “±ı¿·˘”fi_ “±ı¬·˘”,
“√˘ÀÎ‚˘”fi_ “CÎ˘ÀÎ‚˘”, “√‘ıÕÎ”fi_ “CÎ‘ıÕ˘.”
(9) “‚˚”fiÌ …B›Î±ı “·˚” µE«ÎflHÎ ¿flÎ› »ı. “‹‚‰_” fi_ “‹·‰_”, “Ë‚‰_”fi_
“Ë·‰_”, “Á‚√ı »ı” fi_ “Á·CÎı «.”
(10) ¿ıÀ·Î¿ Ï‰ÏÂp ÂOÿ≠›˘√˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. “’HÎ”fi_ “⁄Ì”, “÷‹ı Á˙”fi_
“À‹ı Ë˙”, “I›Îflı”fi_ “÷Ì ‰Îflı”, “‹ÎflÌ ÁÎ◊ı «Î·fiı”fi_ “‹ÎflÌ ËÎflı
«Î·fiÌ,” “÷ı±˘”fi_ “÷ı‰HÎ”, “±ı±˘”fi_ “±ı‰HÎ” ¿ı “±ı‰fi.”
«fl˘÷flÌ ⁄˘·Ì ‹K›√…flÎ÷‹Î_ ⁄˘·Î› »ı ±fiı ÷ı √…flÎ÷Ì ‹ÎL›
¤ÎÊÎfiÌ Á˙◊Ì ‰‘ fi∞¿fiÌ »ı. ÷ı ¬ÎÏÁ›÷˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı »ı —
(1) ¥ ¿ı ∂ fi_ Ë˚V‰ µE«ÎflHÎ ◊Î› »ı. @›Îflı¿ “±”¿Îfl‹Î_ ’HÎ µE«ÎflHÎ
◊Î› »ı. “Ë_ ÏfiÂÎ‚ı Ω™ »_”fi_ “™ fiıËÎ‚ı Ω »” ±◊‰Î “µ fiıËÎ‚
Ωˆ »”.
(2) “Â˚” ¿ı “Á˚” fi˘ “Ë˚” µE«ÎflÎ› »ı. “ÁÎHÎÂÌ”fi_ “Ë˘ÓHÎÁÌ”, “ÁÎ‰flHÎÌ”fi_
“ËÎ‰flHÎÌ.”
(3) “±Î≥” V‰flΩıÕ¿<_ “±ˆ” w’ı µE«ÎflÎ› »ı. “¤Î¥”fi_ “¤ˆ,” “⁄Î¥”fi_ “⁄ˆ.”
(4) ÂOÿÎ√˛‹Î_fiÎ “±Î”fi_ “±˘_” (Ï‰T≤÷) µE«ÎflHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. “√Î‹”fi_
“√˘Ó‹”, “‹ÎHÎÁ” fi_ ‹˘ÓHÎË”, “’ÎHÎÌfi_ “’˘ÓHÎŸ” “±Î‹ ±Î‰”fi_ “±˘_‹
±ÎT›.”
(5) ’ÿÎL÷fi˘ ±fifiÎÏÁ¿ ·˘’ ’Î‹ı »ı. “Ω™”fi_ “…µ” “¿fl_”fi_ “¿fl”,
“±ËŸ”fi_ “±Î_›” (±fiı ’»Ì “±Î_›”fi_ “±ˆ”)
(6) “Á˚” fi˘ “Â˚” ◊¥fiı “Ë˚” µE«Îfl ¿flÎ› »ı. “ÁÌ‘_”fi_ “ÂÌ‘_,” “ÁÎ◊Ì”fi_
“ÂÎ◊Ì” ◊¥fiı ’»Ì “ËÎ◊Ì” “’ÎÁı”fi_ “’Î_Ëı.”
(7) ’ÿÎ√˛fiÎ “≥”fi˘ (Ï‰‰ÚkÎ) “±˘Ó” µE«Îfl ¿flÎ› »ı. “’Ì’‚˘” fi_ “’ıÓ’‚˘”,
“·Ì‹Õ˘” fi_ “·ıÓ⁄Õ˘”, “ÏfiÂÎ‚fi_ fiıÓËÎ‚.”
(8) ·CÎ≠›Ifi “›”¿Îfl ·√¤√ ⁄‘ı µE«ÎflÎ› »ı. “¿fl”fi_ “¿›˝”, “·Î‰”fi_
“·Î›”, “«Ÿ◊fl_ ·¥ ·ı”fi_ “«ıÓ◊fl_ ·ˆ S›ı.”
(±Î‰Ì … flÌ÷ı ·CÎ≠›Ifi “Ë”¿Îfl ’HÎ ·√¤√ ⁄‘ı µE«ÎflÎ› »ı.)
“‹Îfl_” fi_ “QËÎfl_”, “‹˘Ó”fi_ “QË˘Ó”, “‰ıÓ÷” fi_ TËı÷”
18 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(9) ≠◊‹ ’flÊ‹Î_ ‰’flÎ÷_ Ïø›Î’ÿfi_ w’ ⁄ÌΩ ’flÊ‹Î_ ’HÎ ‰’flÎ› »ı.
“÷_ ¿Î‹ fiËŸ ¿fl”fi_ “÷_ ¿˘‹ fiˆ ¿fl_,” “÷_ ’ÎHÎÌ ¤flı »ı”fi_ “÷_ ’˘_HÎÌ
¤fl »\_.”
(10) fiÎflÌΩÏ÷ ⁄Ë‰«fifiÎ_ fiÎ‹˘ ÁÎ◊ı ±Î‰÷Î_ Ïø›Î’ÿ˘fi_ ’HÎ ⁄Ë‰«fi
¿flÌ ÿı‰Î› »ıı “»˘ÕÌ±˘ ∂¤Ì Ë÷Ì”fi_ “»˘ÏÕ›˘ ∂Ï¤›˘ ËÏ÷›˘.”
(11) fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ_ fiÎ‹˘fiı »ıÕı ±Î‰÷˘ ⁄Ë‰«fifi˘ “±˘” ≠I›ZÎ “±Î_” ¿ı
“±˘_”‹Î_ ⁄ÿ·Î¥ Ω› »ı. “¬ı÷fl˘”fi_ “Áı÷flÎ_”, “CÎfl˘fi_ “CÎflÎ_”.
(12) ¿ıÀ·Î¿ Ï‰ÏÂp ≠›˘√˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. “I›Îflı”fi_ “÷Îflı” ¿ı “÷ÎHÎı”, “I›Î_”fi_
“÷Î_” ¿ı “÷˘_”, “’HÎı”fi_ ’ıÓHÎı,” fiÏË ÷˘”fi_ “fiÌ¿fl”, «Î·˘fi_ “Ëı_Õ˘Ó, “@›Î_”fi_
“E›Î_”, “ÁÎfl_ »ı” fi_ “ËÎfl Áı.”
Á˙flÎWÀˇÌ ⁄˘·Ì Á‹√˛ Á˙flÎpˇÌ ≠ΩfiÌ ⁄˘·Ì »ı. Á˙flÎpˇ‹Î_ ’Î»Ì
{Î·Î‰ÎÕÌ, ËÎ·ÎflÌ, √˘ÏË·‰ÎÕÌ ±ı‰Ì ’ıÀÎ⁄˘·Ì±˘ ’HÎ ÁÎ_¤‚‰Î ‹‚ı
»ı. ’HÎ ±Î’HÎı ±ËŸ Á‹√˛ Á˙flÎpˇfiÌ ⁄˘·ÌfiÌ ¬ÎÏÁ›÷˘ … fi˘Ó‘ÌÂ_.
(1) “›” lÏ÷ T›Î’¿’HÎı µE«ÎflÎ› »ıı . “÷_ ’ˆÁÎ ·ı ±fiı ¿Î‹ ¿fl”fi_ “÷_ ’ˆÁÎ
S›ı ±fiı ¿Î‹ ¿›˝.”
(2) “Ë” lÏ÷ ÁÎ‰ ·˘’Î› Ω› »ı. “QËÎflıı”fi_ “‹Îflı”, “IËÎflı”fi_ “÷Îflı”.
“’Ë˘ÓE›Î”fi_ “’ÒB›Î”. (ÁÎ‹ÎL›’HÎı “»” ±fiı “«”fi˘ ÷Î·T› “Â˚” µE«ÎflÎ›
»ı. “»˘¿fl˘”fi_ “Á˘¿fl˘”, “Ï«ßÌ”fi_ “ÏÂÃÌ.”)
(3) “±ı” ±fiı “±˘” T›Î’¿’HÎı ’Ë˘‚Î µE«Îfl◊Ì ⁄˘·Î› »ı. “CÎ˘Õ˘”fi_
“CÎÎ"Õ˘”, “Á˘‹‰Îfl”fi_ ÁÎ"‹‰Îfl”, “CÎıfl”fi_ “CÎı›ı˝,” “CÎflı”fi_ “CÎfl›ı.”
(4) @›Îflı¿ “±ı”fi˘ “≥” µE«Îfl ¿flÎ› »ı. “¿ı‹ »˘” fi_ “Ï¿‹ Â˘.”
(5) ±fifiÎÏÁ¿fi_ V’p µE«ÎflHÎ ±fiı ÷ı ’HÎ T›Î’¿ ≠‹ÎHÎ‹Î_ Ωı‰Î ‹‚ı
»ı, ±ıÀ·_ … fiÏË ’HÎ fi Ë˘› I›Î_ ’HÎ ’flÎHÎı ±fifiÎÏÁ¿ µE«ÎflHÎ
µ‹ıflÎ› »ı. “√Î‹Õ<_”fi_ “√Î_‹Õ_” “I›Î_”fi_ “÷¥”, “«˘’ÕÌ”fi_ «˘_’ÕÌ, “‹˘œ<_”fi_
‹˘Lœ<_,” “√Î_Õ˘”fi_ “√ÎLÕ˘”, “√Î_‘Ì”fi_ “√˘L‘Ì”, “ÂÎ_Ï÷”fi_ “ÁÎ„L÷.”
(6) ¿‹˝ÏHÎ¤Ò÷¿ÚÿL÷˘‹Î_ »ıÕıfiÎ “›”fi_ “HÎ” µE«ÎflHÎ ¿flÎ› »ı. “«·Î›_”fi_
“«·Îb_”, “¬˘‰Î›_”fi_ “¬˘‰Îb_”, “‰_«Î›_” fi_ “‰_«Îb_”.
(7) ‹Ò‘˝L› “Õ˚” ±fiı “œ” fi˘ Â© ‹Ò‘˝L›w’ı µE«Îfl ¿flÎ› »ı. “¿œÌ”fi_ “¿äÌ”,
“√ÎÕÌfi_ “√Î~Ì”.
(8) ÿ_I› “Á˚”fi˘ “Ë”¿Îfl µE«Îfl Á_¤‚Î› »ı. “Á˘‹‰Îfl”fi_ “VË˘‹‰Îfl”
(@›Îflı¿ “Ë˘‹‰Îfl” µE«ÎflHÎ ’HÎ Á_¤‚Î› »ı.) “ÁÎ_…”fi_ “VËÎ_…”
(±fiı @›Îflı¿ “ËÎ_…) “ÁÎ¿fl”fi_ “VËÎ¿fl” (±fiı @›Îflı¿ “ËÎ¿fl”)
(9) fiÎflÌΩÏ÷fiÎ_ fiÎ‹˘fiÎ_ ⁄Ë‰«fi˘‹Î_ “›_” µ‹ıflÌfiı µE«Îfl ¿flÎ› »ı.
“√Î›˘”fi_ “√Î›_”, “⁄Î¥±˘”fi_ “⁄Î¥›_” “»˘ÕÌ±˘”fi_ “Â˘ÏÕ›_”, “⁄ˆflÎ_”fi_
“⁄¥flÏ›_”
(10) ¿ıÀ·Î¿ Ï‰ÏÂp ÂOÿ≠›˘√˘ ’HÎ ÁÎ_¤‚‰Î ‹‚ı »ı. “±I›Îflı”fi_ “±ÀÎHÎı”,
“I›Î_”fi_ “L›Î_” ±◊‰Î “™‰Î” “’ÎÁı ±Î‰”fi_ “±˘fl˘ ±ÎT›,” “«Î·”fi_
“ËÎS›”, “·Bfi ¿fl”fi_ “Ï‰‰Î ¿›˝”, “‹Ò¿‰_” fi_ “‹ı¿‰_”,_ “⁄˘·Î‰ı”fi_
“⁄fl¿ı” ±◊‰Î “ËÎ¿flı” ±◊‰Î “ËÎÿ ÿı” “Ïÿ‰Áfi_ “ÿÌ”, “CÎfl”fi_ “¬˘›Õ<_”
±◊‰Î “¬˘flÕ<_”, “¿fiı”fi_ “¿HÎı”, “@›ÎflfiÎ_›”fi_ “¿ıÿfiÎ_,” “I›Îflı”fi_ “÷_¥”,
“·˘À˘”fi_ “¿‚ÏÂ›˘”, “Ï⁄«Îfl˘”fi_ “⁄«ÎÕ˘”, “’ı·_” fi_ “±˘S›_,” “ÿÌ¿flÌ”fi_
“√√Ì.”
±Î µ’flÎ_÷ ¿ıÀ·Ì¿ Ï‰ÏÂp ΩÏ÷±˘fiÌ ’HÎ ±Î√‰Ì ⁄˘·Ì Ë˘› »ı.
±ËŸ ±Î’HÎı ‹ÎhÎ ÏÁ©’Ïfl›Î ‰Ë˘flÎ±˘fiÌ ±fiı ÿÏZÎHÎ‹Î_ ‰Á÷Î ’ÎflÁÌ±˘fiÌ
±ı‹ ⁄ı ⁄˘·Ì±˘ (±fiı ÷ı ’HÎ ⁄˘·«Î·w’)fiÎ … fi‹ÒfiÎ Ωı¥Â_.
ÏÁ©’Ïfl›Î ‰Ë˘flÎ±˘fiÌ ⁄˘·Ì Á_‰Îÿw’ı fiÌ«ı ±Î’Ì »ı —
ŒÎ÷‹Î — ¿Î¿Î∞, ÿÁ flM›ÎfiÎ »\ÀÎ Ë˘Áı ?
Ï’÷Î — ÏÕ¿flÌ, Àfiı ¿˘±ı ‹˘¿Ï· » ?
ŒÎ÷‹Î — ‹Î›ı.
Ï’÷Î — Ωı, VËÎ‹ı ·_√flÎ ‹S·Î_fiÌ Õ<¿Îfiı ’Ò». ‹ÎÏfl ¿fiı fiÏÃ. fiˆÓ
÷˘ ‹ıÓ ±Î’À.
20 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ŒÎ÷‹
ŒÎ÷‹ÎÎ — (‹S·Î_fiı) ÕÁÏfi fi˘Àfi_ ’fl«Àfi Ë˘Áı ?
‹ S ·Î_ — ±Î fi˘À ¿Î_ÏÁ ·ÎÏ‰ ? ÀÎflÎ ⁄Î‰Î∞fi_ fiÎ‹ Á_ ?
ŒÎ÷‹Î — √·Î‹ËÁfi
ı Ï‹ÃÎ¥‰Î·Î (±ı‰Î‹Î_ ¿_¿˘ÕÌ µ’fl fi…fl ’Õ÷Î_)
¿Î¿Î, ±ÎÏ‰ ¿_¿˘flÌ ¿Î_ÏÁ ·Î‰Î ? À~fi ÁÏfl √ˆ ·Î√ı ».
‹ S ·Î_ — ÏÕ¿flÌ, ±ı ¿_¿˘Ïfl‹Î_ Ï¿flÎ ’flÎ ».
ŒÎ÷‹Î — ±Î… ⁄œÎ ±’fiÎ‰Î·Î Ï¿ ¤ı√Î ÏÃ›Î » ?
‹ S ·Î_ — ±Î… ±’fiÎ‰Î·Î ±OÕ<·ËÁfi ı ⁄Î·ÏÕfi‰Î·ÎÏfi ‹ˆ›À ◊ˆ ».
’ÎflÁÌ ·˘¿˘fiÌ ⁄˘·Ì ±ı¿ Œ¿flÎw’ı fiÌ«ı ±Î’Ì »ı.
±Î’flı ‹Îfl√‹Î_ µ÷Î fiı À‹ı ⁄˘¥·Î — “÷‹ı ÷˘ Ωfi˘« flV÷‹ “‹_√‚”fi˘
»ı ±ıÀ·ı ±Î’flı ±˘fl¬Ì÷Î Ωı÷ÌÊfiı ‹Ï·›ı. ÷˘ ·˘ ±Î Ωı÷ÌÊ . “flV÷‹ ±fiı
fl⁄Ìfiı ·¥fiı ±Î’flı ÷˘ ±Î¥‰Î ’˘’ÀfiÎ «‹I¿Îfl‰ÎflÎ Ωı÷ÌÊ ¿fiı. ’˘’À‰ÎflÎ
’ÎfiÎ«_ÿfiÎ …‹fiÎ ËÎ◊‹Î_ Á‰Î ’Î_« wÏ’›Î ’¿flÎ‰Ìfiı fl⁄Ì±ı ’ÒÏ»›_ — “Ë_
±Î› flV÷‹ ÁÎ◊ı ’fi‰Î ‹Î√_ «” ’ÎfiÎ«_ÿı ÁÎQ‹˘ Á‰Î· ¿Ìœ˘ — “÷˘ @›Î
⁄ıÀÌ, ÂÎÿÌ ¿ı ⁄Îÿ µÁ¿Î ¤Ï‰Ê @›Î Ë˘√Î ›ı ÷‹ ΩfifiÎ «ÎË÷Ì Ë˘ ?
“fi¥ fi¥ ·BÎfi ’»ÌfiÎ ±ıfiÎ ¤Ï‰W›fiÌ ‹fiı ÏŒ¿fl fiÃÌ. ±ı ÷˘ ‹ÎflÌ ‹ßÌ‹Î_
¿ıÿ ◊¥ Ï√›_ «. ÷‹ı ±ıfi˘ ¤Ò÷¿Î· … ¿Ëı‰. …flÎ ±ı ⁄Ì ¿ËıΩı ¿ı ±ıfiı
’LfiÌfiı ™ Á¬Ì ◊‰Á ¿ı fi_¥ ?” ’ÎfiÎ«_ÿı ¿Ì‘_ — ¥ÁÁı ÂÎÿÌ ⁄fiÎ¿ı ÷˘ ÷_
flÎ… ¿flı√Ì” ±Î› Á‹∞fiı flV÷‹ ÷˘ ±ı¿ÿ‹ µ»·Ì ’›˘˝ fiı √…‰Î‹Î_◊Ì
Á‰Î ±Ï√›Îfl wÏ’›Î ¿ËÎflÌ ’ÎfiÎ«_ÿfiÎ …‹fiÎ ËÎ◊‹Î_ ◊‹Î‰Ì ÿÌ‘Î_.
⁄˘·ÌfiÌ ÁÎ◊ı ±Î’HÎı ·˙Ï¿¿ ≠›˘√ ±◊Î˝÷˚ µ’„Âp (slang) Ï‰Âı
’HÎ ◊˘Õ<_ ΩHÎÌ ·¥±ı
¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘ Ãß˘, ‹U¿flÌ, Ï‰fi˘ÿ ‹ÎÀı ±ı‰Ì flÌ÷ı ≠›˘Ω› ¿ı ±ıfi˘
T›_√ @›Î_¿ ⁄ÌΩfiı ·Z› ⁄fiÎ‰Ì ¿flÎ›˘ Ë˘› — ±Î‰Ì flÌ÷ı »’Î‰Î›ı·Î
±◊˝‰ÎÔÔ‚Ì ·˙Ï¿¿ ≠›˘√w’ ⁄˘·Ì ¿ı ¤ÎÊÎ µ’ÏÂp (slang) fiÎ‹ı ±˘Ô‚¬Î›
»ı. ÿÎ¬·Î ÷flÌ¿ı, …ıfiÎ‹Î_ ⁄Ï¶ ±˘»Ì Ë˘› ¿ı ’flÊI‰ ±˘»\_ Ë˘› ÷ıfiı ‹ÎÀı
¿˘¥ “±ı ÷˘ ’Î‰·Ì »ı-±ı ÷˘ ’Î‰·Ì«À »ı” …ı‰_ ‰Î@› ⁄˘·ı. ±ËÌ“ ’Î‰·Ì”
¿ı “’Î‰·Ì«À” ÂOÿ ‹Ò¬Î˝‹Ì ‹ÎÀı ±◊‰Î ’flÊÎ÷fifiÌ ¬Î‹Ì ‹ÎÀı »^’Î
T›_√‹Î_ ‰’flÎ›˘ »ı. ±Î‰Ì … flÌ÷ı ±Î … …B›Î±ı ¿˘¥ ¿Ëı ¿ı “±ıfiÎ
¤ıΩ‹Î_◊Ì ’Î √ı’ »ı” ±◊‰Î ¿Ëı ¿ı “±ı ÷˘ ’˘ÏHÎ›˘ »ı” ÷˘ “’Î √ı’” ±fiı
’˘ÔÔÏHÎ›˘” ÂOÿ “±y·ËÌfi÷Î” ¿ı “’flÊI‰ËÌfi÷Î”fiÎ »ÎfiÎ T›_√w’ı Ë˘¥ ±ı
µ’ÏÂp (slang)fiÎ fi‹ÒfiÎ ¿Ëı‰Î›.
µ’ÏÂp ±ıÀ·ı ¬Ò⁄ ≠«Ï·÷ ’HÎ ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ±S’∞‰Ì ±‹¿
ÂOÿ≠›˘√˘. ±ı‹Î_ ±◊˝ …flÎ ÷ÎHÎÌ÷ÒÂÌfiı ·‰Î›ı·˘ Ë˘› »ı ±◊‰Î ÷fl_√Ì Ë˘›
»ı ±◊‰Î ¿œ_√˘ Ë˘› »ı ±fiı ±ı‹Î_ ‹fiV‰Ì ‘ÒfiÌ Ï‰fi˘ÿ ±◊‰Î ÷fl_√
Á‹Î›ı·˘ Ë˘› »ı.
µ’ÏÂpfiÎ ±Î‰Î ÂOÿ˘ ¿ı ÂOÿÁ‹ÒË˘ µ’Ω‰Ì ¿Îœı·Î Ë˘› »ı-¬ÎÁ
±◊˝‹Î_ ≠›˘…‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Ë˘› »ı.
±Î‰Î ÂOÿ˘ ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı µ’‹Î ±◊‰Î w’¿ V‰w’fiÎ Ë˘› »ı.
µ’ÏÂpfiÎ_ ·ZÎHÎ˘ ±ÎÀ·Î_ √HÎÎ‰Ì Â¿Î› — (1) ±S’∞Ï‰÷Î (2)
T›Î’¿÷Î (3) µ’Ω‰Ì ¿Îœı·˘ ±◊˝ (4) ‘ÒfiÌ ¿ı ÷fl_√Ì flÌ÷ı ⁄ıÁÎÕÎ›ı·˘ ±◊˝
(5) ËÎV›¿ÀÎZÎfi˘ Ëı÷ (6) Ï‰ÏÂp ±◊˝ (7) w’¿ÎI‹¿÷Î.
±·⁄kÎ, ⁄‘Î µ’ÏÂp ÂOÿ≠›˘√˘ ±S’∞‰Ì fi◊Ì flËı÷Î ±fiı I›Îflı
±ı‰Î ÂOÿ˘ ¿ı ≠›˘√˘ ’Î»ÔÔ‚◊Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ÿÎ¬· ◊¥ ’HÎ Ω› »ı. …ı‹ ¿ı,
“·˘«˘ ’Õ‰˘” ≠›˘√ ’Ëı·Î_ µ’ÏÂp ÷flÌ¿ı ≠›˘Ω›˘ ËÂı ’HÎ Ë‰ı ÷ı
¤ÎÊÎfiÎ ±ı¿ wÏœ≠›˘√ ÷flÌ¿ı ¿Î›‹ ◊¥ √›˘ »ı.
µ’ÏÂpfiÎ ◊˘ÕÎ_¿ µÿÎËflHÎ fiÌ«ı ±ÎM›Î_ »ı —
“À›⁄·Î¥À ◊‰Ì” ±ıÀ·ı “±◊˝ ‹˘Õ˘ Á‹Ω‰˘”, “µ’·˘ ¿ı hÎÌΩı ‹ÎÔ‚
22 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¬Î·Ì” ±ıÀ·ı “¬˘’flÌ‹Î_ ±y· fi Ë˘‰Ì”, “⁄Î‹” ±ıÀ·ı “±ıfiÌ ÁÎ◊ı ‰Î÷
¿fl÷Î_ ‹Î◊_ ÿ—¬ı ÷ı‰Ì T›„@÷”, “Á‰Îfi‰ fiı ’Î_«” ±ıÀ·ı “·M’Ì T›„@÷”. ±Î
… ±◊˝‹Î_ “√_ÿÏfl›˘”, “±ıfiıÏÁfi”, “ŒıÏ‰¿˘·” ÂOÿ˘ ‰’flÎ› »ı. “·Î_«” ‹ÎÀı
¿À¿Ì”, “ËÎ·Ë‰Î· ◊¥ …‰Î” ‹ÎÀı “Á˘’ÎflÌ ◊¥ …‰Ì” …ı‰Î ·˙Ï¿¿ ≠›˘√˘
’HÎ ±Î µ’ÏÂWÀfiÎ_ … µÿÎËflHÎ ·ı¬Ì Â¿Î›.
à
¬_Õ 2
T›Î¿flHÎÏ‰«Îfl
≠¿flHÎ 1. ‰HÎ˝T›‰V◊Î
≠¿flHÎ 2. ’ÿ’Ïfl«›
2.2.1. fiÎ‹
2.2.2. Á‰˝fiÎ‹
2.2.3. Ï‰ÂıÊHÎ
2.2.4. Ïø›Î’ÿ
2.2.5. ¿ÚÿL÷
2.2.6. Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ
2.2.7. fiÎ‹›˘√Ì
2.2.8. µ¤›ÎL‰›Ì
2.2.9. ¿ı‰‚≠›˘√Ì
2.2.10. Ïø›ÎfiÎ ≠›˘√˘
≠¿flHÎ 3. Á_Ï‘
23
24
¬_Õ 2
T›Î¿flHÎÏ‰«Îfl
T›Î¿flHÎ ±ı ¤ÎÊÎ-T›‰V◊Î »ı. ÂOÿ˘fi˘ ±flÁ-’flÁ Á_⁄‘_ ±fiı ‰Î@›‹Î_

÷ıfiÎ ≠›˘…fifi˘ Ïfiÿı̋Â ¿flı »ı. ±Î’HÎı ⁄˘·Ì±ı ¿ı ·¬Ì±ı I›Îflı ±Î T›‰V◊Î◊Ì
Á¤Îfi Ë˘÷Î fi◊Ì ’HÎ ±iÎÎ÷ flÌ÷ı ±Î T›‰V◊Î ±Î’HÎÎ ‹fi‹Î_ ’Õı·Ì Ë˘›
»ı. ±ı¿ flÌ÷ı ¿ËÌ±ı ÷˘ ±Î ±ı‰Î Ïfi›‹˘ »ı …ı ÂOÿ˘fiı ±‹¿ flÌ÷ı ‹Ò¿‰ÎfiÌ
»^À ±Î’ı »ı. ¤ÎÊÎ ⁄˘·fiÎflı ±Î Ïfi›‹˘ ΩHÎ‰Î … Ωı¥±ı ±L›◊Î ÷ı±˘
±◊˝’ÒHÎ˝ flÌ÷ı ÂOÿ˘fiı ≠›˘∞ Â¿Âı fiËŸ. ±Î‹, T›Î¿flHÎ ±ı‰Ì T›‰V◊Î »ı
…ı V‰Ì¿Ú÷ ±◊˝ ≠ÎM÷ ¿fl‰Î ÂOÿ˘fiÌ µÏ«÷ √˘Ã‰HÎÌ ÁÏfiÏç÷ ¿flı »ı.
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ÂOÿ˘fiı ±Î flÌ÷ı ‰√a¿Ú÷ ¿flÌ Â¿Î› — fiÎ‹, Á‰˝fiÎ‹,
Ï‰ÂıÊHÎ, Ïø›Î’ÿ, ¿ÚÿL÷, Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ, fiÎ‹›˘√Ì, µ¤›ÎL‰›Ì, ¿ı‰‚≠›˘√Ì.
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ T›Î¿flHÎ-T›Î¿flHÎfiÌ Á_fl«fiÎ Ë‰ı ’»ÌfiÎ_ ≠¿flHÎ˘‹Î_
Ï‰√÷ı ÿÂÎ˝‰ı· »ı.
25
≠¿flHÎ 1 — ‰HÎ˝T›‰V◊Î
±Î’HÎÎ Ï‰«Îfl˘ ÁÎ‹Ì T›„@÷ Á‹ZÎ fl…^ ¿fl‰Î ±Î’HÎı ¤ÎÊÎfi˘

µ’›˘√ ¿flÌ±ı »Ì±ı. ±Î ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Áfl‚ flÌ÷ı ¿ËÌ±ı ÷˘ ‰Î@›˘. ‰Î@›
±ı ±Î’HÎÎ Ï‰«Îfl fl…^ ¿fl‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±ı¿‹ »ı. ‰Î@› ÂOÿ˘fi_ ⁄fiı »ı. ÂOÿ
‰HÎ˘˝ (±ZÎfl ±◊Î˝÷˚ ‰‘ Á«˘À flÌ÷ı ¿Ëı‰_ Ë˘› ÷˘ K‰Ïfi)fiÎ ⁄fiı »ı. ±Î‹,
¤ÎÊÎ ±ı K‰Ïfi±˘fiÌ ±ı¿ ≠¿ÎflfiÌ T›‰V◊Î »ı. K‰Ïfi±˘‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ V‰fl ±fiı
¿ıÀ·Î¿ T›_…fi Ë˘› »ı.
V‰fl —
…ı ±ZÎfl˘fi˘ µE«Îfl ⁄ÌΩ ¿˘¥’HÎ ±ZÎflfiÎ µE«ÎflfiÌ ‹ÿÿ Ï‰fiÎ
V‰÷_hÎ flÌ÷ı ◊Î› ÷ı ±ZÎfl V‰fl ¿Ëı‰Î› »ı. ±Î’HÎı ·¬Ì±ı »Ì±ı — ±, ±Î,
≥, ¥, µ, ∂, ±ı, ±ˆ, ±˘, ±˙, ±_, ±— ’HÎ V‰÷_hÎ V‰fl ÷flÌ¿ı ÁÎ_¤‚Ì±ı
»Ì±ı ±fiı ±˘‚¬Ì±ı »Ì±ı ÷˘ ‹ÎhÎ — ±, ±Î, ≥, µ, ±ı, ±", ±˘, ±Î".
ÁΩ÷Ì› V‰fl —
± ±fiı ±Î, ≥ ±fiı ¥, µ ±fiı ∂
Ï‰Ω÷Ì› V‰fl —
±, ±Î fiÎ Ï‰Ω÷Ì› V‰fl ≥, ¥, µ, ∂
≥, ¥ fiÎ Ï‰Ω÷Ì› V‰fl ±, ±Î, µ, ∂
µ, ∂, fiÎ Ï‰Ω÷Ì› V‰fl ±, ±Î≥, ≥, ¥
T›_…fi —
…ı ±ZÎflfiÎ µE«ÎflHÎ‹Î_ V‰flfiÌ ‹ı‚‰HÎÌ ¿fl‰Ì ’Õı ÷ııfiı T›_…fi ¿Ëı »ı.
¿˚, ¬˚, √˚, CÎ˚, ∆˚, «˚, »˚, …˚, {˚, GÎ˚, À˚, Ã˚, Õ˚, œ˚, HÎ˚, ÷˚, ◊˚, ÿ˚, ‘˚,
fi˚, ’˚, Œ˚, ⁄˚, ¤˚, ‹˚, ›˚, fl˚, ·˚, ‰˚, Â˚, Ê˚, Á˚,Ë˚, ‚˚, ZÎ˚, iÎ˚
26
‰HÎ˝ T ›‰V◊Î 27
‰√a› T›_…fi —
¿_ Ã ˚ › — ¿˚, ¬˚, √˚, CÎ˚, ∆˚
÷Î·T› — «˚, »˚, …˚, {˚, GÎ˚
‹Ò ‘ * L › — À˚, Ã˚, Õ˚, œ˚, HÎ˚
ÿ_ I › — ÷˚, ◊˚, ÿ˚, ‘˚, fi˚
±˘q˚ › — ’˚, Œ˚, ⁄˚, ¤˚, ‹˚
±_÷—V◊ ‰HÎ˝ (±‘˝V‰fl) — ›˚, fl˚, ·˚ ‰˚
µW‹ ‰HÎ˝ — Â˚, Ê˚, Á˚, Ë˚, ‚˚, ZÎ˚, iÎ˚
±‰√a› T›_…fi — Â˚, Ê˚, Á˚, Ë˚, ‚˚ Ï‰Á√˝ (—)
±fifiÎÏÁ¿ T›_…fi — ∆˚, GÎ˚, HÎ˚, fi˚, ‹˚
Q≤ÿ ¿ı CÎ˘Ê T›_…fi —
‹‘fl flHÎ¿Îfl‰Î‚Î T›_…fifiı CÎ˘Ê T›_…fi ¿Ëı »ı.
¿Ã˘fl ¿ı ±CÎ˘Ê T›_…fi —
‹‘fl flHÎ¿Îfl Ï‰fiÎfiÎ T›_…fifiı ±CÎ˘Ê T›_…fi ¿Ëı »ı.
¿Ã˘fl (±CÎ˘Ê) T›_…fi Q≤ÿ (CÎ˘Ê) T›_…fi
@˚, ¬˚, «˚, »˚, À˚, Ã˚, ÷˚, ◊˚, √, CÎ˚, ∆˚, …˚, {˚, GÎ˚, ∆˚, œ, HÎ,
’˚, Œ˚, Â˚, Ê˚, Á˚ ÿ˚, ‘˚, fi˚, ⁄˚, ¤˚, ‹˚, ›˚, fl˚, ·˚, ‰˚, Ë˚, ‚˚
fi˘Ó‘—- ±‰Î˝«Ìfi ¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfifiÌ ’A÷ Á‹… ±fiÁÎfl ÕÎ+. ÀÌ.±ıfi. ÿ‰ı
…ı‰Î ¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfiÌ±˘ √…flÎ÷Ì‹Î_ ±ÎÃ … V‰fl˘ V‰Ì¿Îflı »ı — ±, ±Î, ≥,
µ, ±ı, ±", ±˘, ±Î",
±√˛ ‹K› M≤q
µE« — ≥ - µ
‹K› — ±ı ± ±˘
ÏfiQfi — ±" ±Î ±Î"
28 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ΩıÕÎZÎfl — ⁄ı ¿ı ‰‘Îflı T›_…fi˘ V‰flfiÌ ‹ı‚‰HÎÌ Ï‰fiÎ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ±Î‰Ì
Ω› »ı I›Îflı ÷ıfiı ΩıÕÎZÎfl ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
¿˚ Ü Ê˚ = ZÎ˚ Â˚ Ü fl = l
…˚ Ü √˚ = iÎ Â˚ Ü ‰˚ = r
ÿ˚ Ü ‘ = ¶˚ Ë˚ Ü ∑ = ËÚ
ÿ˚ Ü ‹ = • Ë˚ Ü fi = Ë˚fi
÷˚ Ü Á˚ Ü › = IV› Ë˚ Ü › = èÎ
‘˚ Ü ‘ = K‘ Ë˚ Ü ‹ = õ
ÿ˚ Ü ‰ = ¶ Ë˚ Ü 2 = Ë˚
ÿ˚ Ü fl = ƒ ’˚ Ü fl = ≠
ÿ˚ Ü ∑ = ° Á˚ Ü 2 = ôÎ
ÿ˚ Ü ÿ = ° Á˚ Ü ÷˚ Ü 2 = VhÎ
ÿ˚ Ü › = z ÷˚ Ü ÷ = kÎ
‘˚ Ü › = K› ÷˚ Ü fl = hÎ
≠¿flHÎ 2 — ’ÿ’Ïfl«›
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ_ CÎHÎÎ_ T›Î¿flHÎ ±_√˛ı∞ T›Î¿flHÎfiÌ »Î›Î {Ì·Ìfiı

·¬Î›Î_ »ı. @›Îflı¿ ±Î_‘‚Î ±fi¿flHÎ˘ ¿ı ±fiÁflHÎ˘ ◊›Î_ »ı. ÷ıfiı V‰÷_hÎ flÌ÷ı
÷’ÎÁ‰Îfi˘ ±fiı ±K››fi ¿fl‰Îfi˘ Á‹› ’Î¿Ì √›˘ »ı. ‹ËÎflÎpˇ Áfl¿Îflı,
·√¤√ w. ±ı¿ ¿fl˘ÕfiÎ ¬«ı˝ ‹flÎÃÌ ¤ÎÊÎ Ï‰¿ÎÁ ’ÏflÊÿ fiÎ‹fiÌ V‰Î›kÎ
Á_V◊Î ÷Î…ı÷fl‹Î_ ‹ËÎflÎpˇfiÎ ¤ÎÊÎ Á_«Î·fi ÷_hÎfiÎ ±Îl›ı ∂¤Ì ¿flı »ı. ±Î
Á_V◊Î ‹flÎÃÌ ¤ÎÊÎ, ⁄˘·Ì, µE«Îfl, fi‰Î ≠‰ÎË˘, µE« V÷flÌ› Á_Â˘‘fi˘ ±fiı
±P›ÎÁ˘ ≠ıflÂı. √…flÎ÷‹Î_ ’HÎ ±Î’HÎÌ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ‹ÎÀı ±ÎfiÎ ≠›ÎÁ
Âw ¿fl‰ÎfiÌ ÷Î÷Ì …wÏfl›Î÷ T›Î’¿ flÌ÷ı ‰fl÷Î› »ı. Â›ÿÎ±ı ¿èÎ_ »ı ÷ı‹,
“±‹ÎflÌ ¤ÎÊÎ ‹‘flÌ »ı ’HÎ ±‘ÒflÌ »ı.” ±Î ±‘Òfl’ ‰Ëı·Ì ÷¿ı ÿÒfl ¿fl‰Î
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰¿ÎÁ ’ÏflÊÿ …ı‰Ì √…flÎ÷ ±fiı ⁄ÚËÿ˚ √…flÎ÷‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ Ï‰¿ÎÁ, Á_Â˘‘fi ±fiı ±P›ÎÁ ‹ÎÀı √…flÎ÷‹Î_ ’HÎ ±Î‰Ì
Á_V◊Î V◊ÎÏ’÷ ◊Âı I›Îflı … ≠ı‹Îfi_ÿ-fi‹˝ÿı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı
·Ì‘ı·Ì ≠Ï÷iÎÎ ±fiı ±Îÿflı·Î_ ÷’ ÷ı‹… ‹ËÎI‹Î √Î_‘Ì∞fiÌ ÁÎ‘fiÎ ÁÎ◊˝¿
◊Âı ±fiı ¿fiˆ›Î·Î· ‹fiÂÌfiÎ V‰Mfi ‹…⁄ √…flÎ÷fiÌ ÁÎ«Ì ±„V‹÷Î
≠√ÀÂı; ±fiı µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌfiÌ ±Î¿Î_ZÎÎ ‹…⁄ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ÁÎ«Î ±◊˝‹Î_
∑÷_¤flÎ ⁄fiÂı. ‹˘ÕÎ-‰Ëı·Î ±Î‰Î ≠›ÎÁ˘ Âw ◊Âı ±ı‰Ì ±ÎÂÎ …wfl flÎ¬Ì
Â¿Î›. Áÿ˚¤ÎB›ı √…flÎ÷ Áfl¿Îflfi_ ‰·HÎ √…flÎ÷ flÎ…›fiÌ fl«fiÎfiÎ ¿Î‚◊Ì
Ë_‹ıÂÎ_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ‹ÎÀı ≠˘IÁÎË¿ flèÎ_ »ı.
±Î ÏÿÂÎ‹Î_ Áfl¿Îflı ¤ÎÊÎ-ÁÎÏËI›fiÌ Á_V◊Î±˘fiı µÿÎfl flÌ÷ı ÁËÎ› ¿flÌ
»ı; √…flÎ÷ ÁÎÏËI› ±¿Îÿ‹Ì ÁÏË÷ flÎF›‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì ÏÁ_‘Ì, µÿ˝Ò, ÏËLÿÌ
‰√ıflı ¤ÎÊÎ±˘ ‹ÎÀı ±·√-±·√ ±fiı V‰Î›kÎ ±¿Îÿ‹Ì±˘ V◊Î’‰ÎfiÎ V÷I›
≠›ÎÁ˘ ’HÎ ¿›Î˝ »ı. ±Î‹ »÷Î_, √…flÎ÷fiÌ flÎ…¤ÎÊÎ √…flÎ÷Ì ‹ÎÀı ±Î√‚
ÁÒ«T›Î ≠‹ÎHÎı ‹ËÎflÎpˇ ÷◊Î ’_Ω⁄, ÷ÎÏ‹·fiÎÕ<, ¿HÎÎ˝À¿ ‰√ıflı flÎF›˘‹Î_
Ï‰Ï‰‘w’ı ◊›ı·Ì ≠T≤ÏkÎ …ı‰Ì Ï‰ÂıÊ ¤ÎÊÎ-≠T≤ÏkÎ Âw ¿fl‰Ì …wflÌ »ı.
29
30 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2.2.1 fiÎ‹ (Á_iÎÎ)
…ı ÂOÿ T›„@÷, ‰V÷, √HÎ, ¤Î‰ ¿ı Ïø›Îfi˘ Ïfiÿı˝Â ¿fl÷˘ Ë˘› ±fiı
‰Î@›‹Î_ ¿÷Î˝ ¿ı ¿‹˝fiÌ …B›Î±ı ±Î‰Ì Â¿÷˘ Ë˘› ÷ı fiÎ‹ ¿Ëı‰Î›. ““fiÎ‹””fiı
⁄ÿ·ı Ë‰ı ““Á_iÎÎ”” ÂOÿ Âw ◊›˘ »ı. ’HÎ Áfl‚ Á‹… ‹ÎÀı ±Î’HÎı ““fiÎ‹””
… µ’›˘√‹Î_ ·¥Â_.
2.2.1.1. fiÎ‹fiÎ ≠¿Îfl
fiÎ‹fiÎ ’Î_« ≠¿Îfl »ı.
(1) ΩÏ÷‰Î«¿ fiÎ‹ —
…ı fiÎ‹ ±Î¬Î ‰√˝fiı ÷ı‹… ±ı ‰√˝‹Î_fiÌ ≠I›ı¿ T›„@÷ ¿ı ’ÿÎ◊˝fiı ·Î√
’Õ÷_ Ë˘› ÷ıfiı ΩÏ÷‰Î«¿ fiÎ‹ ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
ÿÎ.÷. ÿıÂ, ÂËıfl, ’‰˝÷, ‰Îÿ‚, ‹˘fl.
(2) T›„@÷‰Î«¿ fiÎ‹ —
¿˘¥ ±ı¿ ≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝fiı ’˘÷ÎfiÌ ΩÏ÷fiÎ ⁄ÌΩ ≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝◊Ì
±·√ ’ÎÕÌ ±˘‚¬‰Î …ı ¬ÎÁ fiÎ‹ ±’Î› »ı ÷ıfiı T›„@÷‰Î«¿ fiÎ‹ ¿Ëı
»ı. (’Ëı·Î_ ±ıfiı ““Ï‰ÂıÊ fiÎ‹”” ±ı‰Î ≠¿Îfl◊Ì ’HÎ ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷_.)
ÿÎ.÷. √…flÎ÷, ÏË‹Î·›, √Î_‘Ìfi√fl, √_√Î.
(3) Á‹ÒË‰Î«¿ fiÎ‹ —
T›„@÷, ≠ÎHÎÌ ¿ı ‰V÷±˘fiÎ Á‹ÒËfiı …ı fiÎ‹ı ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ıfiı
Á‹ÒË‰Î«¿ fiÎ‹ ¿Ëı »ı.
ÿÎ.÷. À¿ÕÌ, ÁÏ‹Ï÷, ‹ı‚˘, Œ˘…, ¿ÎŒ·˘, ‘HÎ, ·Ò‹.
(4) ƒT›‰Î«¿ fiÎ‹ —
¿˘¥ ƒT› ±ıÀ·ı ¿ı ’ÿÎ◊˝fiı ±˘‚¬‰Î ‹ÎÀı ‰’flÎ÷_ fiÎ‹ ƒT›‰Î«¿
¿Ëı‰Î› »ı. ƒT›‰Î«¿ fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î÷Î ’ÿÎ◊˘˝fiÌ ±ı¿, ⁄ı, hÎHÎ ±ı‹
√HÎ÷flÌ ¿flÌ Â¿Î÷Ì fi◊Ì. ÿflı¿ ÂOÿ …J◊Îfi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı »ı.
ÿÎ.÷. «Î_ÿÌ, Á˘fi_, CÎÌ, ÿÒ‘, ’ÎHÎÌ.
’ÿ’Ïfl«› 31
(5) ¤Î‰‰Î«¿ fiÎ‹ —
…ı fiÎ‹ ‰Õı ¤Î‰, √HÎ, Ïø›Î, „V◊Ï÷ ¿ı ·Î√HÎÌfiı ±˘‚¬Ì±ı ÷ıfiı
¤Î‰‰Î«¿ fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı. ±Î √HÎ˘ V‰÷_hÎ’HÎı Ωı‰Î ‹‚÷Î fi◊Ì. ±ı ¿˘¥
≠ÎHÎÌ-’ÿÎ◊˝‹Î_ … flËı·Î Ë˘› »ı, …ıfiı ‹fi◊Ì Á‹∞ Â¿Î›.
ÿÎ.÷. ÁE«Î¥, ⁄ÒflÎ¥, ËÊ˝, Â˘¿, fl‹÷, ‰Î«fi, √flÌ⁄Î¥.
2.2.1.2 fiÎ‹fiÌ ΩÏ÷ (Ï·_√)
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ hÎHÎ ΩÏ÷ (Ï·_√) »ı — (1) fifl (2) fiÎflÌ (3)
fiÎL›÷fl. (Ë‰ı ’„S·_√, VhÎÌÏ·_√ ±fiı fi’_Á¿Ï·_√ ’HÎ ¿Ëı‰Î› »ı.)
…ı fiÎ‹˘ fiflfiÎ ‰√˝ ¿ı ΩÏ÷fiı ÁÒ«‰ı ÷ı fiflΩÏ÷fiÎ_ fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı.
…ı fiÎ‹˘ fiÎflÌfiÎ ‰√˝ ¿ı ΩÏ÷fiı ÁÒ«‰ı ÷ı fiÎflÌΩÏ÷fiÎ_ fiÎ‹˘ ¿Ëı‰Î› »ı.
(1) fiflΩÏ÷ — ÏÁ_Ë, ‹˘fl, »˘¿fl˘, ’flÊ.
(2) fiÎflÌΩÏ÷ — ÏÁ_ËHÎ, œı·, »˘¿flÌ, VhÎÌ.
(3) fiÎL›÷flΩÏ÷ — …ı fiÎ‹ fiËŸ fifl ¿ı fiËŸ fiÎflÌ ±ı‰Ì ΩÏ÷ ÁÒ«‰ı
÷ı fiÎL›÷flΩÏ÷fi_ fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı — »˘¿fl_, ¿>÷fl_,
‰Î_ÿfl_.
Á∞‰ V≤Ïp‹Î_ fifl ±fiı fiÎflÌfi˘ ¤ıÿ V’p »ı, ’fl_÷ Ïfi∞˝‰ ’ÿÎ◊˘˝‹Î_
±ı‰˘ ¿<ÿfl÷Ì ΩÏ÷¤ıÿ Ë˘÷˘ fi◊Ì. ’ÏflHÎÎ‹ı ¤ÎÊÎ‹Î_ wÏœ◊Ì «Î·÷Î ±Î‰÷Î
µ’›˘√◊Ì ΩÏ÷ fiyÌ ◊Î› »ı.
ÿÎ.÷.
√˛_◊ (fifl)
«˘’ÕÌ (fiÎflÌ)
’V÷¿ (fiÎL›÷fl)
±Î hÎHÎı› fiÎ‹˘ ±ı¿ … ‰V÷fiÎ_ …\ÿÎ_ …\ÿÎ_ fiÎ‹˘ »ı, »÷Î_’HÎ ±ı ÿflı¿
fiÎ‹fiÌ ΩÏ÷ wÏœ◊Ì …\ÿÌ…\ÿÌ fiyÌ ◊›ı·Ì »ı.
32 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±_√˛ı∞‹Î_ ∞‰…_÷ ±ı Á∞‰ Ë˘‰Î »÷Î_ ≠Î¿ÚÏ÷¿ ΩÏ÷¤ıÿ V’p Ë˘÷˘
fi◊Ì. ±ıÀ·ı ±ıfiÌ ΩÏ÷ ’HÎ wÏœ◊Ì … fiyÌ ◊›ı·Ì Ë˘› »ı. √…flÎ÷Ì‹Î_
’HÎ @›Îflı¿ ±Î‰_ ◊Î› »ı.
…ı‹ ¿ı ÷ÌÕ. ±ı‹Î_ fifl ±fiı fiÎflÌ ±ı‹ ⁄_fiı ‰√˘˝ Ë˘‰Î »÷Î_ ±ıfi_ fiÎ‹
fiÎL›÷flΩÏ÷ √HÎÌfiı wÏœ◊Ì ‰’flÎ› »ı.
¿˘›· - fifl ±fiı fiÎflÌ ⁄_fiı ‹ÎÀı ‰’flÎ› »ı.
«Î_«Õ - fifl ΩÏ÷fi˘ ÂOÿ Ë˘‰Î »÷Î_ fifl ±fiı fiÎflÌ ⁄_fiı ‹ÎÀı ‰’flÎ›
»ı. ±Î‹ »÷Î_ √…flÎ÷Ì‹Î_ «V÷’HÎı ±Î‰_ ◊÷_ fi◊Ì. ‹˘fl fiflΩÏ÷ ÷˘ œı·
fiÎflÌΩÏ÷, ‰_ÿ˘ fiÎflÌΩÏ÷ ÷˘ ¿_ÁÎflÌ fiÎÏflΩÏ÷ ±fiı ÷‹fl_ fiÎL›÷flΩÏ÷
±ı‰Î ¤ıÿ V’p ¿flÎ› »ı.
‰fiV’Ï÷fiÌ ΩÏ÷ wÏœ◊Ì fiyÌ ◊›ı·Ì »ı.
fiflΩÏ÷ — ÷ÎÕ, ±Î_⁄˘, ’Ì’‚˘, ‰Õ, ·Ì‹Õ˘.
fiÎflÌ ΩÏ÷ — ¿ı‚, ⁄˘flÕÌ, ±Î‹·Ì, ‰ı·.
fiÎL›÷fl ΩÏ÷ — CÎÎÁ, ±Îÿ_, ÷fl⁄Ò«, ¿˘‚_.
fiÎ‹fiÌ ΩÏ÷ ±˘‚¬‰ÎfiÌ flÌ÷
(1) fiflΩÏ÷‹Î_ ±ı¿‰«fifiÎ fiÎ‹fiı »ıÕı ‹Ëÿ_Âı ±˘ Ë˘› »ı.
ÿÎ.÷. ÷Ï¿›˘, »˘¿fl˘, ±˘À·˘, À˘’·˘.
±’‰Îÿ
fiÎflÌΩÏ÷ — CÎ˘, »˘, ⁄ÿ⁄˘.
fiÎL›÷flΩÏ÷ — ‹˘Ó.
(2) fiÎflÌΩÏ÷‹Î_ ±ı¿‰«fifiÎ »ıÕı ‹Ëÿ_Âı ≥, ¥ ¿ı ±Î Ë˘› »ı.
ÿÎ.÷. fiÌÏ÷, ¿ÌÏ÷˝, ·ÌÀÌ, ⁄¿flÌ, ⁄Î·Î, ‹Î÷Î, fl‹Î.
±’‰Îÿ
fiflΩÏ÷ — ¿Ï‰, flÏ‰, ËÏfl, ËÎ◊Ì, Ï’÷Î flÎΩ, ÿı‰÷Î.
’ÿ’Ïfl«› 33
(3) fiÎL›÷flΩÏ÷ — fiÎL›÷flΩÏ÷‹Î_ ±ı¿ ‰«fifiÎ fiÎ‹fiı »ıÕı ‹˘Àı
¤Î√ı ““µ”” Ë˘› »ı.
ÿÎ.÷. CÎıÀ<_, √ÎÕ<_, »˘¿fl_, ‹Î◊_.
±’‰Îÿ
fiflΩÏ÷ — CÎ™.
““µ”” ¿ÎflÎ_÷ fiÎ‹˘ hÎHÎı ΩÏ÷‹Î_
…ı fiÎ‹fiı »ıÕı ±fiV‰Îfl Ï‰fiÎ ““µ”” ±Î‰ı ÷ı fiÎ‹˘ hÎHÎ‹Î_◊Ì ¿˘¥’HÎ
ΩÏ÷‹Î_ ‹Î·Ò‹ ’Õı »ı.
fifl ΩÏ÷ — √fl, ≠¤, ‰Î›, ÏÁ_‘
fiÎflÌ ΩÏ÷ — ‰V÷, ‰Ë, ∑÷
fiÎL›÷fl ΩÏ÷ — ÷fl, ’Â, ‰fl
√Î‹ ¿ı ÂËıfl‹Î_ fiÎ‹fiÌ ΩÏ÷
√Î‹ ¿ı ÂËıflfiÎ_ fiÎ‹ CÎb_¬fl_ fiÎL›÷flΩÏ÷‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
ÿÎ.÷.
ÁÒfl÷ ‹˘À<_ ÂËıfl »ı.
¤w« ’ÎCÎÕÌ’fiı ’◊flÎ›ı·_ »ı.
¿ÎÂÌ ⁄Ë ’flÎb_ »ı.
¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ±Î‰Î_ fiÎ‹˘ ±L› ΩÏ÷‹Î_ ’HÎ ‰’flÎ› »ı.
¿ÎÂÌ ¿ı‰Ì ’Ï‰hÎ »ı ! (fiÎflÌΩÏ÷)
fi√flÌ ¿S’Ìfiı fiÎflÌΩÏ÷ ·√ÎÕÌ »ı.
¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ±ı¿Áfl¬Ì Ë˘‰Î »÷Î_ ΩÏ÷ ±fiı ±◊˝ …ÿÎ_…\ÿÎ_
Ë˘› »ı.
34 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤Î÷ (fiflΩÏ÷) flÎ_‘ı·Î «˘¬Î
(fiÎflÌΩÏ÷) Ω÷, Ï«÷flÎ‹HÎ
¿˘À (fifl) „¿S·˘, Õ√·˘
(fiÎflÌ) √flÿfi
ËÎfl (fifl) √‚Î‹Î_ ’Ëıfl‰Îfi_ CÎflıb_
(fiÎflÌ) ’flÎ…›, Ëfl˘‚, ’_„@÷, ·ÌÀÌ
Ωfi (fifl) ∞‰
(fiÎflÌ) ·BfifiÌ Ωfi (⁄flÎ÷)
≠I››˘ ·√ÎÕÌfiı ΩÏ÷ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ⁄fiı »ı ÷ı fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· »ı —
fiÎ‹-fiflΩÏ÷ ≠I›› fiÎ‹-fiÎflÌΩÏ÷
⁄Î· ±Î ⁄Î·Î
T≤© ±Î T≤©Î
ÿı‰ ¥ ÿı‰Ì
CÎ˘Õ˘ ¥ CÎ˘ÕÌ
≥Lƒ ±ÎfiÌ (±ÎHÎÌ) ≥LƒÎHÎÌ
¤‰ ±ÎfiÌ ¤‰ÎfiÌ
√˘fl ±ÎHÎÌ √˘flÎHÎÌ
ÂıÃ ±ÎHÎÌ ÂıÃÎHÎÌ
‰ÎÏHÎ›˘ ±HÎ-±ıHÎ ‰ÎÏHÎ›HÎ
¿HÎ⁄Ì ±HÎ-±ıHÎ ¿HÎ⁄HÎ
‰ÎCÎ HÎ ‰ÎCÎHÎ
’ÿ’Ïfl«› 35
Á◊Îfl HÎ Á◊ÎflHÎ
Ï’ÂÎ« ±HÎÌ-HÎÌ Ï’ÂÎ«HÎÌ
ËÎ◊Ì ±HÎÌ-HÎÌ ËÎ◊HÎÌ
fi˘¿fl ÕÌ fi˘¿flÕÌ
™ÿfl ÕÌ ™ÿflÕÌ
¿ıÀ·Î_¿ fiÎ‹˘fiÌ ΩÏ÷ V‰÷_hÎ flÌ÷ı ⁄fiı »ıı .
fiflΩÏ÷ fiÎflÌΩÏ÷ fiflΩÏ÷ fiÎflÌΩÏ÷
’flÊ VhÎÌ ¨À ÁÎ_œHÎÌ
‰fl ‰Ë Ï’÷Î ‹Î÷Î
‹˘fl œı· ⁄ÎÿÂÎË ⁄ı√‹
flÎΩ flÎHÎÌ fifl ‹ÎÿÎ
⁄‚ÿ √Î› Ï‹hÎ Á¬Ì
’ÎÕ˘ ¤ıÓÁ ’˘’À ‹ıfiÎ
⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ±Î‰ı·Î_ fiÎ‹˘fiÌ ΩÏ÷
±ı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÂOÿ˘ ±Î‰ı »ı I›Îflı ÷ı‹fiÌ ΩÏ÷‹Î_
¿ıÀ·Ì¿ ‰Îfl ŒıflŒÎfl ◊¥ Ω› »ı.
’ıfi ±_√˛ı∞ fiÎL›÷flΩÏ÷
√…flÎ÷Ì fiÎflÌΩÏ÷
ÏÀÏ¿À ±_√˛ı∞ fiÎL›÷flΩÏ÷
√…flÎ÷Ì fiÎflÌΩÏ÷
⁄˘Q⁄ ±_√˛ı∞ fiÎL›÷flΩÏ÷
√…flÎ÷Ì fiflΩÏ÷
36 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2.2.1.3. fiÎ‹fi_ ‰«fi
ÁÎ‘ÎflHÎ flÌ÷ı ±ı¿ ‰V÷ ‹ÎÀı ±ı¿‰«fi ±fiı ±ı¿◊Ì ‰‘ ‰V÷ ‹ÎÀı
⁄Ë‰«fi ‰’flÎ› »ı.
CÎ˘Õ˘ ±ı¿‰«fi
CÎ˘ÕÎ ⁄Ë‰«fi
fiÎ‹fi_ ⁄Ë‰«fi ¿ı‰Ì flÌ÷ı ⁄fiı »ı ?
(1) fiÎ‹fiı ±_÷ı ±, ±Î, ≥, ¥, µ, ¿ı ∂ Ë˘› ÷˘ ÷ıfiı ““±˘”” ≠I››
·√ÎÕ‰Î◊Ì ⁄Ë‰«fifi_ w’ ⁄fiı »ı.
’V÷¿ ’V÷¿˘ ¿Ï‰ ¿Ï‰±˘
¿‹‚ ¿‹‚˘ ÁÏ‹Ï÷ ÁÏ‹Ï÷±˘
ÿı‰÷Î ÿı‰÷Î±˘ fiÿÌ fiÿÌ±˘
flÎΩ flÎΩ±˘ ∑÷ ∑÷±˘
(2) fiÎ‹ ““±˘””¿ÎflÎ_÷ Ë˘› ÷˘ ““±˘””fi˘ ““±Î”” ¿fl‰Î◊Ì ±ıÀ·ı ¿ı
““±Î”” ±fiı ÷ıfiÌ ’Î»‚ ““±˘”” ·√ÎÕ‰Î◊Ì ⁄Ë‰«fi ◊Î› »ı.
»˘¿fl˘ »˘¿flÎ, »˘¿flÎ±˘
CÎ˘Õ˘ CÎ˘ÕÎ, CÎ˘ıÕÎ±˘
(3) fiÎ‹fiı ±_÷ı ““™”” Ë˘› ÷˘ ÷ıfi˘ ““±Î_”” ¿fl‰Î◊Ì ±ıÀ·ı ¿ı ““±Î_””
¿flÌfiı ±fiı ÷ıfiÌ ’Î»Ì ““±˘””” ·√ÎÕ‰Î◊Ì ±ı‹ ⁄ı flÌ÷ı ⁄Ë‰«fi ◊Î› »ı.
»˘¿fl_ »˘¿flÎ_, »˘¿flÎ_±˘
(4) CÎHÎÌ‰Îfl ±ı¿‰«fifi_ w’ ⁄Ë‰«fi‹Î_ ±ı … w’‹Î_ «Î· flËÌfiı
‰’flÎ› »ı.
(¿) (1) ÷ıHÎı CÎHÎÌ √Î› ÿÎfi‹Î_ ±Î’Ì. (CÎHÎÌ √Î›˘)
(2) ±Î »˘¿flÎ±ı CÎHÎÎ_ ⁄˘fl ¬Î‘Î_ »ı. (CÎHÎÎ_ ⁄˘fl˘)
’ÿ’Ïfl«› 37
fi˘Ó ‘—- ¿˘¥¿ V◊Îfiı ±ı¿‰«fifiı ±ıfiÎ ±ı w’‹Î_ ⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰Î’fl‰_
±fi¿>‚ ’HÎ ’Õı »ı.
…ı‹ ¿ı …_√·‹Î_ CÎHÎÎ_ {ÎÕ »ı. (±ËŸ ““{ÎÕ˘”” ¿flÌ±ı ÷˘ ÃÌ¿ fi◊Ì
·Î√÷._ )
(¬) ±ı¿‰«fifi_ w’ ≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝fiÌ ±Î¬Ì ΩÏ÷ ¿ı ±Î¬Î ‰√˝fiı
ÁÒ«‰‰Î ‰’flÎ› »ı.
‹˘fl Á_ÿfl ’Ÿ»Î‰Î‚_ ’_¬Ì »ı. (‹˘flfi˘ ±Î¬˘ ‰√˝)
(√) ÂOÿ ±ı¿‰«fifiÎ w’fi˘ flÎ¬Ì ‹ÎfiÎ◊ı˝ ⁄Ë‰«fifi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰‰Î
‰’flÎ› »ı.
Ï’÷Î∞, ±Î’ ⁄ËÎfl√Î‹◊Ì @›Îflı ’Î»Î ŒflÂ˘ ?
‹ÎflÎ_ ⁄Î ±Î‰Ì √›Î_ »ı.
flÎHÎÌ fiÿÌÏ¿fiÎflı fiÎË‰Î ’‘Î›Î˝.
(fiÎflÌΩÏ÷fiÎ fiÎ‹fi_ ±ı¿‰«fi w’ ‹ÎfiÎ◊ı˝ ⁄Ë‰«fi ÷flÌ¿ı ‰’flÎ›
I›Îflı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı ‰’flÎ÷Î_ Ï‰ÂıÊHÎ ±fiı Ïø›Î’ÿ fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ ⁄Ë‰«fi‹Î_
Ë˘› »ı.)
±ı¿‰«fifi˘ ≠›˘√
¬Ò⁄ ≠ı‹ ⁄÷Î‰÷Î_ fiÎ‹˘ ±ı¿‰«fi‹Î_ ‰Î’fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
¿ı‹ ¤Î¥
¤Î¥, ±ÎT›˘ ?
Ëı ≠¤˘ ! ‹ÎflÎ_ ÿ—¬˘ ÿÒfl ¿fl…ı.
⁄Î
⁄Î, @›Îflı √Î‹ …‰ÎfiÌ »ı ?
⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰’flÎ÷Î_ ¿ıÀ·Î_¿ fiÎ‹˘
(1) ¿ıÀ·Î_¿ ±fiÎ…fiÎ_ fiÎ‹ ⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
(¿) ±Î ‰flÁı CÎ™ ¬Ò⁄ ’Î@›Î.
(¬) ‹ıÓ ‰ÀÎHÎÎ ⁄ËÎfl√Î‹◊Ì ¬flÌzÎ.
38 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±ı … flÌ÷ı ‹√, ‹Ã, ±Õÿ, ÷·, «HÎÎ ‰√ıflı fiÎ‹˘ ⁄Ë‰«fi‹Î_
‰’flÎ› »ı.
fi˘Ó‘ — ±fiÎ…fiÎ »^À¿ ÿÎHÎÎfi˘ ±◊˝ ÿÂÎ˝‰‰Î µ’flfiÎ_ fiÎ‹˘ ‰’flÎ›
»ı I›Îflı ÷ı ±ı¿‰«fi‹Î_ ±Î‰ı »ı.
1. ±Î «HÎ˘ ’ı·Î «HÎÎ ¿fl÷Î_ ¿ÿ‹Î_ ‹˘À˘ »ı.
(2) fiÌ«ıfiÎ_ fiÎ‹˘ ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
Á‹Î«Îfl, Á˘√_ÿ, ¿Î·Î‰Î·Î, ‘‹’»ÎÕÎ, ‰_ÿfi, ‰·¬Î_, ≠HÎÎ‹
2.2.1.4. Ï‰¤„@÷
fiÎ‹ ±fiı Ïø›Î’ÿ ÁÎ◊ıfi˘ ÷◊Î fiÎ‹ ±fiı ⁄ÌΩ fiÎ‹ ÁÎ◊ıfi˘ Á_⁄_‘
⁄÷Î‰‰Î fiÎ‹fiı ≠I›› ·√ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±ı Á_⁄_‘ ÷◊Î ≠I››˘ fiÎ‹fiÌ
Ï‰¤„@÷ ¿Ëı‰Î› »ı. fiÎ‹fiÌ Ï‰¤„@÷ ÁÎ÷ »ı — ’Ëı·Ì, ⁄Ì∞, hÎÌ∞, «˘◊Ì,
’Î_«‹Ì, »ßÌ fiı ÁÎ÷‹Ì. Á_V¿Ú÷fiÌ …ı‹ ±ÎÃ‹Ì Ï‰¤„@÷ ’HÎ »ı. ±ı‹Î_fiÌ
»ßÌ ÏÁ‰Î›fiÌ ⁄‘Ì Ï‰¤„@÷ ¿Îfl¿ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı Ï‰¤„@÷◊Ì fiÎ‹fi˘
Ïø›Î’ÿ ÁÎ◊ıfi˘ Á_⁄_‘ V’p ◊Î› »ı ÷ıfiı ¿Îfl¿ Ï‰¤„@÷ ¿Ëı »ı. ¿Îfl¿ ±ıÀ·ı
Ïø›ÎfiÌ ÁÎ◊ı Á_⁄_‘. …ı Ï‰¤„@÷◊Ì fiÎ‹fi˘ fiÎ‹fiÌ ÁÎ◊ıfi˘ Á_⁄_‘ V’p ◊Î›
»ı ÷ıfiı Ï‰ÂıÊHÎ Ï‰¤„@÷ ¿Ëı »ı. »ßÌ Ï‰¤„@÷ ±Î flÌ÷ı Ï‰ÂıÊHÎ Ï‰¤„@÷
¿Ëı‰Î› »ı. ±ÎÃ‹Ì Ï‰¤„@÷ Á_⁄˘‘fi Ï‰¤„@÷ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı.
Á‘Î±ı ’hÎ ·A›˘.
fl‹HÎ ÁflıÂfiı ⁄˘·Î‰ı »ı.
““Á‘Î±ı”” ‹Î_ Á‘Î ±ı fiÎ‹fiı ’Ëı·Ì Ï‰¤„@÷fiÎ ¿÷Î˝fi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰‰Î
““±ı”” ≠I›› ·ÎB›˘ »ı.
⁄ÌΩ ‰Î@›‹Î_ ““ÁflıÂ”” ±ı fiÎ‹fiı ⁄Ì∞ Ï‰¤„@÷fiÎ ¿‹˝fi˘ ±◊˝
⁄÷Î‰‰Î ““fiı”” ≠I›› ·ÎB›˘ »ı.
’ÿ’Ïfl«› 39
√…flÎ÷Ì‹Î_ ±ÎÃ Ï‰¤„@÷ »ı, …ıfi˘ ¿˘Ã˘ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›˘ »ı.
Ï‰¤„@÷ ’Ëı·Ì ⁄Ì∞ hÎÌ∞ «˘◊Ì ’Î_«‹Ì »ßÌ ÁÎ÷‹Ì ±ÎÃ‹Ì
≠¿Îfl (¿÷Î˝) (¿‹˝) (¿flHÎ) (÷ÎÿJ›ı)˝ (±’Îÿfi) (Á_⁄‘_ ) (±Ï‘¿flHÎ) (Á_⁄˘‘fi)
≠I›› fiı,±ı,◊Ì fiı ±ı,◊Ì fiı,±ı ◊Ì fi˘,fiÌ …ı,±ı, ¿_¥ fiËŸ
(±fi√) fi_,fiÎ ◊Ì,‹Î_,
fiÎ_
±Î‹ Ï‰¤„@÷ ¿ÂÎ ’HÎ ≠I›› Ï‰fiÎ ±◊‰Î ±ı, fiı ◊Ì, ‹Î_ ‰√ıflı
±fi√˘ ¶ÎflÎ ÿÂÎ˝‰Î› »ı. µ’flÎ_÷ ‰Õı, ¶ÎflÎ, ‹ÎŒ¿, ‹ÎflŒ÷, ◊¿Ì, ‰ÎV÷ı
µ’fl, ÷flŒ, ÁÎ‹ı, Á‘Ì, ÷b_, ¿ıfl_ ‰√ıflı fiÎ‹›˘√Ì◊Ì ’HÎ ÿÂÎ˝‰Î› »ı.
2.2.2. Á‰˝fiÎ‹
fiÎ‹ (Á_iÎÎ)fiı ⁄ÿ·ı ‰’flÎ÷Î_ ’ÿ˘fiı ““Á‰˝fiÎ‹”” ¿Ëı »ı. ÿÎ.÷. Ë_, ÷‹ı,
÷ı, ÷ı±˘, ±Î, …ı ‰√ıflı ’ÿ˘ ¿˘¥ fiı ¿˘¥ fiÎ‹fiı ⁄ÿ·ı ‰Î@›‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
2.2.2.1. Á‰˝fiÎ‹fiÎ » ≠¿Îfl »ı —
1. ’flÊ‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ —
…\ÿÌ …\ÿÌ T›„@÷±˘ ¿ı ’flÊ˘fiı ÿÂÎ˝‰‰Î ‹ÎÀı ‰’flÎ÷Î_ Á‰˝fiÎ‹
’flÊ‰Î«¿ ¿Ëı‰Î› »ı. ’flÊ‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ hÎHÎ ≠¿ÎflfiÎ_ »ı — ’Ëı·˘ ’flÊ
Á‰˝fiÎ‹, ⁄ÌΩı ’flÊ Á‰˝fiÎ‹ ±fiı hÎÌΩı ’flÊ Á‰˝fiÎ‹.
’Ëı·˘ ’flÊ ±ı¿‰«fi — Ë_, ‹ÎflÎ◊Ì, ‹Îfl_, ‹ÎflÎ‹Î_
⁄Ë‰«fi — ±‹ı, ±‹fiı, ±‹ÎflÎ◊Ì, ±‹Îfl_, ±‹ÎflÎ‹Î_
⁄ÌΩı ’flÊ ±ı¿‰«fi ÷_, ÷‹ı, ÷ÎflÎ◊Ì, ÷Îfl_, ÷ÎflÎ‹Î_
⁄Ë‰«fi — ÷‹ı, ÷‹fiı, ÷‹ÎflÎ◊Ì, ÷‹Îfl_, ÷‹ÎflÎ‹Î_
hÎÌΩı ’flÊ ±ı¿‰«fi — ÷ı, ÷ıfiı, ÷ıfiÎ◊Ì, ÷ıfi_, ÷ıfiÎ‹Î__
⁄Ë‰«fi — ÷ı±˘, ÷ı±˘fiı , ÷ı‹fi_, ÷ı±˘◊Ì, ÷ı‹fiÎ◊Ì,
÷ı±˘fi_, ÷ı‹fiÎ‹Î_
40 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2. ÁÎ’ıZÎ Á‰˝fiÎ‹ —
≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝fiÎ fiÎ‹ (Á_iÎÎ)fiı ⁄ÿ·ı ‰’flÎ›ı·Î_ ±ı¿⁄ÌΩfiÌ ±’ıZÎÎ
flÎ¬÷Î_ ΩıÕ¿Î_ »ı, ÷ı◊Ì ÷ı ÁÎ’ıZÎ Á‰˝fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı. ““…ı”” ÁÎ◊ı ““÷ı””fiÌ
±’ıZÎÎ flËı »ı. ““…ı‰_”” ÁÎ◊ı ““÷ı‰_”” ‹Ò¿‰_ ’Õı »ı. ±Î‹ ΩıÕ¿Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
…ı Ω› ÷ı ¬Î›.
…ı‰ _ ¿flı ÷ı‰ _ ’Î‹ı.
3. ≠ë‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ —
fiÎ‹ (Á_iÎÎ)fiı ⁄ÿ·ı ‰’flÎ÷Î_ ±fiı ≠ë ’Ò»‰Î ‹ÎÀı µ’›˘√‹Î_ ·ı‰Î÷Î_
’ÿ˘fiı ≠ë‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ ¿Ëı »ı. …ı‹ ¿ı, ¿˘HÎ, Â_, @›_.
±Î ±˘flÕÎ‹Î_ ¿˘HÎ Œflı »ı ?
÷‹Îflı Â  _ Ωı¥±ı »ı ?
÷‹ı ¿› _ ’Á_ÿ ¿flÂ˘ ?
4. ÿÂ˝¿ Á‰˝fiÎ‹ —
’ÎÁıfiÌ ¿ı ÿÒflfiÌ ’HÎ ≠I›ZÎ ‰V÷ ¿ı T›„@÷ ÿÂÎ˝‰‰Î ‰’flÎ÷Î_ Á‰˝fiÎ‹
ÿÂ˝¿ Á‰˝fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
÷‹fiı ¿¥ «Îÿfl √‹Ì ?
±Î ¿ı ’ı·Ì ?
…\±˘, ±ı ÿı¬Î›.
5. ±Ïfiç›‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ —
…ı Á‰˝fiÎ‹ ‰Õı «˘yÁ T›„@÷ ¿ı ’ÿÎ◊˝fi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰Î÷˘ fi◊Ì ±◊Î˝÷˚
…ıfi˘ Ïfiÿı˝Â ±ÏfiÏç÷ flËı »ı ÷ıfiı ±Ïfiç›‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ ¿Ëı »ı. …ı‹ ¿ı,
÷‹ı ¿Î_¥ ¿ËıÂ˘ ?
÷‹ı ¿Î_¥¿ ·¬˘.
’ÿ’Ïfl«› 41
ÿflı¿fiı ‹ÎÀı ⁄Î√ ¬S·˘ »ı.
¿˘¥¿ı ⁄Ò‹ ’ÎÕÌ.
¿_¥, ¿ıÀ·Î¿, ÁË, Á˙, Œ·ÎHÎ˘, ±L›, ⁄Ì…\_ ‰√ıflı ±Ïfiç›‰Î«¿
Á‰˝fiÎ‹˘ »ı.
6. V‰‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ —
…ı Á‰˝fiÎ‹ ’flÊ ‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹fiÌ ÁÎ◊ı ‰’flÎ¥fiı ÷ıfiı ’˘÷Îfiı ±˘‚¬Î‰ı
»ı ÷ı V‰‰Î«¿ Á‰˝fiÎ‹ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
±‹ı ’˘÷ı ±Î‹_hÎHÎ ±ÎM›_.
÷‹ı ¬ÿ I›Î_ ËÎ…fl flËıΩı.
fiÎ‹fiÌ …ı‹ Á‰˝fiÎ‹fiı ’HÎ ΩÏ÷, ‰«fi ±fiı Ï‰¤„@÷ Ë˘› »ı. ’HÎ
CÎHÎÎ_¬flÎ_ Á‰˝fiÎ‹˘ hÎHÎı ΩÏ÷‹Î_ ±ı¿Áfl¬Î_ … Ë˘› »ı.
Á‰˝fiÎ‹ …ı fiÎ‹fiı ‹ÎÀı ‰Î@›‹Î_ ‰’flÎ›_ Ë˘›, ÷ı fiÎ‹fiÎ_ ΩÏ÷ ±fiı
‰«fi ·ı »ı.
2.2.3. Ï‰ÂıÊHÎ
…ı ÂOÿ ≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝fiÎ √HÎfi_ ¿ı Á_A›Îfi_ ‰HÎ˝fi ¿flÌ ÷ıfiÎ ±◊˝‹Î_
‰‘Îfl˘ ¿flı ÷ı Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î› »ı.
±Î¿ÎÂ‹Î_ {√‹√÷Î ÷ÎflÎ ≠¿ÎÂı »ı.
…ı ÂOÿ fiÎ‹fiÎ ±◊˝‹Î_ ‰‘Îfl˘ ¿flı »ı ÷ı Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î›. Ï‰ÂıÊHÎ
…ıfi˘ √HÎ ⁄÷Î‰ı ÷ı Ï‰ÂıW› ¿Ëı‰Î›.
{√‹√÷Î-Ï‰ÂıÊHÎ, ÷ÎflÎ-Ï‰ÂıW›
±ı Ï‰ÂıW› fiÎ‹, Á‰˝fiÎ‹, Ï‰ÂıÊHÎ, Ïø›Î’ÿ, Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ ¿˘¥’HÎ
≠¿Îflfi_ Ë˘¥ Â¿ı.
42 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2.2.3.1 Ï‰ÂıÊHÎfiÎ ≠¿Îfl —
2.2.3.1
(1) √HÎ‰Î«¿—
≠ÎHÎÌ ¿ı ’ÿÎ◊˝fi˘ √HÎ ⁄÷Î‰ı ÷ı √HÎ‰Î«¿ Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
‹fiı fl_√Ìfi e· √‹ı »ı.
ΩÕ˘ ‹ÎHÎÁ ÿ˘ÕÌ fi Â¿ı.
(2) Á_A›Î‰Î«¿ —
Ï‰ÂıW›fiÌ Á_A›Î ⁄÷Î‰ı ÷ı Á_A›Î‰Î«¿ Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
±‹ÎflÌ ¿«ıflÌ‹Î_ ’«ÎÁ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ »ı.
(3) ‹Î’‰Î«¿ —
’ÿÎ◊˝fiÎ_ ‹Î’ ¿ı …J◊˘ ÿÂÎ˝‰ı »ıı. …ı‹ ¿ı,
÷’ı·Ì‹Î_◊Ì CÎb_ ÿÒ‘ œ˘‚Î¥ √›_.
(4) ÿÂ˝¿ Ï‰ÂıÊHÎ —
fiÎ‹fi˘ Ïfiÿı˝Â ¿flı »ı. …ı‹ ¿ı,
±Î «˘’ÕÌ ¬Ò⁄ ÁflÁ »ı.
’ı·_ e· Á_ÿfl »ı.
(5) ÁÎ‰
ÁÎ‰˝˝fiÎÏ‹¿ Ï‰ÂıÊHÎ —
Á‰˝fiÎ‹ Ï‰ÂıÊHÎ ÷flÌ¿ı ‰’flÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
’ı·_ ‹¿Îfi Ωı›_ ? ÷ı ‹…⁄Ò÷ »ı.
±Î ÁÎ_¤‚Ì ÷ı ÿ—¬Ì ◊›˘.
±ı‰_ Â_ ¿›* ?
¿_¥ ¿Ëı‰Ò_ »ı ?
¿Â_ ⁄˘·˘ ÷˘ ¬flÎ !
’ÿ’Ïfl«› 43
(6) Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ —
Ï‰ÂıW›fiÎ_ ΩÏ÷‰«fi ≠‹ÎHÎı Ï‰ÂıÊHÎ‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
¿Î‚˘ ¿>÷fl˘, ¿Î‚Ì ¿>÷flÌ, ¿Î‚_ ¿>÷fl_
(7) ±Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ —
Ï‰ÂıÊHÎfiÌ ΩÏ÷ Ï‰ÂıW›fiÌ ΩÏ÷ ≠‹ÎHÎı ⁄ÿ·Î› fiËŸ ÷˘ ÷ı ±Ï‰¿ÎflÌ
Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î› »ı.
±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë‰«fi
fiflΩÏ÷ Á_ÿfl (ÿı¬Î‰) Á_ÿfl (ÿı¬Î‰˘)
fiÎflÌΩÏ÷ Á_ÿfl (fiÿÌ) Á_ÿfl (fiÿÌ±˘)
fiÎL›÷flΩÏ÷ Áÿ_ fl (e·) Áÿ_ fl (e·˘)
(8) ≠ë‰Î«¿ Ï‰ÂıÊHÎ —
Ï‰ÂıÊHÎ ≠ë ’Ò»‰Î‹Î_ ‹ÿÿ ¿flÌfiı ’˘÷’˘÷ÎfiÎ fiÎ‹fiÎ ±◊˝‹Î_ ‰‘Îfl˘
¿flı »ı. ±Î‰_ Ï‰ÂıÊHÎ ≠r‰Î«¿ Ï‰ÂıÊHÎ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
1. ÷ıHÎı Â_ ¿Î‹ ¿›̋_ »ı ? (Â_)
2. ÷‹Îflı ¿›_ ’V÷¿ Ωı¥±ı »ı ? (¿›_)
(9) ¿Úÿ_÷ Ï‰ÂıÊHÎ —
¿Úÿ_÷ Ï‰ÂıÊHÎ ÷flÌ¿ı ‰’flÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
ÿ˘Õ÷˘ »˘¿fl˘, ÿ˘flı·_ Ï«hÎ
Ï‰ÂıÊHÎ fiÎ‹ ÷flÌ¿ı
¿ıÀ·Ì¿ ‰Îfl Ï‰ÂıÊHÎfi˘ µ’›˘√ fiÎ‹fiÌ ‹ÎŒ¿ ◊Î› »ı I›Îflı ÷ıfiı fiÎ‹fiÌ
‹ÎŒ¿ Ï‰¤„@÷fiÎ ≠I››˘ ·Î√ı »ı. …ı‹ ¿ı,
±’_√ ‹ÎHÎÁfiı ‹ÿÿ ¿fl‰Ì Ωı¥±ı. (Ï‰ÂıÊHÎ)
±’_√fiı ‹ÿÿ ¿fl‰Ì Ωı¥±ı. (fiÎ‹)
44 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
fiÎ‹ ’fl◊Ì ⁄fi÷Î_ Ï‰ÂıÊHÎ˘
flÁ flÏÁ¿
Á‹Î… ÁÎ‹ÎÏ…¿
¿Ú’Î ¿Ú’Î‚
flÌÁ ÏflÁÎ‚
±Î⁄w ±Î⁄wÿÎfl
‹Îfl ‹Îfl¿b_
flÎpˇ flÎpˇÌ›
2.2.4. Ïø›Î’ÿ ±fiı ÷ıfiÎ ≠¿Îfl
‰Î@›‹Î_ Ïø›Îfi_ ≠‘Îfi’HÎı ‰HÎ˝fi ¿fl÷Î ’ÿfiı „ø›Î’ÿ ¿Ëı »ı. „ø›Î’ÿ
‰Î@›fi˘ Ï‰«Îfl ⁄Î_‘ı »ı. Ïø›Îfiı ‰HÎ˝‰÷_ ±fiı ¿÷Î˝-¿‹˝ ·ı÷_ ’ÿ ÷ı Ïø›Î’ÿ.
2.2.4.1. Ïø›Î’ÿfiÎ ≠¿Îfl
Ïø›Î’ÿfiÎ ‹A› ⁄ı ≠¿Îfl »ı — ±¿‹˝¿ ±fiı Á¿‹˝¿.
±¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ —
¿÷Î˝ „ø›Î ¿flı »ı ±fiı ÷ıfi_ Œ‚ ¤˘√‰ı »ıı. ±Î‰_ Ë˘› I›Î_ ÷ı ±¿‹˝¿
„ø›Î’ÿ ¿Ëı‰Î› »ı.
±‹ı ⁄˘flÌ‰·Ì‹Î_ flËÌ±ı »Ì±ı.
Ï‰zÎ◊a±˘ ÂÎ‚Î‹Î_ Ω› »ı.
Á¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ —
Ïø›Î ¿÷Î˝ ¿flı »ı, ’HÎ ÷ıfi_ Œ‚ ¿‹˝ ¤˘√‰ı »ı. ±Î‰_ Ë˘› I›Î_ ÷ı Á¿‹˝¿
Ïø›Î’ÿ ¿Ëı‰Î› »ı.
÷‹ı ’hÎ ·¬˘ »˘.
‹Î›Î ’ˆÁÎ ‹Î√ı »ı.
’ÿ’Ïfl«› 45
Ïø›Î’ÿfiÎ ±Î µ’flÎ_÷ ’HÎ ¿ıÀ·Î¿ fiÌ«ıfiÎ …ı‰Î ≠¿Îfl ’ÕÌ Â¿ı »ı.
„¶¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ —
Á¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ‹Î_ ⁄ı ¿‹˘˝ ±Î‰ı I›Îflı Ï¶¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ ¿Ëı‰Î› »ı.
ÏÂZÎ¿ı Ï‰zÎ◊afiı ‰Î÷Î˝ ¿ËÌ.
‰Î÷Î˝ ‹A› ¿‹˝ »ı ±fiı ““Ï‰zÎ◊afiı”” √˙ˆHÎ ¿‹˝ »ı.
ÁËÎ›¿Îfl¿ Ïø›Î’ÿ —
…ı Ïø›Î’ÿ ¿Î‚ ±fiı ±◊˝ ÁÒ«‰‰Î‹Î_ ‹A› Ïø›Î’ÿfiı ÁËÎ› ¿flı ÷ıfiı
ÁËÎ›¿Îfl¿ Ïø›Î’ÿ ¿Ëı »ı.
Ï‰zÎ◊a±˘ ‹ıÿÎfi‹Î_ fl‹ı »ı.
fl‹Î ‹_⁄¥ √¥ ËÂı.
…÷Ìfi √Î‹Õı √›˘ Ë÷˘.
»ı, ËÂı, Ë÷˘, ¿Î‚ ±fiı ±◊˝‹Î_ Ï‰ÂıÊ÷Î ·Î‰ı »ı.
Á_›@÷ Ïø›Î’ÿ —
⁄ı Ïø›Î’ÿ˘ Á_›@÷ flÌ÷ı ±ı¿ … Ïø›Î ÿÂÎ˝‰ı »ı I›Îflı ÷ı Á_›@÷ Ïø›Î’ÿ
¿Ëı‰Î› »ı.
’_¿… ’ÕÌ √›˘
÷‹ı ¬Î¥ ·˘
¿Î‹ ¿flÌ fiÎ¬˘.
¤Î‰¿÷Ú˝¿ Ïø›Î’ÿ —
¿ıÀ·Î_¿ ±¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ ¿÷Î˝ Ï‰fiÎ … ‰’flÎ› »ı, ¿ı‹ ¿ı ÷ıfi˘ ¿÷Î˝
46 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
„@›Î’ÿ‹Î_ … Á‹Î›ı·˘ Ë˘› »ı. Ïø›Îfi˘ ¤Î‰ ±ı … ¿÷Î˝ Ë˘‰Î◊Ì ÷ı‹fiı

¤Î‰¿÷˝Ú¿ Ïø›Î’ÿ ¿Ëı »ı.
ÿÎ.÷. ÷ı ¨CÎ‹Î_ ËÁı »ı.
2.2.4.2. Ïø›Î’ÿfiÎ ¿Î‚
(1) ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ —
Ïø›Î’ÿfi_ w’ ±I›Îflfi˘ ¿ı ‰÷˝‹Îfi Á‹› ⁄÷Î‰ı I›Îflı Ïø›Î’ÿfi˘ ÷ı
¿Î‚ ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ ¿Ëı‰Î› »ı.
±Î…ı ¿«ıflÌ‹Î_ flΩ »ı.
fl‹Î ‰ıHÎÌ √Ò_◊ı »ı.
ÁÎ«Î ¤@÷fiı ≠¤ Ë_‹ıÂÎ_ ‹ÿÿ ¿flı »ı.
(2) ¤Ò÷¿Î‚ —
Ïø›Î’ÿfi_ w’ ’ÁÎfl ◊¥ √›ı·˘ ¿Î‚ ⁄÷Î‰ı ÷˘ ÷ıfi˘ ¿Î‚ ¤Ò÷¿Î‚
√¥¿Î·ı ¿Ï’·ÿı‰ Á_ÿfl fl‹÷ flQ›˘.
±‹ı CÎHÎÎ_ ‰Ê˘˝ ’Ëı·Î_ …^fiÎ√œ √›Î Ë÷Î.
Ë_ F›Îflı ±ËŸ ±Î‰÷˘ I›Îflı e·{ÎÕfiı ’ÎHÎÌ ’Î÷˘.
(3) ¤Ï‰W›¿Î‚ —
Ïø›Î’ÿfi_ w’ Ë‰ı ’»Ì ±Î‰‰Îfi˘ ¿Î‚ ⁄÷Î‰ı ÷˘ ÷ıfi˘ ¿Î‚ ¤Ï‰W›¿Î‚
¿Ëı‰Î›.
…ı‰_ ¿flÂ˘ ÷ı‰_ ’Î‹Â˘.
÷‹ı Ï‰r‹Î_ ≠A›Î÷ ⁄fiÂ˘.
’ÿ’Ïfl«› 47
…\ÿÎ …\ÿÎ ¿Î‚fiÎ_ w’ÎA›Îfi
“ËÁ” ‘Î÷
‰÷˝‹Îfi¿Î‚ (⁄_fiı w’)
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ ËÁ_ »\_-ËÁ_. ±‹ı ËÁÌ±ı »Ì±ı- ËÁÌ±ı.
⁄ÌΩı ÷_ ËÁı »ı-ËÁı. ÷‹ı ËÁ˘ »˘- ËÁ˘.
hÎÌΩı ÷ı ËÁı »ı-ËÁı. ÷ı±˘ ËÁı »ı-ËÁı.
¤Ò÷¿Î‚ (≠◊‹)
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ ËV›˘-ËÁ÷˘. ±‹ı ËV›Î-ËÁ÷Î.
⁄ÌΩı ÷_ ËV›˘-ËÁ÷˘. ÷‹ı ËV›Î-ËÁ÷Î.
hÎÌΩı ÷ı ËV›˘-ËÁ÷˘. ÷ı±˘ ËV›Î-ËÁ÷Î.
¤Ò÷¿Î‚ (Ï¶÷Ì›)
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ ËÁı·˘ ±‹ı ËÁı·Î
⁄ÌΩı ÷_ ËÁı·˘ ÷‹ı ËÁı·Î
hÎÌΩı ÷ı ËÁı·˘ ÷ı±˘ ËÁı·Î
¤Ï‰W›¿Î‚
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ ËÁÌÂ ±‹ı ËÁÌÂ_
⁄ÌΩı ÷_ ËÁÌÂ-ËÁÂı ÷‹ı ËÁÂ˘.
hÎÌΩı ÷ı ËÁÂı ÷ı±˘ ËÁÂı.
48 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
“»ı” ‘Î÷fiÎ_ w’
±Î ‘Î÷fiÎ_ ‹ÎhÎ ‰÷˝‹Îfi¿Î‚fiÎ_ w’˘ ◊Î› »ı.
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ »\_ ±‹ı »Ì±ı.
⁄ÌΩı ÷_ »ı. ÷‹ı »˘.
hÎÌΩı ÷ı »ı. ÷ı±˘ »ı.
“Ë˘” ‘Î÷fiÎ_ w’˘
±Î ‘Î÷fiÎ_ fiÌ«ı ⁄÷Î‰ı·Î ¿Î‚‹Î_ hÎHÎı ’flÊ ±fiı ⁄_fiı ‰«fi‹Î_ w’˘
◊Î› »ı.
‰÷˝‹Îfi¿Î‚fiÎ w’
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ Ë˘™. ±‹ı Ë˘¥±ı.
⁄ÌΩı ÷_ Ë˘›. ÷‹ı Ë˘.
hÎÌΩı ÷ı Ë˘›. ÷ı±˘ Ë˘›.
¤Ò÷¿Î‚fiÎ w’
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ Ë÷˘. ±‹ı Ë÷Î.
⁄ÌΩı ÷_ Ë÷˘. ÷‹ı Ë÷Î.
hÎÌΩı ÷ı Ë÷˘. ÷ı±˘ Ë÷Î.
¤Ï‰W›¿Î‚fiÎ_ w’
’ fl  Ê ±ı ¿ ‰«fi ⁄Ë ‰ «fi
’Ëı·˘ Ë_ Ë¥Â-Ë˘¥Â. ±‹ı Ë¥Â_-Ë˘¥Â_.
⁄ÌΩı ÷_ ËÂı. ÷‹ı ËÂ˘.
hÎÌΩı ÷ı ËÂı. ÷ı±˘ ËÂı.
’ÿ’Ïfl«› 49
Ïø›Î≠ÿfi
Ïø›Î≠ÿfiÎÎ ±◊˝
Ïø›Î’ÿfiÎ ±◊˝fiÎ ‹A› ’Î_« ≠¿Îfl ΩHÎÌ÷Î »ı —
1. ÏfiÿıÛÂÎ◊˝ —
Ïø›Î’ÿ F›Îflı Ïø›Îfi˘ ±ı¿ Ë¿Ì¿÷ ÷flÌ¿ı Ïfiÿı˝Â ¿flı ±fiı ±ı‹Î_ ±ÎiÎÎ,
¥E»Î, Á_¤Î‰fiÎ ¥I›ÎÏÿ ¿˘¥ ’HÎ ¤Î‰fiÌ »Î›Î fi Ë˘› I›Îflı ÷ı Ïfir›Î◊˝˝
±◊‰Î ÏfiÿıÛÂÎ◊˝ ÁÒ«‰ı »ı ±ı‹ ¿Ëı‰Î›. …ı‹ ¿ı,
¿Î·ı ‰flÁÎÿ ’Õ˚u˘ Ë÷˘.
fl˘ÏË÷ I›Î_ …Âı fiËŸ.
Ë_ ¿Î·ı ‰Õ˘ÿflÎ …¥Â.
µ’flfiÎ_ Ïø›Î’ÿ˘ Ïø›Î ±ı¿ Ë¿Ì¿÷ ·ı¬ı «˘yÁ ⁄fiÌ »ı, ⁄fiÂı ±◊‰Î
⁄fiÂı fiËŸ ±ı‰˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı »ı.
2. ±ÎiÎÎ◊˝ —
Ïø›Î’ÿ F›Îflı ±ÎiÎÎ, Ë¿‹, ±Î∞∞, ≠Î◊˝fiÎ, µ’ÿıÂ, ÂÎ’ ‰√ıflı
…ı‰Î ±◊˝ ÁÒ«‰ı I›Îflı ÷ı ±ÎiÎÎ◊˝‹Î_ »ı ±ı‹ ¿Ëı‰Î›. …ı‹ ¿ı,
…^Ã<_ ⁄˘·˘ fiËŸ.
¥rfl¿Ú’Î◊Ì Á¬Ì flË˘.
÷ıfi_ fiA¬˘ÿ FΩı.
3. Ï‰K›◊˝ —
Ïø›Î’ÿ F›Îflı Œfl… ±◊‰Î Ï‰Ï‘ (Œfl…)fi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı I›Îflı ÷ı
Ï‰K›◊˝‹Î_ »ı ±ı‹ ¿Ëı‰Î›. …ı‹ ¿ı,
Ë_‹ıÂÎ_ ÁI› ⁄˘·‰_.
¿Õ‰Ì ‰ÎHÎÌ fi ⁄˘·‰Ì.
50 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
4. Á_¤Î‰fiÎ◊˝ —
Ïø›Î’ÿ F›Îflı Á_¤Î‰fiÎ (Â@›÷Î)fi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı ÷ı Á_¤Î‰fiÎ◊˝‹Î_
‰’flÎ›ı·_ ¿Ëı‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
Ë_ ¿ÿÎ« ¿Î·ı I›Î_ Ë˘¥Â.
ÏÂ¿ÎflÌ ËflHÎfiı ±Î_⁄Ì …Âı.
5. Ïø›ÎÏ÷’I›◊˝ —
Ïø›Î’ÿ F›Îflı Ïø›ÎfiÌ ±Ï÷’ÏkÎ (ÏfiWŒÔ‚÷Î)fi˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı I›Îflı ÷ı
Ïø›ÎÏ÷’I›◊˝‹Î_ »ı ±ı‹ ¿Ëı‰Î›. …ı‹ ¿ı,
√›ı ‰flÁı ‰flÁÎÿ ’Õu˘ Ë˘÷ ÷˘ ’Î¿ ÁÎfl˘ ◊Î÷.
±ıHÎı ‹‘fl Á_√Ì÷ »ıÕu_ Ë˘÷ ÷˘ Ë_ flÎ∞ ◊Î÷.
2.2.5. ¿ÚÿL÷
‘Î÷ (±ıÀ·ı ¿ı Ïø›Î’ÿfiÎ ‹Ò‚ Ô w’) µ’fl◊Ì fiÎ‹ (Á_iÎÎ) ±fiı Ï‰ÂıÊHÎ
⁄fiÎ‰‰Î ‹ÎÀı Á_V¿Ú÷‹Î_ ¿Ú÷ fiÎ‹fiÎ ≠I››˘ »ı. ‘Î÷fiı ¿Ú÷ ≠I›› ·Î√÷Î_ …ı
’ÿ ⁄fiı ÷ı ¿ÚÿL÷. …ı ’ÿ˘ Ïø›Î ⁄÷Î‰ı »ı ’HÎ Ïø›Î’ÿfiÌ ’ıÃı ‰Î@› ⁄fiÎ‰Ì
±◊˝ ’Òfl˘ ¿flÌ Â¿÷Î_ fi◊Ì ÷ı ¿ÚÿL÷ ¿Ëı‰Î› »ı.
ÕÎı. ¤Î›ÎHÎÌ±ı ¿èÎ_ »ı ¿ı √…flÎ÷Ì ±ÎA›ÎÏ÷¿ (Ïø›Î Ï‰Ê›¿) w’˘fiÎ
⁄ı ≠¿Îfl »ı — ’flÊ‰Î«¿ »ı ÷ı ±fiı ’flÊ‰Î«¿ fi◊Ì ÷ı. …ı ’flÊ‰Î«¿ fi◊Ì
÷ı‰Î_ ±ÎA›ÎÏ÷¿ w’˘‹Î_◊Ì ±ı¿ ‰√˝ ±ı‰˘ »ı …ı ±‹<¿ ±_Âı fiÎ‹ (Á_iÎÎ)
¿ı Ïø›Î-Ï‰ÂıÊHÎfiÌ …ı‹ ‰÷ıÛ »ı ÷˘ ±‹¿ ±_Âı Ïø›Î’ÿfiÌ …ı‹. ±Î ‰√˝fi_
fiÎ‹ ¿ÚÿL÷. ±Î‹, …ı ’ÿ˘ Ïø›Î’ÿfiÌ …ı‹ ‰÷˝÷Î_ Ë˘› ±fiı Ïø›Î’ÿ
ÏÁ‰Î›fiÎ ’ÿ≠¿Îfl‹Î_ (fiÎ‹, ÏÔ‰ÂıÊHÎ, Ïø›ÎÏ‰UÎıÊHÎ ÷flÌ¿ı) ’HÎ ±Î‰Ì
Â¿÷Î_ Ë˘› ÷ı ’ÿ˘ ¿ÚÿL÷ ¿Ëı‰Î› »ı.
±ıÀ·ı T›ÎA›Î ±Î’‰Ì … Ë˘› ÷˘ ¿Ëı‰Î› ¿ı,
Ïø›Î’ÿfiÌ …ı‹ ‰÷˝÷Î_ ±ıÀ·ı ¿ı ¿÷Î˝ ÷ı‹… ¿‹˝ ·ı÷Î_ …ı „ø›ÎÿÂ˝¿ ’ÿ˘
’ÿ’Ïfl«› 51
fiÎ‹’ÿ ¿ı Ï‰ÂıÊHÎ ¿ı Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎfiÌ ’HÎ ¿Î‹√ÌflÌ ¿flı »ı ÷ı‹fiı ¿ÚÿL÷
¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÿÎ. ÷.
’_¬Ì ∂ÕÌfiı {ÎÕ ’fl ⁄ıÃ<_.
⁄Î‚¿˘ fi‰Î_ ¿’ÕÎ_ ’ËıflÌfiı ‹ıÔ‚Î‹Î_ √›Î_.
‹ÿÎflÌfi˘ ¬ı· Ωı‰Îfiı ÀÌfi ÿ˘Õu˘.
(’_¬Ì) ∂ÕÌfiı
(¿’ÕÎ_) ’ËıflÌfiı
(¬ı·) Ωı‰Îfiı
±Î hÎHÎı› ’ÿ Ïø›Î ÁÒ«‰ı »ı ’HÎ ±◊˝ ’Òfl˘ ¿fl÷Î_ fi◊Ì.
¿ÚÿL÷fiÎ ≠¿Îfl
(1) ‰÷˝‹Îfi ¿ÚÿL÷ —
‰÷˝‹Îfi‹Î_ ◊÷Ì Ïø›Î ÁÒ«‰‰Î ‰÷˝‹Îfi ¿ÚÿL÷ ‰’flÎ› »ı. ±◊Î˝÷˚ ““÷””
≠I›› …ı‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ‰÷˝‹Îfi ¿ÚÿL÷ ¿Ëı‰Î›.
’ı·˘ ∂√÷˘ «_ƒ …\±˘.
ËÁ÷Ì »˘¿flÌ Á˙fiı ‰ËÎ·Ì ·Î√ı.
(2) ¤Ò÷ ¿ÚÿL÷ —
““›”” ¿ı ““±ı·”” ≠I›› …ı ¿Úÿ_÷‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı ¤Ò÷ ¿ÚÿL÷ ¿Ëı‰Î› »ı,
¿ı‹ ¿ı ±ı ’ÒflÌ ◊›ı·Ì ¿ı ¤Ò÷¿ÎÔÔ‚fiÌ Ïø›Î ⁄÷Î‰ı »ı.
÷ıfi_ ‘Î›* ¿Î‹ ◊›_ Ë÷_.
‘˘›ı·Î_ ‰ÎÁHÎ˘ ±ËŸ ·Î‰˘.
(3) ¤Ï‰W› ¿ÚÿL÷ —
±Î ¿ÚÿL÷ Ïø›Î ¤Ï‰W›‹Î_ ◊‰ÎfiÌ »ı ±ı‰˘ ±◊˝ ÁÒ«‰ı »ı. ±ı ¿ÚÿL÷
““fiÎfl”” ≠I›› ·ı »ı.
52 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
◊fiÎfl ‰V÷ ◊¥fiı … flËı‰ÎfiÌ.
≠‰ÎÁı …fiÎfl ⁄ÎÔÔ‚Ô¿˘fiÌ ›ÎÿÌ ÷ˆ›Îfl »ı.
(4) ÁÎ‹ÎL› ¿ı Ï‰K›◊˝ ¿ÚÿL÷ —
““‰”” ≠I›› …ı ¿ÚÿL÷‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı ÁÎ‹ÎL› ¿ı Ï‰K›◊˝ ¿ÚÿL÷ ¿Ëı‰Î›
»ı, ¿ı‹ ¿ı fiÎ‹ (Á_iÎÎ) ÷flÌ¿ı ÷ı ÁÎ‹ÎL› Ïø›Î¤Î‰ … ⁄÷Î‰ı »ı ¿ı Ïø›Î’ÿ
÷flÌ¿ı ÷ı Ï‰Ï‘fi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰ı »ı.
Á‰Îflı Œfl‰_ ±Î‰U›¿ »ı.
‹fiı ‹ÌÃÎ¥ ¬Î‰Ì √‹÷Ì fi◊Ì.
Ë_ ⁄˘·’ıfi ‰Î’fl‰Ì ’Á_ÿ ¿fl_ »\_.
(5) Á_⁄_‘¿ ¤Ò÷¿ÚÿL÷ —
““≥”” ¿ı ““¥”” ≠I›› …ı ¿ÚÿL÷‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı Á_⁄_‘¿ ¤Ò÷¿ÚÿL÷
¿Ëı‰Î› »ı, ¿ı‹ ¿ı ±ı ‹A› Ïø›Î’ÿfiÌ ’Ò‰ı˝fiÌ Ïø›Î ⁄÷Î‰ı »ı ±fiı ±ı flÌ÷ı
‹A› „ø›Î’ÿ ÁÎ◊ıfi˘ Á_⁄_‘ ΩËıfl ¿flı »ı.
Ë_ …‹Ìfiı ÁÌ‘˘ … ±Î‰_ »\_.
÷ı ¬Î¥-’Ì ⁄ËÎfl Œfl‰Î √›˘.
fi˘Ó‘ — ““·¬‰Î”” ¿ı ““·¬‰Îfiı”” ‹Î_ ⁄fiı· »ı ÷ı‹ ““fiı”” »ıÕı ±Î‰÷˘
Ë˘› ÷ı‰Î ¿ÚÿL÷fiı ’Ëı·Î_ ËıI‰◊˝ ¿ÚÿL÷ ±ı‰Î …\ÿÎ fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷,_
’HÎ ¬flı¬fl ÷˘ ËıI‰◊˝ ±ı ÁÎ‹ÎL› ¿ÚÿL÷ (Ï‰K›◊˝ ¿ÚÿL÷)fi˘ … ±ı¿ µ’›˘√
»ı ÷ı◊Ì ÷ıfiı Ë‰ı ““ËıI‰◊˝”” ±ı‰_ …\ÿ_ fiÎ‹ fi ±Î’÷Î_ ““ÁÎ‹ÎL›”” ¿ı ““Ï‰K›◊˝””
¿ÚÿL÷ fiÎ‹◊Ì … ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±Î‹, Ë‰ı ¿ÚÿL÷fiÎ ‹ÎhÎ ’Î_« … ≠¿Îfl
√HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
2.2.5. Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ
±√Îµ …ı ’ÿ˘fiÎ w’‹Î_ ¿Î_¥ ŒıflŒÎfl ◊÷Î_ fi Ë˘› ÷ıfiı ±T›› ¿ËÌ
±˘‚¬Î‰÷Î_, …ı‹ ¿ı,
’ÿ’Ïfl«› 53
»˘¿fl˘ …·ÿÌ ÿ˘Õu˘.
»˘¿flÌ …·ÿÌ ÿ˘ÕÌ.
»˘¿fl_ …·ÿÌ ÿ˘Õ˚u_.
‰«fi ±fiı ΩÏ÷fiÎ ¤ıÿfiı ·Ì‘ı fiÎ‹ ±fiı Ïø›Î’ÿ‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊Î› »ı.
’fl_÷ …·ÿÌ ±ı ’ÿfi_ w’ ±ıfi_ ±ı … flèÎ_ »ı. ±ıfiÎ_ w’‹Î_ ¿Â˘ ŒıflŒÎfl ◊›˘
fi◊Ì. ’HÎ Ë‰ı ±T›› ÂOÿ ¿ÎœÌ fiÎ¬Ì ‹ÎhÎ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ, µ¤›ÎL‰›Ì
fiÎ‹›˘√Ì, ¿ı‰‚≠›˘√Ì ±ı fiÎ‹ı … ±Î‰Î_ ’ÿ˘ ±˘‚¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
Ïø›Î’ÿfiÎ ±◊˝‹Î_ ‰‘Îfl˘ ¿fl÷Î ’ÿfiı Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ, fiÎ‹›˘√Ì,
µ¤›ÎL‰›Ì, ¿ı‰‚≠›˘√Ì ±ı‰Î ÂOÿ˘◊Ì … ±˘‚¬Î‰Î› »ı.
’Ëı·Î_ ·¥±ı Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ.
±«˝fiÎ ‘Ì‹ı ·¬ı »ı.
‹ÎflÌ ⁄Ëıfi I›Î_ ∂¤Ì »ıı.
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ˘ …\ÿÎ…\ÿÎ ±◊˝‹Î_ ±Î‰ı »ı. V◊‚‰Î«¿, ¿Î‚‰Î«¿,
flÌ÷‰Î«¿, ¤Î‰‰Î«¿ ±ı‹ CÎHÎÎ ±◊˝‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(1) V◊‚‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ V◊‚ ⁄÷Î‰ı »ı.
√ÎÕÌ I›Î_ ∂¤Ì »ı.
ÏfiflÌZÎ¿ı ±ÎÁ’ÎÁ Ωı‰_.
I›Î_, @›Î_, ±ËŸ, µ’fl, fiÌ«ı, ±_ÿfl, ⁄ËÎfl, ’ÎÁı, ÿÒfl, ±Î√‚, ’Î»‚
±ı ⁄‘Î_ V◊‚‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(2) ¿Î‚‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ Ïø›Îfi˘ ¿Î‚ ⁄÷Î‰ı »ı.
÷‹ı ±I›Îflı …Â˘ ¿ı ’»Ì …Â˘ ?
54 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
÷ı ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì Ë‹HÎÎ_ ±ÎT›˘.
I›Îflı, ËÎ·, ¿Î·ı, ±Î…ı, ÁÎ_…fiÎ, ‰¬÷Áfl, ±_÷ı, »ı‰Àı, ÁÿÎ ‰√ıflı
¿Î‚‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(3) flÌ÷‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ Ïø›Î ¿ı‰Ì flÌ÷ı ◊¥ ÷ı ⁄÷Î‰ı »ı.
’_¬Ì ŒÕŒÕ ∂ÕÌ √›_.
’_¬Ì ‘Ì‹ı‘Ì‹ı «Î·ı »ı.
(4) Ëı÷‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ Ïø›Îfi˘ Ëı÷ ΩHÎ‰Î ‹ÎÀı ‰’flÎ› »ı.
fl‹ıÂ ¿ı‹ ±ÎT›˘ Ë÷˘ ?
(5) ¤Î‰‰Î«¿ —
Ïø›Î ‰kÎı-±˘»ı ±_Âı ◊¥ »ı ±ı‰Î ¤Î‰fi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰ı »ı.
÷ı ÷tfi ◊Î¿Ì √›˘ »ı.
‹ıÓ ¬Ò ⁄ ¬Î‘_ »ı.
÷tfi, »ı¿, …flÎ, ±Ï÷Â›, …flÎ¿, ·√Îfl, ⁄Á ±ı ⁄‘Î_ ¤Î‰‰Î«¿
Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(6) Ïfiç›‰Î«¿ —
Ïø›Î …wfl ⁄fiÂı ¿ı ⁄fiÌ ±ı‰Î Ïfiç›fi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰ı »ı.
÷ı ±Î ¿Î‹ Ïfi—Â_¿ ¿flÂı.
±Î’HÎÎ Ï≠› fiı÷Î ±‰U› ’‘ÎflÂı.
√Ì÷Î √Ì÷ «˘yÁ √ÎÂı.
…wfl, ¬flı¬fl, ±‰U›, fiyÌ, ⁄ı‘Õ¿, «˘yÁ, ¬Ï«÷ ±ı ⁄‘Î_
Ïfiç›‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
’ÿ’Ïfl«› 55
(7) V‰ Ì¿Îfl‰Î«¿ —
V‰Ì¿Îfl‰Î«¿
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ ⁄fiı·Ì ¿ı ⁄fi‰ÎfiÌ Ïø›ÎfiÎ V‰Ì¿Îflfi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰ı »ı.
ÁÎfl_, ±Î ±_√ı Ë_ ÏfiHÎ˝› ¿flÌÂ.
÷‹ı ¤·ı ’‘Î›Î*.
±Î Á‘ÎflÎ ±‹·‹Î_ ‹Ò@›Î ÷ı ÃÌ¿ ◊›_.
ÁÎfl_, ‰Îfl_, ¤·ı, ËÎ, »˘, ÃÌ¿ ±ı ⁄‘Î_ V‰Ì¿Îfl‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(8) fi¿Îfl‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ Ïø›Î fi¿Îfl‰ÎfiÎ ±◊˝‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
÷ı …‹‰Î √›˘ fiÏË.
±ÁI› fi ⁄˘·Î›.
÷‹ı …Â˘ ‹Î.
fiÎ, ‹Î, fi, fi◊Ì, fiÏË ‰√ıflı fi¿Îfl‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(9) Á_¤Î‰fiÎ‰Î«¿ —
Ïø›Î ⁄fiÌ »ı ¿ı ⁄fiÂı ±ıfiÌ Á_¤Î‰fiÎfi˘ ±◊˝ ⁄÷Î‰ı »ı.
ΩHÎı ¿<ÿfl÷fi˘ ¿˘’ ∂÷›˘˝ Ë˘› ±ı‰_ ·Î√ı »ı.
÷ı±˘ ¿ÿÎ« ±Î‰÷Ì¿Î·ı ‹_⁄¥◊Ì ±Î‰Âı.
ΩHÎıı, fl¬ı, ¿ÿÎ«, Â¿ı ±ı ⁄‘Î_ Á_¤Î‰fiÎ‰Î«¿ Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ »ı.
(10) ø‹‰Î«¿ —
±Î Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ Ïø›ÎfiÎ Á‹›fi˘ ¿ı V◊‚fi˘ ø‹ ⁄÷Î‰ı »ı.
±Î µ√Îµ ±ÎÀ·˘ ‰flÁÎÿ ’Õ˚›˘ fi◊Ì.
„ÂW› √flfiÌ ’Î»‚ Ω› »ı.
±Î√‚, ’Î»‚, ’»Ì, ’Ëı·Î_, ±√Îµ ±ı ⁄‘Î_ ø‹‰Î«¿ Ïø›Î Ï‰ÂıÊHÎ »ı.
56 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2.2.6 fifiÎ‹›˘√Ì
Î‹›˘√Ì
…ı ’ÿ˘ Á_iÎÎ ±fiı Á‰˝fiÎ‹fiÌ ÁÎ◊ı ⁄ÌΩ ’ÿ˘ ÁÎ◊ıfi˘ ±ıfi˘ Ï‰¤„@÷-
Á_⁄_‘ ≠√À ¿fl‰Î ‰’flÎ› »ı ÷ı ’ÿ˘ fiÎ‹›˘√Ì ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı.
fiÎ‹›˘√Ìfi˘ Á_⁄_‘ Ïø›Î’ÿ ÁÎ◊ı Ë˘› »ı »÷Î_ fiÎ‹ ÁÎ◊ı ÷ıfi˘ ≠›˘√ ◊Î›
»ı ±fiı ÷ı Ï‰¤„@÷fiÎ ±fi√fiÌ √fl… ÁÎflı »ı.
±ı‰flıVÀ µ’fl Ë_‹ıÂÎ ⁄flŒ Ë˘› »ı.
fiÎ‹›˘√Ì fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı Ï‰Ï‰‘ ≠¿ÎflfiÎ_ Ë˘› »ı.
(1) ¿flHÎ‰Î«¿ —
Ïø›Îfi_ ÁÎ‘fi, ‹ÎK›‹, flÌ÷ ±fiı ¿ÎflHÎ ÿÂÎ˝‰ı »ı.
◊¿Ì, ‰Õı, ‹ÎflŒ÷, ¶ÎflÎ, ’ıÃı, ‹ÎŒ¿, ÁÏË÷, Ï‰fiÎ, ‰÷Ì, ⁄ÿ·ı, ·Ì‘ı,
¿ÎflHÎı.
±‹ı Ï‰‹Îfi ‹ÎflŒ÷ ’flÿıÂ √›Î.
(2) ±’ÎÿÎfi‰Î«¿ —
◊¿Ì, ¿fl÷Î_, ‰√ıflı »^ÀÎ ¿ı …\ÿÎ ’ÎÕ‰Îfi˘ ±◊˝ ÿÂÎ˝‰ı »ı.
T≤ZÎ ’fl◊Ì ’Î_ÿÕÎ_ ¬›Î*.
(3) Á_⁄_‘‰Î«¿ —
÷b_, ¿ıfl_ ‰√ıflı ⁄ı ’ÿ˘ ‰E«ıfi˘ Á_⁄_‘ ÿÂÎ˝‰ı »ı.
Á˘fiÎ ¿ıfl _ ÁflÌ √›_ ¿Õ<_ ÿÒ⁄‚Î ËV÷‹Î_◊Ì.
(4) ±Ï‘¿flHÎ‰Î«¿ —
±_ÿfl, ⁄ËÎfl, ’ÎÁı ÁÎ‹_, ÷flŒ, ’Ëı·Î_, ’»Ì.
‹ÎflÎ ÷flŒ fi…fl ¿fl˘.
(5) ÷ÎÿJ›˝‰Î«¿ —
‹ÎÀı, ¿Î…ı, ÁÎfl, ¬Î÷fl ‰√ıflı Ïø›Îfi_ ≠›˘…fi ÿÂÎ˝‰ı »ı.
¤√÷ÏÁ_Ëı ÿıÂ ¬Î÷fl ⁄Ï·ÿÎfi ±ÎM›_.
’ÿ’Ïfl«› 57
(6) V‰ÎÏ‹I‰‰Î«¿ —
‹ÎÏ·¿Ìfi˘ ±◊˝ ÿÂÎ˝‰ı »ı.
’ÎÁı, ¿fiı ‰√ıflı V‰ÎÏ‹I‰ ÁÒ«‰ı »ı.
÷ıfiÌ ’ÎÁı ±¬ÒÀ Á_’ÏkÎ »ı.
2.2.7. µ¤›ÎL‰›Ì
…ı ⁄ı ’ÿfiı ¿ı ⁄ı ’ÿÁ‹ÒËfiı ±◊‰Î ⁄ı ‰Î@›˘fiı ΩıÕı »ı ÷ı‰Î ’ÿfiı
µ¤›ÎL‰›Ì (±◊‰Î Á_›˘…¿) ¿Ëı »ı.
µ¤›ÎL‰›ÌfiÎ ≠¿Îfl˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı »ı —
(1) Á‹E«›‰Î«¿ —
⁄ı ÂOÿ˘ ¿ı ⁄ı ‰Î@›˘fiı ΩıÕ‰Îfi_ ¿Î‹ ¿flı »ı.
flÎ‹, ÁÌ÷Î ±fiı ·Z‹HÎ ‰fi‹Î_ √›Î_.
I›Î_ ±Î‰Ωı ÷◊Î …‹Ωı.
(2) Ï‰fl˘‘‰Î«¿ —
±ı¿⁄ÌΩ◊Ì Ï‰fl© ±◊˝fiÎ_ ¿◊fi˘ ±Î µ¤›ÎL‰›Ì◊Ì ΩıÕÎ› »ı.
Ë_ ±ÎT›˘ ’HÎ ÷‹ı fi ‹Y›Î.
»÷Î_, »÷Î_’HÎ, ÷˘’HÎ, ÷ı‹ »÷Î_ ‰√ıflı ±ÎfiÎ_ ‰‘ µÿÎËflHÎ˘ »ı.
(3) Ï‰¿S’‰Î«¿ —
⁄ı‹Î_◊Ì ±ı¿fiÌ ’Á_ÿ√Ì ¿ı Ï‰¿S’ ÁÒ«‰‰Î ‰’flÎ› »ıı.
÷‹ı ±Î ÁÎÕÌ ·˘ ¿ı ’ı·Ì ·˘.
±◊‰Î, ‰Î, ›Î, Ï¿_‰Î, ¿ı, ±√fl ±ÎfiÎ_ ‰‘ µÿÎËflHÎ˘ »ı.
(4) ±fi‹Îfi‰Î«¿ —
±fi‹Îfiw’ Ë¿Ì¿÷fi_ ¿◊fi ±fiı ’Î›Îw’ Ë¿Ì¿÷fi_ ¿◊fi ±ı ⁄_fiı
≠¿ÎflfiÎ_ µ¤›ÎL‰›Ì ‰Î@›fiı ΩıÕı »ı.
58 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
÷ı ·Bfi‹Î_ √›˘ Ë÷˘, ÷ı ◊ Ì ¿«ıflÌ‹Î_ ±Î‰Ì Â@›˘ fiËŸ.
µÿÎ. ÷ı◊Ì, ±ıÀ·ı, ‹ÎÀı, ±ı◊Ì ±ÎfiÎ_ ‰‘ µÿÎËflHÎ˘ »ı.
(5) ’›Î˝›‰Î«¿ —
Ï‰V÷Îfl◊Ì ¿ı V’WÀ÷Î◊Ì ¿ÏÃfi ÂOÿ˘fiÎ ’›Î˝› ÁÒ«‰‰Î ‹ÎÀı ‰’flÎ›
»ı. ÁI›Î√˛Ë ±ıÀ·ı ÁI› ‹ÎÀı ±Î√˛Ë.
±◊Î˝÷˚, ±ıÀ·ı ¿ı, ‰√ıflı ±ÎfiÎ_ ‰‘ µÿÎËflHÎ˘ »ı.
(6) ¿ÎflHÎ‰Î«¿ —
¿ÎflHÎ ÁÒ«‰‰ÎfiÎ ±◊˝‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
Ë_ ·Bfi‹Î_ fi √›˘, ¿ÎflHÎ ¿ı ±Î‹_hÎHÎ fi Ë÷_.
(7) Âfl÷‰Î«¿ —
Âfl÷ ±fiı Á_¤Ï‰÷ Ë¿Ì¿÷fiı ΩıÕı ÷ı ““Âfl÷‰Î«¿”” µ¤›ÎL‰›Ì
÷‹ı Âfl÷˘fi_ ’Î·fi ¿flÂ˘ ÷˘ ¿Î‹ ±Î’‰Îfi_ «Î· flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
’flÊÎ◊˝ ¿flÂ˘ ÷˘ ÁŒ‚ ◊Â˘.
(8) ºpÎ_÷‰Î«¿ —
Ë¿Ì¿÷ ±fiı ºpÎ_÷fiı ΩıÕı »ı.
ÿÎ.÷., …ı‹ ¿ı,
(9) ±‰÷flHÎ‰Î«¿ —
µ„@÷ ¿ı Ï‰«Îflfiı µÿ˚‘Ú÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ‰’flÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
√Î_‘Ì∞ ¿Ëı÷Î ¿ı, ““¬˘ı¬˘ıÀÌ ΩıÕHÎÌ ¿fl‰Ì ±ı ‹ÎI≤¤ÎÊÎfi˘ ‰‘ ¿fl‰Î
⁄flÎ⁄fl »ı.””
2.2.8. ¿ı‰‚≠›˘√Ì
‹fifiÌ ·Î√HÎÌ ¿ı ¤Î‰fiı T›@÷ ¿flfiÎflÎ_ ±fiı ‰Î@›◊Ì V‰÷_hÎ flÌ÷ı »^ÀÎ
µÿ˚√Îflw’ı ±Î‰÷Î_ ’ÿ˘ ““¿ı‰‚≠›˘√Ì”” ¿Ëı‰Î› »ı. ÷ıfiÎ ≠¿Îfl fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı »ı —
’ÿ’Ïfl«› 59
(1) ËÊ˝‰Î«¿ — ‰ÎË ! ‰ÎË !
(2) ±Îç›˝‰Î«¿ — ±Ë˘ ! Ëı !
(3) Â˘¿‰Î«¿ — ±flıflı ! ËÎ› ! ËÎ› !
(4) Ï‘yÎfl‰Î«¿ — Ï‘¿˚ ! »À˚ !
(5) ‘L›‰Îÿ‰Î«¿
‘L›‰Îÿ‰Î«¿—— ÁflÁ ! ÂÎ⁄ÎÂ !
(6) Á_⁄˘‘fi‰Î«¿ — ±ı› ! flı ! ±S›Î, ±ı, ±·Ì, Ëı, ±˘
(7) ±ÎÏÂÊ‰Î«¿ — …› …›, ¬‹Î, ¿S›ÎHÎ.
(8) ø˘‘‰Î«¿ — «Ò’, ⁄Á, ¬Î‹˘Â ‰√ıflı.
(9) Ï‰fi›‰Î«¿ — ∞.
2.2.9. Ïø›ÎfiÎ ≠›˘√˘
Ïø›Î’ÿ ±ı¿ ⁄Î…\ ¿÷Î˝ ÁÎ◊ı ÷˘ ⁄Ì∞ ⁄Î…\ ¿‹˝ ÁÎ◊ı Á_⁄_‘ flÎ¬ı »ı.
„ø›Î’ÿ ±fiı ‰Î@›fiÌ ±ı‰Ì fl«fiÎ ◊¥ Â¿ı »ı, …ı‹Î_ ¿÷Î˝fiÌ ±◊‰Î ¿‹˝
±◊‰Î Ïø›Î’ÿfiÌ ‹A›÷Î ¿ı ≠‘Îfi÷Î Ë˘›. ±Îfiı Ïø›Îfi˘ ≠›˘√ ¿Ëı‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı.
(¿) ¿÷˝Ïfl ≠›˘√ —
…ı‹Î_ Ïø›Î’ÿfi˘ µ’›˘√ ¿÷Î˝ ÁÎ◊ı Á_⁄_‘ flÎ¬ı »ı I›Îflı, ±ıÀ·ı ¿ı
¿÷Î˝fiÌ ÁÏø›÷Î ⁄÷Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ““¿÷˝Ïfl ≠›˘√”” ¿Ëı‰Î› »ı. ¿÷˝Ïfl
≠›˘√‹Î_ ñ
(1) ¿÷Î˝ ’Ëı·Ì Ï‰¤„@÷‹Î_ … flËı »ı.
(2) Ïø›Î’ÿ Á¿‹˝¿ ¿ı ±¿‹˝¿ Ë˘› »ı.
(3) Ïø›Î’ÿ ¿÷Î˝, ΩÏ÷, ‰«fi ±fiı ’flÊ ≠‹ÎHÎıfi_ ’˘÷Îfi_ w’ ·ı »ı.
»˘¿flÎ ‹ıÿÎfi‹Î_ fl‹÷Î Ë÷Î.
’_¬Ì I›Î_ ∂Õ÷_ Ë÷_.
60 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
fl‹ıÂ fi‰·¿◊Î ·¬ı »ı.
(¬) ¿‹˝ÏHÎ ≠›˘√ —
Ïø›Îfi˘ ≠›˘√ ¿‹˝fiÎ Á__⁄_‘‹Î_ Ë˘› I›Îflı ÷ı ‰Î@› ““¿‹˝ÏHÎ ≠›˘√””‹Î_
¿Ëı‰Î› »ı. ¿‹˝ÏHÎ ≠›˘√‹Î_ñ
(1) Ïø›Î’ÿ Á¿‹˝¿ Ë˘‰_ Ωı¥±ı.
(2) ¿÷Î˝ hÎÌ∞, «˘◊Ì ±◊‰Î ’Î_«‹Ì Ï‰¤„@÷‹Î_ Ë˘› »ı.
(3) Ïø›Î’ÿ ¿‹˝fiÎ_ ΩÏ÷, ‰«fi ±fiı ’flÊ ≠‹ÎHÎı ’˘÷Îfi_ w’ ·ı »ı.
‹ıÓ fi›fifiı ¿ıÁıÀ ±Î’Ì.
Ï‹·fifiı ‹ÌÃÎ¥ ¬Î‰Ì »ı.
(√) ¤Î‰ı ≠›˘√ —
F›Îflı Ïø›Î’ÿfi˘ ≠›˘√ Ïø›Î’ÿ‹Î_ flËı·Î ¤Î‰ Á_⁄_‘ı ◊Î› »ı, I›Îflı
÷ı ¤Î‰ı ≠›˘√ ¿Ëı‰Î› »ı. ¤Î‰ı ≠›˘√‹Î_ ñ
(1) Ïø›Î’ÿ ‹˘Àı ¤Î√ı ±¿‹˝¿ Ë˘› »ı.
(2) ±¿‹˝¿ Ë˘› I›Îflı ¿÷Î˝ «˘◊Ì ¿ı ’Î_«‹Ì Ï‰¤„@÷‹Î_ Ë˘› »ı.
(3) Á¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ Ë˘› I›Îflı ¿÷Î˝ hÎÌ∞, «˘◊Ì ¿ı ’Î_«‹Ì Ï‰¤„@÷‹Î_
Ë˘› »ı.
(4) Ïø›Î’ÿfiÎ ¤Î‰fi_ fiÎ‹ fiÎL›÷flΩÏ÷ ±ı¿‰«fifi_ Ë˘› »ı, ÷ı◊Ì
Ïø›Î’ÿ ’HÎ fiÎL›÷flΩÏ÷ ±ı¿‰«fi‹Î_ Ë˘› »ı.
÷ıfiÎ◊Ì ⁄˘·Î›_ fiÏË.
Ë_ÁÎ◊Ì ËÁÌ ’ÕÎ›_.
Ë_ ±ıfi˘ ≥ÂÎfl˘ Á‹F›˘ fiËŸ.
‹√fifiı ÂËıfl‹Î_ √Q›_ fiËŸ.
≠¿flHÎ 3 — Á_Ï‘
…\ÿÎ…\ÿÎ ‰HÎ˘˝ (±ZÎfl˘) ±ı¿ÁÎ◊ı ±Î‰ı I›Îflı ±ı ‰HÎ˘˝ ±Î’˘±Î’

ΩıÕÎ¥ Ω› »ı. ±ı ΩıÕÎ¥ …‰ÎfiÌ Ïø›Îfiı Á_Ï‘ ¿Ëı »ı.
Á_Ï‘ hÎHÎ ≠¿ÎflfiÌ »ı — (1) V‰flÁ_Ï‘ (2) T›_…fiÁ_Ï‘ ±fiı (3)
Ï‰Á√˝Á_Ï‘.
V‰flÁ_Ï‘‹Î_ …\ÿÎ…\ÿÎ ÁΩ÷Ì› ¿ı Ï‰Ω÷Ì› V‰fl˘ ΩıÕÎ¥fiı ÷ıfiÌ Á_Ï‘
◊Î› »ı. T›_…fiÁ_Ï‘‹Î_ …\ÿÎ…\ÿÎ T›_…fi˘fiÌ Á_Ï‘ ◊Î› »ı. Ï‰Á√˝Á_Ï‘‹Î_
Ï‰Á√˝ ’»Ì ¿˘¥ V‰fl ±◊‰Î T›_…fi ±Î‰ı I›Îflı ÷ıfiÌ Á_Ï‘ ◊Î› »ı.
ÁΩ÷Ì› ±ıÀ·ı ¿ı ±ı¿ … µE«ÎflV◊Îfi‹Î_◊Ì ⁄˘·Î÷Î ‰HÎ˘˝. Ï‰Ω÷Ì›
±ıÀ·ı …\ÿÎ_…\ÿÎ_ µE«ÎflV◊Îfi‹Î_◊Ì ⁄˘·Î÷Î ‰HÎ˘˝.
V‰flÁ_Ï‘
ÁΩ÷Ì› —
ËˇV‰ ¿ı ÿÌCÎ˝ ±, ≥, µ, ∑ ’»Ì ÷ıfi˘ ÷ı ËˇV‰ ¿ı ÿÌCÎ˝ V‰fl ±Î‰ı ÷˘
⁄_fiıfiı ⁄ÿ·ı ÷ıfi˘ ÿÌCÎ˝ V‰fl ◊Î›.
± Ü ± = ±Î V◊‚ Ü ±_÷fl = V◊‚Î_÷fl
±Ü ±Î = ±Î …‚ Ü ±ÎÂ› = …‚ÎÂ›
±Î Ü ± = ±Î Ï‰zÎ Ü ±P›ÎÁ = „‰zÎP›ÎÁ
±Î Ü ±Î = ±Î Ï‰zÎ Ü ±Î·› = „‰zÎ·›
≥Ü≥=¥ flÏ‰ Ü ¥Lƒ = fl‰ÌLƒ
≥Ü¥=¥ ¿Ï‰ Ü ¥rfl = ¿‰Ìrfl
¥Ü≥=¥ ›˘√Ì Ü ¥Lƒ = ›˘√ÌLƒ
61
62 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¥Ü¥=¥ fiÎflÌ Ü ¥rfl = fiÎflÌrfl

µ Ü µ = ∂ ¤Îfi Ü µÿ› = ¤ÎfiÒÿ›
µ Ü ∂ = ∂ ÏÁ_‘ Ü ∂Ï‹˝ = ÏÁ_‘ÒÏ‹˝
∂ Ü µ = ∂ ‰‘ Ü µS·ÎÁ = ‰‘ÒS·ÎÁ
∂ Ü ∂ = ∂ ‰‘Ò Ü ∂Ï‹˝ = ‰‘ÒÏ‹˝
Ï‰Ω÷Ì› —
± ¿ı ±Î ’»Ì ËˇV‰ ¿ı ÿÌCÎ˝ ≥, µ, ∑ ±Î‰ı ÷˘ ÁÎ‹ÁÎ‹ı ±Î‰ı·Î V‰fl˘
‹‚Ì …≥ ’»ÌfiÎ V‰flfiÎ √HÎ V‰w’ı ‹¿Î› »ı.
± Ü ≥ = ±ı ÿı‰ Ü ≥Lƒ = ÿı‰ıLƒ
± Ü ¥ = ±ı ’fl‹ Ü ¥rfl = ’fl‹ırfl
±Î Ü ≥ = ±ı ‹ËÎ Ü ≥E»Î = ‹ËıE»Î
±Î Ü ¥ = ±ı µ‹Î Ü ¥Â = µ‹ıÂ
± Ü µ = ±˘ «_ƒ Ü µÿ› = «_ƒ˘ÿ›
± Ü ∂ = ±˘ fi‰ Ü ∂œÎ = fi‰˘œÎ
±Î Ü µ = ±˘ ‹ËÎ Ü µÿ› = ‹Ë˘ÿ›
±Î Ü ∂ = ±˘ ‹ËÎ Ü ∂Ï‹˝ = ‹Ë˘Ï‹˝
± Ü ∑ = ±fl˚ flÎ… Ü ∑ÏÊ = flÎ…ÏÊ˝
±Î Ü ∑ = ±fl˚ ‹ËÎ Ü ∑ÏÊ = ‹ËÏÊ˝
““±”” ¿ı ““±Î”” ’»Ì ““±ı”” ¿ı ““±ˆ”” ±Î‰ı ÷˘ ⁄_fiı ‹‚Ìfiı ““±ˆ””
◊Î› »ı.
Á_ Ï ‘ 63
± Ü ±ı = ±ˆ Ï‰r Ü ±ı¿÷Î = Ï‰rˆ@÷Î

±Î Ü ±ı = ±ˆ ÁÿÎ Ü ±ı‰ = Áÿˆ‰
±Î Ü ±ˆ = ±ˆ ’fl‹ Ü ±ˆr›˝ = ’fl‹ˆr›˝
±Î Ü ±ˆ = ±ˆ ‹ËÎ Ü ±ˆr›˝ = ‹Ëˆr›˝
““±”” ¿ı ““±Î”” ’»Ì ““±˘”” ¿ı ““±˙”” ±Î‰ı ÷˘ ⁄_fiı ‹‚Ìfiı ““±˙””
◊Î› »ı.
± Ü ±˘ = ±˙ µWHÎÎ Ü ±˘ÿfi = µWHÎ˘ÿfi
± Ü ±˙ = ±˙ ‰fi Ü ±˙ÊÏ‘ = ‰fi˙ÊÏ‘
±Î Ü ±˘ = ±˙ √_√Î Ü ±˘CÎ = √_√˘CÎ
±Î Ü ±˙ = ±˙ ‹ËÎ Ü ±˙ÊÏ‘ = ‹Ë˙ÊÏ‘
““∑”” ’»Ì Ï‰Ω÷Ì› V‰fl ±Î‰ı ÷˘ ““∑”” fi˘ ““fl˚”” ◊Î› »ı.
Ï’I≤ Ü ±ÎiÎÎ = Ï’hÎÎiÎÎ
““≥”” ¿ı ““¥”” ’»Ì ±, ±Î, µ, ∂, ∑ ±Î‰ı ÷˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı ŒıflŒÎfl
◊Î› »ı.
≥ Ü ± = ›˚ Ü ± ≠Ï÷ Ü ±ZÎ = ≠I›ZÎ
≥ Ü ±ı = ›˚ Ü ±ı ≠Ï÷ Ü ±ı¿ = ≠I›ı¿
≥ Ü ±Î = ›˚ Ü ±Î ≥Ï÷ Ü ±ÎÏÿ = ≥I›ÎÏÿ
≥ Ü µ = ›˚ Ü µ Ï‰ Ü µI’Lfi = T›I’Lfi
µ ¿ı ∂ ’»Ì Ï‰Ω÷Ì› V‰fl ±Î‰ı ÷˘ ‰˚ ◊Î› »ı.
64 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
µ Ü ± = ‰˚ Ü ± Á Ü ±E» = V‰E»
µ Ü ±Î = ‰˚ Ü ±Î √fl Ü ±ÎiÎÎ = √‰Î˝iÎÎ
T›_ … fiÁ_ Ï ‘
⁄ı T›_…fi˘ ¿ı T›_…fi ±fiı V‰flfi_ ΩıÕÎHÎ ◊Î› ÷ıfiı T›_…fiÁ_Ï‘ ¿Ëı »ı.
(1) ’ÿfiı »ııÕı ‹˚ ’»Ì ¿˘¥ ‰√a› T›_…fi ±Î‰ı ÷˘ ‹˚ fi˘ ±fiV‰Îfl ◊Î› »ı.
Á‹˚ Ü ¿S’ = Á_¿S’
Ï¿‹˚ Ü Ï«÷ = Ï¿_Ï«÷˚
(2) ’ÿfiı »ıÕ ‹˚ ’»Ì ±‰√a› T›_…fi ±Î‰ı ÷˘ (›˚, fl˚, ·˚, ‰˚, Â˚,
Ê˚, Á˚, Ë˚)fi˘ ±fiV‰Îfl ◊Î› »ı.
Á‹˚ Ü ‰ıÿfi = Á_‰ıÿfi
Á‹˚ Ü ›˘√ = Á_›˘√
(3) ’ÿfiı »ıÕı ‹˚ ’»Ì V‰fl ±Î‰ı ÷˘ ÷ı V‰fl ‹˚fiÌ ÁÎ◊ı ¤‚Ì Ω› »ı.
Á‹˚ Ü ¥ZÎÎ = Á‹ÌZÎÎ
Á‹˚ Ü ∑© = ÁQ≤©
(4) ±fifiÎÏÁ¿ ÏÁ‰Î› ¿˘¥ ‰√a› T›_…fi ’»Ì Q≤ÿ (CÎ˘Ê) T›_…fi ¿ı V‰fl
±Î‰ı ÷˘ ±Î√·Î T›_…fifiÌ …B›Î±ı ÷ıfiÎ … ‰√˝fi˘ hÎÌΩı T›_…fi
±Î‰ı »ı.
Á÷˚ Ü ⁄Ï© = Áÿ˚ Ü ⁄Ï© = Áÿ⁄Ï©
ÊÀ˚ Ü ±Îfifi = ÊÕÎfifi
Ï«÷˚ Ü ±Îfi_ÿ = Ï«ÿÎfi_ÿ
Á_ Ï ‘ 65
(5) w’Î_÷Ïfl÷ ◊÷Î T›_…fi˘
Á˚, ÷˚ = Ê˚, À˚ Á˚ fi˘ Ê. ÷˚ fi˘ À˚
Á˚, ÷˚ = Â˚, «˚ Á˚ fi˘ Â, ÷˚ fi˘ «˚
Á÷˚ Ü «ÏflhÎ = ÁE«ÏflhÎ
µ÷˚ Ü «Îfl = µE«Îfl
ÏfiÂ˚ Ü Ï«_÷ = Ïfi„ç_÷
ÏfiÂ˚˚ Ü «· = Ïfiç·
(6) ÷˚, ◊˚, ÿ˚, ‘˚ ’»Ì Ωı ““Â˚”” ±Î‰ı ÷˘, ÷˚, ◊, ÿ˚, ‘˚ fi˘ ““«”” ◊Î›
»ı ±fiı ““Â˚”” fi˘ ““»˚”” ◊Î› »ı.
µÿ˚ Ü rÎÁ = µE»˚‰ÎÁ
±‘˚ Ü Âıfl = ±E»ıfl
µÿ˚ Ü ÂÚ_¬· = µE»Ú_¬·
¿˚ ¬˚, √˚, CÎ˚, «˚, »˚, {˚, À˚, Ã˚, Õ, œ˚, ÷˚, ◊˚, ÿ˚, ‘˚, fi˚, ’˚, Œ, ⁄˚ ,
¤˚ T›_…fi ’»Ì ±fifiÎÏÁ¿ ±Î‰ı ÷˘ ÷ıfiÎ ‰√˝fi˘ı ±fifiÎÏÁ¿ ‹¿Î› »ı.
Ï«÷˚ Ü ‹› = Ï«L‹›
(7) ÷˚ ‰√˝fiÎ T›_…fi ’»Ì ·˚ ±Î‰ı ÷˘ ÷˚ ‰√˝fiÎ T›_…fifiı ⁄ÿ·ı ·˚ ◊Î›
»ı.
÷÷˚ Ü ·Ìfi = ÷S·Ìfi
µ÷˚ Ü ·ÎÁ = µS·ÎÁ
µÿ˚ Ü ·ı¬ = µS·ı¬
(8) ““Ë˚”” fiÌ ’Ëı·Î_ ±fifiÎÏÁ¿ ÏÁ‰Î› √‹ı ÷ı T›_…fi ±Î‰ı ÷˘ ““Ë˚”” fi˘
±Î√·Î T›_…fifiÎ ‰√˝fi˘ «˘◊˘ T›_…fi ◊Î›. F›Îflı ±Î√·Î T›_…fi
’˘÷ÎfiÎ ‰√˝fi˘ hÎÌΩı T›_…fi ⁄fiı »ı.
66 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
µ÷˚ Ü ËÎfl = µÿ˚ Ü ‘Îfl = µ©Îfl
’ÿ˚ Ü ËÏ÷ = ’ÿ Ü ‘Ï÷ = ’©Ï÷
(9) Á˚ fiÌ ’Ëı·Î_ ± ¿ı ±Î ÏÁ‰Î›fi˘ ¿˘¥ ’HÎ V‰fl ±Î‰ı ÷˘ “““Á˚”” fi˘
““Ê˚”” ◊Î› »ı.
Ï‰ Ü Á‹ = Ï‰Ê‹
Á Ü ÁM÷ = ÁÊM÷
±Ï¤ Ü Áı¿ = ±Ï¤Êı¿
(10) ∑, fl˚ ¿ı Ê˚ ’»Ì fi˚˚ ±Î‰ı ÷˘ fi˚ fi˘ HÎ˚ ◊Î› »ı.
Ïfifl˚˚ Ü fi› = ÏfiHÎ˝›
¿ÚÊ˚ Ü fiÎ = ¿ÚWHÎÎ
∑ Ü fi = ∑HÎ
Ï‰Á√˝ Á _ Ï ‘
(1) Ï‰Á√˝ ’Ëı·Î_ ““±”” ±fiı Ï‰Á√˝fiÌ ’»Ì CÎ˘Ê T›_…fi ±Î‰ı ÷˘
Ï‰Á√˝fi˘ ““µ”” ◊Î› »ı. ’»Ì ±Î√·Î V‰fl‹Î_ µ ‹‚÷Î_ ⁄_fiıfi˘ ““±˘””
◊Î› »ı.
‹fi— Ü fl◊ = ‹fi˘fl◊ ÏÂfl— Ü ‹ÏHÎ = ÏÂfl˘‹ÏHÎ
‹fi— Ü Ëfl = ‹fi˘Ëfl ±‘— Ü √Ï÷ = ±‘˘√Ï÷
÷ı…Á˚ Ü ‰‘ = ÷ıΩı‰‘ »_ÿ— Ü ⁄© = »_ÿ˘⁄©
‹fiÁ˚ Ü ¤Î‰ = ‹fi˘¤Î‰ ÷’— Ü ‘fi = ÷’˘‘fi
(2) Ï‰Á√˝fiÌ ’Ò‰˝ ≥, ¥, µ, ∂ Ë˘› ±fiı Ï‰Á√˝ ’»Ì V‰fl ¿ı Q≤ÿ T›_…fi
±Î‰ı ÷˘ Ï‰Á√˝fi˘ ““fl˚”” ◊Î› »ı.
Á_ Ï ‘ 67
Ïfi— Ü √‹fi = Ïfi√˝‹fi

Ïfi— Ü ±◊˝¿ = Ïfifl◊˝¿
Ïfi— Ü µ’›˘√Ì = Ïfifl’›˘√Ì
ÿ— Ü √Ï÷ = ÿ√˝Ï÷
(3) Ï‰Á√˝fi˘ ““fl˚”” ◊›Î ’»Ì ⁄ÌΩı “fl˚” ±Î‰ı ÷˘ ’Ëı·˘ ““fl˚”” ∂ÕÌ Ω›
»ı ±fiı ÷ıfiÎ ’Ëı·Î_ ËˇV‰ Ë˘› ÷˘ ÷ı ÿÌCÎ˝ ⁄fiı »ı.
Ïfi— Ü fl‰ = Ïfifl˚ Ü fl‰ = fiÌfl‰
Ïfi— Ü fl˘√Ì = Ïfifl˚ Ü fl˘√Ì = fiÌfl˘√Ì
Ïfi— Ü fl… = Ïfifl˚ Ü fl… = fiÌfl…
Ïfi— Ü flÁ = Ïfifl˚ Ü flÁ = fiÌflÁ
(4) Ï‰Á√˝fiÌ ’»Ì IÎ˚ ¿ı JÎ˚ ±Î‰ı ÷˘ Ï‰Á˝√fi˘ ““VÎ˚”” ◊Î› »ı.
Ïfi— Ü ÷ı… = ÏfiÁ˚ Ü ÷ı… = ÏfiV÷ı…
Ïfi— Ü ÷· = ÏfiÁ˚ Ü ÷· = ÏfiV÷·
(5) Ï‰Á˝√ ’»Ì ““«”” ¿ı “»˚” ±Î‰ı ÷˘ Ï‰Á√˝fi˘ ““Â˚”” ◊Î› »ı.
Ïfi— Ü «· = ÏfiÂ˚ Ü «· = Ïfiç·
Ïfi— Ü Ï«_÷ = ÏfiÂ˚ Ü Ï«_÷ = ÏfiÏç_÷
(6) Ï‰Á√˝fiÌ ’Ëı·Î_ ≥ ¿ı µ Ë˘› ±fiı Ï‰Á√˝ ’»Ì ¿˚, ¬, ’˚ ¿ı Œ˚ ±Î‰ı
÷˘ Ï‰Á√˝fi˘ ““Ê˚”” ◊Î› »ı.
ÏfiÁ˚ Ü ¿Î‹ = ÏfiÊ˚ Ü ¿Î‹ = ÏfiW¿Î‹
ÏfiÁ˚ Ü ’ZÎ = ÏfiÊ˚ Ü ’ZÎ = ÏfiW’ZÎ
68 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(7) Ï‰Á√˝fiÌ ’»Ì Â, Ê˚ ¿ı Á˚ ±Î‰ı ÷˘ Ï‰Á√˝ ¿Î›‹ flËı »ı.

Ïfi— Ü rÎÁ = Ïfi—rÎÁ
Ïfi— Ü V‰Î◊˝ = Ïfi—V‰Î◊˝
Ïfi— Ü Â_¿ = Ïfi—Â_¿
(8) ““Á˚”” ¿ı ““fl˚”” ’Ëı·Î_ ± ±Î‰ı ±fiı ’»Ì ¿Ã˘fl T›_…fi ±Î‰ı ÷˘ ““Á˚””
¿ı ““fl˚”” fi˘ Ï‰Á√˝ ◊Î› »ı.
±_÷fl˚ Ü ¿flHÎ = ±_÷—¿flHÎ
≠Î÷fl˚ Ü ¿ÎÔ‚ = ≠Î÷—¿Î‚
±‘Á˚ Ü ’Î÷ = ±‘—’Î÷
’ÿfiÎ ±_÷ı ““fl”” ’»Ì Q≤ÿ T›_…fi ¿ı V‰fl ±Î‰ı ÷˘ ““fl˚””¿Î›‹ flËı
»ı.
’fifl˚ Ü …L‹ = ’fi…˝L‹
±_÷fl˚ Ü √÷ = ±_÷√˝÷
±_÷fl˚ Ü ›Î‹Ì = ±_÷›Î˝‹Ì
à
¬_Õ 3
ÂOÿÏ‰«Îfl
≠¿flHÎ 1 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ’Ïfl≠ıZ›‹Î_ ÂOÿfl«fiÎ

≠¿flHÎ 2 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚
≠¿flHÎ 3 — ¿Ú÷˚ ±fiı ÷Ï©÷ ≠I››
≠¿flHÎ 4 — Á‹ÎfiÎ◊a ÂOÿ˘
≠¿flHÎ 5 — ±fiı¿Î◊a ÂOÿ˘
≠¿flHÎ 6 — Ï‰fl©Î◊a ÂOÿ˘
≠¿flHÎ 7 — µE«ÎflÁÎQ›-±◊˝¤ıÿ
≠¿flHÎ 8 — ÂOÿÁ‹ÒË ‹ÎÀı ±ı¿ ÂOÿ
≠¿flHÎ 9 — wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘
≠¿flHÎ 10 — ΩıÕHÎÌfiÎ Ïfi›‹˘
≠¿flHÎ 11 — Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘
≠¿flHÎ 12 — ¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘
69
70
≠¿flHÎ 1 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ’Ïfl≠ıZ›‹Î_ ÂOÿfl«fiÎ
∞‰fifiÌ iÎÎfi«ı÷fiÎ ’Î_« Á_‰ÿı fiÎ ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ »ıı — ÂOÿ, w’, flÁ,
√_‘ ±fiı V’Â˝. ±Î Á_‰ÿı fiÎ‹Î_ ÂOÿ ‹A› »ı. ⁄Î‚¿fiÎ …L‹fiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊
““ÂOÿ””fi˘ …L‹ ◊Î› »ı. …L‹ ·ı÷Î_ … ⁄Î‚¿ flÕ‰Î ‹Î_Õı »ı. ÂOÿ ±fiı flÁ
⁄_fiı ∞¤‹Î_ Ïfi‰ÎÁ ¿flı »ı. ÁÚÏpfi˘ ±Îfl_¤ ÂOÿ÷k‰◊Ì ◊›˘ »ı. ‹ËÎ¤Îfl÷‹Î_
’HÎ ’fl‹ırflfi˘ ““‰Î√ÎI‹Î”” ÷flÌ¿ı µS·ı¬ ¿flÎ›˘ »ı.
Á_ÁÎflfiÌ CÎÀfiÎ±˘ ÿı¬Ì÷Ì flÌ÷ı ·M÷ ◊Î› »ı; ’fl_÷ ÂOÿ w’‹Î_ ±‹fl
⁄fiÌ Ω› »ı. ±Î◊Ì … ““ÂOÿ””fiı ±ZÎfl⁄˛õ ¿èÎ˘ »ı. ¿Ï‰ ÿ_ÕÌ±ı ÷˘ ¿èÎ_ »ı
¿ı ÂOÿ F›˘Ï÷fi˘ ≠¿ÎÂ fi Ë˘÷ ÷˘ ±Î Ï‰r ±_‘¿Îfl’ÒHÎ˝ Ë˘÷.
ÂOÿfi˘ Ï‰«Îfl ¿fl÷Î_ … ±◊˝ ±fiı ¤Î‰fi˘ Ï‰«Îfl ¿fl‰˘ … flèÎ˘. ¿ı‹¿ı
±◊˝fiÎ ±Î‘Îflı ±Î’HÎı ÂOÿ Á‘Ì ’Ë˘Ó«Ì±ı »Ì±ı ±fiı ÂOÿfiÎ Ï«_÷fi◊Ì ±Î’HÎı
±◊˝fiÌ ≠Î„M÷ ¿flÌ±ı »Ì±ı. Á_’HÒ Î˝ ÁÎÏËI› ±fiı Á_√Ì÷ÂÎVhÎ ““ÂOÿ””fi˘ …
Ï‰V÷Îfl »ı. “¿<‹ÎflÁ_¤‰”‹Î_ ’Î‰˝÷Ì ±fiı ÏÂ‰fiÎ Á_⁄‘_ fiı ¿ÎÏ·ÿÎÁı ‰ÎHÎÌ ±fiı
±◊˝fiÎ Á_⁄_ ‘_ ÁÎ◊ı Áfl¬ÎT›˘ »ı. ±Î‹, ÂOÿ ±fiı ±◊˝fi˘ ÂÎr÷ Á_⁄‘_ ÁÒÏ«÷
◊Î› »ı. ±◊˝ Ë_‹Â ı Î_ »Î›ÎfiÌ …ı‹ ÂOÿfiÌ ÁÎ◊ı flËı »ı. ±Î◊Ì … ±◊˝›@ ÷
±ZÎfl ¿ı ±ZÎfl˘fiÎ Á‹E«›fiı ÂOÿ ¿ËÌ Â¿Î›.
ÂOÿ ±ıÀ·ı Â_ ±ı Ï‰«Îfl÷ÎfiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ÂOÿ ¿¥ flÌ÷ı fiÌ’F›˘ ÷ı
ΩHÎ‰_ ’HÎ ±ıÀ·_ … flÁ≠ÿ »ı. ‹fiW› ±ÎÏÿ‹ ±‰V◊Î‹Î_ ≥ÂÎflÎ ±fiı
±‰Î…◊Ì ‰Î÷˘ ¿fl÷˘ Ë÷˘. ø‹Â— Ï«hÎÏ·Ï’ ±fiı I›Îfl ’»Ì T›‰„V◊÷
‹Ò‚ÎZÎfl˘ ’fl ’Ë˘ÓE›˘ ±fiı ÷ıHÎı ±ZÎfl˘ Ï·Ï’⁄© ¿›Î˝. ‹fiW›fiı ±fiı¿ ±fi¤‰˘
◊›Î ±fiı ÷ÿ˚fiÁ  Îfl ±ıHÎı ÁÎ‘fi˘ ∂¤Î_ ¿›Î*. ¿<ÿfl÷ ±fiı ±L› ‹fiW›˘ ÁÎ◊ı
’Ïfl«› ¿ı‚‰‰Î ±fiı ±ı T›@÷ ¿fl‰Î ±ıHÎı fi‰Îfi‰Î ÂOÿ˘ CÎÕ‰Î ‹Î_Õ›˚ Î.
‹ÎHÎÁfi_ Ï«_÷fi ‰‘÷Î_ Ï‰«Îfl-Ï‰Ïfi‹› …wflÌ ⁄L›˘ ±fiı ¤ÎÊÎ ¬ıÕÎ÷Ì √¥,
Á_V¿ÚÏ÷ Ï‰¿Á÷Ì √¥.
¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ’fl◊Ì ±ıfiÌ Á_V¿ÎÏfl÷Îfi_ ‹Î’ ¿ÎœÌ Â¿Î›. …_√·‹Î_
‰Á÷Î ‰fi‰ÎÁÌfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‹Î_Õ ËΩfl ÂOÿ˘ Ë˘›, ¿ı‹ ¿ı ±ıfiÌ …wÏfl›Î÷˘ ±˘»Ì
Ë˘› ±fiı ±ıfiÎ iÎÎfifi_ Œ·¿ ÁÌÏ‹÷ Ë˘›. ÂËıfl ¿ı fi√fl‹Î_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ Ï‰ÂıÊ
71
72 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‹˘À<_ Ë˘‰Îfi,_ ¿ı‹¿ı I›Î_ ‹fiW›ı ±fiı¿ ZÎıhÎı Ï‰¿ÎÁ ÁÎK›˘ »ı. Ï‰Ï‰ÿ ±Ï¤T›„@÷
‹ÎÀı Ï‰Ï‰‘ ÂOÿ˘fiÌ …wfl ’Õı …. ¿˘¥ flÎpˇ ’˘÷ÎfiÌ Á_V¿ÚÏ÷fi˘ µÿ˚CÎ˘Ê ¿fl‰Î
‹Î√ı ÷˘ ÷ı ÂOÿ˘ ¶ÎflÎ … ¿flÌ Â¿ı. flÎpˇfiÌ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘ µÏ«÷ flËıÂ ı ı ÷˘ flÎpˇfiÌ
Á_V¿ÚÏ÷ ∞Ï‰÷ flËıÂ.ı ““ÂOÿ”” ¤ÎÊÎfiÌ fiı ““¤ÎÊÎ”” flÎpˇfiÌ ≠ÎHÎ-∂Ω˝ »ı.
±Î…ı ·˘¿-T›‰ËÎfl‹Î_ ±Î’HÎı …ı ÂOÿ˘ ‰Î’flÌ±ı »Ì±ı ÷ı ±ıÀ·Î ≠«Ï·÷
»ı ¿ı ±Î’HÎÎ K›Îfi‹Î_ ’HÎ ±Î‰÷_ fi◊Ì ¿ı ±ı‹Î_fi˘ ±ı¿± ı ¿ı ÂOÿ ¿˘¥±ı ¿˘¥
‰¬÷ı CÎÕ˚›˘ Ë÷˘. ¿Î¿ÎÁÎËı⁄ ¿Î·ı·¿flı ÂOÿ Ï‰Âı ·A›_ »ı — ““ÂOÿfi_ …fi¿I‰
Â˘‘‰ÎfiÌ ÂÌ …wfl ? ‹ÎHÎÁ ÿ—¬Ì ◊Î› ±ıÀ·ı flÕÌ ’Õı, ¬Â ◊Î› ±ıÀ·ı ËÁ‰Î
‹Î_Õı ±ı …ı‹ V‰Î¤ÎÏ‰¿ ≠Ïø›Î »ı, ÷ı‹… ¤ÌÕ ’ıÿÎ ◊Î› ±ıÀ·ı ‹ÎHÎÁfiÎ
‹¬‹Î_◊Ì fi‰Îfi‰Î ÂOÿ˘ fiÌ¿‚Ì ’Õı »ı. ‹ÎHÎÁfiı fi‰Îfi‰Î ÂOÿ˘ ÷ˆ›Îfl
¿fl‰ÎfiÌ Ë˘ÓÂ ’HÎ Ë˘› »ı.””
¤˙Ï÷¿ Ï‰iÎÎfi ¤˙Ï÷¿ ’ÿÎ◊˝fiÎ …L‹fi_ ÏfiÏç÷ ¿ÎflHÎ ⁄÷Î‰Ì Â¿ı »ı.
’fl_÷ ÂOÿ-Ï‰iÎÎfi ÂOÿfiÎ …L‹fi_ Ïfi„ç÷¿ÎflHÎ ⁄÷Î‰Ì Â¿÷_ fi◊Ì. ¤˙Ï÷¿
Ï‰iÎÎfi ¿ËıÂı ¿ı ËÎ≥Õˇ˘…fi ±fiı ±˘„@Á…fi ¤ı√Î_ ◊¥fiı ’ÎHÎÌ ⁄fiı »ı. ÂOÿ-
Ï‰iÎÎfi ¿Ëı »ı ¿ı fiÎflÌΩÏ÷‹Î_ ¤Î‰‰Î«¿ fiÎ‹fiı ±_÷ı ““≥”” ËˇV‰ ±Î‰ı »ı.
ÿÎ.÷. ±fi‹Ï÷, ±fi¤ÏÒ ÷, ’fl_÷ ““‹_…flÌ”” ¿ı ““±ı¿‹÷Ì””‹Î_ ÿÌCÎ˝ »ı. ±Î‹,
ÂOÿfiÌ «Î· ¿ı √Ï÷fi˘ ¿˘¥ ‰fl÷Îfl˘ ¿ÎœÌ Â¿Î÷˘ fi◊Ì.
±Î ÂOÿ˘ ‹ÎK›‹fiÌ √fl… ÁÎflı »ı. Ï‰«Îfl˘fiÌ ±Î’-·ı ◊Î› »ı. ¿ı‹¿ı
T›„@÷ ±Ï¤T›„@÷ {_¬÷Ì Ë˘› »ı. ’˘÷ı …ı ‹Îfi÷˘ Ë˘›, Ï‰«Îfl÷˘ Ë˘›,
±fi¤‰÷˘ Ë˘› ÷ıfiı ÷ı ±Ï¤T›@÷ ¿fl‰Î ‹Î√ı »ı ±fiı ÂOÿ˘ ÷ı ±Ï¤T›„@÷‹Î_
ÁËÎ›w’ ◊Î› »ı. ±Î‹ ÷˘ L≤I›fiÌ ‹ƒÎ, Ï«hÎ¿ÎflfiÎ_ Ï«hÎ˘ ±Ï¤T›„@÷fiÎ_
‹ÎK›‹˘ »ı; ’fl_÷ ÂOÿfi_ ‹ÎK›‹ ‰‘ Â„@÷ÂÎ‚Ì »ı. ‹ƒHÎ¿·Îfiı ·Ì‘ı ÂOÿfiÎ
‹ÎK›‹ ¶ÎflÎ ±Î’HÎÎ Ï‰«Îfl˘ Ï‰r¤fl‹Î_ ≠Áflı »ı. ±Î…fiÎ ±Î Ï‰iÎÎfi›√‹Î_
ÿflfl˘… fi‰Ìfi‰Ì Â˘‘˘ ◊÷Ì flËı »ı ±fiı ±Î‰Î_ ZÎıhÎ˘‹Î_ ±Î_÷flflÎpˇÌ› ≠«Ï·÷
ÂOÿ˘ V‰Ì¿Îfl‰Î ’Õı »ı, ¿ı‹¿ı I›Î_ Á‹Îfi ÂOÿ˘fi_ ‹ÎK›‹ µ’›˘√Ì fiÌ‰Õı »ı.
ÂOÿ ›˘Ω›, ƒœ ⁄fiı, Á‹Î… ÷ıfiı V‰Ì¿Îflı I›Îflı … ÷ı ¿Î›‹Ì ⁄fiÌ ÂOÿ¿˘Â‹Î_
V◊Îfi ’Î‹ı »ı.
≠¿flHÎ 2 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ-¤_Õ˘‚
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ‰Î÷ ¿flÌ±ı ÷˘ ±L› ¤Îfl÷Ì› ¤ÎÊÎ±˘fiÌ …ı‹

√…flÎ÷Ì Á_V¿Ú÷ ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ∂÷flÌ ±Î‰Ì »ı. Á_V¿Ú÷, ≠Î¿Ú÷, ±’¤˛_Â, …^fiÌ
√…flÎ÷Ì ±fiı √…flÎ÷Ì ±ı ±Î…fiÌ √…flÎ÷ÌfiÌ Ï‰¿ÎÁ›ÎhÎÎfi˘ ø‹ »ı. ±fiı¿
÷⁄yÎ‹Î_◊Ì ’ÁÎfl ◊÷Î_◊÷Î_ ±Î…fiÌ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ CÎÕÎ¥ »ı. V‰Î¤ÎÏ‰¿
»ı ¿ı ±Î ÷‹Î‹ ÷⁄yÎ±˘fiÌ ±Áfl ÷ıfiÎ ’fl Ë˘›. ‰‚Ì, ÷ı‰Î ÂOÿ˘fi˘
Ï‰ÂıÊ ≠¤Î‰ flèÎ˘ Ë˘› ±ı ’HÎ ±ıÀ·_ … ‰ÎV÷Ï‰¿ »ı. flÎ…¿Ì›, ÁÎ‹ÎÏ…¿
±fiı ‘ÎÏ‹˝¿ ’Ïfl⁄‚˘±ı ÂOÿ-CÎÕ÷fl‹Î_ ’˘÷Îfi˘ ¤Î√ ¤…T›˘ »ı. ‹„V·‹
ÂÎÁ¿˘fiÎ Á‹›‹Î_ flÎ…¤ÎÊÎ ŒÎflÁÌ Ë˘¥ ±fl⁄Ì-ŒÎflÁÌ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘
√…flÎ÷Ì‹Î_ ≠‰ıÂ ’ÎQ›Î. ‹flÎÃÎ ÂÎÁfi‹Î_ ‹flÎÃÌ ÂOÿ˘fiı V◊Îfi ‹Y›_. ÿÌ‰-
ÿ‹HÎ …ı‰Î_ V◊‚˘±ı ÏŒfl_√Ì±˘ ‰V›Î ±fiı ÷ı‹fiÎ ÂOÿ˘ ’HÎ Á‹Î…ı V‰Ì¿Î›Î˝.
I›Îfl⁄Îÿ ±_√˛ıΩıfiÎ ÂÎÁfi¿Î‚‹Î_ ±_√˛ı∞fi_ ≠¤I‰ ‰K›_. √…flÎ÷Ì ≠Ω
‰ı’ÎflÌ ≠Ω Ë˘¥ ‰ı’Îfl ±◊ı˝ ±Î„¡¿Î, ±fl⁄V÷Îfi, ÷¿˝V÷Îfi ‰√ıflı ÿıÂ˘fiÎ
Á_’¿˝‹Î_ ±Î‰Ì ±fiı ÷ıfiÎ ÂOÿ˘ ·¥ ±Î‰Ì. √…flÎ÷‹Î_ ⁄_√Î‚Ì, ‹flÎÃÌ,
÷Ï‹‚ ±ı‹ CÎHÎÎ ·˘¿˘ ±Î‰Ìfiı ‰V›Î. ÷ı◊Ì ÷ı‹fiÌ ¤ÎÊÎfi˘ fl_√ ’HÎ ±Î’HÎÎ
ÂOÿ¤_Õ˘‚‹Î_ µ‹ıflÎ›˘. ¤ÎÊÎ ’Ïfl‰÷˝fiZÎ‹ »ı, ‰Ëı÷Ì ÁflÏ÷Î »ı. …ı {flHÎÎ_
÷ıfiı ‹‚ı »ı ÷ı fiÿÌ‹Î_ Á‹Î¥ Ω› »ı. ±Î‹, √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ±fiı¿ ¤ÎÊÎfiÎ
ÂOÿ˘ V◊Îfi ’ÎQ›Î ±fiı ±ıfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ÁQ≤© ⁄fi÷_ flèÎ_.
ÂOÿ˘fiÎ hÎHÎ ≠¿Îfl »ı — ‹Ò‚w’ı «Î· flËı ÷ı ÷IÁ‹. ‹Ò‚w’‹Î_
’Ïfl‰÷˝fi ’Î‹Ì fi‰Î w’ı ±Î‰ı ÷ı ÷ÿ˚¤‰. …ıfi_ ‹Ò‚ fi …Õ˚›_ Ë˘› ÷ı ºU›.
±Î ⁄‘Ì ¤ÎÊÎ±˘fiı ¿ÎflHÎı √…flÎ÷Ì‹Î_ ÷IÁ‹ ±fiı ÷ÿ˚¤‰w’ı ÂOÿ˘fiÌ
±Î›Î÷ ◊¥. µ’flÎ_÷ V◊ÎÏfi¿ flÌ÷ıı ·˘¿˘‹Î_ ⁄˘·Î÷Î ÂOÿ˘ ’HÎ ““ÿıU›”” ÂOÿ˘
÷flÌ¿ı √…flÎ÷Ì‹Î_ flèÎÎ. ±L› ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘ ›◊Î÷◊w’ı V‰Ì¿ÎflÎ›Î ÷ı ÷IÁ‹
¿Ëı‰Î›Î, ±fiı …ı ÂOÿ˘ ◊˘ÕÎ¿ ŒıflŒÎfl ÁÎ◊ı ±ÎT›Î ÷ı ÷ÿ˚¤‰ ¿Ëı‰Î›Î.
◊˘ÕÎ_¿ µÿÎËflHÎ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î_ »ı —
73
74 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
÷IÁ‹ — ‘‹˝, ‰«fi, ¿Ï‰, T≤ZÎ, ÂOÿ, ¿‚Î, ÁÒhÎ, ’hÎ, ’ıfi, Àı⁄·,
VÀıÂfi
÷ÿ˚ ¤ ‰ — ¤Î¥, √Î_Ã, ¬ı÷fl, Ë‚ÿfl, ÿÎ¿÷fl, ≥…fiıfl, Œfl‹˘, ⁄ÎÀ·Ì
ÿı U › — ∫À, fl˘Õ<_, Õ<_√fl, ‰˘Ó¿‚˘, Ã˘⁄fl_
±Î ÏÁ‰Î› ±L› ¤ÎÊÎ±˘‹Î_◊Ì …ı ÂOÿ˘ V‰Ì¿ÎflÎ›Î ÷ıfiÎ_ ’HÎ
◊˘ÕÎ_¿µÿÎËflHÎ˘ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î_ »ı —
ŒÎflÁÌ — Ï…S·˘, ‹¿t‹˘, ¿Îfl¿<fi, Ï¿S·˘, ÿV÷Î‰ı…, ¬«˝, Áfl⁄Î∞,
ÁflfiÎ‹_
±fl⁄Ì — ÷Î·Ì‹, ÿŒ÷fl, fi¿ÁÎfi, ¿flÎfl, ÷ÎflÌ¬, ÁÎËı⁄, Ë‰Î
’˘À< ˝ √ Ì{ — ’·ÀHÎ, ÷‹Î¿<, ‹ı…, ⁄ÀÎÀÎ, ’Î›flÌ, ’√Îfl
÷ ¿ Ì˝ — ¿Î⁄Ò, ¿Ò_«Ì, ÷˘’, Ω…‹
±_ √ ˛ ı ∞ — ±Î"ÏŒÁ, VÀıÂfi, ⁄ıÓ¿, ±Î"ÏŒÁfl, À>◊-’ıVÀ, Àı¿ÁÌ, Ë˘VÀı·,
Ë˘„V’À·, Q›ÏfiÏÁ’ÎÏ·ÀÌ
‹flÎÃÌ — ‰ÎÀÎCÎÎÀ, ÏfiÿÎfi, ÷Î⁄Õ÷˘⁄, Ïfi‹c¿
¿LfiÕ — ±ı·«Ì, ËÎµ, ¿Î·‰‰_, ¿_ÕÎfl‰_
⁄_ √ Î‚Ì — ‹ËÎÂ›, ÏÂS’, ÿÌÿÌ
gË_ ÿ Ì — ±’fiÎ‰‰_, ÂËÌÿ, ⁄˘Ωı, ⁄ËÎfl, Ωı⁄fi, ⁄kÎÌ, ⁄Õ¤Î√Ì,
⁄ß˘
ÂOÿ˘fiÌ fl«fiÎ ⁄Î⁄÷‹Î_ Ï‰«Îfl÷Ì ‰¬÷ı ±_√˛ı∞fiÎ √…flÎ÷Ì ’›Î˝›˘
Ï‰ÂıÊ K›Îfi ‹Î√Ì ·ı »ı. ±_√˛ıΩı±ı ±Î’HÎÎ ’fl ±œÌ Áˆ¿Î Á‘Ì flÎF› ¿›*.
±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ ⁄˘‘¤ÎÊÎ ⁄fiÌ. ‰ËÌ‰À‹Î_ ÷ı‹ … ±fiı¿ ZÎıhÎ˘‹Î_ ±_√˛ı∞ …
≠¤I‰ flèÎ_. ±Î…ı ’HÎ ±Î’HÎı ±ıfiÎ ≠¤I‰‹Î_◊Ì ‹@÷ ◊›Î fi◊Ì. ±Î{ÎÿÌfiÎ
…\‰Î‚‹Î_ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiı ‹Ëk‰ ±’Î‰Îfiı ¿ÎflHÎı Ï‰Ï‰‘ ZÎıhÎ˘‹Î_ ±_√˛ı∞fiÎ
√…flÎ÷Ì ’›Î˝›˘ CÎÕÎ‰Î ‹Î_ÕuÎ. √Ò…flÎ÷ Ï‰zÎ’ÌÃı √Î_‘Ì∞fiÎ ±Î√˛Ë◊Ì ±Î
√… flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ 75
¿Î‹ µ’ÎÕÌ ·Ì‘_ ±fiı I›Îfl ’»Ì Ï‰Ï‰‘ Ï‰zÎÂÎ¬Î±˘‹Î_ ±Î… flÌ÷ı
√…flÎ÷Ì ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿÁ_√˛Ë˘ ÷ˆ›Îfl ◊›Î. ±Î ÂOÿ˘ ⁄fiÎ‰‰Î‹Î_ @›Îflı
’˙flÎÏHÎ¿ ÁÎÏËI›fi˘ ±Îl› ·Ì‘˘. ÷˘ @›Îflı¿ ±ıfi˘ ›◊Î◊˝ ’›Î˝› ›˘F›˘,
÷˘ @›Îflı¿ ±ı ÂOÿ˘ ±’fiÎ‰Ì ·¥fiı ÷ıfi_ √\…flÎ÷Ì¿flHÎ ¿flÎ›_. ÿÎ.÷.
casting vote ‹ÎÀı ““÷·ÁÌ’hÎ””, Tug of war ‹ÎÀı ““√…√˛ÎË”” ÂOÿ˘
≠›˘Ω›Î. ÷ıfiÌ ’Î»‚ ’˙flÎÏHÎ¿ ¿◊Î±˘±ı ’HÎ ¤Î√ ¤…T›˘, ÷˘ ““flıÏÕ›˘””
‹ÎÀı ““fi¤˘‰ÎHÎÌ”” fiı ““ÀÌ.‰Ì.”” ‹ÎÀı ÿÒflÿÂ˝fi ÂOÿ ›˘…‰Î‹Î_ ±ÎT›Î. ’fl_÷
·˘¿˘±ı ÷ı fi V‰Ì¿Îfl÷Î_ ““flıÏÕ›˘”” ¿ı ÀÌ.‰Ì. ÂOÿ … ≠«Ï·÷ ⁄L›Î. ÏÁfiı‹Î
‹ÎÀı ““«·Ï«hÎ”” ¿ı ““w’‰ÎHÎÌ”” ÂOÿ ≠›˘Ω›Î. ÀıÏ·Œ˘fi ‹ÎÀı ““Áfi⁄˘·””
ÂOÿ ›˘Ω›˘, ’fl_÷ ÷ı ÂOÿ wœ fi ⁄fi÷Î_ ±_√˛ı∞ ÂOÿ … V‰Ì¿Ú÷ flèÎ˘.
@›Îflı¿ √…flÎ÷ÌfiÎ ±Ï÷ ±Î√˛Ëfiı ¿ÎflHÎı ¤ƒ_¤ƒÌ› ÂOÿ˘ ’HÎ ›˘Ω›Î, …ı
ÁÎ‹ÎL› ·˘¿˘ ÷˘ ¿ÿÎ« Á‹∞ ’HÎ fi Â¿ı. ±Î…ı ¿ıÀ·Î¿ ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘
√˛Î‹…fi÷Î‹Î_ ’HÎ ±ıÀ·Î wœ ◊¥ √›Î »ı ¿ı Ë‰ı ÷ıfi˘ ÿıÂÏfi¿Î· ¿fl‰˘ ¬Ò⁄
‹U¿ı· »ı. ÿÎ.÷. Àı¿fi˘·˘∞, ÁÎ≥¿·, ¿Îfl, Ë˘„V’À·, ±˘ÏŒÁ. ±_√˛ı∞
¤ÎÊÎfiı ±L› ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fi˘ »˘» fi◊Ì. ÿÏfi›Î¤flfiÌ ¤ÎÊÎ±˘‹Î_◊Ì ÂOÿ˘
±’fiÎ‰Ì ±_√˛ı∞ ÁQ≤© ⁄fiÌ »ı.
±Î…ı Ï‰iÎÎfiZÎıhÎı ±Îç›˝…fi¿ Â˘‘˘ ◊÷Ì flËı »ı. ±Î…fiÌ Â˘‘ ¿Î·ı
…^fiÌ ⁄fiÌ Ω› ±ıÀ·Ì Ëÿı Ï‰¿ÎÁ ◊÷˘ flèÎ˘ »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı ±Î_÷flflÎpˇÌ› Œ·¿
’fl Ï‰iÎÎfifiÎ V‰Ì¿Ú÷ ÂOÿ˘ √…flÎ÷Ì‹Î_ ’HÎ ±’fiÎ‰Ì ·ı‰Î›Î »ı. ÿÎ.÷.
flÕÎfl, fl˘¿ıÀ, ±ıÀ‹, ≠˘À˘fi, ⁄ıfl˘‹ÌÀfl ‰√ıflı. @›Îflı¿ ÷ıfiÎ ’›Î˝› ’HÎ
≠›˘Ω› »ı. ÿÎ.÷. ““V’ıÁ”” ‹ÎÀı ““±‰¿ÎÂ”” ±fiı ““±ıÀ‹”” ‹ÎÀı ““±b.””
±Î‹ »÷Î_, ““…ı ÿıÂfiÌ …ı‰Ì ≠Î¿ÚÏ÷¿ „V◊Ï÷, …·‰Î› ±fiı Á_V¿ÚÏ÷
Ë˘›, ÷ÿfiÁÎfl ±ı ÿıÂfiÎ Ïfi‰ÎÁÌ±˘fiÎ ¤Î‰-Ï‰«Îfl ⁄fiı.”” ÷ı ¤Î‰˘ ±fiı
Ï‰«Îfl˘fiı ‰ÎHÎÌfi_ w’ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ÂOÿ˘fi˘ …L‹ ◊Î› »ı. ±Î‹ ÿıÂfiÌ
Á_V¿ÚÏ÷, ÁÎ«Î ±◊˝‹Î_ ±ı ÿıÂfiÌ ¤ÎÊÎfiÎ ‹ÎK›‹◊Ì T›@÷ ◊¥ Â¿ı »ı.
76 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤Îfl÷fiÌ Á‰˝lıq ¿Ï‰÷Î ¤Îfl÷fiÌ … ¤ÎÊÎ‹Î_ ·¬Ì Â¿Î›. ¿˘¥’HÎ ¿Ï‰
’˘÷ÎfiÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎ◊Ì ±Ï÷Ïfl@÷ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±˘…Á›@÷ ¿ı Á_√Ì÷’ÒHÎ˝
¿ÎT› fiËŸ fl«Ì Â¿ı.
ÿÎ.÷. ›iÎ, Ë‰fi ‰√ıflı ±Î’HÎÌ Á_V¿ÚÏ÷ ÁÎ◊ı ΩıÕÎ›ı·Î ÂOÿ˘fi_ ±_√˛ı∞
fiËŸ ‹‚Ì Â¿ı. ““flÁ”” ÂOÿ ‹ÎÀı ±_√˛ı∞‹Î_ ¿˘≥ ÂOÿ fi◊Ì. ‘‘pleasure’’
““ÂOÿ”” ““±Îfi_ÿ””fi˘ ’›Î˝› ⁄fiÌ Â¿ıı, ““flÁ””fi˘ fiËŸ.
±Î¬flı ÷˘ ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ÷ı ¤ÎÊÎ ⁄˘·fiÎfl Á‹Î…fiÎ ’flÊÎ◊˝fi_
≠÷Ì¿ »ı. ’˘÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎfi_ V‰I‰ Ω‚‰Ìfiı ±L› ¤ÎÊÎ±˘fiÎ ±ÎÿÎfi-≠ÿÎfi
¶ÎflÎ ÂOÿ-ÁQ≤Ï© ‰‘ÎflÌ Â¿Î›. »ıS·ı ÷˘ fi‹˝¿˘Â‹Î_ 1887‹Î_ fi‹˝ÿı …ı ¿èÎ_,
““√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiÎ_ ¿Î‚¿Î‚fiÎ_ w’Î_÷fl Ωı‰Î◊Ì V’p …HÎÎ› »ı ¿ı,
¤ÎÊÎ µkÎfl˘kÎfl Á‘fl÷Ì ±Î‰Ì »ı. Ë‹HÎÎ_fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘ ±ı‰Î »ı
…ı ’˘÷ÎfiÌ »ıS·Ì fiı µkÎ‹ „V◊Ï÷‹Î_ ±Î‰Ì flèÎÎ »ı ±fiı ¿ıÀ·Î¿ w$Õ˘ Á_V¿Îfl
’Î‹÷Î Ω› »ı. ±Î ÂOÿw’Î_÷fl Â© »ı ¿ı ±Â© ±ı ¿Ëı‰_ ›˘B› fi◊Ì. ¿Î‚
’flI‰ı ±˘»\_‰‘÷_ Á_ÿfl »ı ±ı‹ ΩHÎ‰_ ›◊Î◊˝ »ı.”” ÷ı ±Î…ı ’HÎ ¿ËÌ Â¿Î›.
±‹Ò÷˝ ¤Î‰fiı ‹Ò÷˝w’ ±Î’fiÎfl ÂOÿfiÌ Â„@÷ ‹ÎÀı Ï‰ÂıÊ ÷˘ Â_
¿Ëı‰_ ? ÂOÿ˘ ÷˘ ‹fiW›fi_ Á‰˝lıq ≠ÿÎfi »ı.
≠¿flHÎ 3 — ¿Ú÷ ±fiı ÷Ï©÷ ≠I››
±Î’HÎı Ωı›_ ÷ı‹ Á_V¿Ú÷ ÷ı‹… ±L› ≠ÎÿıÏÂ¿ ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ Á‹Îfi ¤Î‰
¿ı ±◊˝‰Î‚Î ÂOÿ˘fiÌ ÁËÎ›◊Ì ÂOÿ˘ fl«Ì ÂOÿÁ_’ÏkÎ ‰‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì flËÌ
»ı. fi‰Ì ÂOÿfl«fiÎfiÌ ±Î ≠Ïø›Î ±Î…fiÎ ›√‹Î_ ±I›_÷ ‹Ëk‰’ÒHÎ˝ »ı. ±ı‹Î_
’Ò‰˝√˘ ÷◊Î µ’Á√˘˝fi_ ‹Ëk‰’ÒHÎ˝ V◊Îfi »ı.
ÂOÿ-CÎÕ÷fl ‰¬÷ı ±Î√‚ ¿ı ’Î»‚ ≠I›› ·√ÎÕÎ› »ı. ±Î‰ ‰¬÷ı
±Î√‚ ·√ÎÕÎ÷Î ≠I››-’Ò‰˝≠I››- “’Ò‰˝√” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı. ±ı‹Î_ ’HÎ
Á_V¿Ú÷fiÎ …ı ’Ò‰˝-≠I››˘ ·√ÎÕÎ› »ı ÷ı µ’Á√˝ ¿Ëı‰Î› »ı ±fiı ⁄Î¿ÌfiÎ ‹ÎhÎ
’Ò‰˝√ fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î› »ı.
µ’Á√˝ ±◊‰Î ’Ò‰˝√ ·√ÎÕÌfiı ◊÷Î ÂOÿfiÎ ±◊˝‹Î_ … fiËŸ ±ıfiÎ
w’‹Î_ ’HÎ fiÎ‰ÌL› ·Î‰Ì Â¿Ì±ı »Ì±ı.
ÿÎ.÷. µ’ — µ’fi√fl, µ’ÁÏ«‰ ‰√ıflı. ±·⁄kÎ, µ’Á√˝ ¿ı ≠I››fi˘
V‰÷_hÎ ±◊˝ ‹˘Àı¤Î√ı Ë˘÷˘ fi◊Ì. ÷ı ¿˘¥ ‹Ò‚ ÂOÿfiÌ ÁÎ◊ı ΩıÕÎ≥fiı …
±◊˝⁄˘‘ ¿flÎ‰‰Î‹Î_ ÁËÎ›¿ fiÌ‰Õı »ı.
Á_V¿Ú÷ µ’Á√˝ —
fi‰˘ ÂOÿ ⁄fiÎ‰‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì ¿˘≥ ÂOÿfiÌ ’Ò‰ı˝ ‹¿Î÷˘ ≠I››
(ÂOÿÎ_Â ¿ı ‰HÎ˝Á‹ÒË) µ’Á√˝ ¿Ëı‰Î› »ı. …wfl ’Õı ±ı¿◊Ì ‰‘Îflı µ’Á√˝
ΩıÕÌfiı ’HÎ ÂOÿ ⁄fiÎ‰Ì Â¿Î› »ı. Á_V¿Ú÷‹Î_ ±ı‹fiÌ Á_A›Î ÏfiÏç÷ »ı.
±Î ’Ò‰˝ ≠I››˘ ‹Ò‚ Á_V¿Ú÷ ¤ÎÊÎfiÎ »ı ±fiı Á_V¿Ú÷‹Î_ ±ı µ’Á√˝
fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î› »ı ÷ı◊Ì √…flÎ÷Ì‹Î_ ’HÎ ÷ı‹fi_ µ’Á√˝ fiÎ‹ «Î· flèÎ_ »ı.
±Î µ’Á√˘˝ ±fiı¿ ±◊˝‰Î‚Î Ë˘› »ı. ÷ı ‘Î÷fiÌ ±Î√‚ ±Î‰Ì ‘Î÷fi˘
±◊˝ Œıfl‰ı »ı, ‰‘Îflı »ı ±◊‰Î ‘Î÷fiı ±fiÁflı »ı.
√…flÎ÷Ì‹Î_ ≠«Ï·÷ Á_V¿Ú÷ ÂOÿ˘fiÎ µ’Á√˘˝ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı »ı —
≠, ’flÎ, ±’, Á‹˚, ±fi, ±‰, ÏfiÁ-Ïfifl˚, ÿÁ˚-ÿÒfl˚, Ï‰, ±Î, Ïfi, ±Ï‘,
±Ï’, ±Ï÷, Á, µÿ˚, ±Ï¤, ≠Ï÷, ’Ïfl ±fiı µ’
77
78 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
1. ±Ï÷ (±Ï‘¿) — ±Ï÷Â›, ±Ï÷iÎÎfi, ±Ï÷«Îfl
2. ±Ï‘ (µ’fl)— ±Ï‘¿ÎflÌ, ±Ï‘ÁÒ«fiÎ, ±Ï‘Ïfi›‹, ±Ï‘’Ï÷, ±K›ZÎ, ±Ï‘‰ıÂfi
3. ±Ï¤ (fiÌ ÷flŒ...fiÎ Á_⁄_‘‹Î_, fiı Ï‰Âı) — ±Ï¤fi‰, ±Ï¤‹Îfi,
±Ï¤flÏ«, ±Ï¤iÎÎfi, ±Ï¤≠ı÷
4. ±fi (’Î»‚, ‰Îfl_‰Îfl) — ±fiø‹, ±fi‹Îfi, ±fiÁ_‘Îfi, ±fiw’
5. ±’ (ËÌfi, ¬flÎ⁄) — ±’‹Îfi, ±’›Â, ±’Â¿fi, ±’ÂOÿ
6. ±‰ (fiÌ«ı, ËÌfi, ±_ÿfl) — ±‰√HÎ, ±‰÷Îfl, ±‰ÁÎfi, ±‰√‹fi
(fiÌ«ı …‰_-ΩHÎ‰_), ±‰iÎÎ
7. µ÷˚ (µ’fl, ¨«_, lıq) — µI¿_ÃÎ, µz‹, µS·ı¬, µ~›fi
8. µ’ (fiÎfi_, √˙HÎ, fi∞¿) — µ’¿<·’Ï÷, µ’¿Îfl¿, µ’ÎÁfiÎ
9. ÿfl˚-ÿÁ˚ (¬˘À<_, ÿp, ‹U¿ı·) — ÿflÎ«Îfl, ÿ…˝fi, ÿW¿Î‚, ÿ—ÁË , ÿW≠ÎM›
10. Ïfi (fiÌ«ı, ‹Î_) — Ïfi›‹, Ïfifl˘‘, Ïfi‰ıÿfi, Ïfi›˘√, Ïfi›_hÎHÎ
11. ÏfiÁ˚, Ïfifl˚ (⁄ËÎfl, flÏË÷, Ï‰fiÎ) — Ïfi√˝‹fi, Ïfi—ÁflHÎ, Ïfi·˝F…,
Ïfiÿ˝›, Ïfifl_¿<Â
12. ’flÎ (Ï‰’flÌ÷, ÁÎ‹ı) — ’flÎ¤‰, ’flÎ‰÷˝fi, ’flÎl›Ì
13. ’Ïfl («Îflı⁄Î…\, ‰‘) — ’ÏflÏ‹Ï÷, ’Ïfl‰Îfl, ’ÏflHÎÌ÷
14. ≠ (±Ï‘¿, ±Î√Ô‚, ±Î√·˘-’Î»·˘, ‰_Â‰ı·˘) — ≠¿ÎÂ, ≠A›Î÷,
≠‰¿÷Î, ≠¤Î‰, ≠V◊Îfi, ≠‰ıÂ, ≠’˙hÎ
15. ≠Ï÷ (Ï‰fl¶, ÷flŒ, ÿflı¿)— ≠Ï÷Ïø›Î, ≠ÎK›Î’¿, ≠Ï÷flZÎÎ, ≠Ï÷¿Ò‚, ≠Ï÷⁄_‘
16. Ï‰ (Ï‰fl¶ Ï‰ÂıÊ) — Ï‰‰Â, Ï‰ø‹, Ï‰Á_‰Îÿ, Ï‰Á_√Ï÷
17. Á‹˚ (ÁÎfl, ÁÎ◊ı ‹Ô‚Ìfiı) — Á_√Ì÷, Á_«›, Á_‹ı·fi
18. Á (Á_ÿfl) — Á√_‘, ÁflÏ«, ÁÂÌ·
19. ±Î (±‹¿ Ëÿ Á‘Ì) — ±Îfl˘Ë, ±Î¿_Ã, ±ÎÁLfi, ±Î«flHÎ
20. ±Ï’ (µ’fl) ±Ï’‘Îfi
¿ÚIÎ˚ ±fiı ÷Ï¶÷ ≠I›› 79
(¿) ’Ò ‰ ˝ √
ÂOÿfiÌ ’Ò‰ıÛ ·Î√÷Î ≠I›› ’Ò‰˝√ »ı.
± (±¤Î‰, ÏfiÊı‘) — ±ÁI›, ±T›‰ËÎfl, ±flÎ…¿÷Î
±fi˚ (ÏfiÊı‘, ±¤Î‰) — ±fi’ıÏZÎ÷, ±fiÎ«Îfl, ±fi◊˝
¿, ¿< (¬flÎ⁄, ¬˘À<_) — ¿’Ò÷, ¿<ºÏp, ¿<’ÎhÎ $
±·‹˚ (Â˘¤Î) — ±·_¿Îfl
±L÷VÎ˚ (±_ÿfl) — ±_÷ºÏp, ±_÷—¿flHÎ ±_÷—’fl
⁄ÏËÁ˚ (⁄ËÎfl) — ⁄ÏËW¿Îfl
±ÎÏ‰Á˚ (¬S·_) — ±ÎÏ‰W¿Îfl
≠ÎÿÁ˚ (≠√À) — ≠Îÿ¤Î˝‰
Ï÷flÁ˚ (±¤Î‰) — Ï÷flV¿Îfl
l÷˚ (Ï‰rÎÁ’ÒÔ˝¿) — l¶Î
±‹Î (ÁÎ◊ı) — ±‹ÎI›, ±‹Î‰ÎV›Î
¥Ï÷ (±Î ≠‹ÎHÎı) — ¥Ï÷ËÎÁ
Ï«fl‹˚ (·Î_⁄_) — Ï«fl_∞‰Ì
’çÎ÷˚ (’Î»ÔÔ‚◊Ì) — ’çÎ÷Î’
’flÁ˚ (’Ëı·Î_) — ’fl˘√Î‹Ì, ’fl˘ÏË÷
’flÎ (±√Îµ) — ’flÎT≤kÎ
M≤◊¿˚ (±·√) — M≤◊yflHÎ
V‰›‹˚ (Ω÷ı) — V‰›_‰fl
±‘Á˚ (fiÌ«ı) — ±‘—’÷fi
’fifl˚ (ŒflÌ) — ’fiÏ‰˝‰ÎË
80 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î µ’flÎ_÷ ¿ıÀ·Î¿ V‰÷_hÎ ÂOÿ˘ Á‹ÎÁfiÎ ’Ò‰-˝ ’ÿ ÷flÌ¿ı ±Î‰Ì ’Ò‰√˝ fi_
¿Î‹ ¿flı »ı. …ı‹ ¿ı, “Ïÿ‰Î” µ’fl◊Ì “Ïÿ‰Î¿fl”, “ÁÎ›‹˚” µ’fl◊Ì “ÁÎ›_¿Î‚”,
“Â‹˚” µ’fl◊Ì “Â_¿fl”, “fi‹Á˚” µ’fl◊Ì “fi‹V¿Îfl”, “Ï‘¿˚” µ’fl◊Ì “Ï‘yÎfl”
±L› ¤ÎÊÎfiÎ ’Ò‰˝≠I››˘
±fl⁄Ì-ŒÎflÁÌ …ı‰Ì ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ∂÷flÌ ±Î‰ı·Î ’Ò‰˝√˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı »ı —
±· (ÏfiÏç÷) — ±·⁄kÎ, ±·Ï‰ÿÎ
¿‹ (◊˘Õ<_, ËÌb_) — ¿‹Ωıfl, ¿‹⁄A÷
¬Â (ÁÎfl_) — ¬Âfi‹Î, ¬ÂfiÁÌ⁄
√ıfl (±¤Î‰) — √ıfl¿Î›ÿıÁfl, √ıflËÎ…fl
ÿfl (‹Î_) — ÿfl¿Îfl, ÿflÏ‹›Îfi
fiÎ (fiËŸ, ±¤Î‰) — fiÎ¬Â, fiÎ«Ì…, fiÎ‹ÿ˝
⁄fl (µ’fl) — ⁄flÿÎV÷
⁄ÿ (¬˘À<_) — ⁄ÿ÷‹Ì…, ⁄ÿfiÎ‹
⁄Î (ÁÎ◊ı, ◊Ì) — ⁄Î¿Î›ÿÎ, ⁄Î‰…^ÿ, ⁄ÎË˘Â
⁄ı (Ï‰fiÎ, flÏË÷) — ·Î‰ÎÏflÁ, ·Î’÷Î
Áfl (‹A›) — Áfl¿Îfl, Áfl’_«, ÁflfiÎ‹_
Ë‹ (ÁÎ◊ı) — Ë‹ÁÎ◊Ì, Ë‹flÎËÌ, Ë‹ÁŒfl
Ëfl (≠I›ı¿) — Ëfl¿˘¥, Ëflfl˘…
(¬) ≠I››
ÂOÿ˘‹Î_ ’Î»‚ ·Î√ı·Î ≠I››˘ ⁄ı ≠¿ÎflfiÎ »ı —
¿Ú÷˚ ±fiı ÷Ï¶÷ — ‘Î÷fiı (±ıÀ·ı ¿ı Ïø›Î’ÿfiÎ ‹Ò‚ w’fiı) ·Î√÷Î
≠I››˘ ““¿Ú÷˚”” fiÎ‹◊Ì ±fiı Á_iÎÎ, Ï‰ÂıÊHÎ, Á‰˝fiÎ‹fiı ·Î√÷Î ≠I››˘
““÷Ï¶÷”” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î› »ı.
¿ÚIÎ˚ ±fiı ÷Ï¶÷ ≠I›› 81
µÿÎËflHÎ˘ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î_ »ı —
(1) ¿Îfl — ¿÷Î˝fi˘ ⁄˘‘ ◊Î› »ı. Ï«hÎ¿Îfl, ¿◊Î¿Îfl, ¿·Î¿Îfl
(2) ≥‹Î — √Ïfl‹Î ÷Î — µÿÎfl÷Î
± — √˙fl‰ I› — V÷I›
I‰ — ‹Ëk‰ T› — ¿÷˝T›
› — √˛ÎQ›
(3) √HÎ‰Î«¿ ≠I›› —
≥¿, ¥¿, ≥‹, ≥·, ≥, ≥fi, Ïfiq, ‹›, ‹Îfi, fl, ·, ‚, ‰ÎÿÌ, ‰Îfi,
‰Ì, V◊, ¤Ìfl, ≥›, ‰÷ ‰√ıflı √HÎ‰Î«¿ ≠I››˘ »ı.
(4) Á_⁄_‘‰Î«¿ ≠I›› —
≥¿ - ÁÎ‹ÎÏ…¿
(5) Á‹ÿÎ›⁄˘‘¿ ≠I›› —
¿ - ’_«¿, ÁM÷¿
(6) V◊Îfi⁄˘‘¿ ≠I›› —
ÂÎ‚Î - ’ÎÃÂÎ‚Î, ‘‹˝ÂÎ‚Î
(7) Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ ⁄˘‘¿ ≠I›› —
÷ — Á_¤‰÷—, Ï‰ÂıÊ÷—
(8) ±≠I››‰Î«¿ ≠I›› —
’hÎ, ‰_Â…, ±fi›Î›Ì ‰√ıflıfi˘ ⁄˘‘ ◊Î› »ı.
±, ±Î, ≥, ±ı, µ, ±˙
‹Îfi‰, ¿˙fl‰, ‰ˆWHÎ‰, Ωfi¿Ì, flÎ‘ı›, Á˙flÎpˇÌ
(√) ¿Ú÷˚ ≠I›› — Ïø›Î‰Î«¿ ‘Î÷fiÌ ’Î»‚ ·Î√ı »ı.
(1) ±¿ - ±Î¿ - «Î·¿, ≥-¿Î‹Ì
±·- ±ÏÕ›·, µ-µÕÎµ, ¥¿Î-fiÎÏ›¿Î, ±ˆ›Î-«fl‰ˆ›Î
ËÎfl- ’Î·fiËÎfl
82 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(2) ·_ — ¤HÎı·_, ¤Î‰ı·_
HÎÌ — «ÀHÎÌ, ⁄Î_‘HÎÌ
µ — ±˘œb_, ’Î◊flb_
(3) ¿flHÎ‰Î«¿ —
…ıfiÎ◊Ì ¿˘¥ ¿Î‹fiÎ ÁÎ‘fifi˘ ⁄˘‘ ◊Î› »ı.
±˘-{Ò·˘ hÎ-√˘hÎ
µ-{ÎÕ< HÎÌ-«Î‚HÎÌ, ÁÎ‰flHÎÌ
(4) ¤Î‰‰Î«¿ —
Ïø›ÎfiÎ ¤Î‰fi˘ ⁄˘‘ ¿flÎ‰ı »ı.
±-{fi¿ ±Î¥-¿‹Î¥
±¿-⁄ıÃ¿ ±Î’-Ï‰·Î’
±fi-√Î›fi ±Î‰-⁄«Î‰
±fiÎ-÷·fiÎ ±Î‰À-⁄fiÎ‰À
±Î-≠◊Î Ï÷-fiÌÏ÷
(5) Ï‰ÂıÊHÎ‰ÎÿÌ ≠I›› —
±fiÌ›-’Ò…fiÌ› ÷I›-ÁÎ÷I›
±Î‹b_-ÕflÎ‹b_ ‹Îfi-›…‹Îfi
÷-T›@÷ ›-’ÒF›
≥÷-Ï·Ï¬÷ ÁÎfl-Ï‹·fiÁÎfl
(6) Ïø›Î‰Î«¿ ≠I›› —
Ïø›Î ◊‰Îfi˘ ¤Î‰ ≠√À ¿flı »ı.
÷Î_-fl‹÷Î_ fl‹÷Î__ µ-·A›_, ‰Î_E›_.
à
≠¿flHÎ 4 — Á‹ÎfiÎ◊a ÂOÿ˘
±Ï¬· — ±Î¬_, ⁄‘_, Á‚_√, ÁCÎ‚_, Á‹√˛, Á¿·, ÏfiÏ¬·, Á‰˝,

Ïfi—ÂıÊ, ’Òfl_, ±¬_Õ
±ÏBfi — ±fi·, ±Î√, ÿı‰÷Î, ’Î‰¿, Ë÷ÎÂfi, ‰ˆrÎfifl
±«· — ºœ, „V◊fl, ±Ï‰¿ÎflÌ
±«Îfi¿ — ±ı¿Î±ı¿, ±˘Ï«_÷_, ÁŒÎ‚_, ±¿V‹Î÷
±ÿ˚ ¤  ÷ — ±·˙Ï¿¿, ±Îç›˝¿Îfl¿, ±Ω›⁄, fi‰Î¥¤›*
±Ï÷Ï◊ — ±P›Î√÷, ’fl˘HÎ˘, ‹Ëı‹Îfi
±Q≤÷ — ±‹Ì, ’Ì›Ê, Á‘Î
±fiL› — ±fiıfl_, ±Ï¶÷Ì›, ±ÁÎ‘ÎHÎ, ±ΩıÕ, ⁄ıfi‹Òfi, ±¤Ò÷’Ò‰˝
±fiÎÿfl — Ï÷flV¿Îfl, ±‰Ëı·fiÎ, ±‰iÎÎ, ±‰‹ÎfifiÎ, ’Ïfl¤‰,
’flÎ¤‰, ÷E»¿Îfl, Ï‘yÎfl
±fi ’ ‹ — ±fi˘¬_, ±Ï¶÷Ì›, ±’Ò‰˝, ±÷·
±Ïfi· — ’‰fi, ‰Î›, ‹Î÷ÏflrÎ, Á‹Ìfl, Á‹ÌflHÎ, ‹fl÷, ‰Î÷
±fi ¿ > ‚ — ⁄_‘⁄ıÁ÷_, ŒÎ‰÷_, ‹ÎŒ¿, fl«÷_ Á√‰Õ¤›*
±fi˘¬ _ — Ï‰·ZÎHÎ, ±’Ò‰˝
±’‹Îfi — ±fiÎÿfl, ±‰‹ÎfifiÎ, ±‰Ëı·fiÎ, µ’ıZÎÎ, Ï÷flV¿Îfl
±Ï¤‹Îfi — √‰˝, ±Ë_¿Îfl, ±Ë‹˚, ÿ’˝, CÎ‹_Õ
±¤Ò÷’Ò‰˝ — ±fiL›, ±ΩıÕ, ±Ï¶÷Ì›, ⁄ıfi‹Òfi
±fl… — Ï‰fi_÷Ì, Ï‰iÎ„M÷, ±fl∞, Ï‰fi‰HÎÌ, ±fifi›
±‰Î˝ « Ìfi — ±Î‘Ïfi¿
±S’ — ZÎS·¿, ÁËı… , …flÎ¿, fi∞‰_, ◊˘Õ<_
83
84 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±‰ Î…
±‰Î… — ÁÎÿ, Â˘fl, CÎ˘ÓCÎÎÀ, K‰Ïfi, fiÎÿ, V‰fl
±Á fl — flÎZÎÁ, ÿÎ›, ÿÎfi‰, ÏfiÂÎ«fl
±ÎÂÎ — ≥E»Î, ¿Î‹fiÎ, ±Ï¤·ÎÊÎ, ‹fi˘fl◊, VM≤ËÎ, ±’ıZÎÎ
±Î¿ÎÂ — fi¤, ±_⁄fl, √√fi, T›˘‹, ±ÎÁ‹Îfi, ±Î¤, ±_÷ÏflZÎ
±Îfi_ ÿ — ËÊ˝, ±Î‹˘ÿ, µS·ÎÁ, ±ÎË˚·Îÿ, ≠‹˘ÿ, µ‹_√, ¬ÂÌ,
Ëfl¬, Ë˘ÓÂ
±Î¤Ò Ê HÎ — ±Î¤flHÎ, ±·_¿Îfl, CÎflıb_
±Î·ı ¬ fi — ·ı¬fi, Ïfifl’HÎ, Ï«hÎHÎ
±ÎÁ’ÎÁ — «˘ ’ÎÁ, ±Î…\ ⁄Î…\
±Î‚ — ÷Ë˘‹÷, ±ÎZÎı’
±Î_ ¬ — fiıhÎ, fiıHÎ, fi›fi, «ZÎ, ·˘«fi, ±ÏZÎ
≥E»Î — ¿Î‹fiÎ, VM≤ËÎ, ±Î¿Î_ZÎÎ, ±ıÊHÎÎ, ±Ï¤·ÎÊÎ
≥L¿Îfl — fiÎ‹_…^flÌ, ±V‰Ì¿Îfl, ‹fiÎ, ÏfiÊı‘, ≠Ï÷⁄_‘
¥rfl — ≠¤, ’fl‹ÎI‹Î, ’fl‹ırfl, ËÏfl, Ï‰¤
µ’¿Îfl — ±Î¤Îfl, ±ËıÁÎfi, ¿Ú÷iÎ÷Î, µ’¿ÚÏ÷, ’ÎÕ
µfl — xÿ›, Ïÿ·, Ëˆ›_, ±_÷—¿flHÎ
µLfiÏ÷ — Ï‰¿ÎÁ, µI¿Ê˝, ±P›ÿ›, «Õ÷Ì, µI◊Îfi, ≠√Ï÷
µ’‰fi — µzÎfi, ‰ÎÏÀ¿Î, ⁄Î√, ⁄√Ì«˘
∂’… — ±Î‰¿, ‹‚÷fl, fiŒ˘, ’ıÿÎÂ, fiÌ’…, µI’Lfi
±˙Ê‘ — ÿ‰Î, ±˘ÁÕ
¿‹‚ — ’_¿…, fiÌfl…, ±flÏ‰_ÿ, µI’·, flÎ∞‰, ’•, fiÏ·fi
¿Ï…›˘ — {CÎÕ˘, ¿_¿ÎÁ, ÷¿flÎfl, À_À˘
¿Î’Õ — ‰VhÎ, ±_⁄fl, ‰Áfi, ÿ¿Ò·, «Ìfl
Á‹ÎfiÎ◊a ÂOÿ˘ 85
Ï¿flHÎ — fl„U‹, ±_Â, ‹›Ò¬, ‹flÌÏ«, ¿fl
¿Î‚∞ — «Ì‰À, ÷¿ıÿÎflÌ, ÁÎ‰«ı÷Ì, Á_¤Î‚
¿Î‚ _ — ¿ÚWHÎ, ±ÏÁ÷, U›Î‹, U›Î‹·, ÂÎ‹‚_
¿Î‹ÿı ‰ — ‹ÿfi, ‹L‹◊, ¿_ÿ’˝, ±fi_√, flÏ÷’Ï÷
¿Î‹ÿÎfl — ‹…^fl, l‹∞‰Ì, lÏ‹¿
¿ÎT› — ¿Ï‰÷Î, ’ÿ⁄_‘, ’z
¿< ÿ fl÷Ì — ÁË…, V‰Î¤ÎÏ‰¿, ≠Î¿ÚÏ÷¿, fiˆÁÏ√˝¿
¿˘‹‚ — Q≤ÿ, Á¿<‹Îfl, ‹V≤HÎ, ‹·Î›‹, fiÎ…\¿, ¿<‹‚_
¿˙Â· — ÿZÎ÷Î, ’À<÷Î, ≠Î‰ÌH›, «÷flÎ¥, Ïfi’HÎ÷Î
¿‹˝ — ¿fl‹, ¿Î‹, ¿Î›˝
ø˘‘ — ¿˘’, fl˘Ê, √VÁ˘, ±Îø˘Â, ±‹Ê˝
¿˘›· — ¿˘Ï¿·, ¿˘Ï¿·Î, Ï’¿, ‰fiÏ≠›, ’fl¤Ú÷Î
¿Ú ’ Î — ±fi√˛Ë, ±fi¿_’Î, ¿flHÎÎ, ÿ›Î, ‹Ëıfl⁄ÎfiÌ
ZÎHÎ — CÎÕÌ, ’‚
rı ÷ — ÁŒıÿ, ‘˘‚_, ‘‰·, Â¿·
Ï√Ïfl — ’‰˝÷, ’ËÎÕ, ±Ïƒ
√HÎ’Ï÷ — √Ωfifi, Ï‰fiÎ›¿, √˙flÌÁ÷, ±ı¿ÿ_÷, ·_⁄˘ÿfl, √HÎıÂ,
√HÎfiÎ›¿
B≤Ë — ¤‰fi, Áÿfi, Ïfi¿ı÷fi, Á•, ±Î‰ÎÁ
√flÌ⁄ — ÿÌfi, Ïfi‘˝fi, fl_¿, ÿÏflƒ, ¿_√Î·, ±Ï¿_«fi
√ÿ˝ ¤ — √‘ıÕ˘, ¬fl, ‰ˆÂÎ¬fi_ÿfi
CÎfl — B≤Ë, Áÿfi, ¤‰fi, ±Î√Îfl, Ïfi¿ı÷fi, Á•, Ïfi·›,
±Î·›, ‹¿Îfi, flËıÃÎHÎ, Ïfi‰ÎÁ, Ïfi‰ÎÁV◊Îfi, flËıHÎÎ¿
86 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
CÎÌ — C≤÷, ËÏ‰, ÁÏ’˝
CÎ˘Õ˘ — ±r, ‰Î∞, ÷fl_√, Ë›, ÁˆL‘‰
«÷ fl — «Î·Î¿, ÿZÎ, ’À<, ¿<Â‚, Ïfi’HÎ
«Î¿fl — fi˘¿fl, Áı‰¿, ’Ïfl«fl, Ï¿_¿fl
Ï«_ ÷ fi — ‹fifi, ±P›ÎÁ, ±fiÂÌ·fi
«_ ƒ — ≥Lÿ, Á‘Î¿fl, ÂÂÌ, ‹›_¿, Ï‰‘, ÏË‹Î_Â, ÏfiÂÎ¿fl
«Î_ ÿ fiÌ — «_Ïƒ¿Î, ¿˙‹ÿÌ, F›˘IVfiÎ, «_ƒ≠¤Î
…√÷ — ÿÏfi›Î, Ï‰r, Á_ÁÎfl, ¤‰fi, V≤Ïp, ±Î·‹, …ËÎfi
… Ë Îfl — ≠HÎÎ‹, fi‹V¿Îfl, Á·Î‹
…_ √ · — ±flH›, ¿Îfifi, ‰fi, Ï‰Ï’fi
Ï…iÎÎÁÎ — ¿˙÷¿, ¿<÷ÒË·, µI¿_ÃÎ, ∫÷ıΩflÌ
∞‰fi — Ï…_ÿ√Ì, ±Î›W›, ±Î›¬_
∞¤ — Ï…Ë˚‰Î, flÁfiÎ, flÁı„Lƒ›
Ï…_ ÿ √Ì — ±Î›W›, ±Î›¬_, ±Î‰flÿÎ, ∞‰fi, ∞Ï‰÷¿Î‚
…\ V Á˘ — ΩıÁ, Ωı‹, ⁄‚, µ‹_√, ÷Î¿Î÷
…^ fi  _ — ’flÎb_, ≠Î«Ìfi, ’flÎ÷fi, Ï«fl_÷fi, ∞HÎ˝, ……˝Ïfl÷
{ÎÕ — ÷fl, T≤ZÎ, ’Îÿ’, ÷fl‰fl, ƒ‹
À˘« — ÏÂ¬fl, ‹◊Î‚_
Õfl’˘¿ — ⁄Ì¿HÎ, ¿Î›fl, ¤Ìfl
œ˘fl — …fiÎ‰fl, Ωfi‰fl, ’Â, ≠ÎHÎÌ
÷‚Î‰ — Áfl, Áfl˘‰fl, ¿ÎÁÎfl, ÷ÕÎ√
÷ı … — ÷ı…Á˚, ≠¿ÎÂ, zÚÏ÷
÷·‰Îfl — ÷ı√, ±ÏÁ, ¬Õ√, Á‹Âıfl, ¿Ú’ÎHÎ
÷HÎ¬· _ — ÷flb_, I≤HÎ
÷Ìfl — ⁄ÎHÎ, Âfl, ÁÎ›¿, ¥Ê, ÏÂÏ·‹¬
Ï÷Ï‹fl — ±_‘¿Îfl
ÿÎÁ — fi˘¿fl, «Î¿fl, g¿¿fl, ±fi«fl, Áı‰¿, ’Ïfl«Îfl¿
Ïÿ‰Á — Ïÿfi, ‰ÎÁfl, ±Ë, ±Ëfi, ÿÌ, ÿËÎ$Õ˘
ÿÏfl›˘ — ÁÎ√fl, Á‹ƒ, µÿÏ‘, ‹ËıflÎ‹HÎ, ÏÁ_‘, flIfiÎ¿fl, ±_¤˘Ï‘
ÿ — ¬ — ‰ıÿfiÎ, ’ÌÕÎ, T›◊Î, Á_÷Î’, ›Î÷fiÎ, ±Î’ÏkÎ, ±Õ«HÎ
ÿÌ‰˘ — ÿÌ’¿, ÿÌ’
ÿı Ë — ÂflÌfl, ¿Î›Î, ‰’, √ÎhÎ, ÷fi
ÿ p — fiÌ«, ±‘‹, ’Î‹fl, ¿<ÏÀ·, ‘Ò÷˝
ƒT› — ‘fi, ÿ˘·÷, Á_’ÏkÎ, Ï‰kÎ, ±◊˝
ÿ U ‹fi — ÂhÎ, ±Ïfl, Ïfl’, ‰ıflÌ
ÿı ‰  _ — ·ıb_, ¿fl…, ∑HÎ
K›ı › — µtıUÎ, ·Z›, Ëı÷, ≠›˘…fi, ±ÎÂ›
‘fl÷Ì — M≤J‰Ì, ‘flÎ, ¤ÒÏ‹, ‰Á‘Î, ±‰Ïfi, ‘flHÎÌ, ‰Á_‘flÎ
‘Ω — K‰…, ’÷Î¿Î, ¿ı÷, {_Õ˘
fiÿÌ — ÁÏfl÷Î, Ïfi{˝ÏflHÎÌ, ÷fl_Ï√HÎÌ, ôÎ˘÷„V‰fiÌ, ±Î’√Î, ‘Ïfi,
÷ÏÀfiÌ
fiÎflÌ — VhÎÌ, ‰Ïfi÷Î, ¿ÎÏ‹fiÌ, ¤ÎÏ‹fiÌ, ‰Î‹Î, ‹ÏË·Î, ±⁄‚Î
Ïfi¤˝ › — fiÌÕfl, ±¤›
fi‰ _ — fi‰Ìfi, fiÒ÷fi, fi‰·_, ±Ï¤fi‰
Ïfi¿À — ’ÎÁı, fi∞¿, Á‹Ì’
88 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ÏfiƒÎ — ¨CÎ, fiŸÿ, fiŸÿfl
fiÁÌ⁄ — ¤ÎB›, Ï¿V‹÷, ÷¿ÿÌfl, ≠ÎflO‘
fi ¿ ÁÎfi — ¬˘À, √ıfl·Î¤, CÎÀ, ËÎÏfi, √ıflŒÎ›ÿ˘
fi˙¿Î — fiÎ‰, Ë˘ÕÌ, ÷flÌ, …‚›Îfi
fi√Îfl _ — fi˘⁄÷, œ˘·, œ˘·¿
’÷Î‰À — ’÷‰HÎÌ, Á‹Î‘Îfi, Á‹…^Ï÷, ‹fi‹ı‚, Á·ıË, Á_Ï‘
’IfiÌ — ¤Î›Î˝, ±‘Î*√fiÎ, ‰S·¤Î, ‰‘Ò, Ω›Î, B≤ÏËHÎÌ, ‰Î‹Î
’Ï÷ — V‰Î‹Ì, ¤÷Î˝, ‰S·¤, fiÎ◊, ÁÎ_¥, ¿_◊, ¤fl◊Îfl, ‘HÎÌ
’flÎø‹ — Â˙›˝, ⁄ËÎÿflÌ, ÂÒflÎ÷fi, ‰Ìfl÷Î, Ï‰ø‹
’Ï‰hÎ — ’fi˘÷_, ’Î‰fi, ÂÏ«, Â©
’‰fi — ‰Î›, ±Ïfi·, Á‹Ìfl, ‹fl÷, Ë‰Î
’_ „ @÷ — ·ÌÀÌ, ËÎfl, flı¬Î
’_ ¬ Ì — ’ZÎÌ, Â¿<_÷, Ï¶…, Ï‰Ë_√, ¬√, ±_Õ…
’_ Ï Õ÷ — Ï‰¶Îfi, ¿˘Ï‰ÿ, ≠ÎiÎ, Ï‰«ZÎHÎ, Ïfi’HÎ, ‹fiÌÊÌ, «÷fl,
⁄Ï©‹Îfi
’hÎ — Ï«ßÌ, ¿Î√‚
’ÎHÎÌ — µÿ¿, ’›, ±_⁄, ÁÏ··, ‰ÎÏfl, …·, fiÌfl, ÷˘›, ¤Ò∞‰fi,
…‚
≠Ω — …fi÷Î, ·˘¿˘
’fl˘œ — ≠¤Î÷, Á‰Îfl, ’˘, ‹‚Á¿<_
Ï’÷Î — …fi¿, ÷Î÷ , ±Î’Î, …L‹ÿÎ÷Î
’Î◊ı › — ¤Î◊_, ¤Î÷_
’ h ÎÌ — ÷fi›Î, ÿÏË÷Î, ±ÎI‹Ω, ÷fiΩ, ÿÌ¿flÌ, Á÷Î, fi_ÏÿfiÌ
’Îfi — ’HÎ˝, ’Î_ÿÕ<_
≠¿ÎÂ — ÷ı…, K≤Ï÷, ±…‰Î‚,_ ÿÌ„M÷, µΩÂ, ≠¤Î, ±Î÷’, F›˘÷,
±Î·˘¿
’ h Î — ÿÌ¿fl˘, ÁÒ÷, ±ÎI‹…, fi_ÿfi, ÷fi…
≠¤Î÷ — µÊ—¿Î‚, ’fl˘œ, ’˘, ‹‚Á¿<_, ±flHÎ˘ÿ›, ≠Î÷—¿Î·,
Á‰Îfl, ¤˘fl, ‰ËÎb_, ’fl˘Ïœ›_
’ V ÷¿ — Ï¿÷Î⁄, «˘’ÕÌ, √˛_◊
≠Ï÷qÎ — ±Î⁄fl, ÂÎ¬, ‹˘¤˘
≠‰fl — ‰Ïflq, F›ıq, «Ïœ›Î÷_
≠HÎÎÏ·¿Î — ’fl_’flÎ, wÏœ, Ïfl‰Î…, ≠HÎÎ·Ì
e· — ¿<Á‹, Á‹fi, ’W’, ≠ÁÒfi, √·
⁄√Ì«˘ — µ’‰fi, µzÎfi, ⁄Î√, ‰ÎÏÀ¿Î, ‰ÎÕÌ, ±ÎflÎ‹
⁄ÎHÎ — ÷Ìfl, Âfl, ÁÎ›¿, ¥Ê, Ï‰ÏÂ¬
⁄Î‚¿ — ÏÂÂ, ±¤˝¿, ÂÎ‰¿, ⁄E«_, ÏÕ_¤
⁄˛ õ Î — ôÎpÎ, Ï‰‘Î÷Î, Ï‰Ï‘, ≠Ω’Ï÷, Ï’÷Î‹Ë
⁄ÏZÎÁ — ¤ıÀ, µ’ËÎfl, ’flV¿Îfl fi…flÎb_, ≥fiÎ‹
⁄ Ï © — ‹Ï÷, ≠iÎÎ
⁄˛ Î õHÎ — ¤Òÿı‰, Ï‰Ê, Ï¶…
¤Î√ — ±_Â, ÏËVÁ˘
¤˛ ‹ fl — P≤_√, ±Ï·, ‹‘¿fl, ÊÀ˚’ÿ, Ï¶flıŒ, ¤‹fl˘
¤ÎÊÎ — Ï√flÎ, ‰ÎHÎÌ
¤›_ ¿ fl — ÿÎflHÎ, ¤ÌÊHÎ, CÎ˘fl, ¤Ì‹, ¤›Îfi¿, ÕflÎ‹b_, Ï⁄ËÎ‹b__
¤Ÿ÷ — ÿÌ‰Î·, ¿fl˘
90 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤Î¥«Îfl˘ — ⁄_‘I‰, ¤˛ÎI≤I‰
¤Ò · — «Ò¿, ÿ˘Ê, ¬Î‹Ì, √fi˘, ‰Î_¿, ¤˛‹, ¤˛Î„L÷
‹flHÎ — Q≤I›, Ïfi‘fi, ’_«I‰, ÿıËÎ_÷, V‰√˝‰ÎÁ
‹Î÷Î — …fifiÌ, …fiı÷Î, ‹Î, …L‹ÿÎhÎÌ, ‹Î‰ÕÌ, ‹Î÷
Ï‹hÎ — ÿ˘V÷, Áxÿ, Á¬Î, ¤ıfl, ÁË«fl
‹ ¬ — ±Îfifi, ÿÌÿÎfl, ‰¿hÎ, ‰ÿfi, «Ëıfl˘
‹ Á ÎŒfl — ‰Àı‹Î√˝, flÎËÿÎflÌ, ≠‰ÎÁÌ, ’ÎL◊, ’Ï◊¿, ’_◊Ì
‹fi W › — ‹Îfi‰Ì, ‹ÎHÎÁ, ‹fi…
‹ı C Î — …·ÿ, ’›˘ÿ, CÎfi, ÷˘›ÿ, …·‘fl, ‰Îÿ‚
‹V÷¿ — ‹Î◊_, ÏÂfl, ÂÌÂ
‹Ëı ‹ Îfi — ’fl˘HÎ˘, ±Ï÷Ï◊
‹˘ZÎ — ‹„@÷, Ïfi‰Î˝HÎ, Áÿ˚√Ï÷, ’fl‹√Ï÷, ’fl‹’ÿ
‹√… — ¤ı…\_, Ï«kÎ
› © — …_√, Á_CÎÊ˝ Á_√˛Î‹, flHÎ, ·ÕÎ¥, Ï‰√˛Ë
flΩ — ’fl‰Îfi√Ì, Á_‹Ï÷, ‹_…^flÌ
flV÷˘ — ‰ÎÀ, flÎË, ’◊, ‹Î√˝, ’_◊
flÎΩ — L≤’, fiflıÂ, flÎ›, fiflıLƒ, fifl’Ï÷, ¤Ò’Ï÷, ¤Ò’
flÎÏhÎ — ÏfiÂÎ, ›ÎÏ‹fiÌ, fl…fiÌ, Ï‰¤Î‰flÌ, Â‰˝flÌ, ZÎ’Î
fl˘√ — ÿÿ˝, T›ÎÏ‘
fl@÷ — Â˘ÏHÎ÷, ·˘ËÌ, ¬Òfi, flÏ‘fl
‰fi — …_√·, ±flH›, flÎfi
‰ı √ — √Ï÷, «Î·, {Õ’
‰Ê˝ — ‰flÁ, ±Oÿ, Á_‰IÁfl, ÁÎ·
‰Á_ ÷ — ‹‘‹ÎÁ, ÷flÎ…, ¿<Á‹Î¿fl, ⁄ËÎfl
‰flÁÎÿ — ‹ıË, ‹ıË·˘, ‹ıCÎflÎΩ, T≤Ïp, ’…˝L›
Ï‰’ · — ’W¿‚, CÎb_, ¬Ò⁄, ‰‘Îflı
‰Îÿ‚ — …·ÿ, ‹ıCÎ, CÎfi, …·‘fl, ‹ı›ÿ, ÷˘›ÿ, fiÌflÿ, ∞‹Ò÷
T≤ZÎ — Ï‰À’, ’Îÿ’, {ÎÕ, ÷fl_
‰Ì…‚Ì — «’‚Î, ÿÎÏ‹fiÌ, «_«·Î, Ï‰z÷, ÷ÏÕ÷
‰Î‚ — ±·¿, ¿ıÂ, ¿<_÷·, ¿«
Ï‰Wb — ±E›÷, √˘Ï‰_ÿ, ‹¿<_ÿ, µ’ıLƒ
Ï‰r — …√÷, Á_ÁÎfl, ÿÏfi›Î, V≤Ïp, Á«flÎ«fl
‰÷˝‹Îfi’hÎ — ÿˆÏfi¿’hÎ, Á‹Î«Îfl’hÎ, »Î’_
Ï‰‰ÎË — ‰ÎBÿÎfi, ‰ıÏ‰ÂÎ‚, Á√’HÎ, Á√Î¥, «Î_S·˘
‰Ìfl÷Î — ⁄ËÎÿflÌ, Â˙›˝, ’flÎø‹, ¿˙‰÷, ÂÒflÎ÷fi
Ï‰lÎ‹B≤Ë — ‹ÁÎŒfl¬Îfi_, ’Ï◊¿Îl‹, ‘‹˝ÂÎ‚Î, ÁflÎ¥
T›◊˝ — fi¿Î‹_, Œ˘√À, T≤◊Î, Ïfifl◊˝¿
T›V÷ — ¿Î›˝fl÷, ¿‹˝Ã, ¿Î‹œ<_
Âfl‹ — ·FΩ, ÂıË
ÂflÌfl — ÷fi, ÿıË, ¿Î›Î, ‰’, √ÎhÎ, ±_√, @·ı‰fl, ⁄ÿfi
ÂËıfl — fi√fl, fi√flÌ, ’fl, ’flÌ, ’kÎfi
ÏÂ·ı Ó — ’J◊fl, ’ÎÊÎHÎ, ’ÎHÎ˘, ’◊fl˘
ÏÂ‰ — Â_¤, Â_¿fl, ‹ËÎÿı‰, flƒ, µ‹Î’Ï÷
ÂÌ· — «ÎÏflh›, ÏÂ›‚
92 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Â˘¤Î — Á_ÿfl÷Î, lÌ, ÁÊ‹Î, fl‹HÎÌ›÷Î
Á‹Î«Îfl — ≠T≤ÏkÎ, T≤÷ÎL÷, ¬⁄fl, ±Ëı‰Î·, Ëı‰Î·
ÁŒı ÿ — Â¿·, Â¤˛, ÂÏ«, rı÷, ‘‰·
Á‹Ò Ë — Á‹ÿÎ›, Á‹‰Î›, √HÎ, À˘‚_, …J◊˘
ÁflV‰÷Ì — lÌ, ÂÎflÿÎ, ‰Î√ÌrflÌ, Ï√flÎ, ¤Îfl÷Ì, ‰ÎHÎÌ, ‹›Òfl‰ÎÏËfiÌ
Áfl¬ _ — Á‹, Á‹Îfi, ÷S›, ÁflÌ¬_, ÁflÁ_
ÁÎ’ — Á’˝, ¤…_√, fiÎ√, ±ÏË, T›Î·, Ï‰Ê‘fl, ’Lfi√,
«ZÎ—l‰Î, ŒHÎÌ‘fl
ÏÁ_ Ë — ÂÎÿÒ˝·, T›ÎCÎ˛, ‰fiflÎ…, Q≤√ıLƒ, ÕÎ·Î‹J◊˘, ¿ıÁflÌ, Âıfl,
ÁÎ‰…
Á _ ÿ fl — flÏ«fl, «Îfl, ¬Ò⁄Áfl÷, ‹fi˘Ëfl, eÀÕ<_, ¿ÎL÷, w’Î‚_
Áfl˘‰fl — ÷‚Î‰, …‚ÎÂ›, Áfl
Á‰Î* √ Ì — ÁÎ_√˘’Î_√, Ï‰VI≤÷, Á‰˝√˛ÎËÌ, T›Î’¿, Ïfi—ÂıÊ, ÷·V’Âa,
ÁÏ‰V÷fl
ÁÒ › ˝ — ÁÒfl…, flÏ‰, ‹Î÷*Õ, Ïÿ‰Î¿fl, ¤Îfi, ¤ÎV¿fl, Ïÿfi¿fl,
ÁÏ‰÷Î
Á ‰ ÎÁ — Œ˘fl‹, ‹Ëı¿, Á√_‘, Á˙fl¤, ÁflÏ¤
Á˘fi _ — Á‰HÎ˝, ¿_«fi, ÏËflH›, Ëı‹, ¿fi¿
Vfiı Ë — ≠ı‹, √Ì÷, fiıË, ≠ÌÏ÷
V‰E» — ÁÎŒ, Ïfi‹˝‚, «˘A¬_, Ï‰‹·, Ï‰Âÿ, Ï‰Â©
ËÎ◊ — ËV÷, ¿fl, ’ÎÏHÎ, ⁄…, ⁄ÎË
ËÎ◊Ì — √…, ¿<_…fl, Ï¶’, ‰ÎflHÎ, ¿flÌ, ‹Î÷_√, ËV÷Ì, ÿ_÷Ì
≠¿flHÎ 5 — ±fiı¿Î◊a ÂOÿ˘
±ZÎfl — ±Ï‰fiÎÂÌ, ‰HÎ˝, ⁄˘·, ÿV¿÷, ⁄˛õ
±À¿ — fiÕ÷fl, ±‰fl˘‘, ‹U¿ı·Ì, Â_¿Î, ¿Î«Ì ¿ıÿ, Á_¿S’, ≠Ï÷iÎÎ,
ÃıÁ, “Áflfiı‹”
±fi_ ÷ — ±’Îfl, Ï‰WHÎ, flƒ, ⁄˛õÎ, ÂıÊfiÎ√, ⁄‚flÎ‹, ±Î¿ÎÂ,
…ˆfi˘fiÎ «˙ÿ‹Î ÷Ì◊*¿fl, ±fi_÷ Á_A›Î- “≥„LŒÏfiÀÌ”
±‹· — ÁkÎÎ, ‰ËÌ‰À, Ë¿‹, ±ŒÌHÎ, ¿ıŒ ¿ı ¿ıŒÌ ‰V÷, Á‹›fi˘
Â‹Îfl
±‹Ì — ±Q≤÷, ‹ÌÃÎÂ, ¿Ú’Î, ◊Ò_¿, flÁ¿Á, ’ÎHÎÌ
±flHÎ — fl@÷‰HÎ˝, Á˘fiıflÌ, ÁÒ›˝fi˘ ÁÎflÏ◊, ’fl˘œ
±◊˝ — Ëı÷, Á‹…^÷Ì, ‘fi, √fl…, ‘‹Î˝Ïÿ, «Îfl ’flÊÎ◊˘˝‹Î_ ⁄ÌΩı
±¿˝ — Ák‰, ÁÒ›˝, Ï¿flHÎ, ±Î¿Õ˘, µkÎflÎ ŒÎS√fiÌ
±ÎÁÎ‹Ì — ‹ÎHÎÁ, ÿıHÎÿÎfl, ’ˆÁÎÿÎfl, ≠Ï÷„WÃ÷, ‹ÎHÎÁ, CÎflÎ¿, ±ÁÌ·
±Î_ ¿ — Á_A›Î, ¤Î‰, ÏfiÂÎfiÌ, ±ÕÁ|˘, ÁÌ‹Î, ‘flÌ, CÎÏÕ›Î
±Î_ ¿ Õ˘ — Á_A›Î, ·ıHÎÿıHÎfi˘ ÏËÁÎ⁄, ¿Î√‚, Ï⁄·, »ıÕı◊Ì ‰Î‚ı·˘
ÁÏ‚›˘, √·, Õ_¬, ‹Ò»fi˘ ‰Î‚
±Î_ À Ì — √Õ, √Ò_«, ŒÎ‚¿Î µ’fl◊Ì µ÷Îflı·Ì ÁÒ÷flfiÌ √ÕÌ, ¿Ìfi˘,
ŒÎ_Á˘, ≠’_«, ¿˘›Õ˘, ÂÎ¬, ±Î⁄w
µkÎfl — …‰Î⁄, ‰‘Îflı, ⁄Î¿Ìfi_, ’Î»·_ ÕÎ⁄_, ⁄«Î‰fi_ ¿◊fi, ‰«fi,
µkÎflÏÿÂÎ
µ’ÎÏ‘ — ’ÌÕÎ, ±Î’ÿÎ, …_Ω‚, g«÷Î, ’_«Î÷, Á_iÎÎ, Ï¬÷Î⁄ ¿ı
’ÿ‰Ì, ±À¿, µ’fiÎ‹
¿ZÎÎ — √˛Ëfi˘ ±Î¿ÎÂ‹Î_ Œfl‰Îfi˘ ‹Î√˝, „V◊Ï÷, lıHÎÌ, ¿ıÕ, ’Õ¬_,
¿Î»ÕÌ, ±˘flÕÌ, ±_÷—’fl
93
94 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿ ÕÌ — ±Î_¿ÕÌ (ËÒ¿), √˘‚ ‰Î‚ı·˘ ÷Îfl ¿ı ÁÏ‚›˘, ¿Îfifi_ ±ı¿
CÎflıb_, ⁄ıÕÌ, ¿Ï‰÷Îfi_ ’ÿ, ËÎfl, ⁄ÎflHÎÎfiÌ ÁÎ_¿‚
¿fl — ËÎ◊, ‰ıfl˘, ‹ËıÁÒ·, ·Î√˘, Ï¿flHÎ, ÁÒ_œ
¿ÎÀ — ¥‹Îfl÷Ì ·Î¿Õ<_, ÁÎ‹˘ ÿÎ‰ ±◊‰Î ≠Ï÷¿Îfl, fiÕ÷fl, ’Ë˘Ó«ı·
‹ÎHÎÁ, «Ì¿HÎ˘, ‘Ò÷˝, ‘Î÷fi˘ Ï‰¿Îfl
¿Î_ À ˘ — ÂÒ‚, ÷ıfiÎ …ı‰Î ±Î¿ÎflfiÌ ¿˘¥ ‰V÷, ÷˘· ¿fl‰Îfi_ ÁÎ‘fi,
fiÎ¿ı ’Ëıfl‰Îfi_ VhÎÌfi_ CÎflıb_, ¬Î‰Î ‹ÎÀıfi_ ÁÎ‘fi, ’˘’ÀfiÎ
√‚Î‹Î_ ◊÷˘ fl˘√, ±_ÀÁ, fiÕ÷fl
¿Î_ ÷ — Ï≠›, ±fi¿>‚, Á_ÿfl, ≠Ì÷‹, ’Ï÷, «_ƒ, ¿Ì‹÷Ì ’J◊fl, ¿_¿<,
±ı¿ ≠¿Îflfi_ ·˘œ<_
¿> À — fi Á‹Ω› ¿ı fi ‰_«Î› ÷ı‰_, ¿ÃHÎ, ±CÎfl_, ±À’À<_,
√Ò_«‰HÎ¤›˝_*, …^Ã_, Ã√Î¥, ÏÂ¬fl, œ√·˘
¿˘ÏÀ — ¿fl˘Õ, ±ÎÏ·_√fi, ‰√˝, ¿‹Îfifi˘ »ıÕ˘, ’Ò‰˝’ZÎ, ¨«Î‹Î_ ¨«_
Ï⁄_ÿ
¿˘Ã˘ — ’ıÀ, ÂflÌfl, ‹fi, ±_÷—¿flHÎ, ¬Îfi_ , CÎfl (Á˘√ÃÎ_ ≥I›ÎÏÿfiÌ
⁄Î∞fi_), ‹˘ÀÌ ¿˘ÃÌ, ‹˘À˘ ¿>‰˘, T›ÒËfl«fiÎ, ¿˘p¿,
‰ÎflÎ_√fiÎfi_ V◊Îfi ¿ı ±Î‰ÎÁ
¬_ Õ — ¤Î√, ¿¿Õ˘, ≠¿flHÎ, M≤J‰ÌfiÎ ’Î_« ¤Î√˘‹Î_fi˘ ±ı¿, ±˘flÕ˘,
fiÎfi_, À>_¿<_
¬ÎHÎ — ¬Ïfi… ’ÿÎ◊˝ ¿Îœ‰Î ‹ÎÀı ¬˘ÿı·˘ ¬ÎÕ˘, ±fiÎ… ¤fl‰Î
⁄fiÎ‰ı ·  _ ¤˘Ó › fl _ , ËÏ◊›ÎflfiÌ ‘Îfl‹Î_ ’Õı · ˘ ¬«¿˘,
µI’ÏkÎV◊Îfi, œ˘flfiı ¬Î‰Îfi_ ±fiÎ… ¿ı √˘÷_
¬Î÷fl — ‹ÎÀı, ¬ı÷flfiı Œ‚ƒ’ ⁄fiÎ‰‰Î ‰’flÎ÷Ì «Ì…, «˘flı ¤Ÿ÷‹Î_
’ÎÕı·_ ⁄Î¿<_, «˘flÌ, ÷flŒÿÎflÌ
±fiı¿Î◊a ÂOÿ˘ 95
¬˘¬
¬˘¬ _ — ËÎÕÏ’_…fl, ¬Î·Ì, ÷¿·ÎÿÌ ’ıÀÌ, ⁄Ì⁄_ (fi‹Òfi˘), ¿Î«_ ·¬ÎHÎ
(‹Át˘)
√… — ËÎ◊Ì, ·_⁄Î¥ ¤fl‰Îfi_ «˘‰ÌÁ ÷Áfi_ ‹Î’, ⁄ÎflHÎÎfiÌ ¤˘√‚,
‘Î÷fi˘ fiyfl ÁÏ‚›˘, ⁄_ÿÒ¿fiÌ fiÎ‚‹Î_ ÿÎw ÃÎ_Á‰Î ‹ÎÀı
‰’flÎ÷˘ ÁÏ‚›˘
√Ï÷ — «Î·, {Õ’, ≠‰ıÂ, Á‹…, ‹Ï÷, Â„@÷, ⁄‚, „V◊Ï÷, ÿÂÎ,
‹Ò±Î ’»ÌfiÌ ËÎ·÷
√Î‚˘ — VhÎÌ±˘fiı ’Ëıfl‰Îfi_ ‰VhÎ, ±‹¿ Á‹›, Œıfl, ’Ë˘‚Î¥,
ÿ‚b_ ±˘fl‰Îfi_ CÎ_ÀÌfi_ ‹˘Ó, ⁄_√ÕÌfi˘ T›ÎÁ, ŒÎ_Á˘
√ H Î — ·ZÎHÎ, ‘‹˝, Áÿ˚√HÎ, ±Áfl, ŒÎ›ÿ˘, µ’¿Îfl, ’HÎ», ÿ˘flÌ,
ÿ˘flÕ<_, ÿ˘¿Õ˘, ‹Î¿˝
√ fl  — ‹˘À<_, ¤Îflı, ÿÌCÎ˝, ÏÂZÎ¿, √˘fl, ±ı fiÎ‹fi˘ √˛Ë, √fl‰Îfl
CÎÀ — CÎÕ˘, ÂflÌfl, xÿ›, CÎÀÎÕ˘, ¬˘À, √Îœ<_
CÎfi — fiyfl, CÎıÎÕ<_, CÎb_, ·_⁄Î¥ ’Ë˘‚Î¥ ±fiı ¨«Î¥‰Î‚_, ¿˘¥
Á_A›Îfiı ÷ıfiÎ◊Ì … hÎHÎ ‰Îfl √HÎ‰Î◊Ì ±Î‰÷˘ √HÎÎ¿Îfl,
‰Îÿ‚_
CÎfl — ‹ÎHÎÁ ¿ı ’Â-’_¬Ìfi_ flËı‰Îfi_ Ãı¿Îb_, √˛Ëfi_ …ı flÎÏÂ‹Î_
V◊Îfi Ë˘› ÷ı, ¿<À<_⁄, ¿<‚
CÎÎÀ — ±Î¿Îfl, ⁄Î_‘ı·˘ ±Îfl˘, VhÎÌ±˘fiı ’Ëıfl‰Îfi_ ±ı¿ flıÂ‹Ì ‰VhÎ,
’ËÎÕÌ flV÷˘, ⁄Î√, ÷…‰Ì…, Â˘¤Î
CÎ˘Õ˘ — ±r, fiÿÌ ¿ı ÿÏfl›Îfi_ ‹˘À\_ ‹˘…\_, «Î_’, ‹˘ÀÌ CÎ˘ÕÌ, ±ı¿
CÎflıb_, CÎ˘ÕÎ …ı‰Î ±Î¿ÎflfiÌ ¬ŸÀÌ
CÎ˘fl — ¿⁄fl, Ï⁄ËÎ‹b_, ¿‹¿‹ÎÀÌ µ’Ω‰ı ÷ı‰_ √Îœ, ±‰Î…,
flHÎ¿˘
«Îfl — ±ıı¿ Á__A›Î, ΩÁÒÁ, ¬ıÏ’›˘, ·Ì·_ CÎÎÁ
96 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
«Î· — Ïfl‰Î…, «Î·‰ÎfiÌ ’©Ï÷, ‰÷˝c¿, «Î·Ì
«˘¿ — CÎfl ‰E«ıfiÌ «˘¬_ÕÌ »˘⁄_‘ ¬S·Ì …B›Î, ±Î_√HÎÎ ±Î√‚fiÌ
¬S·Ì …B›Î, ⁄Ωfl, √…flÌ, «Îflfi˘ CÎÏÕ›˘
ΩÕ< _ — ÿ‚ÿÎfl, «‹«Ì◊Ì ¤flı·_, ÷Ì¬_ fiÏË ±ı‰_, ¬˘¬fl_ ,
‹_ÿ⁄Ï©‰Î‚_, ±ÏÂp, √Î‹ÏÕ›_
ÀÎœ< _ — Ã_Õ<_, ‰ÎÁÌ, ‘Ì‹_, ÂÎ_÷ V‰¤Î‰‰Î‚__
ÕO⁄˘ — ÿÎ⁄Õ˘, flı·√ÎÕÌfi˘ ÕO⁄˘, CÎÏÕ›Î‚fi˘ ÕO⁄˘, ±ı¿ Ω÷fi_
ŒÎfiÁ, ËflÎ›Î_ œ˘fl ’Òfl‰Îfi˘ ⁄ÎÕ˘
ÕÎ_ Õ Ì — fiÎfiÌ ·Î¿ÕÌ, hÎÎ…‰ÎfiÎ_ ’S·Î_ ⁄Î_‘‰ÎfiÌ ·Î¿ÕÌ, ÿÌ‰ÎÿÎ_ÕÌ,
ÁÌ‘˘ Ï¿fiÎfl˘, ‰Îz ‰√ÎÕÌ ΩËıflÎ÷ ¿fl‰Ì ÷ı
œÎ‚ — œ˘‚Î‰, flÌ÷, œ⁄, √Î‰ÎfiÌ œ⁄, Á_⁄_‘, ¬ı÷flfiÎ ’Î¿fi˘
±_ÿÎ…, œ_√, ‰÷˝c¿
÷fl — ÷Î…\_, ‘flÎ›ı·_, ’ˆÁÎÿÎfl, ‹V÷, ÿËŸ ¿ı ÿÒ‘ ’flfiÌ ‹·Î¥fiÌ
’˘’ÕÌ, ÷flÎ’˘, fiÎfiÌ ¬ÎÕÌ, ◊Î‚Îfi˘ ±ı¿ ¤Î√
÷Î· — √Î›fifiÎ Ã˘¿fi_ ‹Î’, ‹{Î, ·Î√, ÷ÎÕ, ¿Î_ÁÌΩıÕ, ›„@÷,
≠’_«, ‹Î◊ÎfiÌ ÀÎ·
÷˘· — ‰…fi ¿fl‰Îfi_ ¿ÎÀ·_, ‹˘¤˘, √HÎfiÎ (÷HÎ¬·ÎfiÌ ÷˘·ı),
÷·fiÎ (÷˘· ¿flÌfiı ⁄˘·˘)
÷ı … — Ωı‰ÎfiÌ Â„@÷, ≠¿ÎÂ, ¿ÌÏ÷˝, ≠¤Î‰, ÷ÌZHÎ, µ√˛
ÿ_ Õ — ·Î¿ÕÌ, »ÕÌ, ÏÂZÎÎ, ÁΩ, ÏÂZÎÎ ÷flÌ¿ı ·ı‰Î÷_ fiÎb_, ±ı¿
Ω÷fiÌ ¿Áfl÷, «Îfl ËÎ◊fiÌ ·_⁄Î¥ …ıÀ·_ ‹Î’
ÿÎ‰ — fl‹÷fi˘ ‰Îfl˘, ’ÎÁÎ‹Î_ ’Õ÷Î ÿÎHÎÎ, ·Î√, ›„@÷
ÿ˘fl — ±‹·, ÁkÎÎ, ÿ‹Î‹, ΩÕ<_ ÿ˘flÕ<_, ’÷_√fiÌ ÿ˘flÌ
ÿ˘Ê — ¤Ò·, ¬˘Õ¬Î_’HÎ, √fi˘, ‰Î_¿, ·Î_»fi, ’Î’
fiÎ¿< _ — ¿Îb_, …¿Î÷ ·ı‰Îfi_ ◊Îb_, F›Î_ CÎHÎÎ flV÷Î ‹‚÷Î Ë˘› ÷ı‰_
V◊‚, flV÷Îfi˘ »ıÕ˘, √Î‹‹Î_ ÿÎ¬· ◊‰Î ⁄ÿ· ±’Î÷˘ ¿fl
fiÎÕ — fl√, ¿‹‚fiÌ ’˘·Ì ÿÎ_ÕÌ, ‰·HÎ, ·√Î‹, ¿Î⁄Ò
’ZÎ — ÷flŒıHÎ, ÷Õ, ÷¿flÎflfiÎ ’ZÎfiÌ ±ı¿ ⁄Î…\, ’ZÎ’Î÷, ’¬‰ÎÏÕ›,_
’Î_¬
’À — ’Õÿ˘, ¬ÎfiÎ_ «Ì÷flı·_ ’ÎÏÀ›_ ¿ı ¿’Õ<_, ’ÎÁ, fiÿÌfiÌ ’Ë˘‚Î¥,
Ï‰V÷Îfl, ‰VhÎ, {À
’Õ — ◊fl, œÎ_¿HÎ, √ÕÌ, CÎ_ÀÌfiÎ ⁄ı ’◊flÎ‹Î_fi˘ ÿflı¿
’Õÿ˘ — ±Î_÷fl˘, ¿Îfifi˘ œÎ·, ±˘{·, √M÷ ‰Î÷
’• — flÎ÷_ ¿‹‚, ÿÂ ±⁄…, Ï‰Wbfi_ ±ı¿ ±Î›‘, ¿<⁄ıflfiÎ fi‰
ÏfiÏ‘±˘‹Î_fi˘ ±ı¿, ÁÎ‹ÒÏƒ¿ Ï«Ë˚fi
’ÿ — ’√, ÿflFΩı, ±◊˝‰Î‚˘ ÂOÿ, ¿Ï‰÷ÎfiÌ ¿ÕÌ, µkÎfl
’Î¿ — ¬ı÷ÌfiÌ fiÌ’…, flÁ˘¥, ’¿‰‰_ ÷ı, ’Î¿‰_ ÷ı (√Ò‹Õ>_), ÿÒ‘,
CÎÌ, «ÎÁHÎÌ ‰√ıflı‹Î_ flÎ_‘Ì ⁄fiÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·˘ ¬˘flÎ¿,
≠Î‹ÎÏHÎ¿, ’Ï‰hÎ
’Îfi _ — ’Î_ÿÕ<_, M≤q,√_∞ŒÎfi_ ’kÎ_, «M’ ¿ı »flÌfi_ Œ‚, ·Ì·Î fl_√fi_
±ı¿ flIfi, fiÁÌ⁄fi_ ’ÎÏfi›_, fiÀ-«Î¿Ì Œıfl‰‰Îfi_ ±˘Ωfl,
Ï…_ÿ√Ì¤flfi˘ Á_⁄_‘
’ÎÀ — ⁄Î…Ã, ÷Î¿˘, ⁄ı◊Ì ‰‘Îflı fi_√fi˘ ÁÎ‹À˘ ‰HÎÎÀ, ‹˘À<_
÷Î‹˛’hÎ, ±Î_¿fi˘ CÎÏÕ›˘, flÎ…√ÎÿÌ, ’ÎÏÀ›ÎfiÌ ¨«Ì ⁄ıÃ¿,
…‹Ìfifi˘ ·Î_⁄˘ ’À
’ÎÀÌ — V·ıÀ, ÁÒ÷fl ¿ı flıÂ‹fiÌ ‰HÎı·Ì ¿ı √Ò_◊ı·Ì ÁÎ_¿ÕÌ ’ÀÌ, ·˘œÎfiÌ
’ÎÀÌ, À˘’·˘, √Î‹‹Î_ √flÎÁÿÎflfi˘ ÏËVÁ˘, ≠Á_√, ⁄fiÎ‰
98 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
’Î›˘ — ¬flÂÌ-Àı⁄· ‰√ıflıfi˘ ’√, ‘˘¿b_, …ı ‹Ò‚ «HÎ÷fl µ’fl
≥‹Îfl÷ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı, Á¬ÕÌ ⁄fiÎ‰‰Î ‹ÎÀı
CÎÌ√˘‚fi˘ ’Î¿, «˘◊˘ ¤Î√, ±Î‘Îfl, ‹Ò‚
’ÎhÎ — ›˘B›, ‰ÎÁHÎ, fiÿÌfiÎ ⁄ı ¿Î_ÃÎ ‰E«ıfi˘ ¤Î√, fiÎÀ¿‹Î_ ‰ıÂ
·ıfiÎfl, ¿◊Î ¿ı ‰Î÷‹Î_ ±Î‰÷Ì T›„@÷, ±Ï‘¿ÎflÌ ’flÊ
’Îfl — »ıÕ˘, Ëÿ, ¿Î_Ã˘, ÷Ìfl, ¤ıÿ, ‹_Ïÿflfi_ ±Î_√b_, ⁄flHÎÌ
’Îfl˘ — ±ı¿ ¬Ïfi… ≠‰ÎËÌ ‘Î÷, ‹Î‚Îfi˘ ‹HÎ¿˘, ⁄_ÿÒ¿fiÌ √˘‚Ì ¿ı
÷ıfi˘ »fl˘
’Ò ‰ ˝ — µ√‹b_, ÁÒ›˝ ∂√‰ÎfiÌ ÏÿÂÎ, ≠Î«Ìfi, ±Î√‚fi_
≠¿Ú Ï ÷ — ¿<ÿfl÷, ‘‹˝, ÷Ï⁄›÷, V‰¤Î‰, ±‹ÎI›‰√˝, ≠Ω, ’flÊ◊Ì
Ï¤Lfi ±ı‰_ …√÷fi_ ‹Ò‚ µ’ÎÿÎfi, …ıfiı w’ÎA›ÎfifiÎ ≠I››˘
·Î√ıı »ı ÷ıı
≠‹ÎHÎ — ≠‹ÎHÎ¤Ò÷, ÁI›, ›◊Î◊˝ iÎÎfifi_ ÁÎ‘fi, ’flÎ‰˘, ÁÎÏ⁄÷Ì,
‹Î’, ‘˘flHÎ, √HÎ˘kÎfl
≠›˘√ — µ’›˘√, ÁÎ‘fiÎ, ΩflHÎ, ‹ÎflHÎ ‰√ıflı ÷Î_ÏhÎ¿ µ’«Îfl,
±¬÷fl˘, ‘Îfl˘, ¿ÎfiÒfi, fiÎÀ¿ ¤…‰‰_ ÷ı
⁄Ωfl — «˙À<_, √…flÌ, ¤Î‰, ¬’÷, ¬flÌÿÌ¿ıLƒ
⁄ÎHÎ — ÷Ìfl, ±ı¿ ±Î÷Â⁄Î∞, ÏÂ‰Ï·_√, ¬ı÷flfiÌ Ëÿ ⁄÷Î‰÷˘
’J◊fl, ’√·_
⁄Ì… — ⁄Ì, ¤Î‰Î◊˝, ±˘·Îÿ, ‰HÎ˝, ⁄Ì…‹_hÎ, ⁄Ì∞ Ï÷Ï◊, Áÿ ⁄Ì…ı
ÿı¬Î÷˘ «_ƒfi˘ ÁËı… √˘‚ ±Î¿Îfl, Á‹Ì¿flHÎfi_ ⁄Ì…-wÀ
¤fl÷ — ¤fl‰_ ÷ı ¿ı ¤flı·_ ‹Î’, ·Ò√ÕÎ µ’fl ‰ı· ⁄|Ì ‰√ıflı ¤fl‰Ì
÷ı, ⁄Ì⁄Î‹Î_ flÁ flıÕÌ CÎÎÀ ⁄fiÎ‰‰˘ ÷ı, ‹ÁÎ·˘ ¤flÌ ¿flı·_
ÂÎ¿, flÎ‹fi˘ ¤Î¥
¤Îfl — ⁄˘Ωı, «˘‰ÌÁ ‹HÎfi_ ‰…fi, ‰ÌÁ ÷˘·Îfi_ ‰…fi, …‰Î⁄ÿÎflÌ,
Ï‰ÁÎ÷
¤Î‰ — ±„V÷I‰, ≠¿ÚÏ÷, ≥flÎÿ˘, T≤ÏkÎ, ·Î√HÎÌ, ÷ÎI’›˝, «ıpÎ,
±Ï¤fi›, Ëı÷, ±ÎV◊Î, g¿_‹÷, „V◊Ï÷, V‰w’
‹¿fl_ ÿ — ŒÒ·fi_ ‹‘, e·fiÌ fl…, ¤‹fl˘, ¿˘Ï¿·
‹÷ — ±Ï¤≠Î›, Á_≠ÿÎ›, ËÃ, ±fi‹Ï÷ “‰˘À”, ‹Ï÷
‹‘ — ‹ÌÃ<_, √Y›_, ‹‘, ÿÎw, ‰Á_÷, ±Â˘¿T≤ZÎ, «ˆhÎ ‹ÎÁ
‹_ Õ ‚ — ¿>_ÕÎ‚_, À˘‚_, ≠‰ıÂ, ÁÎ‹ÎÏ…¿ ‹_Õ‚Ì, Á_CÎ, ≠Î_÷, ⁄Îfl
flÎF›˘fi˘ Á‹ÒË, ∑B‰ıÿfiÎ ÿÂ ¬_Õ˘‹Î_fi˘ ÿflı¿
‹Î›Î — »‚, ‹‹÷Î, ‘fi, ±Ï‰zÎ, ‹‹÷Îfi˘ ¿˘¥ Ï‰Ê›, ·Z‹Ì
‹Î· — ÁÎ‹Îfi, Ï‰ÁÎ÷, ’Ò_∞, œ˘fl, ’Â‘fi, Ák‰, ÿ‹, √Î_Ωı
‹ ƒ Î — »Î’, ‹Ë˘fl, ‰ŸÀÌ, „Áy˘, ‹¬Î¿ÚÏ÷, √˘ÁÎ_¥±˘fiÌ ¿ÎfifiÌ
¿ÕÌ, »Î÷Ì±ı ¿ı ËÎ◊ı ‹Îflı·˘ ÕÎ‹ ¿ı »Î’, ±‹¿ ≠¿Îflfi˘
±_√Ï‰L›ÎÁ
‹Îfi — ±Î⁄w, ±Îÿfl, Áÿ˚¤Î‰, ÷˘· ¿ı ‹Î’
‹Î‚˘ — ’_¬Ìfi_ CÎfl, CÎHÎÎ_ ¿<À<_⁄˘ flËÌ Â¿ı ÷ı‰_ CÎHÎÎ ‹Î‚‰Î‚_ ‹¿Îfi,
¬ı÷flfi˘ ‹Î_«Õ˘, ‹Î‚, CÎıfl˘
flÎ‹ — ÿÂfl◊’hÎ flÎ‹, Ï‰WHÎfi˘ ±ı¿ ±‰÷Îfl, ÿ‹, Ë˘Â, ’flÂflÎ‹,
⁄‚flÎ‹, ±‹¿ Ïø›Î ¿fl‰ÎfiÌ Àı‰‰Î‚˘ ‹V÷ ‹ÎHÎÁ
‰‚ — ±Î_À˘, ±Î‹‚˘, ›„@÷, ÿÎ‰, ±_ÀÁ, ‹‹÷, ±Î√˛Ë
‰Î — ‰Î›, ÷fl_√, ÂflÌflfi˘ fl˘√, ∞‰, ‰Î÷Î‰flHÎ, ±◊‰Î …ıÀ·ı
±_÷flı ¿ı …ıÀ·_ ±ı ±◊˝‹Î_ fiÎ‹fiı ·Î√ı »ı; …ı‹ ¿ı ¬ı÷fl‰Î,
flÎÂ‰Î
‰Îfl — ±Ã‰ÎÏÕ›ÎfiÎ Ïÿ‰Á, ‰¬÷, ŒıflÌ, œÌ·, ’ÎHÎÌ, hÎHÎ eÀ ‹Î’
100 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰ÎÿÌ — ŒÏfl›ÎÿÌ, ‹ÿÎflÌ, ‰Îÿ ¿flfiÎfl, ÷¿flÎflÌ
‰ÎÁ — ‰Á‰ÎÀ, ‹¿Î‹, CÎfl, ’˘‚, √_‘, ÿ√*‘, ‰VhÎ
Ï‰√˛ Ë — ›©, ÂflÌfl, Á‹ÎÁfiÎ ±‰›‰˘ »^ÀÎ ’ÎÕ‰Î ÷ı
Ï‰Ï‘ — ⁄˛õÎ, ¤ÎB›ÿı‰÷Î, ±ÎiÎÎ, ÂÎVhÎÎiÎÎ, Á_V¿Îfl, Ïø›Î, ¿Î‹
¿fl‰Îfi˘ ø‹, ’©Ï÷
Ï‰Ê‹ — ±˘»\_‰kÎ_, ¬ÎÕÎÀı¿flÎ‰Î‚_, ‹U¿ı·, ≠Ï÷¿>‚, ÿÎflHÎ, ±ı¿Ì
Á_A›Î. ±·_¿Îfl
Ï‰Ê› — ≥„Lƒ›√˛ÎèÎ ’ÿÎ◊˝, ¤˘√fi_ ÁÎ‘fi, ¿Î‹¤˘√, ≠¿flHÎ, ‹t˘,
Ï‰«Îfl ‹ÎÀıfiÌ ¿ı ¤HÎ‰Î ‹ÎÀıfiÌ ‰V÷, µtıÂ, Ëı÷, ÿıÂ
Â © — V‰E», ’Ï‰hÎ, ÿ˘ÊflÏË÷, ¤ı‚Áı‚ Ï‰fiÎfi_
lÌ — ·¬ÎHÎfiÎ ±Îfl_¤‹Î_ ‰’flÎ÷˘ ‹_√‚ ÂOÿ, lÌ‹Îfi, lÌ‹÷Ì
¿ı lÌ›÷ ‹ÎÀıfi˘ Á_ZÎı’, ±ı¿ flÎ√, Â˘¤Î, ·Z‹Ì, ‘‹˝ ±◊˝
±fiı ¿Î‹ ±ı hÎHÎ ’flÊÎ◊˝
l Ï ÷ — ÁÎ_¤‚‰_ ÷ı, ¿Îfi, ÁÎ_¤‚ı·Ì ‰Î÷, Ï¿_‰ÿ_÷Ì, ‰ıÿ, ±‰Î…,
fiÎÿfi˘ ±ı¿ ¤ıÿ
Ák‰ — ±„V÷I‰, ±_÷—¿flHÎ, ÁÎfl, Áÿ˚√HÎ, ⁄‚, ’flÎø‹, ≠ÎHÎÌ,
≠¿ÚÏ÷fiÎ hÎHÎ √HÎ‹Î_fi˘ ±ı¿
ÁÎ¬ — ÁÎZÎÌ, {ÎÕ µ’fl ’Î¿ı·_ Œ‚, ⁄ÎflHÎÎfiÎ «˘¿ÃÎfiÎ ∂¤Î Àı¿Î,
±Î_√b_, ⁄Îflb_, ±Î⁄w
ÁÎfl_ √ — ËflHÎ, ±ı¿ flÎ√, ‘fiW›, ÏÁ_Ë, ËÎ◊Ì
ËÎ◊˘ — ‹ÒÃ, ÁËÎ›, ’ZÎ, ¿_¿<‰Î‚Î ËÎ◊fiÌ »Î’
ËÎfl — ’flÎ…›, ’_„@÷, e·fiÌ ‹Î‚Î, √‚Îfi_ CÎflıb_
≠¿flHÎ 6 — Ï‰fl©Î◊Ì˝ ÂOÿ˘
±¬_Õ É ¬_ÏÕ÷ ±L›Î› É L›Î›
±√‹⁄Ï© É ’E»‹⁄Ï© ±fi√Î‹Ì É ’fl˘√Î‹Ì
±√‰Õ É Á√‰Õ ±fiÏ«÷ É µÏ«÷
±√˘«fl É √˘«fl ±’flÎ‘Ì É Ïfifl’flÎ‘Ì
±√˛… É ±fi… ±Œ‚ É ÁŒ‚
±iÎ É ≠iÎ (ÁiÎ) ±Ï¤‹ÎfiÌ É ÏfiflÎÏ¤‹ÎfiÌ
±iÎÎ÷ É iÎÎ÷ ±¤ƒ É ¤ƒ
±«· É «· ±‹ÎL› É ‹ÎL›
±÷Õ<_ É ‹‚÷Î‰Õ<_ (Ï‹·fiÁÎfl) ±‹Ìfl É ‹ŒÏ·Á (√flÌ⁄)
±Ï÷T≤Ïp É ±fiÎT≤Ïp ±‹Ò÷˝ É ‹Ò÷˝
±ÿ⁄ É ⁄ı±ÿ⁄ ±flÏ«¿fl É flÏ«¿fl
±z÷fi É ’flÎ÷fi ±S’˘„@÷ É ±I›„@÷
±‘‹ É µkÎ‹ ±‰ı÷fi É Á‰ı÷fi
±Ï‘¿ É L›Òfi ±Á· É fi¿·
±‘˘√Ï÷ É ∂K‰˝√Ï÷ ±V÷ É µÿ›
±‘˘Ï⁄_ÿ É ÏÂfl˘Ï⁄_ÿ ±Ë_¿ÎflÌ É ÏfiflË_¿ÎflÌ
±K››fi É ±fiK››fi ±_÷ É ±Îfl_¤ (±ÎÏÿ)
±fiÎ◊ É ÁfiÎ◊ ±_÷fl_√ É ⁄ÏËfl_√
±fi¿>‚ É ≠Ï÷¿>‚ ±_÷√˘˝‚Ô É ⁄ÏË√˘˝‚
±fiÎ‰U›¿ É ±Î‰U›¿ ±_Â É »ıÿ
101
102 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î¿Ê˝¿ É ±fiÎ¿Ê˝¿ ±ÎV◊Î É ±fiÎV◊Î
±Î¿Ê˝HÎ É ±’Î¿Ê˝HÎ ±ÎÏÂÊ É ÂÎ’
±Î√ı¿>« É ’Ì»ıËÃ ±Î›˝ É ±fiÎ›˝
±Î¿ÎÂ É ’Î÷Î‚ ≥E»Î É ±ÏfiE»Î
±ÎCÎÎ÷ É ≠I›ÎCÎÎ÷ ≥fi¿Îfl É V‰Ì¿Îfl
±Î«Îfl É ±fiÎ«Îfl ≥·Î… É fiÎ≥·Î…
±Î⁄ÎÿÌ É ⁄fl⁄ÎÿÌ ≥p É ±Ïfip
±ÎI‹·ZÎÌ É ’fl·ZÎÌ ≥Ë·˘¿ É ’fl·˘¿
‹ÎL› É ±‹ÎL› µ√˛ É Á˙Q›
±ÎÿÂ˝ É T›‰ËÎfl µI¿Ê˝ É ±’¿Ê˝
±ÎÿÎfi É ≠ÿÎfi µI◊Îfi É ’÷fi
±ÎK›Î„I‹¿ É ±ÎÏ‘¤˙Ï÷¿ µkÎ‹˘kÎ‹ É ±‘‹Î‘‹
±Îfi_ÿÌ É µÿÎÁÌfi µkÎflÎ›HÎ É ÿÏZÎHÎÎ›fi
±Î’¿‹Ì˝ É ⁄Î’¿‹a µkÎflÎ‰V◊Î É ’Ò‰Î˝‰V◊Î
±Î›Î÷ É Ïfi¿ÎÁ µ‘Îfl É …‹Î
±Îfl˘Ë É ±‰fl˘Ë µLfiÏ÷ É ±‰fiÏ÷
±Îƒ˝ É ÂW¿ µ’¿Îfl É ±’¿Îfl
±Î‰Õ÷ É ±HÎ±Î‰Õ÷ µ’›˘√Ì É Ïfifl’›˘√Ì
±ÎÏ‰¤Î˝‰ É Ïfifl˘¤Î‰ µ‹ıÿ É fiÎµ‹ıÿ
±ÎÁ@÷ É ±fiÎÁ@÷ µÊÎ É Á_K›Î
±ÎÁflÌ É ÿˆ‰Ì ∂¬fl É Œ‚ƒ’
Ï‰fl¶Î◊a ÂOÿ˘ 103
∂√‰_ É ±Î◊‹‰_ ¬Â⁄˘ É ⁄ÿ⁄˘
±ˆÏË¿ É ’Îfl·˙Ï¿¿ (±Î‹„W‹¿) ¬Ò⁄ÁÒfl÷ É ⁄ÿÁÒfl÷
¿⁄Ò·Î÷ É ≥fi¿Îfl ¬˘Œ É ‹Ëıfl
¿_¿˘hÎÌ É ¿Î‚˘hÎÌ √‹fi É ±Î√‹fi
¿Î›‹Ì É ¿Î‹«·Îµ (Ë_√Î‹Ì) √‹˘ É ±HÎ√‹˘
¿Î›fl É ÂÒfl‰Ìfl √‰˝ É fi‹˛÷Î
¿Î‚∞ É ⁄ı¿Î‚∞ (ÏfiW¿Î‚∞) √z É ’z
¿ÌÏ÷˝ É ±’¿ÌÏ÷˝ √˛Î‹ÌHÎ É ÂËıflÌ
¿<ÏÀ· É Áfl‚ √˙HÎ É ≠‘Îfi (‹A›)
¿<Ï’÷ É ≠ÁLfi CÎÏÀ÷ É ±CÎÏÀ÷
¿<·Ìfi É ¿<·ËÌfi (±¿<·Ìfi) «Õ÷Ì É ’Õ÷Ì
¿<_‰ÎflÌ É Ï‰‰ÎÏË÷Î «fl É ±«fl
¿˘‹‚ É ¿Ã˘fl «_«‚ É „V◊fl
¿˙÷¿Ï≠› É Á˙q‰Ï≠› Ï«_÷Î÷fl É ÏfiÏç_÷
øÒfl É ÿ›Î‚ (¿flHÎÎ‚) »÷ É ±»÷ (÷_√Ì)
¿Ú÷iÎ É ¿Ú÷Cfi »Ì»fl_ É ¨Õ<_
¿Ú’Î É ±‰¿Ú’Î »ÒÀ¿ É …J◊Î⁄_‘
ZÎÏHÎ¿ É ÂÎr÷ »^÷ É ±»^÷
ZÎ› É T≤Ï© …Õ É «ı÷fi
¬_Õfi É ‹_Õfi …L‹ É ‹flHÎ
¬Îfi√Ì É ΩËıfl F›_÷Ì É Á_‰IÁflÌ (’H›Ï÷Ï◊)
104 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
…Â É ±’…Â ÏfiflZÎfl É ÁÎZÎfl
…ËLfi‹ É …Lfi÷ Ïfi√˝HÎ É Á√HÎ
…_√‹ É V◊Î‰fl ÏfiT≤kÎ É ≠T≤kÎ
ΩËıfl É ¬Îfi√Ì ÏfiÂÎ¿fl É Ïÿfi¿fl
…^fi_ É fi‰_ Ïfi_ÿÎ É V÷Ï÷ (≠Â_ÁÎ)
…›ıq É ¿Ïfiq fiÌflÁ É flÏÁ¿
iÎÎfi É ±iÎÎfi fiÌÏ÷ É ±fiÌÏ÷
À˘« É ÷‚ıÀÌ fiı¿Ì É ⁄ÿÌ
Ãflı· É µ»Î_»‚_ ’J› É ±’J›
Ã˘Ã É Ë˘ÏÂ›Îfl ’fl¿Ì› É V‰¿Ì›
÷IÁ‹ É ÷ÿ˚¤‰ ’fl÷_hÎ É V‰÷_hÎ
÷ÎHÎ˘ É ‰ÎHÎ˘ ’flÎ‘Ìfi É V‰Î‘Ìfi
÷ı∞ É ‹_ÿÌ ’Ï‰hÎ É ±’Ï‰hÎ
ÿÏflƒ É ‘fi‰Îfi (lÌ‹_÷) ’_ÏÕ÷ É ‹Ò¬˝ (¤˘À)
ÿ…˝fi É ÁF…fi ’ÎçÎI› É ’˙flVI›
ÿ·˝¤ É Á·¤ ’flÊÎ◊˝ É ≠ÎflO‘
ÿı‰ÎÿÎfl É ·ıHÎÿÎfl ’fl˘√Î‹Ì É ±fi√Î‹Ì
¶ˆ÷ É ±¶ˆ÷ ’ÒHÎ˝ É ±’ÒHÎ˝
ºU› É ±ºU› ’Ò‰˝√ É ±fi√
fi‹˛ É µ¶÷ ’Ò‰Î˝‘˝ É µkÎflÎ‘˝
Ïfi‹¿Ë·Î· É Ïfi‹¿ËflÎ‹ ≠Ï÷⁄_‘ É »^À
Ï‰fl¶Î◊a ÂOÿ˘ 105
≠I›ZÎ É ’fl˘ZÎ ‹˘À’ É fiÎfi’
≠‰ÚÏkÎ É ÏfiT≤ÏkÎ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ É Á˘ÓCÎ‰ÎflÌ
≠ÏÁ© É ±≠ÏÁ© Q·Îfi É ≠dS·
≠V÷÷ É ±≠V÷÷ ›…‹Îfi É ‹Ëı‹Îfi
≠Î«Ìfi É ±‰Î˝«Ìfi ›Î«¿ É ÿÎ÷Î
≠ÎHÎ’˘Ê¿ É ≠ÎHÎCÎÎ÷¿ ›‰Îfi É T≤©
⁄_Ï‘›Îfl É ‰Ëı÷_ (‹@÷) fl«fiÎI‹¿ É ¬_ÕfiÎI‹¿
⁄ÎÏ‘÷ É ±⁄ÎÏ‘÷ fl_¿ É flÎ›
⁄ı÷Î· É ÷Î·⁄© flÎΩÂÎËÌ É ·˘¿ÂÎËÌ
⁄ı÷Î·_ É ÁÒflÌ·_ ·CÎ÷Î É √fl÷Î
⁄ı¤Îfi É Á¤Îfi ·CÎ‹÷Ì É ⁄Ë‹÷Ì
¤› É ±¤› (Ïfi¤˝›) ·ÎCÎ‰ É √˙fl‰
¤fl÷Ì É ±˘À ·Î¤ É √ıfl·Î¤
¤Z› É ±¤Z› ·Î›¿ É fiÎ·Î›¿
¤ƒ É ±¤ƒ ·ıÏ¬÷ É ‹˙Ï¬¿
‹flÏ…›Î÷ É ŒflÏ…›Î÷ ·ıHÎÿÎfl É ÿıHÎÿÎfl
‹Ï·fi É Ïfi‹˝‚ ¤˙Ï÷¿ É ’Îfl·˙Ï¿¿
‹ËÎfi É ’Î‹fl (±S’, ZÎƒ) ‰¿Ì· É ±ÁÌ·
‹_ÿ É ÷ı… (…·ÿ) ‰@÷Î É l˘÷Î
‹Îfi É ±’‹Îfi ‰¬ÎHÎ É Ïfi_ÿÎ
‹Î‹Ò·Ì É ‹ËÎ‹Ò·_ (¿Ì‹÷Ì) ‰Î«Î‚ É ‹Ò¿ (‹_√)
‹Ïƒ÷ É ËV÷Ï·Ï¬÷ ‰ÎÿÌ É ≠Ï÷‰ÎÿÌ
‹Ò‚ É ‹¬ ‰ÎV÷Ï‰¿ É ¿ÎS’Ïfi¿, ±‰ÎV÷Ï‰¿
106 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Ï‰fiÌ÷ É µ¶÷ ÁÏø› É ÏfiÏWø›
Ï‰¤@÷ É ±Ï‰¤@÷ Áy‹a É ±y‹a
Ï‰›˘√ É Á_›˘√ ÁI¿‹˝ É ¿<¿‹˝
Ï‰flÎÀ É ‰Î‹fi ÁË¿Îfl É ±ÁË¿Îfl
‰ˆ›„@÷¿ É ÁÎ‹ÿÎÏ›¿ Á_«› É T››
T›„@÷ É Á‹Ïp Á_ÏZÎM÷ É Ï‰VI≤÷
T›◊˝ É ÁÎ◊˝¿ Á_Ï‘ É Ï‰√˛Ë
Â„@÷ É ±Â„@÷ ÁÎ¿Îfl É „fiflÎ¿Îfl
ÂÎ_Ï÷ É ±ÂÎ_Ï÷ ÁÎ‘ÎflHÎ É ±ÁÎ‘ÎflHÎ
ÏÂp É ±ÏÂp ÁÎK› É ±ÁÎK›
Â¿fi É ±’Â¿fi ÁÎ’flÎ‘ É Ïfifl’flÎ‘
Â¿·’ZÎ É ¿ÚWHÎ’ZÎ ÁÎ_≠ÿÎÏ›¿ É Ï⁄fiÁÎ_≠ÿÎÏ›¿
l‹∞‰Ì É ⁄Ï©∞‰Ì ÁÎ◊˝¿ É Ïfifl◊˝¿
lÌ‹_÷ É Ïfi‘˝fi (√flÌ⁄) ÁÎ‰‘ É √ÎŒı·
ÁI›‰@÷Î É Ï‹J›Î¤ÎÊÌ Á·¤ É ÿ·˝¤
ÁI›Î√˛Ë É ÿflÎ√˛Ë V◊Î‰fl É …_√‹
ÁÿÎ«Îfl É ÿflÎ«Îfl V◊Ò‚ É ÁÒZ‹
Áÿ˚√Ï÷ É ÿ√˝Ï÷ V‰ÿıÂÌ É Ï‰ÿıÂÌ, ’flÿıÂÌ
Áÿ˚√HÎ É ÿ√˝HÎ V‰Î◊˝ É ’fl‹Î◊˝
Á…˝fi É Á_ËÎfl V‰Î‰·_⁄Ì É ’flÎ‰·_⁄Ì
ÁL‹¬ É Ï‰‹¬ ÏË_‹÷ É fiÎÏË_‹÷
Á‹ É Ï‰Ê‹ Ëı‰ÎÏfi›÷ É ¥LÁÎÏfi›÷
≠¿flHÎ 7 — µE«ÎflHÎ ¿ı ‰HÎ˝fi_ ÁÎQ› ‘flÎ‰÷Î Ï¤¯ÎÏ¤¯Î
±◊˝¤ıÿ‰Î‚Î ÂOÿ˘
±¿V‹Î÷ — ±ı¿Î±ı¿, ±˘Ï«_÷_ ±¿V‹Î÷ — ±HÎ‘Î›˘˝ ⁄fiÎ‰
±’ı Z ÎÎ — ≥E»Î, ±ÎÂÎ µ’ı Z ÎÎ — Ï÷flV¿Îfl, ±‰√HÎfiÎ
±Œfl — ÏfiÏç÷ ±Œ‚ — ÏfiWŒ‚
±fi Á Îfl — ≠‹ÎHÎı ±fi V ‰Îfl — ±ı¿ Ï·Ï’Ï«Ë˚fi
±Ï¤fi› — ‰ıÂ ¤…‰‰˘ ÷ı ±Ï¤fi‰ — ÷tfi fi‰_
±‰fl — ⁄Ì…\_, ∂÷fl÷_ ±‰‚ — ±‰‚_, ‰Î_¿<_
±’¿Îfl — ËÎÏfi, ±fi’¿Îfl µ’¿Îfl — ±ËıÁÎfi
±’‹Îfi — ¿˘¥fiı µ÷ÎflÌ ’ÎÕ‰Î µ’fiÎ‹ — ÷¬S·Á
¿flÎ›ı·˘ Ï÷flV¿Îfl¤›˘˝ ÂVhÎ — ËÎ◊‹Î_ {Î·Ìfiı
‰÷Î˝‰ ‰Î’fl‰Îfi_ ËÏ◊›Îfl
±VhÎ — ŒıÓ¿‰Îfi_ ËÏ◊›Îfl ±ËŸ — ±Î V◊‚ı
±ÏË — ÁÎ’ ±_ Á — ¬¤˘
±_ Â — ¤Î√ ±Î¬ — ™ÿfl
±Î¬ _ — ⁄‘_, ¤Î_B›Î Ï‰fiÎfi_ ±Î‚ — ÷Ë˘‹÷
±Îfl — ¿Î_∞, ¬ı‚, ±ÎËÎfl ≥‹Îfi — ≠Î‹ÎÏHÎ¿÷Î
≥fiÎ‹ — ⁄ÏZÎÁ µCÎÎÕ‰ _ — ¬˘·‰_
µ√ÎÕ‰ _ — ∂√ı ÷ı‹ ¿fl‰_ µ’ÎËÎfl — fiÎV÷˘
µ’ËÎfl — ¤ıÀ, ⁄ÏZÎÁ ¿Ã˘‚ — ÿÎ‚ ’Õı ÷ı‰_ Ï¶ÿ‚
‘ÎL›
¿Ã˘fl — ¿ÃHÎ, Ïfiÿ˝›
¿Ò · — Ï¿fiÎfl˘, ¿< À < _ ⁄ ,
¿< · — ±ı¿_ÿfl ¬ÎfiÿÎfiÌ, À˘‚_
107
108 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿> « Ì — ‹Ë˘S·˘ ¿> _ « Ì — «Î‰Ì

¿Ú ÷ iÎ — Ïfi‹¿Ë·Î· ¿Ú ÷ Cfi — Ïfi‹¿ËflÎ‹
¿˘Ê (¿˘Â)
(¿˘Â)—— ¤_ÕÎfl, ¬Ωfi˘ ¿˘Á — √Îµ, ±œÌ Ï¿·˘‹ÌÀfl,
¿>‰Î‹Î_◊Ì ’ÎHÎÌ ¿Îœ‰Îfi_
¬Ï«÷ — …Õı·_ «Î‹ÕÎfi_ ÁÎ‘fi
√ H Î — ΩÏ÷V‰¤Î‰, ¬«Ì÷ — ±‰U›, …wfl
‹Ò‚ ·ZÎHÎ, Áÿ˚√HÎ √Ò H Î — ◊ı·˘, ¿˘◊‚˘
√ı fl  — ·Î· ‹À˘ÕÌ CÎı fl  — ¿ÌÕÎ±ı ¿˘flı·˘ ·Î¿ÕÎfi˘
¤Ò¿˘
√˛ Ë — M≤J‰Ì, Âø ‰√ıflı √˛Ë
B≤Ë — CÎfl
«Îfl — Á_ÿfl, ‹fi˘Ëfl
«Îfl _ — ¬˘ÿÌfiı ’Õ÷fl flÎ¬ı·_
Ï«fl — ·Î_⁄Î ‰¬÷ Á‘Ì, ¬ı÷fl, ⁄ÌΩ œ˘fl ¤ı√_
·Î_⁄_ «fl‰Î …÷_ ≠ÎHÎÌ
Ï…÷ — ∞÷fiÎfl_, Ï…÷Î›ı·_ «Ìfl — flıÂ‹Ì ‰VhÎ, «ÌflÌ
Ï…fi — …ˆfi ÷Ì◊*¿fl, ¿’ÎÁ ∞÷ — Œ÷ıË, Ï‰…›, Á_√Ì÷fi˘
±ı¿ ±·_¿Îfl
·˘œ‰Îfi_ ¿Îfl¬Îfi,_ ⁄©
∞fi — CÎ˘ÕÎfi_ ’·ÎHÎ
ÏÿÂ — ÏÿÂÎ
ÿÌÂ — ÁÒ›˝
ÿÌfi — √flÌ⁄ Ïÿfi — Ïÿ‰Á
Ï¶’ — ËÎ◊Ì ¶Ì’ — ⁄ıÀ
ÏfiT≤ÏkÎ — ÏfiflÎ_÷, dflÁÿ ÏfiT≤˝ Ï kÎ — ÂÎ_Ï÷, Á_÷˘Ê, ±Îfi_ÿ
’fl‹Îb — fiÎfi˘ ±b ’fl‹Îb_ — ‹Î’, ’flÎ‰˘
’ÎÏHÎ — ËÎ◊ ’ÎHÎÌ — …‚
µE«ÎflHÎ ¿ı ‰HÎ˝fi_ ÁÎQ›... ±◊˝¤ıÿ 109
’Ï·÷ — ’Ï‚›Î_‰Î‚_ ’·Ì÷ — ¤Ò÷≠ı÷
‹Î·‹ — ‰ËÎHÎfi˘ ÿ˘flfiÎfl ‹Î·Ò ‹ — ΩHÎı·_
’ fl — fi√fl ’Ò fl — flı·
’ fl Ì — ¬Î‰ÎfiÌ ‰Îfi√Ì ’Ò fl Ì — fi√flÌ
’ _ … — œ√·˘ ’Ò _ … — ‹ŸÕ<, ±fiV‰Îfl
·Z› — ·ZÎ ±Î’‰Î …ı ‰  _ ,
K›ı›, Ëı÷ ·ZÎ — ·Î¬, K›Îfi, µtıÂ
‹Ì· — ≠Ï÷’ZÎ, Ï‰fl˘‘Ì Ï‹· — ¿Îfl¬Îfi_
…‹Î‰À ’fl _ — µ’fi√fl
’fl — ’Î« ’Ëı · Î_ — ’Ò‰ı˝
’Ëı · Î — ≠◊‹ ’ı œ < _ — ±‰Î‚
’ı œ < — ’ıÀ fiÌ«ıfi˘ ¤Î√ ¤Î_ √ — ±ı¿ fiÂÌ·Ì ‰fiV’Ï÷
¤Î√ — ±_Â
…‹fi˘hÎÌ — …‹fiÎ fiÿÌfi_ ‹Ò‚
…fi‹˘hÎÌ — …L‹¿<_Õ‚Ì
‹ Œ ÏÁ· — ’ÎÀfi√fl ÏÁ‰Î›fi˘
‹ Œ Ï·Á — √flÌ⁄, ⁄ıËÎ· ≠ÿıÂ
‹ı ÿ fiÌ — ¤ÌÕ
‹ı Ï ÿfiÌ — M≤J‰Ì
¿ı Â — ‰Î‚
Ωı Á — …\VÁ˘ ¿ı Á — ‹¿ÿ‹˘
fiÂ˘ — ¿ıŒ Ωı Ê — F›˘Ï÷Êfi_ iÎÎfi
’ÎÂ — √Î‚˘, ŒÎ_Á˘ fiÁ˘ — fiÁfi _ ⁄Ë ‰ «fi,
Â÷ — Á˘ √_ÿ¿Ì
’ÎÁ — ÁŒ‚, ‹_…^fl
Â_ ¿ fl — ‹ËÎÿı‰
Á÷ — ÁI›
ÂÎfi — ÏÂ¿·, «Ëı fl Îfi˘
Á_ ¿ fl — Ï ‹lHÎ
ÿı¬Î‰
ÁÎfi — ≥ÂÎfl˘, Á‹…HÎ
ÂÎ_ ÷ — ‹Ò¿, ÂÎ_Ï÷›@÷ ÁÎL÷ — ±_÷‰Î‚_, ‹›Î˝Ïÿ÷
ÂÎ· — ±˘œ‰Îfi_ √fl‹ ‰VhÎ ÁÎ· — ‰flÁ
110 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
fifl — ‹ÎHÎÁ fi‚ — ’ıÀ‹Î_fi_ ‹˘À<_ ±ıÓ÷flÕ<_,
Á_ ¤ Îfl — ±◊ÎHÎÎfi˘ ‹ÁÎ·˘ ’ÎHÎÌfi˘ fi‚
‹flÌÏ« — ¿flÏHÎ Á_¤Î‚ — ÿfl¿Îfl, ¿Î‚∞,
‰‘ — ‰‘Îflı ÷’ÎÁ
Ï‹·fi — ‹·Î¿Î÷ ‹flÌ«Ì — ÁÒ›˝
ÁÎ‹Ï›¿ — Á‹› Á_⁄_‘Ì, Ïfi›÷ ‰‘Ò — ‰Ë, ’IfiÌ
Á‹›ı ≠¿À ◊÷Ì ‹Ì·fi — ⁄_‘ ¿fl‰_ ÷ı, ⁄ÌÕ‰_
’ÏhÎ¿Î ÷ı
‹Ò fl ÷ — ‹ËÒ÷˝, Â¤Á‹› ÁÎ‹ÎÏ›¿ — Á‹÷Î’Ò ‰ ˝ ¿ ±ı ¿ Î√˛
flÏ÷ — ±ÎÁ„@÷, ≠ı‹ ⁄ı Á ‰Îfi˘ (…ˆ fi )
fiÎÁ÷˘ — ÿ˘Õ÷˘ ÏfiI›ø‹
ÏfiÏç÷ — fiyÌ ¿flı·_ ‹ fl ÷ — ‹ÒÏ÷˝
’ÏflHÎÎ‹ — Œ‚, fi÷ÌΩı fl÷Ì — «HÎ˘ÃÌ, ±ı¿ ‹Î’
’Ëı · Î — ≠◊‹ fiÎV÷˘ — ËÎ…flÌ, ÏÂflÎ‹HÎ
fld — fiÎÃı·_, ’·Î›fi ÏfiÏç_ ÷ — Ï«_÷Î ‰√flfi_
flÎÏÂ — œ√·˘, √ÏHÎ÷fi˘ ’Ïfl‹ÎHÎ — ‹Î’
±Î_¿Õ˘, fiZÎhÎ‹Î_ ⁄Îfl ’Ëı · Î_ — ±√Îµ, ’Ò‰ı˝
{Ò‹¬Î_‹Î_fi_ ≠I›ı¿
flŒ˚ — ÷ÒHÎ‰Îfi ¿Î‹
‰ÎÏfl — ’ÎHÎÌ
’W¿fl — ±ı¿ ÷Ì◊˝, fiÌ·¿‹·, flÎÂÌ — ¬flÎ⁄$
’ÎHÎÌ, ÿ¿Î‚ ·Î‰fiÎfl ‰ÎflÌ — ‰Îfl˘, ø‹, ’Î‚Ì
±ı¿ ‹ı‘ ’ W ¿‚ — ¬Ò⁄
ÁHÎ‰_ — ÁÎ_¤‚‰_ ÁÒ H Î‰ _ — Á˘Ωı ±Î‰‰˘
≠HÎÎ‹ — fi‹V¿Îfl ≠‹ÎHÎ — ‹Î’, ÁÎÏ⁄÷Ì
Áfl÷ — ÁËı·_ ÁÒ ÷ fl — w ¿Î_÷Ìfiı ¿Îœı·˘ ÷Îfl
µE«ÎflHÎ ¿ı ‰HÎ˝fi_ ÁÎQ›... ±◊˝¤ıÿ 111
Â‹Î‰‰ _ — ÁÎ_÷ ¿fl‰_ Á‹Î‰‰ _ — fi ‹‰flÎ‰‰_, Á‹Î‰ıÂ
¿fl‰˘
Á ÷ — ’hÎ ÁÒ ÷ — ÁÎflÏ◊
Á fl — ÿı‰ ÁÒ fl — ±‰Î…, ÁÒ›˝
Âfl÷ — Ë˘Õ, ¿flÎfl Áfl÷ — fi…fl, K›Îfi, VQ≤Ï÷
Á ‰ Î — ±ı¿ ‰fiV’Ï÷ ÁÒ ‰ Î — ¨CÎ‰Î
ËÏfl — ≠¤, lÌ¿ÚWHÎ ËflÌ — ¿>‰ÎfiÎ ’ÎHÎÌ◊Ì ’¿‰ı·_
Âı fl — ±ı¿ ÷˘·, ‰ÎCÎ, ÏÁ_Ë, Âı fl — ‘_‘Î ‹ÎÀıfiÌ ÁÏË›ÎflÌ
„«kÎ˘ (ŒÎflÁÌ ¿ı µÿÒ˝ ‹ÒÕÌfi˘ fiyÌ ¿flı·˘
¿Ï‰÷ÎfiÌ ¿ÕÌ) ¤Î√
Áı fl — ÁËı · , ‹˘÷ÌfiÎ
‹HÎ¿ÎfiÌ ‹Î‚Î
¬Îz — ¬˘À ¬Î_ ‘ — ¬¤˘, ’ÂfiÌ √flÿfi
ÁŒfl — ‹ÁÎŒflÌ, ±ı¿ ≥V·Î‹Ì ÁŒ‚ — ÁÎ◊˝¿
‹ÎÁ 6
«Ò ¿ — ¤Ò· «Ò _ ¿ — {ÌHÎÌ ¬Ì·Ì
Áfl¿Á — …fiÎ‰fl, ¿Áfl÷ ÁflCÎÁ — ≠Á_ √ ı fiÌ¿‚ı ·  _
‰√ı fl ı fi ˘ ¬ı · fi˘ ·˘¿À˘‚_
÷‹ÎÂ˘
≠¿flHÎ 8 — ÂOÿÁ‹ÒË ‹ÎÀı ±ı¿ ÂOÿ
±√Îµ◊Ì ¤Ï‰W›fi˘ Ï‰«Îfl ¿flÌ Â¿fiÎflÌ ⁄Ï© — ±√‹⁄ Ï ©

¿flÌ Â¿Î› fiÏË ÷ı‰_ — ±Â@›
µÿÎflÏÿ· flÎ¬‰_ ÷ı — ±¿⁄flÏÿ·Ì
¿S’Ì fi Â¿Î› ÷ı‰_ — ±¿SM›
fi Á‹∞ Â¿Î› ÷ı‰_ — ±√Q›
…ı‹Î_◊Ì ‰V÷ ¬ÒÀı fiÏË ÷ı‰_ ’ÎhÎ — ±ZÎ›’ÎhÎ
·¬÷Î_-‰Î_«÷Î_ ±Î‰Õ‰_ ÷ı — ±ZÎfliÎÎfi
¬ÒÀı fiÏË ÷ı‰_ — ±¬Ò À
¬Õ¬ÕÎÀ ËÁ‰_ ÷ı — ‹ @ ÷ËÎV›
√HÎÌ Â¿Î› fiÏË — ±√ÏHÎ÷, ±Á_A›
±√Îµ …L‹·, ‹˘À˘ ¤Î¥ — ±√˛ …
T≤©Î‰V◊Î ¿ı Q≤I› fi ±Î‰ı ÷ı‰_ — ±…flÎ‹fl
…ıfiı ÂhÎ fi◊Ì ÷ı‰_ — ±Ω÷ÂhÎ
±ÿ˚¤÷ ‰V÷±˘fi_ Á_√˛ËV◊Îfi — ±Ω›⁄CÎfl
∞÷Ì fi Â¿Î› ÷ı‰_ — ±…ı ›
…ıfiÌ ΩıÕ fi ‹‚Ì Â¿ı ÷ı‰_ — ±Ωı Õ , ±Ï¶÷Ì›,
±fiL›, ⁄ıfi‹Òfi
ΩHÎÌ fi Â¿Î› ÷ı‰_ — ±iÎı ›
À«·Ì ±Î_√·Ì ’ÎÁıfiÌ ±Î_√‚Ì — ±fiÎÏ‹¿Î
fi‹ı fiÏË ÷ı‰_ — ±HÎfi‹
Ï÷Ï◊ fiyÌ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ ±Î‰fiÎfl — ±Ï÷Ï◊
112
ÂOÿÁ‹ÒË ‹ÎÀı ±ı¿ ÂOÿ 113
‰‘ÎflÌfiı ‰Î÷ ¿fl‰Ì ÷ı — ±Ï÷Â›˘„@÷,
±I› „ @÷
◊Î¿ ·ÎB›Î ÏÁ‰Î› — ±◊Î¿
ÿı¬Î÷_ ⁄_‘ ◊¥ …‰_ ÷ı — ±ºU›
±ÎI‹Îfiı ±fi·ZÎÌfiı — ±K›ÎI‹
…ıfiÌ Âw±Î÷ fi◊Ì ÷ı‰_ — ±fiÎÏÿ
ÁÎ«‰Ì flÎ¬‰Î Á˘Ó’ı·Ì ‰V÷ — ±‹Îfi÷, ◊Î’HÎ
¿˘¥fiÌ ÁÎ◊ı Áfl¬Î‰Ì Â¿Î› fiÏË ÷ı‰_ — ±fi ’ ‹
…ıfiÌ µ’ıZÎÎ fi ¿fl‰Ì CÎÀı ¿ı fi ¿flÎ› ÷ı‰_ — ±fi ’ ı Z ›
÷¿˝ ¶ÎflÎ ¿˘¥ ‰V÷fi˘ ÏfiHÎ˝› ¿fl‰˘ ÷ı — ±fi ‹ Îfi
fiÏË ’z, fiÏË √z — ±’zÎ√z
…ıfiÌ ±ÎflÎ’fl Ωı¥ fi Â¿Î› ÷ı‰_ — ±’ÎflÿÂ˝ ¿
’Ëı·Î_ ¿ÿÌ fi ⁄L›_ Ë˘› ÷ı‰_ — ±¤Ò÷’Ò‰˝, ±’Ò‰˝
¤ıÿÌ fi Â¿Î› ÷ı‰_ — ±¤ı z
±Q≤÷ …ı‰Ì ‹ÌÃÌ fi…fl — ±‹ÌºÏp
Ï¿_‹÷ fi ¿flÌ Â¿Î› ÷ı‰_ — ±‹Ò S ›, ±‹Ò · ¬,
±HÎ‹˘·
CÎHÎ˘ ’˘¿Îfl ¿fl‰Î »÷Î_ ¿˘¥ fi ÁÎ_¤‚ı ÷ı‰_ — ±flH›fl ÿ fi
¿‹fl◊Ì µ’flfiÎ ¤Î√fi_ Ï«hÎ — ±fl H ÎÏ«hÎ
±Î ·˘¿‹Î_ ‹‚ı fiÏË ÷ı‰_ — ±·˙Ï¿¿
ÿı¬Ì÷Î ±◊˝◊Ì ±‰‚˘ … ±◊˝ ÁÒ«‰÷Ì ‰ÎHÎÌ — ±‰‚‰ÎHÎÌ
…ıfi˘ fiÎÂ fi ◊Î› ÷ı‰_ — ±Ï‰fiÎÂÌ
…L‹◊Ì … ’ˆÁÎÿÎfl — √¤˝ l Ì‹_ ÷
114 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ÂıÊ flÎA›Î Ï‰fiÎ ¤√Î› fiÏË ÷ı‰_ — ±Ï‰¤ÎF›
¿ÿÌ ’HÎ fi ⁄fiÌ Â¿ı ÷ı‰_ — ±Á_¤Ï‰÷, ±Â@›
ÏÂ‰fi_ ¤›_¿fl L≤I› — ÷Î_ Õ ‰L≤I›
±Î‰¿ ÷◊Î ¬«˝fi˘ ±ÕÁ|˘ — ±_ ÿ Î…’hÎ
’˘÷ÎfiÎ ËÎ◊ı ·¬Î›ı·_ ’˘÷Îfi_ T≤kÎÎ_÷ — ±ÎI‹¿◊Î
…ı CÎHÎÎ_ w’ ·ı »ı ÷ı — ⁄Ë w ’Ì
’˘÷ÎfiÌ Ω÷fi_ ±’˝HÎ ¿fl‰_ ÷ı — ±ÎI‹¤˘√, V‰Î’˝HÎ
⁄ı …HÎ ‰E«ıfi_ ›© — ¶_ ¶ › ©
’˘÷ÎfiÎ_ ‰¬ÎHÎ ’˘÷ı … ¿fl‰Î_ ÷ı — ±ÎI‹f·Î‘Î
’√◊Ì ‹Î◊Î Á‘Ì — fi¬ÏÂ¬
’˘÷ÎfiÌ Ω÷ ÁÎ◊ı »ı÷flÏ’_ÕÌ — ±ÎI‹‰_ « fiÎ
’˘÷ÎfiÌ Ω÷ µ’fl ¿Î⁄Ò flÎ¬ı ÷ı‰_ — ±ÎI‹Á_ › ‹Ì
V‰Î◊˝ ÁÎ‘‰Î ÁÎ‘÷Îfi˘ œ˘Ó√ ¿flfiÎfl — ⁄√¤√÷
’˘÷ÎfiÌ Ω÷ µ’fl ±Î‘Îfl flÎ¬fiÎfl — ±Î’¿‹a
CÎıfl CÎıfl ¤Ì¬ ‹Î√‰Ì ÷ı — ‹Î‘ ¿ flÌ
±Î_¬ ±Î√‚ ¬Õ<_ ◊¥ Ω› ÷ı‰_ — ±Î⁄ıËÒ⁄, ËÒ⁄ËÒ
Á‰˝ flÎpˇ˘fiı ¿ı ÷ı‹fiÎ Á_⁄_‘fiı ·√÷_ — ±Î_ ÷ flflÎpˇ Ì ›
Ωı¥±ı ÷ı ¿fl÷Î_ ‰‘ ¬«˝ ¿flfiÎfl — µÕÎµ
·ı¬¿ı ‘ÎflHÎ ¿flı·_ ⁄Ì…_\ fiÎ‹ — µ’fiÎ‹, ÷¬S·Á
µ’fl …HÎÎT›Î ‹…⁄ — µ’› ˝ ¿ ÷
…flÎ ‰Îfl‹Î_ fiÎÂ ’Î‹ı ÷ı‰_ — ZÎHÎ¤_√fl, ZÎÏHÎ¿
±Î¿ÎÂ ±fiı M≤J‰Ì F›Î_ ‹‚÷Î_ ÿı¬Î› »ı ÷ı flı¬Î — ÏZÎÏ÷…
±Ï‘¿ÎflÌ ±Î√‚ fl…^ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë¿Ì¿÷ — ¿ıÏŒ›÷, ⁄›Îfi
µ’¿Îfl ’fl ±’¿Îfl ¿flfiÎfl — ¿Ú÷Cfi, Ïfi‹¿ËflÎ‹,
·ÒHÎËflÎ‹
¬ΩfiÎfiÌ Á_’ÏkÎ ÁÎ«‰fiÎfl — ¬Ωfi«Ì
»Î’Î_fiı ¬⁄fl ‹˘¿·fiÎfl — ¬⁄fl’hÎÌ,
Á_‰ÎÿÿÎ÷Î,
T≤kÎÎ_ ÷ Ïfi‰ı ÿ ¿
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl Á_V◊Îfi˘‹Î_ ·¥ …‰Î÷Î — Ï√fl‹ÌÀ
‹…^fl˘fi_ ¿flÎfl’hÎ
¿Î›ÿÎ◊Ì ‹fiÎ ¿flı·_ — √ı fl ¿Î›ÿı
√Î‹fi˘ ‰ËÌ‰À ¿flfiÎflÌ Á_V◊Î — √˛ Î ‹’_ « Î›÷
±Î√‚ ‰‘÷Î_ ’Ëı·Î_ ’Î»‚fi_ Ωı¥ ·ı‰_ ÷ı — ÏÁ_ Ë Î‰·˘¿fi
±Î‰ı·Ì ÷¿fi˘ µ’›˘√ ¿flÌ V‰Î◊˝ ÁÎ‘fiÎfl — ÷¿ÁÎ‘
µI’Lfi‹Î_◊Ì Áfl¿Îflfiı ±Î’‰Îfi˘ ¤Î√ — ·ı ‰ Ì
±˘‚Îw’ıı ±Î·ı¬Î›ı·_ Ï«hÎ — »Î›ÎÏ«hÎ
±ı¿ … Á‹›‹Î_ ◊¥ √›ı·_ — Á‹¿Î·Ìfi
¿flı·˘ µ’¿Îfl fi ¤Ò·fiÎfl — ¿Ú÷iÎ, Ïfi‹¿Ë·Î·
Áfl¿Îfl ÷flŒ◊Ì ¬ı÷Ì ‹ÎÀı ±Î’‰Î‹Î_ — ÷√Î‰Ì
±Î‰÷Î_ fiÎHÎÎ_
±Î_¬ ±Î√‚ ¬Õ<_ ◊¥ Ω› ÷ı‰_ — ÷ÎºÂ
⁄‘Ì ÏÿÂÎ‹Î_ Ï‰…›fiı ‰flı·_ — Ïÿ„B‰…›Ì
Ïÿ‰Áfi˘ ¿Î›ø‹˝˝ — Ïÿfi«›Î˝
¤ÎÏ‰fi˘ Ï‰«Îfl ≠◊‹◊Ì ¿flÌ Â¿ı ÷ı — ÿÒfl_ÿıÂÌ, ÿÌCÎ˝ÿÂa
ÿflfl˘… »’Î÷_ ‰÷˝‹Îfi’hÎ — ÿˆ Ï fi¿
116 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿˘¥’HÎ Ï‰iÎÎfifiÌ ÁÎ_¿ıÏ÷¿ ¤ÎÊÎ — ’Ïfl¤ÎÊÎ
¿˘¥fiÌ ’HÎ ‹ÿÿ fi ·ı ÷ı — V‰Îl›Ì, V‰Î‰·_⁄Ì
…ıfi˘ ¿˘¥ ⁄ı·Ì fi◊Ì ÷ı — ±fiÎ◊, ÏfiflÎÏl÷,
ÏfiflÎ‘Îfl
…ıfiÌ hÎHÎ ⁄Î…\ ’ÎHÎÌ Ë˘› ÷ı‰Ì …‹Ìfi — ¶Ì’¿S’
…ıfiÎ ’fl ÷Ë˘‹÷ ‹¿Î›_ Ë˘› ÷ı — ±Îfl˘’Ì, ≠Ï÷‰ÎÿÌ
…^fiÎ_ ⁄Î_‘¿Î‹˘fi_ Á‹Îfl¿Î‹ — ∞HÎ˘˝¶Îfl
{CÎÕÎfiÌ ’÷Î‰À ‹ÎÀı ⁄_fiı ’ZÎı V‰Ì¿Îflı· — ·‰Îÿ
ÏfiW’ZÎ T›„@÷
·Î√÷Î-‰‚√÷ÎfiÌ ΩHÎ ‹ÎÀı Œıfl‰Î÷˘ ’hÎ — ’Ïfl’hÎ
·Î_⁄˘ ±fiı Ï‰ÂÎ‚ ±fi¤‰ ‘flÎ‰fiÎfl — ’Ìœ
·˘¿˘‹Î_ ¿ÌÏ÷˝ ‹ı‚‰‰ÎfiÌ ≥E»Î — ·˘¿ı Ê HÎÎ
‰’flÎÂfiÌ «ÌΩıfiÎ Áfl¿Îflı ⁄Î_‘ı·Î ¤Î‰ — ¤Î‰Ïfi›‹fi
‰V÷ ÁÎ◊ı ÏfiV⁄÷ ‘flÎ‰ı ÷ı‰_ — Á Á _ √ ÷
ÂOÿÂ— fiÏË ’HÎ ‹Ò‚fiÎ ¤Î‰‰Î‚˘ ±fi‰Îÿ — ¤Î‰Îfi ‰ Îÿ
ÂOÿ˘fiÎ ‰‘ ’Õ÷Î µ’›˘√‰Î‚_ — ÂOÿÎ‚
Â_ ¿fl‰_ ÷ı ÁÒ{ı fiÏË ÷ı‰Ì ±‰V◊Î — Ï¿_ ¿ ÷˝ T ›‹Ò œ
Á‹F›Î ‰√fl ¬˘ÀÌ ±ÎV◊Î Ë˘‰Ì ÷ı — ±_ ‘ l©Î
Á‹Îfi ±◊˝‰Î‚˘ ±L› ¤ÎÊÎfi˘ ÂOÿ — ’›Î˝ ›
Á‹ƒ‹Î_ flËı·˘ ±ÏBfi — ‰Õ‰Îfi·, ‰Õ‰ÎÏBfi
Áfl¬Ì ™‹flfi_ — Á‹‰›V¿
ÁÎflÎ-fiflÁÎfiı ’Îfl¬fiÎflÌ Â„@÷ — Ï‰‰ı ¿ ⁄ Ï ©
ÁÎ‰ ±Á_¤Ï‰÷ Ë˘› ÷ı‰_ — ±Î¿ÎÂ¿< Á  ‹ ‰÷
ÁÎÃ ‰Ê˝ ’ÒflÎ_ ◊›ı ∂…‰Î÷˘ µIÁ‰ — ËÌfl¿ (‹ÏHÎ)
‹Ë˘IÁ‰
ÁÎ_¤‚÷Î_‰ıÓ÷ …‰Î⁄ ±Î’ı ÷ı‰_ — ËÎ…fl…‰Î⁄Ì
Á˘ ‰Ê˝ ’ÒflÎ_ ◊›ı ∂…‰Î÷˘ µIÁ‰ — Â÷ÎOÿÌ µIÁ‰
ËÎ◊◊Ì ·¬ı·_ ·¬ÎHÎ — ËV÷≠÷
Ë_ ∂÷fl÷˘ »\_ ±ı‰˘ ‹fi˘¤Î‰ — ·CÎ÷Î√˛_Ï◊,
ÿˆ L ›√˛ _ Ï ◊
Ë_ «Ïœ›Î÷˘ »\_ ±ı‰˘ ‹fi˘¤Î‰ — √ fl  ÷ Î√˛ _ Ï ◊
«˘’ÕÌ±˘‹Î_ … ‹V÷ flËıfiÎfl — ‰ıÏÿ›_, ’˘◊Ì’_ÏÕ÷
‹ÎhÎ ÂOÿ (±‰Î…)fiı ±Î‘Îflı ‘Î›* ⁄ÎHÎ — ÂOÿ‰ı ‘ Ì
‹ÎflfiÎfl
÷Î¿ÌÿfiÌ Á¬÷ µCÎflÎHÎÌ — ÷¿ÎΩı
ÿfl ‰Êı˝ ±’Î÷Ì fl¿‹ — ‰ÎÏÊ˝¿Ì, ÁÎÏ·›Îb_
’Ëı·Î_ ◊¥ √›ı·_ — ’ fl ˘√Î‹Ì
’√Îfl ·Ì‘Î Ï‰fiÎ Áı‰Î ¬Î÷fl ¿Î‹ ¿flfiÎfl — ‹ÎfiÎË˝
’«ÌÁ ‰Ê˝ ’ÒflÎ_ ◊›ı ∂…‰Î÷˘ ‹Ë˘IÁ‰ — fl…÷ ‹Ë˘IÁ‰
’«ÎÁ ‰Ê˝ ’ÒflÎ_ ◊›ı ∂…‰Î÷˘ µIÁ‰ — Á‰HÎ˝ ‹Ë˘IÁ‰
’˘÷ÎfiÌ ‹ı‚ı Áı‰Î ±Î’‰Î ÷I’fl — V‰›_ Á ı ‰ ¿
’˘÷ÎfiÎ ÷flŒ◊Ì ¿Î‹ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ — ‹ ¬ I›ÎflfiÎ‹ _
±Î’fiÎfl˘ ’hÎ
⁄‘Ì ’Ïfl„V◊Ï÷fi_ µ’fl µ’fl◊Ì ¿flı·_ — Ï‰Ë_ √ Î‰·˘¿fi
±‰·˘¿fi
⁄ı ‹˘ÀÎ Á‹ƒfiı ΩıÕfiÎflÌ ¬ÎÕÌ — ÁÎ‹ ƒ ‘ fi Ì
118 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤Î√Ì Â¿Î› ÷ı‰_ — Ï‰¤ÎF›
¤Ï‰W›fiÌ ±Î√ÎËÌ ¿flfiÎflÌ ‰ÎHÎÌ — ¤Ï‰W›‰ÎHÎÌ
‹flHÎ ‰¬÷fi_ ¬÷’hÎ — ‰ÏÁ›÷fiÎ‹ _
‹Ëıfi÷ ¿flÌfiı ∞‰fiÎfl — l‹∞‰Ì
‹Î’ ⁄Î_‘Ìfiı ¿flÎ÷Ì T›‰V◊Î — ‹Î’⁄_ ‘Ì
‹ÒS› ±ÎM›Î Ï‰fiÎ Ωı‰Î ·Ì‘ı·˘ ‹Î· — Ω_ √ Õ
‹˘ÀÌ ™‹flfiÎfiı ±’Î÷_ ±ZÎfliÎÎfi/ÏÂZÎHÎ — ≠˙œÏÂZÎHÎ
›_hÎ ‰√fl ËÎ◊◊Ì «Î·÷˘ µz˘√ — ËV÷µz˘√,
ËÎ◊µz˘√
flHÎ‹Î_ ±Î‰ı·˘ ·Ì·˘÷flÌ‰Î‚˘ ≠ÿıÂ — flHÎ¶Ì’
flÎF›fiÌ ¬À’À˘‹Î_ flE›˘’E›˘ flËıfiÎfl — ‹IÁtÌ, flÎ…¿ÎflHÎÌ
fl˘√fiÎ ‹Ò‚ ¿ÎflHÎfiÌ ÷’ÎÁ — ÏfiÿÎfi
‘‹˝ ¿ı ÿıÂfiı ¬Î÷fl ’˘÷Îfi_ ⁄Ï·ÿÎfi ÿıfiÎfl — ÂËÌÿ
¿˘¥ Ï‰Ê›fi_ Ï‰ÂıÊ iÎÎfi ‘flÎ‰fiÎfl — Ï‰Âı Ê iÎ
…ıfiÌ fiÌ«ı ·ÌÀÌ ÿ˘flÌ Ë˘› ÷ı‰_ ·¬ÎHÎ — flı ¬ Î_ Ï ¿÷,
±‘˘flı Ï ¬÷
fiÎ¿◊Ì ⁄˘·Î÷˘ (‰HÎ˝) — ±fi fi ÎÏÁ¿
V◊Îfi ’fl◊Ì ËÀÎ‰Ì ÿÌ‘ı· T›„@÷ — ’ÿE› ÷
ÿı¬Ì÷Ì Ïfi_ÿÎ ‹ÎflŒ÷ V÷Ï÷ ¿fl‰Ì ÷ı — T›ÎΩı „ @÷
ÿı¬Ì÷Ì V÷Ï÷ ‹ÎflŒ÷ Ïfi_ÿÎ ¿fl‰Ì ÷ı — T›Î…V÷ Ï ÷
‹fl∞ ‹…⁄ Œfl‰_ ÷ı — V‰ˆflÏ‰ËÎfl
‹ÌÃ<_ ’¿‰‰ÎfiÌ …‹Ìfi — ±√fl
Ë‰Î¥ Ï¿S·Î ⁄Î_‘fiÎfl — Âı ¬ «S·Ì
Ω÷ı flÎ_‘Ì ¬ÎfiÎfl — V‰
V‰›_ ›_ ’ Î¿Ì
≠¿flHÎ 9 — wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘
¿˘¥’HÎ ¤ÎÊÎfiı, ÷ıfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ÁQ≤© ¿flı »ı ÷ıÀ·Ì … ZÎ‹÷Î◊Ì

wÏœ≠›˘√ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ ’HÎ ÁQ≤© ¿fl‰Î‹Î_ ‹Ëk‰fi˘ ŒÎ‚˘ ±Î’ı »ı. ÂOÿfiÎ_
≠¿ÚÏ÷-≠I››fiÎ ≠«Ï·÷ ±◊˝◊Ì ·√¤√ V‰÷_hÎ flÌ÷ı T›Î’¿ ±◊˝ ◊÷˘ Ë˘›
÷ı‹… CÎHÎÎ Á‹›◊Ì T›‰ËÎfl‹Î_ ≠«Ï·÷ Ë˘› ÷ı‰Î wœ ◊¥ √›ı·Î ¿◊fifiı
wÏœ≠›˘√ ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ ÂOÿ˘fiı ·ÎZÎÏHÎ¿ flÌ÷ı ≠›˘…‰ÎfiÌ
«˘yÁ wÏœ Ë˘› »ı. wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ …ı ÷ı ≠Ωfi˘ ±HÎ‹˘· ‰ÎflÁ˘
Ë˘› »ı. ¿˘¥ ÂOÿ ¿ı ÂOÿÁ‹ÒË ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ±◊˝fiı ⁄ÿ·ı ÷ıfiÎ Ï‰ÏÂp ¿ı
·ÎZÎÏHÎ¿ ±◊˝‹Î_ ‰’flÎ÷Î_ wœ ◊¥ …÷˘ Ë˘› »ı ±ıfiı wÏœ≠›˘√ ¿Ëı »ı.
¿Ëı‰÷ ±ıÀ·ı ±fi¤‰fiÎ Ïfi«˘Õw’, ºpÎL÷w’ ¿ı ÁÒhÎÎI‹¿ «·HÎÌ µ„@÷.
wÏœ≠›˘√ ÷ı‹… ¿Ëı‰÷‹Î_ …ı ÷ı ¤ÎÊÎ ⁄˘·fiÎfl ≠ΩfiÎ_ flÌ÷Ïfl‰ÎΩı,
±Î«ÎflÏ‰«Îfl˘, ‹ÎL›÷Î±˘ Á«˘À’HÎı ≠√À ◊÷Î_ Ë˘› »ı. …ı‹ ¿ı, ±‰‚Ì
’ÎCÎÕÌ ‹Ò¿‰Ì, √HÎıÂ ‹Î_Õ‰Î, √Î›¿‰ÎÕÌ «·Î‰‰Ì, Âıfl ‹ÎÀÌfiÌ ¬˘À Ë˘‰Ì,
‹Î◊ı◊Ì À˘’·˘ µ÷Îfl‰˘ ‰√ıflı wÏœ≠›˘√ ‰Î_«÷Î_ …ı ÷ı Á‹Î…fiÎ_ flÌ÷Ïfl‰Î…,
ÂÎÁfi, ‘‹˝, ‹ÎL›÷Î ‰√ıflı V’p ◊Î› »ı. ±ıÀ·ı ¿ı ’ÎCÎÕÌ, √HÎıÂ, √Î›¿‰ÎÕÌ,
Âıfl ‹ÎÀÌ, À˘’·˘ ‰√ıflı ÂOÿ˘‹Î_ √…flÎ÷Ì Á‹Î…fiÎ_ ÿÂ˝fi ◊Î› »ı. fl˘Ï…_ÿÎ
T›‰ËÎflfiÌ ÁÎ‹ÎL› ‰Î÷«Ì÷‹Î_ ±Î’HÎı ‰Î÷ ‰‘ ≠¤Î‰¿ flÌ÷ı ¿ı‹ ¿flÌfiı
fl…^ ◊Î› ÷ı‰˘ ≠›Ifi ¿flÌ±ı »Ì±ı. wÏœ≠›˘√ ¿ı ¿Ëı‰÷◊Ì ¤ÎÊÎfiı ≠¤Î‰¿÷Î
µ’flÎ_÷ «˘À’ÒHÎ˝÷Î ±fiı Ï«hÎÎI‹¿÷Î ’HÎ ‹‚ı »ı.
wÏœ≠›˘√fiÌ …ı‹ ¿Ëı‰÷fi˘ ¤ÎÊÎ‹Î_ ≠›˘√ ¿fl‰Îfi˘ Ëı÷ ¤ÎÊÎfiÌ
Á«˘À ±Ï¤T›Ï@÷ … »ı. ‹Îfi‰ÌfiÎ fl˘Ï…_ÿÎ T›‰ËÎfl‹Î_ ±‰Îflfi‰Îfl ≠›˘Ω÷Ì
µÿÎËflHÎw’ ¿ı ÁÒhÎw’ ⁄fiÌ flËı·Ì µ„@÷±˘ ¿Ëı‰÷ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı.
¤Ò÷¿Î‚‹Î_ ⁄fiÌ √›ı· CÎÀfiÎ ¿ı ≠Á_√ ’fl◊Ì ’HÎ ¿Ëı‰÷ ⁄fiÌ Ω› »ı.
±ı¿fiÎ ‹¬◊Ì ±fiı¿ ‹¬ Á‘Ì ¿Ëı‰Î÷Ì flËı ÷ı ¿Ëı‰÷. CÎHÎÌ‰Îfl ¿Ëı‰÷ ÷ıfiÎ
ÂÎ„Oÿ¿ ±◊˝◊Ì ÷tfi …\ÿ˘ … ‹ÎÏ‹˝¿ ±◊˝ ≠√À ¿fl÷Ì Ë˘› »ı. …ı‹ ¿ı, CÎıfl
119
120 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
CÎıfl ‹ÎÀÌfiÎ «Ò·Î, ¿Î√Õ˘ ÿËŸ◊fl_ ·¥ √›˘, ¤ıÓÁ ±Î√‚ ¤Î√‰÷ ‰√ıflı.
±Î‹ »÷Î_, ¿Ëı‰÷ ÿflı¿ ‰¬÷ı ·ÎZÎÏHÎ¿ ±◊˝ ≠√À ¿fl÷Ì fi◊Ì. …ı‹ ¿ı {Î{Î
ËÎ◊ flÏ‚›Î‹HÎÎ, ’˘◊Ì‹Î_fiÎ flŸ√HÎÎ ¿ı «˘fl ¿˘À‰Î‚fiı ÿ_Õı …ı‰Ì µ„@÷
±fi¤‰ ±fiı T›‰ËÎfl-iÎÎfi ≠√À ¿flı »ı ±fiı ±Î◊Ì … ÷ı Á˙fiı ÁËı·Î¥◊Ì
›Îÿ ’HÎ flËÌ Ω› »ı. ¿Ëı‰÷‹Î_ ≠ÎÁ, fiÎ‹ ¿ı µ’fiÎ‹ ‰√ıflıfi˘ ’HÎ Á¤√
Á‹L‰› Ωı‰Î ‹‚ı »ı.
wÏœ≠›˘√ ±fiı ¿Ëı‰÷‹Î_ ±Î’HÎı CÎb_ ÁÎQ› Ωı¥ Â¿Ì±ı »Ì±ı, ’fl_÷
⁄_fiı ‰E«ı ±ı¿ ’Î÷‚˘ »÷Î_ fi˘Ó‘’ÎhÎ ÷ŒÎ‰÷ ’HÎ »ı. wÏœ≠›˘√˘‹Î_ ÂOÿfi˘
·ÎZÎÏHÎ¿ ±◊˝ ≠√À ◊÷˘ Ë˘› »ı, F›Îflı ¿Ëı‰÷ ÿflı¿ ‰¬÷ı ·ÎZÎÏHÎ¿ ±◊˝
fi◊Ì ÿÂÎ˝‰÷Ì »÷Î_ ’HÎ ⁄_fiı‹Î_ Ï«hÎÎI‹¿÷Î ±fiı ±Áfl¿Îfl¿÷Î-≠¤Î‰¿÷Î-
÷˘ flËı·Î_ … »ı. ¿Ëı‰÷ ÁÎ_ÁÎÏfl¿ ÕËÎ’HÎ ¿ı fiÌÏ÷⁄˘‘ Á√‹÷Î◊Ì fiı
Á«˘À÷Î◊Ì fl…^ ¿flı »ı. wÏœ≠›˘√ ±’ÒHÎ˝ ±◊˝‰Î‚˘ ÂOÿÁ‹ÒË Ë˘› »ı.
¿Ëı‰÷ ‹˘Àı ¤Î√ı V‰÷_hÎ µ„@÷ Ë˘› »ı. ÷ı◊Ì wÏœ≠›˘√ ‰Î@›fiÎ ¤Î√w’ı
±Î‰ı »ı F›Îflı ¿Ëı‰÷ Á_’ÒHÎ˝ ‰Î@› ÷flÌ¿ı ≠›˘Ω› »ı. ·ÎZÎÏHÎ¿ ±◊˝‹Î_
›˘Ω‰_ ±ı ¿Ëı‰÷ ‹ÎÀı ±Ïfi‰Î›˝ ·ZÎHÎ fi◊Ì ±ı ±Î’HÎı Ωı›_. ¿Ëı‰÷fi_
‹Ò‚¤Ò÷ ÷k‰ ±ı »ı ¿ı ±fi¤‰…L› CÎÀfiÎ, ≠Á_√ ¿ı ≠÷Ì¿fiÎ ‰HÎ˝fiw’
Á«˘À µ„@÷ Ë˘› »ı ±fiı ºpÎL÷w’ı ¿ı ¿ÂÎ¿fiÎ Á‹◊˝fiw’ı ›˘Ω› »ı.
¿Ëı‰÷fi_ V‰w’ ⁄‘Î Á_Ωı√˘‹Î_ ±ıfi_ ±ı flËı »ı, F›Îflı flÏœ≠›˘√fiÎ_ ¿Î‚,
ΩÏ÷, ‰«fi ‰√ıflı Á_ÿ¤˝ ‹…⁄ ⁄ÿ·Î› »ı. wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘fi˘
µ’›˘√ ±Î’HÎÎ ¿◊fifiı Á«˘À, ‹‹˝‰ı‘Ì ±fiı Á⁄‚ ⁄fiÎ‰ı »ı. ±Î‰Î
¿ıÀ·Î¿ wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ±Î‰Ì ¿ıÀ·Ì¿ ¿Ëı‰÷˘ ±◊˝ ÁÎ◊ı fiÌ«ı ±Î’ı· »ı.
wÏœ≠›˘√˘
±y·fi_ ±˘◊‹Ìfl ⁄Ï© Ï‰fiÎfi_
±√VI›fiÎ ‰Î›ÿÎ ·Î_⁄Î Á‹›fiÎ ‰Î›ÿÎ; ’ÒflÎ fi ◊Î›
÷ı‰Î ‰Î›ÿÎ
±Õ‘Ì flÎ÷ı ¤Îflı ±√‰Õfiı ‰¬÷ı, ¿À˘¿ÀÌfiÌ ’‚ı
wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ 121
±Lfi…‚ ∂Ã‰_ ∞‰‰Î …ı‰Ì „V◊Ï÷ fi Ë˘‰Ì
±Î¿ÎÂ ÷ÒÀÌ ’Õ‰_ ±˘Ï«_÷Ì ±Î’ÏkÎ ±Î‰‰Ì
±Î_√‚Ì◊Ì fi¬ ‰ı√‚Î ¤ıÿ¤Î‰ Ë˘‰˘
µ«Î‚Î ¤fl‰Î CÎfl‰¬flÌ ·¥ ’·Î›fi ◊¥ …‰_
¨‘Î ’ÎÀÎ ⁄_‘Î‰‰Î ±‰‚_ Á‹Ω‰‰_
±˘»\_ ±Î‰‰_ ‹fi ÿ¤Î‰_
¿y˘ ¬fl˘ ¿fl‰˘ ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷ ’flÎHÎı ¿⁄Ò· ¿flÎ‰‰Ì
¿Î«_ Á˘fi_ ±I›_÷ Œ‚ÿÎ›Ì
¿Îfi µCÎÎÕ‰Î ÁÎ«Ì „V◊Ï÷ …HÎÎ‰‰Ì ¿ı Á‹Ω‰‰Ì
¿Îfi e_¿‰Î ¬˘À<_ ¿ËÌfiı «œÎ‰‰_
¿Îfifi_ ¿Î«_ ¤fl‹Î‰ı ÷ı‹ ¤fl‹Î› ±ı‰_
¿Î_ÕÎ_ ¿Î’Ì ±Î’‰Î_ ¿⁄Ò·Î÷ ¿flÌ ±Î’‰Ì, ·¬Ì ±Î’‰_
¿> ‰ Î‹Î_ fi  _ ÿı Õ ¿< _ _ Á_¿<Ï«÷ Ï‰«ÎflÁflHÎÌ‰Î‚_
¿˘HÎÌ±ı √˘‚ ·√ÎÕ‰˘ ’˘÷Îfi_ ¿Î‹ ÁÎ‘‰Î ·Î·« ±Î’‰Ì
¬⁄fl ·ı‰Ì ¬Ò⁄ Ã’¿˘ ±Î’‰˘
¬ÎÕÎ‹Î_ µ÷Îfl‰_ fi¿ÁÎfi ¿fl‰_
¬Î÷fl ’fl Ïÿ‰ı· fi¿ÁÎfi‹Î_ ‰‘ fi¿ÁÎfi
¬Î÷_ ‹Î_ÕÌ ‰Î‚‰_ ⁄Î¿Ì fl¿‹ ‹Î_Õ‰Î‚ ¬Î÷ı ·¥ ·ıHÎÿıHÎfi˘
ÏËÁÎ⁄ «Ò¿÷ı ¿fl‰˘
√HÎıÂ ‹Î_Õ‰Î ±Îfl_¤ ¿fl‰˘
√flÿfi ‹Îfl‰Ì ¤Îflı fi¿ÁÎfi ¿fl‰_
√Î·ı ÷‹Î«˘ ‹ÎflÌ ‹˘Ó Á¬Ì Ë˘‰Îfi˘ ÿı¬Î‰ ¿fl‰˘
·Î· flÎ¬‰_
122 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
√˘‚ fiÎ ’ÎHÎÌ±ı fiÎË‰_
√˘‚fiÎ »ı÷flÎ‰_
CÎÎÁ ¿Î’‰_ fi¿Î‹Ì ‹Ëıfi÷ ¿fl‰Ì
‘˘‚Ìfiı ’Ì …‰_ √HÎ¿Îfl‰_ fiËŸ
«Â‹’˘ÂÌ ¿fl‰Ì ÿÌÃ<_ ±ÿÌÃ<_ ¿fl‰_
«Îfl Ïÿ‰ÁfiÌ «Î_ÿfiÌ ◊˘ÕÎ Á‹›fi_ Á¬
«Î·÷Ì √ÎÕÌ±ı «ÕÌ ⁄ıÁ‰_ ‰‘‹÷Ì‹Î_ ΩıÕÎ¥ …‰_
«Ìfifi˘ ÂÎË¿Îfl ’Î¿˘ √ÏÃ›˘
«˘À·Ì ËÎ◊‹Î_ ±Î‰‰Ì ÿÎ‰’ı«‹Î_ ±Î‰‰_
«˙ÿ‹_ fl÷fi ‹Îfl’ÌÀ
»yÎ »^ÀÌ …‰Î ±I›_÷ √¤flÎ¥ …‰_
»ÎHÎı ‰Ÿ»Ì «œÎ‰‰˘ µU¿ıfl‰_, ¬˘À<_ µkÎı…fi ±Î’‰_, ΩËıfl
◊Î› ÷ı‹ ¿fl‰_
»Î÷Ì Ã˘¿Ìfiı ¿Ëı‰_ ÏË_‹÷’Ò‰˝¿- Ï‰rÎÁ’Ò‰˝¿ ¿Ëı‰_
…‹Ìfi ’fl ’√ fi ‹Ò¿‰˘ √‰˝◊Ì ⁄Ëı¿Ì …‰_, ¬Ò⁄ {Õ’◊Ì «Î·‰_
…‚ ‹Ò¿‰_ _ ≠Ï÷iÎÎ ·ı‰Ì
∞‰ ¨«˘ ◊‰˘ Ï«_÷Î ◊‰Ì, µ«ÎÀ ◊‰˘
À¿Îfi_ hÎHÎ Âıfl ÷tfi ÁV÷_
ÀÎœÎ ’ÎHÎÌ±ı ¬Á …‰Ì ‰√fl ‹U¿ı·Ì±ı Á_¿À …‰_
Ã_Õı ’ÎHÎÌ±ı fiÎËÌ fiÎ¬‰_ ±ÎÂÎ »˘ÕÌ ÿı‰Ì
Ã˘¿fl ‰Î√‰Ì ÁÎ«_ ¤Îfi ◊Î› ÷ı‰Ì ‹U¿ı·Ì ±Î‰‰Ì
Õ_¿˘ ‰√ÎÕ‰˘ ›ÂV‰Ì ¿Î›˝ ¿flÌ ⁄÷Î‰‰_
÷Õ¿˘»Î_›Õ˘ ‰ıÃ‰˘ Á¬ÿ—¬ ÁËfi ¿fl‰Î_
÷ı· ¿Îœ‰_ ◊Î¿Ì Ω› ±ı‰Ì flÌ÷ı ¿Î‹ ·ı‰_
wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ 123
ÿËŸ-ÿÒ‘‹Î_ ’√ flÎ¬‰Î ¬S·Î ’ÕuÎ ÏÁ‰Î› ⁄_fiı ’ZÎfiı flÎ∞
flÎ¬‰Î ≠›Ifi ¿fl‰˘
ÿÎœÌ‹Î_ ËÎ◊ CÎÎ·‰˘ √fl…’Ò‰¿˝ ‹ÿÿ ‹Î√‰Ì/ ¬ÂÎ‹÷ ¿fl‰Ì
ÿÎ_÷ ¬ÎÀÎ ¿fl‰Î hÎÎÁÌ Ω› ±ıÀ·ı Á‘Ì ◊¿‰Ìfiı fi
ŒÎ‰‰Î ÿı‰_
ÿÎ_÷ı ÷flb_ ·ı‰_ ·Î«ÎflÌ ⁄÷Î‰‰Ì/ ËÎfl ¿⁄Ò·‰Ì/ ÿÌfi÷Î◊Ì
ÂflHÎı …‰_
fiÎÕ ’¿Õ‰Ì ¬fl_ ¿ÎflHÎ ΩHÎ‰_
’√ µ’fl ∂¤Î flËı‰_ ’√¤fl ◊‰_, ±ÎI‹Ïfi¤˝fl ◊‰_
⁄Îfl‹˘ «_ƒ‹Î ¤Îflı Ï‰fl˘‘, ÂhÎ÷Î
‹√…‹Î_ ∂÷fl‰_ Á‹Ω¥ …‰_
fl…fi_ √… ¿fl‰_ ‰‘ÎflÌfiı ‰Î÷ ¿fl‰Ì
·˘œÎfiÎ «HÎÎ «Î‰‰Î ‹U¿ı· ¿Î›˝ ¿fl‰_
‰‚ı ‰‚ Ôµ÷Îfl‰˘ ⁄_‘⁄ıÁ÷Ì √˘Ã‰HÎ ¿fl‰Ì
ÁÌÁÎ‹Î_ µ÷Îfl‰_ ¤˘‚‰Ìfiı ŒÁÎ‰‰_
ËÎ◊ ·Î_⁄Î Ë˘‰Î ÁÎ‹J›˝ Ë˘‰_
¿Ëı ‰ ÷˘
∂…‚_ ±ıÀ·_ ÿÒ‘ fiËŸ ⁄ÎèÎ ÿı¬Î‰◊Ì »ı÷flÎ‰_ fiËŸ
±HÎÌ «Ò@›˘ Á˘ ‰flÁ ∞‰ı ±ı¿ ‰¬÷ ÏfiWŒ‚÷Î ¿ı ±ÎŒ÷‹Î_◊Ì
µ√flÌ …fiÎfl ÁŒ‚÷ÎfiÌ ’fl_’flÎfi˘ ·Î¤
‹ı‚‰ı
±ı¿ ’_◊ ÿ˘ ¿Î… ±ı¿ … ‰V÷◊Ì CÎHÎÎ_ ¿Î‹ ◊Î›
±ı¿ÕÎ ‰√flfiÎ ‹ŸÕÎ ◊‰Î_ Ï¿_‹÷ ‰√flfi_ ◊‰_
124 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±˘‚¬ÎHÎ ‹˘ÀÌ ¬ÎHÎ »ı ±˘‚¬ÎHÎ Ë_‹ıÂÎ ·Î¤ÿÎ›Ì fiÌ‰Õı »ı.
¿Î‹ ¿›Î* ÷÷ııHÎı ¿Î‹HÎ ¿›Î* ¿Î‹ ¿flfiÎfl Á˙fiı Ï≠› ·Î√ı »ı.
¿Î_¿flı ¿Î_¿flı ’Î‚ ⁄_‘Î› ◊˘Õ<◊_ ˘Õ<_ ¿fl÷Î_ ‹˘À<_ ¿Î‹ ’HÎ ’Îfl ’Õı »ı.
¿<‹‚_ {ÎÕ ‰Î‚Ì±ı ÷ı‹ ‰‚ı fiÎfi’HÎ‹Î_ …ıÀ·Ì ÁÎflÌ Àı‰˘ ’ÎÕ‰Ì
Ë˘› ÷ıÀ·Ì ’ÎÕÌ Â¿Î›
¿˘·ÁÎfiÌ ÿ·Î·Ì‹Î_ ËÎ◊ ¿Î‚Î ÿ…˝fi ÁÎ◊ı ¿Î‹ ’Õ‰Î◊Ì ¿·_¿ ·Î√ı.
¬ÎÕ˘ ¬˘ÿı ÷ı ’Õı ¿˘¥fi_ ⁄Òfl_ ¿fl‰Î ‹◊fiÎfl ±_÷ı ÷˘ ’˘÷ı
… fi¿ÁÎfi‹Î_ ∂÷flıı
¬Î÷fl µ’fl Ïÿ‰ı· ¬«˝ µ’fl ‰‘ ¬«˝
√fl… ÁflÌ ±ıÀ·ı ‰ˆÿ ‰ıflÌ V‰Î◊˝ ’Òfl˘ ◊÷Î_ Á_⁄_‘ fi flÎ¬‰ÎfiÌ
‰ÚÏkÎ
CÎfl¿Ì ‹flCÎÌ ÿÎ· ⁄flÎ⁄fl CÎflfiÌ T›„@÷fiÌ ¿˘¥ ¿ÿfl ◊÷Ì fi◊Ì
«Õı ÷ı ’Õı fiı ¤HÎı ÷ı ¤Ò·ı …ı ¿Î‹ ¿flı ÷ıfiÎ◊Ì ¤Ò· ’HÎ ◊Î›.
¿_¥ ¿Î‹ fi ¿flfiÎfl ¤Ò· fi ¿flı
«˘flfi˘ ¤Î¥ CÎ_ÀÌ«˘fl ⁄_fiı Áfl¬Î
»ÎÂ ·ı‰Î …‰_ fiı ÿ˘HÎÌ Á_÷ÎÕ‰Ì …ı ¿Î‹ ‹ÎÀı …¥±ı ÷ıfi˘ Ïfiÿı˝Â
’HÎ fi ¿fl‰˘, ¿Î‹ ¿fl‰_ ±fiı ÷ıfiÌ
Âfl‹ ’HÎ flÎ¬‰Ì ÃÌ¿ fiÏË
ΩB›Î I›Î_◊Ì Á‰Îfl ÿ˘Ê Á‹Ω› ¿ı ÷fl÷ »˘Õ‰˘
…ı‰Ì ºÏp ÷ı‰Ì V≤Ïp …ı‰Î ’˘÷ı Ë˘› ÷ı‰Î … ±L› ’HÎ
·Î√ı.
{Î{Î ËÎ◊ flÏ‚›Î‹HÎÎ ‰‘Îflı ‹ÎHÎÁ˘ Ë˘› ÷˘ ¿Î‹ …·ÿÌ ±fiı
ÁÎfl_ ◊Î›.
wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ 125
{Î{Ì ¿ÌÕÌ±˘ ÁÎ’fiı ÷ÎHÎı ±˘»Î ⁄‚‰Îfi ’HÎ ‰‘Îflı ‹ÎHÎÁ˘ ‰‘
⁄‚‰Îfifiı ËŒÎ‰ı
À¿ı Âıfl ¤Î∞, À¿ı Âıfl ¬ÎΩ ÁÎfl_ fiflÁ_ Á˙ Áfl¬_
Õ<_√flÎ ÿÒfl◊Ì flÏ‚›Î‹HÎÎ ÿÒfl◊Ì ⁄‘_ … Á_ÿfl ÿı¬Î›, ’Òfl˘ ’Ïfl«›
fi ◊Î› I›Î_ Á‘Ì ⁄‘_ ÁÎfl_ ·Î√ı.
Õ>⁄÷˘ ‹ÎHÎÁ ÷flb_ ’¿Õı Ë÷ÎÂ ◊›ı·˘ ‹ÎHÎÁ Ï‰‰ı¿ÂÒL› ⁄fiÌfiı
ZÎS·¿ ±Î‘Îflfi˘ ’HÎ ÁËÎfl˘ ·ı »ıı
ÿ˘flÕÌ ⁄‚ı ’HÎ ‰‚ fi »˘Õı ’Î›‹Î· ◊¥ Ω› ÷˘ ’HÎ ±¿ÕÎ¥ fi
»˘Õı.
ÿ—¬fi_ ±˘ÁÕ ÿËÎÕÎ Á‹› ’ÁÎfl ◊÷Î_ ÿ—¬fiÌ ‹ÎhÎÎ CÎÀ÷Ì
Ω› »ı.
‘Ìfl…fiÎ_ Œ‚ ‹ÌÃÎ_ ‘Ìfl… flÎ¬‰Î◊Ì ±fiı¿ ·Î¤ ◊Î›.
‘˘⁄Ìfi˘ ¿>÷fl˘ fiÏË CÎflfi˘ fiÏË ⁄_fiı ’ZÎfiı ≠ÁLfi flÎ¬‰Î ‹◊fiÎfl
CÎÎÀfi˘. ÏfiWŒ‚ Ω› »ı.
fiÎ«‰_ fiÏË I›Îflı ±Î_√b_ ‰Î_¿<_ ¿Î‹ fi ¿fl‰_ Ë˘› I›Îflı ¬˘À<_ ¿ÎflHÎ
⁄÷Î‰‰_.
fiÎÿÎfifiÌ ÿ˘V÷Ì ∞‰fi_ Ωı¬‹ ⁄Î‚¿ ⁄„©‰Î‚Ì T›„@÷ ÁÎ◊ıfiÌ
Ï‹hÎ÷Î fi¿ÁÎfi‹Î_ ’ÏflHÎ‹ı.
’Ëı·_ Á¬ ÷ı Ω÷ı fi›Î˝ ÷_ÿflV÷Ì ±ı ≠◊‹ Á¬ »ı.
’ÎÕÎfiÎ ‰Î_¿ı ’¬Î·Ìfiı ÕÎ‹ ±ı¿fiı ‰Î_¿ı ⁄ÌΩfiı ÁΩ.
⁄Ï‚›ÎfiÎ ⁄ı ¤Î√ ⁄‚‰Îfi ‹ÎHÎÁ ⁄‚fiÎ ¿ÎflHÎı Ë_‹ıÂÎ_
‰‘ ·¥ Ω›.
⁄Îfl ¤ˆ›Î ±fiı ÷ıfl «˘¿Î …^◊ fiÎfi_ ’HÎ ‹÷¤ıÿ CÎHÎÎ.
126 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤Î‰÷_ Ë÷_ fiı ‰ˆÿı ¿èÎ_ ’˘÷Îfiı √‹÷_ Ë˘› ±fiı ÏË÷¿ÎflÌ ±ı …
¿fl‰Î ¿Ëı.
¤H›˘ ¤Ò·ı fiı ÷Îfl˘ Õ>⁄ı Á‹◊˝ T›„@÷ ’HÎ ◊Î’ ¬Î¥ Ω›.
‹Îflı ÷ıfiÌ ÷·‰Îfl ÁÎ‘fifi˘ µ’›˘√ ¿flı ÷ıfi_ ÁÎ‘fi √HÎÎ›.
‹ÌÃÎ {ÎÕfiÎ_ ‹Ò‚ fi ¬˘ÿÎ› ¿˘¥fiÌ ¤·‹fiÁÎ¥ ¿ı µÿÎfl÷Îfi˘
√ıfl·Î¤ fi ·ı‰Î›.
‹¬‹Î_ flÎ‹ ±fiı ⁄√·‹Î_ »flÌ ÿı¬Î‰ı ÁÎfl_ ’HÎ Ïÿ·fi_ ¿’ÀÌ.
fl…fi_ √… ¿fl‰_ fiÎfiÌ ‰Î÷fiı ‹˘À<_ V‰w’ ±Î’‰_.
flÎ÷ ◊˘ÕÌ fiı ‰ıÂ {Î{Î Á‹› ±˘»˘ ±fiı ¿Î‹ CÎHÎÎ_.
·Ì·Î ‰fifiÎ ÁÒÕÎ CÎHÎÎ ·Î¤ ÿı¬Î› I›Î_ CÎHÎÎ_ ÿ˘ÕÌ ±Î‰ı.
·˘¤ı ·ZÎHÎ Ω› ·˘¤ ¿fl‰Î◊Ì fi¿ÁÎfi ’Ë˘Ó«ı..
‰¬ÎHÎÌ ¬Ì«ÕÌ ÿÎ_÷ı ‰‚√ı ¬Ò⁄ ‰¬ÎHÎÌ±ı ±ı … ¬flÎ⁄ fiÌ‰Õı.
‰√ ¿flı ’√ ·Î√‰√◊Ì ¿Î‹ ’Îfl ’ÎÕÌ Â¿Î›.
‰ÎÕ Ï‰fiÎ ‰ı·˘ fi «Õı ¨«_ V◊Îfi ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ¿˘¥ ‹˘ÀÌ
T›„@÷fiÌ ±˘◊ Ωı¥±ı.
‰Î÷fi_ ‰÷ıÁfl ¿fl‰_ fiÎfiÌ ‰Î÷fiı ‹˘À<_ V‰w’ ±Î’‰_.
‰Î›Î˝ fi ‰‚ı ÷ı ËÎ›Î˝ ‰‚ı Á‹Ω‰‰Î◊Ì …ı fi Á‹…ı ÷ı ÏfiWŒ‚÷Î
‹‚÷Î_ ±Î’‹ı‚ı Ãı¿ÎHÎı ±Î‰ı.
Ï‰fiÎÂ¿Î‚ı Ï‰’flÌ÷ ⁄Ï© Ï‰fiÎÂ ◊‰Îfi˘ Ë˘› I›Îflı ⁄Ï©◊Ì ⁄‘_
±‰‚_ ÁÒ{ı.
Á⁄Áı ⁄ÕÌ «Ò’ ÂÎ_÷ flËı‰Î◊Ì ŒÎ›ÿ˘ ◊Î›.
ÁV÷ ¤ÎÕ<_ fiı ÏÁ©’flfiÌ ΩhÎÎ ‹›Î˝Ïÿ÷ ÁÎ‘fi˘◊Ì Á_ÿfl ¿Î‹ ¿fl‰_.
Á_√ ÷ı‰˘ fl_√ …ı‰Ì Á˘⁄÷ ÷ı‰Ì ±Áfl ’Õı.
wÏœ≠›˘√˘ ±fiı ¿Ëı‰÷˘ 127
Á_’ I›Î_ …_’ Á_’◊Ì ÂÎ_Ï÷ ±fiı Á¬ ‹‚ı »ı.
ÁÎ«fiı fiËŸ ±Î_« ÁI›fi˘ ÁÿÎ …› ◊Î› »ı.
Á◊Îflfi_ ‹fi ⁄Î‰Ï‚›ı V‰Î◊˝‹Î_ fi…fl Ë˘‰Ì.
ËÎ◊fiÎ_ ¿›Î* Ëˆ›ı ‰Î√ı …ı‰_ ¿Î›˝ ¿›* Ë˘› ÷ı‰_ Œ‚ ‹‚ı.
ËÎ◊ÌfiÎ ÿÎ_÷ «Î‰‰ÎfiÎ …\ÿÎ ¿Ëı‰_ ¿_¥ ±fiı ¿fl‰_ ¿_¥.
±fiı ÿı¬ÎÕ‰ÎfiÎ …\ÿÎ.
ËÌflÎfiÌ ’fl¬ {‰ıflÌ … ΩHÎı. √HÎfiÌ ¿ÿfl √HÎ‰Îfi … ¿flÌ Â¿ı.
Ë˘Ã ÁÎΩ ÷˘ µkÎfl {Î{Î ‰ÎHÎÌ-Â„@÷◊Ì ’HÎ √‹ı ÷ıfi˘ µ’Î›
◊Î›.
Ëˆ›ı ÷ı‰_ Ë˘Ãı. …ı‰Î Ï‰«Îfl Ë˘› ÷ı ‰ÎHÎÌ‹Î_ ∂÷›Î˝
Ï‰fiÎ fi flËı.
Ëˆ›_ ⁄Î‚‰Î ¿fl÷Î_ ËÎ◊ ’V÷Î‰Îfi_ ◊Î› ±ıfiÎ ¿fl÷Î_ ‰√fl
⁄Î‚‰Î ÁÎflÎ ¿èÎı Ω÷ı ¿Î‹ ¿flÌ fiÎ¬‰_ ÁÎfl_.
≠¿flHÎ 10 — ΩıÕHÎÌfiÎ Ïfi›‹˘
ÿflı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ …ı ÷ı ÂOÿfiÌ ΩıÕHÎÌ Ïfi›÷ Ë˘› »ı. ±ı ΩıÕHÎÌ ›Îÿ

flÎ¬‰Ì Ωı¥±ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ CÎHÎÎ ÂOÿ Á_V¿Ú÷ ¤ÎÊÎÎ_◊Ì ±Î‰ı·Î »ı fiı
÷ı‹Î_fiÎ CÎHÎÎ ÂOÿ ÷IÁ‹ w’ı ±◊Î˝÷˚ ‹Ò‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ Ë˘› ÷ı … flÌ÷ı ·¬Î›
»ı. ±Î◊Ì ±ı‰Î ÷IÁ‹ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌfiı ·√÷Ì ¿ıÀ·Ì¿ «Î‰Ì±˘ ›Îÿ
flÎ¬Ì±ı ÷˘ ÷ı‰Î CÎHÎÎ ÂOÿ˘fiÌ ÁÎ«Ì ΩıÕHÎÌ ¿fl‰Ì Áfl‚ ’Õı.
(1) ±Î‰Î ÂOÿ˘fi_ ±ı¿ …^◊ µ’Á√˘˝fiı ·√÷_ »ı. (µ’Á√˝fiÌ ±Î√‚ Ï‰√÷ı
««Î˝ ¿flÌ »ı.) ’fl_÷ Á_V¿Ú÷ µ’Á√˘˝‹Î_ ⁄‘ı … ≥-µ ËˇV‰ »ı.
fiÌ«ı ÷ıfiÎ_ µÿÎËflHÎ Ωı¥±ı —
±Ï÷ — ±Ï÷Â›, ±Ï÷iÎÎfi, ±Ï÷¤Îfl, ±Ï÷«Îfl, ±Ï÷T≤Ïp, ±Ï÷Ïfl¿÷
±Ï‘ — ±Ï‘¿ÎflÌ, ±Ï‘ÁÒ«fiÎ, ±Ï‘Ïfi›‹
±Ï¤ — ±Ï¤‹Îfi, ±Ï¤flÏ«, ±Ï¤‹¬, ±Ï¤fi‰
Ïfi — ÏfiÏ¬·, Ïfi√‹, Ïfi√˛Ë, Ïfi⁄_‘, Ïfi‹Bfi, Ïfi‹ıÊ, Ïfi›‹,
Ïfi›_hÎHÎ
Ïfi— — ÏfiflZÎfl, Ïfifl_¿Â < , ÏfiflÎ‘Îfl, Ïfiÿ˝›, Ïfi‘Ò̋‹, Ïfi·˝F…, Ïfi—VM≤Ë,
Ïfi—V‰Î◊˝, Ïfi—Á_Â›, Ïfi‹˝·, Ïfifl’Î›, Ïfi√H˝ Î, Ïfi…˝fi, Ïfiÿ˘˝Ê,
Ïfiÿı˝Â, ÏfiHÎ˝›
’Ïfl — ’Ïfl√˛Ë, ’Ïfl«›, ’ÏflÏ«÷, ’ÏflHÎÎ‹, ’ÏflI›Î√, ’Ïfl’Î¿,
’Ïfl‹·, ’ÏflÁ_‰Îÿ
≠Ï÷ — ≠Ï÷¿Îfl, ≠Ï÷¿>‚, ≠Ï÷ZÎHÎ, ≠Ï÷Ïÿfi, ≠Ï÷ÏfiÏ‘, ≠Ï÷’Îÿfi,
≠Ï÷⁄_‘, ≠Ï÷’Î‚
Ï‰ — Ï‰¿S’, Ï‰iÎÎfi, Ï‰…›, Ï‰÷¿, Ï‰M·‰, Ï‰¤@÷, Ï‰‹Â˝,
Ï‰›˘√, Ï‰fl@÷, Ï‰fl˘‘, Ï‰ÂıÊ, Ï‰lÎ‹
128
Ωı Õ HÎÌfiÎ Ïfi›‹˘ 129
± fi — ±fi¿flHÎ, ±fi›Î›Ì, ±fi¤‰, ±fiw’, ±fi¿_’Î, ±fiÂÌ·fi
µ’ — µ’Á√˝, µ’‰ÎÁ, µ’√˛Ë, µ’ÎËÎfl, µ’ËÎfl, µ’¿◊Î,
µ’ÿıÂ, µ’ÏfiÊÿ, µ’‰Ì÷, µ’ÎK›ZÎ
Á — ÁÏ‰«Îfl, Á’hÎ, Á·ı¬fi, Á√_‘, ÁflÏZÎ÷, Á‰ÎÁ
¿< — ¿<¿‹˝, ¿<÷¿˝, ¿<’ÎhÎ, ¿<’hÎ, ¿<‹Ï÷, ¿<Áı‰Î
’ fi fl˚ — ’fi·˝Bfi, ’fiflÎ√‹fi, ’fiflÎ‰÷˝fi, ’fi‰Î˝«fi
⁄ÏË — ⁄ÏË√˘˝‚, ⁄ÏËW¿Îfl, ⁄ÏË‹˝¬
µ÷˚ — µI¿_ÃÎ, µ¶Îfl, µIøÎ_Ï÷, µkÎfl, µkÎ_√, µkÎı…fi
ÿ Á ˚ — ÿÁ˚fi˘ CÎHÎÌ‰Îfl “ÿfl” ◊Î› »ı. ÷ı‹Î_ ÿ ËˇV‰ »ı. ÿflÎ√˛Ë,
ÿflÎ«Îfl, ÿfl’›˘√, ÿ√*‘, ÿ…˝fi, ÿ⁄˝‚, ÿ¤Î˝B›, ÿ›˘˝‘fi,
ÿW¿‹˝, ÿW¿Î‚, ÿ—V‰Mfi (ÿÁ˚ fi˘ ÿÊ˚ ◊Î› »ı ÷ı‹Î_ ’HÎ “ÿ”
ËˇV‰ »ı.)
(2) √…flÎ÷Ì ≠I›› ·ı÷Î T›_…fiÎL÷ ÂOÿ˘ ¬˘ÕÎ fi ·¬‰Î ’HÎ ±Î¬Î
·¬‰Î. Á_V¿Ú÷ ÷IÁ‹ »_ÿfiÎ »ıS·Î T›_…fi‹Î_ V‰fl ¤‚ı·˘ Ë˘÷˘ fi◊Ì
I›Îflı ÷ı ¬˘Õ˘ ·¬Î› »ıı, ’HÎ √…flÎ÷Ì‹Î_ ÷˘ ÷ı »ıS·Î T›_…fi˘ ±¿ÎflÎL÷
√HÎÌfiı ±Î¬Î ·¬‰Î. …ı‹ ¿ı,
’ÏflÊÿ, …√÷, ‰flÿ, ‹Îfiÿ, O≤Ëÿ
±’‰Îÿ - ±◊Î˝÷˚, ’çÎ÷, ÁÎZÎÎ÷˚, ›◊Î‰÷˚, ¿ÿÎÏ«÷˚, g¿Ï«÷˚
±Î‰Î ÂOÿ˘ ⁄ÌΩ ÂOÿ˘fiÌ ÁÎ◊ı Á‹ÎÁ‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı T›_…fiÎL÷
·¬Î› »ı.
Ï¿_Ï«I¿fl, ’çÎ÷Î’, ÁÎZÎÎI¿Îfl
±Î‰Î_ ±T››˘ ’»Ì F›Îflı “…” ±Î‰ı »ı I›Îflı ±¿ÎflÎL÷ ·¬Î› »ı.
¿‰Ï«÷˚ ’»Ì “…” ‰’flÎ› ÷˘ “¿‰Ï«÷ …” ±ı‹ ±Î¬˘ “÷” ·¬Î› »ıı.
130 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(3) ÂOÿfiÎ ±_÷ı ±fiÌ›, ¥fi, ¥›, ¿Ì ±Î‰ı I›Î_ ÿÌCÎ˝ “¥” ◊Î› »ı.
‰_ÿfiÌ›, ¿‹fiÌ›, ‹ÎfifiÌ›, ±‰HÎ˝fiÌ›, ’Ò…fiÌ›, ¿<·Ìfi, √˛Î‹ÌHÎ,
fi‰Ìfi, ’flÎ‘Ìfi, ±ÎI‹Ì›, ’_«‰Êa›, fl‹HÎÌ›, ¤Îfl÷Ì›, flÎ…¿Ì›,
‰ˆÿ¿Ì›
±’‰Îÿ - ‹Ï·fi, ’Ï·fi
(4) “±‘Ìfi” ‹Î_ ÿÌCÎ˝ “¥” ±Î‰ı »ı.
±ÎiÎÎ‘Ìfi, ’flÎ‘Ìfi, VfiıËÎ‘Ìfi, V‰Î‘Ìfi
(5) ¥Lƒ ±fiı ¥Â‹Î_ ÿÌCÎ˝ “¥” ±Î‰ı »ı.
±‰fiÌLƒ, fl‰ÌLƒ, ËflÌLƒ, fl…fiÌÂ, …√ÿÌÂ, L›Î›Î‘ÌÂ, ÁkÎÎ‘ÌÂ
±’‰Îÿ - ±ËÏfi˝Â
(6) ¥ZÎ-¥ZÎÎ‹Î_ ÿÌCÎ˝ “¥” Ë˘› »ı.
’flÌZÎ¿, ’flÌZÎHÎ, ’flÌZÎÎ, Á‹ÌZÎÎ, Á‹ÌZÎ¿
(7) “‰÷Ì” ¿ı “‹÷Ì” ·Î√ı I›Îflı ÿÌCÎ˝ “¥” ◊Î› »ı.
ÁflV‰÷Ì, ¤√‰÷Ì, ¿·Î‰÷Ì, «Îfl‹÷Ì, w’‹÷Ì.
(8) “Ïfi” ¿ı “ÏÀ” Ë˘› ÷ı‰Î_ fiÎ‹ ’HÎ ËˇV‰ Ë˘› »ı.
B·ÎÏfi, ËÎÏfi, ’Ïp, T≤Ïp, ÁÚÏp
(9) ±÷Ì÷ - ⁄ı “≥” ΩıÕÎ¥fiı “ÿÌCÎ˝” “¥” ⁄fiı »ı.
¿Î·Î÷Ì÷, ¿S’fiÎ÷Ì÷
(10) “√ÌflÌ” ÂOÿfiı ±_÷ı ÿÌCÎ˝ ““¥”” ±Î‰ı »ı.
(10
ÿÎÿÎ√ÌflÌ, ›Îÿ√ÌflÌ, ¿Î‹√ÌflÌ
±’‰Îÿ - “Ï√Ïfl” ’‰˝÷fiÎ ±◊˝‹Î_ ËˇV‰ ±Î‰ı »ı.
fiÌ·Ï√Ïfl, ÏË‹Ï√Ïfl
(11) hÎHÎ ±ZÎflfiÎ ÂOÿfiÎ ⁄ÌΩ ±ZÎfl‹Î_ ËˇV‰ V‰fl Ë˘› ÷˘ ’Ëı·Î ±ZÎflfi˘
¥/∂ ÿÌCÎ˝ ·¬Î› »ı.
¿>÷fl_, ¤Ì·ÕÌ, fiÌ·‹, ÿÌ¿fl˘, ¿ÌÀ·Ì, ÁÒ’Õ_, «Ì¤Õ<_, ¤ÒÁ¿˘
±’‰Îÿ - ¿<·ÕÌ, ¿<‹‚_, √À¿˘, À<¿Õ˘, À<«¿˘.
(12) ¿flHÎ, ¤‰fi ¿ı ¿Ú÷, ¤Ò÷ ≠I››˘‰Î‚Î w’˘‹Î_ ±fiø‹ı ÿÌCÎ˝ “¥” ±fiı
“∂” ◊Î› »ı.
±ı¿Ì¿flHÎ, ‰ÂÌ¿flHÎ, ‰√a¿flHÎ, ÿœÌ¤Ò÷, √HÎÌ¤Ò÷, CÎfiÌ¤Ò÷
(13) fiÎflÌΩÏ÷‹Î_ ¤Î‰‰Î«¿ fiÎ‹fiı ±_÷ı “≥” ËˇV‰ ±Î‰ı »ı.
(13
±fi‹Ï÷, ±fi¤ÒÏ÷, ±Î¿ÚÏ÷, ±fi’„V◊Ï÷, ±Î’ÏkÎ, ±Î‰ÚÏkÎ, ±ÎËÏ÷,
≠÷ÌÏ÷, µLfiÏ÷, Á_‹Ï÷
(14) “≥¿” ÷ı‹… “≥¿Î” ≠I›› Ë_‹ıÂÎ_ ËˇV‰ “≥” ‰Î‚Î Ë˘› »ı.
(14
‹ÎfiÏÁ¿, ÁÎ‹ÎÏ…¿, ‘ÎÏ‹˝¿, ¤˙√˘Ï·¿, ‰ÎV÷Ï‰¿, ±fiø‹ÏHÎ¿Î,
‹Î√˝ÿÏÂ˝¿Î, ÏÂÏZÎ¿Î, ’„V÷¿Î, V‹flÏHÎ¿Î
(15) lıq÷ÎÿÂ˝¿ “≥q” ±Î‰ı I›Îflı “≥” ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(15
√Ï‰˝q, ¿Ïfiq, ‘Ï‹˝q
(16) ≥p‹Î_ ’HÎ “≥” ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(16
±Ïfip, ’Ïfl„Âp, Ï‰ÏÂp, ÏÂp
(17) “›”fiÌ ’Ëı·Î_ ±Î‰÷˘ “≥” ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(17
¿ÏÕ›˘, ¿ÎÏÃ›Î‰ÎÕ,, fiÏÕ›Îÿ, ŒflÏ…›Î÷, ‹flÏ…›Î÷, …wÏfl›Î÷, flıÓÏÀ›˘
(18) “≥·” ¿ı “≥÷” ≠I›› ±Î‰÷˘ Ë˘› I›Îfl “≥” ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(18
±Ïfi·, ÁÏ··, ∂Ï‹˝·, ¿Ï◊÷, Ïfi‰Î˝ÏÁ÷, ±Ï«˝÷, ¬_ÏÕ÷
±’‰Îÿ - fiÌ· ±fiı ÂÌ·- ÁÂÌ· ±fiı fiÌ·¿‹·
132 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(19 ) “÷Î” ¿ı “I‰” ≠I››◊Ì ⁄fi÷Î_ fiÎ‹˘fiı ±_÷ı ÿÌCÎ˝ “≥” ËˇV‰ ◊Î› »ıı.
(19
µ’›˘√Ì - µ’›˘Ï√÷Î
V‰Î‹Ì - V‰ÎÏ‹I‰
÷ı…V‰Ì - ÷ı…„V‰÷Î
20)) fiÎ‹˘‹Î_ »ıÕıfi˘ “µ” ’HÎ ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(20
‘ıfi, flCÎ, Ï‰Wb
±’‰Îÿ- ‰‘Ò
21)) ÂOÿ‹Î_ ΩıÕÎZÎfl ’Ëı·Î_fiÎ ≥, µ, ËˇV‰ Ë˘› »ı.
(21
ÏÂW›, ÏÿT›Î, µIÁÎË, flƒ, ’ÏflÏÂp, ËS·Õ, Á‹ƒ
÷ÿ˚¤‰ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌfiÎ Ïfi›‹˘
(1) ΩıÕÎZÎfl‹Î_ ’Î»‚fiÎ ±ZÎfl ≠‹ÎHÎı ±Î√‚fi˘ ±ZÎfl ¿fl‰˘.
’J◊fl, «˘A¬_, ÁK‘Î_
±’‰Îÿ- ±E»ıfl, ±E»\_, ’E»‹
(2) ±ı¿ÎZÎflÌ ÂOÿ˘‹Î_ ÿÌCÎ˝ “≥” “∂” ±Î‰ı »ı.
ŒÌ, CÎÌ, ∞, ⁄Ì, ’Ì, ·Ò, ¤Ò, …Ò, »Ò, VøÒ
(3) ±fiV‰Îfl ÁÎ◊ıfiÎ ±ı¿ÎZÎfl‹Î_ ËˇV‰ “µ” ±Î‰ı »ı.
Ë_, Â_, ÷_
(4) ⁄ı ±ZÎfl‰Î‚Î ÂOÿ‹Î_ ’Ëı·Î ±ZÎfl‹Î_ “¥” ¿ı “∂” ÿÌCÎ˝ ±Î‰ı »ı.
⁄Ì¿, ¤Ì·, œÌ·, ¤Ì¬, «Ì…, ¬Ìfl, √Ì‘, √Ì«, ¤Ò¬, ¤Ò÷, ¿>¬, ¤Ò¿Ì,
…^◊, ÿÒ‘, ¤Òfl_, ÁÒ ¿<_
(5) hÎHÎ ±ZÎflfiÎ ÂOÿ˘‹Î_ √fl ±ZÎfl ’Ëı·Î_ ËˇV‰ “≥” “µ” Ë˘› »ı, F›Îflı
·CÎ ±ZÎfl ’Ëı·Î_fiÎ “¥” “∂” ÿÌCÎ˝ Ë˘› »ı.
Ï¿fiÎfl˘, Ï‹fiÎfl˘, Á◊Îfl, ¬ıÕ>÷, ‹…^fl, ¬…^fl, ÷Õ⁄Ò«, Ï⁄·ÎÕÌ,
¤Ì·ÕÌ, ¿>÷fl_, ‘÷Îfl˘, fiÌ·‹, ÿÌ¿fl˘, ¿Ì«Õ, ¿ÌÀ·Ì, «Ì¤Õ<_, ÁÒ’Õ<_,
¤ÒÁ¿˘, ¿>¿Õ˘, ¿>÷fl˘.
(6) «Îfl ¿ı ‰‘ ±ZÎfl‰Î‚Î ÂOÿ‹Î_ ≠◊‹ “≥” “µ” ËˇV‰ Ë˘› »ı.
ÿÎ.÷. ÏË·«Î·, Ï¬Á¿˘·Ì, Ï‰·Î›÷, µkÎflÎ›HÎ, ÏÂŒÎflÁ, ÏÀÏÀ›Îfl˘,
Ï¿·Ï¿·ÎÀ, Ë·Î‹b_
(7) Ï‰ÂıÊHÎ ’fl◊Ì ⁄fi÷Î_ fiÎ‹‹Î_ ’Ëı·˘ ±ZÎfl ÿÌCÎ˝ Ë˘› I›Î_ ⁄ÌΩı ±ZÎfl
’HÎ ÿÌCÎ˝ flËı »ı —
ÿÎ.÷. œÌ·_- œÌ·ÎÂ, «Ì¿b_-«Ì¿ÎÂ, ŒÌ¿<_-ŒÌ¿ÎÂ, …^Ã<_- …^ÃÎb__, ‹ÌÃ<_-
‹ÌÃÎ¥-‹ÌÃÎÂ
(8) “≥” ¿ı “µ” ’»Ì ΩıÕÎZÎfl ±ÎT›˘ Ë˘› ÷˘ “≥” ¿ı “µ” ËˇV‰ ¿fl‰Î —
≥VhÎÌ, ≥„V’÷Î·, „¿VÁ˘, Ï«ßÌ, Ï…S·˘, „ÂV÷, ’ÎÏ¿V÷Îfi, ¬ÎÏ·V÷Îfi,
¬S·_, ·E«_, ‹y˘, …\VÁ˘, Õ<yfl, ËS·Õ
(9) ¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘ ⁄˘·÷Î_ ¤Îfl ±Î‰ı I›Î_ ÿÌCÎ˝ “¥” “∂” ±Î‰ı »ı.
ÿÎ√Ìfi˘, {ıflÌ·˘, fi÷ÌΩı, ±_√ÒÃ˘, fi‹Òfi˘, ±flÕ>Á˘
(10)
(10)“›” ’Ëı·Î_ “≥” ±Î‰ı ÷˘ ËˇV‰ “≥” Ë˘› »ı.
’ÎÏHÎ›ÎflÌ, ‹˘Ï÷›˘, ÿÎwÏÕ›˘, «˘Ï¿›Î÷, ÏÂ›Î‚˘, Ë˘Ï‹›˘’◊Ì,
«ÏÕ›Î÷_, ‰ÎÏHÎ›˘, ÂÎ‹Ï‚›˘, flÏ‚›Î‹b_, flıÏœ›Î‚, ’ÏÕ›˘ı, ÷Ï‚›_,
Ï⁄›ÎflHÎ, ÷ı·ÌÏ⁄›Î_.
±Î ≠‹ÎHÎı ¿ıÀ·Î¿ ÁÎ‹ÎL› Ïfi›‹˘ ΩHÎÌ ·ı‰Î◊Ì √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ
ÁÎ«Ì ΩıÕHÎÌ ±Î’HÎı ÂÌ¬Ì Â¿Ì±ı »Ì±ı. ±Î‹ »÷Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ
±ı‰Î CÎHÎÎ ÂOÿ˘ »ı ¿ı …ı‹fiÌ ΩıÕHÎÌ ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘ flÌ÷ı ◊Î› »ı. ÷ıfiÌ ««Î˝
’»ÌfiÎ Œ¿flÎ‹Î_ ¿flÌ »ı.
134 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘ flÌ÷ı ·¬Î÷Ì ±ı¿fiÎ ±ı¿ ÂOÿfiÌ ΩıÕHÎÌ
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ ±ı‰Î ’HÎ ÂOÿ˘ »ı …ıfiÌ ΩıÕHÎÌ ±ı¿ ¿fl÷Î_
‰‘ flÌ÷ı ·¬Î› »ı, ±ıÀ·_ … fiÏË, ΩıÕHÎÌ¿˘Â‹Î_ ÷ı ⁄‘Ì ‹ÎL› ’HÎ ◊›ı·Ì
»ı. ±Î‹ »÷Î_, T›Î¿flHÎfiÌ ºÏp±ı …ı ‰‘ Â© Ë˘› ÷ı ≠‹ÎHÎı … ·¬Î› ±ı
≥E»fiÌ› »ı. ±Î‰Î CÎHÎÎ ÂOÿ˘ fiÌ«ı ‹…⁄ »ı. …ı‹¿ı µ‹fl-™‹fl, ±˘ÂÌ¿<-_
±˘ÁÌ¿<,_ ¿_¿˘÷flÌ-¿_¿˘hÎÌ, ¬Ïfi…-¬fiÌ…, ¬fl«-¬«˝, √…flÎ÷-√Ò…flÎ÷ …√Î-
…B›Î, Ω’÷˘-…M÷˘, ÷¿÷Ì-÷¬÷Ì, ÷fl‰Îfl-÷·‰Îfl, ÿflÏ‹›Îfi-ÿflQ›Îfi, ÿÁ¿÷-
ÿV¿÷, ÿ±Î-ÿ‰Î, ‘Q‹Á-‘Ò‹Á, fi…ÿÌ¿-fi∞¿, Ïfi¿ÎÂ-Ïfi¿ÎÁ, fiÏÁ⁄÷-
ÏfiV⁄÷, ’ıfiÏÁ·-’ı„LÁ·, ≠‹ÎÏHÎ¿-≠Î‹ÎÏHÎ¿, Œ‚ƒ’-Œ‚ƒÒ’, ⁄ÏZÎÂ-⁄ÏZÎÁ,
⁄flÎ⁄fl-⁄fl˘⁄fl, Ï⁄fiÎ-⁄ÌfiÎ, ¤ÒÏ‹-¤Ò‹Ì,⁄·¿ı-⁄S¿ı, ⁄Î·ÀÌ-⁄Î·ÿÌ, ⁄ÀÎ¿Î-
⁄ÀÎÀÎ, ‹Ω-‹{Î, ‹◊flÎ-‹◊ÒflÎ, ‹flÿ-‹ÿ˝, ‹ÁÌÿ-‹„V…ÿ, ‹Òfl¬-‹Ò¬,˝ ‹·ıÏfl›Î-
‹ı·Ïı fl›Î, ‹˘CÎ-_ ‹˘ÓCÎ,_ flÁÎ›HÎ-flÁÎ›fi, flÎÏpˇ›-flÎpˇÌ›, ·ËÏfl-·ËflÌ, Ï·Ï’-
Ï·’Ì, ·Ì‹ÕÌ-·Ÿ⁄ÕÌ, ·_À‰-_ ·ÒÀ_ ‰,_ ‰ÿ-‰Ïÿ, ‰Á÷Ì-‰ÁÏ÷, Ï‰√÷-‰Ì√÷,
Ï‰fi_Ï÷-Ï‰fi_÷Ì, Ï‰Âı-Ï‰Êı, lıHÎÌ-lıHÎÌ, Áfiÿ-Áfi_ÿ, Á÷Îfl-Á◊Îfl, ÁÒÏ«-ÁÒ«Ì,
V‰ÎÏÿp-V‰ÎÏÿq, Ë’÷˘-ËŒ÷˘, Ë‹ıÂ-Ë_‹Â ı -Ë_‹Âı Î_, ÏË«¿Îfl-_ ËÌ«¿Îfl._
±Î µ’flÎ_÷ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ¿ıÀ·Î¿ ±ZÎfl˘ …ı‰Î ¿ı … ±◊‰Î {,
Õ ±◊‰Î œ, Õ ±◊‰Î fl, ‹ ±◊‰Î ⁄, Â ±◊‰Î Á ±fiı · ±◊‰Î ‚
‰√ıflı◊Ì ⁄fi÷Î ÂOÿ˘‹Î_ ⁄_fiı «Î·ı ±ı‰Î CÎHÎÎ ÂOÿ˘ »ı.
±Õ‘_-±fl‘_ ¬flÂÌ-¬flÁÌ
±ÊÎÕ-±ÊÎœ ±◊Î¿-±◊Î√
µÕÎÕ‰_-µflÎÕ‰_ ±Î‹·Ì-±Î_⁄·Ì
¿«Õ‰_-¿«fl‰_ ±ıÓıÂÌ-±ıÓÁÌ
¿ıÂfl-¿ıÁfl ¿Ëı‰ÕÎ‰‰_-¿ËıflÎ‰‰_
¬‰ÕÎ‰‰_-¬‰flÎ‰‰_ ¿˘Ê-¿˘Â
Ï¬…‹÷-Ï¬ÿ‹÷ ¬Î_ÕHÎÌ-¬Î›HÎÌ
¬Õÿ˘-¬flÿ˘ Ï‰¿flÎ·-Ï‰¿flÎ‚
√Õ⁄Õ-√fl⁄Õ Ï‰ÂÎ·- Ï‰ÂÎ‚
√¤ÎHÎ-√‹ÎHÎ ‰ıÕ‹Ì-‰ıœ‹Ì
CÎÕ¤Î_√-CÎÕ¤Î_… ‰ˆÿ-‰ˆz
«ÕÎ¥-«œÎ¥ ÂÎ⁄ÎÂ-ÁÎ⁄ÎÂ
«Ì…-«Ì{ ÏÂŒÎflÁ-ÏÁŒÎflÁ
ΩıÂ-ΩıÊ √‰ÕÎ‰‰_-√‰flÎ‰‰_
ÕÎÀÌ-ÿÎÀÌ «Õ‰_-«œ‰_
÷¿ÎΩı-÷¿Îÿ˘ «Î_ÿ·˘-«Î_S·˘
÷Õ⁄Ò«-÷fl⁄Ò« »ÎÂ-»ÎÁ
÷‹ÎÂ˘-÷‹ÎÁ˘ ΩıÂÌ-ΩıÊÌ
÷Ìfl◊-÷Ì◊˝ Õ˘ÂÌ-Õ˘ÁÌ
ÏÿS·Ì-ÏÿSËÌ ÷ÕŒÕ‰_-÷flŒÕ‰_
fiÎÏfl›ı‚-fiÎÏ‚›ıfl ÷I¿Î·-÷I¿Î‚
’Îÿfl-’Î‘fl ÷fl‰Îfl-÷·‰Îfl
’ıÕ<-’ıœ< ÿÎ›fl˘-ÕÎ›fl˘
ŒflÂÌ-ŒflÁÌ ‘˛ÎÂ¿˘-‘˛ÎÁ¿˘
⁄ÏZÎÂ-⁄ÏZÎÁ ’Õÿ˘-’flÿ˘
⁄ıÂ‹Îfl-⁄ıÁ‹Îfl Ï’_√·ÂÎVhÎ-g’√‚ÂÎVhÎ
‹Ω-‹{Î ≠¿À-≠√À
‹ÎÂÌ-‹ÎÁÌ Œ·ÎËÎfl-Œ‚ÎËÎfl
‰HÎ˝‹Î·Î-‰HÎ˝‹Î‚Î ⁄ÎflÂ-⁄ÎflÁ
136 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
⁄ıÁÎÕ‰_-⁄ıÁÎfl‰_ Â˘¿Ìfi-Â˘¬Ìfi
‹ÎÏ·Â-‹ÎÏ·Á Á√flÌ-ÁCÎflÌ
flÁÎ›HÎ-flÁÎ›fi Á‰ÕÎ‰‰_-Á‰flÎ‰‰_
‰ÎÀ¿Ì-‰ÎÕ¿Ì ËÕ÷Î·-ËÕ÷Î‚
Ï‰¿·-Ï‰¿‚ Ë⁄ÂÌ-Ë⁄ÁÌ
Ï‰Âı-Ï‰Êı ÁÎ_…-ÁÎ_{
‰ıÂ-‰ıÊ Á÷Îfl-Á◊Îfl
T›Î¿<·-T›Î¿<‚ Á˘¿ÀÌ-Á˘√ÀÌ
ÂÎËÌ-ÁÎËÌ Ë◊ı·Ì-Ë◊ı‚Ì
ÂÌÂ‹-ÁÌÁ‹ Ë·-Ë‚
ΩıÕHÎÌ‹Î_ ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı Ωı‰Î ‹‚÷Ì ¿ıÀ·Ì¿ ¤Ò·˘ fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰Ì »ı —
±Â © Â © ±Â © Â ©
±¬hÎ˘ ±¬÷fl˘ µÃÎ‰√Ìfl µÃÎµ√Ìfl
±√I›÷Î ±√I› µ’… ∂’…
±√‰Õ÷Î ±√‰Õ µ’Ì›˘√Ì µ’›˘√Ì
±ÿ˚¤÷Ò ±ÿ˚¤÷ µΩ˝ ∂Ω˝
±Ï‘ZÎ¿ ±‘ÌZÎ¿ ±˘√p ±Î"√VÀ
±_÷K›Î˝fi ±_÷‘Î˝fi
¿Ï◊÷T› ¿◊Ï›÷T›
±ÎK› ±Îz
¿Ïfip ¿Ïfiq
±Î›‰ı̋Ïÿ ±Î›‰ı̋Ïÿ¿
¿Ï‹ëfl ¿Ï‹Âfifl
±Îfl{Ò ±Îfl…^
±ÎSËÎÿ ±ÎË˚·Îÿ ¿ÎÀ>˝fi ¿ÎflÀ>fi
≥S‹Ì ¥·‹Ì ¿Î‰hÎ_ ¿Î‰÷fl_
±Â © Â © ±Â © Â ©
Ï¿S·˘· ¿S·˘· …Ò⁄ÎfiÌ …\⁄ÎfiÌ
¿˘p¿ ¿˘q¿ ÏÀ¿ÌÀ ÏÀÏ¿À
¬Î÷ ¬Î÷_ ÕÎ¤_ ÕÎ⁄_
¬ÎhÎÌ ¬Î÷flÌ ÕˇÎ›‰fl ÕˇÎ≥‰fl
Ï¬VÁÎ¿ÎhÎ Ï¬VÁÎ¿Î÷fl_ ÷_√ÿÌ·Ì ÷_√Ïÿ·Ì
√HÎhÎÌ √HÎ÷flÌ ÷I‰ ÷k‰
√‰˝fifl √‰fi˝fl ÷ÎÏ·‹ ÷Î·Ì‹
Ï√ÿa Ï√flÿÌ I◊Î ÷◊Î
√˛Ë’Ï÷ B≤Ë’Ï÷ Ïÿ‰ÎfiÌ¿˘À˝ ÿÌ‰ÎfiÌ¿˘À˝
√˛ËV◊ B≤ËV◊ ÏfiflÏ¤‹ÎfiÌ ÏfiflÏ¤‹ÎfiÌ
√˛ıE›≥ÀÌ √˛ıF›≥ÀÌ fi¿˝ fifl¿
CÎıflËÎ…fl √ıflËÎ…fl fiÁ÷fl fiV÷fl
Ï«LË Ï«Ë˚fi fiÏË_ fiËŸ
«Ò¿‰HÎÌ «¿‰HÎÌ fiËÌ fiÏË
«˘¿¬_ «˘A¬_ fiÎ¿Î⁄_ÿÌ fiÎ¿Î⁄_‘Ì
…fi‹ÀÌ’ …L‹ÀÌ’ fiÎHÎÎ_¿Ì› fiÎHÎÎ¿Ì›
…‹Î⁄_‘Ì …‹Î⁄_ÿÌ Ïfi_ƒÎ ÏfiƒÎ
F›_Ï÷ F›_÷Ì Ïfi‘Ì ÏfiÏ‘
…SÿÌ …·ÿÌ ÏfiflÁ fiÌflÁ
Ω√˛Ï÷ ΩB≤Ï÷ ÏfiÏflZÎ¿ ÏfiflÌZÎ¿
∞_ÿ√Ì Ï…_ÿ√Ì Ïfi‰ÌÿÎ ÏfiÏ‰ÿÎ
∞S·˘ Ï…S·˘ fiÌÏ÷‰Îfi fiÌÏ÷‹Îfi
…\◊⁄_ÿÌ …^◊⁄_‘Ì fi¿ÂÎfi fi¿ÁÎfi
138 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Â © Â © ±Â © Â ©
fiˆ∑I› fiˆ∑I˝ › ‹˘Ωfl ‹˘{Îfl
’I◊fl ’J◊fl flÏÊ ∑ÏÊ
’hÎ¿ÎÏflI‰ ’hÎ¿ÎflI‰ fl÷ ∑÷
’K‘Ï÷ ’©Ï÷ ·Î›⁄˛flı Ì ·Î≥⁄˛flı Ì
’ÏflÏHÎ÷ ’ÏflHÎÌ÷ ·Î›ÁLÁ ·Î≥ÁLÁ
’flÌ‰÷˝fiÂÌ· ’Ïfl‰÷˝fiÂÌ· ·ıÏ¬÷ Ï·Ï¬÷
’Î‰Õfl ’ÎµÕfl ·˘ÀˇÌ ·˘ÀflÌ
’fifl˘K‘Îfl ’fifl©Îfl
‰ˆÏ‰‘ ‰ˆÏ‰K›
’˘p ’˘VÀ
T›Î…⁄Ì ‰Î…⁄Ì
≠SËÎÿ ≠Ë·Îÿ
ÏÂ‰HÎ ÁÌ‰HÎ
Ï≠›‰_ÿÎ Ï≠›_ÿÎ
Á√‰Õ÷Î Á√‰Õ
OËıfi(⁄ıfi) ⁄Ëıfi
Á‹ÌÏ÷ ÁÏ‹Ï÷
‹_…\flÌ ‹_…^flÌ
‹_Ï{· ‹_Ï…· Á¿˝Á Áfl¿Á
‹fi˘flQ› ‹fi˘fl‹Î ÁÎ›¿· ÁÎ≥¿·
‹Î’⁄_ÿÌ ‹Î’⁄_‘Ì ÁÌfiı‹Î ÏÁfiı‹Î
‹S÷‰Ì ‹·÷‰Ì Ë_ÕÌ ËÒ_ÕÌ
√…flÎ÷Ì‹Î_ ‰’flÎ÷Î ¿ıÀ·Î¿ ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ
¿˘≥’HÎ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÷ıfiÎ …ı ÷ı ≠ÿıÂ ±ıÀ·ı ¿ı V◊‚ ÷ı‹… ¿Î‚fiÎ
’Ïfl‰÷˝fifiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ’Ïfl‰÷˝fi ±Î‰÷_ Ω›. ¤Îfl÷‹Î_ ’HÎ ±fiı¿Ï‰‘
≠Ωfi_ ÂÎÁfi flèÎ_ …ıfiÌ ±Áfl V‰Î¤ÎÏ‰¿ flÌ÷ı … ¤ÎÊÎ ’fl ’Õı. ±_√˛ıΩıfiÎ
ÂÎÁfi ÿflÏ‹›Îfi ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÎ ¿ıÀ·Î› ÂOÿ˘ Œ@÷ √…flÎ÷Ì … fiÏË ’fl_÷
¤Îfl÷fiÌ ÷‹Î‹ ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ‰HÎÎ≥ √›Î »ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ ±Î‰Î
¿ıÀ·Î› ÂOÿ˘fi_ √…flÎ÷Ì¿flHÎ ◊›_ »ı. ±fiı ¤ÎÊÎ ÷Îı ‰Ëı÷Ì ÁÏfl÷Î Á‹Îfi
»ı ÷ı◊Ì ÷ı‹Î_ ≠‰ÎÏË÷Î ±fiı Ï‰Ï‰‘÷Î flËı‰ÎfiÎ_. lÌ ÿÂ˝¿ı ÁÎ«ı … ¿èÎ_ »ı
¿ı — ““±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ ≠I›ı »˘» fi◊Ì. ÷ıfiÎ ÂOÿ˘ ¤·ı ±Î’HÎÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‰HÎÎ›
’HÎ ÷ı √…flÎ÷Ì ‰ÎCÎÎ ’ËıflÌfiı ±Î‰ı.”” ±ËŸ ‰ËÌ‰À‹Î_ ‰‘ ‰’flÎ÷Î ±ı‰Î
¿ıÀ·Î¿ ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ±Î’Ì »ı. ±Î ›ÎÿÌ ·√¤√ “ΩıÕHÎÌ¿˘Â”ıfiı
±Î‘Îflı »ı ÷ı‹ »÷Î_ ±Î‰Î ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ±_√ıfiÎ Ïfi›‹˘‹Î_ ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÌ
ΩıÕHÎÌ √…flÎ÷Ì ΩıÕHÎÌ‹Î_fiÎ µE«Îfl ≠‹ÎHÎı … ¿fl‰Ì. ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÌ
ΩıÕHÎÌfiÎ Ïfi›‹˘ ±Î ¿«ıflÌ ¶ÎflÎ ≠¿ÎÏÂ÷ “√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ΩıÕHÎÌfiÎ
Ïfi›‹˘ ±fiı ÂOÿÎ‰·Ì” ±ı ’„V÷¿Î‹Î_ Ï‰√÷‰Îfl ±ÎM›Î »ı. ±ËŸ ±ı‰Î
¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘ µÿÎËflHÎ ÷flÌ¿ıı ±ÎM›Î »ı.
±’Ì· ¿˘LVÀı⁄· ÏÕ√˛Ì ≠ı„@ÀÁ Q›Ï{›‹
±˘√VÀ ¿˘’ÌflÎ¥À ÏÕ’ÎÀ˝‹ıLÀ ŒÏfi˝«fl ›ÏfiÀ
≥„LÕ›Î ¿˘Q›ÏfiVÀ ÏÕ’Î"Ï{À ŒıÕflıÂfi ›ÏfiŒ˘‹˝
≥„LVÀÀuÒÂfi ¿˘À˝ ÏÕflı¿ÀflÌ Œ˘Q›̋·Î ›fl˘Ï’›fi
≥LV’ı¿Àfl ¿˘Õ˝fi ÕıM›ÀÌ ⁄Î≥ÏÁ¿· flÏ…VÀfl
≥·ı„@Àˇ¿ ¿˘Ó√˛ıÁ Õı‹˘øÁÌ Ï⁄SÕfl flÏ…VÀˇÎfl
±ıÏ_ …fi Ïø¿ıÀ ÏÕÏ‰Õ_Õ ⁄ıÏ·Œ ÏflÀÎ›Õ˝
±"S›Ï‹Ïfi›‹ ¿·Î¿˝ ÏÕÁÏ‹Á ⁄˘Õ˝ Ïfl’ÏO·¿
±"Á˘ÏÁ›ıÂfi √‰fi˝fl ÏÕ„VÀˇ¿À ⁄˘ÏÕ*√ Ïfl’˘À˝
±Î"ÏÕÀfl √ıÁ ÕˇÎ≥‰fl O·˘¿ flÎ"›SÀÌ
±Î"fiflflÌ √˘ÕÎµfi Ï◊›flÌ ‹ÂÌfi ·Î≥ÁLÁ
±Î"’flıÂfi √˛Î‹˘Œ˘fi Ï◊›Î"Á˘ŒÌ ‹Î≥¿ Ï·Ï‹ÀıÕ
±Î"ÏŒÁ «ı¿ fiÎ≥Àˇ˘…fi ‹Î≥· Ï·VÀ
140 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î"Õ˝fl «ı¿-’˘VÀ fiıÂfi· ‹Î¿˝ ·Ì√
±˘‰flÏÁ›fl …… fi˘ÏÀÁ ‹ıÏ…VÀˇıÀ ·ı‰Ì
¿Ï‹ÀÌ …\Ïfi›fl ’„O·¿ Ï‹¿ıÏfi¿ ‰ı√fi
¿Ï‹Âfi F›Ï⁄·Ì ’„O·ÏÁÀÌ Ï‹ÏÀ_√ ‰Î"fl_À
¿Ï‹Âfifl ÀÎµfiËÎ"· ’flÏ‹À Ï‹ÏfiÀ ‰˘Õ˝
¿·ı¿Àfl ÏÀÏ¿À ’ÎµÕfl Ï‹ÏfiVÀfl Â˘À˝ËıLÕ
¿_’fiÌ ÏÀÏŒfi ’Î·˝‹ıLÀ Ï‹Á Á⁄⁄˝
¿_’Î™Õ ÀıÏfiÁ ’ÎÁ˝· ‹ÌÀfl ÁıLÁfl
¿Îµ„LÁ· ÀıÏ·√˛ÎŒ ’ıÀˇfi ‹ÌÏÕ›‹ Á˘Ï·ÏÁÀfl
¿Î⁄˝fi ÀıÏ·Ï≠LÀfl ’ıLÂfi ‹"fiı…fl VÀıÂfiflÌ
¿"L‰ÎÁ ÀıÏ·Ï‰{fi ’ıÀˇ˘· ‹ı…fl VÀıLÁÏ· ’ı’fl
¿"MÀfi ÀuÒ⁄ ’Î"Ï·ÁÌ ‹ı‹˘Ïfl›· ËÎ≥V¿>·
¿"Ï⁄fi ÀˇÎÏŒ¿ ’Î"Ï·Â ‹ıQ⁄fl ËÎ"·
¿ıÏ‹VÀˇÌ Àı̌Õ‹Î¿˝ ’˘·ÌÁ ‹ı›fl Ë˘¿Ì
¿ıfl˘ÁÌfi Àˇıfi ≠ÌÏ‹›‹ ‹˘Àfl Ë˘À·
¿ıÁ ÏÕ¿ÀıÂfi ≠ÒŒ ‹˘ÕflıÀfl Ë˘„V’À·
Q›ÏfiÏÁ’ÎÏ·ÀÌ
·¬ÎHÎ ‹ÎÀı ¿ıÀ·Î¿ …wflÌ Ïfi›‹˘
(1) “…” »^À˘ ·¬‰˘. …ı‹ ¿ı, ÷ıHÎı ±Î‰‰_ … flèÎ_.
(2) “›”
“›”- “›ı ” ¤ı√Î ·¬‰Î. …ı‹ ¿ı, ‹Îflı› ±Î‰‰_ ÷_, ÷ı›ı ±Î‰ı.”
(3) Ï‰¤„@÷fiÎ ≠I›› ¤ı√Î ·¬‰Î.
…ı‹ ¿ı, ‰√˝‹Î_ ¿ıÀ·Î Ï‰zÎ◊a±˘ »ı ? ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ fl…^±Î÷ ÁÎ_¤‚˘.
(4) Ï¶fl„@÷‰Î‚Î ÂOÿ˘ ¤ı√Î ·¬‰Î.
ÿÎ.÷. ÁÎ◊˘ÁÎ◊, ‰Îfl_‰Îfl, ¿ıÀ¿ıÀ·_, ¤Î÷¤Î÷fiÎ, …ı‹÷ı‹
(5) fiÎ‹›˘√Ì ±T››˘ »^ÀÎ_ ·¬‰Î_. …ı‹ ¿ı, ‹ÎflÎ ◊¿Ì, ÂÌ¬‰Î, ÁÎfl, ÿıÂ
¿Î…ı, flV÷Î µ’fl ‰√ıflı.
(6) ÷˘’HÎ, Ωı¿ı ¤ı√Î ·¬Î›.
(7) ¿ı »^À˘ ·¬‰˘. ÿÎ.÷., ¿ÎflHÎ ¿ı ¿èÎ_ ¿ı, …ı‹ ¿ı
(8) “’Ò‰˝¿” ±fiı “‹ÎhÎ” ¤ı√Î ·¬‰Î. ÿÎ.÷. Ï‰‰ı¿’Ò‰˝¿, ∞‰‹ÎhÎ
(9) ÁËÎ›¿Îfl¿ Ïø›Î’ÿ˘ »^ÀÎ_ ·¬‰Î_. …ı‹ ¿ı, ·¬ı »ı, ·Ì‘_ ËÂı, ‹Ò@›_
Ë÷_.
(10) Á_›@÷ „ø›Î’ÿ‹Î_ ÿflı¿ „ø›Î’ÿ »^À<_ ·¬‰_. …ı‹ ¿ı, ·¬Ì fiÎA›_, flËı‰Î
ÿ˘, ‰Î_«÷˘ flèÎ˘.
(11 ) Á‹ÎÁfiÎ_ ’ÿ ΩıÕÌfiı ·¬‰Î_. ÿÎ.÷. ‹Î⁄Î’, ÁÌ÷ÎflÎ‹, ±ÎÃÿÁ, ·Î_⁄ _ À¿_> ,_<
(11
ËÎfl∞÷, flÎΩflÎHÎÌ
‰‘ ±ZÎflÁ_A›Î‰Î‚Î_ ’ÿ Ë˘› ÷˘ ±◊˝fiÌ Á√‹÷Î ‹ÎÀı ‰E«ı fiÎfiÌ
·ÌÀÌ ÿ˘flÌfiı …\ÿÎ_ ’HÎ ·¬Î›.
‰ı’Îfl-‰HÎ…, fl…÷-F›_÷Ì, T≤kÎÎ_÷-Ïfi‰ıÿ¿, ‹ËÎ¤Îfl÷-fl«Ï›÷Î, ÷Î·¿Ú÷-
·ÎÏ·‹Î-·ÏÁ÷
±fiV‰Îfl ±_√ıfiÎ Ïfi›‹˘
±fiV‰Îfl ±ıÀ·ı fiÎ¿fiı ±fiÁfl÷Î T›_…fi˘ — Õ˚, GÎ, HÎ˚, fi˚, ‹˚ √…flÎ÷Ì‹Î_
±fiV‰Îfl ⁄ı flÌ÷ı ⁄˘·Î› »ı — Á_V¿Ú÷ ÷IÁ‹ ÂOÿ˘‹Î_ ¬ÎÁ …\ÿÎ ’ÎÕÌfiı
µE«ÎflÎ÷Î, …ı‹ ¿ı,
¿ÎL÷, ¬HÕ, «Q’¿
≠Î¿Ú÷ ÂOÿ˘‹Î_ ’˘«Î µE«ÎflÎ÷Î ÂOÿ˘, …ı‹ ¿ı,
(ÁÒ÷fl) ¿Î_÷, ±Î_‘‚˘(‹ÎHÎÁ), (Ï‹·¿÷) Á˘Ó’
142 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
√…flÎ÷‹Î_ ’HÎ …\ÿÎ…\ÿÎ ¤Î√‹Î_ ±fiV‰ÎflfiÎ µE«ÎflHÎ‹Î_ ¤ıÿ Ωı‰Î
‹‚ı »ı. ‹ËıÁÎHÎÎ Ï …S·Î ±fiı «fl˘÷fl‹Î_ ÷Ì‰˛ ±fiV‰Îfl ⁄˘·Î› »ı, ⁄Ì…ı
‰‚Ì ¿˘‹‚ ±fiV‰Îfl ⁄˘·Î› »ı. ±‹ÿÎ‰Îÿ, ‰Õ˘ÿflÎ, ¤Î‰fi√fl …ı‰Î_
ÂËıfl˘‹Î_ ÏÂp ¤ÎÊÎ ⁄˘·‰Î ÷flŒfiÎ ‰·HÎfiı ¿ÎflHÎı ±fiV‰Îfl ¿Î_ V’p
µE«ÎflÎ› »ı, ¿Î_ »˘ÕÌ ÿı‰Î› »ı. ÷ı◊Ì … ±‹ÿÎ‰Îÿ‹Î_ “‹ÎÀ·Ì” ⁄˘·ÎÂı
F›Îflı «fl˘÷fl‹Î_ “‹Î_À·Ì” ⁄˘·ÎÂı. ’HÎ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÷˘ ±‹¿ …B›Î±ı ±fiV‰Îfl
»ı ±fiı @›Î_ fi◊Ì ÷ı Ïfi›‹˘◊Ì ΩHÎÌ ·ı‰_ …wflÌ »ı.
1. fiflΩÏ÷ (’„S·_√)fiÎ ¿˘≥’HÎ ÂOÿfiı ¿˘≥’HÎ ‰«fi‹Î_ ±fiV‰Îfl
·Î√÷˘ fi◊Ì. ‰‚Ì ÷ıfiı ·Î√÷Î_ Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ˘ ÷◊Î ÷ı‹fiı ±fiÁfl÷Î_
Ïø›Î’ÿfiÎ_ Ï‰¿ÎflÌ w’˘‹Î_ ’HÎ ±fiV‰Îfl ±Î‰÷˘ fi◊Ì. …ı‹ ¿ı,
flÎ÷˘ CÎ˘Õ˘- flÎ÷Î CÎ˘ÕÎ
CÎ˘Õ˘ «fl÷˘ Ë÷˘ - CÎ˘ÕÎ «fl÷Î Ë÷Î
fi˘Ó‘ — “’_ÏÕ÷fi_ ’V÷¿” ¿ı “’_ÏÕ÷fiÎ_ ’V÷¿˘”‹Î_ “fi”_ ¿ı “fiÎ_” ±fiV‰Îfl‰Î‚_
±ıÀ·Î ‹ÎÀı »ı ¿ı “’V÷¿” ÂOÿ fiÎL›÷flΩÏ÷ (fi’_Á¿Ï·_√)fi˘ »ı. ±ËŸ ’HÎ
Ωı “’V÷¿”fiı ⁄ÿ·ı “«˘’Õ˘” (fiflΩÏ÷) ¿ı “«˘’ÕÌ” (fiÎflÌΩÏ÷) ÂOÿ Ë˘÷
÷˘ “’_ÏÕ÷fi˘ «˘’Õ˘” ¿ı “’_ÏÕ÷fiÌ «˘’ÕÌ” ±ı‹ ±fiV‰Îfl Ï‰fiÎfiÌ … fl«fiÎ
◊≥ Ë˘ı÷.
2. fiÎflÌΩÏ÷ (VhÎÌg·√)fi˘ ÂOÿ ‹ÎfiÎ◊ı˝ ⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰’flÎ›˘ Ë˘› (¿ı
T›_√ ¿ı ‹Ω¿fiÌ ºÏp±ı ±‰Ëı·fiÎ ‹ÎÀı ‰’flÎ›˘ Ë˘›) ÷˘ ÷ıfiı ‹ÎÀı
‰’flÎ÷Î Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎfiı (±fiı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı Ïø›Î’ÿ Ë˘› ÷˘ ÷ıfiı ’HÎ)
±fiV‰Îfl ·Î√ı »ı. …ı‹ ¿ı,
‹˘ÀÎ_ flÎHÎÌ⁄Î ’‘Î›Î*.
‹ÎflÎ_ ‹Î‹Ì √›Î_.
Ωı›Î_ ÕÎèÎÎ_ ¤ÎHÎÌ⁄Î !
fi˘Ó‘ — “‹ÎflÌ ⁄Î flÎ_‘÷Ì Ë÷Ì” ±fiı “‹ÎflÎ_ ⁄Î flÎ_‘÷Î_ Ë÷Î_” ±ıfi˘
÷ŒÎ‰÷ ΩıÂ˘ ÷˘ Á‹ΩÂı ¿ı “⁄Î” ±ı¿‰«fi Ë˘‰Î »÷Î_ ‹ÎfiÎ◊ı˝ ‰’flÎ›_ »ı
÷ı◊Ì ÷ıfiÎ Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ “‹ÎflÎ_” ±fiı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı …÷Î Ïø›Î’ÿ “flÎ_‘÷Î_
Ë÷Î_”‹Î_ ±fiV‰Îfl ‹¿Î›Î »ı.
“Â˘¤Î, fl‹Î ±fiı ‹ÌfiÎ ·¬÷Î_ Ë÷Î_.”
±ı‹ ±fiV‰Îfl‰Î‚Ì fl«fiÎ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ◊≥ »ı ¿ı ±ı‹Î_ ’HÎ ‹ÎfiÎ◊ı˝
⁄Ë‰«fi »ı.
3. fiÎL›÷flΩÏ÷ (fi’_Á¿Ï·_√)fiÎ ÂOÿ‹Î_ »ıÕı “µ” Ë˘› I›Î_ ‹˘Àı ¤Î√ı
±fiV‰Îfl ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
÷‹Îfl_ (Á‰˝fiÎ‹), ¿Î‚_ (Ï‰ÂıÊHÎ), ¿>÷fl_ (fiÎ‹), Œfl÷_ (¿ÚÿL÷), ◊›_
(Ïø›Î’ÿ)
⁄‘Î fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ ÂOÿ‹Î_ »ıÕı µ Ë˘› I›Î_ ±fiV‰Îfl ±Î‰ı … ±ı‹
fi◊Ì. …ı‹ ¿ı Ï⁄_ÿ, …_÷, ÷_÷, ÷fl, ·Ÿ⁄ ‰√ıflı. (Ωı¿ı ±Î‰Î ÂOÿ˘ ÁÎ◊ı ’HÎ
Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ Ë˘› ÷ı‹fiı ÷˘ ±fiV‰Îfl ·Î√ı … »ı. …ı‹ ¿ı, fiÎfi_ Ï⁄_ÿ,
fiÎfi_ …_÷, ‹˘À<_ ·Ÿ⁄)
4. fiÎL›÷flΩÏ÷ (fi’_Á¿Ï·_√)fiÎ ÂOÿ˘fiÎ ⁄Ë‰«fifiı ·Î√÷Î_ Ï‰¿ÎflÌ
Ï‰ÂıÊHÎ˘, ¿ÚÿL÷˘ ±fiı Á_⁄_‘ T›„@÷fiÎ_ fiÎ‹˘ ±fiı Á‰˝fiÎ‹˘ ’fl
±fiV‰Îfl ±‰U› ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
“flÎ÷_ e·” ’fl◊Ì “flÎ÷Î_ e·˘” (Ï‰ÂıÊHÎ)
“¿Î‚_ ’ÎÏÀ›_” ’fl◊Ì “¿Î‚Î_ ’ÎÏÀ›Î_” (Ï‰ÂıÊHÎ)
“√…˝÷_ ‰Îÿ‚” ’fl◊Ì “√…˝÷Î_ ‰Îÿ‚˘” (¿ÚÿL÷)
“fl‹Îfi_ Àı⁄·” ’fl◊Ì “fl‹ÎfiÎ_ Àı⁄·˘” (Á_⁄_‘ T›„@÷fi_ fiÎ‹)
“‹Îfl_ CÎfl” ’fl◊Ì “‹ÎflÎ_ CÎfl˘” Á‰˝fiÎ‹
fi˘Ó‘— ±fiı »÷Î_ ±Î‰Î ÂOÿ˘ F›Îflı ’ÿ ÷flÌ¿ı Ï‰¤„@÷fiÎ ≠I›› ÁÎ◊ıı
144 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î‰ı, ±◊‰Î Ï‰ÂıÊHÎ ÷flÌ¿ı fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ Ï‰ÂıW› ÁÎ◊ı ±Î‰ı, I›Îflı
±ı¿‰«fi‹Î_ “±Î” ◊≥fiı ±fiV‰Îfl Ï‰fiÎfiÌ … fl«fiÎ ◊Î› »ı.
(⁄Ë‰«fi‹Î_ ÷˘ ±Î‰Ì …B›Î±ı ’HÎ “±Î” ±ı‰Ì ±fiV‰Îfl‰Î‚Ì …
fl«fiÎ flËı »ı.)
…ı‹ ¿ı “⁄˘·ı·_ ‰Î@›” ’fl◊Ì “⁄˘·ı·Î ‰Î@›‹Î_”fiÎ “·Î” µ’fl ±fiV‰Îfl
fi◊Ì. (⁄Ë‰«fifiÎ “⁄˘·ı·Î_ ‰Î@›˘‹Î_”fiÎ “·Î_” µ’fl ÷˘ ±fiV‰Îfl Ë˘› …
»ı.)
“‹˘À<_ CÎfl” µ’fl◊Ì “‹˘ÀÎ CÎfl‹Î_”fiÎ “ÀÎ” µ’fl ±fiV‰Îfl fi◊Ì.
(⁄Ë‰«fifiÎ “‹˘ÀÎ_ CÎfl˘‹Î_”fiÎ “ÀÎ_” µ’fl ÷˘ ±fiV‰Îfl Ë˘› … »ı.)
“⁄˘·‰Îfi_ ¿ÎflHÎ” ’fl◊Ì “⁄˘·‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎ◊Ì”fiÎ “fiÎ_” ’fl ±fiV‰Îfl
fi◊Ì. (⁄Ë‰«fifiÎ “⁄˘·‰ÎfiÎ_ ¿ÎflHÎ˘”fiÎ “fiÎ” ’fl ÷˘ ±fiV‰Îfl Ë˘› … »ı.
±ËŸ ‰_ÿfi, ±Ï¤fi_ÿfi ±fiı ±Ï¤‰Îÿfi ÂOÿ˘ ’HÎ fi˘Ó‘Ì flÎ¬˘. ±Î
hÎHÎı fiÎL›÷flΩÏ÷ (fi’_Á¿Ï·_√)fiÎ »ı ±fiı ÷ı◊Ì ±ı¿‰«fi‹Î_ “‹Îfl_” ±fiı
⁄Ë‰«fi‹Î_ “‹ÎflÎ_” ±ı‰Ì ±fiV‰Îfl‰Î‚Ì … fl«fiÎ ◊Âı. ’HÎ ’hÎ‹Î_ ⁄Ë‰«fi
… ±Î‰ı ÷ı◊Ì “‹ÎflÎ ‰_ÿfi”, “‹ÎflÎ ±Ï¤fi_ÿfi” ¿ı “‹ÎflÎ ±Ï¤‰Îÿfi”fiı ⁄ÿ·ı
“‹ÎflÎ_ ‰_ÿfi”, “‹ÎflÎ_ ±Ï¤fi_ÿfi” ¿ı “‹ÎflÎ_ ±Ï¤‰Îÿfi” ±ı‹ ±fiV‰Îfl ‹Ò¿Ìfiı
… ·¬ÎÂı.
5. fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ ÿflı¿ ÂOÿfiÎ ⁄Ë‰«fiı ±fiÁfl÷Î Ïø›Î’ÿfiÎ_ ⁄‘Î_ …
Ï‰¿ÎflÌ w’˘‹Î_ ±fiV‰Îfl ±‰U› ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
“e·ÕÎ_ ¬Ì·÷Î_ Ë÷Î_”‹Î_ “¬Ì·÷Î_ Ë÷Î_” Ïø›Î’ÿ “e·ÕÎ_” ±ı ¿÷Î˝ ±fiÁÎfl
⁄L›_ »ı ±fiı ÷ı◊Ì ⁄_fiı “÷Î_” µ’fl ±fiV‰Îfl ‹¿Î›ı· »ı.
“CÎHÎÎ_ fl‹¿ÕÎ_ ¤ı√Î_ ¿›Î* Ë÷Î_”‹Î_ ’HÎ ±ı … flÌ÷ı Ïø›Î’ÿ “¤ı√Î_” ¿›Î*
Ë÷Î_” ‹Î_ hÎHÎı …B›Î±ı ±fiV‰Îfl ‹¿Î›ı· »ı.
6. …\ÿÌ…\ÿÌ ΩÏ÷fiÎ_ fiÎ‹˘fiÎ_ Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ˘, „ø›Î’ÿ˘ ‰√ıflı‹Î_
fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ_ w’˘ ‰’flÎ› »ı ±fiı ÷ı◊Ì I›Î_ ’HÎ ±fiV‰Îfl ±‰U›
±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
“‹Î›Î* √›ı·Î VhÎÌ’flÊ˘”‹Î_ “VhÎÌ” fiÎflÌΩÏ÷ ±fiı “’flÊ˘” fiflΩÏ÷ ±ı‹
⁄ı ΩÏ÷ ±Î‰ı·Ì Ë˘¥ ±ıfiı ·Î√÷Î w’ “‹Î›Î* √›ı·Î_”‹Î_ ’HÎ “›Î*” ±fiı “·Î_”
±ı‹ ⁄_fiı …B›Î±ı ±fiV‰Îfl ‹¿Î›ı· »ı.
±ı … flÌ÷ı “ÏfiÂÎL÷, ÏfiÏÂ÷Î ±fiı ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ıfiÎ_ ⁄Î‚¿˘ √›Î_”‹Î_ ¿÷Î˝
÷flÌ¿ı “ÏfiÂÎL÷” “fiflΩÏ÷”, “„fiÏÂ÷Î” fiÎflÌΩÏ÷ ±fiı “⁄Î‚¿˘” fiÎL›÷flΩÏ÷
±ı‹ …\ÿÌ…\ÿÌ ΩÏ÷ Ë˘≥ ±ı‹fiı ±fiÁfl÷Î Ïø›Î’ÿ “√›Î_”fiÎ “›Î_” µ’fl
±fiV‰Îfl ‹¿Î›ı· »ı.
7. fiÎL›÷flΩÏ÷ (fi’Á _ ¿Ï·_√) ¿ı ÁÎ‹ÎL› ΩÏ÷fi˘ ¿˘≥ ÂOÿ ¿ı fiÎflÌΩÏ÷fi˘
‹ÎfiÎ◊ı˝ ≠›˘√ F›Îflı Ïø›ÎfiÎ◊ (±◊Î˝÷˚ Ïø›Îfi˘ ¿flfiÎfl) Ë˘› I›Îflı
Ïø›Î’ÿfiÎ_ w’˘ (F›Î_ ΩÏ÷ ≠‹ÎHÎı ⁄ÿ·Î÷Î_ Ë˘› I›Î_) fiÎL›÷flΩÏ÷
±fiı ÁÎ‹ÎL› ΩÏ÷ ÁÎ◊ı ⁄_fiı ‰«fi‹Î_ ±fiı fiÎflÌΩÏ÷fiÎ ‹ÎfiÎ◊ı˝
≠›˘√‹Î_ ⁄Ë‰«fi‹Î_ Ïø›Î’ÿfiÎ_ w’˘‹Î_ ’HÎ ±fiV‰Îfl ±‰U› ±Î‰ı
»ı. …ı‹ ¿ı,
’Ò‰a±ı ±ı¿ fl‹¿Õ<_ ¬flÌz_.
ÿ¿Îfi‹Î_ ¤Î÷¤Î÷fiÎ_ fl‹¿ÕÎ_ ‹‚÷Î_ Ë÷Î_.
‰Î_ÁÿÎ‰Î‚Î_ flÎHÎÌ ’‘Î›Î* Ë÷Î_.
fi˘Ó‘ —
“Ë˘‰_” ±ı “…‰_” ±fiø‹ı ÁËÎ›¿Îfl¿ ¿ı Á_›@÷ Ïø›Î’ÿ ÷flÌ¿ı ±Î‰ı·
Ë˘› I›Îflı ±Î√‚fiÎ „ø›Î’ÿ µ’fl ’HÎ ±fiV‰Îfl ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
Ë˘™ »\_. Ω™ »\_. «ÎS›_ √›_.
Ωı¿ı ÁÎ‹ÎL› ¿ÚÿL÷ ÷flÌ¿ı “Ë˘‰_” ¿ı “…‰_” ‰’flÎ›ı· Ë˘› I›Î_ ±fiV‰Îfl
±Î‰÷_ fi◊Ì. ±ı◊Ì … “«ÎS›Î_ …‰_ ÁÎfl_” ±ı fl«fiÎ ¬˘ÀÌ »ı; “«ÎS›Î …‰_
ÁÎfl_” fl«fiÎ … ¬flÌ »ı.
146 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
8. ÁÏ÷ÁM÷‹ÌfiÎ …ı‰Î ±T›› ≠›˘√˘ ÷flÌ¿ı ±Î‰÷Î ¿ÚÿL÷fi_ w’
±fiV‰Îfl‰Î‚_ Ë˘› »ı. …ı‹ ¿ı,
‹Îfl÷Î_ ‹Î›*.
⁄˘·÷Î_ ±Î‰Õ÷_ fi◊Ì.
¬Î÷Î_¬Î÷Î_ fi ⁄˘·Î›.
9 . ’Ëı·Î ’flÊ ±ı¿‰«fifi_ “Ë_” F›Îflı Ïø›ÎfiÎ◊ Ë˘› I›Îflı Ïø›Î’ÿfiÎ_
ÁÎÿÎ ‰÷˝‹Îfi¿Î‚, ±’ÒHÎ˝ ‰÷˝‹Îfi¿Î‚ ±fiı Ïø›ÎÏ÷’k›◊˝fiÎ_ w’˘‹Î_
’HÎ ±fiV‰Îfl ±‰U› ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
Ë_ »\_. Ë_ ‰Î_« »\_. Ë_ ·¬Ì flË_.
10. Á‰˝fiÎ‹ …ı ÂOÿfiı ⁄ÿ·ı ‰’flÎ›_ Ë˘› ±ı ÂOÿfiÎ_ ΩÏ÷‰«fi ≠‹ÎHÎı
(±ıfiı ·Î√÷Î_ Ï‰¿ÎflÌ Ï‰ÂıÊHÎ, Ïø›Î’ÿ ‰√ıflıfiı) ±fiV‰Îfl ·Î√ı ¿ı fi
·Î√ı. …ı‹ ¿ı,
fiÎL›÷flΩÏ÷fiÎ ⁄Ë‰«fifiÎ “¿ı‚Î_” w’ ‹ÎÀı “±ı” Á‰˝fiÎ‹ ‰Î’fl‰_
Ë˘› ÷˘ “±ı” ⁄‘Î_ … ’Î¿Ì √›Î_ »ı ±ı‹ ·¬Î›. fifl, fiÎflÌ fiı fiÎL›÷fl hÎHÎı
ΩÏ÷ ÁÎ◊ı Ë˘› ±ı‰Î “’flÊ˘, VhÎÌ±˘ ±fiı ⁄Î‚¿˘” w’ ‹ÎÀı “±ı” Á‰˝fiÎ‹
‰Î’fl÷Î_ “±ı” ⁄‘Î_ ’Î»Î_ Œ›Î* ±ı‹ ·¬Î›. (±Î …B›Î±ı fiflΩÏ÷fiÎ ±ı¿·Î
“’flÊ˘” ÂOÿ ‹ÎÀı “±ı” Á‰˝fiÎ‹ ‰Î’fl‰Îfi_ Ë˘÷ ÷˘ “±ı ⁄‘Î ’Î»Î Œ›Î˝
±ı‹ … ·¬Î÷.)
11. ÁÎ÷‹Ì ±◊Î˝÷˚ ±Ï‘¿flHÎ Ï‰¤„@÷fiÎ “‹Î_” ≠I››‹Î__ ±fiV‰Îfl »ı ±fiı
÷ı◊Ì ÷ıfiı ⁄ÿ·ı “‹Î” ±ı‹ fi ·¬Î›. …ı‹ ¿ı
“CÎfl‹Î_ ¿˘≥ fi◊Ì” ÁÎ«_ »ı. “CÎfl‹Î ¿˘≥ fi◊Ì” ¬˘À<_ »ı.
12. ±fiV‰ÎflfiÎ Ï¤LfiÏ¤Lfi µE«Îfl˘ ÿÂÎ˝‰‰Î ‹ÎÀı Ï«Ë˚fi˘ ‰Î’fl‰Î_ fiÏË.
»÷Ÿ Â@› Ë˘› I›Î_ ±fiV‰ÎflfiÎ Ï‰¿S’‹Î_ ±fifiÎÏÁ¿˘ ‰Î’flÌ Â¿Î›.
…ı‹ ¿ı, “±_÷” ’HÎ ·¬Î› ±fiı “±L÷” ’HÎ ·¬Î›.
“ÁÎ_I‰fi” ’HÎ ·¬Î› ±fiı “ÁÎLI‰fi” ’HÎ ·¬Î›.
“ÿ_Õ” ’HÎ ·¬Î› ±fiı “ÿHÕ” ’HÎ ·¬Î›.
“⁄ıÓ¿” ’HÎ ·¬Î› ±fiı “⁄ıL¿” ’HÎ ·¬Î›.
’HÎ “ÁL‹Ï÷”fiÌ …B›Î±ı “Á_‹Ï÷” fi ·¬Î› ±fiı “Á_‹Ï÷”fiÌ …B›Î±ı
(“ÁQ‹Ï÷” ÃÌ¿ ’HÎ) “ÁL‹Ï÷” fi ·¬Î› ±ı ›Îÿ flÎ¬Ì±ı.
13. ¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘‹Î_ ±fiV‰Îfl fi◊Ì I›Î_ ÷ı fi ‹Ò¿‰˘.
…ı‹ ¿ı, Ë˘ÏÂ›Îfl ¬fl_ »ı; Ë˘ÓÏÂ›Îfl fiÏË. Ïfi‹c¿ ¬fl_ »ı; Ïfi‹c_¿
fiÏË. ‹˘œ<_ ¬fl_ »ı; ‹˘_œ<_ fiÏË (‹˘Ó ¬fl_ »ı.) ‹Ëı¿ ¬fl_ »ı; ‹ËıÓ¿ fiÏË. ÏfiƒÎ
¬fl_ »ı; Ïfi_ƒÎ fiÏË. (fiŸÿ, fiŸÿfl ±fiı fiŸÿflÎ ¬flÎ_ »ı.) “¤Î√‰_” ±ıÀ·ı
“fiÎÁ‰_” ±fiı “¤Î_√‰_” ±ıÀ·ı “Œ˘Õ‰_” , ÀÌ’_ ¬fl_ »ı; ÀŸ’_ ¿ı ÀŸ’_ fiÏË.
“±˘Ï«_÷_”‹Î_ “Ï«_” ±fiı “÷_” ⁄_fiı V◊‚ı ±fiV‰Îfl ¬fl˘; ’fl_÷ ‹Î_ “÷_” µ’fl
±fiV‰Îfl fi◊Ì. “«˘‹ÎÁ_” ±fiV‰Îfl‰Î‚_ ·¬Ì±ı ÷˘ “«Î÷‹Î˝Á” ±ı‰˘ ±◊˝
◊Î›, ±fiı ±fiV‰Îfl Ï‰fiÎ “«˘‹ÎÁ” ·¬Ì±ı ÷˘ “«˘‹ÎÁÎfi_” ±ı‹ ±◊˝ ◊Î›.
Ë‰ı ¿Ï‰ Á_ÿfl‹ı fl«ı·_ “±fiV‰Îfl-±p¿” Ωı¥±ı.
148 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(ËÏfl√Ì÷ »_ÿ)
Ë_ Ï⁄_ÿ Á_ÿflı ‹Î÷ ÂÎflÿfiı ··ÎÀı «_ƒ Â_,
‹…fiı ÁÿÎ ›˘Ωı Á‹…◊Ì, „«kÎ ⁄fiÂı ∫ƒ Â_;
‹… V◊Îfi @›Î_ ‹… ÂÌ √Ï÷ ΩHÎÌ Ï·›˘ flÁ-≠ı‹◊Ì,
÷˘ ÁF… ⁄fiÂ˘ı iÎÎfi◊Ì, Á˙Lÿ›˝◊Ì fiı ZÎı‹◊Ì. 1
÷˘ ≠◊‹ ΩHÎ˘ “Ë_” ±fiı “÷_”‹Î_ ÁÿÎ ‹… ‰ÎÁ »ı,

±Î iÎÎfi Ï‰HÎ “Ë- Ë_ ±fiı “÷-÷” Á‹˘ µ’ËÎÁ »ı;
Ë_ “¿fl”- “‰Î_«” - “·¬” ΩıΩı ±ı‹ ·¬Â˘ ·ıÂ ÷˘,
‹Î-¤Îfl÷ÌfiÎ flQ› ‰ÿfiı ·Î√÷Ì ÂÌ ‹ıÂ Ωı ! 2
fifl‹Î_ ¿ÿÌ fiÏË fiÎflÌ‹Î_ fiÎ ±ı¿‰«fiı Ë_ flË_,

Ë_ Ï¿_÷ fiÎflÌ-⁄Ë‰«fi‹Î_ ‹Îfi‰_÷_ ’ÿ √˛Ë_;
“⁄Î √›Î_”, “±ÎT›Î_ OËıfi ‹˘ÀÎ_” ±ı‹ Ωı fi ÷‹ı ·¬˘,
“⁄Î √›Î”, “±ÎT›Î OËıfi ‹˘ÀÎ” Â˘ ’»Ì ⁄fiÂı Õ¬˘ ! 3
fiı fiÎL›÷fl‹Î_ ÷˘ CÎHÎÌ Áı‰¿ ÷HÎÌ »ı ËÎ…flÌ,

·˘, ‹… Ï‰fiÎfiÎ ÂOÿfiÌ ›ÎÿÌ ¿flÌ ΩıΩı …flÌ;
Á˙ ‹… Ï‰ÂıÊHÎ ±ı¿ fiı ⁄Ë‰«fi‹Î_ flÎ¬˘ ‹fiı,
›Î«_ ¿Ú’Î ±Î ¬ÎÁ ‹Îfl˘ ¤fl¬ I›Î_ {Î{˘ ⁄fiı. 4
“Â_ e· ’ı·_ Â˘¤÷_ !” Ωı ±Î‰_ ≠ı‹ı µE«Îfl˘,

“ÂÎ_ e· ’ı·Î_ Â˘¤÷Î_ !” ⁄Ë‰«fi‹Î_ ‰ÎHÎÌ ¿fl˘ı;
“‹˘…\_” ÏfiËÎ‚˘ ±ı¿ fiÌflı, I›Î_ ’»Ì “‹˘Ω_” ⁄fiı,
“⁄‹HÎÎ_” ±fiı “÷‹HÎÎ_” ’»Ì “±HÎ√H›Î_”, ¿˘HÎ ¿Ë˘ √HÎı ? 5
fiı ⁄_‘, ’Ì÷Î_ “fiÌfl Ã_Õ<_” fiÎ ‹fiı ’HÎ ’Ì …÷Î,

fiı “{ÎÕ ¨«Î_” ’fl «Õ˘ ÷˘ fiÎ ‹fiı √⁄ÕÎ‰÷Î;
“⁄¿flÎ” ±fiı “⁄¿flÎ_”, “√‘ıÕÎ” fiı “√‘ıÕÎ_”fiı ±ı¿ fiÎ;
“√ÎÕÎ_” ±fiı “√Î_ÕÎ_” ‹ËŸ …ı ¤ıÿ ¤Ò·˘ »ı¿ fiÎ. 6
fiı F›Î_ fi ‹Îfl˘ ¬’, ‹fiı I›Î_ ·ˆ …÷Î fi ¿Ú’Î ¿flÌ,

fiflΩÏ÷ Á_√ı ‹Ò¿÷Î_, ’√ ‹Ò¿Ωı ÏfiI›ı ÕflÌ;
¿˘ ‹S·fiı ±ı‰_ ¿èÎ_ Ωı, @›Î_ √›Î_”÷Î ±Î’ ∞ ?”
ΩıΩı ‹‚ı fiÎ ÷fl÷ ‹yÎfi˘ ‹ËÎ Áfl’Î‰ ∞. 7
÷˘ Ï‹hÎ, ‹ÎflÌ fi‹˛ ±fl… ±ÎÀ·Ì ‹fi‹Î_ ‘fl˘ —

·¬÷Î_ ±fiı ‰ÿ÷Î_ ‹fiı fiÎ V‰Mfi‹Î_›ı Ï‰V‹fl˘;
Ë_ flQ› √_…fi √_…÷_ Ïfi÷ iÎÎfifiÎ ’W’ı Ãfl_,
±iÎÎfi‹Î_ ’HÎ Õ_¬_-Ï¿_÷ ±ı ¿◊Î fiÏË Ë_ ¿fl_. 8
- ÁLÿfl‹˚
≠¿flHÎ 11 — Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘
¤ÎÊÎ‹Î_ flËı·Î ±◊˝fiı V’p ¿fl‰Î‹Î_ Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fiÌ ’HÎ ±Î‰U›¿÷Î

»ı. ¤ÎÊÎ‹Î_fiÌ ±Ï¤T›„@÷fiı Á⁄˘‘ ¿fl‰Îfi_ ¿Î‹ Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ ¿flı »ı. ‰Î@›
¿ı ·¬ÎHÎ‹Î_ …ı ±_÷√˝÷ ±◊˝ Ë˘› »ı ÷ıfiı Á‹…‰Î‹Î_ Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ µ’›˘√Ì
⁄fiı »ı. Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ ·ı¬¿fiÌ Âˆ·Ìfi˘ ’HÎ ’Ïfl«› ¿flÎ‰ı »ı ±fiı »÷Î_
·ı¬¿ ±ı‹fi˘ µ’›˘√ ’˘÷Îfi˘ ‰Î«¿ ±ıfiÌ ‰Î÷ ⁄flÎ⁄fl Á‹∞ Â¿ı ÷ı ‹ÎÀı
¿fl÷˘ Ë˘› »ı. ±ı flÌ÷ı Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fi˘ µ’›˘√ ⁄ÎflÌ¿ fi¿ÂÌ¿Î‹fi_ ¿˙Â·
‹Î√Ì ·ı »ı. Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fiÎ µ’›˘√‹Î_ ¿·Î »ı ÷ı‹ ¿ÎflÌ√flÌ ’HÎ »ı.
Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ ±Ï¤T›„@÷fiı ‰Î«¿ Á‘Ì ›◊Î◊˝ flÌ÷ı ’Ë˘Ó«ÎÕ‰Î ‰’flÎ÷Î_ Ë˘›
»ı; T›Î¿flHÎfiÎ Ïfi›‹˘fiı Á_÷˘Ê‰Î fiÏË. ÷ı◊Ì Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ Á‹∞fiı ‰’flÎ›,
Â@› ÷ıÀ·Î_ ±˘»Î_ ‰’flÎ›, ‰¿÷T›fiı V¿<À ±fiı ‘ÎflÿÎfl ¿fl‰Î ‰’flÎ› ±ı‹Î_
… ±ı‹fiÌ Â˘¤Î »ı.
Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi ¤ÎÊÎfiÌ ±ı¿ Ï‰ÏÂp √˘Ã‰HÎ »ı. ±ı √˘Ã‰HÎfiı ¿ÎflHÎı
‰¿÷T›fi˘ ±◊˝ V’p ◊÷˘ flËı »ı. ¿˘≥ Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi ‰Î¿› ’Òfl_ ¿flı »ı, ¿˘≥
Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi ±◊˝fiı ’›Î˝M÷w’ı T›¿÷ ◊‰Î‹Î_ ±Ïfi‰Î›˝ ÁËÎ› ’ÒflÌ ’ÎÕı »ı.
…ı‹ ¿ı, ÷‹fiı ÷˘ Âfl‹ fi◊Ì, ‹fiı »ı.
µ’flfiÎ ‰¿÷T›‹Î_ ±S’Ï‰flÎ‹ ±fiı ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ±ı ⁄ı Ï«Ë˚fi˘ ‰’flÎ›ı·Î_
Ωı≥ Â¿Î› »ı. ±S’Ï‰flÎ‹ ‰¿÷T›fiÌ ±_ÿfl ‹Ò¿Î›_ »ı ±fiı ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‰Î@›fiı
»ıÕı ‹¿Î›_ »ı. “÷‹fiı ÷˘ Âfl‹ fi◊Ì” ±ı «Îfl ÂOÿ˘ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ »ı ±ıfiı
⁄ÿ·ı ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹¿Î›_ Ë˘÷ ÷˘ ? ÷˘ ’»Ì “‹fiı »ı” ±ı ⁄ı ÂOÿ˘ «Î·÷ fiÏË
- “‹fiı Âfl‹ »ı” ±ı‹ hÎHÎ ÂOÿ˘ ‰Î’flÌfiı ’»Ì ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹Ò¿‰_ ’Õ÷. ±ı‹
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘÷ ÷˘ “÷‹fiı Âfl‹ fi◊Ì. ‹fiı Âfl‹ »ı.” ±ı‹ ⁄ı ±·√ ±·√
‰Î@›‰Î‚Ì fl«fiÎ ◊Î÷. “÷˘” ÂOÿ …wflÌ fi flèÎ˘ ÷ı◊Ì ÷ıfi ı ı ÿÒfl ¿flÎ›˘ ±fiı
“Âfl‹” ÂOÿfiı ŒflÌ◊Ì ‰Î’fl‰˘ ’Õ˚›˘. ±Î‹ ◊‰Î◊Ì ±Ï¤T›„@÷‹Î_ …ı ·ÎCÎ‰
Ë÷_ ÷ı «ÎS›_ √›._ ±Î√·Ì ±Ï¤T›„@÷◊Ì …ıfiı Á_⁄˘‘Ìfiı ±ı ‰¿÷T› ◊›_ ÷ı
150
Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚ fi ˘ 151
T›„@÷‹Î_ fiyÌ’HÎı “Âfl‹” fi◊Ì ±ı V’p ◊Î› »ı ±fiı Á_⁄˘‘fi ¿flfiÎfl
T›„@÷‹Î_ fiyÌ’HÎı “Âfl‹” »ı ±ı Á·Ò¿Î≥’Ò‰¿˝ ¿Ëı‰Î› »ı. ±ıÀ·ıı Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘
‰¿÷T›‹Î_ ·ÎCÎ‰, Áÿ_ fl÷Î, Á·Ò¿Î≥ ‰√ıflı ’HÎ ⁄ZÎı »ı.
±Î’HÎı ‹A›‹A› Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ Ωı¥±ı.
(1) ’Ò˚HÎ˝Ï‰flÎ‹ —
±ı¿ ¿◊fi ¿ı Ï‰«Îfl ’ÒHÎ˝ ◊Î› I›Î_ ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. ±ıÀ·ı ¿ı, ±ı¿
ÁÎÿ_ ‰Î@› ’Òfl_ ◊Î› I›Î_ ’Ò˚HÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹Ò¿‰_ Ωı≥±ı. ¿Ëı‰÷fiı ±_÷ı ’HÎ
’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
±ıfiÎ ¿‹ı˝ «˘flÌ fiı «˘flÌ flËÌ.
’Î’fi˘ CÎÕ˘ eÀ˚›Î Ï‰fiÎ flËı÷˘ fi◊Ì.
¿˘≥ ’HÎ ÂÌÊ˝¿, ÂOÿ ¿ı ‰Î@›fiÌ Âw±Î÷‹Î_ ø‹ÁÒ«¿ 1, 2, 3 ‰√ıflı
±Î_¿ÕÎ ¿ı ¿, ¬, √ ‰√ıflı ±ZÎfl˘ ‹Ò¿Ì±ı I›Îflı (Ωı ±ı ¿˙ÓÁ ¿flÌfiı ±ı‹Î_
‹Ò¿‰ÎfiÎ fi Ë˘› I›Îflı) ±ı‹fiÌ ’»Ì ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ±‰U› ‹Ò¿‰_ Ωı≥±ı. …ı‹ ¿ı,
1. L›Î›¬Î÷_ 2. µz˘√¤‰fi
¿. L›Î›¬Î÷_ ¬. µz˘√¤‰fi
T›„@÷, Á_V◊Î, ’ÿ‰Ì, ≥·¿Î⁄, Á‹› ‰√ıflıfi_ Á_„ZÎM÷ w’ ‹Ò¿÷Ì ‰¬÷ı
’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ ‹Ò¿‰_ Ωı≥±ı. …ı‹ ¿ı,
‹ı. (‹Ëıfl⁄Îfi) ±. Á˙. (±¬_Õ Á˙¤ÎB›‰÷Ì)
⁄fiÌ Â¿ı ÷˘ ±Î‰Ì …B›Î±ı ’˘·_ ‹ŸÕ<_ ‹Ò¿‰_. …ı‹ ¿ı,
‹ı . (‹Ëıfl⁄Îfi) Ï·. (Ï·Ï¬÷_√)
fi˘Ó‘ — ≠«Ï·÷ ⁄fiı·Î_ À>_¿Î_ w’ ‹ÎÀı ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹ fi ‹Ò¿÷Î_ ±ı‹fiÎ
±ZÎfl˘ ±ı¿‹ı¿fiı ΩıÕÌfiı ±¬_Õw’ı … ·¬‰Îfi˘ «Î· »ı. …ı‹¿ı
«˘.‹Ì. («˘flÁ ‹ÌÀfl), Ï¿.√˛Î. (Ï¿·˘√˛Î‹)
152 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(2) ±S’Ï‰flÎ‹ —
F›Î_ ’Òflı’Òfl_ fiÏË ’HÎ ±S’ (◊˘Õ<_) ±À¿‰Îfi_ Ë˘› ±Ïfi‰Î›˝ I›Î_
±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. ¬ÎÁ ¿flÌfiı fiÌ«ıfiÌ ⁄Î⁄÷˘ Ï‰«ÎflÌfiı ÷ı ‹¿Î› »ı —
1. CÎHÎÎ_ fiÎ‹, Ï‰ÂıÊHÎ ¿ı Ïø›Î’ÿ ±ı¿ÁÎ◊ı ±ÎT›Î_ Ë˘› I›Îflı »ıS·Î
ÏÁ‰Î› ÿflı¿fiÌ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
flÎ‹, ·Z‹HÎ, ¤fl÷ ±fiı ÂhÎCfi «Îflı ‰E«ı ¬Ò⁄ ≠ı‹ Ë÷˘. ·Z‹HÎ
…flÎ…flÎ‹Î_, fi∞‰Ì ⁄Î⁄÷‹Î_, ø˘‘‹Î_ ±Î‰Ì …÷˘. ¤fl÷ ±›˘K›Î‹Î_
ÿÎ¬· ◊≥, ‹Ëı·‹Î_ ÷’ÎÁ ¿flÌ, …ı‹÷ı‹ V‰V◊ ◊≥ flÎ‹fiı Â˘‘‰Î
«Î·Ì fiÌ¿Y›˘.
2. Á_⁄˘‘fiÎ◊ı˝ ‰’flÎ›ı·Î ’ÿ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
flÎ‹¤Î≥, ±Î ŒÎ≥· √_√Î‘flfiı ’Ë˘Ó«ÎÕ˘.
3. ±·⁄kÎ, À>_¿‹Î_, …ı‹ ¿ı, ±ıÀ·ı ¿ı, ¬flı¬fl, (±fiı ’hÎ‹Î_ “≠Ï÷) ‰√ıflı
…ı‰Î ÂOÿ˘ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
±·⁄kÎ, ÷‹ı … ±ı ¿Î‹ ¿fl‰Î ÁZÎ‹ »˘.
4. “¿ÎflHÎ ¿ı” ±fiı “¿ı‹ ¿ı” fiÌ ’Ëı·Î_ ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
Ã_ÕÌ ‰‘‰Î ‹Î_ÕÌ »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±Î ÁÎ· ‰flÁÎÿ ‰‘ ◊›˘ »ı.
5. ’hÎ·ı¬fi‹Î_ Âw±Î÷‹Î_ Á_⁄˘‘fi ’»Ì ÷ı‹ … ±_÷fiÎ Ï‰ÿÎ›‰«fi ’»Ì
±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
‰ËÎ·Ì ⁄Ëıfi, ±Î’fi˘ Ï‰rÎÁ,
6. ËÎ, fiÎ, ∞, ¿Î_, ¿ı‹, ‰√ıflı ¿ı‰‚≠›˘√Ì±˘ Ωı ‰Î@›fiÌ Âw±Î÷‹Î_
Ë˘› ÷˘ ÷ı ÿflı¿fiÌ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
ËÎ, ±ı ·¬ÎHÎ ‹ıÓ … ·A›_ »ı.
¿Î_, ÷‹ÎflÌ ’HÎ ¤Ò· ◊¥ fiı ?
7. “‰√ıflı” ¿ı “≥I›ÎÏÿ”fiÌ ’Ëı·Î_ ⁄ı ¿ı ‰‘Îflı ’ÿ˘ Ë˘› I›Îflı ’Ò‰ı˝fiÎ ÿflı¿
’ÿ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
‹ˆhÎÌ, ≠‹, I›Î√, ‰ŒÎÿÎflÌ, ‰√ıflı Áÿ˚√HÎ˘ »ı.
8. ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi˘ ‰Î’fl÷Î_ ’Ëı·Î_ ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
flÎ‹ ⁄˘S›Î, “Ï’÷ÎfiÌ ±ÎiÎÎ Ë_ ‹Î◊ı «ÕÎ‰_ »\_.”
9. Á‹ÎfiÎÏ‘¿flHÎ‰Î‚Î_ (Áfl¬Î ÿflFΩ‰Î‚Î_) ’ÿ˘ ±S’Ï‰flÎ‹◊Ì …\ÿÎ_
’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. …ı‹ ¿ı,
‹ıCÎfiÎÿ, flHÎ¿<Â‚ ›˘©˘, ÂVhÎÎVhÎ◊Ì ÁF… ◊≥ ·Õ‰Î ‹ÎÀı flHÎÎ_√HÎ‹Î_
±Î‰Ì ∂¤˘ flèÎ˘.
10. …ı ‰Î@›˘ ±fiı, ÷ı◊Ì, ‹ÎÀı, ’HÎ, ’fl_÷, ‰√ıflı◊Ì ΩıÕÎ› »ı ÷ı
±S’Ï‰flÎ‹◊Ì …\ÿÎ_ ’ÕÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
‹ıÓ ÁŒ‚÷Î ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ±Î¿ÎÂ-’Î÷Î‚ ±ı¿ ¿›Î*, ’HÎ Áfl‰Î‚ı ‹ÎflÎ
fiÁÌ⁄‹Î_ ÏfiWŒ‚÷Î … flËÌ.
(±Î‰Î_ ‰Î@›˘ fiÎfiÎ_fiÎfiÎ_ Ë˘› ÷˘ ±S’Ï‰flÎ‹ fi ‹Ò¿Ì±ı ÷˘’HÎ «Î·ı.
…ı‹ ¿ı, Ë_ ’ÎÁ ◊‰Î ‹J›˘ ’HÎ ÏfiWŒ‚ fiÌ‰Õu˘.)
11. …ı-÷ı, …ı‹-÷ı‹, F›Îflı-I›Îflı, Ωı-÷˘ ‰√ıflı◊Ì ΩıÕÎ›ı·Î_ ‰Î@›˘
±S’Ï‰flÎ‹◊Ì …\ÿÎ_ ’ÕÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
…ı‹ flÎÏhÎfi˘ ±_‘¿Îfl ÿÒfl ◊≥ Ïÿ‰Áfi˘ µΩÂ ±Î‰ı »ı, ÷ı‹ √‹ı ÷ı‰_
CÎ˘fl ÿ—¬ ◊≥ Á¬ ±‰U› ’√·Ì ’ÎÕı »ı.
(±Î‰Ì …B›Î±ı ’HÎ ‰Î@›˘ fiÎfiÎ_fiÎfiÎ_ Ë˘› ÷˘ ±S’Ï‰flÎ‹ fi ‹Ò¿Ì±ı
÷˘’HÎ «Î·ı. …ı‹ ¿ı, flÎÏhÎ ’»Ì Ïÿ‰Á ±Î‰ı »ı ÷ı‹ ÿ—¬ ’»Ì Á¬
±Î‰ı »ı.)
12. ·Î_⁄Î_ ‰Î@›˘‹Î_ ’ıÀÎ¬_Õ˘ ’»Ì ±S’Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı.
…ı‹ ¿ı, ÷ı µkÎ‹ ¿<‚fi˘ fi⁄Ìfl˘ »ı, ±ÁÎ‘ÎflHÎ Â„@÷‰Î‚˘ »ı, ÂÒfl˘
154 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
»ı, µÿÎfl »ı. ‹ËıE» »ı, ’HÎ Ë·¿Î ¿<‚fi˘ √HÎÎ›ı·˘ Ë˘‰Î◊Ì ÷ıfiı CÎHÎÌ ‰Îfl
‹‹˝¤ıÿ¿ ±’‹Îfi˘ ÁËfi ¿fl‰Î_ ’Õı »ı.
fiÌ«ıfiÌ ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ ±S’Ï‰flÎ‹ fi ‰’flÎ› —
(1) Ïø›Î’ÿ fiÎ‹ (Á_iÎÎ) ¿ı Ï‰ÂıÊHÎ ÷flÌ¿ı ‰’flÎ›_ Ë˘› I›Îflı
(2) ’ÏflHÎÎ‹ÿÂ˝¿ Á_›˘…¿ “¿ı”fiÌ ±Î√‚ ¿ı ’Î»‚
(3) ⁄ı ’ÿ˘ ΩıÕÎ›Î_ Ë˘› I›Îflı
(±fiı, ¿ı, ‰√ıflı, ≥I›ÎÏÿ ÂOÿ˘fiÌ ’Ëı·Î_ ¿ıÀ·Î¿ ·˘¿˘ ±S’Ï‰flÎ‹
‰Î’flı »ı ±fiı ¿ıÀ·Î¿ fi◊Ì ‰Î’fl÷Î. ±S’Ï‰flÎ‹ F›Î_ ‰Î’fl‰_ Ë˘› I›Î_
Ï‰‰ı¿◊Ì ‰Î’fl‰_; ÷ıfi˘ ±Ï÷flı¿ fi ¿fl‰˘.)
(3) ±‘˝Ï‰flÎ‹ —
‰Î@›‹Î_ F›Î_ ÁËı… ±À¿‰Îfi_ Ë˘› I›Î_ ±S’Ï‰flÎ‹ ‰’flÎ› »ı ±fiı
±ı◊Ì ‰‘Îflı ±À¿‰Îfi_ Ë˘› ±ıÀ·ı ¿ı ’ÒHÎ˝Ï‰flÎ‹◊Ì ÷˘ ±˘»\_ … - I›Î_
±‘˝Ï‰flÎ‹ ‰’flÎ› »ı. ‰Î@›‹Î_fiÎ_ Ï‰‘Îfi˘fiı ±·√ ’ÎÕ‰Î, ÁÎ◊ı …fiÎfl
‰Î@›˘ ¤Îfl’Ò‰˝¿ fl…^ ¿fl‰Î ÷ı‹… ‰Î@›˘ ‰E«ı µ¤›ÎL‰›Ì (Á_›˘…¿)fi˘
µ’›˘√ fi ¿fl‰˘ Ë˘› I›Îflı ±‘˝Ï‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. Á_›@÷ ‰Î@›fiÎ_ ±_√˘
‰E«ı F›Îflı ΩıÕfiÎfl µ¤›ÎL‰›Ì ‰’flÎ›_ Ë˘› I›Îflı I›Î_ ±‘˝Ï‰flÎ‹ ‰’flÎ›
»ı. …ı‹ ¿ı,
√fl „ÂW› ’ÎÁı Áı‰Î ¿flÎ‰ı »ı ÷ı ±ıfiÌ ¤„@÷ ¬Ì·‰‰Î ‹ÎÀı; ±ıfi_
fiÎfiÎ‹˘ÀÎ’HÎÎfi_ ±Ï¤‹Îfi ÀÎ‚‰Î ‹ÎÀı; ±ıfiı Ï‰zÎfiÌ ¬flÌ √fl… ¿ıÀ·Ì »ı
÷ı ÷’ÎÁ‰Î ‹ÎÀı Ë˘› »ı.
(4) √wÏ‰flÎ‹ —
√HÎ÷flÌ ¿fl‰Ì Ë˘›, ›ÎÿÌ ±Î’‰Ì Ë˘› ¿ı ‰HÎ˝fi ¿fl‰_ Ë˘› I›Îflı
√flÏ‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
‰HÎ˝ «Îfl »ı — ⁄˛ÎõHÎ, ZÎÏhÎ›, ‰Û› ±fiı ÂÒƒ.
(5) ±Îç›˝Ï«Ë˚fi —
ø˘‘, ±Îç›˝, Ï‘yÎfl ¿ı ≠Â_ÁÎfiÌ ·Î√HÎÌ ⁄÷Î‰‰Ì Ë˘› I›Îflı
±Îç›˝Ï«Ë˚fi ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
±ËÎ ! ÂÌ fl‹HÎÌ› ‰fiCÎÀÎ ! (±Îç›˝)
‰ÎË ! ‘L› »ı ÷ÎflÌ Àı¿fiı ! (≠Â_ÁÎ)
¬⁄flÿÎfl ! I›Î_ … ◊˘¤Ì Ω ! (ø˘‘)
ŒÀ ËΩı ÷ÎflÎ …ı‰Î ¿<’hÎfiı ! (Ï‘yÎfl)
(6) ≠ffiÏ‰flÎ‹ —
‰Î@›‹Î_ ≠ëfi˘ ¤Î‰ Ë˘› I›Î_ »ıÕı ±Î Ï«Ë˚fi ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
÷‹ı @›Î_ flË˘ »˘ ?
Ï‹l ‰Î@› Ë˘› ±fiı ‹A› ‰Î@›‹Î_ ≠ë Ë˘› ÷˘ ’HÎ »ı¿ »ıÕı
≠rÏ‰flÎ‹ ‹¿Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
‹fiı ¿_≥ ¬⁄fl Ë÷Ì ¿ı ÷‹ı I›Î_ … ËÂ˘ ?
±ı … flÌ÷ı, Ï‹l‰Î@›fiÎ ’ıÀÎ‰Î@›‹Î_ ≠ë Ë˘› ±fiı ⁄_fiı µ’‰Î@›
‰E«ı ΩıÕfiÎfl ¿˘≥ µ¤›ÎL‰›Ì fi Ë˘› ÷˘’HÎ ÁÎ‰ »ıÕı ≠ëÏ‰flÎ‹ ‹¿Î›
»ı. …ı‹ ¿ı,
≠¿ÎÂı ’Ò»›_, ÷‹ı ‰Ëı·Î ¿ı‹ fi ±ÎT›Î ?
±Î‰Ì …B›Î±ı ‰E«ı ΩıÕfiÎfl µ¤›ÎL‰›Ì Ë˘› ÷˘ ≠ëfi˘ ¤Î‰ Ë˘‰Î
»÷Î_ ’HÎ »ıÕı ≠ëÏ‰flÎ‹ ‹¿Î÷_ fi◊Ì. …ı‹ ¿ı,
≠¿ÎÂı ’Ò»›_ ¿ı ÷‹ı ‰Ëı·Î ¿ı‹ fi ±ÎT›Î ?
’ıÀÎ‰Î@› ’Ëı·_ Ë˘› ±fiı ‹A›‰Î@› ’»Ì Ë˘› ±fiı ’ıÀÎ‰Î@›‹Î_
≠ëfi˘ ¤Î‰ Ë˘› »÷Î_ ÷ı Á_Ωı√˘‹Î_ ≠ëÏ‰flÎ‹ fi ‰’flÎ› …ı‹ ¿ı,
Ë_ ÂÎ ‹ÎÀı ±ÎT›˘ ±ı ≠¿ÎÂ ΩHÎ÷˘ fi◊Ì.
(“Ë_ ÂÎ ‹ÎÀı ±ÎT›˘? ±ı ≠¿ÎÂ ΩHÎ÷˘ fi◊Ì.” ±ı‹ fiÏË.)
156 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(7) ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi —
¿˘≥fiÎ ⁄˘·ı·Î ÂOÿ˘ ¿ı ¿˘≥fiÌ ¿Ëı·Ì ‰Î÷ Ωı ÷ıfiÎ … ÂOÿ˘‹Î_ fl…Ò
¿fl‰Ì Ë˘› ÷˘ ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi˘◊Ì ⁄÷Î‰Î› »ı. …ı‹ ¿ı,
√Î_‘Ì∞ ¿Ëı »ı, “‹Îfi‰Ì fiÏË ’HÎ ±ıfi_ ¬flÎ⁄ ±Î«flHÎ … Ïfi_z √HÎÎ‰_
Ωı≥±ı.”
√˛_◊, ÷¬S·Á, ÁÎ‹Ï›¿ ¿ı ¬ÎÁ fiÎ‹ ±’Î›ı· √ÎÕÌ ¿ı Ï‰‹Îfi-±◊Î˝÷˚
¿˘≥ ÂOÿ ¿ı µ„@÷ ¤Îfl ‹Ò¿‰Î ‰’flÎ›ı· Ë˘› I›Îflı ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi˘‹Î_
‹¿Î›.
≠ÏÁ© fiÎ‹˘ ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi˘‹Î_ fi ±Î‰ı.
±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi ±ı¿‰Õ<_ ¿ı ⁄ı‰Õ<_ ‰Î’fl‰_ ±ı Á_⁄_‘Ì «˘yÁ Ïfi›‹ fi◊Ì.
±ıfiÌ ±_ÿfl ‹Ò¿‰Îfi_ ‰Î@› À>_¿_ Ë˘› ÷˘ ±ı¿‰Õ<_ ±fiı ·Î_⁄_ Ë˘› ÷˘ ⁄ı‰Õ<_
‰Î’fl‰_ ±ı‹ fiÏË ¿ËÌ Â¿Î›. ⁄Ë⁄Ë ÷˘ ±ıÀ·_ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı, F›Î_
±‰÷flHÎÏ«Ë˚fifiÌ ±_ÿfl ’HÎ ±ı‰Ì …B›Î ±Î‰ı ¿ı ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi ‰Î’fl‰_
’Õı ÷˘ I›Î_ ⁄ËÎfl ⁄ı‰Õ<_ ±fiı ±_ÿfl ±ı¿‰Õ<_ ±◊‰Î ⁄ËÎfl ±ı¿‰Õ<_ ±fiı ±_ÿfl
⁄ı‰Õ<_ ±ı‹ ‰Î’fl‰_. ±‰÷flHÎÏ«Ë˚fi ±ı¿‰Õ<_ ‰Î’flÌ±ı ÷˘ ⁄‘ı ±ı¿‰Õ<_ ±fiı
⁄ı‰Õ<_ ‰Î’flÌ±ı ÷˘ ⁄‘ı ⁄ı‰Õ<_ ±ı‹ Áfl¬Î’b_ flÎ¬‰_.
(8) ·˘’Ï«Ë˚fi —
ÂOÿ‹Î_ ¿˘≥ ±ZÎflfi˘ ·˘’ ◊›˘ Ë˘› I›Îflı ±Î Ï«Ë˚fi ‰’flÎ› »ı.
…ı‹ ¿ı,
fi”÷_ ÷ıfiÌ ’ÎÁı ±‰fl ¿Â_›ı ¤ıÀ ‘fl‰Î.
(±ËŸ fi”÷_ ±ıÀ·ı fi Ë÷_ »ı.)
≠¿flHÎ 12 — ¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘
¤ÎÊÎ‹Î_ ·¬ÎHÎ ⁄Î⁄÷ µE«ÎflHÎÁÎQ›, ‰HÎ˝ÁÎQ›, ±fiV‰Îflfi˘

±fiÏ«÷’HÎı µ’›˘√, T›Î¿flHÎfiÎ Ïfi›‹˘fiÌ ΩHÎ¿ÎflÌfi˘ ±¤Î‰ ‰√ıflı
¿ÎflHÎ˘Áfl ¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ◊÷Ì Ë˘› »ı, …ı ±_√ı ±ËŸ Ï‰√÷ı ««Î˝ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Ì »ı.
(1) √…flÎ÷Ì‹Î_ ÂOÿfiı ±_÷ı ±Î‰÷˘ T›_…fi ““›”” µE«ÎflÎ÷˘ fi◊Ì ±fiı
±ıfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ±L› ±◊˝‰Î‚˘ ÂOÿ ⁄fiÌ Ω› »ı. ÿÎ. ÷.
·Z›-·ZÎ ‰Îz-‰Îÿ
’z-’ÿ ‘L›-‘fi
(2) ‰HÎ˝ÁÎQ› ’HÎ ‹Ëk‰fi˘ ¤Î√ ¤…‰ı »ı. ÿÎ.÷. CÎ ±fiı ‘
CÎÕ˘-‘Õ˘ CÎflÎb_-‘flHÎÎ_
CÎHÎÌ-‘HÎÌ ‹ıCÎ-‹ıCÎÎ (⁄Ï©)
(3) @›Îflı¿ ±fiV‰Îfl flËÌ Ω› »ı ÷˘ @›Îflı¿ fi ‹Ò¿‰Îfi˘ Ë˘› I›Î_ ‹Ò¿Ì
ÿı‰Î› »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı ±◊˝ ⁄ÿ·Î≥ Ω› »ı.
‹…^flÌ-‹_…^flÌ «Ò¿-«Ò_¿
ÁÎ…-ÁÎ_… ¤Î√-¤Î_√
Á_Ï«÷-ÁÏ«_÷ …÷-_ …_÷
‹ı-‹ıÓ ‹Î∞-‹Î_∞
(4) µE«ÎflÁÎQ›fiı ¿ÎflHÎı ’HÎ ¤Ò· ◊Î› »ı. ÿÎ. ÷.
ÁÎfi-±y· ÂÎfi-±Î⁄w
Á_¿fl-¤ı‚Áı‚,Ï‹lHÎ Â_¿fl-ÏÂ‰
157
158 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(5) ¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ΩıÕHÎÌ‹Î_ ÁÎ‹ÎL› ŒıflŒÎfl ◊÷Î_ ±ı¿ ±ZÎflfiı ⁄ÿ·ı ⁄ÌΩı
±ZÎfl ‹¿Î≥ Ω› »ı.
‰‘-‰‘Îflı ‰‘Ò-‰Ë
√˛Ë-M≤J‰Ì, Âø B≤Ë-CÎfl ‰√ıflı B≤Ë
±Î‰Î ÂOÿ˘ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ CÎHÎÎ »ı.
(6) ∑ ±fiı fl˚ fiÎ V’p µE«Îfl fi ◊‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ’HÎ ¤Ò· ◊Î› »ı. ºÏp‹Î_
ÿ˚ fi˘ µE«Îfl ÿ˚ Ü ∑ ◊Î› »ı. ±fiı ƒpÎ‹Î_ ƒ fi˘ µE«Îfl t Ü fl
◊Î› »ı.
V≤Ïp (ÿÏfi›Î) ±fiı ôÎpÎ (⁄˛õÎ)
(7) @›Îflı¿ ÂOÿ˘ Á‹ÎfiÎ◊a Ë˘› »ı, ’HÎ ÷ı‹fiÌ ±◊˝»Î›Î …\ÿÌ…\ÿÌ Ë˘›
»ı. ±Î◊Ì Á_ÿ¤˝ ≠‹ÎHÎı ±ıfi˘ µÏ«÷ µ’›˘√ ◊‰˘ Ωı¥±ı. ÿÎ. ÷.
‹ÁÎŒfl¬Îfi_, ‘‹˝ÂÎ‚Î, ±Ï÷Ï◊B≤Ë, Ï‰lÎ‹B≤Ë, ≠÷ÌZÎÎ·›-
±ÎflÎ‹B≤Ë, ’Ï◊¿Îl‹
Ë‰ı ±ËŸ ¿·ı¿Àflfi˘ ‹¿Î‹ ‹ÁÎŒfl¬ÎfiÎ‹Î_ Ë÷˘ ±ı‹ fi ¿Ëı‰Î›.
±ËŸ ¿·ı¿Àflfi˘ ‹¿Î‹ ±Ï÷Ï◊B≤Ë‹Î_ Ë÷˘ ±ı‹ ±Ï÷Ï◊B≤Ë ÂOÿ
‰Î’fl‰˘ … µÏ«÷ √HÎÎ›.
(8) fiı, ±fiı, ÷◊Î, ÷ı‹…, ±◊‰Î, ¿ı, ±√fl, RÎÎ …ı‰Î_ Á_›˘…¿˘fiÎ
µ’›˘√‹Î_ CÎHÎÌ‰Îfl ¤Ò· ◊Î› »ı.
⁄ı ¿ı ‰‘ ‰V÷±˘, ’ÿÎ◊˘˝ ¿ı Ï‰«Îfl˘ ÿÂÎ˝‰÷Î ÂOÿfiÎ Á‹ÒËfiı
fiı, ±fiı ÷◊Î, ÷ı‹… …ı‰Î_ Á_›˘…¿˘◊Ì ΩıÕÎ› I›Îflı ÷ıfi_ Ïø›Î’ÿ
⁄Ë‰«fi‹Î_ ±Î‰ı ±fiı ÷ıfiÌ ΩÏ÷ ‰V÷, ’ÿÎ◊˝ ¿ı Ï‰«Îfl˘fiÌ ΩÏ÷
≠‹ÎHÎı ·¬Î›. …ı‹ ¿ı,
¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘ 159
1. ±Áfl√˛V÷˘fiı ÿ¿Îfi ±fiı …‹ÌfifiÌ ŒÎ‚‰HÎÌ ‹‚Ì flËı ÷ı ‹ÎÀıfiÎ

Ïfi›‹˘ ±fiı ’ıÀÎ-Ïfi›‹˘ ÷ˆ›Îfl ¿flÎ›Î »ı.
2. ·˘¬_ÕfiÎ ¿⁄ÎÀ‹Î_ ’_«, Àı√ ±fiı ¿Î√‚ ‹>@›Î_ »ı.
3. ±Î ’Ëı·Î_fiÎ_ ⁄‘Î_ ΩËıflfiÎ‹Î_ ÷ı‹… ‰ÀË¿‹˘ flÿ ¿flÎ›Î_ »ı.
(¿) F›Îflı ⁄ı ¿ı ‰‘ ÂOÿ˘ ±◊‰Î, ¿ı ±√fl ¿ı ›Î ◊Ì ΩıÕÎ› I›Îflı ‰Î@›fiÎ
Ïø›Î’ÿ‹Î_ ±◊‰Î, ¿ı, ±√fl, ¿ı ›Î ’»Ì ±Î‰÷Î ÂOÿ ‹…⁄ ΩÏ÷
¿ı ‰«fi‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊Î› »ı.
‹ıÓ ±Î ’hÎ ¿ı ÃflÎ‰ ‰Î_E›˘ fi◊Ì.
‹ıÓ ±ı ΩËıflfiÎ‹_ ¿ı ›ÎÿÌ ‰Î_«Ì fi◊Ì.
‹ıÓ ±ı ÃflÎ‰˘ ¿ı ›ÎÿÌ±˘ ‰Î_«Ì fi◊Ì.
÷‹ı ±ı ’ÎÃ ¿ı ¿Ï‰÷Î ‰Î_«Ì ·Î√÷Ì fi◊Ì.
¿⁄ÎÀ‹Î_ ŒÎ≥· ¿ı ¿Î√‚ ‹Ò@›˘ fi◊Ì.
(¬) ÿflı¿, ≠I›ı¿, Ëflı¿ ¿ı ±ı@±ı¿ ÂOÿ ’»Ì ±ı¿‰«fi ±Î‰ı »ı.
ÿflı¿ fiÎ√flÏfl¿ı ’˘÷ÎfiÎ_ Ë¿ ±fiı Œfl… ≠I›ı Á¤Îfi flËı‰_ Ωı≥±ı.
±Î √Î‹‹Î_fiÎ ÿflı¿ ‹Ë˘S·Î‹Î_ ’ÎHÎÌfiÎ ’fl‰ÃÎfiÌ Á√‰Õ »ı.
√Î‹fiÎ ±ı¿ı±ı¿ fiÎ√flÏfl¿ı ÂÎ‚ÎfiÎ ⁄Î_‘¿Î‹‹Î_ ‹˘À˘ ŒÎ‚˘ ±ÎM›˘
»ı.
Ëflı¿ ¬ıÕ>÷ flÎpˇÏfi‹Î˝HÎ‹Î_ ‹˘À˘ ŒÎ‚˘ ±Î’Ì Â¿ı »ı.
(√) ““…”” - ““›””
‰Î@›‹Î_ ±Î‰÷˘ ÂOÿ ““…”” ±Î√‚fiÎ ¿ı ’Î»‚fiÎ ÂOÿ◊Ì ±·√
·¬Î‰˘ Ωı¥±ı.
±Î Œ˘À˘ ÷ıHÎı … ÷˘Õ˚˚›˘ »ı.
‹ÎHÎÁfiÎ ’÷fi ‹ÎÀı ‹ÎHÎÁ ’˘÷ı … …‰Î⁄ÿÎfl »ı.
160 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î ¿Î‹ ÷‹Îflı … ¿fl‰_ Ωı≥±ı.
““›””fiÎ µ’›˘√‹Î_ ÷ıfiı ±Î√‚fiÎ ÂOÿ◊Ì …\ÿ˘ ’ÎÕ‰Îfi_ …wflÌ
fi◊Ì. ÷ıfiı ±Î√‚fiÎ ÂOÿ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰˘ Ωı≥±ı.
÷‹ı ‹Îfl_› fiÎ¿ ¿ÎM›_.
ÿıÂfiÎ Ï‰¿ÎÁ‹Î_ fiÎfiÌ T›„@÷fi˘› ŒÎ‚˘ ≠Â_ÁfiÌ› »ı.
(CÎ) Ωı... ÷˘... F›Îflı... I›Îflı... F›Î_... I›Î_ ±Î‰Î ΩıÕ¿Îw’ ÂOÿ˘‹Î_
±Î√‚fiÎ ÂOÿ˘ fi ‰Î’flÌ±ı ÷˘’HÎ ‰Î@›fiÎ ±◊˝‹Î_ Œfl¿ ’Õ‰Îfi˘
Á_¤‰ fi◊Ì. ÷ı◊Ì ÷ıfi˘ µ’›˘√ F›Î_ …wflÌ fiı ÁÎfl˘ ·Î√ı I›Î_ «Î·
flÎ¬‰˘ ±fiı Ï⁄fi…wflÌ ·Î√ı ÷˘ ÀÎ‚‰˘ Ωı≥±ı. …ı‹ ¿ı,
1. Ωı ÷‹ı ‰Ëı·Î ±Î‰Â˘ ÷˘ ‰Ëı·Î …≥ Â¿Â˘ı.
2. F›Îflı ÷‹ı ’ıÂ√Ì ¤fl’Î≥ ¿flÂ˘ I›Îflı ÷‹fiı ⁄Ì∞ ’ıÂ√Ì ‹‚Âı.
3. ’Ïfll‹ »ı I›Î_ ÏÁÏ© »ı.
(9) “±‹ı” ±ı “Ë_”fi_ ⁄Ë‰«fifi_ w’ »ı ±fiı ÷ı‹Î_ l˘÷Î ÏÁ‰Î›fiÌ
T›„@÷fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı, F›Îflı ±Î’HÎÎ‹Î_ l˘÷Î ±fiı ‰@÷Î ⁄_fiıfi˘
Á‹Î‰ıÂ ◊≥ Â¿ı »ı —
1. ±ıHÎı ¿èÎ_ ±‹ı ÿÒ‘‹_Õ‚ÌfiÎ ÁP› »Ì±ı.
2. ≠‹¬ı Á¤Îfiı Á_⁄˘‘÷Î_ ¿èÎ_ ¿ı Á_V◊ÎfiÎ Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı ±Î’HÎı
’flÊÎ◊˝ ¿fl‰˘ Ωı≥±ı.
(10) ““Ë˘≥”” ±fiı ““Ë˘›”” ±Î ⁄_fiı ÂOÿ˘ ““Ë˘‰_””fiÎ_ Ï¤LfiÏ¤Lfi V‰w’
»ı. ““Ë˘≥”” ±ı ÂOÿ ◊≥ «Ò¿ı·Ì Ïø›Î ÿÂÎ˝‰ı »ı ±fiı ÷ı◊Ì, ±Î◊Ì,
±Î‹ Ë˘‰Î◊Ì ‰√ıflı ±◊˝ ÿÂÎ˝‰ı »ı. ““Ë˘›”” ±ı ÂOÿ Ë˘‰_fi_ Ïø›Î’ÿÌ
w’ »ı ±fiı ÷ı‹Î_ ¿Î‚, Â@›Î◊˝ ‰√ıflı ≠‹ÎHÎı ŒıflŒÎfl ◊÷˘ flËı »ı.
±Î‹, ±Î‹Î_ µE«ÎflÁÎQ›fiı ·Ì‘ı ±◊˝¤ıÿ ◊Î› »ı. ÿÎ. ÷.
±Î ±_√ı Ë¿‹˘ ◊≥ «^@›Î Ë˘≥ ¿Î√‚˘ ŒÎ≥· ¿fl‰Î.
¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘ 161
±»÷fiÌ ’Ïfl„V◊Ï÷ Ë˘≥ flÎË÷¿Î‹˘ ÷ÎI¿ÎÏ·¿ Âw ¿flÎ‰‰Î_ Ωı≥±ı.
·˘œ<_ √fl‹ Ë˘› I›Îflı ÷ıfiı ÷fl÷ ÀÌ’‰_ Ωı≥±ı.
‰√˘˝ «Î· Ë˘› I›Îflı ¬·ı· ’Ë˘Ó«ÎÕ‰Ì fiÏË.
(11 ) Ωı≥±ı »ı, Ωı≥±ı »Ì±ı.
(11
F›Îflı ¿˘≥ ‰V÷fiÌ …wÏfl›Î÷ Ë˘› I›Îflı ““Ωı≥±ı »ı”” ±ı‰˘ ≠›˘√
◊Î› »ı ±fiı ““Ωı‰ÎfiÌ Ïø›Î”” ‹ÎÀı ““Ωı≥±ı »Ì±ı”” ÂOÿ≠›˘√
◊Î› »ı.
±‹ı ±Î¿ÎÂ‹Î_ ÷ÎflÎ Ωı≥±ı »Ì±ı.
‹Îflı ±ı¿ ÁÎfl_ ‹¿Îfi Ωı≥±ı »ı.
(12 ) ¿›ı˝ - ¿flı ±ı ““¿fl‰_””fiÎ_ Ï¤LfiÏ¤Lfi w’ »ı.
(12
fiÁÌ⁄ µ’fl ±Î‘Îfl flÎA›Î Ï‰fiÎ ¿‹˝ ¿›ı ˝ …‰_ Ωı≥±ı.
…ı ¿Î‹ ¿flı ÷ıfiÌ ¤Ò· ◊Î›.
¿÷˝T› ¿fl‰_ ±ı ‹ÎHÎÁfiÎ ËÎ◊‹Î_ »ı.
ËÎ◊fiÎ ¿›Î˝_ Ëˆ›ı ‰Î√ı.
¿flı ±ıÀ·ı ¿fl‰_ ±fiı ¿›ı˝ ±ıÀ·ı ““¿›* Ë˘‰Î◊Ì”” ±ı‰˘ ±◊˝ ◊Î› »ı.
(13 ) …HÎÎT›ı, FHÎÎ‰ı
(13
…HÎÎT›ı ±ıÀ·ı …HÎÎ‰Ìfiı, ±fiı ‹˘Àı ¤Î√ı ÷ı fi¿Îfl‹Î_ ‰’flÎ› »ı.
‰‚Ì ““…HÎÎT›ı”” ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ““‰√fl”” ÁÎ◊ı ‰’flÎ› »ı. …ı‹ ¿ı,
‰√fl …HÎÎT›ı ¿«ıflÌ‹Î_ √ıflËÎ…fl flËı‰_ fi Ωı≥±ı.
…wÏfl›Î÷ …HÎÎT›ı◊Ì ’V÷¿˘ ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. (±ËŸ
Ë¿Îfl‹Î_ ◊›ı·˘ ≠›˘√ »ı.)
““…HÎÎ‰ı”” ±ıÀ·ı ““ΩHÎ ¿fl‰Ì””, ““‹ÎÏË÷Ì ±Î’‰Ì.””
±Î ⁄Î⁄÷ ¿ıÀ·ı ±Î‰Ì »ı ÷ı …HÎÎ‰Â˘ ÷˘ ±Î¤ÎflÌ ◊≥Â.
162 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
÷‹ÎflÌ ‹U¿ı·Ì …HÎÎ‰Â˘ ÷˘ ÷ıfi˘ ¿˘≥ flV÷˘ fiÌ¿‚Âı.
(14)
(14 ‰Î√ı, ‰ÎB›ı
‰Î√ı — ±◊ÕÎ›, ±Œ‚Î›, ≥Ω ◊‰Ì.
fl‹÷Î_-fl‹÷Î_ ¿ÿÎ« ÿÕ˘ ÷ı‹fiı ‰Î√
‰Î√ıı .
‰ÎB›ı — ±ıÀ·ı Á‹› ◊›ı.
ÁÎ_…ı » ‰ÎB›ı ΩËıfl √˛_◊Î·› ⁄_‘ ◊Î› »ı.
(15)
(15 ‰ı‚ÎÁfl, ‰Ëı·ÎÁfl
‰ı‚ÎÁfl — Á‹›Áfl, ›˘B› ‰¬÷ı.
‰Ëı·ÎÁfl — ±Î‰˘ ¿˘≥ ≠›˘√ fi◊Ì ±fiı ±ı ‰Î’fl‰˘ fi Ωı≥±ı.
’ÎÀa‹Î_ ‰ı‚ÎÁfl ±Î‰Ì …Ωı.
¿Î‹ ‰ı‚ÎÁfl ◊Î› ÷ı … ±√I›fi_ »ı.
“·Bfi‹Î_ Á‰ı‚Î ±Î‰Ì …Ωı” ¿Ëı‰Î ‹ÎÀı “·Bfi‹Î_ ‰Ëı·ÎÁfl ±Î‰Ì
…Ωı” fi ·¬Î›.
(16)
(16 @›Î_, @›Î_
±Î ⁄_fiı ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ‹Î_ ±fiı µE«Îfl‹Î_ ÁÎQ› ÿı¬Î› »ı, ’fl_÷
““@›Î_”” ‹Î_ ““¿”” ΩıÕÎ›ı·˘ »ı ±fiı V◊‚ ÿÂÎ˝‰ı »ı. ““@›Î_”” ±ı ⁄_fiı
Á_›@÷ T›_…fi »ı ±fiı Ï‰ÂıÊHÎ ÷flÌ¿ı ‰’flÎ› »ı.
1. ÷‹ı @›Î_ √›Î Ë÷Î ÷ı …HÎÎT›_ fi Ë÷_. (“@›Î_” ±ıÀ·ı “¿≥
…B›Î±ı”)
2. ÷‹ı @›Î_¿›Î_ ’V÷¿˘ ·≥√›Î »˘ ÷ı …HÎÎ‰Â˘.
(17)
(17 Á‹Îfi ±◊˝ ‘flÎ‰÷Î ±·√ ±·√ ÂOÿ˘ ÁÎ◊ı ‰Î’fl‰Î fiÏË.
…ı‹ ¿ı-
±Â © Â ©
±_…‚’ÎHÎÌ — ±_…‚
¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘ 163
›◊ÎÂ„@÷ ≠‹ÎHÎı — ›◊ÎÂ„@÷; Â„@÷ ≠‹ÎHÎı
ÁË¿<À<_⁄ ÁÎ◊ı — ÁË¿<À<_⁄
ÁF…fi ‹ÎHÎÁ — ÁF…fi
ÿ…˝fi ’flÊ — ÿ…˝fi
ÁV‰Î√÷‹˚ — V‰Î√÷
±ıÏ·ÁÏ⁄˛… ’· — ±ıÏ·ÁÏ⁄˛…, ±ıÏ·Á’·
ÁÏ‰fi› ÁÎ◊ı — ÁÏ‰fi›
ÁÎÿfl ÁË — ÁÎÿfl
√·Î⁄…‚fi_ ’ÎHÎÌ — √·Î⁄…‚
‰Î@› T›Î¿flHÎfiÌ ºÏp±ı ÁÎ«_ Ë˘› ’HÎ T›‰ËÎfl‹Î_ ÷ı ≠›˘√ ¬˘À˘
Ë˘› ÷˘ T›‰ËÎfl‹Î_ V‰Ì¿Î›˝ Ë˘› ÷ı ≠›˘√ ±’fiÎ‰‰˘.
¬˘À< _ ¬fl _
‹ıÓ fiÎÏ‚›ıfl Œ˘Õu_ ‹ıÓ lÌŒ‚ ‰‘ı›˝*
‹flHÎfi_ ÁflCÎÁ V‹ÂÎfi›ÎhÎÎ
¤Î≥fiÌ ’IfiÌ ¤Î¤Ì
‘ÎÏ‹˝¿ ÁflCÎÁ Â˘¤Î›ÎhÎÎ
(18)
(18)ÂOÿ˘fi˘ ±›˘B› µ’›˘√
±›˘B› ÂOÿfi˘ µ’›˘√ ¿fl‰Î◊Ì ±’ıÏZÎ÷ ±◊˝ fiÌ¿‚÷˘ fi◊Ì ±fiı
Ëı÷ ÏÁ© ◊÷˘ fi◊Ì. ÷ı◊Ì, ±Î ±_√ı ›˘B› ¿Î‚∞ ·ı‰Ì Ωı≥±ı.
±Â © Â ©
¿÷Î˝±ı ‰Î÷fi_ »ı‰À ±ÎH›_ »ı. ¿÷Î˝±ı ‰Î÷Î˝fi˘ ±_÷ ±ÎH›˘ »ı.
±ËŸ «Îfl flV÷Îfi_ Ï‹·fi ◊Î› »ı. ±ËŸ «Îfl flV÷Î ‹‚ı »ı,
⁄ı ¤Î√ÌÿÎfl˘±ı Á·ÎË ¿flÌ ⁄ı ¤Î√ÌÿÎfl˘±ı Á·ıË ¿flÌ.
164 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(19) ÂOÿ˘fiÌ ±›˘B› √˘Ã‰HÎÌ
ÂOÿ˘ ‰Î@›‹Î_ ›˘B› ø‹‹Î_ ‰’flÎ›Î fi Ë˘› ÷˘ ÷ıfiÎ◊Ì ±’ıÏZÎ÷ ±◊˝
fiÌ¿‚Âı fiÏË ±fiı ÷ı◊Ì ÷ı ›˘B› …B›Î±ı ‹¿Î› ÷ıfiÌ ¿Î‚∞ flÎ¬‰Ì Ωı≥±ı.
1. ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±ı¿ ¬_Õ‹Î_ ÏËÁÎ⁄fi_ ¿Î‹ ¿fl÷Î ±ı¿ÃÎ ◊›Î. (±Â©)
ÏËÁÎ⁄fi_ ¿Î‹ ¿fl÷Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±ı¿ ¬_Õ‹Î_ ±ı¿ÃÎ ◊›Î. (Â©)
2. ±ı¿ ¿<‹Îfl fiÎ‹ı »˘¿fl˘ Ë÷˘. (±Â©)
¿<‹Îfl fiÎ‹ı ±ı¿ »˘¿fl˘ Ë÷˘. (Â©)
3. ÷ıHÎı …‰Îfi_ …·ÿÌ »ı. (±Â©)
÷ıHÎı …·ÿÌ …‰Îfi_ »ı. (Â©)
4. ‘Î÷ √fl‹Ì ±fiı Ã_ÕÌ◊Ì Á_¿˘«Î› »ı ±fiı e·ı »ı. (±Â©)
‘Î÷ √fl‹Ì◊Ì e·ı »ı ±fiı Ã_ÕÌ◊Ì Á_¿˘«Î› »ı. (Â©)
(20) Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fi˘ ±›˘B› µ’›˘√
Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘ ›˘B› …B›Î±ı ‹¿Î› ÷ı ¬Ò⁄ … …wflÌ »ı. ±L›◊Î
÷ıfiÎ◊Ì ¬˘À<_ ±◊˝CÎÀfi ◊‰Î Á_¤‰ »ı.
1. ±ËŸ √_ÿ¿Ì ¿fl‰Ì, fiÏË ¿flfiÎflfiı ÏÂZÎÎ ◊Âı. (±Â©)
±ËŸ √_ÿ¿Ì ¿fl‰Ì fiÏË, ¿flfiÎflfiı ÏÂZÎÎ ◊Âı. (Â©)
2. ¤Îfl÷‹Î_ ¿˘≥ fiÎ√˘, ¤ÒA›˘ fiÏË flËı. (±Â©)
¤Îfl÷‹Î_ ¿˘≥ fiÎ√˘-¤ÒA›˘ fiÏË flËı. (Â©)
(21) ’fl˘ZÎ fl«fiÎ (Indirect narration)
√…flÎ÷Ì‹Î_ ±Î‰Ì T›‰V◊Î fi◊Ì ’HÎ ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÌ ±ÁflfiÎ ¿ÎflHÎı
CÎHÎÌ‰Îfl ±Î‰Î ≠›˘√˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı ÷ı◊Ì ≠I›ZÎ fl«fiÎ (Direct
narration) ‰’flÎ› ÷ı Ωı‰_ Ωı≥±ı.
ÕˇÎ≥‰flı ¿èÎ_ ¿ı ÷ıfiÎ◊Ì ⁄Á ±Î√‚ ·≥ …‰ÎÂı fiÏË. (±Â©)
¿ıÀ·Ì¿ ÁÎ‹ÎL› ¤Ò·˘ 165
ÕˇÎ≥‰flı ¿èÎ_ ¿ı ‹ÎflÎ◊Ì ⁄Á ±Î√‚ ·≥ …‰ÎÂı fiÏË. (Â©)
’Ò‰a±ı ¿èÎ_ ¿ı ÷ı Ë‰ı ‰‘ «Î·Ì Â¿Âı fiÏË. (±Â©)
’Ò‰a±ı ¿èÎ_ ¿ı Ë_ Ë‰ı ‰‘ «Î·Ì Â¿ÌÂ fiÏË. (Â©)
(22) Ïø›Î’ÿ Á_iÎÎfiÌ ΩÏ÷ ±fiÁÎfl Ë˘‰_ Ωı≥±ı. ¿‹˝fiÌ ΩÏ÷ ≠‹ÎHÎı fiÏË.
fl‰ÌLƒ ““flÎ‹Î›HÎ”” fiÎÀ¿‹Î_ ÁÌ÷Î ⁄fiÌ. (±Â©)
fl‰ÌLƒ ““flÎ‹Î›HÎ”” fiÎÀ¿‹Î_ ÁÌ÷Î ⁄L›˘. (Â©)
±‰fiÌ “ËÏflç_ƒ ÷ÎflÎ‹÷Ì”‹Î_ ËÏflç_ƒ ⁄L›˘. (±Â©)
±‰fiÌ “ËÏflç_ƒ ÷ÎflÎ‹÷Ì”‹Î_ ËÏflç_ƒ ⁄fiÌ. (Â©)
(23) ¿Ú_ÿ÷fi˘ı µ’›˘√
(23
«Î·÷Î_, ¬Î÷Î_, Ωı÷Î_ …ı‰Î_ ¿Ú_ÿ÷˘fi˘ µ’›˘√ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ±fiV‰Îfl
±‰U› ±Î‰ı.
÷ı «Î·÷Î «Î·÷Î ’ÕÌ √›˘. (±Â©)
÷ı «Î·÷Î_ «Î·÷Î_ ’ÕÌ √›˘. (Â©)
÷ıfiı ¬Î÷Î ¬Î÷Î ±_÷flÁ √≥. (±Â©)
÷ıfiı ¬Î÷Î_ ¬Î÷Î_ ±_÷flÁ ◊≥. (Â©)
(24) »^ÀÎ ·¬‰ÎfiÎ ÂOÿ˘ »^ÀÎ fi ·¬Î÷Î_ ±›˘B› ±◊˝ fiÌ¿‚Âı.
(24
‹Î_ÿÎ ‹ÎHÎÁ◊Ì ‹√… ¬‰Î›. (±Â©)
‹Î_ÿÎ ‹ÎHÎÁ◊Ì ‹√ … ¬‰Î›. (Â©)
±Î ‹Î fi‰Ì »ı. (±Â©)
±Î ‹Îfi‰Ì »ı. (Â©)
à
166 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¬_Õ 4
·ı ¬ fi¿˙Â·
≠¿flHÎ 1 — ’hÎT›‰ËÎfl
≠¿flHÎ 2 — Ïfi⁄_‘-·ı¬fi
≠¿flHÎ 3 — Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl
≠¿flHÎ 4 — Á_ZÎı’·ı¬fi
≠¿flHÎ 5 — ±fi‰Îÿ
167
¬_Õ 4
·ı ¬ fi¿˙Â·
ÁÎ‹ÎL› ÁÒ«fiÎ±˘
≥.Á. 1947‹Î_ ÿıÂ V‰÷_hÎ ◊÷Î_ ±Î’b_ ·˘¿ÂÎËÌ V‰flÎF› Âw ◊›_.
·˘¿˘ ‰Õı, ·˘¿˘ ‹ÎÀı «Î·÷Î ±ı‰Î ·˘¿˘fiÎ flÎF›fiÌ ’Ëı·Ì Âfl÷ ÷ı ·˘¿˘fiÌ
¤ÎÊÎ‹Î_ «Î·ı, ±ı »ı. ±ı‹ fi ◊Î› I›Î_ Á‘Ì ≠Ωfiı V‰flÎF› ±ÎT›_ »ı
±ı‹ ·Î√ı … fiÏË. ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹ 343◊Ì Á_CÎfiÌ flÎ…¤ÎÊÎ
ÏË_ÿÌ »ı ±fiı ¿·‹ 345◊Ì flÎF›˘‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… ‹ÎÀı ≠ÎÿıÏÂ¿
¤ÎÊÎ±˘fi˘ µ’›˘√ ¿fl‰ÎfiÌ »^À ±Î’Ì »ı. ±ı ’»Ì ◊›ı·Ì ¤ÎÊÎ‰Îfl
flÎF›ñfl«fiÎ±ı ±Î ‰‘ ±Î‰U›¿ ⁄fiÎT›_ »ı. ÿıÂ‹Î_ ‹„V·‹ ±fiı Ï⁄˛ÏÀÂ
±‹· ‰ı‚Î ±fiø‹ı ŒÎflÁÌ ±fiı ±_√˛ı∞ flÎ…¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…fiÌ
¤ÎÊÎ Ë÷Ì. ±ı ¤Îfl÷fiÌ ±Î‹ ≠ΩfiÌ ¤ÎÊÎ ÷˘ fi Ë÷Ì. ÿıÂfiÌ flÎ…¿Ì›
’flÎ‘Ìfi÷ÎfiÌ Á‹ÎÏM÷ ÁÎ◊ı ±Î ±¿ÿfl÷Ì ’Ïfl„V◊Ï÷fi˘ ±_÷ ±Î‰ı »ı.
ÁÎ‰˝ÏhÎ¿ ’A÷ ‹÷ÎÏ‘¿Îfl‰Î‚Î ±Î ÿıÂ‹Î_ Á_Áÿ, Ï‰‘Îfi‹_Õ‚˘, ’_«Î›÷˘
‰√ıflı ¶ÎflÎ Ë‰ı flÎF›-‰ËÌ‰À‹Î_ ·˘¿˘fiÌ ¤Î√ÌÿÎflÌ ‰‘÷Î_, ‰ÎflÁÎ‹Î_
‹‚ı·Ì ±_√˛ı∞ flÎ…¤ÎÊÎ ‰Õı ¿Î‹ «·Î‰‰_ T›‰ËÎfl flÌ÷ı ’HÎ µkÎfl˘kÎfl
±Â@› ⁄fi÷_ …‰Îfi_.
±Î ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ √…flÎ÷ flÎF›ı ÷ıfiÌ V◊Î’fiÎfiÌ ÁÎ◊ı … ⁄‘_
Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… √…flÎ÷Ì‹Î_ ¿fl‰ÎfiÌ fiÌÏ÷fiÌ ΩËıflÎ÷ ¿flÌ »ı ±fiı
flÎF›fiÎ ’Ëı·Î ±Ï‘Ïfi›‹◊Ì √…flÎ÷Ì ±fiı ÏË_ÿÌfiı flÎ…¤ÎÊÎ ⁄fiÎ‰Ì
»ı. flÎF›-‰ËÌ‰À‹Î_ ≠ÿıÂ¤ÎÊÎfiÎ µ’›˘√fiÌ ≠Ïø›Î ÷˘ V‰flÎF›-≠Î„M÷fiÌ
VÎÎ◊ı … ±Îfl_¤Î≥ √≥ Ë÷Ì. …ÒfiÎ ‹_⁄≥ flÎF›ı ÷Î·¿Î-¿«ıflÌ±˘fiı
’˘÷Îfi˘ T›‰ËÎfl ÷Î·¿ÎfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿fl‰ÎfiÌ, Ï…S·Î ¿«ıflÌ±˘fiı ΩËıfl
…fi÷ÎfiÎ ’hÎ˘fiÎ µkÎfl ≠ÿıÂ¤ÎÊÎ‹Î_ … ±Î’‰ÎfiÌ ±fiı …ı‹Î_ ±_√˛ı∞fi˘
168
·ı ¬ fi¿˙Â· 169
µ’›˘√ ±Î‰U›¿ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÌ ⁄Î⁄÷˘‹Î_ ≠ÿıÂ¤ÎÊÎfi˘ µ’›˘√
¿fl‰ÎfiÌ ÁÒ«fiÎ±˘ ’Ïfl’hÎ˘◊Ì 1948 ◊Ì 1950 Á‘Ì‹Î_ ±Î’Ì Ë÷Ì.
Ï¶¤ÎÊÌ ‹_⁄≥ flÎF›ı Ï…S·Î ¿ZÎÎfiÌ ÷ı‹… fiÌ«ıfiÌ ⁄‘Ì ¿«ıflÌ±˘fiı fi˘Ó‘-
·ı¬fi ÷◊Î ’hÎT›‰ËÎfl‹Î_ ø‹Â— ±_√˛ı∞fiı V◊Îfiı ⁄fi÷Ì I‰flÎ±ı
≠ÿıÂ¤ÎÊÎ ‰Î’fl÷Î ◊≥ …‰Îfi˘ ±ÎÿıÂ ±Î’Ì ±Î ≠Ïø›Îfiı ±Î√‚
‘’Î‰Ì Ë÷Ì. √…flÎ÷ flÎF›ı ÷ıfiı ÷ı◊Ì ±Î√‚ ·_⁄Î‰Ì flÎF›-‰ËÌ‰ÀfiÌ
À˘«fiÌ, ÁÏ«‰Î·›fiÌ ¿ZÎÎ±ı ’HÎ √…flÎ÷Ìfi˘ µ’›˘√ ‰‘Îfl‰Î ’Ïfl’hÎ˘◊Ì
‰¬÷˘‰¬÷ ÁÒ«fiÎ±˘ ±Î’Ì »ı. (…\±˘, flÎF›-‰ËÌ‰À‹Î_ √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎfiÎ µ’›˘√ ±_√ıfi˘ ’Ïfl’hÎÁ_√˛Ë/ ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À Ï‰¤Î√), ±ıfiÌ
w±ı, Áfl¿ÎflÌ ÃflÎ‰˘, ’Ïfl’hÎ˘, ΩËıflfiÎ‹Î_, ¬Î÷Î¿Ì› fi‹ÒfiÎ±˘ (Forms),
Ïfi›‹˘, ŒÎ≥·˘ ±fiı ÿŒ÷fl˘fiÎ_ ÂÌÊ˝¿˘, ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÎ_ Ë˘tÎ-fiÎ‹˘ ±fiı
ÂÎ¬Î±˘fiÎ_ fiÎ‹˘, ŒÎ≥·˘ µ’fl fi˘Ó‘‰ÎfiÌ ÷◊Î ’hÎT›‰ËÎfl ‹ÎÀıfiÌ
ŒÎ≥·˘ ’flfiÌ fi˘Ó‘˘ ‰√ıflı‹Î_, ¬Î÷Î±˘fiÎ ±ı¿⁄ÌΩ ÁÎ◊ıfiÎ ±Î_÷Ïfl¿
T›‰ËÎfl‹Î_ ÷ı‹… ’_«Î›÷˘ ÁÎ◊ıfiÎ ⁄‘Î T›‰ËÎfl‹Î_ Ë‰ı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi˘
… µ’›˘√ ¿fl‰Îfi˘ flËı »ı.
Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…‹Î_ √…flÎ÷ÌfiÎ µ’›˘√‹Î_ Á˙◊Ì ’Ëı·Ì ±Î‰U›¿÷Î
±ı »ı ¿ı Ë˘tÎ±˘ ±fiı ¿«ıflÌ±˘fiÎ_ fiÎ‹˘ ÷◊Î Á‹√˛ ‰ËÌ‰ÀÌ ’Ïfl¤ÎÊÎ
flÎF› Á‹V÷‹Î_ ±ı¿Áfl¬Î_ ‰’flÎ›. √…flÎ÷ Áfl¿Îflı ±Î ±◊ı˝ ÷ˆ›Îfl
¿flÎ‰ı·Î ““‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ¿˘Â””fiÎ ≠¿ÎÂfi ±fiı ⁄‘Ì ¿«ıflÌ±˘‹Î_ ¿flı·Ì
÷ıfiÌ ‰ËıÓ«HÎÌ ’»Ì ±_√˛ı∞ ‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ˘fiÎ √…flÎ÷Ì ’›Î›˝ ÷ı ¿˘Â‹Î_
ÿÂÎ˝T›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ … ‰’flÎ› ÷˘ ±Î Ëı÷ Áflı. ±ı ¿˘ÂfiÎ ≠¿ÎÂfi ’»Ì
Á_⁄˘‘fiÎI‹¿ Sir fiı ‹ÎÀı ““lÌ‹Îfi”” ÁÎ◊ı ““‹ËÎÂ›”” ±fiı ““‹Ë˘ÿ›””,
Collector fiı ‹ÎÀı ““¿·ı¿Àfl”” ÁÎ◊ı ““Á‹ÎË÷Î˝”” ““Deputy Collector””
‹ÎÀı ““fiÎ›⁄ ¿·ı¿Àfl”” ÁÎ◊ı ““≠Ï÷-Á‹ÎË÷Î˝””, ““Notification”” ‹ÎÀı
““ΩËıflfiÎ‹_”” ÁÎ◊ı ““±Ï‘ÁÒ«fiÎ””, ±ı‰Î ÷ı ¿˘Âı ≠V÷÷ fiÏË ¿flı·Î
170 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
’›Î˝›˘ ’HÎ ‰’flÎ›Î ¿flı, ÷ı fi «Î·ı. ‰Ê˘˝◊Ì ≠«Ï·÷ Ë˘≥ ≠Ω …ıfiÎ◊Ì
Àı‰Î≥ √≥ »ı ÷ı‰Î ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiı, ÷ıfiı ‹ÎÀı ±CÎflÎ fiı ±’ÏflÏ«÷ ÿıÂÌ
’›Î˝›˘ ⁄fiÎ‰‰Îfiı ⁄ÿ·ı, Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±’fiÎ‰Ì ·ı‰Îfi_
‰·HÎ ““‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ¿˘Â””‹Î_ ±’fiÎ‰Î›_ »ı. …ı‹ ‹„V·‹ Ë¿Ò‹÷ ‰ı‚ÎfiÎ
““ÿÌ‰ÎfiÌ””, ““Œ˘…ÿÎflÌ””, ““¿Î›ÿ˘””, ““√fi˘, ““ÁΩ””, ““‰¿Ì·””,
““±ÁÌ·””, ““Ω‹Ìfi,”” ““¬÷,”” ““ÿV÷Î‰ı…””, ““ÁÿflË”” ““Á√Ìfl”” …ı‰Î
ŒÎflÁÌ ÂOÿ˘ ±fiı ±_√˛ı∞ Ë¿Ò‹÷ ‰ı‚ÎfiÎ ““±"@À”” (Act), ““VÀÎ_’””
(Stamp) ““ÁÌ·”” (Seal,) ““¿„LÀ…LÁÌ”” (Contingency) ““’flÁÌÁ””
(Process) …ı‰Î ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘ ±I›Îfl Á‘Ì ‰’flÎ÷Î ±ÎT›Î »ı. ÷ı …
flÌ÷ı ““±’Ì·””, ““¿˘À˝””, ““ËÎ≥¿˘À˝””, ““……””, ““F›flÌ””, ““√˛ÎLÀ””,
““Ï‰·”” ““…ı·””, ““’˘·ÌÁ””, ““⁄…ıÀ””, ““¿_’fiÌ”””‰√ıflı …ı‰Î ±_√˛ı∞
ÂOÿ˘ Ë‰ı ÷ıfiÎ ±Ï÷’ÏflÏ«÷’HÎÎfiı ·Ì‘ı √…flÎ÷Ì‹Î_ ‰Î’fl‰Î‹Î_ ¿Â_ ¬˘À<_
fi◊Ì. ÁÎ‹ÎL› T›‰ËÎflfiÌ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ÷˘ ±Î◊Ì ’HÎ ‰‘ Á_A›ÎfiÎ
ŒÎflÁÌ ÷ı‹ … ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘ ≠‰ıÂÌ …≥ ÏfiI›‰’flÎÂfiÎ ⁄fiÌ √›Î, …ıfiı
÷ı‹Î_◊Ì ¿ÎœÌ fiÎ¬‰Î ’˘ÁÎ› ÷ı‹ fi◊Ì. ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ±˘fiÎ ÂOÿ˘ ⁄‘Ì
¤ÎÊÎ±˘ ±˘»Î-‰‘÷Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ Ë_‹ıÂÎ_ ±’fiÎ‰÷Ì … ±Î‰Ì »ı.
±Î›˘Ï…÷ Ï‰¿ÎÁ ±fiı ¿S›ÎHÎflÎF›fiÎ ±Î√˛Ëı Ë‰ı flÎF›fi_ ¿Î›˝
Ï‰V÷fl÷_ … Ω› »ı. ±ı ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ’HÎ
Ï‰V÷flÂı. CÎHÎÎ fi‰Î ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÎ √…flÎ÷Ì ’›Î˝› ’HÎ ›˘…‰ÎfiÎ flËıÂı.
±ı ≠Á_√ı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ¬ÎÏÁ›÷ ±fiı Áfl‚÷Î ÷◊Î Á√‹÷Îfiı … ºÏp
Á‹ZÎ flÎ¬Ì Á‹ÎfiÎ◊˝ √…flÎ÷Ì ÂOÿ˘ Â˘‘Ì ¿ı ⁄fiÎ‰Ì ÷ıfiÌ ’Õ¬ı ¿˙ÓÁ‹Î_
‹Ò‚ ±_√˛ı∞ ÂOÿ ‹Ò¿‰Î ÃÌ¿ ◊Âı. ±ı◊Ì ±◊˝ ’flI‰ı ¿˘≥ √˘ÀÎ‚˘ ◊Âı
fiÏË. ’»Ì ±ı ’›Î˝›˘‹Î_ ⁄‚ ËÂı ÷˘ ÷ı ≠«Ï·÷ ◊¥ …Âı, fiÏË÷fl ÷ıfiı
⁄ÿ·ı ⁄ÌΩ ‰‘ ÁÎflÎ ’›Î˝› ›˘ΩÂı fiı ‰’flÎ‰Î ‹Î_ÕÂı. µ÷Î‰‚fi_ ¿Î‹
Ë˘› ±fiı ›˘B› √…flÎ÷Ì ’›Î˝› ÷I¿Î‚ fi …Õı (Ωı¿ı ±ı‹ ⁄fi‰Îfi_ ¿Â_
·ı ¬ fi¿˙Â· 171
¿ÎflHÎ fi◊Ì. ÿflı¿ ¿«ıflÌ±ı ÁÎflÎ ±_√˛ı∞-√…flÎ÷Ì ÂOÿ¿˘Â˘fiÌ ±ı¿ ⁄ı
fi¿·˘ flÎ¬‰Ì … Ωı≥±ı) ÷˘ fi»^À¿ı ÷ı ≠Á_√ ’Òfl÷˘ ±_√˛ı∞ ÂOÿ …
‰Î’flÌ ·≥ ⁄Ì…\_ ⁄‘_ ·¬ÎHÎ √…flÎ÷Ì‹Î_ ¿flÌ ¿Î‹ fi¤Î‰Ì ·ı‰Î› ±fiı
’Î»‚◊Ì ÷ı‰Î ±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fiÎ ›◊Î◊˝ √…flÎ÷Ì ’›Î˝› ‹ÎÀı ¤ÎÊÎ-¿«ıflÌfiÌ
‹ÿÿ ‹Î√Ì Â¿Î›.
±Î… Á‘Ì ‰ËÌ‰À‹Î_ ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ ≠«Ï·÷ flËÌ Ë˘‰Î◊Ì, √…flÎ÷Ì‹Î_
⁄‘_ Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… ¿fl‰Î …÷Î_, ¿ıÀ·Î¿ Á‹› Á‘Ì Áfl¿ÎflÌ T›‰ËÎflfiÌ
±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ … Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ-¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ fi…fl Á‹ZÎ flËı‰ÎfiÌ.
ÃflÎ‰˘, ’Ïfl’hÎ˘, ›ÎÿÌ±˘, ΩËıflfiÎ‹Î_, ’hÎ˘, fi˘Ó‘-·ı¬fi ‰√ıflıfi_ V‰w’
÷◊Î ¤ÎÊÎ ⁄flÎ⁄fl ÷ıfiÎ ±_√˛ı∞ fi‹ÒfiÎ ≠‹ÎHÎı … √…flÎ÷Ì‹Î_ flÎ¬‰ÎfiÌ
‰ÚÏkÎ ’HÎ flËı‰ÎfiÌ. ±ı ⁄‘Î_ V‰w’˘fiÎ_ ·¬ÎHÎ √…flÎ÷Ì‹Î_ ¿ı‹ ·¬Î› ±ı
Ï‰Êı µÿÎËflHÎ ÁÎ◊ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹Î√˝ÿÂ˝fi ±ÎM›_ »ı. ±_√˛ı∞fiÎ
ÂOÿ≠›˘√˘, ‰Î@›-fl«fiÎ±˘ ±fiı ¿ıÀ·Ì¿ ·œHÎ˘fi_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ_÷fl
±ıÀ·_ ±ZÎflÂ— ¿fl‰_ …wflÌ fi◊Ì ¿ı ·¬ÎHÎ ÷fl…\Ï‹›_ ±fiı √…flÎ÷Ì ÷flÌ¿ı
¿œ_√ ·Î√ı. ÿflı¿ ¤ÎÊÎfiı ’˘÷ÎfiÌ ¬ÎÏÁ›÷ Ë˘› »ı. ÷ı◊Ì ±ı¿ ¤ÎÊÎfi_
‰¿÷T› ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ µ÷Îfl÷Î_ ÷ı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎfiÌ ¬ÎÏÁ›÷ ≠‹ÎHÎı ¿fl‰_
Ωı≥±ı.
fiÌ«ıfiÎ ÿÎ¬·Î±˘‹Î_ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\fi_ ·¬ÎHÎ ±_√˛ı∞fi˘ ÁÌ‘˘ ÷fl…‹˘
»ı ±fiı …‹HÎÌ ⁄Î…\fi_ ·¬ÎHÎ, ÷ı √…flÎ÷Ì ·Î√ı ÷ı flÌ÷ı ¿ı‹ ·¬Ì Â¿Î›
÷ı ÿÂÎ˝‰ı »ı. ±_√˛ı∞‹Î_ Â_ ËÂı ÷ı Á˙ Á‹∞ Â¿Âı.
1. Áfl¿Îfl ÁËÊ˝ ÃflÎ‰ı »ı/Áfl¿Îflfiı 1. Áfl¿Îfl ÃflÎ‰ı »ı ¿ı
ÃflÎ‰÷Î_ ±Îfi_ÿ ◊Î› »ı ¿ı
2. ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î Ï‰·_⁄◊Ì 2. Â@› ÷ıÀ·_ …·ÿÌ
3. ’fiŒÎ˝‚‰HÎÌ ‹ÎÀı ≠ÎM÷ »ı. 3. ŒflÌ ŒÎ‚‰Ì Â¿Î› ÷ı‹ »ı.
172 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
4. ±ÎfiÌ Ï‰«ÎflHÎÎ ‰‘ ‰¬÷ 4. ±Î ÷fl÷ Ï‰«Îfl‰_ CÎÀı.
‹·÷‰Ì flÎ¬Ì Â¿Î› fiÏË.
5. ¤˙Ï÷¿ ÏÁÏ© (›˘…fiÎfiÎ ·Z›Î_¿fiÌ) 5. (¬flı¬fl) ◊›ı·_ ¿Î›˝;
¿Î›˝ÏÁÏ©
6. ±Î’fi_ ‹Î›Î‚ K›Îfi ÿ˘fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. 6. ÁÏ‰fi› ±Î’fi_ ·ZÎ ÿ˘fl_ »\_.
7. ÏÂZÎHÎ¬Î÷Îfiı ·Î√ı‰‚√ı »ı I›Î_ Á‘Ì 7. ÏÂZÎHÎ¬Î÷Î ’Òfl÷_
8. - fiı Á_⁄˘‘ı·˘ ’hÎ 8. - µ’fl ·¬ı·˘ ’hÎ
9. - fi˘ Á_’¿˝ ÁÎ‘Â˘ 9. - fiı ·¬Â˘.
10. - ¿fl‰Î ’√·Î_ ·ııÂ˘. 10. - ¿fl‰Î ÷…‰Ì… ¿flÂ˘.
11. ‹fiı ±ı‹ …HÎÎ‰‰Îfi˘ ±fifl˘‘ 11. ÁÒ«fiÎfiÁÎfl/±ÎiÎÎfiÁÎfl
◊›˘ »ı ¿ı
12. ±ÎfiÎ ’fl ‰‘ ’Õ÷˘ ¤Îfl ‹Ò¿Ì 12. ±ÎfiÌ ’fl …ıÀ·˘
Â¿Î› fiÏË. ¤Îfl ‹Ò¿Ì±ı ÷ıÀ·˘ ±˘»˘.
±Î ÷˘ ‹ÎË÷Ì ‹ÎÀı ÿÎ¬· ◊˘ÕÎ¿ fi‹ÒfiÎ »ı. Ï‰ÂıÊ ‹ÎÀı ¤ÎÊÎ-¿«ıflÌfiÎ
Áfl¿ÎflÌ ≠¿ÎÂfi ““‹Î√˝ÿÏÂ˝¿Î””‹Î_fiÌ Whereas, Provided, Provided
further, As the case may be ‰√ıflı ’flfiÌ fi˘Ó‘˘ ÷◊Î ÷ı ±Î¬Ì ’„V÷¿Î
‰Î_«‰ÎfiÌ ¤·Î‹HÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±_√˛ı∞ fl«fiÎfiı fi…fl Á‹ZÎ flÎ¬Ìfiı
÷ıfiı √…flÎ÷Ì‹Î_ √˘Ã‰‰Îfi_ »˘ÕÌ, ‰¿÷T› ’fl … ¤Îfl ‹Ò¿Ì ÷ıfiı √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎfiÌ ≠¿ÚÏ÷ ¿ıı ¬ÎÏÁ›÷fiı ‹ÎŒ¿ ±Î‰ı ±ı flÌ÷ı ·¬‰Îfi_ ¿fl÷Î_, ±fiı ’»Ì,
±_√˛ı∞‹Î_ Ï‰«ÎflÌ ÷ıfiı √…flÎ÷Ì‹Î_ µ÷Îfl‰Îfiı ⁄ÿ·ı √…flÎ÷Ì‹Î_ … Ï‰«ÎflÌ
√…flÎ÷Ì‹Î_ … ·¬‰ÎfiÌ Àı‰ ‰‘÷Î_, ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ ¿˘≥ ‹U¿ı·Ì ‰fl÷ÎÂı fiÏË.
‰‚Ì ““fiÌ«ı ÁËÌ ¿flfiÎfl …HÎÎ‰ı »ı”” …ı‰Ì ·œHÎ˘ V‰÷_hÎ √…flÎ÷Ì ·¬ÎHÎ‹Î_
ÿı¬ÎÂı … fiÏË.
·ı ¬ fi¿˙Â· 173
Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ ‰Î’fl‰ÎfiÌ ¤ÎÊÎ ’flI‰ı fiÌ«ı ¿ıÀ·Ì¿ T›‰ËÎfl
ÁÒ«fiÎ±˘ ±Î’Ì »ı, …ıfiÎ ’Î·fi◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…‹Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_
‘˘flHÎ ¨«_ …Âı.
1. flÎF›ñ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¿Î›˝ZÎ‹÷Î ±Î‹ Ωı≥±ı ÷˘ CÎHÎÎ ≠‹ÎHÎ‹Î_
÷ıfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘-¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ V’p ±fiı ‹tÎÁfl ·¬‰ÎfiÌ Â„@÷
µ’fl ±‰·_⁄ı »ı. ·¬fiÎflfiÎ ‹√…‹Î_ ’˘÷Îfiı Â_ ¿Ëı‰_ ÷ı V’pË˘› ÷˘
÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ V’p … ⁄fiÂı. µkÎfl ·¬‰Îfi˘ Ë˘› ÷˘ Ω‰¿, ·¬ÎHÎ ¿ı
÷‹Îflfi˘ «˘yÁ ‹t˘ ’¿ÕÌ ÷ıfi˘ … ›˘B› µkÎfl ‰Î‚‰˘ ±fiı ¿ÂÌ ±≠V÷÷
‰Î÷ ÷ıfiÌ ±_ÿfl ±Î‰‰Î ÿı‰Ì fiÏË.
2. ⁄fiı ÷ı À · _ À> _ ¿ < _ ·¬‰ _ . CÎHÎÎ_ Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ ÁÎ≥¿·˘VÀÎ≥·
¿flÎ‰Ìfiı ‹˘¿·Î÷Î_ Ë˘› »ı. ±ıfi_ Ï⁄fi…wflÌ ·_⁄ÎHÎ fi¿·˘ ¿Îœ÷Ì ‰ı‚Î
÷ı‹… ‰Î«fi ‰ı‚Î fiÎË¿ ‰‘ Á‹› ·ı. Áfl¿ÎflÌ ‰ËÌ‰ÀÌ ÷_hÎfiÌ ¿Î›˝ZÎ‹÷Î‹Î_
Á‹›fiÌ Ï¿_‹÷ CÎHÎÌ √HÎ‰Ì Ωı≥±ı. ±Î◊Ì, Ï⁄fi…wflÌ ≠V÷Î‰fiÎ ÀÎ‚‰Ì
±fiı ÁÌ‘Î ‹tÎfiÌ ‰Î÷ µ’fl ±Î‰Ì …≥, ¿Ëı‰Îfi_ ¿ËÌ fiÎ¬Ì, ·¬ÎHÎ ’Òfl_
¿fl‰_. …wfl ·Î√ı ÷˘ À>_¿˘ µkÎfl ·¬Ì ’»Ì ÷ıfiÎ V’pÌ¿flHÎ ¿ı Á‹…^÷Ì
±◊ı˝ ◊˘ÕÌ¿ ·ÌÀÌ±˘ ·¬Ì Â¿Î›. …wfl ¿fl÷Î_ ¿Â_ ‰‘ ·¬‰_ fiÏË. ““±Î
’fl◊Ì ‹Î·Ò‹ ’ÕÂı ¿ı, ““±Î’ ΩıÂ˘ ¿ı,”” ““Ï‰ÂıÊ‹Î_ …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı,””
““±Î◊Ì ±ı K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰_ …wflÌ »ı ¿ı””, ““±Î’fiı ‹ÎÏË÷Ì »ı ÷ı ≠‹ÎHÎı””
‰√ıflı …ı‰Ì Ï⁄fi…wflÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ ⁄fiı I›Î_ Á‘Ì ÀÎ‚‰Ì. ±Î ±_√ı Á¤Îfi÷Î
¿ı‚‰ÎÂı ÷˘ ÂOÿ ±fiı ±◊˝ ’flI‰ı ±ı‰Ì Ω√˛÷ ÁÎ‰‘ÎfiÌ ±Î‰Ì …Âı ¿ı
fiÌ«ıfiÎ ÂOÿ-{Ò‹¬Î‹Î_fiÎ ¿Î‚Î »Î’ı·Î ÂOÿ˘ Ï⁄fi…wflÌ ‹ÎfiÌ ÷ı ÀÎ‚‰Îfi_
·¬fiÎflfiı ÁÒ{Ì …Âı —
ÁÎ«Ì Ë¿Ì¿÷ ±ı »ı ¿ı; «˘yÁ ÏfiHÎ˝›; ±Î‰U›¿ Âfl÷; √_¤Ìfl
¿À˘¿ÀÌ; ¬fl_ Ωı¬‹; ÁÏø› Ï‰«ÎflHÎÎ; fiÎË¿ ·_⁄Î≥; ±‹¿ «˘yÁ
174 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
T›„@÷; ±Î Ë¿Ì¿÷ Ωı÷Î_ Ëfl¿÷ Áfl¬_ fi◊Ì; ÁÏ‰fi› …HÎÎ‰‰Îfi_ …ı...
÷ı Ï‰Ïÿ÷ ◊Î›;
3. ±Î’b_ ¿Ëı‰Îfi_ ÁÎ‹Ì T›„@÷ ¿ÂÌ √ıflÁ‹…HÎ Ï‰fiÎ ÷fl÷
Á‹∞ Â¿ı ÷ı ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…fiÌ ¤ÎÊÎ ÁÎÿÌ, ÏfiI›’ÏflÏ«÷,
ÁÌ‘Ì ±fiı Á√‹ Ë˘‰Ì Ωı≥±ı. ÷ı‹Î_ Ï⁄fi…wflÌ ÁÎ„Ë„I›¿ »ÀÎ ±fiı
ÂOÿÎÕ_⁄fl ±V◊Îfiı √HÎÎ›. ±Î◊Ì, Ï‰ÂıÊHÎ˘ ±fiı ±T››˘fiÎ ‰’flÎÂ‹Î_ ⁄Ë
ÁÎ‰‘ ¿ı ¿fl¿ÁÏfl›Î_ flËı‰_ Ωı≥±ı. …ı‹Î_◊Ì ⁄ÌΩı ±◊˝ ’HÎ Á‹Ω‰Îfi˘
Á_¤‰ Ë˘› ÷ı‰Î ÂOÿfiı ⁄ÿ·ı V’pÎ◊˝ ¿ı ÏfiÏç÷Î◊˝ ÂOÿ … ’Á_ÿ ¿fl‰Î.
±CÎflÎ, ¤Îflı¬‹ ±fiı ÁÎ‹Î ‰Î_«fiÎflfiı Á‹…‰Î‹Î_ Á√‹ ’Õı fiÏË ÷ı‰Î
ÂOÿ˘ ‰’flÎ› fiÏË. ±Ïfi‰Î›˝ …wfl Ï‰fiÎ, ±ıÀ·ı ¿ı Áfl‚ ¿ı ÁÎÿÎ √…flÎ÷Ì
ÂOÿ˘◊Ì ¿Î‹ «Î·Ì Â¿ı ÷ı‹ Ë˘› I›Î_, ±’ÏflÏ«÷ Á_V¿Ú÷ ¿ı ŒÎflÁÌ ÂOÿ˘
‰Î’fl‰Îfi˘ ‹˘Ë flÎ¬‰˘ fiÏË.
““Áfl‚””fi˘ ±◊˝ ““√˛ÎQ›”” ±fiı ““ÏÂp””fi˘ ±◊˝ ““±ÎÕ_⁄flÌ”””¿fl‰ÎfiÌ
…wfl fi◊Ì. Áfl‚÷Î ÁÎ◊ı ÏÂp÷Îfi˘ ‹ı‚ ±Â@› fi◊Ì.
fiÌ«ıfiÎ ◊˘ÕÎ¿ fi‹ÒfiÎ‹Î_ ÕÎ⁄Ì ¿fl÷Î_ …‹HÎÌ ⁄Î…\fiÎ ÂOÿ˘ Áfl‚
ÂOÿ˘fiÎ ‰’flÎÂ‹Î_ ‹Î√˝ÿÂ˝¿ ◊Âı —
±fi√Î‹Ì Ë’÷˘ ’»Ìfi˘ Ë’÷˘ı ≠◊‹÷— ≠◊‹;’Ëı·Î_
ÁÎ‹ÎL›÷›Î; ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı µ’›̋@÷ µ’flfi_
ÁÎ‘ÎflHÎ÷—
±‘˘flıÏ¬÷ fiÌ«ı ·ÌÀÌ ÿ˘flı·_ ËV÷ÎZÎfl ÁËÌ
Ï‰¿S’ ⁄ÌΩı µ’Î› fl˘…-⁄-fl˘…fi_ fl˘…fi_
’flÌZ› ’flÌZÎÎ◊a; µ‹ıÿ‰Îfl T›‰ËÎ›˝ T›‰ËÎfl
Ï‰Âı—’flI‰ı Á_⁄_‘‹Î_ ≠ÎM› µ’·P› ‹‚Ì Â¿÷_
CÎÏÀ÷ CÎÀ÷_; ›˘B› ¤‰ÿÌ› ±Î’fi˘
·ı ¬ fi¿˙Â· 175
4. ‰Î@›‹Î_ ÿflÎL‰›Ì fl«fiÎ ÀÎ‚‰Ì. ±ı‰Ì fl«fiÎ◊Ì ¿˘≥‰Îfl
·¬fiÎflı ‘Î›˘˝ fi Ë˘› ÷ı‰˘ ±◊˝ ÁÎ‹Ì T›„@÷ ¿flÌ ⁄ıÁı ±ı‰˘ Á_¤‰ »ı.
‰Î@›‹Î_ …ı ÂOÿ˘fiı fi∞¿fi˘ Á_⁄_‘ Ë˘› ÷ıfiı fi∞¿ ‹Ò¿‰Î. ¿÷Î˝ ⁄fiı I›Î_
Á‘Ì Ïø›Î’ÿfiÌ fi∞¿ ‹¿Î› ÷ı ÁÎfl_, Ïø›Î’ÿ ¿÷Î˝◊Ì ⁄Ë ÿÒfl fi ±Î‰ı ÷ı
Ωı‰_. ÿflÎL‰› ‹˘Àı ¤Î√ı ·Î_⁄Î Á_¿<· ‰Î@›˘‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±ı ÀÎ‚‰Î ‰Î@›˘
⁄fiı I›Î_ Á‘Ì ÁÎÿÎ ±fiı À>_¿Î … ‰Î’fl‰Î_. fi…fl Á‹ZÎ ·Î_⁄_ ±_√˛ı∞ ‰Î@›
Ë˘› ÷˘ ±ıfi_ ‰¿÷T› ⁄ı-hÎHÎ ÁÎÿÎ_ ‰Î@›‹Î_ µ÷Îfl‰Î‹Î_ Ëfl¿÷ fi◊Ì.
5. ·˘¿˘ ÁÎ◊ıfiÎ ÁÎ‹ÎL› T›‰ËÎfl‹Î_ ¿ÎfiÒfiÌ ±fiı ÷¿Ïfi¿Ì
’Ïfl¤ÎÊÎ ‰Î’fl‰ÎfiÌ ¿ı ±ıfiÌ ·œHÎ˘fiÌ ±ZÎflÂ— ±fiÁflHÎ ¿fl‰ÎfiÌ
…wfl fi◊Ì. ¿Î›ÿÎ ¿ı Ïfi›‹˘fiı ·√÷Ì ⁄Î⁄÷ Áfl‚ V’pÎ◊˝ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‹Ò¿Ìfiı
Á‹Ω‰Ì Â¿‰ÎfiÌ ±Î‰Õ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ¿ı‚‰Ì ·ı‰Ì Ωı≥±ı.
¿Î›ÿÎfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ Á‰˝fiÎ‹fi˘ µ’›˘√ ±˘»˘ ◊Î› »ı. ±◊˝Œıflfi˘ ÷‹Î‹
Á_¤‰ ÀÎ‚‰Î ±ı¿ … ‰Î@›‹Î_ ÷ıfiÎ_ ÷ı … fiÎ‹ ¿÷Î˝ ¿ı ¿‹˝ ÷flÌ¿ı ÷ı‹Î_ ‰’flÎ›
»ı. ÁÎ‹ÎL› Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ˘‹Î_ CÎÀ÷ı V◊‚ı Á‰˝fiÎ‹ ‰Î’fl‰Î‹Î_ ‰Î_‘˘ fi◊Ì.
¿Î›ÿÎfiÌ ¤ÎÊÎfiÎ ±_√˛ı∞ Such fiÎ …ı‰˘ ±ıı‰˘-±ı‰Ì-±ı‰_ √…flÎ÷Ì‹Î_
‰Îfl_‰Îfl ‰Î’fl‰_ ÁÎfl_ fi ·Î√ı. ““±ı‰˘””fi˘ ≠›˘√ ±ı¿‰Îfl ◊≥ √›Î ’»Ì
÷ıfiı … ‹ÎÀı ◊÷Î µS·ı¬˘‹Î_ ““÷ı”” ◊Ì ¿Î‹ «Î·Ì Â¿ı ““±fiı/±◊‰Î””fi˘
≠›˘√ ’HÎ ±˘»˘ … ¿fl‰˘ ÃÌ¿ »ı. ÷ıfiı ⁄ÿ·ı ⁄Ì…\_ ‰Î@› ⁄fiÎ‰Ìfiı Ï‰¿S’
V’p flÌ÷ı ⁄÷Î‰Ì Â¿Î›. ±_√˛ı∞‹Î_ former ±fiı later ‰’flÎ› »ı. ÷ı‹
√…flÎ÷Ì‹Î_ ““±Î√·Î”” ±fiı ““’Î»·Î”” ‰Î’fl‰Îfiı ⁄ÿ·ı ±ı Á‰˝fiÎ‹˘fiÎ_
fiÎ‹ … ‰Î’fl‰Î_ ÁÎflÎ_, …ı◊Ì ±◊˝‹Î_ ¿˘≥ √˘ÀÎ‚˘ ◊Î› fiÏË.
6. Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…fiÌ ¤ÎÊÎfiı ±ı ¿ … œÎ‚fiÌ ÷ ‹ Îfl¤ÎÊÎ
⁄fiÎ‰Ì ÿı ‰ ÎfiÌ …wfl fi◊Ì. ÁÎ‹ÎL› T›‰ËÎflfiÌ ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…fiÌ
¤ÎÊÎ ‰E«ıfi˘ ¤ıÿ …ıÀ·˘ ±˘»˘ ¿flÌ Â¿Î› ÷ıÀ·_ ≥p. ‰‚Ì, ±Î‹ …
·¬Î÷_ ±ÎT›_ »ı ‹ÎÀı ÷ı … flÌ÷ı ·¬‰ÎfiÌ ·Î·« ÀÎ‚Ì, Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎfiı
176 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î…fiÌ ¤ÎÊÎfi_ V‰w’ ±Î’÷Î_ ±«¿Î‰_ fiÏË. ÿflı¿ ’hÎ‹Î_ ¿ı fi˘Ó‘‹Î_
““µ’›˝¿÷ Ï‰Ê› Á_⁄_‘‹Î_”” ±ı‰Ì Âw±Î÷ fi ¿flÎ› ÷˘ «Î·ı. ““‹Ëıfl⁄Îfi
ÁÎËı⁄”” ±ı Á_⁄˘‘fifiı ⁄ÿ·ı ““lÌ‹Îfi”” ±fiı ““÷Î⁄ıÿÎfl Áı‰¿””fiı ⁄ÿ·ı
““±Î’fi˘”” ¿ı ““Áı‰¿”” ±ı ÂOÿ◊Ì «Î·ı. ““...¿fl‰Î ‹Ëıfl⁄ÎfiÌ ◊‰Ì/◊Âı.
(±◊‰Î ¿Ú’Î‰_÷ ◊Â˘)”” ...fiı ⁄ÿ·ı ““...¿fl‰Î Ï‰fi_÷Ì »ı/ ¿fl_ »\_ fi˘
≠›˘√ ◊¥ Â¿ı. ““±Î‹ ¿fl‰_ ›˘B› ·Î√Âı fiÏË”” fi˘Ó‘‰Î@› ““±Î‹
¿fl‰_ ›˘B› (·Î√÷_) fi◊Ì”” ±ı flÌ÷ı ·¬Ì Â¿Î›. ¿Â_¿ ‹‚Ì √›_ Ë˘›
I›Îflı ÷ı …HÎÎ‰‰Î ‹ÎÀı ““...‹‚‰Î‹Î_ (¿ı ‹‚Ì …‰Î‹Î_) »ı”” ±ı‹ ¤·ı
±√Îµ Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ˘‹Î_ ‰’flÎ›_ Ë˘›, ±ı ≠›˘√ √ıfl-±◊˝ ∂¤˘ ¿flı
÷ı‰˘ Ë˘≥ ÷ıfiı ⁄ÿ·ı ““... ‹Y›_ (¿ı ‹‚Ì √›_) »ı”” ±ı‹ … ·¬‰_. ÿflı¿
·¬ÎHÎfiı ±_÷ı ““.... ÷ı Ï‰Ïÿ÷ ◊Î›”” ±ı ÂOÿ˘ı ·A›Î ¿fl‰Îfi_ ±Ïfi‰Î›˝
fi◊Ì. ±Î√‚ ““…HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı”” ÂOÿ˘ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷˘ ±_÷ı ““÷ı Ï‰Ïÿ÷
◊Î›”” ±ı ÂOÿ˘ Ï⁄fi…wflÌ Ãflı. ±ı ≠›˘√ ÃÌ¿ ·Î√÷˘ Ë˘› ÷˘ ±Î√‚
““…HÎÎ‰‰Îfi_”” …ı‰Î ≠›˘√fiÌ …wfl fi◊Ì. with reference to your
letter fiÎ ±◊˝‹Î_ ““±Î’fiÎ ’hÎfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_”” ±ı‹ ±√Îµ ·¬Î÷_
Ë˘› ¿ı ·¬Î÷_ ±ÎT›_ Ë˘› ÷˘ ’HÎ ÷ı‹ Ë‰ı fi ·¬Î›. ±ı ±◊˝‹Î_ ÷
““±Î’fiÎ ’hÎ Á__⁄‘‹Î_”” ±ı‹ … ‰’flÎ›. ““±fiÁ_‘Îfi‹Î_”” ±ı ±_√˛ı∞
in continuation fiÎ ±◊˝‹Î_ …, ±Î√‚fiÎ ·¬ÎHÎfiÎ ±fiÁ_‘ÎfifiÎ
±◊˝‹Î_ … ‰’flÎ›.
7. ·¬fiÎfl ÷flŒ◊Ì T›„@÷√÷ flÌ÷ı fiÏË ’HÎ ±Î¬Ì ¿«ıflÌ ¿ı
÷_hÎ ÷flŒ◊Ì …HÎÎ‰Î÷_ Ë˘› ±ı‰Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ±_√˛ı∞fi_ Ωı≥fiı √…flÎ÷Ì‹Î_
““÷‹Îfl”” ·ZÎ ÿ˘fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.”” ““±Î’ı ‹˘¿·ı·Î ‰ÎÏÊ˝¿ Ïfl’˘À˝fiÌ
’Ë˘Ó« V‰Ì¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.”” …ı‰Ì ‰Î@›fl«fiÎ Áfl¿ÎflÌ ’hÎT›‰ËÎfl‹Î_
‰’flÎ÷Ì Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ±ı‰Ì I≤÷Ì› ’flÊ ¿‹˝ÏHÎ fl«fiÎ±˘fiı ⁄ÿ·ı
““÷‹Îfl_ ·ZÎ ÿ˘fl_ »\_.”” ....fiÌ ’Ë˘Ó« V‰Ì¿Îfl_ »\_.”” …ı·Ì ’Ëı·Î
·ı ¬ fi¿˙Â· 177
’flÊfiÎ ≠›˘√‰Î‚Ì ¿÷˝Ïfl fl«fiÎ ‰Î’fl‰Ì ‰‘ ≥p »ı. Delay is
regretted ‹ÎÀı ““Ï‰·_⁄ ‹ÎÀı Ïÿ·√Ìfl »\_”” ±ı‹ … ·¬‰_ √…flÎ÷Ì‹Î_
Â˘¤Âı. Ïø›Î’ÿ˘‹Î_ ⁄fiı I›Î_ ·√Ì Á¿‹˝¿ Ïø›Î’ÿ˘ … ‰Î’fl‰Î_ ÃÌ¿ »ı. ““...
±ı‹ ±Î ¿«ıflÌfi_ ‹Îfi‰_ »ı”” ¿ı ““±Î ¬Î÷ÎfiÌ ≠◊Î ±ı‰Ì »ı ¿ı”” ±ı‰Ì flÌ÷ı
·¬Ìfiı ±ı¿ µkÎfl ‹ÎÀıfiÌ ’˘÷ÎfiÌ T›Ï@÷√÷ …‰Î⁄ÿÎflÌfiı ’Î»‚ flÎ¬Ì ÷_hÎfiı
±Î√‚ ¿fl‰Îfi_ ±Ï‘¿ÎflÌ @›Îflı¿ ¿flÌ Â¿ı.
8. ·¬ÎHÎfiÎ ÂOÿ˘fiÎ ±◊˝fiÌ «˘¿ÁÎ≥ ±fiı ¤Îfl ‹Ò¿‰˘ Ë˘›
I›Î_ ÷ıÀ·˘ … ¤Îfl ‹Ò¿‰ÎfiÌ ÁÎ‰‘ÎfiÌ flÎ¬‰Ì. ““«˘yÁ””, ““CÎb_,””
““¬Ò⁄”” ““⁄Ë”” …ı‰Î ÂOÿ˘ ±˘»Î ±fiı Ï‰«ÎflÌfiı ‰Î’fl‰Î. fiÌ«ıfiÎ ÂOÿ˘
’HÎ ÷ı‹fi˘ «˘yÁ ±◊˝ Ï‰«ÎflÌfiı ±fiı µÏÿp ±◊˝ ≠‹ÎHÎı ÷ıfiÌ ’Á_ÿ√Ì
¿flÌfiı Á_¤Î‚’Ò‰˝¿ ‰Î’fl‰Î Ωı≥±ı —
(1) ÷˘’HÎ, ÷ı‹ »÷Î_ ±·⁄kÎ, Ωı¿ı
(2) ›˘B›, µÏ«÷, ‰Î…⁄Ì, CÎÀ÷_
(3) ≠Ï÷Ïø›Î, ≠I›ÎCÎÎ÷, ’ÏflHÎÎ‹
(4) ºÏp, ºÏpÏ⁄_ÿ, ºÏp¿˘HÎ, ±Ï¤√‹
(5) ⁄fl÷flŒÌ, w¬Áÿ, ’Î›flÌ-µ÷Îfl, ‹˘¿>ŒÌ
(6) Œ@÷, ‹ÎhÎ, …, ÏÁ‰Î›, µ’flÎ_÷, ‰‚Ì
(7) ±Ïfi‰Î›˝, ±‰U›, ±Î‰U›¿, …wflÌ
(8) ¿ıÀ·Î¿, ◊˘ÕÎ¿, ¿˘¥¿˘¥, ±‹¿, ¿Î_≥, ¿˘≥, ¿˘¥’HÎ
(9) ±ı¿_ÿflı, Áfl‰Î‚ı, Á‹√˛’HÎı, ¿<·, ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı, ÁflıflÎÂ, ·√¤√,
±ÎÂflı
9. Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ‹Î_ ±Î¤Îfl, Ïÿ·√ÌflÌ, ËÊ˝ - ¬ Â Ì, ≠˘IÁÎËfi,
Á_ ÷ ˘Ê ‰√ı fl ı ¤Î‰ T›@÷ ¿fl÷Î ÂOÿ˘ ¶ÎflÎ ‹Îfi‰Ì› ÷k‰ ’HÎ ·Î‰Ì
178 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Â¿Î›. Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ‹Î_ ›_hÎ/ …Õ ÀÎœÎÂ … Ωı¥±ı ±ı‰˘ ¿˘≥ Ïfi›‹
fi◊Ì. ¿ÂÎ¿fiÌ ’Ë˘Ó« V‰Ì¿Îfl÷Î_ ¿ı ¿˘≥ ¿Î›˝‹Î_ ±Î_¿ÕÎ, Ïfl’˘À˝ ‰√flıfiÌ
‹ÿÿ ‹‚÷Î_ ÷ı ‹ÎÀı ±Î¤Îfl ÿÂÎ˝‰Ì Â¿Î›. ¿Â_ ◊≥ Â¿ı ÷ı‹ fi Ë˘› ÷˘
““Ïÿ·√Ìfl »\_ ¿ı ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ Ïfi›‹fi˘ ⁄Î‘ ±Î‰÷˘ Ë˘‰Î◊Ì ¿Â_ ◊¥ Â¿ı
÷ı‹ fi◊Ì”” ±ı‰Ì ¤ÎÊÎ ≠›˘…‰Î‹Î_ ¿Â_ ¬˘À<_ fiËŸ. ¬·ÎÁ˘ ‹Î_√÷Î_ ±fiı
«ı÷‰HÎÌ ±Î’÷Î_ ·¬ÎHÎ˘‹Î_ ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿Ã˘fl÷Î ·ÎT›Î Ï‰fiÎ ¿Õ¿ ÁÒfl T›@÷
¿flÌ Â¿Î›.
ΩËıfl …fi÷Î ÁÎ◊ıfiÎ ’hÎT›‰ËÎfl‹Î_ @›Î_› ±Ï‰fi›, ÷˘»ÕÎ’b_ ¿ı
Ï⁄fi…wflÌ ¿Ã˘fl÷Î ’ıÁÌ fi Ω› ÷ı Ωı‰_. ·˘¿ÂÎËÌ‹Î_ ¿ÿÎ« ¿˘¥
≠Ω…fifiÎ ’hÎ‹Î_ ÷˘»ÕÎ≥, ø˘‘ ¿ı ±‘ÌflÎ≥ ÿı¬Î›, ÷˘’HÎ Áfl¿ÎflÌ
±Ï‘¿ÎflÌ±ı ’˘÷ı ÷˘ ‘Ìfl… flÎ¬Ì, √˙fl‰ Ω‚‰Ì, ÁÎ‹ı ÁP›÷Î …
ÿÎ¬‰‰Ì flËÌ. ÁËÎfi¤ÒÏ÷ ¿ı Á‹¤Î‰ Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ-¿‹˝«ÎflÌ±˘fi˘
±ı¿ ±Î‰U›¿ √HÎ Ë˘‰˘ CÎÀı ±fiı ÷ı w⁄w ‹·Î¿Î÷ ‰ı‚Î ÷ı‹…
·¬ÎHÎ‹Î_ Á˙…L›w’ı ≠¿À ◊‰˘ Ωı≥±ı.
10. Á˙◊Ì »ıS·Ì, »÷Î_ Á˙◊Ì ’Ëı·Ì ‹Ò¿‰Î …ı‰Ì, ‹Ëk‰fiÌ
ÁÒ«fiÎ ±ı ¿ı Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ‹Î_ ‰’flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Â© Ωı≥±ı. ““Â©””
±ıÀ·ı T›Î¿flHÎfiÌ ºÏp±ı ¤Ò· ‰√flfiÌ ΩıÕHÎÌ, ±fiV‰Îfl, Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘,
ΩÏ÷, ‰«fi ±fiı ‰Î@›fl«fiÎfiÎ ¿˘≥ ÿ˘Ê˘ Ï‰fiÎfiÌ, Áfl¿ÎflÌ ’Ïfl’hÎ˘,
›ÎÿÌ±˘, ÷‹Îfl˘ ‰√ıflı ¿«ıflÌ±˘ ±fiı ¬Î÷Î±˘ ‰E«ıfiÎ ±Î_÷Ïfl¿ T›‰ËÎflfiÌ
… ‰Î÷ »ı ±ı‹ ‹ÎfiÌ ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ ⁄ıÿfl¿ÎflÌ Áı‰‰Ì µÏ«÷ fi◊Ì. Áfl¿ÎflÌ
·¬ÎHÎ˘, ÃflÎ‰˘, ΩËıflfiÎ‹Î_, ±’Ì·˘, fi˘ÏÀÁ˘, ’hÎ˘fiÎ µkÎfl˘, Áfl¿ÎflÌ
≠¿ÎÂfi˘ ‰√ıflı ±fiı¿ w’‹Î_ ÁÎ‹ÎL› ≠Ω Á‘Ì ’Ë˘Ó«÷Î_ Ë˘› »ı. ÷ı◊Ì
Áfl¿ÎflÌ ¤ÎÊÎ King”s English …ı‰Ì ≠‹ÎHÎ¤Ò÷, fi‹ÒfiÎw’ ±fiı ¤ÎÊÎÂÏ©fiÌ
ºÏp±ı ÷ıfiÌ ¬Î‹Ì ¿ı ¤Ò· ¿˘≥ «Ÿ‘Ì Â¿ı fiÏË ÷ı‰Ì ⁄fi‰Ì Ωı≥±ı.
·ı ¬ fi¿˙Â· 179
Áfl¿ÎflÌ ·ı¬fi-T›‰ËÎfl
Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…‹Î_ ◊÷Î_ ·¬ÎHÎ˘fiÌ ⁄ı ’©Ï÷ Ë˘› »ı — ’hÎ’©Ï÷ ±fiı
fi˘Ó‘’©Ï÷.
’hÎ’©Ï÷fiı Á‹Ω‰‰ÎfiÌ …wfl flËı÷Ì fi◊Ì. ±Î ’©Ï÷ ËıÃ‚, ±Î‰ı·
·¬ÎHÎfiı flÎ¬Ì ·≥ ÷ıfi˘ ±·√ µkÎfl ‹˘¿·Î› »ı, …ıfiÌ V◊‚≠÷, µkÎfl
‹˘¿·÷Ì ¿«ıflÌfiÎ flı¿Õ˝‹Î_ flËı »ı. ’hÎ ‹˘¿·÷Ì ÷◊Î ÷ıfi˘ µkÎfl ±Î’÷Ì ±ı‹
⁄ıµ ¿«ıflÌ±˘‹Î_ ±Î‹ ’˘÷’˘÷ÎfiÎ ·¬ÎHÎfiÌ V◊‚≠÷ ÷◊Î ÁÎ‹Ì ¿«ıflÌfi˘
µkÎfl Á«‰Î› »ı. ±Î◊Ì ’»ÌfiÎ ’hÎT›‰ËÎfl ‰ı‚Î ÷ıfiÌ ’fl fi…fl fiÎ¬Ì
…‰ÎfiÌ ±fi¿>‚÷Î ‹‚ı »ı. ±Î ’hÎ’©Ï÷ ÁÏ«‰Î·› ÏÁ‰Î›fiÎ_ ¬Î÷Î__/
¿«ıflÌ±˘fiı Ï‰ÂıÊ ±fi¿>‚ ’Õı »ı.
ÁÏ«‰Î·›-¿ZÎÎ±ı ÁÏ«‰Î·›fiÎ Ï‰¤Î√˘ ‰E«ıfiÎ ¿ı ÷ı Ï‰¤Î√˘ ËıÃ‚fiÌ
¿«ıflÌ±˘ ÁÎ◊ı ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… ±_√fi
ı Î ·ı¬fi-T›‰ËÎfl‹Î_ fi˘Ó‘-’©Ï÷fi˘
±Îl› ·ı‰Î› »ı. ±Î ’©Ï÷ ËıÃ‚ ¿˘≥’HÎ ⁄Î⁄÷‹Î_ ·¬ÎHÎ Âw ¿fl÷Î ‹Ò‚
Ï‰¤Î√ (Ogriginating Enactment) ÷flŒ◊Ì ±ı¿ ‰¬÷ ·¬ÎHÎ Âw
◊›Î ’»Ì …ı Ï‰¤Î√ ÷flŒ ÷ı fl‰ÎfiÎ ◊Î› ÷ı Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ÷ı
·¬ÎHÎfiÌ fiÌ«ı … ÷ı‹fi˘ …‰Î⁄ µ‹ıfl÷Î Ω› »ı ±fiı ±Î‹ ±Î¬Ì ±Ï‰Ï‘Áfl
fi˘Ó‘ (U.O.R) fiÌ ŒÎ≥· ’Î»Ì ŒflÌ ‹Ò‚ Ï‰¤Î√‹Î_ ±Î‰Ì Ω› »ı. ±Î‰Ì
T›‰V◊Î‹Î_ V◊‚≠÷ flÎ¬‰Îfi_ Ï⁄fi…wflÌ ⁄fiÌ Ω› »ı.
’hÎ’©Ï÷‹Î_ ⁄ı ¿«ıflÌ±˘‹Î_ ⁄‘˘ ’hÎT›‰ËÎfl ÁÎ«‰‰ÎfiÌ …ı ⁄ı‰ÕÌ
¿Î‹√ÌflÌ ¿fl‰Ì ’Õı »ı ÷ı‹Î_ ±Î‹ CÎHÎÌ ¿fl¿Áfl ◊≥ Ï‰¤Î√˘ ‰E«ı Œfl÷Ì
ŒÎ≥· ’˘÷ı … ÷ı Ï‰Ê›fi_ Á_’ÒHÎ˝ flı¿Õ˝ ⁄fiı »ı.
Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎ ‹Ëÿ_Âı ’hÎw’ı Ë˘› »ı. Ï⁄fi-Áfl¿ÎflÌ T›„@÷±˘
¿ı Á_V◊Î±˘ ÷flŒ◊Ì ±Î‰÷Î_ ·¬ÎHÎ˘fiÎ ¿ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Î
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ¬Î÷Îfiı ÁÌ‘Ì ‹‚ı·Ì ±fl∞±˘fiÎ, ““÷ı ’flI‰ı K›Îfi
180 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı,”” ±ı‰Î µkÎfl ±Î’‰Î flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄fiÎ ’Ë˘Ó«’hÎ˘
·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±Î‰Î fl˘g…ÿÎ ≠¿ÎflfiÎ ’Ë˘Ó«’hÎ˘ µ’flÎ_÷ ËÎ≥¿˘À˝, ΩËıfl Áı‰Î ±Î›˘√,
≥I›ÎÏÿfiı ¿˘≥ ·¬ÎHÎfiÌ fl‰Îfi√Ì ‹ÎÀı ÂıflÎfi˘ µ’›˘√ fi ¿fl÷Î_ ÁÎ◊’hÎ˘
·¬Î› »ı.
¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ÷◊Î ≥÷fl flÎF› Áfl¿Îfl˘fiı (ÏË_ÿÌ/±_√˛ı∞‹Î_) ÷◊Î
¬Îfi√Ì T›„@÷±˘ ±fiı ‘ÎflÎÁP›˘fiı ’HÎ ÷ı‹HÎı ‹Î√ı·Ì ¿˘≥ ‹ÎÏË÷Ì ±Î’‰Î
’hÎ˘ ·¬Î› »ı.
±Î µ’flÎ_÷ ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÷flŒ◊Ì ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı ±fl∞w’ı ’hÎ˘
·¬Î› »ı. ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ÷Î⁄ÎfiÌ ¿ı ⁄Ì∞ ¿˘≥ ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ¿˘≥ Ë¿Ì¿÷ ¿ı
Ï‰ÂıÊ Ë¿Ì¿÷, ‹ÎÏË÷Ì ¿ı Ï‰ÂıÊ ‹ÎÏË÷Ì ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ±Î Ω÷fiÎ ’hÎ˘
·¬Î÷Î Ë˘› »ı. flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ‰E«ı ±_ÿfl˘±_ÿfl ◊÷Î
’hÎT›‰ËÎflfi_ ≠‹ÎHÎ ÃÌ¿ ÃÌ¿ ‹˘À<_ flËı »ı.
Áfl¿ÎflÌ ’hÎ˘fiÌ ¤ÎÊÎ Áfl¿ÎflÌ ·¬ÎHÎfiÎ_ ›ÎÿÌ …ı‰Î_ ⁄ÌΩ V‰w’˘fiÌ
¤ÎÊÎfiÌ Áfl¬Î‹HÎÌ‹Î_ ±˘»Ì ±˙’«ÎÏfl¿ Ë˘› »ı. ÷ı‰Î ’hÎ˘ ≠◊‹ ’flÊ‹Î_
·¬Î÷Î Ë˘‰Î◊Ì ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ ÁÌ‘Ì ±fiı Áfl‚ Ë˘› ±ı ≥p √HÎÎ›.
≠¿flHÎ 1 — ’hÎ-T›‰ËÎfl
’hÎfi_ ÁÎ‹ÎL› V‰w’
Áfl¿ÎflÌ ’hÎ‹Î_ Á˙◊Ì ’Ëı·Ì ‹Ëk‰fiÌ ‰Î÷, ÷ıfiı ‹◊Î‚ı, …‹HÎÌ
⁄Î…\±ı ““√…flÎ÷ Áfl¿Îfl”” ±ı ÂOÿ˘ ±fiı ’hÎ ‹˘¿·fiÎfl Ï‰¤Î√, ¬Î÷Î
¿ı ¿«ıflÌfi_ fiÎ‹ ±fiı ÁflfiÎ‹_, ’hÎfi˘ Ï‰Ê›ÿÂ˝¿ ÏhÎ‰HÎ˝ ÁÎ◊ı fi_⁄fl ±fiı
÷ÎflÌ¬ ·¬‰ÎfiÌ »ı. ÁÎ‹ı◊Ì µkÎfl ±Î’fiÎfl ¬Î÷Î ¿ı ¿«ıflÌfiı ’Ò‰˝Á_ÿ¤˝ ·ı¬ı
±ı ÀÎ_¿‰Î ’Õ÷Î_ Ë˘› »ı. ±ı¿ … Ï‰Ê› ±fiı fi_⁄flfiÎ ’HÎ …\ÿÌ …\ÿÌ ÷ÎflÌ¬ı
·¬Î›ı·Î ’hÎ˘‰Î‚˘ ’hÎT›‰ËÎfl ±ı¿Ã˘ ¿fl‰ÎfiÌ Á√‰Õ ’HÎ ±ı◊Ì ‹‚ı »ı.
¿«ıflÌfiÎ ÁflfiÎ‹Î‹Î_ ÷ıfi˘ ÀıÏ·Œ˘fi fi_⁄fl ¿ı ÷Îfl ‹ÎÀıfi_ À>_¿<_ ÁflfiÎ‹_ ’HÎ
»Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ıı. @›Îflı¿ fi_⁄flfiÌ Ï‰√÷ »^ÀÌ ’ÎÕÌfiı ’ÎfiÎfiÌ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı
‹◊Î‚ı ’HÎ ÿÂÎ˝‰Î› »ı, ’HÎ ’hÎfiı ‹◊Î‚ı ÕÎ‚Ì ⁄Î…\±ı ’hÎ ·¬fiÎfl
±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹ ±◊‰Î/ ±fiı Ë˘t˘ ÿÂÎ˝‰‰Î ‹ÎÀı ’hÎfi˘ fi_⁄fl …‹HÎÌ ⁄Î…\
·¬‰˘ ±ı ‰‘ ÁÎ"_ »ı, ÕÎ‚Ì ⁄Î…\±ı ‹◊Î‚ı ’hÎ ·¬fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹
¿ı Ë˘t˘ ÿÂÎ˝T›Î ’»Ì ÷ıfiÌ fiÌ«ı ““≠Ï÷”” ±ı ‹◊Î‚Î fiÌ«ı Á_⁄˘Ï‘÷ T›„@÷
¿ı ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹, Ë˘t˘/ ¬Î÷_/ Ï‰¤Î√/¿«ıflÌ/ ÁflfiÎ‹_ ‰√ıflı ·¬Î›. ±ı
’»Ì ‰«‹Î_ ““Ï‰Ê›”””ÂOÿ ·¬Ì ÷ıfiÌ ±Î√‚ ⁄ı À’¿Î_ ‹Ò¿Ì ’hÎfi˘ Ï‰Ê›
¿ı ⁄Î⁄÷ À>_¿‹Î_ ±ı¿ ⁄ı ·ÌÀÌ‹Î_ ·¬‰ÎfiÌ Ë˘› »ı. ¿˘≥ ’hÎfi˘ …‰Î⁄
‰Î‚‰Îfi˘ Ë˘› ÷˘ ÷ı ’hÎ‹Î_ Ï‰Ê› …ı flÌ÷ı ‰HÎ˝T›˘ Ë˘› ÷ı … ÂOÿ˘ …‰Î⁄fiÎ
’hÎ‹Î_ ““Ï‰Ê›”””‹ÎÀı ‰Î’fl‰Î …wflÌ √HÎÎ›. ’hÎ ¿›Î µtıÂ◊Ì ·¬Î›˘ »ı
±◊‰Î ¿≥ ⁄Î⁄÷ Á_⁄_‘‹Î_ »ı, ±ı ÁÎ‹Ì ¿«ıflÌfiı ≠◊‹◊Ì ÷fl÷ V’p ◊Î›
±ıÀ·Î ‹ÎÀı Ï‰Ê›fi˘ ±Î‰˘ µS·ı¬ Áfl¿ÎflÌ ’hÎT›‰ËÎfl‹Î_ ¬ÎÁ …wflÌ
√HÎÎ›.
±ÎfiÎ ’»Ì ±Î‰ı Á_⁄˘‘fi, ±ı‹Î_ flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ±L›
Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ’fl Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… ±_√ı ·¬÷Î Ë˘› ÷˘ µ’fl ¿ÂÎ
Á_⁄˘‘fi‰Î«¿ ÂOÿfiÌ ÷ı‹… ±_÷ı Á‹Î’fifiÌ ¿ÂÎ Ï‰‰ı¿-‰«fifiÌ …wfl
Ë˘÷Ì fi◊Ì.
181
182 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Ï‰‘ÎfiÁ¤ÎfiÎ ÁP›˘, ¬Îfi√Ì T›„@÷±˘, Á_V◊Î±˘ ‰√ıflıfiı ·¬Î÷Î
’hÎ‹Î_ ±_√˛ı∞‹Î_ …ı‹ Sir ÂOÿ◊Ì «·Î‰Î› »ı, ÷ı‹ √…flÎ÷Ì‹Î_ Á_⁄˘Ï‘÷
T›„@÷ ’flÊ Ë˘› ÷˘ ““lÌ‹Îfi”” ±fiı VhÎÌ Ë˘› ÷˘ ““lÌ‹÷Ì””, ±ı Á_⁄˘‘fi
ÂOÿ˘ … ‰Î’fl‰Î ⁄‘Ì flÌ÷ı ›˘B› »ı. ⁄_√Î‚Ì‹Î_ ±ıfiı ‹ÎÀı ‰’flÎ÷Î
“‹ËÎÂ›” ±fiı ÏËLÿÌ‹Î_ ‰’flÎ÷Î “‹Ë˘ÿ›””fiı ‹¿Î⁄·ı ““lÌ‹Îfi”” ‰‘
Áfl‚ »ı ±fiı ÷ı Ë‰ı ÁÎflÎ ≠‹ÎHÎ‹Î_ ≠«Ï·÷ ’HÎ ◊¥ √›˘ »ı, ÷ı◊Ì
““‹ËÎÂ›”” ¿ı ““‹Ë˘ÿ›””fi˘ ‹˘Ë flÎ¬‰˘ ≥p fi◊Ì. ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ Ë˘tÎfiÌ
±Î√‚ “‹Ëıfl⁄Îfi” ±fiı ’Î»‚ “ÁÎËı⁄” ·√ÎÕ‰ÎfiÌ …^fiÌ ·œHÎ ’HÎ Ë‰ı
»˘ÕÌ ÿı‰Ì Ωı≥±ı. ≠Ω…fi˘ Ë‰ı V‰÷_hÎ ·˘¿ÂÎËÌ ≠ΩÁkÎÎ¿fiÌ ±_√w’
T›„@÷±˘ Ë˘≥ V‰flÎF›fiÌ Ë‰Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ’fl ±Î‰÷Ì ÷ı‹fiÌ
±fl∞±˘ ¿ı ’hÎ˘‹Î_ ’HÎ, ““‹Ëıfl⁄Îfi... ÁÎËı⁄”” ¿ı ““¿Ú’Î‰_÷”” ¿ı ±ı‰Î_ …^fiÎ_
Á_⁄˘‘fi˘ Ë‰ı ÿı¬Î÷Î_ ±À¿Ì …Âı. ÷ı±˘ ““≠Ï÷””fiÌ fiÌ«ı ±Ï‘¿ÎflÌfi˘ Ë˘t˘
·¬Ì ÷ıfiı ‹Îfi‰Î«¿ ““lÌ”” ·√ÎÕÌ ÿı (ÿÎ.÷. ÁÏ«‰lÌ, ‹ËıÁÒ· Ï‰¤Î√,
¿·ı¿ÀfllÌ, ¬ıÕÎ Ï…S·˘) ÷ı◊Ì ÏÂpÎ«Îfl √˙fl‰¤flÌ flÌ÷ı …‚‰ÎÂı. Áfl¿ÎflÌ
±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ’fl ·¬Î÷Î ’hÎ˘‹Î_ F›Î_ Á_⁄˘‘fi-ÂOÿ ““lÌ‹Îfi”” ‰Î’fl‰Îfi˘
fi Ë˘› I›Î_ ’HÎ µ’fl ““≠Ï÷” fiÌ fiÌ«ı Á_⁄˘Ï‘÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ Ë˘tÎfiı ““lÌ””
·√ÎÕÌfiı ±Îÿfl T›@÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı.
Á_⁄˘‘fi ’»Ì ’hÎfi_ ‹A› ‰¿÷T› ±Î‰ı. ±ıfiı ‹ÎÀı …wflÌ Ë˘› ÷˘ …
±fiı ÷ıÀ·Ì … (±ıÀ·ı À>_¿Ì fiı ‹tÎÁfl) ≠V÷Î‰fiÎ ¿flÌ ÁÌ‘_ ¿Ëı‰ÎfiÌ ‰Î÷
µ’fl ±Î‰Ì …‰_ Ωı≥±ı. Áfl¿ÎflÌ ’hÎ‹Î_ Á_ÿ¤˝w’ıı ’hÎfiÎ_ fi_⁄fl-÷ÎflÌ¬-
’hÎfiÎ ≠Îfl_¤‹Î_ … ÀÎ_¿‰Î Ωı≥±ı. ÿÎ.÷. ““±◊‰Î ÷Î.... fiÎ ±Î’fiÎ ’hÎ
fi_....fiÎ Á_⁄_‘‹Î_ ÁÒ«fiÎfiÁÎfl …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı ““±◊‰Î”” ÁÏ‰fi›/Ïfi‰ıÿfi...
….”” ““÷Î.... fiÎ ±Î’fiÎ ’hÎ fi_...... fiÎ µkÎfl‹Î_ ÁÏ‰fi› …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı””
Ï‰¤Î√/ ¬Î÷Î/ ¿«ıflÌfiÎ ’˘÷ÎfiÎ ±Î√·Î ’hÎfiÌ ›Îÿ ±Î’‰Îfi_ …wflÌ ◊÷_
Ë˘› I›Î_ ÷ıfiˆÓ fi_⁄fl-÷ÎflÌ¬ ±Î’‰Îfi_ Á‰˝◊Î µÏ«÷ Ãflı »ı. ÿÎ.÷. ““±Î
Ï‰¤Î√fiÎ ÷Î....fi_.... fiÎ ’hÎ ≠I›ı K›Îfi ÿ˘flÌ ÁÒ«fiÎfiÁÎfl …HÎÎ‰‰Îfi_ …ı””
‰‚Ì ·Î_⁄˘ ’hÎT›‰ËÎfl «ÎS›˘ Ë˘› I›Î_ »ıS·Î ’hÎfi˘ µS·ı¬ ¿fl‰Îfi_ …wflÌ
’hÎT›‰ËÎfl 183
⁄fiı »ı. ““±Î’fiÎ ÷Î...fi_.... fiÎ ±Î Ï‰Ê› ’flfiÎ »ıS·Î ’hÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_...
fiı ±fi·ZÎÌfiı …HÎÎ‰‰Îfi_ …ı””
¬Î÷Î/ ¿«ıflÌ±ı ·¬ı·Î ±Î√·Î ’hÎfi˘ Ë‰Î·˘ ±Î’Ì ·¬÷Ì ‰ı‚Î …
““... fiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ”” ±ı‰˘ ÂOÿ≠›˘√ ◊≥ Â¿ı »ı. ÿÎ.÷. ““‹ÎflÎ ÷Î.....
fiÎ ’hÎ fi_.... fiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı ““ÁÎ‹Ì ¿«ıflÌfiÎ ’hÎfi˘ µS·ı¬
¿fl÷Ì ‰ı‚Î ““...fiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_”” fiÏË ’HÎ ““...fiÎ Á_⁄_‘‹Î_”” ¿ı ““fiı
±fi·ZÎÌfiı”” ±ı‰˘ ≠›˘√ ¿flÎ›.
’hÎ‹Î_ ÁÎ‹Î ±Ï‘¿ÎflÌ ¿ı ¿«ıflÌfiı A›Î·‹Î_ flÎ¬Ì ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ¿ÂÌ
‹ÎÏË÷ÌfiÌ ±’ıZÎÎ Ë˘›, ÷˘ ¿›Î ≠¿ÎflfiÌ ±◊‰Î ¿›Î ‹tÎ ⁄Î⁄÷ ‹ÎÏË÷Ì
Ωı≥±ı »ı ÷ıfiı Ï‰Âı ¿ÂÌ √Ò_«‰HÎ fi ◊Î› ÷ı‰Ì V’p ¤ÎÊÎÎ_ ·¬‰_ ¬ÎÁ
±Î‰U›¿ √HÎÎ›. ±Î’HÎı …‰Î⁄ ±Î’‰Îfi˘ Ë˘› ÷˘ ÷ı, ÁÎ‹ı◊Ì ’Ò»Î‰Î›ı·
‹tÎ ⁄flÎ⁄fl ’¿ÕÌfiı ÷ıfiÎ µ’fl … ±fiı Ωı≥÷Ì. Ë¿Ì¿÷ ⁄flÎ⁄fl fl…^ ¿flÌfiı
±ıÀ·Ì … V’WÀ÷Î◊Ì ±Î’‰˘ flèÎ˘. ’»Î‰ı·Ì ⁄Î⁄÷ ¿ı ‹Î_√ı·Ì Ë¿Ì¿÷ Ï‰Âı
¿ı ÷ıfiÎ ±’Î÷Î µkÎfl Ï‰Âı ŒflÌ ÁÎ‹Ì ¿«ıflÌ±ı ¿ı ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ¿Â_ ’»Î‰‰_
’Õı ÷ı‰Ì Á_„ÿB‘÷Î ·¬ÎHÎ‹Î_ flËı ÷˘ ÷ı ÿ˘Ê √HÎÎ›. √‹ı ÷ı ≠¿ÎflfiÎ
·¬ÎHÎ‹Î_ Á˙…L› ±fiı ÏÂpÎ«Îfl «¿Î› fiÏË ±ıfi_ ’HÎ ’Òfl_ K›Îfi flÎ¬‰_
CÎÀı. ¿Ëı‰Îfi_ ¿Ëı‰Î≥ Ω› ±ıÀ·ı ’hÎ ÷fl÷ ’Òfl˘ ¿fl‰˘ Ωı¥±ı. ’hÎ‹Î_ ±ı¿◊Ì
‰‘ ‹tÎ Ï‰Âı ·¬‰Îfi_ ◊÷_ Ë˘› ÷˘ ÿflı¿ ‹tÎfiı ±ı¿ ±·√ Œ¿fl˘ ±Î’‰˘
ÁÎfl˘. Ï⁄fi…wflÌ ·_⁄ÎHÎ ¿ı ±Î√‚ ¿Ëı‰Îfi_ ’fiflÎ‰÷˝fi Ë_‹ıÂÎ_ ÀÎ‚‰_.
·¬ÎHÎ ’Òfl_ ◊›ı ·¬fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ±Î‰ı; Áfl¿ÎflÌ
±Ï‘¿ÎflÌ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ·¬÷Î Ë˘› ÷˘ …wfl fiÏË. ’HÎ ’hÎ
¬Îfi√Ì T›„@÷±˘ ±ÎÏÿfiı ·¬Î÷˘ Ë˘› I›Îflı ÁËÌfiÌ µ’fl, ““±Î’fi˘”” ÂOÿ
·¬‰˘ Ωı≥±ı.
±Î ÁÒ«fiÎ±˘fiı ·ZÎ‹Î_ flÎ¬Ì …\ÿÎ…\ÿÎ ≠¿ÎflfiÎ ’hÎ˘fiÎ ‹Î√˝ÿÂ˝¿
fi‹ÒfiÎ Ë‰ı ’»Ì ±ÎM›Î »ı.
184 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
4.2.1. ’hÎ
ÁÎ‹ÎL› V‰w’
(1) ‹◊Î‚ı …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ’hÎfi_⁄fl, ’hÎ ‹˘¿·fiÎfl Ï‰¤Î√/ ¬Î÷Î/

¿«ıflÌfi_ fiÎ‹ ±fiı ÁflfiÎ‹_ ±fiı ÷ÎflÌ¬ ·¬‰Î_. ÀıÏ·Œ˘fi fi_⁄fl ±fiı
÷Îflfi_ À_>¿_ w’ ’HÎ ·¬‰Î_.
(2) I›Îfl⁄Îÿ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ≠Ï÷ ·¬Ì ÷ıfiÌ fiÌ«ı Á_⁄˘Ï‘÷ T›„@÷ ±◊‰Î
±Ï‘¿ÎflÌfi˘ Ë˘t˘ ±fiı ÷ı T›„@÷fi_ ’Òfl_ ÁflfiÎ‹_ ·¬‰_.
(3) ÷ıfiÌ ÷fl÷ fiÌ«ı ‹K›‹Î_ ““Ï‰Ê›”” ÂOÿ ·¬Ì ÷ıfiÌ ’»Ì ⁄ı À’¿Î_ ‹Ò¿Ì
’hÎfi˘ Ï‰Ê› À>_¿‹Î_ ·¬‰˘.
(4) ’hÎfiÌ Âw±Î÷‹Î_ Á_⁄˘‘fifiÎ ÂOÿ˘ lÌ‹Îfi ±◊‰Î lÌ‹÷Ì ·¬Ì,
÷ı‹fiÎ ’hÎfi˘ Á_ÿ¤˝ Ë˘› ÷˘ ÷ı ±Î’Ì ÷fl÷ ¿Ëı‰ÎfiÌ ‰Î÷ ’fl ±Î‰Ì
…‰_. ·Î_⁄˘ ’hÎT›‰ËÎfl «ÎS›˘ Ë˘› I›Î_ »ıS·Î ’hÎfi˘ µS·ı¬ ¿flÌ
““±Î’fiÎ Ï‰¤Î√/ ¿«ıflÌfiÎ ÷Î... fiÎ ’hÎ fi_.... Á_⁄_‘‹Î_ ÁÏ‰fi›/
±ÎiÎÎfiÁÎfl/ ÁÒ«fiÎfiÁÎfl …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı”” …ı‰Î ÂOÿ˘ ·¬Ì ‹A›
·¬ÎHÎ ’fl ±Î‰Ì …‰_.
(5) ≠I›ı¿ ⁄Î⁄÷ ±_√ı ±·√ Œ¿fl˘ ’ÎÕ‰˘.
(6) ·¬ÎHÎ ’Òfl_ ◊›ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ fiÌ«ı ““±Î’fi˘ ±◊‰Î ±Î’fiÌ”” ·¬Ì
±Ï‘¿ÎflÌfiÎ_ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ·¬‰Î_.
(7) ’˘÷ÎfiÌ … ¿«ıflÌfi˘ Á_ÿ¤˝ ±Î’‰˘ Ë˘› I›Î_ ““±Î ¿«ıflÌfiÎ ÷Î....fiÎ
’hÎ fi_....fiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_”” ±ı ÂOÿ˘ ·¬‰Î.
(8) Á_⁄˘‘fi ÂOÿ˘ ‹Ëıfl⁄Îfi ÁÎËı⁄, ‹ËÎÂ›, ‹Ë˘ÿ›, ¿Ú’Î‰_÷ ÷ı‹…
±_÷‹Î_ ±ÎiÎÎ_Ï¿÷, ÷Î⁄ıÿÎfl …ı‰Î ÂOÿ˘ fi ·¬‰Î.
(9) ·¬ÎHÎ, V’p, À>_¿_, Áfl‚ ±fiı ‹tÎÁfl ·¬‰_. ·¬ÎHÎ‹Î_ Á˙…L› ±fiı
„ÂpÎ«Îfl «¿Î› fiÏË ÷ı Ωı‰_.
(10) ’hÎfiÌ ±√I› ‹…⁄ ÷ıfiÎ ‹◊Î‚ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ““÷Î¿Ìÿfi_””,
““÷ÎI¿ÎÏ·¿”” …ı‰Î ÂOÿ ·¬‰Î.
(11) ±ı¿ ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄Ì∞ Áfl¿ÎflÌ ¿«ıflÌ ’flfiÎ ’hÎ‹Î_ Á_⁄˘‘fifiÎ ÂOÿ˘
lÌ‹Îfi ¿ı lÌ‹÷Ì ±◊‰Î ±_÷¤Î√fiÎ Á‹Î’fifiÎ Ï‰‰ı¿‰«fi‰Î‚Î
““±Î’fi˘ ¿ı ±Î’fiÌ”” …ı‰Î ÂOÿ ·¬‰ÎfiÌ …wfl fi◊Ì.
(µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ›ÎÿÌ ‹_√Î‰÷˘ ’hÎ)
÷Î¿Ìÿfi˘ √…flÎ÷ flÎF›,

¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
ÁÏ«‰Î·›, √Î_CÎÌfi√fl
÷Î.
≠Ï÷,
fl˘…√Îfl Ïfi›Î‹¿lÌ,
±˘-12, L› ‹ıLÀ· Ë˘„V’À·,
±ÁÎfl‰Î, ±‹ÿÎ‰Îÿ
Ï‰Ê› — ¤ÎÊÎ_÷fl¿Îfl˘fiÌ ¬Î·Ì …B›Î±˘ ‹ÎÀı µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ›ÎÿÌ
±Î ¿«ıflÌ‹Î_ ¤ÎÊÎ_÷fl¿Îfl˘fiÌ ¿ıÀ·Ì¿ …B›Î±˘ ÷Î................. Á‘Ì
Ë_√Î‹Ì ‘˘flHÎı ¤fl‰ÎfiÌ Ë˘≥, ÷ı ‹ÎÀıfi_ ‹Î√HÎÌ’hÎ¿ ±Î ÁÎ◊ı ¤flÌfiı ‹˘¿S›_
»ı. ±ı ‹ÎÀı …wflÌ ·Î›¿Î÷ ‘flÎ‰÷Î µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ›ÎÿÌ ±Î ¿«ıflÌfiı ‹˘¿·‰Î
Ï‰fi_÷Ì »ı.
±Î …B›Î±˘ ÷ÎI¿ÎÏ·¿ ¤fl‰ÎfiÌ Ë˘≥ µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ›ÎÿÌ ‹˘ÕÎ‹Î_ ‹˘ÕÌ
÷Î................. Á‘Ì‹Î_ ‹‚Ì Ω› ÷ı‹ ‹˘¿·Ì ±Î’Â˘ ÷˘ ±Î¤ÎflÌ ◊≥Â_.
Ï⁄ÕÎHÎ — ‹Î√HÎÌ’hÎ¿
¤ÎÊÎÏfi›Î‹¿
186 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(2) VQ≤Ï÷’hÎ
‹_√Î‰ı·Ì ‹ÎÏË÷Ì Á‹›Áfl fi ‹‚ı ÷˘ ›Îÿ ÿı‰ÕÎ‰‰Î ¿ı ÷Î¿Ìÿ ¿fl‰Î
VQ≤Ï÷’hÎ ·¬‰Îfi˘ ◊Î› »ı.
÷ıfi_ V‰w’ ’hÎ …ı‰_ … Ë˘› »ı. ‰‘ÎflÎ‹Î_ ’hÎfiÎ ‹◊Î‚ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\
VQ≤Ï÷’hÎ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı‹Î_ ’hÎfiÌ ÷‹Î‹ Ï‰√÷ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì fi◊Ì.
’hÎfi˘ Á_ÿ¤˝ Ë˘› »ı ±fiı Ï‰√÷ ±’Î› ÷˘ ¬Ò⁄ … ÀÒ¿_ ‹Î_ ±’Î› »ı.
VQ≤Ï÷’hÎ
…wflÌ fi_.
ÏËÁÎ⁄ ±fiı Ï÷ΩıflÌ
Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
fi‰Ì ÏÁÏ‰·
Ë˘„V’À·, ±‹ÿÎ‰Îÿ
÷Î.
≠Ï÷,
Ïfi›Î‹¿lÌ,
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl
Ï‰Ê› — .............. fiÎ ‰Ê˝ ‹ÎÀıfi˘ Ï…S·Î ±fiı ÷Î·¿Î ’_«Î›÷˘fiı
·√÷˘ ÷’ÎÁfiÌÂfi˘ ±˘ÏÕÀ ±Ëı‰Î·
ÁÏ‰fi› Ï‰fi_÷Ì ¿ı ±Î ¿«ıflÌ±ı ÷ˆ›Îfl ¿flı· µ@÷ ¤ÎÊÎ_÷fl ¤ÎÊÎ¿Ì›
ºÏp±ı Ωı≥-Á‘ÎflÌ ±Î’‰Î ±Î’fiı ‹˘¿·ı· »ı. ±Ëı‰Î· Ï‰‘ÎfiÁ¤ÎfiÌ
±Î√Î‹Ì ⁄ıÃ¿‹Î_ fl…^ ¿fl‰Îfi˘ Ë˘‰Î◊Ì ÷ı ⁄Î⁄÷‹Î_ ±_√÷ K›Îfi ±Î’Ì
Á‘ÎflÌfiı ±hÎı Á‰ı‚Î ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î Ï‰fi_÷Ì »ı.
÷’ÎÁfiÌÂ
V◊ÎÏfi¿ ¤_Õ˘‚ ÏËÁÎ⁄
(3) I‰flÎ’hÎ
¿fl¿ÁflfiÌ ºÏp±ı ÷Îflfiı ⁄ÿ·ı I‰flÎ’hÎfi˘ µ’›˘√ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.

÷ıfi_ ‹Ëk‰ ÷Îfl …ıÀ·_ … √HÎÎ› »ı. ÷ı◊Ì ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ ÷Îfl …ı‰Ì À>_¿Ì ±fiı
‹tÎÁfl Ë˘› »ı. ÷ı‹Î_ ’hÎfi˘ fi_⁄fl ‹◊Î‚ı fiÏË ’HÎ Á_⁄˘Ï‘÷ T›„@÷fiÎ
fiÎ‹-ÁflfiÎ‹Î fiÌ«ı ÷◊Î Ï‰Ê›fiÎ µ’flfiÎ ¤Î√‹Î_ ·¬Î› »ı. ÷ıfiÌ ·¬Î‰À
Á_ÏZÎM÷ Ë˘‰Î◊Ì ÷ı‹Î_ ±Îfl_¤fi_ Á_⁄˘‘fi ±fiı ±_÷¤Î√fi_ Ï‰‰ı¿ «fi‰Î‚_
Á‹Î’fi Ë˘÷Î__ fi◊Ì; Œ@÷ ±Ï‘¿ÎflÌfi˘ Ë˘t˘ ÿÂÎ˝‰Î› »ı.
fi_... Ï‰¤Î√ .................

ÁÏ«‰Î·›,
√Î_‘Ìfi√fl
÷Î. .................
≠Ï÷,
.................
Ï‰Ê› — ................. fiÌ …B›Îfi_ ’√Îfl‘˘flHÎ
lÌ................. fiÌ................. ÷flÌ¿ıfiÌ Ïfi‹c¿ ±_√fi

ı Î ÷Î.................
fiÎ ÷Îfl Á_⁄_‘‹Î_.
…B›Îfi˘ ’√Îfl wÎ. ................. fiÎ ‰Ïflq Á‹›-’√Îfl ‘˘flHÎ (Á’fl
ÀÎ≥‹-V¿ı·)‹Î_ flËıÂı.
±Î Ë_√Î‹Ì …B›Î ÷Î................. Á‘Ì ‹_…^fl ◊≥ »ı.
µ’ÁÏ«‰,
ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À Ï‰¤Î√
188 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(4) ⁄«÷-÷Îfl
’hÎfiÎ ‹◊Î‚ı ““⁄«÷-÷Îfl”” ·¬Î› »ı. ÷ıfiÌ ·¬Î‰À ÷Îfl …ı‰Ì Á_ÏZÎM÷
Ë˘› »ı. ÷ı‹Î_ Á_⁄˘Ï‘÷ T›„@÷fi_ fiÎ‹, ÁflfiÎ‹_ ·¬Ì ’˘÷ÎfiÌ ¿«ıflÌfiÎ ’hÎfi_
±fiÁ_‘Îfi …HÎÎ‰Ì ¬Ò⁄ ÀÒ_¿‹Î_ Ï‰√÷ ±Î’‰ÎfiÌ Ë˘› »ı. ÷ı‹Î_ Á‹Î’fi-
‰Î@› Ë˘÷_ fi◊Ì; Œ@÷ ‹˘¿·fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfi˘ Ë˘t˘ ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
fi‹Ò fi ˘
(÷Îfl …ıÀ·Ì ÷Î¿Ìÿfi˘ √HÎ‰˘)
¿·ı¿ÀfllÌ, .................
÷Î. .................fiÎ ’hÎ fi_. ................. ÷◊Î ÷Î. ................. fiÎ
Á. ’hÎ fi_. ................. fiÎ ±fiÁ_‘Îfiı ÏËLÿÌ µE« lıHÎÌ ’flÌZÎÎ ¿ıLƒ fi_.
................. ⁄ıÃ¿ fi_. ................. fiÎ √HÎfiÌ Œıfl-«¿ÎÁHÎÌ ±_√ı ‰‚÷Ì
À’Î·ı …‰Î⁄ ±’ıÏZÎ÷, fi¿· µ‹ıÿ‰Îflfiı ’HÎ Ω›.
¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿
·‰ √…flÎ÷ flÎF›
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl,
÷Î.
fi¿· ÁÎÿfl fl‰ÎfiÎ ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ lÌ................. ÷ı‹fiÎ

÷Î. ................. fi_. ................. ’hÎ Á_⁄_‘‹Î_ ¿·ı¿ÀfllÌ ’ÎÁı◊Ì ‹ÎÏË÷Ì
‹‚÷Î_ … µkÎfl ’ÎÃ‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(5) ±‘˝-Áfl¿ÎflÌ ’hÎ
¿˘≥ ‹ÎÏË÷Ì, ÁÒ«fiÎ, ±Ï¤≠Î› ¿ı Á_‹Ï÷fiÌ I‰Ïfl÷ ±Î’-·ı ¿fl‰Î ÷◊Î

Ï‰·_⁄‹Î_ ’Õı· ¿˘≥ ¿Î‹ Á_⁄_‘‹Î_ ÷Î¿Ìÿ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±_√÷ flÁ ·ı‰Î Áfl¿ÎflÌ
±Ï‘¿ÎflÌ±˘ T›„@÷√÷ ËıÏÁ›÷◊Ì ±‘˝-Áfl¿ÎflÌ ’hÎ˘ ·¬ı »ı. ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ
’ÏflÏ«÷ T›„@÷±˘ ‰E«ıfiÎ T›‰ËÎfl …ı‰Ì Ë˘› »ı ±fiı Á_⁄˘‘fi ÷◊Î
Á‹Î’fi‹Î_ ÷◊Î Á‹√˛ ·¬Î‰À‹Î_ ◊˘ÕÌ ±ÎI‹Ì›÷Îfiı ±‰¿ÎÂ »ı.
(1) ’hÎ‹Î_ ‹◊Î‚ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ±.Á.’hÎfi˘ fi_⁄fl ±fiı …‹HÎÌ ⁄Î…\
¿«ıflÌfi_ fiÎ‹, ’Òfl_ ÁflfiÎ‹_ ±fiı ÷ÎflÌ¬ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(2) ±.Á. ’hÎ fi_⁄fl fiÌ«ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ‹˘¿·fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹
±fiı Ë˘t˘ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(3) ÷ıfiÌ fiÌ«ı Á_⁄˘‘fi‰Î@› VfiıËÌlÌ / ¤Î≥lÌ / ⁄ËıfilÌ.................
‰kÎÌ-±˘»Ì Ïfi¿À÷Î ‹…⁄ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(4) Á‹Î’fi‹Î_ ““±Î’fi˘ VfiıËÎ‘Ìfi”” ÂOÿ ‰Î’flÌ ’hÎ ·¬fiÎfl
±Ï‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÌ ÁËÌ ¿flı »ı.
(5) ’hÎfiÌ Á‹Î„M÷ ’»Ì ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ““≠Ï÷”” ·A›Î ÏÁ‰Î› Á_⁄˘Ï‘÷
±Ï‘¿ÎflÌfiÎ_ fiÎ‹, Ë˘t˘ ±fiı ÁflfiÎ‹_ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(6) ±.Á.’hÎ‹Î_ ’hÎfi˘ Ï‰Ê› ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ fi◊Ì ’HÎ ÷ı ⁄Î⁄÷
’hÎ‹Î_ ‰HÎÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±‘˝Áfl¿ÎflÌ ’hÎfi˘ fi‹Òfi˘ fiÌ«ı ±ÎM›˘ »ı.
±‘˝-Áfl¿ÎflÌ ’hÎ fi_. ±‹ÿÎ‰Îÿ, ÷Î.................

É É...................................
‹ÿÿfiÌÂ ¿ıLƒÏfi›Î‹¿,
±Î¿ÎÂ‰ÎHÎÌ, ±‹ÿÎ‰Îÿ
190 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
VfiıËÌlÌ,
±Î’fiÌ ÁÎ◊ı Œ˘fi ’fl ◊›ı·Ì ‰Î÷«Ì÷ ‹…⁄ ¿ıÀ·_¿ ÁÎÏËI› √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎ_÷fl ‹ÎÀı ‹˘¿·_ »\._ ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ_ ±_√∞ı˛ ·¬ÎHÎ˘fi_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ_÷fl
±Î’fiÌ ¿«ıflÌ ¶ÎflÎ Áfl¿Îflı ÃflÎ‰ı·Î ÿflı ËÎ◊ ‘fl‰ÎfiÌ ›˘…fiÎ ±fiÁÎfl ±Î
¿Î‹fiÎ ¬«˝fi˘ ±_ÿÎ… ¿œÎ‰Ì ¤ÎÊÎ_÷flfiÌ ÁÎŒ fi¿· ±hÎı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î’fiı
¿ıÀ·˘ Á‹› ·Î√Âı ÷ı …HÎÎ‰Â˘ ÷˘ ±Î¤ÎflÌ ◊≥Â.
≠Ï÷
lÌ................. Ä Ä
¤ÎÊÎÏfi›Î‹¿, ±Î’fi˘ VfiıËÎ‘Ìfi
¤ÎÊÎÏfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ, XX
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ..................................
Áfl¿ÎflÌ Ë¿‹˘
(6) ¿«ıflÌ-›ÎÿÌ
(1) Áfl¿ÎflÌ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ‰E«ıfi_ ·¬ÎHÎ, Á‹Îfi ¿ZÎÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ¿ı

÷Î⁄ÎfiÌ ¿«ıflÌ±˘/±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı Áfl¿ÎflfiÎ Ï‰Ï‘Áfl Ë¿‹ ¿ı ‹_…ÒflÌfiÌ
ΩHÎ ¿fl‰Î, ÷ı ‹…⁄ ÁÒ«fiÎ ±Î’‰Î, ÀÌ¿Î-ÏÀM’HÎ ¿fl‰Î, fl˘Ï…_ÿÎ
≠¿ÎflfiÌ ‹ÎÏË÷Ì ‹_√Î‰‰Î ›ÎÿÌfi˘ µ’›˘√ ◊Î› »ı. Ë¿‹ V’p Ë˘›
÷˘ ÷Î⁄ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÷ı ›ÎÿÌw’ı ’ÎÃ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±fl∞fiÎ
…‰Î⁄, ’hÎ ‹Y›ÎfiÌ V‰Ì¿ÚÏ÷, ‰«√Î‚ÎfiÎ …‰Î⁄ ¿ı VQ≤Ï÷’hÎ˘,
‹ÎÏË÷Ì’hÎ¿ ¿ı Ïfi›÷’hÎ¿˘ ‹˘¿·‰Î ¿ı ‹_√Î‰‰Î ÷◊Î ’fl«ÒflHÎ Ëı÷Áfl
›ÎÿÌ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(2) ›ÎÿÌfi_ ·¬ÎHÎ hÎÌΩ ’flÊ ±ı¿‰«fi‹Î_ ◊Î› »ı.
(3) ÷ı‹Î_ ÁËÌ ¿fl÷Î ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ Ë˘tÎ ÏÁ‰Î› ±Îfl_¤fi Á _ ⁄_ ˘‘fi ¿ı ±_÷¤Î√fi_
Á‹Î’fi Ë˘÷Î_ fi◊Ì.
(4) ›ÎÿÌfiÎ ‹◊Î‚ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ›ÎÿÌfi˘ fi_⁄fl ÷◊Î ¿«ıflÌ/ Ï‰¤Î√fi_ fiÎ‹
±fiı ’Òfl_ ÁflfiÎ‹_ ÷◊Î ÷ÎflÌ¬ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, F›Îflı ‹K›‹Î_
“¿«ıflÌ-›ÎÿÌ” ±ı ÂOÿ˘ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(5) ›ÎÿÌfi_ ·¬ÎHÎ ’Òfl_ ◊›ı ±_÷¤Î√‹Î_ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ““≠Ï÷”” ·¬Ì …ıfiı ÷ı
‹˘¿·‰ÎfiÌ Ë˘› ÷ıfiÎ_ fiÎ‹, Ë˘tÎ, ÁflfiÎ‹Î_ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
¿«ı fl Ì-›ÎÿÌ
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÎ ÷Î................. fiÎ ’Ïfl’hÎ fi_. ................ ËıÃ‚
·ı¬fi-ÁÎ‹√˛Ì, ‰Ì…‚Ì ‰√ıflıfiÎ ‰’flÎÂ‹Î_ 10 À¿Îfi˘ ¿Î’ ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
»ı. ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ Â@› ÷ıÀ·Ì ¿fl¿Áfl ‹ÎÀı ±Î◊Ì Á‰˝ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ fiÌ«ıfiÌ
ÁÒ«fiÎ±˘fi_ ⁄flÎ⁄fl ’Î·fi ¿flı ±ı‰Ì ±’ıZÎÎ »ı —
1. ‰Ì…‚ÌfiÎ ’_¬Î ¿ı ⁄kÎÌfiÌ …wfl ’÷Ì Ω› ¿ı ÷fl÷ ÷ı ⁄_‘ ¿fl‰ÎfiÌ
Á˙±ı ¿Î‚∞ flÎ¬‰Ì.
2. ¿Î√‚fiÌ ⁄_fiı ⁄Î…\±ı ·¬‰_ ±fiı ËÎ_ÏÁ›˘ fiÎfi˘ flÎ¬‰˘.
3. «˘Ï◊›Î ¿Î√‚◊Ì «Î·Ì Â¿ı I›Î_ Á‘Ì ±‘˘˝ ¿Î√‚ ‰Î’fl‰˘ fiÏË.
4. ·¬ÎHÎfiÌ ÀÎ≥’-fi¿·˘ …wfl ’Òfl÷Ì … ¿œÎ‰‰Ì.
5. ËV÷Ï·Ï¬÷ V◊‚≠÷ «Î·ı ÷ı‹ Ë˘› ÷˘ ÀÎ≥’ ¿flÎ‰‰Ì …wflÌ fiÏË.
6. ¤ÎÊÎ_÷fl ‹ÎÀı ±Î‰÷Î ÷‹Îfl˘ ÁÎ◊ı ±ı¿ fi¿· ‹˘¿·‰Îfi˘ Ïfl‰Î…
flÎ¬‰˘ ±ı¿◊Ì ‰‘ fi¿·˘ ‹ÎÀı ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ V’p Ë¿‹ ‹ı‚‰‰Î.
fi¿·-⁄‘Ì ÂÎ¬Î±˘fiı
..................................
(±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘)
192 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(7) ¿«ıflÌ-Ë¿‹
¬Î÷Î/ ¿«ıflÌfiÎ ⁄‘Î ¿ı ±‹¿ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÁÒ«fiÎ ±Î’‰Î, ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
Ïfi‹c¿, ⁄ÿ·Ì, ⁄œ÷Ì, flΩ-‹_…^flÌ, ¿Î‹¿Î…fiÌ ‰ËıÓ«HÎÌ ‹ÎÀı ¿«ıflÌ-Ë¿‹
⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfiÌ ·¬Î‰À ÁÎÿÌ ÁÌ‘Ì Ë˘› »ı. ‹◊Î‚ı …‹HÎÌ
⁄Î…\±ı ¿«ıflÌfi_ fiÎ‹, ÁflfiÎ‹_ ±fiı ÷ÎflÌ¬ Ë˘› »ı. fi_⁄fl ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ‹◊Î‚ı
Ë˘› »ı. ·¬ÎHÎ hÎÌΩ ’flÊ‹Î_ Ë˘› »ı ±fiı ±_÷ı …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ
ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ±Î‰ı »ı ÷◊Î ÷ıfiÌ fiÌ«ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı …ı‹fiı fi¿· ±Î’‰Ì
Ë˘› ÷ıfi˘ µS·ı¬ ±Î‰ı »ı.
fi_. ‹¿‹. 2-1/ √…flÎ÷ flÎF›,
÷Î.
¿«ı fl Ì-Ë ¿ ‹
lÌ................. fiı wÎ................. fiÎ ’√Îfl-‘˘flHÎ‹Î_ ‹ÎÏÁ¿
w. ................. fiÎ ’√Îfl◊Ì ‹‚‰Î’ÎhÎ ¤J◊Î_ ÁÏË÷.................
÷flÌ¿ı................. ‹ÎÀı................. ±fiı Ï‰¤Î√fiÎ ÷Î................. fiÎ ÃflÎ‰
fi_................. ±L‰›ı «Î· flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì, …B›Î±˘ ’ˆ¿ÌfiÌ.................fiÌ
…B›Î ’fl, fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ÷ı ËÎ…fl ◊Î› ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ⁄ÌΩ
Ë¿‹˘ ◊÷Î_ Á‘Ì Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
1. ±Î Ïfi‹c¿ Ë_√Î‹Ì ≠¿ÎflfiÌ ±fiı ±√Îµ◊Ì fi˘ÏÀÁ ÷ı‹… ¿˘≥’HÎ
≠¿Îflfi_ ¿ÎflHÎ ±ÎM›Î ‰√fl µ‹ıÿ‰Îflfiı »^ÀÎ ¿flÌ Â¿Î› ÷ı ≠¿ÎflfiÌ »ı.
µ‹ıÿ‰Îflı fi˘¿flÌ ’fl ËÎ…fl ◊÷Ì ‰¬÷ı ±Î Âfl÷ ’˘÷Îfiı ‹_…Òfl »ı ±ı‰Ì
⁄Î_›‘flÌ ±Î’‰Ì ’ÕÂı.
2. ±Î ¿«ıflÌfiÌ ±√Îµ◊Ì Ï·Ï¬÷ ‹_…^flÌ ‹ı‚T›Î ÏÁ‰Î›, µ‹ıÿ‰Îfl ¿˘≥
¿˘·ı… ±◊‰Î ‘_‘ÎÿÎflÌ Á_V◊Î‹Î_ ±Î√‚ ±P›ÎÁ ‹ÎÀı ÿÎ¬· ◊≥
Â¿Âı fiÏË.
3. µ‹ıÿ‰Îflı ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘Îfifiı ‰ŒÎÿÎfl flËı‰ÎfiÎ Á˘√_ÿ ·ı‰Î ’ÕÂı.
4. fi˘¿flÌ ’fl ËÎ…fl ◊›ı ÂˆZÎÏHÎ¿ ·Î›¿Î÷, ™‹fl ‰√ıflı ±_√ıfiÎ ±Á·
≠‹ÎHÎ’hÎ˘ µ‹ıÿ‰Îflı fl…^ ¿fl‰Î_ ’ÕÂı.
5. µ‹ıÿ‰Îflı ÏËLÿÌ ±fiı/ ±◊‰Î √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ’flÌZÎÎ, Áfl¿Îfl
‰¬÷˘‰¬÷ ÃflÎ‰ı ÷ı ≠‹ÎHÎı, Ïfi›÷ Á‹›‹Î_ ’ÁÎfl ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
6. ’˘÷ı ±VM≤U›÷Î‹Î_ fiÏË ‹Îfiı ÷ı‹… ±VM≤U›÷Îfi_ ¿·_¿ ÿÒfl ¿fl‰Î ‹ÎÀı
Ë_‹ıÂ ≠›IfiÂÌ· flËıÂı ±ı‰˘ Ï·Ï¬÷ ±ı¿flÎfl fi˘¿flÌ‹Î_ ÿÎ¬· ◊÷Ì
‰¬÷ı µ‹ıÿ‰Îflı ±Î’‰Îfi˘ flËıÂı.
7. …ı …B›Î ’fl µ‹ıÿ‰ÎflfiÌ Ë_√Î‹Ì Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı …B›Î
√…flÎ÷ ΩËıfl Áı‰Î ±Î›˘√fiÎ ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl‹Î_ Ë˘≥, …B›Î ’fl Ë_√Î‹Ì
ÿflF…ı Ïfi‹Î›ı· µ‹ıÿ‰Îfl ‰√fl fi˘ÏÀÁı »>ÀÎ ¿fl‰Î’ÎhÎ »ı.
≠Ï÷,
lÌ..................................
(ÁËÌ ÷◊Î Ë˘t˘).................
(8) ’Ïfl’hÎ
¿˘≥ Áfl¿ÎflÌ ’hÎ, ›ÎÿÌ ¿ı ¿«ıflÌ ›ÎÿÌ ±ı¿ÁÎ◊ı ±fiı¿fiı ‹˘¿·‰ÎfiÌ
◊Î› I›Îflı ÷ı ’Ïfl’hÎ-V‰w’ı ·¬Î› »ı. ÷ı CÎb_ ¿flÌfiı ÁÎ‹ÎL› ≠¿ÎflfiÎ Ë¿‹˘
¿ı ÁÒ«fiÎ±˘ ‹˘¿·‰Î ‹ÎÀı ¿ı …\ÿÎ_…\ÿÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘‹Î_◊Ì ¬ÎÁ ≠¿ÎflfiÌ
‹ÎÏË÷Ì ‹ı‚‰‰Î ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfiÌ ·¬Î‰À ’hÎ ¿ı ›ÎÿÌ ≠¿ÎflfiÌ Ë˘›
»ı. ÁÏ«‰Î·›fi˘ Ï‰¤Î√ ÷ı ⁄ËÎfl ’ÎÕı, ÷˘ ÷ıfiÎ ·¬ÎHÎ‹Î_ …‹HÎÌ ⁄Î…^
194 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‹◊Î‚ı ’Ïfl’hÎfi˘ Ï‰Ê›, I›Îfl⁄Îÿ ‹K›‹Î_ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl, ÷ıfiÎ fiÌ«ı
Ï‰¤Î√fi_ fiÎ‹, ÷ıfiÌ fiÌ«ı ’Ïfl’hÎfi˘ fi_⁄fl ±fiı ’»Ì ÷ÎflÌ¬ ±Î‰ı »ı.
I›Îfl⁄Îÿ ““‰_«ÎHÎ‹Î_ ·Ì‘Î”” ·A›Î ⁄Îÿ ±√ÎµfiÎ ’Ïfl’hÎfiÎ_ fi_⁄fl-÷ÎflÌ¬
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. I›Îfl ’»Ì ““’Ïfl’hÎ”” ±ı‰_ ÂÌÊ˝¿ ±Î’Ì ·¬ÎHÎ ±Î‰ı
»ı. ·¬ÎHÎ ’Òfl_ ◊›Î ⁄Îÿ ““√…flÎ÷ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ
fiÎ‹ı”” ±ı ‰Î@› ·¬Ì ÷ıfiÌ fiÌ«ı ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ±_÷ı ÷ıfiÌ fi¿· …ı‹fiı ±Î’‰ÎfiÌ Ë˘› ÷ı fiÎ‹/ Ë˘t˘/ ¿«ıflÌ±˘fiÌ
›ÎÿÌ ±Î‰ı »ı. @›Îflı¿ …ı ¿ÎflHÎÁfl ±Î ’Ïfl’hÎ/ ’Ïfl’hÎ›ÎÿÌ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· Ë˘› ÷ı ±Î‹¬‹Î_ ±ÎM›Î ⁄Îÿ ’Ïfl’hÎ/ ’Ïfl’hÎ›ÎÿÌfi_ ·¬ÎHÎ
·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
’Ïfl’hÎ ±L› ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ⁄ËÎfl ’ÎÕı, ÷˘ …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ‹◊Î‚ı
¿«ıflÌfi_ fiÎ‹-ÁflfiÎ‹_, ÷ÎflÌ¬ ±Î‰ı »ı. ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı fi_⁄fl ±Î‰ı »ı ±fiı
““’Ïfl’hÎ”” ÂÌÊ˝¿ ±Î’Ì ÷ıfi_ ·¬ÎHÎ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±Î ·¬Î‰À hÎÌΩ
’flÊ‹Î_ ·¬Î› »ı. ±fiı »ıÕı ““√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı
÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı”” ±ı ‰Î@› ·¬Î÷_ fi◊Ì. ±_÷ı …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ
ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ·¬Î› »ı. I›Îfl⁄Îÿ ““≠Ï÷”” ÂOÿ ·¬Ì ±Î ’Ïfl’hÎ …ı‹fiı
‹˘¿·‰Îfi˘ Ë˘› ÷ı ¿«ıflÌ±˘fiÎ_ fiÎ‹-ÁflfiÎ‹Î_ ±Î‰ı »ı.
ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ ÷◊Î ‰Ï‘˝÷
¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_◊Ì «˙·¿‹˝
÷◊Î ‹˘ÁÎ‚Î ‹ÎÀı ’ıÂ√Ì
√…flÎ÷ Áfl¿Îfl
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ÷Î.................
’Ïfl’hÎ
“‹_⁄≥ ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘”fi˘ Ïfi›‹ 14 ÷◊Î “‰Ï‘˝÷

¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘ (‹_⁄≥)”fiÎ Ïfi›‹ 12 ±fiÁÎfl ⁄«÷ÿÎflfiı ÷ıfiÎ
±ÎÏl÷˘fiÎ_ ·Bfi, ‹flHÎ, ±ÎÏÿ ≠Á_√˘±ı Ï‰Ï‘ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ‹˘¤Îfiı ±fiw’
±Ïfi‰Î›˝ ¬«˝ ¿fl‰Î ÁÎfl ’ıÂ√Ì ““‹_…^fl”” ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÌ Ωı√‰Î≥ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· »ı. µ@÷ ≠Á_√˘‹Î_ «˙·¿‹˝ ÷◊Î ‹˘ÁÎ‚ÎfiÎ ¬«˝fiÎ ≠Á_√˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ
◊Î› »ı ¿ı ¿ı‹ ÷ı Ï‰Âı Â_¿Î µ’V◊Ï÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë÷Ì. ¿Î‚∞¤flÌ
Ï‰«ÎflHÎÎfiı ±_÷ı ±ı‰_ fiyÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı ¿ı ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘‹Î_◊Ì,
‹˘ÁÎ‚Î ÷◊Î «˙·¿‹˝fiÎ ≠Á_√˘±ı ⁄«÷ÿÎflfiı …ı ¬«˝ ¿fl‰_ ’Õı ÷ıfiı ’Ë˘Ó«Ì
‰‚‰Î ‹ÎÀı ’HÎ ’ıÂ√Ì ‹_…^fl ¿fl‰Ì.
±Î Ïfi›‹˘ ‰Ï‘˝÷ ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘ (‹_⁄≥)fiı ’HÎ ·Î√ ’ÎÕ‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı.
“ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘” ±fiı “‰Ï‘˝÷ ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘
(‹_⁄≥)”‹Î_ Ë‰ı ’»Ì …wflÌ Á‘ÎflÎ ¿flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı,

µ’ÁÏ«‰
fiÎHÎÎ_Ï‰¤Î√
(9) Ë¿‹
¿˘≥ Ï‰V÷Îflfiı ÂÌ÷‚Î√˛V÷ ¿ı ¿˘·ıflÎ√˛V÷ ΩËıfl ¿fl÷Î, ËÏ◊›Îfl⁄_‘Ì

¿ı ÁflCÎÁ⁄_‘Ì Œfl‹Î‰÷Î, ¿˘≥ ‹Î√˝fiı ±ı¿‹Î√Ì˝ ΩËıfl ¿fl÷Î, ¿˘≥ √Î‹fiı
±L› √Î‹ ÁÎ◊ı ¤ı‚‰÷Î ¿ı ±L› ÷Î·¿Î ¿ı Ï…S·Î‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ¿fl÷Î Ë¿‹˘
ΩËıfl …fi÷ÎfiÌ ΩHÎ ‹ÎÀı flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
196 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
÷ıfiÎ ·¬ÎHÎ‹Î_ ‹◊Î‚ı fi_⁄fl, ¿«ıflÌfi_ fiÎ‹, ÁflfiÎ‹_, ÷ÎflÌ¬ ·¬Ì
““Ë¿‹”” ±ı‹ ÂÌÊ˝¿ ±Î’Ì ·¬ÎHÎ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfi_ ·¬ÎHÎ
’HÎ hÎÌΩ ’flÊ‹Î_ Ë˘› »ı ±fiı ÷ı ⁄ËÎfl ’ÎÕfiÎfl ÁÏ«‰Î·›fi˘
Ï‰¤Î√ Ë˘› ÷˘ √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı
±ı ‰Î@› ·¬Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ·¬Î› »ı. Ï…S·Î ‹ıÏ…VÀˇıÀ
¿ı ’˘·ÌÁ¬Î÷ÎfiÎ Ë¿‹‹Î_ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı
±ı‰_ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ fi◊Ì.
Ë ¿ ‹
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ÷Î.
‹_⁄≥ …‹Ìfi ‹ËıÁÒ· Á_ÏË÷Î 1879
fi_................. ‹_⁄≥ …‹Ìfi ‹ËıÁÒ· Á_ÏË÷Î 1879 (±Ï‘Ïfi›‹ 5,
1879)fiÌ ¿·‹ 7-¿ ◊Ì ‹‚ı·Ì ÁkÎÎfiÌ w±ı, √…flÎ÷ Áfl¿Îfl, ±Î◊Ì
Œfl‹Î‰ı »ı ¿ı ÷Î.1·Ì ±ıÏ≠·, ................. ◊Ì ±‹· ◊Î› ÷ı flÌ÷ı.................
Ï…S·ÎfiÎ................. ÷Î·¿Îfi._ ................ √Î‹ ÷ı … Ï…S·ÎfiÎ ÷ı … ÷Î·¿ÎfiÎ
√Î‹ ÁÎ◊ı ¤ı‚‰ÎÂı ±fiı ⁄_fiı √Î‹˘ ±ı¿ÏhÎ÷ ◊›Î ’»Ì ⁄fi÷Î fi‰Î √Î‹fi_
fiÎ‹................. flËıÂı.
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı

µ’ÁÏ«‰
‹ËıÁÒ· Ï‰¤Î√
(10) ÃflÎ‰
Áfl¿ÎflfiÎ fiÌÏ÷-ÏfiHÎ˝›˘fiÌ, ÷ıfiÌ ›˘…fiÎ±˘fiÌ ±fi‹Ï÷fiÌ ¿ı Ï‰Ï‘Áfl

‰ËÌ‰ÀÌ ‹_…^flÌfiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î, ±Î›˘√ ¿ı ÁÏ‹Ï÷fiÎ ±Ëı‰Î· ‹_…^fl flÎ¬‰Î
…HÎÎ‰‰Î, ¿˘≥ ‹Ëk‰fiÎ Ï‰Ê› ’fl Ï‰«ÎflHÎÎ ⁄Îÿ Áfl¿Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ≠√À
¿fl‰Î, ¿˘≥ Ï‰Ê› ’fl ±fiı¿ T›„@÷±˘ ÁÎ◊ı Ï‰«ÎflÏ‰‹Â˝ ¿flÌ Ï‰«ÎflHÎÎ
⁄Îÿ ÁkÎÎ‰Îfl ÏfiHÎ˝› ·ı‰Î› ÷ı ±Î‰Î ÃflÎ‰w’ı fl…^ ◊Î› »ı. ÷ı◊Ì ÃflÎ‰‹Î_
’Ò‰˝¤ÒÏ‹¿Î, ’hÎ, ±√ÎµfiÎ ÃflÎ‰fi˘ µS·ı¬ Ωı‰Î ‹‚ı »ı ±fiı »ıS·ı
ÃflÎ‰fi˘ ‹Ëk‰fi˘ ¤Î√ ±Î‰ı »ı. ±Î ÃflÎ‰fi˘ ±‹· ¿≥ ÷ÎflÌ¬◊Ì ◊Âı
±fiı ±_ÿÎ…’hÎfiÎ ¬«˝fiÎ_ Áÿfl, ’ıÀÎ-Áÿfl, √˙HÎ Áÿfl ±Î ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì
‰‚‰ÎfiÎ_ ÁÎ‘fi˘, fiÎHÎÎ¿Ì› Á·ÎË¿ÎflfiÌ Á_‹Ï÷fiÌ ÷ÎflÌ¬ ‰√ıflıfi˘ µS·ı¬
÷ı‹Î_ Ωı‰Î ‹‚ı »ı.
ÃflÎ‰fiÎ ‹◊Î‚ı …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı Ï‰Ê› ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfiÌ fiÌ«ı
‹K› ¤Î√‹Î_ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl, ÷ı ⁄ËÎfl ’ÎÕfiÎfl Ï‰¤Î√fi_ fiÎ‹, ÃflÎ‰-
fi_⁄fl, ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ±fiı ÷ÎflÌ¬ ø‹ÎfiÁÎfl ·¬Ì ÷ıfiÌ fiÌ«ı
““ÃflÎ‰”” ±ı‰_ ÂÌÊ˝¿ ±Î’Ì ÷ıfiÌ Ï‰√÷ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfiÎ »ıS·Î
Œ¿flÎ±˘‹Î_ ¬«˝fi_ Áÿfl ±fiı ¬«˝fiÌ ÷ÎflÌ¬fiÌ Á_‹Ï÷fiÌ ÷ÎflÌ¬ ·¬Ì »ı¿
»ıS·ı ““√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı”” ±ı ‰Î@›
·¬Ì, ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±ıfi˘ Ë˘t˘ …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ·¬Î› »ı ±fiı ÷ıfiÌ
fi¿·˘ …ıfiı ‹˘¿·Î÷Ì Ë˘›, ÷ıfiÌ ›ÎÿÌ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
198 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ÀÌ.⁄Ì. Ë˘„V’À· ‹ÎÀı …‹Ìfi
... „‰¤Î√
ÃflÎ‰ fi_.
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ÷Î.
‰_«ÎHÎ‹Î_ ·Ì‘˘ — ¿·ı¿ÀfllÌ,............fi˘ ÷Î. ............fi˘ ’hÎ fi_. ............
ÃflÎ‰
‹˘…ı √Î‹............ , ÷Î·¿˘............, Ï…S·˘............ fiÎ Á‰ı˝ fi_⁄fl
............fiÌ …‹Ìfi ’ˆ¿ÌfiÌ.............. «˘flÁ ‰Îfl ÷◊Î Á‰ı˝ fi_⁄fl...............
’ˆ¿ÌfiÌ …‹Ìfi‹Î_◊Ì ............«˘flÁ ‰Îfl ‹‚Ìfiı ¿<· .............. «˘flÁ ‰Îfl
…‹Ìfi, …ıfiÌ ‹ËıÁÒ· ‹ÎŒÌfiÌ Ï¿_‹÷ w.... ◊Î› »ı ÷ı, ZÎ› Ïfi‰ÎflHÎ ÁÏ‹Ï÷fiı
ÀÌ.⁄Ì. Ë˘„V’À·fiÎ ÁÎ‰˝…Ïfi¿ ¿Î‹ ‹ÎÀı …‹Ìfi ‹ËıÁÒ· Ïfi›‹˘fiÎ Ïfi›‹
() ËıÃ‚ ‹ËıÁÒ·-‹ÎŒÌ◊Ì, ÁÿflË Ïfi›‹˘fiÎ Ïfi›‹ () ‹Î_ …HÎÎ‰ı·Ì Âfl÷˘fiı
±‘Ìfi flËÌfiı ÷◊Î fiÌ«ı …HÎÎ‰ı·Ì ‰‘ÎflÎfiÌ Âfl÷˘±ı ±Î’‰ÎfiÌ ±Î◊Ì ‹_…^flÌ
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı —
(1) ±Î …‹Ìfi ’fl ‹¿Îfi˘fi_ ⁄Î_‘¿Î‹, ÁÏ‹Ï÷fiı …‹Ìfifi˘ ¿⁄Ωı Á˘ÓM›ÎfiÌ
÷ÎflÌ¬◊Ì » ‹ÎÁ‹Î_ Âw ¿flÌ ⁄ı ‰Ê˝fiÌ ‹ÿ÷‹Î_ ’Òfl_ ¿fl‰Îfi_ flËıÂı.
(2) ±Î ‹¿Îfi˘fi˘ µ’›˘√ iÎÎÏ÷ ¿ı ‘‹˝fiÎ ¿˘≥’HÎ ¤ıÿ¤Î‰ Ï‰fiÎ Á˙fiı
¿fl‰Î ÿı‰Îfi˘ flËıÂı.
(3) …‹Ìfi …ı Ëı÷ ‹ÎÀı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ‹ÎÀı … ÷ıfi˘ µ’›˘√
¿fl‰Îfi˘ flËıÂı. ⁄ÌΩ ¿˘≥’HÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ıfi˘ µ’›˘√ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiËŸ.
(4) ⁄Î_‘¿Î‹fiÎ fi¿ÂÎ ¿·ı¿Àfl ’ÎÁı ‹_…^fl ¿flÎ‰‰ÎfiÎ flËıÂı ±fiı ¿·ı¿ÀflfiÌ
±√Îµ◊Ì ‹_…^flÌ ‹ı‚T›Î Ï‰fiÎ ÷ı‹Î_ ŒıflŒÎfl ¿ı ‰‘Îfl˘ ◊≥ Â¿Âı fiËŸ.
(5) ±Î …‹Ìfi µ’fl …ı ⁄Î_‘¿Î‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı flÎF›fiÎ ±⁄˝fi Õı‰·’‹ıLÀ
Ïfi›‹˘ ±fiı ‹¿Îfi ⁄Î_‘¿Î‹ Ï‰Ïfi›‹˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı.
(6) µ’flfiÌ ¿˘≥ Âfl÷fi˘ ¤_√ ◊Âı ÷˘ ¿˘≥’HÎ Ω÷fi_ ‰‚÷fl ±ÎM›Î Ï‰fiÎ
…‹Ìfi ’fl÷ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
±Î Ë¿‹ ÷Î..........fiÎ fl˘… ‹‚ı·Ì fiÎHÎÎ_Ï‰¤Î√fiÌ ‹_…fl^ Ì◊Ì ⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı.
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı,
µ’ÁÏ«‰
................. Ï‰¤Î√, √…flÎ÷ Áfl¿Îfl
(11) ΩËıflfiÎ‹_
Ï‰‘Îfi‹_Õ‚fiÎ ±Ï‘Ïfi›‹˘◊Ì ≠ÎM÷ ◊÷Ì ÁkÎÎfiÌ w±ı ⁄ËÎfl ’ÕÎ›ı·Î

Áfl¿ÎflÌ Ë¿‹˘ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î ΩËıflfiÎ‹_ ‰’flÎ› »ı. Áfl¿ÎflÌ flÎ…’hÎ‹Î_
≠ÏÁ© ¿flÌ …ı ÷ı Ï‰V÷Îfl‹Î_ ·Î√ ’ÎÕ‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ¿ı Ë¿‹˘fiÌ, ÁkÎÎ-
Á˘Ó’HÎÌfiÌ, flÎ…’ÏhÎ÷ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ Ïfi‹c, flΩ, ⁄ÿ·Ì ‰√ıflıfiÌ ΩËıflÎ÷
¿fl‰Î ΩËıflfiÎ‹_ ⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ΩËıflfiÎ‹_ √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ
flÎ…’hÎ‹Î_ ›˘B› Ï‰¤Î√‹Î_ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷Î¿ÌÿfiÎ V‰w’fi_
ΩËıflfiÎ‹_ √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ flÎ…’hÎ‹Î_ ±ÁÎ‘ÎflHÎ ±_¿˘‹Î_ ≠√À ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ Ë¿‹˘fiı ’fi— ≠ÏÁ© ¿fl‰Î ‹ÎÀı ’HÎ flÎF›
Áfl¿Îfl ΩËıflfiÎ‹_ ⁄ËÎfl ’ÎÕı »ı. ’V÷¿fiÎ ‰ı«ÎHÎ, Ï‰÷flHÎ ¿ı ÷ı ’ÎÁı
flÎ¬‰Î ’fl ≠Ï÷⁄_‘ ‹Ò¿÷Î Ë¿‹ ’fi— ≠ÏÁ© ¿fl‰Î ΩËıflfiÎ‹_ ⁄ËÎfl ’ÕÎ›
»ı. ‹ÎÏË÷Ì ±fiı ≠ÁÎflHÎ ‹_hÎÎ·›fiÎ_ ΩËıflfiÎ‹Î_ …ı ÷ı flÎF›‹Î_ ’fi— ≠ÏÁ©
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ¿˘≥ ÁÒÏ«÷ ¿Î›˝◊Ì …ı‹fiı ±Áfl ’Ë˘Ó«‰Î Á_¤‰ Ë˘› ÷ı‰Ì
T›„@÷±˘ ’ÎÁı◊Ì ‰Î_‘Î ¿ı ÁÒ«fi˘ ‹_√Î‰‰Î ÁÎfl ΩËıflfiÎ‹_ ≠ÏÁ© ¿fl÷Î_
200 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
’Ëı·Î ÷ıfi˘ ‹Át˘ flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı ÷ı‹Î_ …HÎÎ‰ı·Ì
‹ÿ÷ ‰ÌI›ı Áfl¿Îflfiı ‹‚ı·Î ‰Î_‘Î ¿ı ÁÒ«fi˘ Ï‰«ÎflHÎÎ‹Î_ ·Ì‘Î ⁄Îÿ ’Î¿<_
V‰w’ ’Î‹ı »ı.
ΩËıflfiÎ‹ÎfiÌ ·¬Î‰À‹Î_ Á˙◊Ì µ’fl ‹K›‹Î_ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl, Ï‰¤Î√fi_
fiÎ‹, ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ±fiı ÷ÎflÌ¬ ·¬Ì, ΩËıflfiÎ‹_ ±ı‹ ı ÂÌÊ˝¿ ±Î’Ì
÷ıfiÌ fiÌ«ı fi_⁄fl ·¬Ì ·¬ÎHÎfiÌ Âw±Î÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfi_ ·¬ÎHÎ ’HÎ
hÎÌΩ ’flÊ ‹Î_ Ë˘› »ı.
»ıS·ı ““√\…flÎ÷ flÎF›fiÎ flÎ…›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı””
±ı ‰Î@› ·¬Ì »ıS·ı ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ±Î‰ı »ı.
Ï…S·Î ‹ı„…VÀˇıÀ ¿ı ±L› ÷_hÎ ΩËıflfiÎ‹_ ≠ÏÁ© ¿flı ÷ı‹Î_ ““√…flÎ÷
flÎF›fiÎ flÎ…›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı”” ±ı ‰Î@› ·¬‰Î‹Î_
±Î‰÷_ fi◊Ì.
................. Ï‰¤Î√
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ÷Î. Ï Ï Ï
ΩËı fl fiÎ‹ _
‹˘Àfl ‰ÎËfi ±Ï‘Ïfi›‹, 1939 (1939fiÎ 4◊Î)fiÌ ¿·‹...............fiÌ

’ıÀÎ-¿·‹................. fiÎ ¬_Õ................. ‹…⁄ ⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î ‘Îflı·Î
ΩËıflfiÎ‹ÎfiÌ fiÌ«ıfi˘ ¬flÕ˘ ÷ıfiÌ ±Áfl …ı‹fiı ’Ë˘Ó«‰Îfi˘ Á_¤‰ Ë˘› ÷ı‰Ì
÷‹Î‹ T›„@÷±˘fiÌ ΩHÎ ÁÎfl, ÁÿflË ±Ï‘Ïfi›‹fiÌ ¿·‹................. fiÌ
’ıÀÎ-¿·‹................. ◊Ì Œfl‹ÎT›Î ≠‹ÎHÎı ±Î◊Ì ≠„Á© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı
±fiı fi˘ÀÏÁ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ¿ı √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ flÎ…’hÎ‹Î_ ÷ı ≠ÏÁ©
◊›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì 30 Ïÿ‰Á ’ÒflÎ ◊›ı √…flÎ÷ Áfl¿Îfl ÁÿflË ¬flÕ˘
Ï‰«ÎflHÎ‹Î_ ·ıÂı.
µ’›˝¿÷ ‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊›Î ’Ëı·Î_ ÁÿflË ¬flÕÎ Á_⁄_‘‹Î_ ¿˘≥fiÎ ÷flŒ◊Ì
√…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ B≤Ë ÁÏ«‰fiı …ı ¿_≥ ‰Î_‘Î ±◊‰Î ÁÒ«fi˘ ‹‚Âı ÷ıfiÎ
µ’fl Áfl¿Îfl Ï‰«ÎflHÎÎ ¿flÂı.
√…flÎ÷ flÎF›fiÎ flÎ…›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı,
µ’ÁÏ«‰
................. Ï‰¤Î√
(12) Âıfl˘
±ı¿◊Ì ‰‘ ¿«ıflÌ±˘ ÁÎ◊ı ’hÎT›‰ËÎfl ¿fl‰Îfi˘ Ë˘› ¿ı ‰«√Î‚Îfi˘ …‰Î⁄
±Î’‰Îfi˘ Ë˘›, ±ı¿ ¬Î÷Î/¿«ıflÌ±ı ‹Î√ı·Ì ‹ÎÏË÷Ì ±L› ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ‹ı‚‰‰ÎfiÌ
Ë˘› ±fiı ‹ÎÏË÷Ì ‹Î√÷Ì ¿«ıflÌfiı ·Ì‘ı·Î_ ’√·Î_fiÌ ΩHÎ ¿fl‰ÎfiÌ Ë˘›, ‹Ò‚
·¬ÎHÎ ÷ı ‹˘¿·fiÎflfiı ’fl÷ ¿fl‰Îfi_ Ë˘› I›Îflı ±Î ≠¿Îflfi_ ·¬ÎHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı
»ı. ‰‚Ì, ÷Î⁄ÎfiÌ ¿«ıflÌ±˘fiı ‹ÎÏË÷Ì, ‹Î√˝ÿÂ˝fi ¿ı ±‹· ‹ÎÀı ‹˘¿·‰Î‹Î_
±Î‰÷Ì ÁÒ«fiÎfiÌ fi¿·˘ ÷ı‹… ±fl∞±˘ Ï‰«ÎflHÎÎ ‹ÎÀı µ’fl ‹˘¿·÷Ì ‰¬÷ı
÷◊Î flÎF›’Î·lÌ ’fl ⁄Îfl˘⁄Îfl ±Î‰ı·Î Ïfi‰ıÿfi˘ flÎF› Áfl¿Îfl ‹ÎflŒ÷ ‹˘¿·‰Îfi_
…HÎÎ‰Ì ÷ı ’fl÷ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ÂıflÎfi˘ µ’›˘√ ◊Î› »ı.
Ï⁄fi-Áfl¿ÎflÌ T›„@÷±˘ ¿ı Á_V◊Î±˘ ÁÎ◊ıfiÎ ’hÎT›‰ËÎfl‹Î_ ¿ı ’V÷¿˘
‰√ıflı ‹˘¿·‰Î ‹ÎÀı ±Îfi˘ µ’›˘√ ¿flÎ÷˘ fi◊Ì.
‹Ò‚ ·¬ÎHÎ fiÌ«ı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ¿«ıflÌfiÎ_ fi_⁄fl, fiÎ‹, ÷ÎflÌ¬ Ë˘› »ı
±fiı I›Îfl⁄Îÿ lÌ................. fiÌ................. ±_√ıfiÌ ±fl∞ ›˘B› ◊‰Î
ÁÎfl ‹÷·⁄fi_ ·¬ÎHÎ ¿flÌ ÷ıfiÌ fiÌ«ı ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ÁËÌ ±fiı Ë˘t˘ ±Î‰ı »ı.
fi_. .................
................. Ï‰¤Î√,
÷Î. .................
202 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
................. Ï‰¤Î√ı Á_’ÒHÎ˝ ±_√ı ‹Î√ı·Ì ‹ÎÏË÷Ì ‰Ëı·Ì ÷¿ı ±hÎı
’Ë˘Ó«ÎÕ‰ÎfiÌ ÁÒ«fiÎ ÁÎ◊ı fi¿· fl‰ÎfiÎ.
.................
................. Ï‰¤Î√
(2)
fi. .................
................. ¬Î÷_
fi‰Ì ‹ıLÀ· Ë˘„V’À·,
±‹ÿÎ‰Îÿ. ÷Î.
...
≠Ï÷Ïfi›Ï@÷ ’fl ±Î‰ı·Î................. ¬Î÷ÎfiÎ................. (Ë˘t˘)
lÌ.................fi_ Ïfi‰ıÿfi ÷ı ¬Î÷ÎfiÎ ›˘B› ÀÌ¿Î-ÏÀM’HÎ ÁÎfl fl‰ÎfiÎ.
(13) ±¬⁄ÎflÌ ›ÎÿÌ
≠ΩfiÌ ºÏp±ı ‹Ëk‰fiÌ ¿˘≥ ⁄Î⁄÷ ’flfiÎ Áfl¿ÎflfiÎ ÏfiHÎ˝›fiı ≠ÏÁÏ©

±Î’‰Î ‹ÎÀı ¬Î÷Î ÷flŒ◊Ì ±¬⁄ÎflÌ ›ÎÿÌ ⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ıfi˘
Ëı÷ ≠Ωfiı ΩHÎ¿ÎflÌ ±Î’‰Îfi˘ Ë˘≥, ‰÷˝‹Îfi’hÎ˘ ÷ı‹Î_ ¿ÎÀ»Î_À ¿flÌ
À>_¿Î‰Ìfiı »Î’ı »ı. ±Î ›ÎÿÌ µ’fl …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ‹◊Î‚ı ’Ëı·Ì fl‰Îfi√Ì,
⁄Ì∞ fl‰Îfi√Ì, ÷ÎflÌ¬, Á‹›fi˘ Ïfiÿı˝Â Ë˘› »ı ±fiı ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\±ı ¿«ıflÌfi_
fiÎ‹-ÁflfiÎ‹_ Ë˘› »ı. ≠Ω‹Î_ ±Œ‰Î ±fiı ¬˘ÀÌ ‹ÎÏË÷Ì fi ≠Áflı ±fiı ÁÎ«Ì
’Ïfl„V◊Ï÷◊Ì ≠Ω ‰Î¿ıŒ flËı ÷ı Ëı÷◊Ì ±¬⁄ÎflÌ ›ÎÿÌ ⁄ËÎfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı
»ı. ⁄Î⁄÷ …ı Ï‰¤Î√fiı V’Â˝÷Ì Ë˘› ÷ı Ï‰¤Î√‹Î_◊Ì ‹_…^fl ◊›ı· ·¬ÎHÎ
‹ÎÏË÷Ì ¬Î÷Î‹Î_ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı ‹ÎÏË÷Ì¬Î÷_ ÷ıfiı ±¬⁄ÎflÌ ›ÎÿÌfi_
V‰w’ ±Î’ı »ı. ÷ı ±‹¿ Ïfi›÷ Á‹›ı ≠ÏÁ© ¿fl‰Î ‘Î›* Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì
ÁÒ«fiÎ ÁÎ◊ı ÷ı …ı ÷ı ‰÷˝‹Îfi’hÎ˘fiı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
.................¬Î÷_, ’Ëı·Ì fl‰Îfi√Ì
√…flÎ÷ flÎF›, Á.Á_. ( )
√Î_‘Ìfi√fl «ˆhÎ ( )
±ıÏ≠· ( )
±˘≥·-±ı„L…fi ‹ÎÀı ÁËÎ›

√Î_‘Ìfi√fl, ................. ‰Îfl — ±˘≥·-±ı„L…fi˘ ‹ÎÀı ÁËÎ› ‹ı‚‰‰Î
‹ÎÀı ¿fl‰ÎfiÌ ±fl∞fiÌ ‹ÿ÷ » ‹ÎÁ Á‘ÌfiÌ Ë÷Ì ÷ı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı.
…ı ¬ıÕ>÷˘ ’ÎÁı ÿÁ ±ı¿fl ±◊‰Î ÷ı◊Ì ±˘»Ì …‹Ìfi ËÂı ÷ı‹fiı … ±Î ‹ÿ÷-
‰‘ÎflÎfi˘ ·Î¤ ‹‚Âı. ±Î ¬ıÕ>÷˘fiı ¬ÎÁ Ï¿VÁÎ ÷flÌ¿ı ±Î ÁËÎ› ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰Âı.
±I›ÎflfiÎ Ïfi›‹˘ ‹…⁄ ¬ıÕ>÷˘ ÷ı‹fiÎ ¿>‰Î ’fl ±˘≥·-±ı„L…fi √˘Ã‰ı
÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì » ‹ÎÁ‹Î_ ±˘≥·-±ı„L…fi ‹ÎÀı ÁËÎ›fiÌ ±fl∞±˘ Á_⁄_Ï‘÷
±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿fl‰ÎfiÌ Ë˘› »ı, ’fl_÷ ¿ıÀ·Î¿ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ¬flÌÿÌ ⁄Îÿ ¬ıÕ>÷˘
±fl∞ ¿flÌ Â@›Î fi Ë˘‰Î◊Ì ¬ÎÁ ¿ıÁ ÷flÌ¿ı Áfl¿Îflı ±Î‰Ì »^À»ÎÀ
±Î’Ì »ı.
(14) ±¬⁄ÎflÌ Ïfi‰ıÿfi
±¬⁄ÎflÌ Ïfi‰ıÿfi ±ı ‰‘ ±˙’«ÎÏfl¿ ·¬ÎHÎ Ë˘≥ ÷ıfiı ›◊Î‰÷˚ »Î’‰Îfi_

flËı »ı. ÷I¿Î·Ìfi ¿˘≥ Á‚√÷Î ≠ë ±_√ı ΩËıfl∞‰fi‹Î_ ’Õı·Ì T›„@÷/
T›„@÷±˘, Áfl¿ÎflÌ, ±‘˝-Áfl¿ÎflÌ, ¬Îfi√Ì ¿ı ΩËıfl Á_V◊Î±˘, ‰÷˝‹Îfi’hÎ˘
¶ÎflÎ Ï‰fi_÷Ì, ≠Î◊˝fiÎ, ±fifl˘‘, V’p÷Î ¿flı ¿ı Ïfi‰ıÿfi ›Î Á‹Î«Îfl ±Î’ı ÷ıfiı
±¬⁄ÎflÌ Ïfi‰ıÿfi ¿Ëı‰Î›. @›Îflı¿ ±Î‰Ì ΩËıfl V’p÷Î ’˘÷ÎfiÎ ⁄«Î‰‹Î_
Ë¿Ì¿÷˘ ÁÎ◊ı Á‹Ï◊˝÷ ¿fl‰ÎfiÌ …wfl ∂¤Ì ◊Î› »ı. ·˘¿ÂÎËÌ‹Î_ ±Î ≠Ïø›Î
204 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ΩËıfl∞‰fi‹Î_ ÷_ÿfl V÷Ì ±fiı V‰V»÷Î ±Î’fiÎfl ’Ïfl⁄‚ »ı. ±Î Ïfi‰ıÿfi
±_√÷ V‰Î◊˝ ¿ı ±ÎZÎı’˘◊Ì ’fl ±fiı ≠Î‹ÎÏHÎ¿ Ëı÷‰ Î‚_ Ë˘› ±ı …wflÌ »ı.
(15) ¿Î›˝ÁÒÏ«
¿Î›˝ÁÒÏ« ±ıÀ·ı ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ¿˘≥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ⁄ıÃ¿‹Î_ ««Î˝ ¿fl‰Î

Ï‰«Îflı·Î_ ‹tÎ ¿ı ËÎ◊ ‘fl‰Î Ï‰«Îflı·Î ¿Î›˘˝fiÌ ›ÎÿÌ ¿ı ÁÒÏ«. ¿Î›˝ÁÒÏ« …ıÀ·Ì
T›‰„V◊÷ ±fiı ‹tÎÁfl ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ⁄ıÃ¿fi_ ¿Î‹¿Î…
{Õ’Ì ÷◊Î Áfl‚ ⁄fiı »ı ÷ı‹… Ïfi‘Î˝Ïfl÷ Á‹›‹Î_ ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ’ÒflÌ
¿fl‰Î‹Î_ ‹ÿÿw’ ◊‰Î µ’flÎ_÷ ¿˘≥ ‹Ëk‰fi˘ ‹t˘ ¿ı ¿Î‹√ÌflÌ ⁄Î¿Ì flËÌ
…‰Î ’Î‹÷Ì fi◊Ì. ¿Î›˝ÁÒÏ«fiÎ ±Î‘Îflı ÁÏ‹Ï÷fiÎ ÁP›˘ ’HÎ ’Ò‰˝ ÷ˆ›ÎflÌ
¿flÌfiı ±Î‰Ì Â¿ı »ı.
¿Î›˝ÁÒÏ«fi˘ ‹Át˘ ÷ˆ›Îfl ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ ⁄ıÃ¿˘fiÎ ≠¿Îfl ΩHÎÌ ·ı‰Î …wflÌ
»ı. ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ≠¿ÎflfiÌ ⁄ıÃ¿‹Î_ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î, Ï…S·Î-’_«Î›÷˘ ±fiı ¿_’fiÌ
±Ï‘Ïfi›‹ ËıÃ‚fiÌ ÁÎ‹ÎL› ⁄ıÃ¿˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. ±˙’«ÎÏfl¿ ≠¿ÎflfiÌ
⁄ıÃ¿‹Î_ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î-ÁÏ‹Ï÷, ‹_hÎÌ‹_Õ‚, ¿_’fiÌ±˘fiÎ ⁄˘Õ˝fiÌ ÷ı‹… ±L›
⁄˘Õ˝fiÌ ⁄ıÃ¿ ‰√ıflıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. ¿Îfl˘⁄ÎflÌ ≠¿ÎflfiÌ ÁÏ‹Ï÷‹Î_ ¬Î÷Î_fiÎ
‰ÕÎ, ÁÏ«‰˘fiÌ ⁄ıÃ¿, ¬Î÷Î_fiÎ ‰ÕÎ ËıÃ‚fiÌ ¬Î÷Î¿Ì› ⁄ıÃ¿˘, VÀÎŒ-⁄ıÃ¿˘
‰√ıflıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. Á·ÎË¿Îfl ≠¿ÎflfiÌ ⁄ıÃ¿˘‹Î_ ‹_hÎÌ Á·ÎË¿Îfl
ÁÏ‹Ï÷, ¬Î÷Î¿Ì› Á·ÎË¿Îfl ÁÏ‹Ï÷, fiËıfl Â÷ÎOÿÌ ÁÏ‹Ï÷ …ı‰Ì ÁÏ‹Ï÷fiÌ
⁄ıÃ¿˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. ±L› ⁄ıÃ¿˘‹Î_ ÷ÿ◊˝ ÁÏ‹Ï÷, ’Á_ÿ√Ì ÁÏ‹Ï÷,
¤fl÷Ì ÁÏ‹Ï÷, VÀÎŒ ’ÏflÊÿ, ›Ïfi›fi˘ ÁÎ◊ıfiÌ ⁄ıÃ¿fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
÷ı◊Ì …ı ≠¿ÎflfiÌ ⁄ıÃ¿ Ë˘› ÷ıfiı ±fiw’ ¿Î›˝ÁÒÏ« ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
¿Î›˝ÁÒÏ«fiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ÷ı‹ÎfiÎ_ ÷‹Î‹ ‹tÎ ±_√ı Ï‰√÷-fi˘Ó‘ ’HÎ ÷ˆ›Îfl
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
…ı ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰ÎfiÌ Ë˘› ÷ıfiÎ ±K›ZÎ ±◊‰Î ÁÏ«‰ ±◊‰Î ±Î‰ÎË¿
÷flŒ◊Ì …ı ÷ı ÁÏ‹Ï÷fiÎ ÁP›˘fiı ÷ı‹… ±Î‹_ÏhÎ÷˘fiı ÷ı ±_√fi ı Ì fi˘ÏÀÁ ‹˘¿·‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. @›Îflı¿ ΩËıfl fi˘ÏÀÁ ±Î’Ìfiı ’HÎ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰Ì Â¿Î› »ı. ¿Î›˝ÁÏÒ «
±fiı ⁄ıÃ¿ ‹ÎÀıfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±K›ZÎfiÌ ±fi¿‚ > ÷Î ΩHÎÌfiı Ïfi›÷ ¿fl‰Ì ’Õı »ı.
±Î¬flÌ ¿Î›˝ÁÏÒ « fiyÌ ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ ÁP›˘fiÎ_ ÁÒ«fi ’HÎ ‹_√Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
¿Î›˝ÁÒÏ« ±_√ı ÁÏ‹Ï÷fiÎ ÁP›˘ ÷flŒ◊Ì ¿˘≥ ÁÒ«fi ‹Y›Î_ Ë˘› ÷˘ ÷ıfi˘
Á‹Î‰ıÂ ¿flÌ ·≥fiı ±Î¬flÌ ¿Î›˝ÁÒÏ« ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı ÁP›˘fiı
÷ıfiÌ Ï‰Ï‘Áfl ΩHÎ ¿fl‰Î‹Î_ »ı. ±Î flÌ÷ı ‹˘¿·Î›ı·Ì ±Î¬flÌ ¿Î›˝ÁÒÏ« ≠‹ÎHÎı
… ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ËÎ◊ ‘fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ Áfl‚÷Î
¬Î÷fl ÿflı¿ ¿Î›˝ÁÒÏ«‹Î_ ““±K›ZÎlÌ ÷flŒ◊Ì …HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ‹tÎfiÌ
««Î˝”” ±ı‰˘ ‹t˘ »ıS·ı µ‹ıfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, …ı◊Ì ¿˘≥ ⁄Î⁄÷ flËÌ …÷Ì Ë˘›
÷˘ ÷ıfiÌ ««Î˝ ¿flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ıı.
(16) ¿Î›˝fi˘Ó‘
±Î¬flÌ ¿Î›˝ÁÒÏ« ≠‹ÎHÎı ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ËÎ◊ ‘flÎ› »ı. ⁄ıÃ¿‹Î_ …ı

¿Î›˝‰ÎËÌ ◊Î› ÷ı ÷ÎI¿ÎÏ·¿ À>_¿‹Î_ fi˘Ó‘Ì ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ⁄ıÃ¿ ’ÒflÌ ◊›ı
±Î‰Ì fi˘Ó‘fiÎ ±Î‘Îflı ¿Î›˝fi˘Ó‘fi˘ ‹Át˘ ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. Á_⁄_Ï‘÷
±Ï‘¿ÎflÌ ±ı ‹Át˘ ‹_…fl^ ¿flı ’»Ì ¿Î›˝fi˘Ó‘fiÌ ±Î¬flÌ ‹_…fl^ Ì ‹ÎÀı ±K›ZÎlÌfiı
‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±K›ZÎı ‹_…fl^ ¿fl÷Î_, ÷ı ¿Î›˝fi˘Ó‘ ÀÎ≥’ ¿ı ÁÎ≥¿·˘VÀÎ≥·
¿flÎ‰Ì ÁP›˘fiı ΩHÎ ‹ÎÀı ‹˘¿·‰ÎfiÌ Ë˘› »ı. ±Î‰Ì ¿Î›˝fi˘Ó‘‹Î_ ÁÏ‹Ï÷‹Î_
◊›ı·Ì ««Î˝ ÷ı‹… Á_’ÒHÎ˝ ¿Î›˝‰ÎËÌ±˘ ÷◊Î ««Î˝ ⁄Îÿ ·Ì‘ı·Î ÏfiHÎ˝›˘
fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. Á·ÎË¿Îfl-ÁÏ‹Ï÷‹Î_ ÁÎ‹ÎL› ««Î˝ ±fiı ‰@÷Î‰Îfl ¿ı
‹tÎ‰Îfl …ı ÁÒ«fi˘ fl…^ ◊›Î_ Ë˘› ÷ı fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ‹tÎ ¿ı Œ¿flÎfiı ø‹Î_¿
÷ı‹… Œ¿flÎfiı ÂÌÊ˝¿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÁP›˘ ÷flŒ◊Ì ÃflÎ‰ ±_√ı ◊›ı·Ì
ÿfl¬ÎV÷ ’HÎ fi˘_‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±L› ’hÎT›‰ËÎfl ’HÎ K›Îfi‹Î_ ·ı‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı ±fiı ÷ıfiÎ ±Î‘Îflı ÷ıfiÎ ’»ÌfiÌ ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝ÁÒÏ« ÷ˆ›Îfl ¿flÎ› »ı.
±Î ±_√ı ±fi‰÷a ¿Î‹√ÌflÌ ’hÎT›‰ËÎfl ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı
’»ÌfiÌ ⁄ıÃ¿ ‹ÎÀı ¿Î›˝‰ÎËÌfiÌ fi˘Ó‘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
206 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(17) ±Î‹_hÎHÎ’ÏhÎ¿Î
Áfl¿ÎflfiÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ¶ÎflÎ ⁄_‘Î÷Î ¤‰fi, ’·, ’Ïfl›˘…fiÎ, Ë˘„V’À·,

⁄_‘ ¿ı ±L› ⁄Î_‘¿Î‹ ‰√ıfl‹ı Î_ ÏÂ·Îfl˘’HÎ, µÿ˚CÎÎÀfi ‰√ıflı ≠Á_√ı ¿ı ’ÏflÁ_‰Îÿ‹Î_
¤Î√ ·ı‰Î ¿ı µ’„V◊÷ flËı‰Î ±Î‹_hÎHÎ’ÏhÎ¿Î±˘ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±Î‹_hÎHÎ’ÏhÎ¿Î ’hÎfiÎ w’‹Î_ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı‹Î_ ≠Á_√, ÷ıfi˘
Á‹›, V◊‚ ±fiı ÷ÎflÌ¬ …HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. Á‹Îfl_¤fiÎ ±K›ZÎ’ÿı ÷ı‹…
÷ıfiÎ ±Ï÷Ï◊Ï‰ÂıÊ ÷flÌ¿ı ËÎ…fl flËıfiÎfl ‹ËÎfi¤Î‰fi_ fiÎ‹ ’HÎ ÷ı‹Î_
…HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı‹Î_ ±Î ¿ÎÕ˝ ÁÎ◊ı ·Î‰‰_. ±‹¿ Á‹› Á‘Ì‹Î_ ËÎ…fl
◊≥ …‰_, “ÏfiÏç÷ ’˘ÂÎ¿ ’Ëıfl‰˘” ‰√ıflı Ï‰√÷ …HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±Î‹_hÎHÎfiÎ V‰Ì¿Îflfiı ±fi‹Ï÷ ±Î’‰Îfi_ ’HÎ …HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı‹Î_ …ı
…ı ¿Î›˝ø‹˘ flÎA›Î Ë˘› ÷ıfiÌ Ï‰√÷ Á‹›Îfiø‹ı ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. »ıS·ı
±Î‹_hÎHÎ ‹˘¿·fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfi_ fiÎ‹ ±fiı Ë˘t˘ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±Î
·¬ÎHÎ ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ≠◊‹ ’flÊ‹Î_, ÷˘ @›Îflı¿ hÎÌΩ ’flÊ‹Î_ ·¬Î› »ı.
±Î‹_ h ÎHÎ’ÏhÎ¿Î
lÌ / lÌ‹÷Ì ................. fiı.................‰Îfl ÷Î. .................fiÎ fl˘…
Á‰Îflı.................¿·Î¿ı................. ¬Î÷ı.................fiÎ ÏÂ·Îfl˘’HÎ/ µÿ˚CÎÎÀfi
≠Á_√ı ›˘Ω›ı· Á‹Îfl_¤‹Î_ ’‘Îfl‰Î Ïfi‹_hÎHÎ ±Î’ı »ı. ±Î Á‹Îfl_¤fi_
±K›ZÎ’ÿ ‹ÎfifiÌ› lÌ................. Á_¤Î‚Âı. ‹ÎfifiÌ› lÌ................. fiÎ
‰flÿ ËV÷ı ÏÂ·Îfl˘’HÎÏ‰Ï‘/ µÿ˚CÎÎÀfi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
Ïfi‹_hÎ¿
(fiÎ‹).................
Ë˘t˘.................
Ïfi‹_hÎHÎ-V‰Ì¿ÚÏ÷ ÷Î. . . ’Ëı·Î_
................. Ï‰¤Î√/ ¬Î÷Îfiı ‹˘¿·‰Î Ï‰fi_÷Ì »ı.
(±Î ±Î‹_hÎHÎ’ÏhÎ¿Î ÁÎ◊ı ·Î‰‰Î ÷◊Î... ¿·Î¿ı ±Î’fiÌ ⁄ıÃ¿ ·≥ ·ı‰Î
Ï‰fi_÷Ì »ı.) Ä
(¿Î›˝ø‹fiÌ Ï‰√÷˘ ’Î»‚ »ı.)
Ä …ı ¿Î›˝ø‹ Ïfi›÷ ◊›˘ Ë˘› ÷ı …HÎÎ‰‰˘.
(18) ÷¿÷Ì
Áfl¿ÎflfiÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ¶ÎflÎ ⁄_‘Î÷Î ¤‰fi, ’·, ’Ïfl›˘…fiÎ,

Ë˘„V’À·, ⁄_‘ ¿ı ±L› ⁄Î_‘¿Î‹ ’fl ÷¿÷Ì±˘ …Õ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÏÂ·Îfl˘’HÎ
¿ı µÿ˚CÎÎÀfiÏ‰Ï‘ …ı‹fiÎ ‰flÿ ËV÷ı ◊fiÎfl Ë˘› ÷ı‹fiÎ_ fiÎ‹, ’ÿfiÎ‹ ‰√ıflı
·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ¿˘≥¿ Ï‰ÏÂp T›„@÷fiı ±Ï÷Ï◊Ï‰ÂıÊ ÷flÌ¿ı ±Î‹_hÎHÎ
Ë˘› ÷˘ ÷ı‹fi_ fiÎ‹ ’HÎ ÷ı‹Î_ ¿˘÷fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. »ıS·ı Â¿ Á_‰÷, ‹ÏËfi˘,
‰Îfl ±fiı ±_√˛ı∞ ÷ÎflÌ¬, ‹ÏËfi˘ ±fiı ‰Ê˝ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÿÎ.÷. Â¿
27 ±ÎÏrfi 1909 ⁄‘‰Îfl 16 ±˘¿À˘⁄fl, 1988.
1. ÏÂ·Îfl˘’HÎ —
±Î....... ....... ....... ....... (¤‰fi/ ’·/ ’Ïfl›˘…fiÎ/ Ë˘„V’À·/ ⁄_‘
‰√ıflı, …ıfi_ ÏÂ·Îfl˘’HÎ Ë˘› ±ıfi_ fiÎ‹ ·¬‰_)fi˘ ÏÂ·Îfl˘’HÎÏ‰Ï‘ ‹ÎfifiÌ›
lÌ.................fiÎ ‰flÿ ËV÷ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘. ÂÎ¿ı..... ..........‰Îfl, ÷Î..............
2. µÿ˚CÎÎÀfi —
±Î....... ....... ....... ....... (¤‰fi/ ’·/ ’Ïfl›˘…fiÎ/ Ë˘„V’À·/ ⁄_‘
‰√ıfl,ı …ıfi_ µÿ˚CÎÎÀfi Ë˘› ±ıfi_ fiÎ‹ ·¬‰)_ fi_ µÿ˚CÎÎÀfi ‹ÎfifiÌ› lÌ..............
fiÎ ‰flÿ ËV÷ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_. ÂÎ¿ı.............. ‰Îfl, ÷Î..............
4.2.2. Ï⁄fi-Áfl¿ÎflÌ ’hÎT›‰ËÎfl
’hÎ·ı¬fi ±ı¿ ±I›_÷ ¿˙ÂS›’ÒHÎ˝ ¿‚Î »ı. ±Î…fiÎ ≠√Ï÷ÂÌ· Á‹Î…‹Î_
’hÎ˘fi_ ±ı¿ ±Î√‰_ ‹Ëk‰ »ı. ±Î’HÎÎ ’ÎflV’Ïfl¿ ’Ïfl«›fi_ ZÎıhÎ T›Î’¿
208 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
⁄fiÌ flèÎ_ »ı ±fiı ÿflı¿ ±ı¿-⁄ÌΩfiÌ Ïfi¿À …‰Î ‹Î√ı »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı ’hÎ·ı¬fifiÎ
ZÎıhÎfiÌ ÁÌ‹Î±˘ ’HÎ CÎHÎÌ Ï‰VI≤÷ ⁄fiÌ √≥ »ı. ¬flı¬fl ÷˘ ’hÎ Ï‰«Îfl˘fiÎ
±ÎÿÎfi-≠ÿÎfifi_ ‹ÎK›‹ »ı. Á‹›fiı ±fiw’ ±ı¿⁄ÌΩfiÎ_ Á¬-ÿ—¬, Á·ÎË-
ÁÒ«fi ±fiı ‹Î√˝ÿÂ˝fi ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ’HÎ T›„@÷ µIÁ¿ flËı »ı. ±ı‹Î_ ’hÎ
… ‹ÿÿw’ ◊Î› »ı.
’hÎfi˘ µtıÂ
’hÎ-≠ıÊ¿ ‹fifiÌ ¤Î‰fiÎ±˘ ≠ıÏÊ÷ Á‘Ì ≠¤Î‰¿ ÷◊Î ›◊Î÷◊ V‰w’ı
’Ë˘Ó«ÎÕ‰Î ‹Î√ı »ı.
±Î‰U›¿ ÁÒ«fiÎ
1. ’hÎfiÌ ¤ÎÊÎ, ’hÎ ‰Î_«fiÎflfiÎ ÏÂZÎHÎ ±fiı Á‹…fiÎ V÷flfiı ±fiw’
Ë˘‰Ì Ωı≥±ı.
2. ¤ÎÊÎ Áfl‚, fl˘«¿ ±fiı ±Áfl¿Îfl¿ Ë˘‰Ì Ωı≥±ı.
3. fiÎfiÎ_fiÎfiÎ_ µÏ«÷ ≠¤Î‰¿ ‰Î@›˘ ‰Î’fl‰Î_.
4. ±≠V÷÷ ‰Î÷˘fi˘ µS·ı¬ fi Ë˘‰˘ Ωı≥±ı.
5. …ı Ëı÷◊Ì ’hÎ ·¬÷Î Ë˘≥±ı ÷ı Ëı÷ ⁄flÎ⁄fl T›@÷ ◊‰˘ Ωı≥±ı.
6. ¿ÚÏhÎ‹ ±fiı ÂOÿÎÕ_⁄fl‰Î‚Ì ¤ÎÊÎfi˘ ≠›˘√ ÀÎ‚‰˘.
7. ¤ÎÊÎ Â© ±fiı ’Ïfl„V◊Ï÷fiı ±fiw’ Ë˘‰Ì Ωı≥±ı.
8. ¤ÎÊÎfiÌ ±ÂÏ©◊Ì ¬˘À˘ ±◊˝ fi Á‹Ω› ÷ıfi_ K›Îfi flÎ¬‰_.
9. Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fi˘ ›˘B› µ’›˘√ ¿fl‰˘.
10. ΩıÕHÎÌ ÁÎ«Ì Ë˘‰Ì Ωı≥±ı.
11. ≠›@÷ ÂOÿ˘fi˘ ±◊˝ Á_ÿıËÎI‹¿ fi Ë˘‰˘ Ωı≥±ı. Ï¶±◊a ÂOÿ˘fi˘
≠›˘√ ⁄fiı I›Î_ Á‘Ì ÀÎ‚‰˘.
12. T›Ï¿÷√÷ ’hÎ˘‹Î_ ’˘÷Î’HÎÎfi_ ÷k‰ Ë˘‰_ Ωı≥±ı …ı◊Ì ’hÎ ‹ı‚‰fiÎfl
’HÎ ¤Î‰fiı ±fiw’ ≠Ï÷¤Î‰ ±Î’Ì Â¿ı.
13. ’hÎ‹Î_ Ï‰«Îfl˘ ø‹⁄© Ë˘‰Î Ωı≥±ı.
14. ’hÎfiÌ Âˆ·Ì ±Î¿Ê˝¿ ±fiı ≠¤Î‰ÂÎ‚Ì Ë˘‰Ì Ωı≥±ı.
15. ’hÎfi˘ Ïfi„ç÷ ±◊˝ fiÌ¿‚‰˘ Ωı≥±ı.
’hÎ˘fi_ w’Ï‰‘Îfi
±Î…fiÎ ’Ïfl‰÷˝fiÂÌ· ›√‹Î_ ’hÎ˘fi_ V‰w’ ’fl_’flÎ√÷ flèÎ_ fi◊Ì. Á_⁄˘‘fi˘
±fiı “V‰ ÏfiÿıÂ
˝ ˘” fi˘ œÎ_«˘ Ï⁄·¿<· ⁄ÿ·Î≥ √›˘ »ı ±fiı ±ı …wflÌ ’HÎ fi◊Ì
¿ı ±Î’HÎı …^fiÎ … œÎ_«Îfiı ±fiÁfl‰._ fi‰˘ œÎ_«˘ ±’fiÎ‰‰Î‹Î_ Ï⁄·¿<· ‰Î_‘˘ fi
Ë˘‰˘ Ωı≥±ı. ’fl_÷ ±Î „V◊Ï÷ T›„@÷√÷ ’hÎ˘ ‹ÎÀı V‰Ì¿Î›˝ ◊≥ Â¿ı. Áfl¿ÎflÌ
’hÎ˘, ±fl∞-’hÎ˘ ¿ı T›Î‰ÁÎÏ›¿ ’hÎ˘‹Î_ ÏfiÏç÷ V‰w’ ¿ı œÎ_«Îfi_ ’Î·fi
±Ïfi‰Î›˝ »ı. ÁÎ‹ÎL› ’hÎ˘fi_ V‰w’ hÎHÎ ¤Î√‹Î_ ‰Ëı«Ó Ì Â¿Î›.
1. ’hÎfi˘ ÂÌÊ˝¤Î√
±ı‹Î_ ≠ıÊ¿ ÕÎ⁄Ì ⁄Î…\ ’Òfl_ fiÎ‹‹ ±fiı …‹HÎÌ ⁄Î…\ ≠ıÊ¿fi_ ’Òfl_
ÁflfiÎ‹_ ·¬ı »ıı.
(±) Á_⁄˘‘fi
T›„@÷fi˘ ≠ıÏÊ÷ ÁÎ◊ı …ı‰˘ Á_⁄_‘ Ë˘› ÷ıfiı ±fiw’ Á_⁄˘‘fi flÎ¬‰_.
Á_⁄˘‘fi˘ ¿ı‰Î_ ·¬Î› »ı ÷ı fiÌ«ı Á‹Ω‰ı· »ı.
(⁄) ±Ï¤‰Îÿfi ±fiı Á‹Î’fi —
±ı‹Î_ ’HÎ ·¬fiÎfl ±fiı …ıfiÎ µ’fl ’hÎ ·¬Î›˘ Ë˘› ÷ı T›„@÷ ‰E«ıfiÎ
Á_⁄_‘fiı ±fiw’ ÂOÿ ¿ı ÂOÿ≠›˘√˘ ‰’flÎ› »ı.
Á_⁄˘‘fi ±Ï¤‰Îÿfi Á‹Î„M÷
1. ‰ÕÌ·˘ ‹ÎÀı
l©ı›, ’ÒF›, ±ÎÿflHÎÌ›, «flHÎV’Â˝, ≠HÎÎ‹, ±Î’fi˘
±ÎiÎÎ_Ï¿÷,
’fl‹ ±ÎÿflHÎÌ›, ‹ÎL›‰fl,ı fi‹V¿Îfl, ÁÎÿfl ±Î’fi˘ Ï≠›,
210 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
lÌ‹Îfi, ‹ÎfifiÌ› ≠HÎÎ‹, ÁÎÿfl, VfiıËÎ¿Î_ZÎÌ
’Ò…fiÌ›, lÌ‹÷Ì, ’ÒF› ’hÎ/ ’˙hÎ/ ’˙hÎÌ ‰√ıflı
‹ËÎ‹ÎL› ‰√ıflı
2. Á‹‰›V¿ ‹ÎÀı
Ï≠›, Ï≠›‰fl, Ï‹hÎ‰fl VfiıËV‹flHÎ, VfiıË, ÁVfiıË, ÷Îfl˘,
Ï≠›⁄_‘, Ï≠›¤Î≥, fi‹V¿Îfl, fi‹V÷ı ÷Îfl˘ …,
Ï≠› fl‹ıÂ Â¤ıE»¿
Â¤Ï«_÷¿,
Â¤Î¿Î_ZÎÌ
3. ™‹flfiÎ_ fiÎfiÌ Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷±˘ ‹ÎÀı
Ï≠›... Ï≠›‰fl, ≠ÁLfi flË˘, ÷Îfl˘ Â¤Ï«_÷¿
’fl‹ Ï≠›, Ï«fl_∞‰ Ë_‹ıÂÎ_ Á¬Ì ÷Îfl˘ ÏË÷ˆÊÌ,
flË˘, ±ÎÏÂÊ Â¤Î¿Î_ZÎÌ
±ÎÂÌ‰Î˝ÿ, VfiıËÎÏÂÊ
±Î‹, ≠◊‹ ¤Î√‹Î_ fiÌ«ıfiÌ ‰V÷±˘ Ë˘› »ı —
(1) ≠ıÊ¿fi_ fiÎ‹ ±fiı ÁflfiÎ‹_
(2) V◊Îfi
(3) ÷ÎflÌ¬
(4) Á_⁄˘‘fi
(5) ±Ï¤‰Îÿfi
2. ‹K›¤Î√ (‹A› ¤Î√)
Ë¿Ì¿÷‹Î_ ±Î ’hÎfi_ ‹Ò‚ @·ı‰fl »ı. ≠Ï÷’Îz Ï‰Ê› »ı. ±Î◊Ì Áfl‚,
V‰Î¤ÎÏ‰¿, ±Î¿Ê˝¿, ≠¤Î‰ÂÎ‚Ì, ÏÂp ¤ÎÊÎ‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷ fl…^ ¿fl‰Ì
Ωı≥±ı.
‹A› Ï‰Ê›-‰V÷fiı Œ¿flÎ±˘‹Î_ ‰Ëı«
Ó Ìfiı ·¬‰._ ±ı¿ Œ¿flÎ‹Î_ ±ı¿ … ‰Î÷
·¬‰Ì.
3. ±_Ï÷‹ ¤Î√ (Á‹Î’fi)
’hÎfiÎ ±_÷ ¤Î√‹Î_ …‰Î⁄ ‹˘¿·‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±Î√˛Ë ¿flÎ› »ı ±fiı
@›Îflı¿ ±ÎÂÌ‰˝«fi (Â¤¿Î‹fiÎ ÁÎ◊ı) ’hÎfi_ Á‹Î’fi ¿flÎ› »ı. ±_÷‹Î_ fiÌ«ı
“±ÎiÎÎ¿ÎflÌ”, “Ï‰rÎÁ” ‰√ıflı ·¬Ìfiı ËV÷ÎZÎfl ¿flÎ› »ı.
4. ÁflfiÎ‹_
±Î…fiÎ …‹ÎfiÎ‹Î_ ÁflfiÎ‹_ ÁÎŒ, Â© ±fiı V’p ±ZÎfl˘‹Î_ ·¬‰_
Ωı≥±ı. ÁflfiÎ‹_ ·¬÷Î_ ’Ëı·Î_ Á˙≠◊‹ lÌ, lÌ‹÷Ì, ¿<‹ÎflÌfiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊
ÁflfiÎ‹Î‰Î‚Ì T›„@÷fi_ fiÎ‹ ·¬‰_. ⁄Ì∞ ·ÌÀÌ‹Î_ ‹Î√˝fi_ fiÎ‹ ’HÎ
·¬‰_ ±Ïfi‰Î›˝ »ı. √Î‹, ¿V⁄Î ±fiı ÂËıflfi_ ÁflfiÎ‹_ ±fiı …wfl Ë˘›
÷˘ ÷Î·¿Î ÷◊Î Ï…S·Îfi_ fiÎ‹ ·¬‰_. ±_÷‹Î_ F›Î_ ‹˘¿·‰Îfi_ Ë˘› ÷ıfi_
fiÎ‹ V’p ±ZÎfl˘‹Î_ ·¬‰_. ±_÷‹Î_ Ï’fi¿˘Õ fi_⁄fl ±Î’‰˘.
’hÎfiÎ ≠¿Îfl
’hÎ˘fiÎ ‹A› hÎHÎ ≠¿Îfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
1. T›„@÷√÷ 2. T›Î‰ÁÎÏ›¿ 3. Áfl¿ÎflÌ
Ï‰Ê›-¤ıÿfiÌ ºÏp±ı ±ıfiÎ ‰‘ ≠¿Îfl˘ ’Õı »ı —
(1) ÁÒ«fiÎ ’hÎ (2) ‰‘Î≥-’hÎ (3) Ïfi‹_hÎHÎ-’hÎ (4) ‘L›‰Îÿ-
’hÎ (5) Â˘¿-’hÎ (6) Á_‰ıÿfiÎ-’hÎ (7) ’Ò»’fl»-’hÎ (8) ’Ïfl«›-’hÎ
(9) µ’ÿıÂÎI‹¿-’hÎ (10) ±ÎÿıÂ-’hÎ (11) ¤·Î‹HÎ-’hÎ (12) V‰Ì¿ÚÏ÷
±fiı ±V‰Ì¿ÚÏ÷fi˘ ’hÎ (13) ŒÏfl›Îÿ ’hÎ (14) ≠ı‹-’hÎ (15) Ï‰fi_÷Ì-
’hÎ (16) ≠Â_ÁÎ-’hÎ (17) ±Ï¤fi_ÿfi-’hÎ (18) ÁÎ_I‰fiÎ-’hÎ (19)
«ÏflhÎ-≠‹ÎHÎ’hÎ (20) rı÷-’hÎ (21) ÿÎfi-’hÎ (22) Á_’Îÿ¿fiı ’hÎ
212 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
’hÎfi˘ Ï’÷Îfi
Ï’÷Îfiıı ’hÎ
’ÒF› Ï’÷ÎlÌ,
±Î’fiı ΩHÎÌfiı ±Îfi_ÿ ◊Âı ¿ı ’flÌZÎÎ‹Î_ ‹ÎflÎ_ ⁄‘Î_ … µkÎfl’hÎ ÁflÁ
√›Î_ »ı. ‹Îfl˘ ≠◊‹ ‰√˝ ±Î‰Âı ±ı‰Ì ‹fiı ±ÎÂÎ »ı. ’HÎ ¤ÎÏ‰ ¿ÎflÏ¿ÿa
⁄Î⁄÷‹Î_ Ë_ ¬Ò⁄ ‹Ò_{Î≥ √›˘ »\_.
¤Îfl÷‹Î_ ·Î¬˘ ⁄ı¿Îfl ›‰Îfi˘ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ±Î‹◊Ì ÷ı‹ ‰·¬Î_ ‹Îflı »ı.
≠◊‹ ‰√˝fiÌ ±fiVfiÎ÷¿ ’ÿ‰Ì ‘flÎ‰÷Î ›‰¿˘ Á©Î_ ÁÎ‹ÎL› fi˘¿flÌ Â˘‘‰Î
ŒÎ_ŒÎ_ ‹Îfl÷Î Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ±Î‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ Ë_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı √˘Ã‰Î≥ Â¿ÌÂ ?
‹fiı ¿ı‰Ì ÷¿˘ ‹‚Âı ? ¤ÎÏ‰fiÌ ¤Ì÷fl‹Î_ ‹ÎflÎ ‹ÎÀı ¿›Î ≠¿ÎflfiÌ ¿ÎflÏ¿ÿa
»\’Î≥ »ı ? Ë_ “ÏÂZÎ¿ ÷Î·Ì‹”fi˘ ±P›ÎÁø‹ Âfl ¿fl_ ¿ı …\ÿÎ…\ÿÎ ≠¿ÎflfiÌ
¿Îfl¿<fiÌ ÷Î·Ì‹ ·™ ? Ë_ ¿_≥ … fiyÌ ¿flÌ Â¿÷˘ fi◊Ì.
Ë_ ±_‘ÎflÎ‹Î_ ⁄Î«¿Î_ ¤fl_ »\_. ¿_≥¿ ≠¿ÎÂ ’ÎÕÂ˘. ‹fiı ÏÂZÎ¿ ⁄fi‰ÎfiÌ
≥E»Î ÷˘ ◊Î› »ı. ’HÎ ÷Î·Ì‹ ·Ì‘Î ’»Ì› ‹fiı fi˘¿flÌ ‹‚Ì Â¿Âı ¿ı ¿ı‹
÷ı ‹fiı Á‹Ω÷_ fi◊Ì.
‰‚Ì @›Îflı¿ ‹fiı ±Î√‚ ¤HÎ‰ÎfiÌ ≥E»Î ◊Î› »ı. Ë_ ¬Ò⁄ Ï¶‘Î‹Î_ »\_.
¤˛‹HÎÎ ±fiı √Ò_«‰ÎÕÎfiÎ ±Î ÷⁄yÎ‹Î_◊Ì ¿ı‰Ì flÌ÷ı ⁄ËÎfl ±Î‰‰_ ÷ıfiÌ ’HÎ
‹fiı ÁÒ{ ’Õ÷Ì fi◊Ì. ‹fiı ‹Î√˝ÿÂ˝fi ±Î’Ì ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_◊Ì µ√ÎflÂ˘.
±Îÿfl ÁË,
±Î’fi˘ ±ÎiÎÎ_Ï¿÷,
µ’flfiÎ ’hÎfi˘ µkÎfl
‰ËÎ·Î Ï«......
÷ıÓ ’flÌZÎÎ ÁÎflÌ flÌ÷ı ±Î’Ì »ı ±ı ΩHÎÌ ‹fiı ±I›_÷ ¬ÂÌ ◊≥. ’HÎ
÷_ ±ÎÀ·˘ ⁄‘˘ ¿ı‹ ‹Ò_{Î≥ √›˘ »ı ±ı ‹fiı Á‹Ω÷_ fi◊Ì. ◊˘ÕÌ ÏË_‹÷ flÎ¬.
’ÎhÎ÷Î ‘flÎ‰÷Î ·˘¿˘fiı ¿Â_ … √‹Î‰‰Îfi_ Ë˘÷_ fi◊Ì. ›˘B› Ë˘› ±ı … À¿Ì
flËı ±ı‰˘ Ïfi›‹ »ı ±fiı ÷ı ±Î…ı› ÁÎ«˘ »ı.
Ωı ÷fiı ÁÎflÎ √HÎ ‹‚ı ÷˘ ±fiVfiÎ÷¿ ±P›ÎÁø‹‹Î_ ΩıÕÎ≥ ……ı.
±ı‹.±ı.‹Î_ ÷Îfl˘ ≠◊‹ ‰√˝ ±Î‰Âı ÷˘ ÷fiı «˘yÁ ÁÎflÌ fi˘¿flÌ ‹‚Âı. ÷ÎflÌ
Á‚_√ ≠◊‹ ‰√˝fiÌ ¿ÎflÏ¿ÿa Ë˘‰Î◊Ì ÷fiı ÁÎflÌ ÷¿˘ «˘yÁ ‹‚Âı.
‰‚Ì ≠ÎK›Î’¿fiÌ Ï…_ÿ√Ì‹Î_ ÷˘ CÎHÎÌ Á√‰Õ »ı. ÂÌ¬‰‰Î ‹ÎÀı ±fiı
÷ıfi˘ ±P›ÎÁ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Á‹› ±Î’‰˘ ’Õı. ‹ÎHÎÁ ∞‰fi¤fl Ï‰zÎ◊a flËı
»ı. ¿_≥¿ fi‰_ ÂÌ¬÷˘ flËı »ı. ‹fiı ±ÎÂÎ »ı ¿ı ‹ÎflÎ Ï‰«Îfl˘ ÷ÎflÎ Ï‰«Îfl˘
ÁÎ◊ı ‹‚÷Î ±Î‰Âı.
÷ÎflÌ ¿ÎflÏ¿ÿÌ˝ CÎÕ‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ Ë_ ÷fiı ÁÿÎ ÁËÎ›w’ ◊‰Î ÷I’fl »\_.
Ï·.
...fiÎ ±ÎÏÂÊ
Ï‹hÎfiı ’hÎ
Ï≠› Ï‹hÎ,
÷_ ±fiVfiÎ÷¿ ◊≥ √›˘ »ı ±fiı ÷fiı ’hÎ¿ÎflI‰‹Î_ ±Ï¤flÏ« »ı ÷ı Ωı÷Î_,
¿˘≥ ¿«ıflÌ‹Î_ ‹ÿÿfiÌÂ ¿ı ¿Îfl¿<fi ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ¿fl÷Î_ ÷_ ’hÎ¿Îfl ÷flÌ¿ıfi˘
T›‰ÁÎ› ’Á_ÿ ¿flı ÷ı ‹fiı ‰‘ √‹Âı.
’hÎ¿ÎflI‰ ±ı‰Ì ≠T≤ÏkÎ »ı, …ı‹Î_ ±Î’HÎÎ …ı‰Î ·˘¿ÂÎËÌ flÎpˇfiÌ Á‹V›Î±˘
’fl ’˘÷ÎfiÎ ±Ï¤≠Î› ±Î’Ì Â¿Î› ±fiı ’˘÷ÎfiÎ Ï‰«Îfl˘ V‰÷_hÎ’HÎı fl…^ ¿flÌ
Â¿Î›. ·˘¿‹÷fiÎ CÎÕ÷fl ‹ÎÀı ±Î ZÎıhÎ‹Î_ ’Òfl÷˘ ±‰¿ÎÂ »ı. ‰ÎHÎÌV‰Î÷_h›
÷◊Î ·ı¬fiV‰Î÷_h›fiÎ Ï‰«Îfl˘ ’fl Ï‰ËÎfl ¿flÌ Â¿Î›. ±·⁄kÎ, ±Î ⁄‘_ Ï‰‰ı¿
±fiı T›‰ËÎflÿZÎ÷Î ‹Î√Ì ·ı »ı.
’hÎ¿ÎflI‰ ±ı ·˘¿-‹ÎK›‹ »ı. ÷ı flÎF›ÂÎVhÎ, ÁÎ‹ÎÏ…¿ Á‘ÎflÎ, ‰√˝‰Îÿ,
±Lfi …ı‰Ì Á‹V›Î±˘ ’fl Áfl¿ÎflfiÌ fiÌÏ÷, ‘‹˝ ±fiı Á_≠ÿÎ›, ÁÎ‹ÎL›
214 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‹Îfi‰ÌfiÌ ËÎÕ‹ÎflÌ±˘, ΩËıfl ∞‰fifi_ ‰·HÎ …ı‰Î_ ±fiı¿ ZÎıhÎ˘fiı V’Âı̋ »ı.
Á‹Î… ±fiı Áfl¿ÎflfiÎ_ ÁÎ‹ÁÎ‹Î ºÏpÏ⁄_ÿ ÿÂÎ˝‰‰ÎfiÌ ±Î‹Î_ ÷¿ flËı·Ì »ı.
À>_¿‹Î_, ±ı¿Îÿ ÁÎ‹Ï›¿‹Î_ ¿ÀÎfl·ı¬¿ ÷flÌ¿ı ÷_ ΩıÕÎ› ÷ıfiı Ë_ ±Î‰¿ÎflÌÂ.
ÁÎ‹ÎL› ·˘¿˘fiÎ ÿflı¿ ZÎıhÎ‹Î_ …fi‹fi÷ CÎÕ‰Î ÷ÎflÌ ’ÎÁı ≠√S¤ Â„@÷ »ı.
‹ÎflÎ ‹÷ı ÷ı flÎpˇfiÌ ÁÎ«Ì Áı‰Î »ı.
÷._ .. ‹Î_ ’hÎ¿Îfl ÷flÌ¿ı ΩıÕÎ‰Î ‹Î√÷˘ Ë˘›, ÷˘ ±Ï‘¿ÚÏ÷’hÎfi˘ ¿˘≥ ≠ë
flËıÂı fiËŸ. …ı Ïÿ‰Áı ÷_ fi˘¿flÌ‹Î_ ΩıÕÎ› I›Îfl◊Ì ±Î¿Ê˝¿ ’√Îfl ÷ı‹…
±Î¿Ê˝¿ ±ÎfiÊ_Ï√¿ ·Î¤ ‹‚Âı.
Ï·.
÷Îfl˘ Áxÿ›Ì Ï‹hÎ
÷Î...
VfiıËÌlÌ,
±‹ı √›ı flÏ‰‰Îflı ±Î‰Ì √›Î »Ì±ı. ‹Ω‹Î_ »Ì±ı. I›Î_fiÌ ‰Î÷˘
ÁÎ_¤‚Ìfiı ±ËŸ Á˙ CÎHÎÎ_ ¬Â ◊›Î_ »ı. ‹ÎflÎ ÁÎ‚Îfiı ÷˘ I›Î_ ±Î‰‰Îfi_ ⁄Ë
‹fi ◊≥ ±ÎT›_ »ı.
÷‹ÎflÎ ’Õ˘Â◊Ì ±‹fiı √…flÎ÷fi˘ ‹ÌÃ˘ ’Ïfl«› ◊›˘. …^fiÎ√œfi_ “ÀÌ’HÎÌ
L≤I›” Ë∞›ı ›Îÿ ±Î‰ı »ı.
±Î…ı Á‰Îflı lÌ‹÷Ì flÎCÎ‰fiı ÿÎ‚-œ˘¿‚Ì ⁄fiÎ‰Ì ±fiı ÁÁflÎ∞fiı ¬Â
¿flÌ ÿÌ‘Î. Áfl·Î⁄Ëıfiı ±Î’ı·˘ ’ÎÀHÎfi˘ ËÎ◊Ì ·≥fiı Á·¤Î ±Î¬˘ ÿËÎÕ˘
flQ›Î … ¿flı »ı.
‹ÎflÎ_ ¤Î¤Ì ¿·Î¿ÎflÌ√flÌfiÎ_ Â˘¬Ìfi »ı. ±Î ‰¬÷ı ±ı ±‹ÎflÌ ÁÎ◊ı
±Î‰‰ÎfiÎ_ »ı. ±Î’HÎı ±ı‹fiı ⁄‘_ ⁄÷Î‰ÌÂ_. Á_¬ıÕÎfiÌ ¿ÎflÌ√flÌ, ‰Õfi√flfi_
÷˘flHÎ, ±‹ÿÎ‰ÎÿfiÌ ÁÌÿÌ Áˆ›ÿfiÌ Ω‚Ì ‰√ıflı ‰√ıflı.
lÌ …fi¤Î≥ ±fiı lÌ‹÷Ì ≥Lÿ⁄Ëıfifiı ’hÎ ·¬‰Î ¿ËıΩı.
√…flÎ÷Ì±˘fiÎ_ CÎfl …wfl Ωı‰Î …ı‰Î_ »ı — ¿ı‰Î_ ÂÎ_÷ ±fiı ÁCÎÕ !
I›Î_fi˘ “±Î‰Ωı” ÂOÿ ±ËŸ ÁËfiı ⁄Ë √Q›˘ »ı. ‹ÎflÌ ’ÎÁı ‰ÎflıCÎÕÌ±ı
÷ı ⁄˘·Î‰ı »ı «Î·˘ I›Îflı, “±Î‰Ωı.”
Ï·.
... fiÎ_ VfiıË‰_ÿfi
÷Î....
Ï≠›,
±‹ÎflÎ ⁄ı Ïÿ‰Á ÷˘ ÁÎ‹Îfi √˘Ã‰‰Î‹Î_ √›Î. ±Î…ı ¬ÎÁ ‰¬÷ ¿ÎœÌfiı
·¬_ »\_. ’M’Î±ı Á‰Îflı ’Ò»ı·_ ±ZÎ›fiı ¿Î√‚ ·A›˘ ?
±Î’HÎÌ ¿˘·ı…fiÌ Ïø¿ıÀ-ÀÌ‹ @›Îflı ’Á_ÿ ◊‰ÎfiÌ »ı ? ±Î ‰¬÷ı ÷ÎflÌ
¿ıMÀfiÏÂ’ fiyÌ. ±I›Îfl◊Ì ±Ï¤fi_ÿfi. ±Î’HÎÎ ÿ˘V÷ ¿ÎÿflÌfiı ¿Ëı…ı ¿ı
ŒÎ≥fi·‹Î_ ⁄˘Ï·_√ ⁄flÎ⁄fl ¿flı. √≥ ÁÎ· …ı‰_ Õ⁄·_ (Fiasco) fi ◊Î›.
“Õ⁄·_” ÷Îfl˘ ’ıÀLÀ ÂOÿ »ı fiı !
±ËŸ ¿Î"·ı…‹Î_ Ë∞ ŒÎ‰÷_ fi◊Ì- ŒÎ‰Ì …Âı. Ë˘¿Ì ÀÌ‹‹Î_ ±ËŸ ⁄‘Î
¬Î_À±< ˘ »ı. ÿÎÿ fl‹ı »ı. ‹ıÓ ’HÎ fiÎ‹ ·¬ÎT›_ »ı. ’Á_ÿ ¿flÂı ÷˘ ÷fiı …HÎÎ‰ÌÂ.
±ı¿·˘ ±ı¿·˘ Ï’¿«fl˘ Ωı÷˘ Ë˘≥Â. ¿ıÀ·Î_ Ωı›Î_ ? …·ÁÎ »ı ÷Îflı. ‹fiı ÷˘
÷_ Âıfi˘ ›Îÿ ¿flı ? ±ËŸ Œ·ıÀ ¬ÎVÁ˘ ‹˘À˘ »ı. Á√‰Õ ’HÎ ÁÎflÌ »ı. ‹Îfl˘
±P›ÎÁ-¬_Õ ‹Ωfi˘ »ı.
¿Î√‚ ·¬…ı. ÷ÎflÎ ‹Q‹Ì-’M’Îfiı ‹ÎflÎ fi‹V÷ı ¿Ëı…ı. ÷Îfl˘ ¿Î√‚ ÷fl÷
fiÏË ±Î‰ı ÷˘ Ë_›ı fiËŸ ·¬_. ±Î’HÎÌ «_Õ˘‚ÎfiÌ ÏÀˇ’ Ë∞ ›Îÿ ±Î‰ı »ı. ±ı‹
◊Î› »ı ¿ı @›Îflı ’Î»Î ±‹ÿÎ‰Îÿ ±Î‰_ ?
Ï·.
...fiÌ ›Îÿ
216 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‹Î÷ÎfiÎ ±‰ÁÎfi ±_√ı Ï‹hÎfiı Ïÿ·ÎÁÎfi˘ ’hÎ
Ï≠› Ï‹hÎ,
±Î…fiÎ ‰÷˝‹Îfi’hÎ‹Î_ ÷ÎflÎ_ ‹Î÷lÌfiÎ ±‰ÁÎfifiÎ Á‹Î«Îfl ‰Î_«Ì ¬Ò⁄
… ¨ÕÎ ÿ—¬ ±fiı ±ÎCÎÎ÷fiÌ ·Î√HÎÌ ±fi¤‰_ »\_. ±Î ±ÎCÎÎ÷…fi¿ ≠Á_√ı
÷ÎflÌ ¨ÕÌ ‰ıÿfiÎ ’HÎ Ë_ Á‹∞ Â¿<_ »\_.
‹Î÷Î ÷˘ ‹‹÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝ Ë˘› »ı. ≠ı‹fi_ ≠÷Ì¿ »ı. VfiıËfiÌ ÁÏfl÷Î »ı.
±ıfiÎ ‰ÎIÁS›fiÎ_ ‰ËıHÎ‹Î_ ¤ŸΩ‰Îfi_ Á˙fiı ‹fi ◊Î› ±ı‰_ ‰ÎIÁS›fi_ ‰Ëı÷_
{flb_ »ı. ±Î {flb_ ±ı¿Î±ı¿ ‰Ëı÷_ ±À¿Ì √›_ ÷ı ΩHÎÌfiı ¬Ò⁄ … ÿ—¬ ◊›_
»ı. ±ı‹fiÌ ¬ÎÁ …wfl Ë÷Ì I›Îflı … ≥rflı ÷ı‹fiı ±Î’HÎÌ ‰E«ı◊Ì {Ò_À‰Ì ·Ì‘Î_
±ı ±Î’b_ ÿ¤Î˝B› »ı.
÷ÎflÎ_ ‹Î÷lÌfiÎ Ï‹·fiÁÎfl V‰¤Î‰◊Ì Á˙ ¿˘ı≥ ’ÏflÏ«÷ »ı. ÷ı‹fiÌ fi‹˛÷Î
±fiı Ïfi¬Î·Á÷Î, ÷ı‹fiÎ V‰¤Î‰fiÌ Á˙Q›÷Î◊Ì ¿˘≥ ±ΩHÎ fi◊Ì. ÷ÎflÎ Ï’÷Î
≠I›ıfiÌ ÷ı‹fiÌ ·Î√HÎÌ ÷◊Î ÷ÎflÎ Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı ÷ı‹fiÌ ‰Î_»fiÎ ÷Ì‰˛ Ë÷Î_.
Á˙…L›‹ÒÏ÷˝ ‹Î÷lÌ ‹fiı ’HÎ ’hÎ÷S› √HÎÌfiı ‹ÎflÎ ’fl VfiıË flÎ¬÷Î_.
±Î‰Î ÏfiT›Î˝… VfiıËfiÌ ‹ÒÏ÷˝ Á‹Î_ ⁄Î ±Î’HÎÌ ‰E«ı fi◊Ì ±ı ΩHÎÌfiı ±ÁèÎ
±ÎCÎÎ÷ ±fi¤‰Î› »ı. ’HÎ Ë‰ı Â˘¿fi˘ ±◊˝ Â˘ ? ¤ÒS›Î_ fi ¤·Î› »÷Î_ ¤Ò·‰ÎfiÎ
≠›Ifi ¿flÌfiı ¿<ÿfl÷fiÎ ø‹fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿fl‰˘ … flèÎ˘. ¬ÌS›_ ÷ı ¿fl‹Î‰Îfi_ … »ı.
±ı … flÌ÷ı …L‹fiÎflfi_ Q≤I› fiyÌ … »ı; ’fl_÷ ¬ÌS›_ ¿fl‹Î› ¿ı ∂B›_ ±Î◊‹Ì
Ω› I›Îflı ÷ı ¿ÿfl÷fi˘ ø‹ ⁄fi‰Îfiı ⁄ÿ·ı ¿<ÿfl÷fiÌ øÒfl÷Î ·Î√ı »ı. ÷ÎflÎ_ ‹Î÷lÌfiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_ ’HÎ ¿<ÿfl÷ øÒfl ⁄fiÌ »ı.
÷_ ÷˘ Á‹…\ »ı ±ıÀ·ı Ï‰Ï‘fiÌ ±Î ‰ø÷Îfiı V‰Ì¿ÎflÌfiı Ï‰ÊÎÿ ±˘»˘
¿fl‰Îfi˘ ≠›Ifi ¿fl…ı. ’fl‹ ¿Ú’Î‚ ’fl‹ÎI‹Î ÷‹fiı Á˙fiı-¿<À<_⁄Ì…fi˘fiı ±Î
±ÁèÎ ±ÎCÎÎ÷ ÁËfi ¿fl‰ÎfiÌ Â„@÷ ±Î’ı ±ı‰Ì ≠Î◊˝fiÎ.
Ï·.
÷Îfl˘ Áxÿ›Ì
±‹ÿÎ‰Îÿ, …^fi 9-1915
‹. flHÎ»˘Õ¤Î≥,
±Î’fi˘ ’hÎ ‹Y›˘. ±Î’fiÌ ÀÌ¿Î ÁÎfl ±Î¤ÎflÌ ◊›˘ »\_. ‹Î⁄Î’ Ï‰Êıfi˘
¤Î√ ±Ï÷ Â©÷Î’Ò‰˝¿ ·¬Î›˘ »ı. »÷Î_ ÷ı‹Î_ ŒıflŒÎfl ¿flÌÂ. ⁄Ì∞ ⁄Î⁄÷˘
Ï‰Êı ¿Î√‚ ¶ÎflÎ ««Î˝ ¿fl‰Îfiı ⁄ÿ·ı ±Î’HÎı ‹‚Ì±ı I›Îflı Á_’ÒHÎ˝ ‰Î÷˘ ¿flÌ±ı
±ı‹ µ‹ıÿ flÎ¬_ »\._ …ıfiı Ë_ ÁfiÎ÷fi ‘‹˝ ‹Îfi_ »\_ ÷ı ’Î‚‰Î ±Î ≠ÎHÎfiÌ ±ÎËÏ÷
±Î’ÌÂ.
‹fiı ÷˘ ’ÎHÎ¿˘fl_ Ωı≥±ı »ı fiı {Ìb_ ËÎ◊‰HÎÎÀfi_ ¿’Õ<_ ’HÎ Ωı≥±ı »ı.
±ıÀ·ı I›Î_◊Ì ÷‹ı … ’Î·HÎ’fl◊Ì ‹˘¿·Â˘ ÷˘ ÃÌ¿ ◊Âı. ÁÎ‚ ±fiı ÁÎ‚fi_
¿Î‹ ÂÌ¬‰fiÎfl …ıÀ·Ì µ÷Î‰‚◊Ì ±Î‰Ì Â¿ı ÷ıÀ·Ì µ÷Î‰‚◊Ì ‹˘¿·Â˘∞.
‹˘ËfiÿÎÁfiÎ ≠HÎÎ‹
‹˘÷ÌËÎflÌ
lÎ‰HÎ Áÿ 5 (…\·Î≥ 24, 1917)
Ï«. ‹√fi·Î·,
÷‹Îfl˘ …L‹ÿÏ‰Á √›˘ ±ıÀ·ı ÷‹ÎflÎ ±Î ÿıËfiÎ ±Î›‹Î_◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝
±˘»\_ ◊›_. ÷‹ÎflÎ µ’fl ‹ıÓ Âı¬«S·ÌfiÎ Ï¿S·Î flE›Î »ı. ±ıÀ·ı ÷‹ÎflÌ
Ïfi‹˝‚÷Î ÁÿÎ› ‰K›Î ¿fl˘ ±ı‹ ≥E»‰Î‹Î_ V‰Î◊˝ ’HÎ flèÎ˘ »ı. …ı ¿Ë_, …ı
≥E»\_ ÷ı ÷‹ı ‹Îfi˘ »˘. ÷‹ÎflÌ Á‰˝ Â¤ ≥E»Î±˘ Œ‚˘. ÷‹ı ÿÌCÎÎ›̋ flË˘.
÷‹Îfl_ ±Îfl˘B› ‰‘˘ ±fiı ÷‹ı ¿<À<_⁄fiı, ÿıÂfiı, …√÷fiı ±ÎÿÂ˝w’ ◊Î±˘ ±ı‰Ì
≠¤ ≠I›ı ≠Î◊˝fiÎ »ı. ±ı‰Î ‹ÎflÎ ÷‹fiı ±ÎÂa‰Îÿ »ı.
⁄Î’fiÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ
218 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±fl∞’hÎ
9, ±Î¿ÎÂ Á˘ÁÎ›ÀÌ,
fi‰fl_√’flÎ,
±‹ÿÎ‰Îÿ-380009
÷Î.
≠Ï÷,
√…flÎ÷ ∂Ω˝ Ï‰¿ÎÁ ±ı…LÁÌ,
±·¿Î’flÌ,
‰Õ˘ÿflÎ
Ï‰Ê› — ±fi‰Îÿ¿fiÌ …B›Î ‹ÎÀı ±fl∞
Á_ÿ¤˝ — ÷Î..... fiÎ ‰÷˝‹Îfi’hÎ‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±fi‰Îÿ¿fiÌ …B›Î ‹ÎÀıfiÌ
ΩËıflÎ÷
‹ÎfifiÌ›lÌ,
ÁÏ‰fi› …HÎÎ‰‰Îfi_ …ı ÷Î...........fiÎ ‰÷˝‹Îfi’hÎ‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±Î’fiÌ ¿«ıflÌfiÌ
ΩËıflÎ÷fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ Ë_ ±fi‰Îÿ¿ ÷flÌ¿ıfiÌ ‹ÎflÌ µ‹ıÿ‰ÎflÌ fi˘Ó‘Î‰‰Î ≥E»\_ »\._
±Î ±_√ı ‹ÎflÌ ÂˆZÎÏHÎ¿ ·Î›¿Î÷, ±fi¤‰ ‰√ıflı Ï‰√÷˘ ±Î ÁÎ◊ı ÿÂÎ˝T›Î_ »ı.
fiÎ‹ —
Ï’÷Îfi_ fiÎ‹ —
…L‹ ÷ÎflÌ¬ —
™‹fl — ‰Ê˝ —
ËÎ·fi_ ÁflfiÎ‹_ — 9, ±Î¿ÎÂ Á˘ÁÎ›ÀÌ,
fi‰fl_√’flÎ
±‹ÿÎ‰Îÿ-380009
¿Î›‹Ì ÁflfiÎ‹_ — µ’fl ‹…⁄
ÂˆZÎÏHÎ¿ ·Î›¿Î÷ —
ø‹ fi_. ÏÕ√˛Ì ›Ïfi. ¿ı ⁄˘Õ˝ ’ÎÁ ¿›Î˝fi_ ‰Ê˝ Ï‰Ê› ‰√˝
1 ⁄Ì.±ı. √…. ›Ï fi. 1985 ±_√∞ ı˛ ⁄ÌΩı
Á_V¿Ú÷
2 ±ı‹.±ı. √…. ›Ïfi. 1987 ±_√∞ ı˛ ⁄ÌΩı
√…flÎ÷Ì
±fi ¤ ‰ — Ë_ »ıS·Î_ ⁄ı ‰Ê˝◊Ì ““Á_‰Îÿ”” ÁÎ‹Ï›¿‹Î_ ±fi‰Îÿ¿
÷flÌ¿ı ‹ÎflÌ Œfl… ⁄Ω‰_ »\_.
±’ıÏZÎ÷ ’√Îfl — w. 4000 ‹ÎÏÁ¿
‹ÎflÌ µ’›̋¿÷ Ï‰√÷˘ ·ZÎ‹Î_ ·≥ ‹fiı w⁄w ‹·Î¿Î÷ ‹ÎÀı ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_
±Î‰Âı ±ı‰Ì ±’ıZÎÎ flÎ¬_ »\_. ±Î’fiÌ ¿«ıflÌ‹Î_ ‹fiı ¿Î‹ ¿fl‰ÎfiÌ ÷¿ ‹‚Âı
÷˘ Ë_ ⁄Î_›‘flÌ ±Î’_ »\_ ¿ı ¿Î‹ ¿fl‰Î‹Î_ …flÎ› ’Î»Ì ’ÎfiÌ ¿flÌÂ fiËŸ. ‹ÎflÌ
’Á_ÿ√Ì ⁄ÿ· ±Î’fiı @›Îflı› ÏfiflÎÂÎ ÁÎ_’ÕÂı fiËŸ.
±Î’fiÎ ÁÎfi¿Ò‚ ≠I›kÎflfiÌ ±ÎÂÎ flÎ¬_ »\_.
Ï·.
±Î’fi˘ Ï‰rÎÁ
±.⁄.¿.
T≤ZÎ˘fiÌ √ıfl¿Î›ÿı ¿Î’HÎÌ
fl˘‹ıÂ fifl’Î¿fl
Áı.21, √Î_‘Ìfi√fl
÷Î.10 ÏÕÁıQ⁄fl, ”92
220 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
≠Ï÷,
‰fiÁ_flZÎ¿lÌ,
‰Õ˘ÿflÎ √˛ÎQ› ‰fi Ï‰¤Î√,
‰Õ˘ÿflÎ
Ï‰Ê› — T≤ZÎ˘fiÌ ±ÎÕı‘Õ ¿Î’HÎÌ
lÌ‹Îfi,
ÁÏ‰fi› …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı T≤ZÎ˘ µ√ÎÕ‰Î ±_√ı ±Î’fiÌ ¿«ıflÌ ÁÎflÌ ±ı‰Ì
¿Î‹√ÌflÌ ¿flÌ flËÌ »ı. {Õ’◊Ì ∂√÷Ì fi‰Ì Ω÷˘ ‹Î√˘˝ ’fl {Õ’◊Ì ÷ˆ›Îfl
◊Î› »ı, ÷ı Ωı÷Î_ √Î_‘Ìfi√fl …ı‰Î ÂËıfl‹Î_ ΩËıfl flV÷Î±˘ ’fl ±Î‰Ì
‰fiflÎ∞fiÌ Â˘¤Î ±fiıflÌ ◊≥ Â¿Ì »ı, ’fl_÷ ‹Î‰…÷ ±fiı Á_¤Î‚ flÎ¬fiÎfl
¿‹˝«ÎflÌ‰√˝fiÎ ±¤Î‰ı ËÎ·‹Î_ ±ı T≤ZÎ˘fiÌ ±ÎÕı‘Õ ¿Î’HÎÌ ◊≥ flËÌ »ı. ±ı
·Ì·Î_ ·Î¿ÕÎ_ Ωı ⁄‚÷HÎ ÷flÌ¿ı µ’›˘√‹Î_ ·ı‰Î› ÷˘ ≠ÿÒÊHÎ‹Î_ ‰‘Îfl˘ ◊Î›
±fiı ’›Î˝‰flHÎfiı ’HÎ ±Áfl ’Ë˘Ó«ı.
“T≤ZÎ ‰Î‰˘” ±ı ÁÒhÎ Ë‰ı T›Î’¿ ⁄fiÌ flèÎ_ »ı I›Îflı “T≤ZÎ ¿’Î›” ±ı
ÿ—¬ÿ ⁄ÌfiÎ »ı. ±Î◊Ì ±Î’fiÌ ¿«ıflÌ ±Î ±_√ı ÷Î¿Ìÿı ’√·Î_ ·ı ±ı ÷tfi
±Î‰U›¿ »ı.
±Î’fi_ ±Î ±_√ı K›Îfi ÿ˘flÌ ÁI‰flı ›˘B› ¿Î›˝‰ÎËÌ ◊Î› ±ı‰Ì ±’ıZÎÎ
flÎ¬_ »\_.
±Î’fi˘,
fl˘‹ıÂ fifl’Î¿fl
Ïfi‹_hÎHÎ
√…flÎ÷ flÎF›fiÌ ¤ÎÊÎÏfi›Î‹¿ ¿«ıflÌfiÎ µ’ø‹ı ’Î·fi’fl ¬Î÷ı √fl‰Îfl

÷Î.24‹Ì ÁMÀıQ⁄fl, 1992fiÎ fl˘… Á‰Îflı 11-00 ‰ÎB›ı ““‰ËÌ‰À‹Î_
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ±fiı ¤ÎÊÎ Ï‰Ê›¿ Á‹V›Î±˘”” ±ı Ï‰Ê› ’fl ›˘Ω›ı·Î
flÎ…¤ÎÊÎ ≠ÿÂ˝fi ÷◊Î ’ÏflÁ_‰Îÿfi_ µÿ˚CÎÎÀfi √…flÎ÷ flÎF›fiÎ ’_«Î›÷ ±fiı
√˛Î‹B≤ËÏfi‹Î˝HÎ ‹_hÎÌ ‹ÎfifiÌ›lÌ...... fiÎ ‰flÿ ËV÷ı flÎ¬‰Î‹Î_ ±ÎT›_ »ı.
±Î Á‹Îfl_¤fiÎ ±Ï÷Ï◊Ï‰ÂıÊ ÷flÌ¿ı flÎF›¿ZÎÎfiÎ ±Î›˘…fi ±fiı ±Îfl˘B›
‹_hÎ ‹ÎfifiÌ›lÌ..... ±fiı 20 ‹tÎ ¿Î›˝ø‹fiÎ ±K›ZÎlÌ ..... ’‘ÎflÂı. Á‹Îfl_¤fiÎ
±K›ZÎ’ÿı Ï…S·Î ¿·ı¿Àfl lÌ.... ’‘ÎflÂı.
±Î ≠Á_√ı ’‘Îfl‰Î ±Î’fiı ËÎÏÿ˝¿ Ïfi‹_hÎHÎ »ı.
Ä V◊‚ — Ï…S·Î ¿‹˝«ÎflÌ ¿S›ÎHÎ÷_hÎ¤‰fi, Ï…S·Î
’_«Î›÷fiÌ ⁄Î…\‹Î_, ’Î·fi’fl
Ä Á‹› — √ fl  ‰ Îfl ÷Î.24 ‹Ì ÁMÀı Q ⁄fl, 1992
Á‰Îflı 11-00 ‰ÎB›ı
Ä ≠ÿÂ˝fi — ÷Î.24, 25 ±fiı 26-9-92 Á‰Îflı
11-00 ◊Ì 18-00 Á‘Ì ¬S·_ flËıÂı.
Ä ±Î’fiÌ ⁄ıÃ¿ Á‰Îıfl 10--45 Á‘Ì‹Î_ ·≥ ·ı‰Î Ï‰fi_÷Ì
¿Î›˝ ø ‹
flÎ…¤ÎÊÎ-≠ÿÂ˝fi ±fiı ’ÏflÁ_‰Îÿfi_ µÿ˚CÎÎÀfi Á‰Îflı 11-00 ¿·Î¿ı
Ä V‰Î√÷ ≠‰«fi —
Ä µÿ˚CÎÎÀ¿ — ‹ÎfifiÌ›lÌ
Ä µÿ˚CÎÎÀfi ≠‰«fi — ‹ÎfifiÌ›lÌ
Ä ±Ï÷Ï◊Ï‰ÂıÊfi_ ≠‰«fi — ‹ÎfifiÌ›lÌ
Ä ±K›ZÎlÌfi_ ≠‰«fi — ‹ÎfifiÌ›lÌ
Ä ±Î¤ÎflÿÂ˝fi — —
222 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰÷˝‹Îfi’hÎfiÎ ÷_hÎÌfiı ’hÎ
≠Ï÷,
÷_hÎÌlÌ, “‹ÎI≤¤ÒÏ‹” ¿Î›Î˝·›,
±Îfi_ÿfi√fl,
±‹ÿÎ‰Îÿ-22
Ï‰Ê› — ‰÷˝‹Îfi’hÎ‹Î_fiÌ ¤ÎÊÎÂÏ© ±_√ı
lÌ‹Îfi,
ÁÏ‰fi› …HÎÎ‰‰Îfi_ ¿ı ±Î’fi_ ÿˆÏfi¿ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ≠Ï÷Ïq÷ ÿˆÏfi¿
»ı. ±ı‹Î_ ≠„Á© ◊÷Î_ Á‹Î«Îfl˘‹Î_ ±fiı ·ı¬˘‹Î_ ¤ÎÊÎÿ˘Ê˘, ΩıÕHÎÌÿ˘Ê˘
‰Î_fl‰Îfl Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ‰Î@›-fl«fiÎ, ±fiV‰Îfl, ±fiV‰Îfl, Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi ‰√ıflı
⁄Î⁄÷˘‹Î_ ¤›_¿fl ¤Ò·˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ÷Î.27-2-91fiÎ ‹ÎI≤¤ÒÏ‹‹Î_ hÎÌΩ
’Îfiı ¿ıÀ·Î_¿ ‹◊Î‚Î_ ±Î‹ »ı —
Ä µ’√˛Ë ¶ÎflÎ ‹Î»·Î_ ’¿ÕfiÎflÎ±˘fiı ±’Î÷Ì ‹ÎÏË÷Ì, Ä ...÷˘
÷ı·fiÌ Ï‹·˘ Áfl¿Îfl «·Î‰Âı” ‰√ıfl.ı ±Î µ’flÎ_÷ ±ı‹Î_ ≠ÏÁ© ◊÷Ì ΩËıflÎ÷˘‹Î_
’HÎ ±Á_A› ¤Ò·˘ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ÷ı‹… ‹ƒ¿fiÌ ¤Ò· fiËŸ ’HÎ ÂOÿ’Á_ÿ√Ì
±fiı ’ÿø‹fiÌ «Ì‰À‹Î_ ÷˘ ÁÎ‰ … ⁄ıÿfl¿ÎflÌ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. …ı‹ ¿ı —
Ä ΩHÎÌ÷Î ≠ÏÁ© wfiÎ ‰ı’ÎflÌfi_ ±‰ÁÎfi
Ä ›◊ÎÂ„@÷ ≠‹ÎHÎı ŒÎ‚˘ ±Î’˘.
Ä ËV÷Ï·Ï¬÷ ±ZÎfl‹Î_ ±fl∞ ¿fl‰Ì.
‰÷˝‹Îfi’hÎ ÷˘ ·˘¿˘ Á‘Ì ’Ë˘Ó«‰Îfi_ Á⁄‚ ‹ÎK›‹ »ı. ÷ı‹Î_› ±Î’fi_
‰÷˝‹Îfi’hÎ ÿÎ›¿Î µ’flÎ_÷fiÎ Á‹›◊Ì ¬ıÕÎ›ı·_ »ı, I›Îflı ÷ı‹Î_ ¤ÎÊÎÂÏ©
±_√ıfiÎ_ ‘˘flHÎ˘ Á‘fl‰Îfiı ⁄ÿ·ı ¿◊‚÷Î_ …÷Î_ …HÎÎ› »ı. ±Î◊Ì … ¤ÎÊÎ
±_√ıfiÌ Â„© ÁÎ«‰‰ÎfiÎ ≠›Ifi ◊‰Î CÎÀı.
±Î’fiÎ ±fi‰Îÿ¿˘ ¿ı ÷_hÎÌ±˘ ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿ¿˘Â˘ ‰Î’fl÷Î fi◊Ì.
÷ı‹… ±Î’fiÎ Ï‰¤Î√ı ±Î’ı·Ì ÁÎ‹√˛Ì ’HÎ ÷ı±˘ ÁË… flÌ÷ı Œfl…fiÎ ¤Î√w’ı
µ’›˘√‹Î_ ·ı »ı. ÂOÿ˘fi˘ ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ Á_ÿ¤˝ ÷˘ @›Îflı¿ Á‹∞ ’HÎ fi◊Ì
Â¿÷Î. ’ÏflHÎÎ‹ı ≠¿S’/ Á_¿S’/ Ï‰¿S’/ ±ÎÿıÂ/ Ï‰‘ı›¿/ ÃflÎ‰ ±ÎÏÿ
’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿ˘ ÷ı±˘ ÁÎ«Î ±◊˝ ¿ı Á_ÿ¤˝‹Î_ ‰Î’flÌ Â¿÷Î fi◊Ì. ±Î ±_√ı
±_√÷ flÁ ·≥ √…flÎ÷Ì ±fiı ±_√˛ı∞ ±ı‹ ⁄_fiı ¤ÎÊÎ µ’fl ’›Î˝M÷ ≠¤I‰
‘flÎ‰÷Î ±fiı ±fi‰ÎÿfiÌ ÁF…÷Î ‘flÎ‰÷Î ÁZÎ‹ µ’÷_hÎÌ±˘fiı ÏfiflÌZÎHÎfiÌ
¿Î‹√ÌflÌ Á˘Ó’Ì ¤ÎÊÎÂÏ© Ω‚‰Ì Â¿Î›.
±Î‰Î ≠¿ÎflfiÎ ±fi‰Îÿ‹Î_ µ’›˘√Ì ◊Î› ±ı‰Î_ ⁄ı ≠¿ÎÂfi˘ “‰ËÌ‰ÀÌ
ÂOÿ¿˘Â” ±fiı “ÏhÎ¤ÎÊÌ ÂOÿ¿˘Â (±_√∞ ı˛ -√…flÎ÷Ì-ÏËLÿÌ)” √…flÎ÷ Áfl¿Îflı
÷ˆ›Îfl ¿flÎT›Î »ı. ±ı ÁI‰flı ‹ı‚‰‰Î◊Ì CÎHÎÌ ¤Ò·˘ Ïfi‰ÎflÌ Â¿Î›.
¿<Â‚ ËÂ˘ı. ±Î’fi˘,

≠ıÊ¿ —
≠¿flHÎ 2 — Ïfi⁄_‘
Ïfi⁄_‘ ±ıÀ·ı «˘yÁ ‰V÷ ¿ı Ï‰Ê› ’flfiÎ T›„@÷fiÎ ±_√÷ Ï‰«Îfl˘

¿ı ±Ï¤≠Î›˘fiÌ ±Ï¤T›„@÷. ±·⁄kÎ, ÷ı‹Î_ ±_√÷ ±Ï¤≠Î› Ë˘› ¿ı Ïfi›÷
Ï‰Ê› ’flfiÌ ‹ÎÏË÷Ì Ë˘› ¿ı ‰HÎ˝fiÎI‹¿ ‹ÎÏË÷Ì Ë˘›. ’fl_÷ “Ïfi⁄_‘” ÂOÿ
ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ·ıÏ¬÷ fl«fiÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ¿flÌ ·ı »ı. ±_√˛ı∞‹Î_
"Essay"fi˘ ±◊˝ ◊Î› »ı ≠›Ifi ¿fl‰˘ ¿ı ‹Ëıfi÷ ¿fl‰Ì. Ïfi⁄_‘ ·¬Ì±ı
»Ì±ı ±ıfi˘ ±◊˝ … ±ı‰˘ ◊Î› »ı ¿ı ÁÎflÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±Î’HÎÎ Ï‰«Îfl˘
±Ï¤T›@÷ ¿fl‰Îfi˘ "≠›Ifi" ¿ı "V‰ÎK›Î›" ¿flÌ±ı »Ì±ı.
ÁÎflÎ Ïfi⁄_‘fiÎ_ ‹A› ·ZÎHÎ˘ fiÌ«ı ≠‹ÎHÎıı »ı —
1. ±ı¿ … Ï‰Ê›fi_ ±Î·ı¬fi ±◊‰Î ±ı¿ … Ï‰«Îflfi_ Ï‰‰flHÎ Ë˘‰_
Ωı¥±ı.
2. ±ı ±Î·ı¬fi ¿ı Ï‰‰flHÎ À>_¿<_, ‹tÎÁfl, V’p ±fiı Áfl‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ ◊‰_
Ωı¥±ı.
3. ±ıfiÎ hÎHÎ ‹A› Ï‰¤Î√ Ë˘› —
(1) ±ÎÏÿ — …ı‹Î_ Ï‰Ê›fi˘ ’Ïfl«› ¿flÎ‰‰Îfi˘ ◊Î›.
(2) ‹K› — ±ı‹Î_ ’˘÷Îfi_ ‹A› ‰@÷T›, ±Ï¤≠Î›, Á‹◊˝fi, ÿÎ¬·Î-
ÿ·Ì· ‰√ıflı Œ¿flÎ‰Îfl ÿÂÎ˝‰Ì Â¿Î›.
(3) ±_ ÷ — ±ıfi_ ‰@÷T› Á‹ıÀÌ ·¥fiı ÷ıfiÎ µ’Á_ËÎfl ¿ı ÷ÎflHÎ ’fl
±Î‰‰_ Ωı¥±ı.
4. Ïfi⁄_‘‹Î_ Ï‰«Îfl˘◊Ì ÿÒfl fi Œ_ÀÎ‰_ ¿ı ±L› ¿˘¥ ±ÎÕ-¿◊Î±˘ fi ±Î’‰Ì.
5. ¿˘¥ Ï‰ÏÂp T›„@÷fiÎ_ ±‰÷flHÎ˘ ¿ı ¿ÎT›’_„@÷±˘ ±Î’‰Î◊Ì Ïfi⁄_‘
‰‘ Á«Îfl ⁄fiı, ’fl_÷ ÷ı Ï‰Ê›fiÎ Ï‰«Îfl˘fiı ±fiw’ Ë˘‰Î Ωı¥±ı ±fiı
√‹ı I›Î_ ‰Îfl_‰Îfl ±‰÷flHÎ˘ fi fi˘Ó‘‰Î_ Ωı¥±ı. ÁÎflÌ »Î’ ∂¤Ì ¿fl‰Î
⁄Ë ≠«Ï·÷ ⁄fiÌ √›ı· ±‰÷flHÎ˘ fi ·¥±ı ÷˘ ÁÎfl_.
224
Ïfi⁄_ ‘ 225
6. Ïfi⁄_‘ ·¬‰Î‹Î_ ‹fifiı ‹˘¿‚_ flÎ¬‰_. ’˘÷ÎfiÎ Ï‰«Îfl˘ Ïÿ· ¬˘·Ìfiı
T›@÷ ¿fl‰Î ±fiı ÷˘ … ±Î’HÎ˘ Ïfi⁄_‘ flÁ‹› ±fiı ∞‰_÷ ⁄fiÌ
Â¿Âı.
7. Ïfi⁄_‘‹Î_ ‹˙Ï·¿ Ï‰«Îfl˘ ÁT›‰„V◊÷ V‰w’ı Á«˘À ±fiı Áfl‚ Âˆ·Ì‹Î_
T›@÷ ◊‰Î Ωı¥±ı. ±Î ‹ÎÀı ’Î_ÏÕI›’ÒHÎ˝ ¤ÎÊÎ◊Ì ‰ı√‚Î flËı‰._ Ï‰«Îfl˘fi_
’fiflÎ‰÷˝fi fi ¿fl‰_ ±fiı Âˆ·Ì‹Î_ ±ÎÕ_⁄fl fi ‰÷Î˝‰˘ Ωı¥±ı.
8. µ’flfiÎ ⁄‘Î ‹tÎ±˘fiı ·ZÎ‹Î_ flÎ¬Ìfiı Ïfi⁄_‘fi_ ‹Î‚¬_ ‹fi‹Î_ √˘Ã‰Ì
flÎ¬‰_ Ωı¥±ı. ¿›Î Ï‰«Îfl˘ ’Ëı·Î_ ·¬‰Î ‰√ıflı Âw±Î÷‹Î_ … Ï‰«ÎflÌ
·ı‰_.
9. Ïfi⁄_‘ …ı ¤ÎÊÎ‹Î_ ·¬Î› »ı ÷ı ¤ÎÊÎfiı ·√÷Î ΩıÕHÎÌ-Ïfi›‹˘, T›Î¿flHÎ,
¤ÎÊÎÂÏ©, ¿Ëı‰÷˘-wÏœ≠›˘√˘, ÂOÿ¤_Õ˘‚ ‰√ıflı◊Ì ‰Î¿ıŒ ◊¥fiı
·¬ÎHÎ‹Î_ ÷ıfi_ ’Î·fi ◊Î› ÷ı ⁄flÎ⁄fl Ωı‰_.
À>_¿‹Î_, Ïfi⁄_‘fiÎ_ ‹A› hÎHÎ ·ZÎHÎ˘ »ı — ›˘B› Ï‰Ê›‰V÷, Ï‰«Îfl˘fiÌ
µÏ«÷ √˘Ã‰HÎÌ ±fiı µÏ«÷ ±Ï¤T›„@÷. ±Î hÎHÎfi˘ F›Î_ Á_›˘√ Ë˘› I›Î_
ÁŒ‚ Ïfi⁄_‘ ·¬Ì Â¿Î›.
Ïfi⁄_‘fiÎ Ï‰Ï‰‘ ≠¿Îfl »ı —
(1) ‰HÎ˝fiÎI‹¿ (2) g«÷fiÎI‹¿ (3) ¿ÎS’Ïfi¿
(4) ‹ÎÏË÷ÌÿÂ˝¿ (5) ¿◊fiÎI‹¿ (6) ±ÎI‹¿◊ÎI‹¿
Ïfi⁄_‘ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ »ı —
(1) ‰Î«fi (2) ÏfiflÌZÎHÎ-±‰·˘¿fi (3) ««Î˝-Ï‰«ÎflHÎÎ.
±Î‹, ‰Î_«ı, …\±ı ±fiı ·˘¿˘fiÌ ÁÎ◊ı ‰Î÷˘ ¿flı ÷˘ T›„@÷ ’˘÷ÎfiÎ
‹√…fiı Ï‰«Îfl˘ ±fiı iÎÎfi◊Ì ÁQ≤© ¿flÌ Â¿ı ±fiı I›Îflı T›„@÷fiı Ï‰«Îfl˘
Â˘‘‰Î fiËŸ ’Õı ’HÎ Ï‰«Îfl˘ … ±Î’˘±Î’ ÂOÿ˘ ⁄fiÌ …Âı.
±Î‰Î fi‹ÒfiÎw’ ◊˘ÕÎ Ïfi⁄_‘˘ Ë‰ı Ωı¥±ı.
226 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
1. ‹ÎI≤¤ÎÊÎfi_ ÂˆZÎÏHÎ¿ ‹Ëk‰
…^fiÎ Á‹›‹Î_ ¿Ëı‰Î÷_ ¿ı ‹ÎHÎÁ ÕËÎ’HÎ ‘flÎ‰Ì Â¿ı »ı ±ı ±ıfiÌ
Ï‰ÂıÊ÷Î »ı, ¿ı‹¿ı ⁄ÌΩ ≠ÎHÎÌ±˘ Ï‰«Îfl ¿flÌ Â¿÷Î_ fi◊Ì ±fiı ÏÁ©Î_÷˘ ⁄Î_‘Ì
Â¿÷Î_ fi◊Ì, ’fl_÷ ‹ÎHÎÁ ±ı‰_ ¿flÌ Â¿ı »ı. ‰ÎV÷Ï‰¿ flÌ÷ıı ±Î…ı Ë‰ı ±ı‹
’HÎ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı ‹ÎHÎÁ ⁄˘·Ì Â¿ı »ı ±ı ±ıfiÌ Ï‰ÂıÊ÷Î »ı, ¿ı‹¿ı ‹ÎHÎÁfiÌ
⁄˙Ï©¿, ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ÷ı‹… ÁÎ‹ÎÏ…¿ ⁄‘Ì ≠√Ï÷‹Î_ ¤ÎÊÎfi˘ ŒÎ‚˘ CÎHÎ˘
‹˘À˘ »ı.
Ë‰ı, "¤ÎÊÎ" ÂOÿfi˘ T›Î’¿ ±◊˝ ¿flÌ±ı ÷˘ "¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı ±Ï¤T›„@÷
±fiı ±‰√‹fifi_ ±‰ÎΩıfi_ ⁄fiı·_ ¿˘¥ ’HÎ ‹ÎK›‹." ±Î‹, ¤ÎÊÎ ‹ÎfiTÎ-
Á_V¿ÚÏ÷fiÎ Ï‰¿ÎÁfi_ ±ı¿ ’Ïfl⁄‚ »ı. ¤ÎÊÎ ‹Îfi‰-Á‹Î…fi_ Á…˝fi »ı. ÷ı◊Ì
… ⁄Î‚¿ ±ıfiÎ …ı ÷ı Á‹Î…fiÌ ≠HÎÎÏ·¿Î√÷ flÌ÷ ≠‹ÎHÎı Ï‰«Îfl˘fi_ Á_ø‹HÎ
¿fl÷Î_ ÂÌ¬ı »ı, …ı ÷ıfiÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_ Ë˘› »ı. ±Î flÌ÷ı ¤ÎÊÎ ±ı¿ ÁÎ‹ÎÏ…¿Á_V◊Î
¿ı ‹Îfi‰Á_V◊Î »ı. ''Every human society is held together by
language."
– Robert Hall
¤ÎÊÎ ±L› ‹Îfi‰Á_V◊Î±˘fiÌ …ı‹ Á‰˝T›Î’¿ »ı »÷Î_ ≠Ω±ı-≠Ω±ı
±ıfi_ V‰w’ ±fiı fiÎ‹ …\ÿÎ_ »ı, …ı ’Ïfl‰÷˝fiÌ› ’HÎ »ı. ⁄Î‚¿ Á˙≠◊‹
’˘÷ÎfiÌ ‹Î÷ÎfiÎ ÿÒ‘‹Î_◊Ì …ı ¤ÎÊÎ ‹ı‚‰ı »ı ±ı ±ıfiÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎ √HÎÎ› »ı.
¿˘¥ ’HÎ ‹Îfi‰-⁄Î‚¿ ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎfiÌ ±◊‰Î ¿<À<_⁄fiÌ ¤ÎÊÎfiÎ ÷_hÎfiı …ıÀ·Ì
{Õ’◊Ì ±ÎI‹ÁÎIÎ˚ ¿flÌ ·ı »ı ÷ıÀ·Ì ÷ıfiÎ ’»ÌfiÎ ∞‰fi¿Î‚ ÿflÏ‹›Îfi ¿˘¥
’HÎ ¤ÎÊÎ ÂÌ¬Ì Â¿÷˘ fi◊Ì, ±√fl ÂÌ¬ı ÷˘’HÎ ÷ıfi_ ∞‰fi ¿ı ∞‰fi‹ÒS›˘
‹ÎI≤¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ … CÎÕÎ› »ı. Ï‰rfiÌ ¿˘¥ ’HÎ Á…˝¿≠Ï÷¤Î ±ı‰Ì fiËŸ Ë˘›
…ıfi_ ≠◊‹ Á…˝fi ‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_ fi ◊›_ Ë˘›. ¿Ï‰‰fl ÀÎ√˘fl ·¬ı »ı ¿ı,
"ÏÂZÎHÎ ÷˘ ±ÎËÎfl …ı‰_ »ı. ’Ëı·Î … ¿˘Ï‚›ı V‰Îÿfi˘ ±Îfi_ÿ ‹‚‰˘ Ωı¥±ı.
‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_ ±ı ⁄fiıı »ı. ±L› ¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎ‹Î_ ±ı‰_ ⁄fi‰Îfi˘ Á_¤‰ fi◊Ì.
÷ıfiÎ ÷˘ ’Ëı·Î … ¿˘Ï‚›ı ⁄hÎÌÁı ÿÎ_÷ ËÎ·Ì ∂Ãı »ı. ‘fl÷Ì¿_’ ◊¥ Ω› »ı."
Ïfi⁄_ ‘ 227
±Î ºÏp±ı ÿflı¿ T›„@÷fiı ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ‹ÎÀı √˙fl‰ Ë˘‰_ … CÎÀı. Ë_ …ı
¤ÎÊÎ‹Î_ Á’fi_ Ωı™ »\_, ‹ıÓ …ı ¤ÎÊÎ‹Î_ Á˙≠◊‹ ËÎ·flÕ<_ ÁÎ_¤Y›_ »ı, ÷ı ¤ÎÊÎ
‹ÎflÌ ‹Î÷ÎfiÎ ¬˘‚Î …ı‰Ì ’Ï‰hÎ »ı. ‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_ ⁄˘·‰_, ·¬‰_ ±fiı ÷ıfi_
ÏÂZÎHÎ ‹ı‚‰Ì ÷ıfi_ flZÎHÎ ¿fl‰ÎfiÌ Œfl… »ı. ±Î‹, V‰¤ÎÊÎ ±Ï¤‹Îfi ¿ı
‹ÎI≤¤ÎÊÎ ±Ï¤‹Îfi ÏÁ‰Î› ¤ÎÊÎ-Á‘Îfl Â@› fi◊Ì.
¤ÎÊÎ-Á‘Îfl ‹ÎÀı ‹ÎI≤¤ÎÊÎfi_ ÏÂZÎHÎ ±Ïfi‰Î›˝ »ı. ⁄ÌΩ flÎF›fiÌ
¤ÎÊÎ fi ±Î‰Õı ÷˘ ÷ı «Î·ı ’HÎ ’˘÷ÎfiÎ … flÎF›fiÌ ¿ı ≠ÿıÂfiÌ ¤ÎÊÎ ÷˘
≠I›ı¿ fiÎ√Ïfl¿fiı ±Î‰Õ‰Ì … Ωı¥±ı. ËÎ·‹Î_ Œ@÷ √…flÎ÷‹Î_ … fiËŸ ’HÎ
ÿıÂfiÎ_ ·√¤√ ÷‹Î‹ flÎF›˘‹Î_ …ı ÷ı flÎ…¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎ ¿fl÷Î_ ±_√˛ı∞
¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎ ’fl ‰‘ ¤Îfl ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ¤Îfl÷fiÎ_ √Î‹ÕÎ_‹Î_ ’HÎ
Ë‰ı ±Î Ïfl‰Î… Œı·Î÷˘ Ω› »ı ±fiı ±_√˛ı∞ ‹ÎK›‹fiÌ ÂÎ‚Î±˘fi˘ CÎHÎ˘
‰‘Îfl˘ ◊÷˘ Ω› »ı. ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ¤˘√ı ±Î ÏÂZÎHÎ ‹ı‚‰‰_ ±Î’HÎfiı ’˘ÊÎ›
fiËŸ. ±_√˛ı∞ ±Î_÷flflÎpˇÌ› ¤ÎÊÎ Ë˘‰Î◊Ì ÷ı ΩHÎ‰Ì …wflÌ, ’HÎ ÷ıfiÎ ¿ÎflHÎı
V‰¤ÎÊÎ ⁄˘·‰Î ¿ı ·¬‰Î‹Î_ √˙fl‰fiı ⁄ÿ·ı ZÎ˘¤ ±fi¤‰‰˘ ¿ıÀ·Î ±_Âı
‰Î…⁄Ì ?
√…flÎ÷Ì‹Î_ ±ı¿ ¿Ëı‰÷ »ı ¿ı "Á˘ ÏÂZÎ¿ ⁄flÎ⁄fl ±ı¿ ‹Î÷Î." ‹Î÷ÎfiÎ
‘Î‰HÎ‹Î_◊Ì …ı Á_V¿Îfl ±fiı ¤ÎÊÎ Ï_Á_«Î› »ı ÷ı ⁄Î‚¿fi˘ ‰ÎflÁ˘ ⁄fiÌ Ω›
»ı ±fiı ’ıœÌ±˘ Á‘Ì ÷ı «Î·ı »ı. √…flÎ÷Ì ‹Î÷Î-Ï’÷Îfi_ ⁄Î‚¿ ¤·ı
∫B·ıLÕ‹Î_ …L‹ı ’HÎ ±fiı √‚◊Ò◊Ì‹Î_ ÷˘ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ … ±Î‰‰ÎfiÌ. ±ı¿
ÏÂÏZÎ÷ ÷flÌ¿ı ±Î…ı ’HÎ ‹fiı ·Î√ı »ı ¿ı ‹ÎflÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ ›˘B› ¿ı‚‰HÎÌ
‹fiı ‹‚Ì fi◊Ì. ±Î‰_ Â_ ±Î’HÎfiı @›Îflı¿ fi◊Ì ◊÷_ ?
√…flÎ÷Ì ÂÎ‚Î‹Î_ ±P›ÎÁ ¿fl‰Î »÷Î_ ’HÎ √…flÎ÷Ì Ï‰Ê›fi_ T›Î¿flHÎ-
Ï‰Ê›¿ iÎÎfi CÎb_ ∂b_ »ı. ¿ÎflHÎ˘ V’p »ı. √…flÎ÷Ì ‹ÎK›‹fiÌ ÂÎ‚Î±˘‹Î_
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ÏÁ‰Î› ÂÌ¬‰Î÷Î Ï‰Ê›˘ …ı‰Î ¿ı ≥Ï÷ËÎÁ, ¤Ò√˘‚, Ï‰iÎÎfi,
Á‹Î…ÂÎjÎ, √ÏHÎ÷ ‰√ıflı Ï‰Ê›˘fiÌ ¤ÎÊÎ ÷˘ √…flÎ÷Ì …, ’fl_÷ …ı ÷ı
Ï‰Ê›fiÎ ÏÂZÎ¿˘ …ı ÷ı Ï‰Ê›fi_ iÎÎfi …wfl ‘flÎ‰÷Î Ë˘› »ı ’HÎ ÷ı Ï‰Ê›fiÌ
228 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤ÎÊÎ ±_√ıfi_ fiËŸ. ¿˘¥ ’HÎ Ï‰Ê›fi˘ ÏÂZÎ¿ Á˙≠◊‹ ÷˘ ÷ıfiÎ ‰@÷T›fiÌ
¤ÎÊÎfiÌ ÏÂZÎ¿ »ı.
‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_ ÏÂZÎHÎ ‹ı‚‰fiÎfl ⁄Î‚¿fiı ±L› ¤ÎÊÎ ÁÎflÌ flÌ÷ı fi ±Î‰Õı
±ı A›Î· ±Î…ı ±Î’HÎıı ¤Ò_Á‰˘ ’ÕÂı. ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎfiı … ’Î›Îfi_ ÏÂZÎHÎ
¿ËÌ Â¿Î›. √…flÎ÷fiÌ ‘fl÷ÌfiÎ »˘fl<fiı √…flÎ÷Ì … Â© fi ±Î‰Õı ÷ı ¿ıÀ·_
Âfl‹…fi¿ √HÎÎ› ? ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ±◊‰Î V‰¤ÎÊÎ-Á‘Îfl ‹ÎÀı √…flÎ÷ Áfl¿Îfl
±fiı ÿflı¿ √…flÎ÷Ì±ı ¿ÏÀ⁄© ◊‰_ ’ÕÂı. Ïÿ‰Áı Ïÿ‰Áı ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎfiÌ
µ’ıZÎÎ ◊÷Ì Ω› »ı ±ı‹ fi◊Ì ·Î√÷_ ? √Î_‘Ì›√‹Î_ √Î_‘Ì∞ ÁÏË÷
√…flÎ÷ÌfiÎ …ıÀ·Î ·O‘≠Ï÷q Á…˝¿˘ √…flÎ÷fiı ÁÎ_’ÕuÎ ±ıÀ·Î ±fiı ±ı‰Î
Á…˝¿˘fiÌ ¬Î‹Ì ±Î…ı Â_ fi◊Ì …HÎÎ÷Ì ? √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ¬ıÕÎHÎ CÎÀ÷_ √›_
»ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ÁÎÏËI›-≠¿Îfl˘ ‰K›Î ’HÎ √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›¿Îfl˘ ¬ÒÀ‰Î
‹Î_ÕuÎ »ı. …ıfi_ ¿ÎflHÎ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎfi˘ ±¤Î‰ ±fiı ∂HÎ’. √…flÎ÷‹Î_
ÏÂZÎHÎfi_ V÷fl ‰K›_ ’HÎ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎfi_ ≠‹ÎHÎ ±fiı V÷fl CÎÀ÷Î_ …
√›Î_ »ı. 1929‹Î_ √Î_‘Ì∞ ≠ıÏfl÷ ““ÁÎ◊˝ √…flÎ÷Ì ΩıÕHÎÌ ¿˘Â”” ’»Ì ±Î…ı
±ÎÀ·Î_ ‰Ê˘˝ ⁄Îÿ ’HÎ √…flÎ÷Ì±˘fiı ±Î ¿˘ÂfiÌ ±Î‰U›¿÷Î Á‹Ω¥ fi◊Ì.
¿ÎflHÎ ? ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ≠I›ıfiÌ µÿÎÁÌfi÷Î ±fiı ±iÎÎfi÷Î. ±Î µÿÎÁÌfi÷Î ±fiı
±iÎÎfi÷Î Ïfi‰Îfl‰Î ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ›˘B› V◊Îfi ±_√ı ¿ıÀ·Î¿ CÎÀ÷Î ≠›Ifi˘ ¿flÌ
Â¿Î›.
¿˘¥ ’HÎ ‹ÎK›‹fiÌ ÂÎ‚Î‹Î_ √…flÎ÷Ìfi_ ÏÂZÎHÎ ŒflÏ…›Î÷ ⁄fiÎ‰‰_,
µE« ÏÂZÎHÎ ±ıÀ·ı ¿ı ¿˘·ı…fiÎ Ï‰zÎ◊a±˘ ‹ÎÀı ’HÎ ¿˘¥ ’HÎ ≠‰ÎËfiÌ
¿˘·ı…‹Î_ √…flÎ÷Ì Ï‰Ê›fi_ ÏÂZÎHÎ ŒflÏ…›Î÷ ⁄fiÎ‰‰_. ¿˘·ı…fiÎ ≠◊‹ ‰Ê˝‹Î_
¬ÎÁ ¿flÌfiı Ï‰fi›fi ≠‰ÎË‹Î_ ±_√˛ı∞ Ï‰Ê› ±Î…ı ’HÎ ŒflÏ…›Î÷ »ı ÷ı
±…\√÷_ ·Î√ı »ı. ±Î’HÎı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰Âı ¿ÿÌ›ı ÁΩ√ flèÎÎ_ fi◊Ì. µE«
ÏÂZÎHÎ ZÎıhÎı ’HÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ÏÂZÎHÎ ŒflÏ…›Î÷ ⁄fiÎ‰‰_ …wflÌ »ı.
ΩËıfl ‹ÎK›‹˘fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‰’flÎ÷Ì √…flÎ÷Ì‹Î_ ’HÎ √…flÎ÷Ì ·˘¿˘fiÌ
∂HÎÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ_ … ÿÂ˝fi ◊Î› »ı. ΩËıfl ‹ÎK›‹˘‹Î_ ’HÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ
Ïfi⁄_ ‘ 229
÷…iÎ˘-Ï‰¶Îfi˘fi_ ‹Î√˝ÿÂ˝fi ŒflÏ…›Î÷ ⁄fiÎ‰‰_ …wflÌ »ı. ¬ÎÁ ¿flÌfiı √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎfiÌ ΩıÕHÎÌ ‹ÎÀı ÏfiÏç÷ ‘˘flHÎ fiyÌ ¿fl‰Î_ ±Î‰U›¿ »ı. ±Î…ı ’HÎ
¿ÿÎ« Â© √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ‹ÎÀıfiÎ_ ÏfiÏç÷ ‘˘flHÎ˘ ±Î’HÎÌ ’ÎÁı fi◊Ì. ““ÁÎ◊˝
√…flÎ÷Ì ΩıÕHÎÌ ¿˘Â””‹Î_ »ı ÷ı‰Î ±Î ÏÂZÎHÎ ‹ÎÀı, Á‘ÎflHÎÎ ‹ÎÀı ’Î›ÎfiÎ
≠›Ifi˘ ◊‰Î …wflÌ »ı.
¿˘¥ ’HÎ ‹ÎK›‹fiÌ ÂÎ‚ÎfiÎ ÿflı¿ ÏÂZÎ¿fiı √…flÎ÷Ì Â©, Áfl‚ ±fiı
V’p flÌ÷ı ⁄˘·÷Î_, ·¬÷Î_ ±fiı ‰Î_«÷Î_ ±Î‰Õ‰_ Ωı¥±ı. ¿˘¥ ’HÎ ZÎıhÎfiÌ
fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ÁÎ«_ √…flÎ÷Ì ±Î‰Õ‰_ ±Ïfi‰Î›˝ Ë˘‰_ CÎÀı. ±L› flÎF› ¿ı
¤ÎÊÎfiÎ ÁÎ„ËI›fiı √…flÎ÷Ì‹Î_ µ÷Îfl‰ÎfiÎ ≠›ÎÁ˘ ◊Î› »ı ’HÎ ÷ı ’›Î˝Å
fi◊Ì. ±Î ⁄Î⁄÷ı √Ï÷ ‰‘ÎflÌ ≠√Ï÷ ÁÎ‘‰Ì ’ÕÂı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ±fiı
ÁÎÏËI›fiÎ Á…˝fi‹Î_ lıq÷Î ·Î‰Ì …√÷fiÌ ÿflı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÷ıfi˘ ±fi‰Îÿ ◊Î›
±ı‰_ √fl‰_ ÁÎÏËI›-Ïfi‹Î˝HÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ◊‰_ ±Î‰U›¿ »ı.
‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎ‹Î_ ±◊‰Î ÷˘ ¿˘¥ ’HÎ ¤ÎÊÎfiÎ ÏÂZÎHÎ ‹ÎÀı
T›Î¿flHÎfi_ iÎÎfi ÷ı ’Î›ÎfiÌ ⁄Î⁄÷ »ı. ±Î…ı ÂÎ‚Î-¿˘·ıΩı‹Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ
¿fl÷Î_ ÷ıfiÌ ΩıÕHÎÌ ±fiı T›Î¿flHÎ-Ï‰Ê›¿ ÁÎ«Ì ‹ÎÏË÷Ì Ï‰zÎ◊a±˘fiı ±Î’‰Ì
… ’ÕÂı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ÷ÎÁ ’HÎ ‰‘Îflı ‹‚ı ±ı‰Ì ±’ıZÎÎ fl¬Î›. Ë∞
±Î…ı ’HÎ ¿ıÀ·Ì› ÂÎ‚Î-¿˘·ıΩı ÷ı‹… ›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌfiÎ_ ≠‰ıÂ’hÎ˘ ±_√˛ı∞‹Î_
¤fl‰Î_ ’Õı »ı. ±Î ≠◊ÎfiÌ …Õ fiÎ⁄Òÿ ¿fl‰Ì ’ÕÂı. V‰¤ÎÊÎ ÏÂZÎHÎfiÎ
±˘’‰√˘˝ Œ@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿«ıflÌ±˘ ¿ı ¿Î›Î˝·›‹Î_ … fiËŸ «·Î‰÷Î_ ÿflı¿ ÂÎ‚Î,
¿˘·ı…fiÎ ÏÂZÎ¿˘-Ï‰zÎ◊a±˘ ‹ÎÀı «Î·ı ÷˘ ’Ïfl„V◊Ï÷ Á‘ÎflÌ Â¿Î›.
±_÷ı, ±Î ⁄‘Î› ≠›Ifi˘fiÌ ÁÎ◊˘ ÁÎ◊ √…flÎ÷‹Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ …ı
±_√˛ı∞ ÂOÿ˘fi_ ¿«_⁄fl ¤‚‰Î ‹Î_Õu_ »ı ÷ıfiÌ √_¤Ìfl÷Î Á‹∞ ±Î’HÎıı
¤ı‚ÁıÏ‚›_ √…flÎ÷Ì fi ⁄˘·÷Î_ Â© √…flÎ÷Ì ⁄˘·‰Îfi˘ ±Î√˛Ë flÎ¬‰˘
’ÕÂı. ±Î’HÎıı Â© √…flÎ÷Ì ⁄˘·ÌÂ_ ÷˘ ⁄Î‚¿˘ ’HÎ ±ı‰_ … ÂÌ¬Âı ±fiı
±Î√‚ …÷Î_ ÷ı‹fiı ’HÎ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfi_ ‹Ëk‰ Á‹ΩÂıı ÷ı‹… ÷ıfi_ ÏÂZÎHÎ ’HÎ
Áfl‚ ⁄fiÂı.
230 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
2. ·˘¿ÎÏ¤‹¬ ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ
·˘¿ÂÎËÌ ÂÎÁfi ‘flÎ‰÷Î flÎpˇ‹Î_ ‰ËÌ‰À ·˘¿˘ ‹ÎÀı »ı, ·˘¿˘fi˘ »ı
±fiı ·˘¿˘ ¶ÎflÎ «Î·ı »ı. ±Î Ï‰r‹ÎL› ÏÁ©Î_÷ «Ïfl÷Î◊˝ ¿fl‰Î ·˘¿Ï¤‹¬
‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı ¿ı flÎ…¤ÎÊÎ‹Î_ Ï‰‰ı¿, Ï‰fi‹˛÷Î ±fiı ÁÎËÏ…¿÷Î
Ë˘‰Î_ Ωı¥±ı. ±ı¿‰Îfl ’Ò. √Î_‘Ì⁄Î’fiı ¿˘¥ ’hÎ¿Îflı ’Ò»˚›_, ““V‰flÎF›fiÌ
¤ÎÊÎ ¿¥ ?”” √Î_‘Ì∞±ı ¿èÎ_, ““‹ÎI≤¤ÎÊÎ.”” ±Î flÌ÷ı flÎF›fiÎ ‰ËÌ‰Àfiı
·˘¿ÎÏ¤‹¬ ¿fl‰Î‹Î_ ⁄ıÂ¿ ¤ÎÊÎ ’Î›ÎfiÌ ¿Î‹√ÌflÌ ¿flı »ı ¿ÎflHÎ ¿ı ‰ËÌ‰ÀfiÌ
¤ÎÊÎ …\ÿÌ Ë˘› ±fiı …ıfiÎ ≠ë˘ ‹ÎÀı ‰ËÌ‰À «·Î‰‰Îfi˘ »ı ÷ı ≠ΩfiÌ ¤ÎÊÎ
’HÎ …\ÿÌ Ë˘› ÷˘ ÷ı‰˘ ‰ËÌ‰À ¿ı‰˘ ±fiı ¿ıÀ·˘ «Î·ı ?
±Î…ı √…flÎ÷ flÎF› fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î÷Î ≠ÿıÂ‹Î_ ÁÿÌ±˘◊Ì ‰ËÌ‰ÀÌ
¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı ¿ı flÎ…¤ÎÊÎ √…flÎ÷Ì ÏÁ‰Î›fiÌ … flËÌ »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı Ï‰Ï‰‘
ÂÎÁfifiÎ ±fl⁄Ì-ŒÎflÁÌ-µÿÒ˝-‹flÎÃÌ ±fiı ±_√˛ı∞ …ı‰Ì Ï‰Ï‰‘ ¤ÎÊÎfi_
≠‰÷˝fi ±fiı ‰«˝V‰ flÎF›‰ËÌ‰À‹Î_ flèÎ_ »ı. ±Î ¤ÎÊÎ±˘fiÎ ¿ıÀ·Î¿ ÂOÿ˘,
·ı¬fi-’©Ï÷ ±fiı ¤ÎÊÎ≠›˘√˘ √…flÎ÷Ì‹Î_ ≠‰ıU›Î_ ±fiı „V◊fl ◊›Î_, ¿ÎflHÎ
¿ı ¤ÎÊÎfiÎ ≠‰÷˝fi Á_⁄_‘‹Î_ ÂÎÁfi ±ı¿ ‹Ëk‰fi_ ’Ïfl⁄‚ »ı. ±Î‹ ◊÷Î_
÷‚’ÿÌ √…flÎ÷Ì ‰Î@›fl«fiÎfiÎ ·œHÎ˘ ⁄ÿ·Î¥fiı flÎF› ±fiı ÁÎ‹ÎL›
≠Ω‰√˝ ‰E«ı ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfiÎ ΩHÎ¿Îfl˘fi˘ ±ı¿ ¬ÎÁ ‰√˝ ’HÎ µÿ˚¤T›˘.
·˘¿ÎÏ¤‹¬ ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ Ï‰Âı ‰Î÷ ¿fl÷Î_ ±ı¿ ⁄Î⁄÷ ¬ÎÁ K›Îfi‹Î_
flÎ¬‰Ì Ωı¥±ı ¿ı, ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ ÷ı ≠Ω‹Î_ ⁄˘·Î÷Ì ÏÂp ¿ı ÷‚’ÿÌ
¤ÎÊÎ◊Ì …\ÿÌ ±fiı «˘yÁ Ëı÷ ‹ÎÀı CÎÕÌ ¿Îœ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ¤ÎÊÎ »ı. ±ı
≠ΩfiÎ ¿˘¥ V÷flfiÌ V‰Î¤ÎÏ‰¿ ¤ÎÊÎ fi◊Ì ÷ı‹… ⁄˘·Ì ’HÎ fi◊Ì. ±Î’HÎıı
±ı ’HÎ Á‹∞ ·ı‰_ Ωı¥±ı ¿ı V‰¤ÎÊÎfiÎ ‹ÎK›‹ ¶ÎflÎ ·˘¿˘ Á‘Ì
’Ë˘Ó«‰ÎfiÌ ±Î’HÎÌ Â„@÷ ‹›Î˝Ïÿ÷ »ı. ±Î’HÎı ±ıÀ·_ … ≥E»Ì±ı »Ì±ı
¿ı ≠Ω ’˘÷Îfiı ·√÷Ì ‰ËÌ‰ÀÌ ⁄Î⁄÷˘fiÌ √Ï÷Ï‰Ï‘ Á‹…ı, ±ıfiÌ Á‹…
⁄ËÎfl ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¿˘¥ ‰Î÷ fi flËı, Áfl¿Îfl ÁÎ◊ıfiÎ T›‰ËÎfl‹Î_ ¤ÎÊÎfiı
¿ÎflHÎı ±ııfiı ¿˘¥ T›‰‘Îfi ¿ı ‹U¿ı·Ì fi fiÕı.
Ïfi⁄_ ‘ 231
·˘¿ÎÏ¤‹ ¬ ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎfi _ V‰w’ ¿ı ‰  _ Ë˘› ±fiı ±ı fi Ì
·ÎZÎÏHÎ¿÷Î±˘ ¿¥ Ë˘› Â¿ı ±ı Ï‰«Îfl ‹Î√Ì ·ı ±ı‰Ì ⁄Î⁄÷ »ı. T›‰ËÎflfiÎ_
Á‰˝ ZÎıhÎ˘fiı ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ±ı¿ ±Î√‰Ì ¤ÎÊÎ·œHÎ Ë˘› »ı. ‰ËÌ‰ÀfiÌ
¤ÎÊÎfiı ’HÎ ±ı Ë˘¥ Â¿ı. …ı‹ ’hÎ¿ÎflI‰fiÎ √zfiı, ÿV÷Î‰ı∞ ÁÎÏËI›fiı
’˘÷ÎfiÌ ±Î√‰Ì flÌÏ÷ ¿ı ‹ƒÎ Ë˘› »ı ±ı‹ ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfi_ ’HÎ ±ı¿
±Î‰√_ V‰w’ Ë˘¥ Â¿ı. ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfiÎ ZÎıhÎ‹Î_ ''¿‚Î'' ÂOÿfi˘ ≠›˘√
Ï‰Ï«hÎ ·Î√ı. ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‰‚Ì ¿‚Î ¿ı‰Ì ? ’fl_÷ √Î_‘Ì∞fiÎ √z‹Î_
…ı ¿‚Î »ı ÷ıfiı ±Î’HÎı ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ fi √Ò_◊Ì Â¿Ì±ı ±ı‹ fi◊Ì. Áfl‚
√z ±ı √Î_‘ÌÁÎÏËI›fiÌ ±ı¿ ·ÎZÎÏHÎ¿÷Î »ı. ¿˘ÏÂ›˘ ’HÎ Á‹∞ Â¿ı ±ı‰_
√z Ë˘‰_ Ωı¥±ı ±ı‰Ì Âˆ·Ì Ï‰ÂıfiÌ √Î_‘Ì∞fiÌ Ï‰¤Î‰fiÎ ⁄Ë ΩHÎÌ÷Ì
»ı. ±Î Áfl‚÷Î ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfiÌ ‹A› ·ÎZÎÏHÎ¿÷Î ÂÎ ‹ÎÀı fi ⁄fiı ?
Ωı¿ı ·¬ÎHÎ‹Î_ Áfl‚÷Î ÿÎ¬‰‰Îfi__ ¿Î‹ ⁄Ë ÁËı·_ fi◊Ì ±ı ‰Î÷ ’HÎ ›Îÿ
flÎ¬‰Ì ’ÕÂı. …ı ¿Ëı‰Îfi_ »ı ±ı fi…fl ±Î√‚ ±ı¿ÿ‹ V’p Ë˘› ±ı ±ıfiÌ
’Ëı·Ì …wÏfl›Î÷ »ı. ±ıÀ·ı ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı, ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfiÌ ≠◊‹
·ÎZÎÏHÎ¿÷Î ±ı ¤ÎÊÎfiÌ Áfl‚÷Î »ı.
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ … Ë˘› ’HÎ {Î{Î ’ÏflÏ«÷ fi Ë˘› ±ı‰Î ÂOÿ˘fiı
·¬ÎHÎ‹Î_ ’Á_ÿ√Ì fi ±Î’‰Ì. ·Î_⁄Î_ ‰Î@›˘ CÎHÎÌ‰Îfl „@·p÷Î‹Î_ µ‹ıfl˘ ¿flı
»ı ±fiı ±ı‰Î_ ‰Î@›˘ @›Îflı¿ ·¬ÎHÎfiÎ Ëı÷fiı ÁËı·Î¥◊Ì Á‹…‰Î‹Î_ ⁄Î‘¿
⁄fiı »ı, …›Îflı À>_¿Î_ ‰Î@›˘ ¿◊fifiı ‰‘Îflı Á√‹÷Î◊Ì V’p ¿flı »ı. ·ÎCÎ‰
±ı ‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎfi_ ±ı¿ ±√I›fi_ ’ÎÁ_ »ı. Ë¿Ì¿÷fi˘ Ï⁄fi…wflÌ Ï‰V÷Îfl
CÎHÎÌ ‰Îfl √Ò_«‰HÎ ∂¤Ì ¿flı »ı. ±Î’HÎıı …ıfiı À>_¿<_ ¿ı ‹tÎÁflfi_ ·¬ÎHÎ ¿ËÌ±ı
»Ì±ı ±ı ·ÎCÎ‰fiÌ ¿‚ÎfiÌ … fiÌ’… »ı. ·˘¿˘ ÁÎ◊ıfiÎ fl˘Ï_…_ÿÎ T›‰ËÎfl‹Î_
±Î’HÎıı ±Î’HÎÌ T≤ÏkÎ±˘, ·Î√HÎÌ±˘, Ï‰«Îfl˘ ‰√ıflı T›@÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı …ı
¤ÎÊÎfi˘ µ’›˘√ ¿flÌ±ı »Ì±ı ±ı‹Î_ ±ÎI‹·ZÎÌ ÷k‰ ‰‘Îflı ±fiı ’fl·ZÎÌ
÷k‰ ±˘»\_ Ë˘› »ı, ’fl_÷ ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ Ωı¥±ı ÷˘ ’fl·ZÎÌ ÷k‰ ‰‘Îflı
±fiı ±ÎI‹·ZÎÌ ÷k‰ fiËŸTÎIÎ˚ Ë˘› »ı.
232 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î‹ »÷Î_, ‰ËÌ‰À‹Î_ ’hÎ˘, ±‘˝Áfl¿ÎflÌ ’hÎ˘, ÁÒ«fiÎ±˘, ÷Î¿Ìÿ ‰√ıflı
…ı‰Ì ⁄Î⁄÷˘‹Î_ ’fl·ZÎÌ (Objective) ÷k‰fiÎ ⁄ÿ·ı ±ÎI‹·ZÎÌ ÷k‰
(Subjective)fi˘ µ’›˘√ ¿flÌ Â¿Î›. ‰ËÌ‰À‹Î_ ÷‹Îfl ±ı ±ı¿ ±Ïfi‰Î›˝
‹›Î˝ÿÎ »ıı. ‰ËÌ‰ÀÌ T›‰ËÎfl ’Î»·Î ±fiı¿ ≠¿ÎflfiÎ Á_ÿ¤˘˝ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı·˘
Ë˘› ÷ı‹ Á‹›ÎfiÁÎfl fiÌÏ÷Ïfi›‹˘‹Î_ ◊›ı·Î ŒıflŒÎfl, ÃflÎ‰˘ ±fiı ÷ıfiÎ ’fl
flÎ¬ı·Î Á‘ÎflÎ ‰√ıflıfiı ÁÎ◊ı flÎ¬Ìfiı «Î·‰Îfi˘ ±Î T›‰ËÎfl ¿ıÀ·Ì¿‰Îfl
…ÀÎΩ‚ …ı‰˘ ⁄fiÌ flËı »ı. ’fl_÷ ±ı¿ ‰ËÌ‰ÀÌ flÁ‹ ÷flÌ¿ı ±Î ⁄‘_
±Ïfi‰Î›˝ Ë˘› ±ı Á‹∞ Â¿Î› ±ı‰_ »ı. ±Î’HÎı I›Î_ ¿Î›ÿÎ ±fiı Ï‰Ïfi›‹˘
¿ı ±Ï‘Ïfi›‹˘ …ı‰_ CÎb_¬fl_ ≠◊‹ ±_√˛ı∞‹Î_ fl«Î› »ı ±fiı ’»Ì ±ıfi˘
√…flÎ÷Ì‹Î_ ±fi‰Îÿ fiËŸ ’HÎ ÷fl…\‹˘ … ◊Î› »ı ÷ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›. Ë‰ı ±Î…ı
F›Îflı flÎF›fi˘ Á‹√˛ ‰ËÌ‰À flÎ…¤ÎÊÎ‹Î_ «Î·ı »ıı I›Îflı ¿Î›ÿÎfiı ±_√˛ı∞‹Î_
÷ˆ›Îfl ¿flÌfiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ µ÷Îfl‰Î ¿fl÷Î_ Ωı ±ııfiı ÁÌ‘˘ … √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎ‹Î_ ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÌ ±Õ«HÎ ÷˘ ±‰U› ÿÒfl
◊Âı ±fiı ·˘¿ÎÏ¤‹¬ ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ ÁÎ‹ÎL› ·˘¿˘ ‹ÎÀı ‰‘ Áfl‚ ⁄fiÂı.
±Î ≠‹ÎHÎı ·˘¿ÎÏ¤‹¬ ‰ËÌ‰À‹Î_ ¤ÎÊÎfiÌ µ’fl …HÎÎT›Î ‹…⁄fiÌ
⁄‘Ì ·ÎZÎÏHÎ¿÷Î±˘ @›Îflı Ωı‰Î ‹‚Âı ? ±Î‰Ì Áfl‚ ±fiı V’p ¤ÎÊÎ ‹ÎÀı
Áfl¿Îfl ÷˘ ¿ÏÀ⁄© »ıı … ’fl_÷ ΩËıfl ‹ÎK›‹˘ …ı‰Î_ ¿ı ‰÷˝‹Îfi’hÎ˘,
ÁÎ‹Ï›¿˘, ±Î¿ÎÂ‰ÎHÎÌ ÷ı‹… ÿÒflÿÂ˝fifiÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ Â© ±fiı Áfl‚ Ë˘›
±ı ‰‘Îflı ‹Ëk‰fi_ »ı. ±ıfiÌ ’Î»‚ Á¤Îfi ≠›Ifi ◊Î› ±fiı Á÷÷ ΩB≤Ï÷
¿ı‚‰Î› ÷˘ … ±ı Â@› ⁄fiı. ‹ÎÀı Áfl¿Îflı Â@› ÷ı ⁄‘Ì … ÁÏ‰‘Î±˘ ’ÒflÌ
’ÎÕ‰Ì Ωı¥±ı ±fiı Áfl¿ÎflÌ fiÌÏ÷ … ±ı‹Î_ Á˙◊Ì ‹Ëk‰fi˘ ¤Î√ ¤…‰Ì
Â¿ı. ±Î ⁄‘Ì ≠T≤ÏkÎ±˘ ’Î»‚fi˘ Ëı÷ ±ıÀ·˘ … ¿ı ‰ËÌ‰À‹Î_ √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎfi_ ‹ÎK›‹ ‰‘Îflı ±Áfl¿Îfl¿ ’fl‰Îfl ◊Î› ÷˘ ·˘¿ÎÏ¤‹¬ ‰ËÌ‰ÀfiÌ
fiı‹ Áfl‚÷Î◊Ì ’Îfl ’ÎÕÌ Â¿Î›. ‰ËÌ‰À‹Î_ ≠›˘Ω÷Ì ±Î ¤ÎÊÎ fi‰Ìfi‰Ì
¬Ò⁄Ì±˘ ÁÎ◊ı ‰ËÌ‰Àfiı Áfl‚ ⁄fiÎ‰Ìfiı, flÎF›fiÎ ÁÎ‹ÎL› ·˘¿˘fiı Á√‹
Ïfi⁄_ ‘ 233
⁄fiı. ’HÎ ±Î ’flÊÎ◊˝fiÌ ’ÒflÌ ÁŒ‚÷Î ÷˘ ·˘¿˘, ΩËıfl ‹ÎK›‹˘ ÷ı‹…
flÎF›fiÎ ‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘ ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ µIÁÎË µ’fl … Ïfi¤˝fl »ı.
µ@÷ ⁄Î⁄÷fiÌ …ı‹ ±Î…ı ±Î’HÎıı ‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎfi˘ Ï‰«Îfl ¿flÌ±ı
÷˘’HÎ ±fiı ÁÎ„ËI›Á…˝fi Ï‰Âı ‰Î÷ ¿flÌ±ı ÷˘’HÎ ·˘¿˘ Á‹…ı ±ı‰Ì Áfl‚
»÷Î_ Â© √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Á‹Î…‹Î_ ‰’flÎ› ÷˘ ÁÎÏËI›fiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ¿Î›ÿÎ¿Ì›
±fiı ‰ËÌ‰ÀÌ ⁄Î⁄÷˘ ’HÎ ‰‘ ≠«Îfl ±fiı ≠ÁÎfl ’Î‹ı. ±Î Ëı÷ ⁄fl ·Î‰‰Î
√…flÎ÷ Áfl¿Îfl CÎHÎÎ … ≠›Ifi˘ ¿flı »ı. Ï⁄fi-√…flÎ÷Ì¤ÎÊÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘,
¿‹˝«ÎflÌ±˘ ‹ÎÀı flÎF›fiÎ Ï…S·ıÏ…S·ı Â© √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ±˘’‰√˘˝
«·Î‰‰Î◊Ì ËΩfl˘ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ÷ı‹… ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±Î…ı √…flÎ÷fiÎ ·˘¿˘fiÌ
¤ÎÊÎ ⁄˘·÷Î_, ·¬÷Î_ ±fiı ‰Î_«÷Î_ ◊›Î »ı ±fiı Œ@÷ ±Î ·˘¿¤ÎÊÎfiÎ Á⁄‚
‹ÎK›‹◊Ì … ÷ı±˘ flÎF›‰ËÌ‰À‹Î_ ÁŒ‚ ◊¥ ÁË¿Îfl ‹ı‚‰Ì flHÎ‹Î_ ∞÷Ì
√›Î »ı, ÷ı‹ ¿ËÌ±ı ÷˘ ÷ı ±V◊Îfiı fiËŸ √HÎÎ›.
≠¿flHÎ 3 — Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl
·ı¬¿˘ ±fiı Ï‰«Îfl¿˘ ’˘÷Îfi_ ¿◊fi @›Îflı¿ ÁÒhÎ V‰w’ı fl…^ ¿flı »ı.
±Î‰Î ¿◊fi ¿ı ÁÒhÎ‹Î_ Á‹ÎÏ‰p Ï‰«Îfl ¿ı ÏÁ©Î_÷fiı Á‹Ω‰‰Î ÁÒhÎfiÎ ±◊˝fiı
ÁÏ‰V÷fl Á‹Ω‰‰˘ ’Õı. ±Î µ„@÷fiÎ ‹Ëk‰fiÎ ‹tÎfiı ÁÏ‰V÷fl Á‹Ω‰‰Î
Ï‰√÷˘, ÿÎ¬·Î-ÿ·Ì·˘ ’Ïp ‹ÎÀı fl…^ ¿fl‰Î_ ±Ïfi‰Î›˝ »ı. Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl
‹ÎÀı fiÌ«ıfiÎ ¿ıÀ·Î¿ ‹Ëk‰fiÎ ‹tÎ K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰Î …wflÌ »ı —
(1) ‰Î@›, ¿◊fi ¿ı ¿_ÏÕ¿Î‹Î_ ±◊‰Î ÁÒhÎ‹Î_ ‹A› Ï‰«Îflfiı Â˘‘Ì ÷ıfiÌ
V’p÷Î ÁÏ‰V÷fl ¿fl‰Ì. ±Î ‹ÎÀı ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ±◊˝fiı Á‹…‰˘ Ωı¥±ı.
(2) ‰Î@› ¿ı ÁÒhÎfiÎ Ï‰«Îflfi˘ Ï‰V÷Îfl ¿fl‰˘. ÷ı ‹ÎÀı …wflÌ ÿÎ¬·Î, ÿ·Ì·,
Áfl¬Î‹HÎÌ, ºpÎ_÷ ¿ı À<«¿Î µ‹ıfl‰Î ±fiı ±ıfiÌ »HÎÎ‰À ¿fl‰Ì.
(3) ·¬ÎHÎ ±Ï÷ ·Î_⁄_ fi ◊‰Î ÿı‰_.
(4) Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl‹Î_ ±Î‰ı· ‰Î@› Ïfiç›ÎI‹¿ ±Ï¤≠Î› ±◊‰Î w’¿
Ë˘› »ı. ÷ıfiı ±fiw’ ÿ·Ì·˘ ÁÎÿÌ, Áfl‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ fl…^ ¿fl‰Ì.
(5) Ï‰«ÎflfiÌ ±Ï¤T›„@÷‹Î_ ¿ÂÌ ±V’p÷Î ¿ı Á_ÏÿB‘÷Î flËÌ fi Ω› ÷ıfi˘
A›Î· flÎ¬‰˘.
fi‹ÒfiÎw’ ¿ıÀ·Î¿ ·¬ÎHÎ˘ fiÌ«ı ±ÎM›Î_ »ı —
(1) ““µkÎ‹ ‰V÷ ±Ï‘¿Îfl Ï‰fiÎ ‹‚ı, ÷ÿÏ’ ±◊˝ fi‰ Áflı.””
lıWÃ √HÎÎ÷Ì ‰V÷, ’ÿÎ◊˝, iÎÎfi, µ’ÎÏ‘ ±ı‹ ¿_¥ ’HÎ ·Î›¿Î÷ ‰√fl
≠ÎÅ ◊Î›, ±fiÎ›ÎÁ ‹‚Ì Ω›, ÷˘ ±ı‰Ì ‰V÷ ‹ÎhÎ ‹ı‚‰‰Ì ±ı T›„@÷fiÌ
Ï‰ÂıÊ÷Î ¿ı √˙fl‰‹Î_ ‰‘Îfl˘ ¿fl÷_ fi◊Ì. ±ı ‹ÎÀı ’ÎhÎ÷Î ∂¤Ì ¿fl‰Ì ’Õı.
ÁË… ‹‚ı ÷˘ ±ıfiı À¿Î‰‰Î √HÎ‰kÎÎ Ë˘‰Ì Ωı¥±ı. ±ı µ’flÎ_÷ ±ı‹Î_ ‰‘Îfl˘
¿fl˘ ÷˘ ±ı ‹‚ı· ‰V÷ ÿÌ’Ì µÃı. ±ı ‹Y›ÎfiÌ ÁÎ◊˝¿÷Î ◊Î›. ÿÎ.÷., Á‹Î…‹Î_
≠Ï÷ÏWÃ÷ ‹˘¤˘ ¿ı Ë˘t˘ ‹Y›ı◊Ì … ’Òfl÷_ fi◊Ì. ±ı ‹Y›Î ’»Ì ±ıfiı À¿Î‰‰Î
ÁÎ‹J›˝ ¿ı‚‰‰_ …wflÌ »ı. fiËŸ ÷˘ ±ı Ïfifl◊˝¿ ’fl‰Îfl ◊Î›. √Î_√˘ ÷ı·Ì flÎΩ
¤˘…fiÎ ±ÎÁfi ’fl Ï⁄flÎ…ı ÷˘ Â_ ◊Î› ? {Ò_’ÕÌ‹Î_ flËıfiÎflfiı ‹Ëı· ‹‚ı ÷˘
234
Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl 235
¿ı‰Ì ’Ïfl„V◊Ï÷fi_ Ïfi‹Î˝HÎ ◊Î› ? ¿˘¥ √flÌ⁄fiı ‹˘ÀÌ fl¿‹fi_ ≥fiÎ‹ ‹‚ı ÷˘
¿ı‰Ì ËÎ·÷ ◊Î› ? ’HÎ ±ı À¿Î‰Ì flÎ¬‰Î, ±ı‹Î_ ‰‘Îfl˘ ¿fl‰Î ±Î‰Õ÷ Ë˘‰Ì
Ωı¥±ı ±fiı ›˘B› ·Î›¿Î÷ ¿ı‚‰‰Ì ’Õı.
(2) ËHÎ˘ fiÎ ’Î’Ìfiı, Ï¶√HÎ ⁄fiÂı ’Î’ …√fiÎ_;
·Õ˘ ’Î’˘ ÁÎ‹ı, ±Õ√ Ïÿ·fiÎ √Å ⁄‚◊Ì.
¿Ï‰fi_ ¿Ëı‰_ »ı ¿ı ’Î’Ìfiı ËHÎ‰Î◊Ì @›Îflı› ’Î’fi˘ ±_÷ ±Î‰ı ¬fl˘ ?
’Î’Ì ÷˘ ’Î’‹Î_ ‰‘Îfl˘ ¿flı … »ı; ’fl_÷ ’Î’Ìfiı ‹Îfl‰ÎfiÌ CÎÎ÷¿ Ïø›Î◊Ì
Â_ ⁄Ì…\_ ’Î’ ◊÷_ fi◊Ì ? ¿Ï‰ ¿Ëı »ı ¿ı, ‹Îfl‰_ Ë˘› ÷˘ ’Î’fiı ‹Îfl˘, ’Î’fiÎ
‹Ò‚fi˘ fiÎÂ ¿fl˘. ±ı ’HÎ ±Õ√ Ïÿ·fiÎ √Å ⁄‚◊Ì, ±Î_÷Ïfl¿ Â„@÷◊Ì,
Áÿ˚√HÎ◊Ì. µ’¿Îfl◊Ì ’Î’ ’fl ∞÷ ‹ı‚‰‰Ì. ≥Â±ı ¿èÎ_ »ı ÷ı‹, ¿˘¥ ÷‹ÎflÎ
±ı¿ √Î·ı ÷‹Î«˘ ‹Îflı ÷˘ ⁄ÌΩı √Î· ‘fl‰˘, ’fl_÷ ÁÎ‹ı ≠ËÎfl ¿fl‰Îfi_ ¿èÎ_
fi◊Ì. ’Î’Ìfiı ÂÎ_÷ ¿fl‰Î ’Î’fi_ Â‹fi ¿fl‰_ …wflÌ »ı. T›„@÷ fiËŸ ’HÎ
T›„@÷fi_ ±Î«flHÎ ÿ˘Ê’ÎhÎ √HÎÎ› ±ı‹ ¿Ï‰ ¤Îfl’Ò‰˝¿ ÿÂÎ˝‰‰Î ‹Î√ı »ı.
(3) F›Î_ F›Î_ ‰Áı ±ı¿ √…flÎ÷Ì,
I›Î_ I›Î_ ÁÿÎ¿Î‚ √…flÎ÷.
±Î ’_„@÷‹Î_ ¿Ï‰ ¿Ëı »ı ¿ı ÿÏfi›ÎfiÎ ¿˘¥’HÎ ¬ÒHÎÎ‹Î_ Ωı ±ı¿ ’HÎ
√…flÎ÷Ì ‰Á÷˘ Ë˘› ÷˘ ÷ı I›Î_ Á‹√˛ √…flÎ÷fiıı ¬Õ<_ ¿flÌ ÿı »ı. √…flÎ÷Ì
±˘‚¬Î›Î Ï‰fiÎ flËı÷˘ fi◊Ì. √…flÎ÷Ì I›Î_ ’˘÷Îfi˘ Á‹Î… fl«Ì ÿı »ı.
√…flÎ÷fiÎ µIÁ‰˘ Ë˘‚Ì, Ïÿ‰Î‚Ì, ÿÂıflÎ, flÎ‹fi‰‹Ì, …L‹Îp‹Ì-fiı ÷ı ‹ËÎIQ›
±fiı ÷ıfiÌ flÌ÷flÁ‹ ≠‹ÎHÎı ∂…‰ı »ı. fi‰flÎÏhÎfiÎ √fl⁄Î ’HÎ ±Î…ı √…flÎ÷Ì±˘
‹ÎflŒ÷ ÿÒfl-ÁÿflÒ ’Ë˘ÓE›Î »ı. √…flÎ÷fiÌ Á_V¿ÚÏ÷ ÿıÂÏ‰ÿıÂ‹Î_ ≠ÁflÌ Ë˘› ÷˘
÷ı I›Î_ …¥ ‰Áı·Î √…flÎ÷Ì±˘fiı ¿ÎflHÎı …. ±ıÀ·_ … fiËŸ, √…flÎ÷ »˘ÕÌfiı
√›ı·Î √…flÎ÷Ì F›Î_ Ω› I›Î_ ’˘÷ÎfiÌ ±Î√‰Ì √…fl˝ Ì flÌ÷flÁ‹ ≠‹ÎHÎı …
∞‰ı »ı, ±ıfi˘ fl˘…⁄fl˘…fi˘ T›‰ËÎfl ’HÎ √…flÎ÷fiÎ flÌ÷Ïfl‰Î… ≠‹ÎHÎı …
flÎ¬ı »ı. ÷ı F›Î_ Ω› I›Î_ √…flÎ÷Ì Á‹Î… fl«Ì ÿı »ı.
236 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(4
(4)) Ë_ ¤Îfl÷fi˘ √…flÎ÷Ì ¿Ï‰ »\_.
±ËŸ ¿Ï‰ √…flÎ÷Ì ÷flÌ¿ı ’˘÷Îfi_ √˙fl‰ T›@÷ ¿flı »ı. ““Â_ ÂÎ_ ’ˆÁÎ
«Îfl”” ±Î‹ ¿ËÌfiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiı ¿Ï‰ flÎpˇÌ› Œ·¿ ’fl √˙fl‰¤ıfl fl…^
¿flı »ı. ¿Ï‰fiÌ flÎpˇÌ›÷Î ÷˘ T›@÷ ◊Î› »ı …, ’fl_÷ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ¿Ï‰ ’˘÷ÎfiÌ
‹ÎI≤¤ÎÊÎfi_ ’HÎ Ï‰ÏÂp ‹Ëk‰ T›@÷ ¿flı »ı. ¤Îfl÷ ÿıÂ‹Î_ ±·√±·√
flÎF›˘‹Î_ ±·√±·√ ¤ÎÊÎ±˘ ⁄˘·Î› »ı. …ı ÷ı flÎF›˘‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎfi_
‹Ëk‰ »ı. √…flÎ÷ flÎF›‹Î_ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ ‰«˝V‰ Ë˘› ±ı ÿı¬Ì÷_ »ı,
’fl_÷ √…flÎ÷ ⁄ËÎfl √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ‹˘Àı¤Î√ı ±‰Ëı·fiÎ … ◊÷Ì Ë˘›
»ı. ±ËŸ ¿Ï‰±ı √…flÎ÷Ì’HÎÎfiı √˙fl‰¤ıfl ¨«_ V◊Îfi ±ÎM›_ »ı. ±ı‹ ¿flÌfiı
±ı‹HÎı flÎpˇÌ›÷ÎfiÌ ¤Î‰fiÎfiı ’HÎ T›@÷ ¿flÌ »ı. ¿Ï‰±ı ’˘÷ÎfiÎ ÿıÂ ±fiı
’˘÷ÎfiÌ ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ⁄_fiıfi_ ±Î√‰_ ‹Ëk‰ ÿÂÎ˝T›_ »ı. ¿Ï‰ µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌ±ı
’HÎ ±Î … ‰Î÷fiı ±L›w’ı ÿ˘ËflÎ‰÷Î_ ¿èÎ_ »ı — Ë_ √…˝fl ¤Îfl÷‰ÎÁÌ.
(5) ““›◊Î ¤ÎÊ¿ ÷◊Î ¤ÎÊÎ.””
Á_V¿Ú÷‹Î_ ‰HÎ˝T›_ »ı ¿ı ““›◊Î flÎΩ ÷◊Î ≠Ω””, ““›◊Î √fl ÷◊Î ÏÂW›””
...±ı … ≠‹ÎHÎı ““›◊Î ¤ÎÊ¿ ÷◊Î ¤ÎÊÎ”” ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›, ¿ÎflHÎ ¿ı ¤ÎÊÎfi˘
Ïfi›‹ ±ı‰˘ »ı ¿ı ·˘¿˘fiÎ ±◊‰Î ¤ÎÊ¿fiÎ ‹fi‹Î_ …ı‰Î Ï‰«Îfl «Î·÷Î Ë˘›
÷ı … ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ⁄˘·Î› »ı. Ωı ·˘¿˘ Ï‰‰ı¿Ì Ë˘› ÷˘ ÷ı‹fiÌ ¤ÎÊÎ ¿ı ‰ÎHÎÌ
’HÎ Ï‰‰ı¿’ÒHÎ˝ Ë˘‰ÎfiÌ. Ωı ·˘¿˘ ¿¿˝Â Ë˘› ÷˘ ¤ÎÊÎ ÷ı‹fiÎ …ı‰Ì … ËÂı.
√…flÎ÷Ì ¿Ëı‰÷ »ı ¿ı ““⁄Îfl √Îµ±ı ⁄˘·Ì ⁄ÿ·Î›”” - ’HÎ ±ı◊Ì› ±Î√‚
‰‘Ìfiı ¿ËÌ±ı ÷˘ …\ÿÌ…\ÿÌ ¿˘‹fiÎ …\ÿÎ…\ÿÎ ·kÎÎ‹Î_ ’HÎ ±Î’HÎfiı …\ÿÌ…\ÿÌ
⁄˘·Ì ¿ı ¤ÎÊÎ ÁÎ_¤‚‰Î ‹‚ı »ı.
(6) ““…ı‰˘ Á‹Î… ÷ı‰Ì ¤ÎÊÎ.””
¤ÎÊÎ ±ı¿ ÁÎ‹ÎÏ…¿Á_V◊Î »ı, ‹Îfi‰Á_V◊Î »ı. »÷Î_ ≠Ω±ı ≠Ω±ı ±ıfi_
V‰w’ …\ÿ_ »ı ÷ı◊Ì ÷ı ’Ïfl‰÷˝fiÌ› ’HÎ »ı. …wÏfl›Î÷˘ ∂¤Ì ◊÷Î_ ±fiı ±L›
¤ÎÊÎfiÌ ±Áfl ◊÷Î_ ÿflı¿ ¤ÎÊÎ ’Ïfl‰÷˝fi ’Î‹ı »ı. ‹ÎHÎÁ ¤ÎÊÎ √˛ËHÎ ¿flı
»ı ±ıfiÎ …ı ÷ı Á‹Î…‹Î_◊Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ¤ÎÊÎfi_ ±„V÷I‰ ±fiı ‹Îfi‰-T›‰ËÎfl
Ï‰«Îfl-Ï‰V÷Îfl 237
‹Îfi‰⁄Ï©fiÌ ±‹¿ ≠¿ÎflfiÌ ÁF…÷Î ’fl ±‰·_⁄ı »ı. ±ı ÁF…÷Î fiˆÁÏ√˝¿
»ı, Á‹Î…‹Î_◊Ì ‹‚ı·˘ ‘‹˝ fi◊Ì. …\ÿÎ…\ÿÎ Á‹Î…fiÌ T›„@÷±˘fiÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ
±·√ ’Õ÷Ì Ë˘› »ı. ÷ı‹… ÏÂÏZÎ÷‰√˝ ±fiı ±ÏÂÏZÎ÷‰√˝fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ Ë‰ı CÎHÎ˘
÷ŒÎ‰÷ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ÏÂÏZÎ÷ ±fiı Á_V¿ÎflÌ ‰√˝fiÌ T›„@÷±˘fiÌ ¤ÎÊÎ ÏÂp
±fiı ÁP› …HÎÎ›, F›Îflı ±ÏÂÏZÎ÷ ‰√˝fiÌ ¤ÎÊÎ ÷ıfiÌ ±iÎÎfi ÁÌÏ‹÷ ÿÏfi›ÎfiÌ
…ı‹ ‹›Î˝Ïÿ÷ ÷ı‹… CÎHÎÌ‰Îfl ±¤ƒ ¿ı ±Â© ’HÎ Ë˘› »ı. T›„@÷ …ı Ï‰«Îflı
»ı ÷ı ÷ıfiÌ ‰ÎHÎÌw’ı ≠√À ◊Î› »ı. ‹ÎÀı … ¿Ëı‰Î› »ı ¿ı ““…ı‰_ Ëˆ›ı ÷ı‰_ Ë˘Ãı.””
±Î µ„@÷ CÎHÎı ±_Âı ÁÎ◊˝¿ ·Î√ı ‹ÎÀı ¤ÎÊÎfiı ¿>‰Î ±fiı ÷‚Î‰fiÎ_ ⁄_Ï‘›Îfl …‚
¿fl÷Î_ fiÿÌfiÎ_ ‰Ëı÷Î_ fiÌfl ÁÎ◊ıı Áfl¬Î‰Ì Â¿Î›. ¿ÎflHÎ ¿ı fiÌfl≠‰ÎËfiÌ …ı‹
±fiı¿Ï‰‘ ¤ÎÊ¿˘fiÎ ‰ÎHÎÌ≠‰ÎËfiÌ ¤ÎÊÎ ’fl ’HÎ ±Áfl ’Õ÷Î_ ÷ı‹Î_ fi˘Ó‘’ÎhÎ
ŒıflŒÎfl ◊÷Î Ω› »ı.
(7) ““¤ÎÊÎ ¿ı ‰ÎHÎÌ ±ı¿ Á‹◊˝ ÂVhÎ »ı.””
±Î’HÎÎ ≠ÿıÂ˘fiı ÷◊Î ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎfiı ÷ı‹fiÎ_ fiÎ‹ ±Î‹ √…˝fl˘ ’ÎÁı◊Ì
‹Y›Î_ ±ı ¤·ı, ’HÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ¿_¥ √…˝fl ÁÎ◊ıı ⁄ËÎfl◊Ì ±Î›Î÷ ◊›ı·Ì
¤ÎÊÎ fi◊Ì. ±ı ÏË_ÿÌ, ⁄_√Î‚Ì, ‹flÎÃÌ ±ÎÏÿfiÌ …ı‹ ¤Îfl÷fiÎ ±Î›˝¿<‚fiÌ …
¤ÎÊÎ »ı. ±Î‹, √…flÎ÷fiÌ ¤ÎÊÎ ÷ı √…flÎ÷Ì ¿Ëı‰Î› »ı, ÷˘ √…˝fl ·˘¿˘fiÌ
⁄˘·Ì ±◊‰Î ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı √…flÎ÷Ì ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›. …ı‹ ¿ı, ‹flÎÃÎ±˘ ⁄˘·ı
÷ı ‹flÎÃÌ. ±Î flÌ÷ı ¤ÎÊ¿ …ı ≠ÿıÂfi˘ ÷ı ≠‹ÎHÎı ÷ı fiÎ‹fiÌ ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ ¿Ëı‰Î›.
ÁÎZÎfl ¿ıÂ‰·Î· ‘˛‰ ¿Ëı »ı ÷ı‹, ““√…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fi˘ ≠◊‹ ›√ ÷ı
√…flÎ÷fiÎ ¤T› µÿ›fi˘ ›√ Ë÷˘. ÷ı◊Ì ÷ı ›√fiÎ ÁÎÏËI›‹Î_ ’flÊ-’flÎø‹fi_
√_¤Ìfl √Îfi »ı.”” µ@÷ ‰Î@›fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ Ï‰«ÎflÌ±ı ÷˘’HÎ ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›
¿ı ¿Ï‰, ·ı¬¿, ‘‹Î˝«Î›˝ ¿ı ÁÎÏËI›¿Îfl˘ …ı‰Î ¤ÎÊ¿˘fiÌ ¤ÎÊÎ ±Áfl¿Îfl¿
÷ı‹… Â© Ë˘‰Î◊Ì ÷ıfiÌ ±Áfl ’HÎ …ı ÷ı ¤ÎÊÎ ’fl ’Õı »ı. ±Î‰Î Ï‰¶Îfi
¤ÎÊ¿˘ … ¤ÎÊÎfiı ¬ıÕı »ı, Ï‰¿ÁÎ‰ı »ı. …√÷fiÎ ‹ËÎfi ’flÊ˘±ı µE«Îflı·Î_
‰Î@›˘‹Î_◊Ì ¿ıÀ·Î› ±Î…ı …ı ÷ı ¤ÎÊÎfiÎ_ ÁfiÎ÷fi ÁÒhÎ …ı‰Î_ ⁄fiÌ flèÎÎ_ »ı,
…ı flÌ÷ı …ı‰˘ ¤ÎÊ¿ Ë˘› ÷ı‰Ì ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ Ë˘› ÷ı ≠‹ÎHÎı CÎHÎÌ‰Îfl ±Î’HÎı
238 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿˘¥ ’HÎ ¤ÎÊÎfi_ ÁÎÏËI› ¿ı ≥Ï÷ËÎÁ ‰Î_«Ì±ı I›Îflı ÷ı ‰Î@›˘ ¿ı ‹ÎÏË÷Ì
’fl◊Ì ±Î’HÎı ÷ıfiÎ ¤ÎÊ¿fi_ ‹Î’ ’HÎ ¿ÎœÌ Â¿Ì±ı. ±Î …√÷‹Î_ CÎHÎÎ ¤ÎÊ¿˘
±◊‰Î ÷˘ ‰@÷Î±˘ »ı ¿ı …ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÌ ¬‹Ìfl‰_÷Ì ‰ÎHÎÌ-¤ÎÊÎ ¿ı ‰@÷T›fiÎ
¿ÎflHÎı …√÷fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ Œıfl‰Ì fiÎA›˘ »ı. ‹ËÎI‹Î √Î_‘Ì, V‰Î‹Ì Ï‰‰ı¿Îfi_ÿ,
Á˘øıÏÀÁ, ±ıLÀfiÌ «ı¬˘‰ …ı‰Î ’flÊ˘ ±L› ¿˘¥ ’HÎ ÂVhÎ ¿fl÷Î_ ¤ÎÊÎfiÎ
ÂVhÎ ¿ı ‰ÎHÎÌfiÎ ÂVhÎfiÎ ⁄‚ı ≥Ï÷ËÎÁfiÎ_ ’ÎfiÎ_‹Î_ ∂…‚Î ⁄fiÌ ∞‰ı »ı.
(8) ““¤ÎÊÎfiı Â_ ‰‚√ı ¤Òfl flHÎ‹Î_ …ı ∞÷ı ÷ı ÂÒfl.””
‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ fiÎ‹Ì ¿Ï‰±˘‹Î_fiÎ ±ı¿ ±ı‰Î ±¬Î±ı
fl«ı·Ì µ„@÷‹Î_ …ı ÷ı Á‹›fiÌ ¤ÎÊÎfi_ ’˘÷ V’p ◊Î› »ı. ¤ÎÊÎfiı Â_ ‰‚√ı
¤Òfl (…\VÁÎ¤ıfl) ±ı‹ ¿ËıfiÎfl ±¬Îfiı ‹fi ¤ÎÊÎ ÁÎK› ÷˘ fiËŸ ’HÎ ≠⁄‚
ÁÎ‘fi ÷˘ Ë÷Ì …. ±Î◊Ì …ı ÷ı Á‹›fiÎ ·ı¬¿˘ ¿ı ¿Ï‰±˘±ı ’HÎ ÷ı Á‹›ı
·˘¿˘fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ … ÷ı‹fi_ iÎÎfi ¿ı ⁄˘‘ ≠√À ¿›Î*. ±Î‹ Ωı‰Î …¥±ı ÷˘
““¤ÎÊÎfiı Â_ ‰‚√ı ¤Òfl”” ±ı µ„@÷ ¶ÎflÎ ±¬˘ ±ı‹ ’HÎ ¿Ëı‰Î ‹Î√ı »ı
¿ı ·˘¿˘ …ı ‰ÎHÎÌ ¿ı ¤ÎÊÎfiı Á‹…ı ÷ı … ÁÎ«Ì ¤ÎÊÎ. Ωı ‰ÎHÎÌ ·˘¿˘fiÎ_ Ëˆ›Î
Á‘Ì ’Ë˘Ó«ı ÷˘ … ÷ıfiÌ ‘ÎflÌ ±Áfl ¿ı ’ÏflHÎÎ‹ Ïfi’Ω‰Ì Â¿ı. ’fl˘ZÎ ºÏp±ı
±ı‹ ¿Ëı‰Î› ¿ı ‹K›¿Î·Ìfi ›√‹Î_ ’HÎ ·˘¿˘ Á‘Ì ’Ë˘Ó«‰Î ‹ÎÀıfi_ ±ı¿‹ÎhÎ
ÁÎ‘fi ÷ı ’_ÏÕ÷˘fiÌ ¿ı ÁÎÏËI›¿Îfl˘fiÌ ¤ÎÊÎ fiËŸ ’HÎ ·˘¿˘ Á‹∞ Â¿ı ÷ı‰Ì
·˘¿ÎÏ¤‹¬ ¤ÎÊÎ … Ë÷Ì. ÷ı Á‹›fiÎ ·√¤√ ÷‹Î‹ ÁÎÏËI›¿Îfl˘,
¤@÷¿Ï‰±˘ ¿ı iÎÎfiÌ±˘ …ı‰Î ¿ı, ±¬˘, ÂÎ‹‚, ≠Ì÷‹, ‘ÌflÎ ¤√÷, ÿ›ÎflÎ‹
¿ı ≠ı‹Îfi_ÿ …ı‰Î ·O‘≠Ï÷WÃ ¿Ï‰±˘±ı ’HÎ Áfl‚ ±fiı Á«˘À ¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ
… ’˘÷ÎfiÎ ¿‰fi ¿ı ÁÎÏËI›fi_ Á…˝fi ¿›* »ı. ¿ÿÎ« ±Î ¿ÎflHÎÁfl … ±ı
Á‹›fi_ ÁÎÏËI› ±¤HÎ-¤HÎı·Î_ ⁄‘Î_fiı … ÁÎËÏ…¿ flÌ÷ı Á‹Ω÷_ ±fiı ›Îÿ
flËÌ …÷_ ±ıÀ·_ … fiËŸ, ±Î…ı ’HÎ ÷ı ·˘¿Ëˆ›Î‹Î_ ∞‰_÷ »ı.
≠¿flHÎ 4 — ÁÎfl·ı¬fi
Á_ZÎı’Ì¿flHÎ ±◊‰Î ÁÎflÎ_Â·ı¬fi ±ıÀ·ı …ı Ï‰√÷˘ Ï‰VI≤÷’HÎı ¿Ëı‰Î¥

Ë˘› ÷ı ±Î’HÎÎ ’˘÷ÎfiÎ ÂOÿ˘‹Î_ ŒflÌ◊Ì À>_¿ÎHÎ‹Î_ ·¬‰Ì. CÎHÎÌ‰Îfl ¤ÎÊÎ‹Î_
ÂOÿÎÕ_⁄fl, ±·_¿Îfl˘, ’fifl„@÷, Á‹◊˝fiw’ı Ï‰VI≤÷Ì¿flHÎ ±ı‹ Ï‰Ï‰‘
¿ÎflHÎ˘Áfl ·_⁄ÎHÎ ◊÷_ Ë˘› »ı. ¤ÎÊÎfiı ¿fl¿Áfl◊Ì ‰Î’fl‰Ì ±Î‰U›¿ »ı ¿ı‹
¿ı ÷ıfiÎ◊Ì ‰@÷T› Á«˘À, «˘yÁ ±fiı ±Áfl¿Îfl¿ ⁄fiı »ı. ÷ı‹… ±√Îµ
…HÎÎT›Î ≠‹ÎHÎı Á‹› ’HÎ ⁄«ı »ı. ‹ÎÀı … ¤ÎÊÎ ¿fl¿Áfl◊Ì ‰Î’fl‰ÎfiÌ
÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ±Î Ω÷fi˘ V‰ÎK›Î› …wflÌ ⁄fiı »ı.
ÁÎfl·ı¬fi ±ıÀ·ı ¿ı Á_ZÎı’Ì¿flHÎ‹Î_ ‹Ò‚ ·¬ÎHÎfiÌ Ï‰ÂıÊ÷Î Ω‚‰Ìfiı
÷ı‹Î_◊Ì ‹A›‹A› ‹tÎ±˘ ÷Îfl‰Ìfiı ¬Ò⁄ À>_¿ÎHÎ‹Î_ ±fiı Áfl‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ fl…^
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ÷ı‹Î_ ⁄ÌΩ±˘fiÌ ‰Î÷fi˘ ‹‹˝ Á‹∞ ·ı‰ÎfiÌ …wfl ’Õı »ı.
‹tÎÁflfi_ ‰Î«fi …wflÌ ±fiı Ï⁄fi…wflÌ Ë¿Ì¿÷˘ ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷
’Îfl¬‰ÎfiÌ Â„@÷ ±fiı ÁÎfl√˛ËHÎ ¿fl‰ÎfiÌ ¿‚Î Á_ZÎı’Ì¿flHÎ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ »ı.
ÁÎfl·ı¬fi ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÎ ‹tÎ ¬ÎÁ K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰Î —
(1) ±Î¬˘ Œ¿fl˘ ¬Ò⁄ K›Îfi’Ò‰¿˝ ‰Î_«Ì …‰˘. ±ı¿ ‰Îfl ±◊˝ fi Á‹Ω› ÷˘
⁄ı-hÎHÎ ‰Îfl ‰Î_«Ì …‰˘ ±fiı ¿›Î Ï‰Ê›fiÌ ‰Î÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı
’Òfl’ı flÒ _ Á‹∞ ·ı‰._
(2) ‹Ëk‰fiÌ ±fiı Ï⁄fi‹Ëk‰fiÌ ⁄Î⁄÷˘ ±·√ ÷Îfl‰Ìfiı …\ÿÌ ’ÎÕ‰Ì, …ı◊Ì
ÁÎfl·ı¬fi‹Î_ Ï⁄fi‹Ëk‰fiÌ ‰V÷±˘ ÿÒfl ¿flÌ Â¿Î›.
(3) Á_ZÎı’Ì¿flHÎ ±ıÀ·ı ‹Ò‚ ¿fl÷Î_ hÎÌΩ ¤Î√fiÎ ÂOÿ˘ ‘flÎ‰÷_ ·¬ÎHÎ.
±·⁄kÎ, ±ıfiı «V÷’HÎı ’¿ÕÌ flÎ¬‰ÎfiÌ …wfl fi◊Ì.
(4) ·¬ÎHÎ‹Î_ ±Î‰÷Ì {ÌHÎÌ{ÌHÎÌ Ï‰√÷˘ ÷Îfl‰‰Ì. ±ı‹Î_ ‰’flÎ›ı·Î
ÂOÿÁ‹ÒË˘ ‹ÎÀı ¿˘¥ ±ı¿ ÂOÿ, ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿ ¿ı Á‹ÎÁ Ë˘› ÷˘
±ı‰Î ÂOÿÁ‹ÒË˘ …\ÿÎ ÷Îfl‰‰Î. …\ÿÎ_…\ÿÎ_ ‰Î@›˘‹Î_ ±ı¿fiÌ ±ı¿ ‰Î÷
239
240 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿Ëı‰Î¥ Ë˘› ÷˘ ±ı‰Î_ ‰Î@›˘ ¤ı√Î_ ¿flÌ ’fifl„@÷ ÿÒfl ¿fl‰Ì. ‰‘ÎflÎfiÎ_
Ï‰ÂıÊHÎ˘, Ïø›ÎÏ‰ÂıÊHÎ˘ ¿ı @›Îflı¿ Ïø›Î’ÿ˘ ÿÒfl ¿flÌ Â¿Î› ±ı‹ Ë˘›
÷˘ ÷ı ÿÒfl ¿flÌfiı ‰Î@›˘ ¤ı√Î_ ¿flÌ ·ı‰Î_.
(5) ±_÷ı ±Î¬Î› ’ÏflE»ıÿfi˘ ±Î’HÎÎ ÂOÿ˘‹Î_ ‹ÎhÎ ÁÎfl ±Î’Ì ÿı‰˘. ⁄ı ‰Î@›˘
±ËŸ◊Ì fiı ⁄ı ‰Î@›˘ ÷ËŸ◊Ì µ’ÎÕÌfiı ◊Ÿ√ÕÎ_ ÿÌ‘ı ÁÎfl˘ Á_ZÎı’ ·¬Ì Â¿Î›
fiËŸ.
À>_¿‹Î_, ±ı ±Î’HÎÎ ÂOÿ˘‹Î_ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı. ±ı Á‚_√ ø‹⁄© V‰w’‹Î_
Ë˘‰˘ Ωı¥±ı ±fiı ÁÎflÎ_Â ‰Î_«Ìfiı ‹Ò‚ ‰@÷T›fi˘ ±◊˝ ‰Î«¿fiı Á_’ÒHÎ˝’HÎı
Á‹Ω› ±ı‰˘ ’Ïfl’ÒHÎ˝ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı. ±Î ¿ı‰‚ Á_ZÎı’ »ı, Ï‰‰flHÎ ¿ı
Á‹…^÷Ì fi◊Ì. ±ı‹Î_ ‹tÎÁfl À>_¿‹Î_ ‰Î÷ fl…^ ¿fl‰ÎfiÌ Ë˘› »ı. ±Î◊Ì
’fifl„@÷, ‰ÎB‰ˆ¤‰, CÎfl√J◊ ¤ÎÊÎ≠›˘√˘ ¿ı V◊ÎÏfi¿ ⁄˘·Ìfiı V◊Îfi fi Ë˘‰_
Ωı¥±ı. ÷ı‹Î_ ¿˘¥ ±√I›fi˘ Ï‰«Îfl ¿ı ‹t˘ ⁄Î¿Ì flËÌ …‰˘ fi Ωı¥±ı. ÷ı‹…
±Î’HÎÎ ÷flŒ◊Ì ¿˘¥ ‰‘ÎflÎfi˘ Ï‰«Îfl ¿ı ‹t˘ µ‹ıfl‰˘ fiËŸ.
À>_¿‹Î_, ÁÎÿÌ, Áfl‚, Â©, Á«˘À, ±Áfl¿Îfl¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÁÎflÎ_Â Ë˘‰˘
Ωı¥±ı. ±ı‹Î_ ÷Îfl‰ı·Î ‹tÎ±˘fiÌ Á‚_√ÁÒhÎ÷Î …‚‰Î‰Ì Ωı¥±ı.
(6) ±·_¿Îfl≠«fl ¤ÎÊÎ fi ‰Î’fl‰Ì.
(7) ÁÎflÎ_Â ·¬÷Ì ‰¬÷ı ±ıfi_ ÂÌÊ˝¿ ’HÎ ±Î’‰Îfi_ Ë˘› »ı. ±Î ±ı¿_ÿflı
¿ÏÃfi ¿Î‹ »ı. ·¬ÎHÎfiÎ Á‹√˛ Ï‰Ê›fiıı ≠Ï÷’ÎÏÿ÷ ¿flı ±ı‰_ ÂÌÊ˝¿
ÂOÿ‹Î_, ÂOÿÁ‹ÒË‹Î_ ¿ı ¿˘¥ ¿ÎT›fiÌ ’_„@÷‹Î_ ’HÎ ±Î’Ì Â¿Î›. ±Î
ÂÌÊ˝¿ ‰Î_«fiÎflfiı √‹Ì Ω› ±ı‰_ Ë˘‰_ Ωı¥±ı. ±Î ‹tÎ±˘fiı Á‹Ω‰‰Î
fiÌ«ı ◊˘ÕÎ_¿ µÿÎËflHÎ˘ ±ÎM›Î_ »ı.
Á_ ZÎı ’Ì¿flHÎ
(1)
·˘¿÷_hÎfiÎ ±fiı¿ ±Î‘Îfl˘ »ı. ±ı ⁄‘Î‹Î_ Ωı ¿˘¥ ±ı¿ ‹A› ±fiı
‹Ëk‰fi˘ ±Î‘Îfl Ë˘› ÷˘ ÷ı ≠I›ı¿ T›„@÷±ı Ï‰ÂÎ‚ ·˘¿Á‹ÿÎ›fiÎ ÏË÷‹Î_
’˘÷ÎfiÎ ±_√÷ V‰Î◊˝ ±fiı ·Î¤ ‹ı‚‰‰ÎfiÌ ºÏpfiı …÷Ì ¿fl‰Ì ÷ı »ı. Ωı
ÁÎfl·ı ¬ fi 241
±Î’HÎı ±Î’HÎÎ Á‹√˛ ≥Ï÷ËÎÁfiÎ Ï‰ÂÎ‚ Œ·¿fi_ ∂Õ÷Ì fi…flı ±‰·˘¿fi
¿flÌÂ_ ÷˘› ±ı …HÎÎ›Î Ï‰fiÎ fiÏË flËı ¿ı ±Î’HÎÎ ÿıÂ‹Î_ ÁÎflÎ-fiflÁÎfi˘
Ï‰«Îfl ¿›Î˝ Ï‰fiÎ ⁄ÌΩfiÎ_ ÏË÷˘fiÎ ¤˘√ı V‰Î◊˝ ÁÎ‘‰ÎfiÌ T≤ÏkÎ±ı Ë_‹ıÂÎ_
Á‰˝fiÎÂ fi˘÷›˘˝ »ı. ±Î…ı ’HÎ ±Î’HÎı Â_ Ωı¥±ı »Ì±ı ? fiÎfiÎ‹˘ÀÎ
±‹·ÿÎfl˘ ’˘÷ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ≠I›ı ⁄ı’fl‰Î »ı. F›Î_ …\±˘ I›Î_ ±˘»\_ ¿Î‹
¿fl‰ÎfiÌ ¤Î‰fiÎ »ı. ¿ı‚‰HÎÌ ’Î‹ı·Î ·˘¿˘‹Î_ ’HÎ ⁄ÌΩfi_ ÏË÷ Ï‰«Îfl‰ÎfiÌ
¿ı Á‹…‰ÎfiÌ T≤ÏkÎ @›Î_ ÿı¬Î› »ı ? ±Î ⁄‘_ ±Î¬flı ±Î’HÎfiı @›Î_ ÿ˘flÌ
…Âı ? ±Î’HÎı I›Î_ ·˘¿˘fi_ flÎF› V◊’Î›_ »ı ’HÎ ±ıfiı ‹ÎÀıfi˘ ‹…⁄Ò÷ ’Î›˘
fi_¬Î›˘ fi◊Ì ±ı ±ı¿ Ï‰‰Îÿ◊Ì ’fl ±ı‰_ ÁI› »ı.
- ’_ÏÕ÷ Á¬·Î·∞
fiÌ«ı ±Î’ı·Î ÂOÿÁ‹ÒË˘ ‹ÎÀı ¿˘¥ ±ı¿ Ï‰¿S’ ’Á_ÿ ¿flÌ Á_ZÎı’ ¿fl˘ —
‹A› ±fiı ‹Ëk‰fi˘ ±Î‘Îfl — ‹A› ±Î‘Îfl / ≠‹¬Î‘Îfl, ‹Ò·Î‘Îfl
Ï‰ÂÎ‚ ·˘¿Á‹ÿÎ›fiÎ ÏË÷‹Î_ — ·˘¿ÏË÷‹Î_ / ‹Îfi‰ÏË÷‹Î_
’˘÷ÎfiÎ ±_√÷ V‰Î◊˝ ±fiı
·Î¤ ‹ı‚‰‰ÎfiÌ ºÏp — V‰Î◊˝º„WÀ / ·Î¤ºÏp
Á‹√˛ ≥Ï÷ËÎÁfiÎ Ï‰ÂÎ‚ Œ·¿fi_
∂Õ÷Ì fi…flı ±‰·˘¿fi — ≥Ï÷ËÎÁfi_ Ï‰Ë_√Î‰·˘¿fi
ÁÎflÎ-fiflÁÎfi˘ Ï‰«Îfl ¿›Î˝ Ï‰fiÎ — Ï‰‰ı¿ÂÒL›
⁄ÌΩfiÎ_ ÏË÷˘fiÎ ¤˘√ı V‰Î◊˝
ÁÎ‘‰ÎfiÌ T≤ÏkÎ — V‰Î◊˝T≤ÏkÎ
’˘÷ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ≠I›ı ⁄ı’fl‰Î — ⁄ıÏŒ¿fl / ⁄ı…‰Î⁄ÿÎfl
±˘»\_ ¿Î‹ ¿fl‰ÎfiÌ T≤ÏkÎ — ¿Î‹«˘flÌ
¿ı‚‰HÎÌ ’Î‹ı·Î — ÏÂÏZÎ÷
242 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
⁄ÌΩfi_ ÏË÷ Ï‰«Îfl‰ÎfiÌ T≤ÏkÎ — ’flÏË÷T≤ÏkÎ / ·˘¿ÏË÷T≤ÏkÎ
·˘¿˘fi_ flÎF› — ≠Ω÷_hÎ / ·˘¿÷_hÎ
Ï‰‰Îÿ◊Ì ’fl ±ı‰_ — ÏfiÏ‰˝‰Îÿ
Á_ Z Îı ’
·˘¿÷_hÎfiÎ ±fiı¿ ±Î‘Îfl˘ ’ˆ¿Ìfi˘ ‹Ò·Î‘Îfl »ı — ·˘¿¿S›ÎHÎÎ◊ı˝ ’˘÷ÎfiÌ
±_√÷ V‰Î◊˝T≤ÏkÎfi˘ I›Î√. ≥Ï÷ËÎÁfi_ Ï‰Ë_√Î‰·˘¿fi ¿fl÷Î_ …HÎÎ› »ı ¿ı
¤Ò÷¿Î‚‹Î_ Ï‰‰ı¿ÂÒL› V‰Î◊˝T≤ÏkÎ±ı … ±Î’HÎÎ ÿıÂ‹Î_ Á‰˝fiÎÂ fi˘÷›˘˝ »ı.
±Î…ı ’HÎ ±Î’HÎÎ ±‹·ÿÎfl˘ ⁄ı…‰Î⁄ÿÎfl »ı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±˘‹Î_ Á‰˝hÎ
¿Î‹«˘flÌfiÌ … ÿÎfi÷ ÿı¬Î› »ı. ÏÂÏZÎ÷…fi˘‹Î_ ’HÎ ’flÏË÷Ï«_÷fifiÌ T≤ÏkÎ
ÿı¬Î÷Ì fi◊Ì. ·˘¿÷_hÎ V◊’Î›_ Ë˘‰Î »÷Î_ ±Î’HÎı I›Î_ ±ıfiı ‹ÎÀıfi˘ ‹…⁄Ò÷
’Î›˘ fi_¬Î›˘ fi◊Ì ±ı ±ı¿ ÏfiÏ‰˝‰Îÿ ÁI› »ı.
(2)
±Î’b_ ∞‰fi …\ÿÎ…\ÿÎ ≠¿ÎflfiÎ ±fiı¿ ¤›◊Ì ¤flı·_ »ı. ⁄ÎèÎ ¤›˘
÷˘ »ı …. ÷ı ÁÎ◊ı ¿Î‹, ø˘‘ ‰√ıflı ±Î_÷Ïfl¿ ¤›˘ ’HÎ ¬flÎ. ÷ı◊Ì ‹fi‹Î_
…flÎ ’HÎ ¤› fi Ë˘› ÷ı‰Ì T≤ÏkÎ ¿ı‚‰‰Ì ’Òflı’ÒflÌ Â@› fi◊Ì. ÷ı … ⁄‘Î
¤›˘◊Ì Á_’ÒHÎ˝ ‹„@÷ ’Î‹Ì Â¿ı »ı ¿ı …ıHÎı ±ÎI‹Îfiı ±˘‚¬Ì ·Ì‘˘ Ë˘› ¿ı
…ıfiı ±ÎI‹Îfi_ iÎÎfi ◊›_ Ë˘›. ¤› Ï‰fiÎfiÌ „V◊Ï÷ ±ıÀ·ı …flÎ ’HÎ ‹ÒÏ»˝÷
fiËŸ ±ı‰Ì „V◊Ï÷fiÌ ’flÎ¿ÎWÃÎ. ±ı‰Ì „V◊Ï÷fiı ≠ÎÅ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Ïfiç›fiÌ
±I›_÷ …wfl »ı. ÷ı ‹ÎÀıfiÎ ≠›Ifi˘ Ë_‹ıÂÎ_ «Î· flËı ÷˘ ¤›fiÌ T≤ÏkÎ ±˘»Ì
◊¥ Â¿ı »ı. ±ÎI‹Î µ’fl l©Î ‰‘Îfl‰Î◊Ì ’HÎ ¤›T≤ÏkÎfiı ±˘»Ì ¿flÌ Â¿Î›
»ı. ±hÎı ±ı fi ¤Ò·‰_ Ωı¥±ı ¿ı …ıÀ·Î ¤›˘ »ı ÷ı‹fiÎ ‹Ò‚‹Î_ ±Î’HÎ˘ ÿıË
… »ı. ÿıË ≠I›ıfiÌ ‹‹÷Î-±ÎÁ„@÷ ÿÒfl ◊Î› ÷˘ ¤›flÏË÷ ±‰V◊Îfiı ÁËı…ı
≠ÎÅ ¿flÌ Â¿Î› »ı.
Á_ Z Îı ’
‹fiW›∞‰fi ⁄ÎèÎ-±Î_÷Ïfl¿ ±fiı¿ ¤›˘◊Ì ¤flı·_ »ı. Ïfi¤˝›÷Î ¿ı‚‰‰Ì
Áfl‚ fi◊Ì. ¤›ËÌfi „V◊Ï÷ ≠√À ¿fl‰Î ±ÎI‹iÎÎfi ±fiı Ïfiç›Â„@÷fiÌ
…wfl »ı. ¤›fi_ ‹Ò‚ ÿıË »ı. ±Î◊Ì ÿıË¤Î‰ …÷Î_ Ïfi¤˝› ±‰V◊Î ÁË… flÌ÷ı
≠ÎÅ ◊Î› »ı.
(3)
±Î¬˘ Œ¿fl˘ ‰Î_«Ì, ÷ıfi˘ ÁÎfl Á‹∞ fiÌ«ı ‹…⁄fiÎ ≠ë˘ ‹Ò¿Ì ÷ıfiÎ
≠I›kÎflw’ı ’HÎ Á_ZÎı’ ¿flÌ Â¿Î›.
V‰Î‹Ì flÎ‹ÿÎÁ flÎ‹Î›HÎ ·¬÷Î_ fiı ·¬Î÷_ Ω› ÷ı‹ ÷ı‹ ÏÂW›˘fiı
‰Î_«Ì Á_¤‚Î‰÷Î_. ‹ÎflÏ÷ ’HÎ ÷ı ÁÎ_¤‚‰Î √Åw’ı ±Î‰Ìfiı ⁄ıÁ÷Î. Á‹◊ı˝
·A›_ Ë÷_ ¿ı, “‹ÎflÏ÷ ±Â˘¿ ‰fi‹Î_ √›˘. I›Î_ ÷ıHÎı ‘˘‚Î_ e· Ωı›Î_.” ±ı
ÁÎ_¤‚÷Î_‰ıÓ÷ ‹ÎflÏ÷±ı »÷Î ◊¥fiı ¿èÎ_, “‹ıÓ ‘˘‚Î_ e· …flÎ ’HÎ Ωı›Î_ fi◊Ì.
‹ıÓ Ωı›ı·Î_ ÷ı e· ·Î· Ë÷Î_, ÷‹ı ¬˘À<_ ·A›_ »ı. ÷ı Á‘Îfl˘.” Á‹◊ı˝ ¿èÎ_,
“‹ıÓ ·A›_ »ı ÷ı ⁄flÎ⁄fl »ı. ÷ıÓ ‘˘‚Î_ … e· Ωı›Î_ Ë÷Î_.” ‹ÎflÏ÷±ı ¿èÎ_,
“Ë_ Ω÷ı I›Î_ …fiÎfl˘ fiı Ë_ ¿Ë_ ÷ı ¬˘À<_ ?” »ıı‰Àı ÷¿flÎfl flÎ‹flÎΩfiÌ ’ÎÁı
’Ë˘Ó«Ì. flÎ‹«_ƒı ¿èÎ_, “e· ‘˘‚Î_ … Ë÷Î ’HÎ ‹ÎflÏ÷fiÌ ±Î_¬ ÷ı ‰¬÷ı
ø˘‘◊Ì ·Î·«˘‚ ◊¥ √¥ Ë÷Ì, ÷ı◊Ì ÷ı ‘˘‚Î_ ÁŒıÿ e· ÷ıfiı ·Î· ·Î·
ÿı¬Î›Î_.” ±Î ‹ÌÃÌ ‰Î÷fi˘ ÁÎfl ±ıÀ·˘ ¿ı ÿÏfi›Î ÷flŒ Ωı‰ÎfiÌ ±Î’HÎÌ
…ı‰Ì ºÏp ËÂı ÷ı‰Ì ÿÒÏfi›Î ±Î’HÎfiı ÿı¬ÎÂı.
- Ï‰fi˘⁄Î∞
≠ë˘ — 1. ‹ÎflÏ÷±ı …ı e· Ωı›Î_ Ë÷Î_ ±ıfi˘ fl_√ ¿ı‰˘ Ë÷˘ ?
2. ‹ÎflÏ÷fiı ±ı fl_√ ¿ı‰˘ ·ÎB›˘ ?
3. ±ı‹ ÂÎ ‹ÎÀı ⁄L›_ ?
Á_ Z Îı ’
V‰Î‹Ì flÎ‹ÿÎÁ Ë_‹Â ı fiÌ …ı‹ ·¬ı· flÎ‹Î›HÎfi˘ ¿ıÀ·˘¿ ¤Î√ ÏÂW›˘ Á‹ZÎ
‰Î_«Ì Á_¤‚Î‰÷Î_ ⁄˘S›Î ¿ı, ‹ÎflÏ÷±ı ±Â˘¿‰fi‹Î_ …¥fiı ‘˘‚Î_ e·˘ Ωı›Î_.
√Å‰ıÂı ±Î‰Ìfiı ¿◊Î ÁÎ_¤‚÷Î ‹ÎflÏ÷±ı ≠√À ◊¥ ÷ıfi˘ Ï‰fl˘‘ ¿fl÷Î_ …HÎÎT›_
244 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¿ı ±ı‹HÎı Ωı›· ı Î_ e· ·Î· Ë÷Î_. {CÎÕ˘ flÎ‹«_ƒ ’ÎÁı ’Ë˘ÓE›˘. flÎ‹«_ƒı …HÎÎT›_
¿ı ‹ÎflÏ÷fiÌ ±Î_¬ ø˘‘Î÷fl Ë˘¥ e·˘ ·Î· ÿı¬Î›Î_ Ë÷Î_. …ı‰Ì ºÏp ÷ı‰Ì V≤Ïp.
ÂO ÿw’ı ≠√Àı·Ì ¤Î‰fiÎ Á‹√˛ ∞‰fi ’fl ÁkÎÎ «·Î‰ı »ı.

ÂOÿw’ı
…fi÷Îfiı ∞÷ı »ı, Á_V¿Îfl …√Î‰ı »ı ±fiı ≠√Ï÷fi˘ ‹Î√˝
«Ÿ‘ı »ı.
- ¿fiˆ›Î·Î· ‹fiÂÌ
ΩËıfl ‹ÎK›‹˘fiÌ ¤ÎÊÎ ±fiı ÂÏ©
‹Îfi‰Ì ’˘÷Îfiı ±Ï¤T›@÷ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ flËÌ Â¿÷˘ … fi◊Ì. ±Ï¤T›„@÷fiÎ_
±fiı¿ ÁÎ‘fi˘‹Î_ ¤ÎÊÎ ±ı Á˙◊Ì ¿Î›˝ZÎ‹ ±fiı ≠⁄‚ ÁÎ‘fi »ı, ÷ı◊Ì … ºU›,
lÎT› ⁄‘Î_ ‹ÎK›‹˘±ı ¤ÎÊÎfi˘ ±Ï‘¿÷‹ ÁËÎfl˘ ·Ì‘˘ »ı. ¿˘¥±ı ÁÎ«ı …
¿èÎ_ »ı ¿ı, ±Î …√÷‹Î_ ⁄ı ‹ËÎ÷k‰˘ ¤ÎÊÎ ±fiı ¤ÎÏ‹fiÌ »ı. ¿˘¥ ±ı
⁄_fiı‹Î_◊Ì ±ı¿ıfi˘ ’Îfl ’Î‹Ì Â¿÷_ fi◊Ì ¿ı ÷ı ’fl Á_’ÒHÎ˝ ≠¤I‰ ≠ÎÅ ¿flÌ
Â¿÷_ fi◊Ì. ⁄ıÂ¿, ±Î ⁄_fiı µ’ÎÁfiı› »ıı ±fiı ±ı‹fiÌ ‹‹÷Î◊Ì, ‹Îÿ˝‰◊Ì
±fiı ÿZÎ÷Î◊Ì µ’ÎÁfiÎ ¿flfiÎflfiı ≥p ÏÁÏ© ±fiı ‹fi‰Î_Ï»÷ Œ‚ ‹‚ı »ı.
±Î…fiÎ Á_V¿Ú÷ ›√‹Î_ ‹Î◊Î_ ¿Î’‰Î ¿fl÷Î_ ‹Î◊Î_ ⁄ÿ·‰Îfi_ ‹Ëk‰ Ï‰ÂıÊ
flèÎ_ »ı. ±Î ¤Î‰fiÎ ·˘¿ÂÎËÌfi˘ ÷˘ ≠ÎHÎ »ı ±fiı ÷ı◊Ì Á‹ÒË ‹ÎK›‹˘ -
¬ÎÁ ¿flÌfiı ‰÷˝‹Îfi’hÎ˘, ±Î¿ÎÂ‰ÎHÎÌ, ÿÒflÿÂ˝fi, Á_ÿıÂÎfiÌ Áı‰Î±˘ ‰ÎHÎÌfi˘-
ÂOÿfi˘ Á÷÷ ±fiı Á¬÷ µ’›˘√ ¿flı »ı. ÂOÿ˘ ¶ÎflÎ ±ı ÷Î@›_ ÷Ìfl »˘Õı
»ı. ’hÎ¿Îfl˘fi_ ±Î ±ı¿‹ı‰ ±fiı ±‹˘CÎ ÂVhÎ flèÎ_ »ı.
¤ÎÊÎfi_ ±Î ÁÎ‘fi ¿ı‰_ Ë˘‰_ Ωı¥±ı, ±ıfiı ¿ı‹ ¿flÌfiı ±Áfl¿Îfl¿ flÎ¬Ì
Â¿Î›, ¿ı‹ ¿flÌfiı ÷ıfiı ÷ÌZHÎ ‘Îfl‰Î‚_ ⁄fiÎ‰Ì Â¿Î› ±ı Ï‰Êı ÂOÿV‰Î‹Ì±˘,
·ı¬¿˘, ’hÎ¿Îfl˘ Á÷÷ ΩB≤÷ Ë˘› »ı. ÷ı◊Ì ÷˘ ¿ıÀ·Î¿ ÂOÿV‰Î‹Ì±˘ ¤ÎÊÎfiı
’Ì»Î_◊Ì ’HÎ ‰‘ ‹·Î›‹, √·Î⁄fiÌ ’Î_¬ÕÌ ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘ ¿˘‹‚, ‹˘√flÎfiÎ
’W’ ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘ ’Ï‰hÎ ±fiı Á‰ÎÏÁ÷, ’‰fifiÌ ·Ëıfl ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘
Á_‰ıÿfiÂÌ· ⁄fiÎ‰ı »ı, ÷˘ @›Îflı¿ ¤›_¿fl ‹ıCÎ√…˝fiÎ ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘Îflı
‘˛Ω‰fiÎfl, ‰Ì…‚ÌfiÎ «‹¿ÎflÎ ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘ ÷ı…V‰Ì ±fiı ÕÎflfiÎfl, ÷˘
@›Îflı¿ ‘√‘√÷Î ·Î‰ÎflÁ ¿fl÷Î_ ’HÎ ‰‘Îflı Ï‰fiÎÂ¿ÎflÌ w’ ±Î’÷Î Ë˘›
»ı. ¿·‹fiÎ ¿Á⁄Ì±˘ ’˘÷ÎfiÌ …wÏfl›Î÷˘ ±fiÁÎfl ÂOÿfiı ¿ı‹ ‹ÃÎfl‰˘ ¿ı
‹flÕ‰˘, ¿ı‹ ∞‰÷˘ ¿fl‰˘ ¿ı ¿ı‹ ±ºU› ¿flÌ ÿı‰˘ ±ı ΩHÎ÷Î Ë˘› »ı. ±Î
¿·Î ÏÁ© ÂOÿV‰Î‹Ì±˘fiÎ Ëˆ›Î‹Î_ ÁË… eÀ÷Ì Áfl‰ÎHÎÌ …ı‰Ì »ı. ±ı ¿˘¥
flÌ÷ı ÂÌ¬‰Ì fi Â¿Î›, ’fl_÷ ‹fi‹Î_ ¨Õı¨Õı, ±iÎÎ÷’HÎı, ÁÊÅ ±‰V◊Î‹Î_
’Õı·Ì Â„@÷±˘fiı ÁË‰ÎÁ ¶ÎflÎ, ÷Î·Ì‹ ¶ÎflÎ ¿ı ÁÎ_ÏfiK›◊Ì ΩB≤÷ ¿flÌ
Â¿Î›. ±ıÀ·ı ÷˘ @›Îflı¿ ±¬⁄ÎflfiÌ ¿«ıflÌ‹Î_ ±ı¿ ÁÎ‹ÎL› ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ı
ΩıÕÎ›ı·˘ ‹Îfi‰Ì ›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌ±˘fiÌ µ’ÎÏ‘±˘◊Ì ‰_Ï«÷ Ë˘› ÷˘’HÎ ÁË‰ÎÁ
±fiı ÁÎ_ÏfiK›fiÎ ¿ÎflHÎı ±ıfiÎ‹Î_ ¿˘ÃÎÁÒ{ Ω√ı »ı I›Îflı ±ÎÿflHÎÌ› ±fiı ±ÎÿÂ˝
’hÎ¿Îfl ⁄fiÌ Ω› »ı. ±ıfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ «‚¿, «ı÷fiÎ, ≠ıflHÎÎ, ÁÎ‹J›˝, Â„@÷,
±ÎÊ˝ºÏp ±Î ⁄‘_ @›Î_◊Ì Ω√ı »ı ±fiı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ≠√Àı »ı ÷ıfiÌ ¿˘¥fiı ¬⁄fl
’HÎ ’Õ÷Ì fi◊Ì. ±ıfiÌ ±Î Â„@÷fiÌ ÏÁÏ©◊Ì CÎHÎÌ‰Îfl ¤·¤·Î flÎ…’flÊ˘,
ÁıfiÎ’Ï÷±˘ ±fiı Áfl‹¬I›Îfl˘ ’HÎ Õfl÷Î Ë˘› »ı. Pen is mightier than
sword ±ı µ„@÷ I›Îflı «Ïfl÷Î◊˝ ◊÷Ì ·Î√ı »ı.
±Î ¤ÎÊÎ ¿ı‰Ì Ë˘‰Ì Ωı¥±ı ÷ı Ï‰Êı ¿˘¥ ¿Î"’Ì⁄¿ ¿ı ¿˘¥ Ïfi›‹Á_√˛Ë‹Î_
±Î’ı·Î Ïfi›‹˘ ¿Î‹ ±Î‰÷Î fi◊Ì, ±fiı »÷Î_ ±ıfiÎ Ïfi›‹˘ »ı. ±Î ¤ÎÊÎ
±˘…V‰Ì Ë˘›, ∑÷_¤flÎ Ë˘›, ÁI›’Ò÷ Ë˘›, ÷¿˝⁄© Ë˘›, xÿ› Á˘ÓÁfl‰Ì
∂÷flÌ Ω› ÷ı‰Î √HÎ‰Î‚Ì Ë˘›, V’p Ë˘›, ±Î⁄Î·T≤©, iÎÎfiÌ-±iÎÎfiÌ,
ÁÎZÎfl-ÏfiflZÎfl Á˙fiı ±ı¿Áfl¬Ì flÌ÷ı V’Âa Ω› ÷ı‰Ì Áfl‚ Ë˘› ±fiı Á˙◊Ì
Ï‰ÂıÊ ÷˘ ÷ı Â© Ë˘› - ±ı‰Î_ Á_A›Î⁄_‘ ·ZÎHÎ˘‰Î‚Ì Á·ZÎHÎÎ Ë˘›. ±Î
¤ÎÊÎfiı Â© flÎ¬‰Ì ±ı ±Î’HÎÌ ≠Î◊Ï‹¿ Œfl… »ı. ±Î’HÎÎ ¿˘¥ ’HÎ
ÿı‰‹_Ïÿfl‹Î_ ¿ı µ’ÎÁfiÎ¬_Õ‹Î_ V‰E»÷Î, ÂÏ© ±fiı ÂÏ«÷Î ÁË… ¿ı ±Î‰U›¿
fi◊Ì √HÎÎ÷Î_ ? ¿ı‹ fiËŸ, ±‰U› √HÎÎ›. ⁄Á, ±ı … ¤Î‰fiÎ ÁÎ◊ı Ωı
±Î’HÎı ¿·‹¿Á⁄Ì±˘ ¿·‹fiı ±ÎflÎ‘Ì±ı ÷˘ ¤ÎÊÎ ±ıfiÎ µkÎ‹Î_Â˘ ¿˘¥ ’HÎ
Ω÷fiÎ Ï‰ZÎı’ Ï‰fiÎ ≠√À ¿flı. ¤ÎÊÎÂÏ© ±ı ·¬ÎHÎ˘‹Î_ ’Î›ÎfiÌ Âfl÷ »ı,
’Î›ÎfiÌ Œfl… ’HÎ. ±Î’HÎı ±_√˛ı∞ ·¬ÎHÎ‹Î_ ±ı¿ ’HÎ ΩıÕHÎÌÿ˘Ê …‰Î ÿı÷Î
fi◊Ì. ∂·À<_, ±Î‰˘ ÿ˘Ê flËÌ Ω› ÷˘ ±Î’HÎı ¤ÎÊÎ ≠I›ı «Ì‰À ¿ı µ’ıZÎÎ
246 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Áı‰Ì ±ı‰_ ÿ—¬ ±fi¤‰Ì±ı »Ì±ı. ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ±ıfiı ±¤ƒ ±fiı ±ÏÂp
’HÎ √HÎÌ±ı »Ì±ı. F›Îflı √…flÎ÷Ì‹Î_ ⁄‘_ … «Î·ı ±ı‹ ‹ÎfiÌ ±ÎÕı‘Õ
V‰ıE»Î«Îfl ¿flÌ±ı »Ì±ı. ±ıÀ·ı ÷˘ ‹ËÎI‹Î √Î_‘Ì∞±ı »ı¿ 1940‹Î_ ¿èÎ_ Ë÷_ —
“…ı‰Ì ±flÎ…¿÷Î √…flÎ÷Ì ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ Ï‰Êı ≠‰÷ı˝ »ı ±ı‰Ì ¤ÎB›ı … ⁄Ì∞
¿˘¥ ¤ÎÊÎ‹Î_ ËÂı. ‹flÎÃÌ‹Î_ fi◊Ì, ⁄_√Î‚Ì‹Î_ fi◊Ì, ÷ÎÏ‹‚‹Î_ fi◊Ì, ∂ÿÒ‹ ˝ Î_
fi◊Ì, ›fl˘’fiÌ ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ÷˘ fi◊Ì …. …ı ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ⁄_‘Î¥ fi
Ë˘›, ÷ı ¤ÎÊÎfiÎ ⁄˘·fiÎflÎ …_√·Ì fi ¿Ëı‰Î› ÷˘ Â_ ¿Ëı‰Î› ? ‹fiW› …ı‹
±Î√‚ ‰‘ı ÷ı‹ ÷ıfiÌ ¤ÎÊÎ ‰‘ fiı ‰‘ Â© ±fiı V’p ◊‰Ì Ωı¥±ı.”
‹ËÎflÎpˇfiÎ ΩHÎÌ÷Î ÿˆÏfi¿ “Á¿Î‚”fiÎ ÷_hÎÌ ÕÎ˜. ’w‚ı¿fl CÎHÎÌ‰Îfl ¿Ëı÷Î
¿ı, ““Á¿Î‚””‹Î_ Ωı ⁄ı-hÎHÎ ΩıÕHÎÌ¤Ò·˘ flËÌ Ω› ÷˘ ‹ÎflÎ ’fl 50 ’˘VÀ¿ÎÕ˝
±Î‰ı »ı ±fiı ‰Î«¿˘ ‹ÎflÌ ¨CÎ ËflÎ‹ ¿flÌ ÿı »ı.”” ±Î‰Ì „V◊Ï÷ ¿˘¥
√…flÎ÷Ì ÿˆÏfi¿fiÎ ÷_hÎÌ±ı ¿ı ÿÒflÿÂ˝fi - ±Î¿ÎÂ‰ÎHÎÌfiÎ Ïfi›Î‹¿ı @›Îflı›
±fi¤‰Ì »ı ¬flÌ ? √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ ¤ÎÊÎÂÏ©fiÎ ZÎıhÎı ÷˘ ΩHÎıı ’ÒflÌ
V‰E»_ÿ÷Î ±fiı V‰ˆflÏ‰ËÎfl, ¬ÎÁ ¿flÌfiı ±Î’HÎÎ_ ≠«Îfl ‹ÎK›‹˘ ±Î«flÌ flèÎÎ_
»ı. ““¤ÎÊÎfiı Â_ ‰‚√ı ¤Òfl, …ı flHÎ‹Î_ ∞÷ı ÷ı ÂÒfl.”” ±Î’HÎı ±Î ¿Ëı‰÷fi_
¤ÎÊÎZÎıhÎı Á‹F›Î ‰√fl ÿflÎ«flHÎ ¿flÌ flèÎÎ_ »Ì±ı ±fiı ÷ı ¶ÎflÎ ¤ÎÏ‰
’ıœÌ±˘fiı ’ÎflÎ‰Îfl fi¿ÁÎfi ’Ë˘Ó«ÎÕÌ flèÎÎ »Ì±ı. ÂÎ‚Î±ı …÷Î_ ⁄Î‚¿˘, ’A÷
±fiı ≠˙œ˘ ±ı¿Áfl¬Ì flÌ÷ı ±Î’HÎÎ_ ≠«Îfl ‹ÎK›‹˘fiÌ ±Î‰U›¿ Áı‰Î±˘fi˘
·Î¤ ·ı »ı ±fiı ±ı¿Áfl¬Ì flÌ÷ı ¬˘ÀÌ ΩıÕHÎÌfi˘ ±ΩHÎ÷Î_ ¤˘√ ⁄fiÌ flèÎÎ_
»ı. √…flÎ÷Ì‹Î_ ±ı¿ …‹Îfi˘ Ë÷˘, F›Îflı fi‰∞‰fi, ≠Ω⁄_‘, e·»Î⁄,
¤ÒÏ‹’hÎ ±Î ⁄‘Î_ »Î’Î_ ±fiı ±Î¿ÎÂ‰ÎHÎÌ ’HÎ Â© ΩıÕHÎÌ ±fiı Â© µE«Îfl
‹ÎÀı ±fi¿flHÎÌ› ±fiı ‹Îfi¿ …ı‰Î_ Ë÷Î_, F›Îflı ±Î…ı ÿÒflÿÂ˝fi ±fiı
‰÷˝‹Îfi’hÎ˘fiÎ_ ¤ÎÊÎµE«ÎflHÎ ±fiı ¤ÎÊÎÂÏ© CÎ˘fl µ’ıZÎÎfi˘ ¤˘√ ⁄L›Î_ »ı.
±Î „V◊Ï÷ ‰Ëı·Î‹Î_ ‰Ëı·Ì ÷¿ı Á‘flı ÷˘ … ¤Ï‰W›fiÌ ’ıœÌ±˘fiı ⁄«Î‰Ì
Â¿ÎÂı. ±Î’HÎı ±_√˛ı∞fiÌ ÁÎ«Ì ΩıÕHÎÌ ¿flÌ±ı ±fiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ
ΩıÕHÎÌfiÌ CÎ˘fl µ’ıZÎÎ ¿flÌ±ı ±ı ±Î’HÎÌ √·Î‹Ì¤flÌ ‹fi˘ÿÂÎfi_ z˘÷¿
fi◊Ì ? ±Î ’Ïfl„V◊Ï÷ ‰Ëı·Ì ÷¿ı Ïfi‰Îfl‰Ì … flËÌ. ±¬⁄Îfl˘, ±Î’HÎÎ_
ΩËıfl ‹ÎK›‹˘ ±Î „V◊Ï÷fiı Á‘Îfl‰Î‹Î_ ±fiL› ÁËÎ› ¿flÌ Â¿ı. ±Î ±ı‹fiÌ
≠Î◊Ï‹¿ Œfl… ’HÎ »ı.
≠¿flHÎ 5 — ±fi‰Îÿ
±fi‰Îÿ, ¤ÎÊÎ_÷fl, ÷fl…\‹˘ ±ı‹ Ï‰Ï‰‘ fiÎ‹ı ±˘‚¬Î÷Ì ±Î ¤ÎÊÎ¿Ì›

≠Ïø›Î Â_ »ı ? ÷ı ÁÎfl-Á_ZÎı’ »ı, ÀÌ¿Î-ÏÀM’HÎ »ı ¿ı w’Î_÷fl »ı ? ±fi‰Îÿ
±ı ¿˘¥ ‰Îÿ fi◊Ì ’HÎ ÷ıfiÎ Ï‰Âı Ï‰‰Îÿ CÎHÎ˘ »ı. ±fiı¿ ·ı¬¿˘±ı ±Î Ï‰Âı
…\ÿÎ…\ÿÎ ±Ï¤≠Î›˘ T›@÷ ¿›Î˝ »ı. fl˘⁄À˝ √ıS…ı ¿èÎ_ »ı ¿ı, ±fi‰Îÿ ±ÁI›
±◊‰Î Ï‰fi‹˛ ±ÁI› »ı. ≥ÀÎ·Ì‹Î_ ±ı‰Ì ¿Ëı‰÷ »ı ¿ı, No translation
can be exact, all translatons to some extent betray the reader
by misrepresenting the original.
T›„@÷ ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÎ ¿◊fifiı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ µ÷Îflı ÷˘ ±ı ≠Ï÷¿ÚÏ÷ ÁÎ«Ì
fi … Ë˘›, ÷ı‹Î_ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎfiÌ Á_V¿ÚÏ÷, T›„@÷fiÌ ¿S’fiÎ, ÷¿˝ ±ı‹ ±fiı¿
÷k‰˘ µ‹ıflÎ÷Î_ ÷ı ÁI›◊Ì ‰ı√‚Ì …÷Ì ¿ÚÏ÷ ⁄fiÌ flËı. ±Î‹ ÷˘ ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÎ
¿◊fifiı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ fl…^ ¿fl‰ÎfiÌ ±Ï¤T›„@÷fiÌ ±Î ¿·Î »ı, …ı◊Ì
T›„@÷fiÎ ‹fi-xÿ›‹Î_ ÷ıfi_ ÁÎz_÷ Á_ø‹HÎ ◊Î›. ±Î‹ Ωı‰Î …¥±ı ÷˘
±Ï¤T›„@÷fiÎ ‹ÎK›‹fiÎ ±ÎÏ‰¤Î˝‰fiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ … ±fi‰Îÿfi˘ …L‹ ◊›˘ »ı.
≠Î«Ìfi Á‹›‹Î_ ±fi‰Îÿfi˘ ±◊˝ …ı ¿èÎ_ »ı ÷ı ŒflÌ◊Ì ¿Ëı‰_ ±ı‰˘ ◊÷˘.
¿◊fifiÎ Á‹◊˝fi ¿ı ’Ïp ‹ÎÀı ‹Ò‚ ‰Î÷ ÿ˘ËflÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ±◊Î˝÷˚ ±fi‰Îÿ
±ıÀ·ı ’fi—¿◊fi. ±Î ’fi—¿◊fi ±ı … ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿flÎ÷_, ±L› ¤ÎÊÎfiÌ
ΩHÎ¿ÎflÌ …wflÌ fi Ë÷Ì.
¿Î‚ø‹ı ±fi‰ÎÿfiÎ ±Î ±◊˝‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi ±ÎT›_. ËÎ· ±Î’HÎı
…ıfiı ¤ÎÊÎ_÷fl ¿ËÌ±ı »Ì±ı ÷ı … ±◊˝‹Î_ ±fi‰Îÿfi˘ ÁÎÏËI›≠¿Îfl
Ï‰¿V›˘ ±fiı ÷ıfiÌ T›ÎA›Î ⁄_‘Î¥ ¿ı,
"Translation is that branch of applied science language
which is specially concerned with problem or the fact of the
transference of meaning from one set of patterned symbols
into another set of patterned symbols."
– Dartest.
247
248 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
V◊Ò‚ w’ı ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÌ fl«fiÎfiı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±Ï¤T›@÷ ¿fl‰Ì ±ı
±fi‰Îÿ. ±Î Ï‰‘Îfi ’fl◊Ì ±ı‰_ ·Î√ı ¿ı ±fi‰Îÿ¿Î›˝ ¿ÏÃfi fi◊Ì. ‰V÷÷—
±ı‰_ fi◊Ì. ±fi‰ÎÿfiÎ_ ‹A› ÷k‰˘‹Î_ Á_V¿ÚÏ÷fi˘ ≠«Îfl ¿fl‰˘, ¤ÎÊÎfiı ∞‰_÷
⁄fiÎ‰‰Ì, ’ÎÃfiı ÁÎ«Î ±◊˝‹Î_ Á‹…‰˘-Á‹Ω‰‰˘, iÎÎfiT≤Ï© ¿fl‰Ì-¿flÎ‰‰Ì,
¤ÎÊÎ ±fiı Ï‰«ÎflfiÎ Á_⁄_‘˘fiı V’p ¿fl‰Î ‰√ıflı ¿ıÀ·Ì› ⁄Î⁄÷˘ ΩıÕÎ›ı·Ì
»ı. ÂOÿ˘, ‰V÷±˘ ±fiı ¿J›fiÌ ±fi_÷ Â˘‘‹Î_ …ı ±Î¿Ê˝HÎ »ı ÷ı @›Îflı¿
@›Îflı¿ ±fi‰ÎÿfiÎ Ïfi›‹˘ ±fiı ≠Ïø›ÎfiÌ ÁÌ‹Î µS·_CÎÌ Ω› »ı. ±Î ÁÌ‹Î±˘
µS·_CÎÌfiı ’HÎ Ωı ±fiÏÿ÷ ¿ÚÏ÷fi_ Á˙Óÿ›˝ Ïfi¬flı ÷˘ ÷ı Ïfi—Á_¿˘«’HÎı ±fi‰Îÿ¿fiÌ
›˘B›÷Î ±fiı ±Ï¤T›„@÷fiÌ ZÎ‹÷Î ÿÂÎ˝‰ı »ı.
±Î…ı ÁÎÏËI›, ¤ÎÊÎ, Ï‰iÎÎfi ±ÎÏÿfiı ÁQ≤© ±fiı Â„@÷ÂÎ‚Ì ⁄fiÎ‰‰Î‹Î_
±fi‰Îÿfi˘ Á˙◊Ì ‹˘À˘ ŒÎ‚˘ »ı. ±fi‰Îÿfi_ ZÎıhÎ ±I›_÷ ‹Ëk‰’ÒHÎ˝, ‰ˆÏ‰K›’ÒHÎ˝,
…ÏÀ· ±fiı T›Î’¿ ⁄fiÌ flèÎ_ »ı. ±fi‰Îÿ Áfl‚ ±◊‰Î ÁÎ‘ÎflHÎ ¿Î›˝ fi◊Ì.
±fi‰Îÿ ±ı ¿ı‰‚ ÏÂS’ ±fiı ¿·Î … fiËŸ ⁄·¿ı Ï‰iÎÎfi ’HÎ »ı. ÏÂS’
±ıÀ·Î ÁÎfl ¿ı ±fi‰Îÿ‹Î_ ’Ïfll‹ »ı, ¿·Î ±ıÀ·Î ÁÎfl ¿ı ±ı‹Î_ Á˙_ÿ›˝ »ı
±fiı Ï‰iÎÎfi ±ıÀ·Î ÁÎfl ¿ı ±ı‹Î_ Ï‰Ê›fi_ T›‰„V◊÷ ±fiı Ï‰ÏÂp iÎÎfi »ı.
√…flÎ÷Ì‹Î_ ¤ÎÊÎÜ±_÷fl ±ıÀ·ı ¤ÎÊÎ_÷fl. ±ËŸ ±_÷fl ÂOÿ ÿÒfl÷ÎfiÎ
±◊˝‹Î_ fi◊Ì. ±_÷flfi˘ ±◊˝ »ı “fi…ÿÌ¿” ±fiı ⁄ÌΩı ±◊˝ »ı “±L›.” ±◊Î˝÷˚
±ı¿ ¤ÎÊÎfiÌ ‰Î÷ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±ı‰Ì flÌ÷ı ¿Ëı‰Ì ¿ı ÷ı ±L›fiÎ ±_÷fl Á‘Ì
’Ë˘Ó«Ìfiı ⁄_fiı Ï¤¯Î¤ÎÊÌ T›„@÷±˘ ‰E«ıfi_ ±_÷fl CÎÀÎÕı, ±ı‹fiı fi∞¿ ·Î‰ı.
Áı÷⁄_‘ ‹ÎÀıı ÷ıfiÎ ⁄_fiı Ï¿fiÎflÎ ÁÎ◊ı …ı‰˘ ›˘√ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı ÷ı‰˘ … ⁄ı ¤ÎÊÎ
ÁÎ◊ı ±fi‰Îÿ ¿flfiÎflÎ±˘fi˘ ÁÎ«˘ ›˘√ Ë˘‰˘ Ωı¥±ı. ±Î«Î›˝ ÏZÎÏ÷‹˘Ëfi
Áıfiı ÁŒ‚ ±fi‰Îÿ¿ ‹ÎÀıfiÌ ‰Î÷ ¿Ëı÷Î_ …HÎÎT›_ »ı ¿ı, “±fi‰Îÿfi_ ¿Î‹ Áı÷
⁄Î_‘‰Îfi_ »ı.”
±Î…ı ÿÏfi›Î fiÎfiÌ ◊÷Ì Ω› »ı. ’Ïfl‰Ëfi ±fiı Á_«ÎflfiÌ ÁÏ‰‘Îfiı
¿ÎflHÎı Ï‰rfiÎ ÿıÂ˘ ±ı¿⁄ÌΩfiÌ ÷tfi fi∞¿ ±Î‰Ì √›Î »ı. ±Î fi…ÿÌ¿÷Î,
ÁÎ‹ÌM› ¿ı‰‚ ⁄ÎËflÌ, ¿ı‰‚ ¤˙Ï÷¿ fi ⁄fiÌ flËı÷Î_ ±Î_÷Ïfl¿ Ïfi¿À÷Î‹Î_
±fi ‰ Îÿ 249
’ÏflHÎ‹ı ÷ı ¬Ò⁄ ±Î‰U›¿ »ı. ±Î ‹Îfi‰÷Î·ZÎÌ ¿Î‹‹Î_ ‹ÿÿw’ ◊Î› »ı
±fi‰Îÿ. ÁÎÏËI›, flÎ…¿ÎflHÎ, Ï‰iÎÎfi …ı‰Î_ Ï‰Ï‰‘ ZÎıhÎ˘‹Î_ ±ı¿ ÿıÂ‹Î_ ◊÷Ì
Ï‰¿ÎÁ›ÎhÎÎfiÌ ‹ÎÏË÷Ì ±L› ÿıÂ‹Î_ ±fi‰Îÿ ¶ÎflÎ ’Ë˘Ó«ı »ı. ±Î…fiÌ ±Î
ÿÏfi›Î‹Î_ ±fi‰Îÿ ±Î‰U›¿ ¿Î‹√ÌflÌ »ı. ÷ı ·˘¿˘-·˘¿˘ ‰E«ı Áı÷fiÌ √fl…
ÁÎflı »ı. ÷ıfiÎ◊Ì Ï‰¿Áı »ı fl‚ÈœÒfl ∑È§≈ÈUê’∑§◊˜ fiÌ ¤Î‰fiÎ. ÂÎ_Ï÷ ±fiı ±ı¿÷Î
{_¬÷Î ·˘¿˘ ‹ÎÀı ¿ÿÎ« ±fi‰Îÿ-ÁÎÏËI› ‹Î√˝ÿÂ˝¿ ⁄fiÌ flËı. ±flÁ’flÁfiÌ
√ıflÁ‹Ωı ÿÒfl ◊Î›. ¤˛ÎI≤¤Î‰fiÌ ¤Î‰fiÎ V◊ÎÏ’÷ ◊Î›.
¤ÎÊÎÏ‰ÿ˘fiÎ ‹÷ı ¤ÎÊÎ_÷fl ⁄ı flÌ÷ı ◊¥ Â¿ı »ı — ÂÎ„Oÿ¿ ±fiı ¤Î‰·ZÎÌ.
ÂÎ„Oÿ¿ ¤ÎÊÎ_÷fl‹Î_ ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ w’Î_÷Ïfl÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ÿÎ.÷. ‘Provided that it can be certified...’ ≠‹ÎÏHÎ÷
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı Âfl÷ı. Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î… ¿ı Ï‰iÎÎfifiÌ ‰Î÷˘‹Î_ ÂÎ„Oÿ¿
¤ÎÊÎ_÷fl Ï‰ÂıÊ ¿flÎ÷_ Ë˘› »ı. F›Îflı ¤Î‰Îfi‰Îÿ‹Î_ ÂOÿ ¤Î‰fi˘ ‰ÎË¿ ⁄fiı
»ı. ÂOÿ ¿fl÷Î_ ¤Î‰fiı Ï‰ÂıÊ K›Îfi‹Î_ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ¤Î‰Îfi‰Îÿ ¿fl÷Ì
‰¬÷ı ±L› ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘/±Ï¤T›_…fiÎfiı ·Z› ⁄fiÎ‰Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ …ı w’ ‹‚ı
»ı ÷ı◊Ì ÷ıfiÌ ±Ï¤T›„@÷ ±ı¿ Ï‰ÂıÊ »Î’ ’ıÿÎ ¿flı »ı. ‰Õ˚{˝‰◊ı˝ ±_√˛ı∞‹Î_
¿èÎ_ »ı ¿ı — “Out sweetest songs are those that tell us of
saddest thought.”
ÏË_ÿÌ‹Î_ ±ı¿ ¿Ï‰±ı √Î›_ñ
““„ÒU ‚’ ‚ ◊œÈ⁄U flÙ ªËÃ Á¡ã„¥U „U◊ ŒŒ¸ ∑§ ‚Í⁄U ◊¥ ªÊÃ „Ò¥U !””
•ŸÈflÊŒ ∑§Ë ¬˝Á∑˝§ÿÊ ‚Íÿ¸ ∑§Ë Á∑§⁄UŸÙ¥ ∑§Ù ÁÃŸ∑§ ◊¥ ’Ê¢œŸ ∑§Ê
¬˝ÿÊ‚ „Ò –
ÂOÿ˘ ⁄ÿ·Î¥ √›Î ’HÎ ¤Î‰fiÌ ±Ï¤T›„@÷ ±Áfl¿Îfl¿ ⁄fiÌ flËÌ.
±fi‰ÎÿfiÎ ≠¿Îfl˘
Ï‰Ê›‰V÷fiı K›Îfi‹Î_ flÎ¬Ìfiı ±fi‰Îÿ Ï‰Ï¤¯Î ≠¿Îflı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı —
Ï‰Ê›-’Ïfl‰ıÂ, ¿ÚÏ÷fiÌ ¤ÎÊÎÂˆ·Ì ÷◊Î ±L› ⁄Î⁄÷˘fiÎ ±Î‘Îflı ÷ÿ’flÎ_÷
250 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±fi‰Îÿ¿fiÌ ÁÒ{-Á‹… ±fiı ±Ï¤T›„@÷fiÌ ZÎ‹÷ÎfiÎ ±Î‘Îflı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î
±fi‰Îÿ Ï¤¯Î Ë˘¥ Â¿ı »ı. ’fl_÷ ±ı fi ¤Ò·‰_ Ωı¥±ı ¿ı ¿˘¥’HÎ Ï‰iÎÎfi,
¿·Î ¿ı ÏÂS’fiÎ ¿ıÀ·Î¿ ÏÁ©Î_÷˘ Ë˘› »ı ±◊‰Î Ïfi›‹ CÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±Î ÏÁ©Î_÷˘ ¿ı Ïfi›‹˘fiÌ ÁÌ‹Î‹Î_ flËÌfiı … ÁÎÏËI›fiÌ fl«fiÎ ◊Î› »ı.
ÁÎÏËI›fi˘ ±fi‰Îÿ ÿıÂÏ‰ÿıÂfiÎ ·˘¿˘ Á‘Ì …ı ÷ı ÁÎÏËI› ’Ë˘Ó«÷_ ¿fl‰Î‹Î_
‹ÿÿw’ ⁄fiı »ı. fl‰ÌLƒfiÎ◊ ÀÎ√˘flfiÌ “√Ì÷Î_…Ï·”fi˘ ±fi‰Îÿ ±_√˛ı∞‹Î_ fi
◊›˘ Ë˘÷ ÷˘ ÀÎ√˘flfiı fi˘⁄ı· ’flV¿Îfl fi ‹Y›˘ Ë˘÷. ±Î‹, ÁÎÏËI›fiÎ
ZÎıhÎ‹Î_ ±fi‰Îÿfi_ ¿Î›˝ ÁÎÏËI›fiÎ ÷·fiÎI‹¿ ±K››fifiı Áfl‚ ⁄fiÎ‰ı »ı.
±fi‰ÎÿfiÎ hÎHÎ ≠¿Îfl »ı — ÂOÿÎfi‰Îÿ, ¤Î‰Îfi‰Îÿ ±fiı ÁÎflÎfi‰Îÿ.
(1) ÂOÿÎfi‰Îÿ
±Î‹Î_ ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÌ fl«fiÎfiÎ ≠I›ı¿ ÂOÿ ’fl ±fi‰Îÿ¿fi_ K›Îfi flËı »ı
±fiı ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÎ ·√¤√ ≠I›ı¿ ÂOÿfi˘ ±fi‰Îÿ ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ±Î‰_ ¤ÎÊÎ_÷fl ¬ÎÁ ¿flÌfiı ÂOÿÎ‰·Ì ⁄fiÎ‰÷Ì ‰¬÷ı ±◊‰Î
T›„@÷‰Î«¿ Á_iÎÎ±˘fiÎ w’Î_÷flHÎ‹Î_ ÷◊Î √ÏHÎ÷ ±fiı ÷¿Ïfi¿Ì Ï‰Ê›˘‹Î_ ¿Î‹
±Î‰ı »ı. ±Î‹Î_ ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiÌ Âˆ·Ì V’p’HÎı {⁄¿ı »ı. ±Î‹Î_ ±fi‰Îÿ¿ı ±ı
K›Îfi flÎ¬‰_ ’Õı »ı ¿ı ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fi˘ ±ı¿ı› ÂOÿ flËÌ fi Ω› ¿ı ·Z›¤ÎÊÎfi˘
¿˘¥ ‰‘ÎflÎfi˘ ÂOÿ ±fiÏÿ÷ ¿ÚÏ÷‹Î_ CÎÒÁÌ fi Ω›. ÂOÿÎfi‰ÎÿfiÎ_ µI¿Úp
µÿÎËflHÎ ±Î’HÎfiı ÂOÿ¿˘Â‹Î_ ‹‚ı »ı. ÂOÿÎfi‰Îÿ ¿flfiÎflfiı ôÎ˘÷¤ÎÊÎ ±fiı
·Z›¤ÎÊÎfi_ ’ÒHÎ˝’HÎı iÎÎfi Ë˘‰_ …wflÌ »ı. ±fi‰Îÿ ¿flfiÎflfiı ⁄_fiı ¤ÎÊÎ±˘fiÎ
wÏœ≠›˘√˘ ÷ı‹… ¿Ëı‰÷˘fiÎ ≠›˘√◊Ì ’ÏflÏ«÷ Ë˘‰_ …wflÌ »ı, fiÏË÷fl
ÂOÿÎfi‰Îÿ ËÎV›ÎV’ÿ ⁄fiÌ Â¿ı »ı.
(2) ¤Î‰Îfi‰Îÿ
±Î‹Î_ ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiÎ ¤Î‰ ’fl … Ï‰ÂıÊ K›Îfi ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, ±ıfiÎ
≠I›ı¿ ÂOÿ, ‰Î@›Î_Â ±◊‰Î ‰Î@› ’fl fiËŸ. ¤Î‰Îfi‰Îÿ‹Î_ ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiÌ
Âˆ·Ì ¤·ı fi◊Ì ±Î‰÷Ì, ’HÎ ¿ÚÏ÷fi˘ ±ÎI‹Î ±‰U› ±Î‰Ì Ω› »ı. ±Î‹Î_
±fi ‰ Îÿ 251
±fi‰Îÿ¿fiı ÂOÿÎfi‰Îÿ ¿fl÷Î_ ≠‹ÎHÎ‹Î_ ‰‘ V‰÷_hÎ÷Î ‹‚ı »ıı ±fiı ÷ı
‹@÷’HÎı ±fi‰Îÿ ¿flÌ Â¿ı »ı.
¤Î‰Îfi‰Îÿ ÁÎÏË„I›¿ ¿ÚÏ÷±˘fiÎ ±fi‰Îÿ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı F›Î_
fi‰·¿◊Î, fi‰Ï·¿Î, fiÎÀ¿ ±ÎÏÿfiÎ ¿◊Î‰V÷ ÷◊Î «ÏflhÎÏ«hÎHÎfi˘ ±fi‰Îÿ
¿fl‰Îfi˘ Ë˘› I›Î_ ÷ıfi_ ‰Î÷Î‰flHÎ ÷◊Î ±ÎÁ’ÎÁfiÎ ≠¤Î‰˘ Ë˘› ±ı V‰Î¤ÎÏ‰¿
»ı. ±Î◊Ì ÂOÿÎfi‰Îÿ ¿fl÷Î_ ¤Î‰Îfi‰Îÿ ‰‘Îflı lı›V¿fl »ı. ¿Ï‰÷ÎfiÎ ±fi‰Îÿ‹Î_
±fi‰Îÿ¿ …ıÀ·Ì »^À ·¥ Â¿ı »ı ÷ıÀ·Ì »^À √zÎfi‰Îÿ‹Î_ fi◊Ì ·ı‰Î÷Ì. »÷Î_
¤Î‰Îfi‰Îÿ‹Î_ ±ı Â@› »ı. √zÎfi‰Îÿ‹Î_ ‹Ò‚ ¤Î‰fiı ±ıÀ·˘ … ±Áfl¿Îfl¿
flÌ÷ı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ fl…^ ¿fl‰˘ ±fi‰Îÿ¿ ‹ÎÀı ’Õ¿Îflw’ »ı, ¬ÎÁ ¿flÌfiı
Á…˝fiÎI‹¿ ¿ÚÏ÷fiÎ ±fi‰Îÿ‹Î_ ≠I›ı¿ ÁQ≤© ¤ÎÊÎ‹Î_ ±ı¿ ¤Î‰fiı Ï¤¯ÎÏ¤¯Î
±◊˝ »Î›Î±˘ ÁÏË÷ T›@÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Á_A›Î⁄_‘ ÂOÿ-’›Î˝›˘ »ı. ±˘»Ì
ÁQ≤© ±ı‰Ì ±L› ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ±ı ⁄‘Î ÂOÿ˘ T›@÷ ¿fl÷Î Á‹Ï«÷ ÂOÿ˘
‹‚‰Î ‹U¿ı· »ı.
(3) ÁÎflÎfi‰Îÿ
ÁÎflÎfi‰Îÿ‹Î_ ‹Ò‚ fl«fiÎfiÌ ‹A› ⁄Î⁄÷˘fi˘ ÁÎfl ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ±Î‹Î_ ‹Ò‚fiÌ Âˆ·Ìfi˘ ≠¤Î‰ fi◊Ì Ë˘÷˘ ¿ı fi◊Ì Ë˘÷˘ ÂOÿ˘fi˘
ÂOÿÂ— ±fi‰Îÿ. ±Î‹Î_ ‹Ò‚ fl«fiÎ ¿fl÷Î_ ±fi‰Îÿ Á_ÏZÎÅ Ë˘› »ı. ·Î_⁄Î_
¤ÎÊHÎ˘, T›ÎA›Îfi˘, ≠‰«fi˘ ‰√ıflıfi˘ ‹˘Àı ¤Î√ı ÁÎflÎfi‰Îÿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı
»ı ¿ÎflHÎ ¿ı ‹Ò‚ fl«fiÎfiÌ ‹A› ⁄Î⁄÷˘fi˘ µS·ı¬ ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_ ¿fl‰˘
’Òfl÷˘ »ı.
±fi‰ÎÿfiÌ ≠Ïø›Î
±fi‰ÎÿfiÌ ≠Ïø›ÎfiÎ_ «Îfl Á˘’Îfi »ı —
(1) ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfiÌ ‰V÷fiı ±fi‰Îÿ¿ ‰Î_«ı »ı.
(2) ±fi‰Îÿ¿ ÷ıfi˘ ¤Î‰ √˛ËHÎ ¿flı »ı.
252 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(3) ±fi‰Îÿ¿ ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfiÎ ¤Î‰fi˘ ‹fi‹Î_ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±fi‰Îÿ ¿flı »ı.
(4) ±fi‰Îÿ¿ ‹fi‹Î_ ¿flı·Î ±fi‰Îÿfiı ‹˙Ï¬¿ ¿ı ·ıÏ¬÷ V‰w’‹Î_ T›@÷
¿flı »ı.
±Î‹Î_ ≠I›ı¿ Á˘’Îfiı ±fi‰Îÿ¿ …ı ZÎ‹÷Î ‘flÎ‰ı »ıı ÷ı ZÎ‹÷Î ±fiÁÎfl
÷ıfiı ÁŒ‚÷Î ≠ÎÅ ◊Î› »ı.
¤ÎÊÎfiÎ ⁄ı Ï‰¤Î√ »ı — ±◊˝ ±fiı Á_fl«fiÎ. Á_fl«fiÎfiÎ ±_÷√˝÷
T›Î¿flHÎ, ‰Î@›fl«fiÎ ±ÎÏÿfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. ÿflı¿ ¤ÎÊÎfiÌ ±Î√‰Ì
ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ M≤WÃ¤ÒÏ‹ Ë˘› »ı ±fiı ÷ıfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ … ’ÿfi˘ (ÂOÿfi˘) ±◊˝ V’p
◊Î› »ı. ±Î◊Ì ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÌ ‰V÷fi˘ ±◊˝ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎfiÎ Á‹¿ZÎ ÂOÿ˘‹Î_
fl…^ ¿fl‰˘ Áfl‚ fi◊Ì.
±◊˝««Î˝ ’»Ì Á_fl«fiÎ ±Î‰ı. ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfiÌ ‰V÷fiı ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÌ Á_fl«fiÎ
¶ÎflÎ ·Z›¤ÎÊÎfiÌ Á_fl«fiÎ‹Î_ fl…^ ¿fl‰Ì …wflÌ ⁄fiı »ı. ¿÷Î˝, ¿‹˝, Ïø›Îfi˘
ø‹, Ï‰ÂıÊHÎ-Ï‰ÂıW›fi˘ ø‹ ‰√ıflı Ï‰Ï‰‘ ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ⁄ÿ·Î› »ı. Ï·_√,
‰«fi, ¿Îfl¿, Ïø›Îfi˘ ¿Î‚, ‰ÎE› ‰√ıflıfi˘ ø‹ ’HÎ ¤ÎÊÎ‹Î_ ⁄ÿ·Î› »ı.
Á_fl«fiÎ ’»Ì wÏœ≠›˘√ ÷ı‹… ¿Ëı‰÷ ±Î‰ı »ı. ±Îfiı ¤ÎÊÎfiÌ Âˆ·Ìfi_ ±_√
’HÎ √HÎÌ Â¿Î›. ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfiÌ Âˆ·Ìfiı ±fiÁflÌfiı ·Z›¤ÎÊÎfi˘ ±fi‰Îÿ
¿fl‰Î◊Ì ·Z›¤ÎÊÎfiÌ Âˆ·Ì◊Ì ≠Ï÷¿>‚ ±fi‰Îÿ ◊Î› »ı. ⁄_fiıfiÌ Âˆ·Ìfi˘
Á‹L‰› ±CÎfl_ ¿Î‹ »ı. ±Îfiı K›Îfi‹Î_ flÎ¬Ìfiı fiÌÕÎ±ı ±fi‰ÎÿfiÌ T›ÎA›Î
±Î ≠‹ÎHÎı ±Î’Ì »ı —
“±fi‰Îÿfi˘ Á_⁄_‘ ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÎ Á_ÿıÂÎfi˘ ’Ëı·Î_ ±◊˝ ±fiı ’»Ì Âˆ·ÌfiÎ
V÷fl ’fl ·Z›¤ÎÊÎfi_ Ïfi¿À÷‹, V‰Î¤ÎÏ‰¿ ÷◊Î Á‹ÎfiÎ◊˝ µ’ÎÿÎfi ≠V÷÷
¿fl‰Î◊Ì ◊Î› »ı.”
±fi‰Îÿ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÁËÎ›¿ ÁÎ‘fi
±fi‰Îÿ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ≠◊‹ ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfi˘ ¤Î‰ Á‹∞ ·Ì‘Î ’»Ì ÷ı
¤Î‰fiı ›˘B› ·Z›¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘ Â˘‘‰Î ’Õı »ı. ÂOÿ˘ ±Î’‰Îfi_ ¿Î›˝
±fi ‰ Îÿ 253
ÂOÿ¿˘Â ¿flı »ı. F›Î_ ±fi‰Îÿ¿fiı ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_ Á‹¿ZÎ ÂOÿ˘ fl«‰Î ’Õı »ı
I›Î_ ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fi˘ µÿ˚¤‰ ±fiı Ï‰¿ÎÁ Á‹…‰˘ …wflÌ »ı. ±Î ‹ÎÀıı
±ˆÏ÷ËÎÏÁ¿ ÂOÿ¿˘Â ±fiı T›I’ÏkÎ¿˘ÂfiÌ ±Î‰U›@÷Î flËı »ı. Ï‰fl˘‘Î◊˝-¿˘Â
’HÎ ’›Î˝› ¿˘Â …ıÀ·˘ µ’›˘√Ì »ı. ±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ≠Î‹ÎÏHÎ¿ Ï¶¤ÎÊÌ
¿˘Â ÷◊Î T›Î¿flHÎ ±‰U› ËÎ◊‰√Î_ Ë˘‰Î_ Ωı¥±ı. ±fi‰Îÿ-ZÎıhÎ‹Î_ fi‰Ìfi÷‹
ÁÎ‘fi ¿QM›Àflfi˘ µ’›˘√ ’HÎ ÁŒ‚÷Î’Ò‰˝¿ ¿flÌ Â¿Î› »ı.
±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ¿
±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ¿ ±ı … ◊¥ Â¿ı ¿ı …ıfiı ôÎ˘÷¤ÎÊÎ ±fiı ·Z›¤ÎÊÎ ⁄_fiı
’fl ÁÎfl_ ±ı‰_ ≠¤I‰ Ë˘›, ¬ÎÁ ¿flÌfiı ·Z›¤ÎÊÎ ’fl Ï‰ÂıÊ. ôÎ˘÷¤ÎÊÎfiÌ
ÁÎ‹√˛Ìfi˘ ±◊˝ Á‹…‰˘ ’Òfl÷˘ »ı, ’fl_÷ ÷ıfiÌ µÏ«÷ ±Ï¤T›„@÷ ‹ÎÀı
·Z›¤ÎÊÎ ’fl ÁÎfl_ ≠¤I‰ Ë˘‰_ …wflÌ »ı. ±◊˝√˛ËHÎ ¿fl÷Î_ ±Ï¤T›„@÷
±Ï‘¿ ¿ÏÃfi ≠Ïø›Î »ı. ±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ¿ Ï‰‰ı¿◊Ì ¿Î‹ ·ı »ı ±fiı ’ÒHÎ˝’HÎı
ÏfiflÌZÎHÎ ¿flı »ı. ‹˙Ï·¿ fl«fiÎfiÌ …ı‹ … ±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ¿ ‹ÎÀı ’HÎ ≠Ï÷¤Î
±’ıÏZÎ÷ »ı. ±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ¿ ±ı‰Î ≠¿ÎflfiÎ ±fi‰Îÿ ¿flı ¿ı …ı ±fi‰Îÿ
fi ·Î√÷Î_ ‹˙Ï·¿ … ·Î√ı. ‰V÷÷— ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiı L›Î› ±Î’ı ±ı‰Î ±fi‰Îÿ
… ±ÎÿÂ˝ ±fi‰Îÿ √HÎÎ› »ı.
±fi‰Îÿ‹Î_ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfi˘ ≠¤Î‰
≠I›ı¿ ¤ÎÊÎfiÎ ‹Ò‚ÎZÎfl˘ ±fiı K‰ÏfiT›‰V◊ÎfiÌ ¿ıÀ·Ì¿ ¬ÎÏÁ›÷˘ Ë˘›
»ı. ±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ¤ÎÊÎfiÎ ±ı‰Î ¿_¥¿ ÂOÿ˘ ±Î‰ı »ı …ı‹fiı ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_
…ı‹fiÎ ÷ı‹ ·¬‰Î ’Õı »ı. ·Z›¤ÎÊÎfiÌ ·ı¬fiT›‰V◊Î ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ Ï·Ï’◊Ì
Ï¤¯Î Ë˘› »ı. ¤Îfl÷Ì› ¤ÎÊÎ±˘fiı ΩıÕfiÎflÌ ±ı¿ ¿ÕÌ ÷IÁ‹ ÂOÿ˘fiÌ »ı.
’˘÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ …ı flÌ÷ı ÷IÁ‹ ÂOÿ˘ ·¬Î÷Î Ë˘› ÷ı … flÌ÷ı ±fi‰Îÿ‹Î_
’HÎ ·¬‰ÎfiÌ ≠T≤ÏkÎ ◊Î› »ı. ¤Îfl÷fiÌ ⁄‘Ì ¤ÎÊÎ±˘±ı ’˘÷’˘÷ÎfiÌ flÌ÷ı
Ï‰ÿıÂÌ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝ »ı. ⁄‘Ì ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ÷IÁ‹ ÂOÿ˘fi˘
≠›˘√ ’˘÷’˘÷ÎfiÎ ±◊˝‹Î_ wœ Ë˘› »ı. ±fi‰Îÿ¿ ’˘÷ÎfiÌ ‹Ò‚ ¤ÎÊÎfiÎ
±◊˝‹Î_ …ı ±◊˝◊Ì ’ÏflÏ«÷ Ë˘› »ı ÷ı ±◊˝‹Î_ … ·Z›¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ ÂOÿfi˘
254 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
≠›˘√ ¿flÌ ⁄ıÁı »ı. ‹Ò‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ ÂOÿ˘fiÎ …ıÀ·Î T›Î’¿, Ï‰ÏÂp ¿ı ±¿‚-
√Ëfi ±◊˝ ≠¿À ¿flÌ Â¿Î› »ı ÷ıÀ·Î ±fi‰ÎÏÿ÷ ¤ÎÊÎ‹Î_ ’HÎ Ë_‹ıÂÎ_ ≠ÎÅ
◊÷Î fi◊Ì. ≠I›ı¿ ¤ÎÊÎfiÎ ZÎıhÎfiı ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ’fl_’flÎ ÁÎ◊ı ±◊˝¿S’fiÎfi˘
√Îœ Á_⁄_‘ Ë˘› »ı. ±fi‰Îÿ¿ı ÷ıfi_ ›˘B› ’Î·fi ¿fl‰_ ’Õı »ı. ‹ÎI≤¤ÎÊÎ‹Î_
±fiı ·Z›¤ÎÊÎfiÎ T›Î¿flHÎ ‰E«ı ’HÎ CÎb_ ±_÷fl »ı. ¿Îfl¿fiÎ (Ïø›ÎfiÎ)
≠›˘√ ≠I›ı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ Ï¤¯ÎÏ¤¯Î ø‹ı Ë˘› »ı. ‰Î@›-fl«fiÎ‹Î_ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ
±Áfl ÿÒfl ¿fl‰Ì ±ı ¿<Â‚ ±fi‰Îÿ¿fi_ ¿Î‹ »ı. ÷ıHÎıı ¿Î‚∞’Ò‰˝¿ ·Z›¤ÎÊÎfiÌ
fl«fiÎfi_ Ïfi‹Î˝HÎ ¿fl‰_ Ωı¥±ı.
±fi‰Îÿ ±_√ı Ï‰Ï‰‘ ‹_÷T›˘
¤Îfl÷Ì› ÂOÿ¿˘Â
¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÌ Ï‰Ï‘ “ÂOÿÎ‰·Ì”‹Î_ ±fi‰Îÿfi˘ ±◊˝ To turn into
another language – ±◊Î˝IÎ˚ “¤ÎÊÎ_÷fl ¿fl‰_” ±ÎM›˘ »ı. Ï‰VI≤÷ ±◊˝ ±Î
flÌ÷ı ±Î’Ì Â¿Î› — ““¿˘¥ ’HÎ ¤ÎÊÎfiÌ ¿ÚÏ÷fiı, ¿˘¥ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‹Ò‚
·ı¬¿fiÎ ¤Î‰˘ ±fiı Ï‰«Îfl˘fiı ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ ≠V÷÷ ¿fl‰Ì ±ı
±fi‰Îÿ »ı.””
“O≤ËIÎ˚ ÂOÿ¿˘Â” ±fiÁÎfl ±fi‰Îÿfi˘ ±◊˝ “ŒflÌ◊Ì ¿Ëı‰_, T›ÎA›Î ¿ı
Á‹◊˝fifiÎ ±◊˝‹Î_ ’fifl„@÷, ¤ÎÊÎ_÷fl” »ı. “¤ÎÊÎ ÂOÿ¿˘Â”‹Î_ ±fi‰Îÿfi˘
±◊˝ ±ÎM›˘ »ı — “…ı‹Î_ ¿Ëı‰Î¥ √›ı·Ì ‰Î÷fi_ ŒflÌŒflÌ ¿◊fi Ë˘› ±ı‰˘
‰Î@›fi˘ ¤ıÿ.”
µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌ±ı ·A›_ »ı — “±fi‰Îÿ ±ıÀ·ı ‹Ò‚fiÌ ’Î»‚ ’Î»‚
±fiı ‹Ò‚fiı ±fiÁflÌfiı ⁄˘·‰_ ÷ı.”
’ÎçÎI› ÂOÿ¿˘Â
‰ıOVÀfl ÂOÿ¿˘Â ±fiÁÎfl, “±ı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ≠V÷÷Ì¿flHÎ
¿ı ≠Ï÷ÏfiÏ‘I‰fiÌ ≠HÎÎ·Ì ±ı ±fi‰Îÿ »ı. ±Î ±ı‰Ì ¿·Î »ı …ı‹Î_ ±ı¿ Ï¤¯Î
M≤WÃ¤ÒÏ‹‰Î‚Î ‰Î«¿˘ ‹ÎÀı ¿˘¥ fl«fiÎfi_ ¿˘¥ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ’fi—Á…˝fi ◊Î› »ı.”
±fi ‰ Îÿ 255
ÁıQ›±· ΩıfiÁfi ±fiÁÎfl, “±ı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_◊Ì ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ≠V÷÷
¿fl‰,_ ¿˘¥ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±◊˝fiı ⁄ÿS›Î ‰√fl ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿fl‰˘” ±ı ±fi‰Îÿ »ı.
lÌ ¿Î¿ÎÁÎËı⁄ ¿Î·ı·¿flı ±fi‰Îÿ ÏÔ‰Âı ‰Î÷ ¿fl÷Î_ ¿èÎ_ »ı ¿ı, ““¤ÎÊÎ_÷fl
±ıÀ·ı ±ı¿ ¤ÎÊÎfiÌ Á_ÿfl ¿ÚÏ÷ ’˘÷ÎfiÌ ¿ı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±Î⁄Îÿ flÌ÷ı
µ÷Îfl‰Ì ±ıÀ·˘ … ±◊˝ ·˘¿˘ ¿flı »ı. ’HÎ ¤ÎÊÎ_÷fl ±ı◊Ì› Ï‰ÂıÊ ±fiı ‹˘À<_
¿Î‹ ¿flı »ı. ÿflı¿ ¤ÎÊÎfiı ’˘÷ÎfiÌ Âˆ·Ì ±fiı Ï‰«Îfl ¿fl‰ÎfiÌ ’©Ï÷ Ë˘›
»ı. ÿflı¿ Á‹Î…‹Î_ ‰’flÎ÷Î_ µ’‹Î±˘ ±fiı w’¿˘ …ı ÷ı ≠ΩfiÎ ±fi¤‰,
g«÷fi ±fiı ’flÊÎ◊˝‹Î_◊Ì µI’¯Î ◊›ı·Î_ Ë˘› »ı. ¤ÎÊÎ_÷fl ¶ÎflÎ ±ıfi˘ ’Ïfl«›
◊›Î ’»Ì ±ıfiÌ ±Áfl ·ıfiÎfl ¤ÎÊÎfiÌ Âˆ·Ì µ’fl ±fiı g«÷fi µ’fl ◊‰ÎfiÌ
…. ±Î flÌ÷ı ¤ÎÊÎ_÷fl ±ıÀ·ı ’flV’fl ∞‰fiºÏp ±fiı ÁÎÏËI›Âˆ·ÌfiÌ ±ı¿
Ω÷fiÌ ÿÌZÎÎ Ë˘› »ı. ±Î ‰Î÷ …ı±˘ ΩHÎı ÷ı±˘ ¤ÎÊÎ_÷fl ¿fl‰Î ⁄ıÁ÷Ì ‰¬÷ı
±ı ¤Îfi flÎ¬‰ÎfiÎ … ¿ı ±Î’HÎıı ±ı¿ ÁÎ‘fiÎ ¿ı‚‰Ì±ı »Ì±ı.””
÷ı‹HÎı ±Î√‚ ·¬÷Î_ …HÎÎT›_ »ı ¿ı, ““±ı¿ ¤ÎÊÎfiÌ µI¿Úp ¿ÚÏ÷fiı ⁄Ì∞
¤ÎÊÎ‹Î_ µI¿Úp w’‹Î_ ÿÎ¬· ¿fl‰Ì ±ı ¿Î_¥ fiÎfiÌÁÒfiÌ ¿‚Î fi◊Ì. ¤ÎÊÎ_÷fl
‹ÎÀı µI¿Úp ¿ÚÏ÷fiÌ ’Á_ÿ√Ì ¿fl‰Î ‹ÎÀı ’HÎ ¤Îflı ›˘B›÷Î Ωı¥±ı »ı.
¤ÎÊÎ_÷flfi_ ¿Î‹ √‹ı ÷ı‰Î ·˘¿˘±ı ËÎ◊‹Î_ ·Ì‘_ ÷ı◊Ì ±ı ‰ıÃ ±◊‰Î ‰ˆ÷fl_
√HÎÎ›_. fiËŸ ÷˘, ÁÎ«Î ¤ÎÊÎ_÷fl¿Îflfiı Á_V¿ÚÏ÷fiÎ ZÎıhÎfi˘ ±ı·«Ì √HÎÌ Â¿Î›.
±I›Îfl Á‘Ì ±Î’HÎıı Á_V¿Ú÷ ±fiı ±_√˛ı∞fiÎ √˛_◊˘ ÃÌ¿ÃÌ¿ Á_A›Î‹Î_ ±ÎV‰ÎzÎ
»ı. ¿ıÀ·Î¿ ±fi‰Îÿ˘ µI¿Úp fiÌ‰ÕuÎ »ı. ±Î ±fi‰Îÿ˘◊Ì ÁÎÏËI›fiÌ lÌT≤Ï©
÷˘ ◊¥ … »ı ’HÎ √…flÎ÷ÌfiÌ Ω÷Ω÷fiÌ Âˆ·Ì±˘fiı ’HÎ ±ÁÎ‘ÎflHÎ ·Î¤
◊›˘ »ı. ⁄_√Î‚Ì, ‹flÎÃÌ ±fiı ÏËLÿÌ √˛_◊˘fiÎ ±fi‰Îÿ˘ ¿flÌfiı ’HÎ
¤ÎÊÎ_÷fl¿Îfl˘±ı √…flÎ÷Ì ‰Î«¿‰√˝fiı CÎHÎ˘ … fl˘«¿ ¬˘flÎ¿ ’Òfl˘ ’ÎÕu˘ »ı.
›fl˘’fiÌ ±fiı¿ ¤ÎÊÎ±˘fiÎ_ √˛_◊˘ ±_√˛ı∞ ±fi‰Îÿ ’fl◊Ì ±Î’HÎıı √…flÎ÷Ì‹Î_
±ÎHÎÌ±ı »Ì±ı.””
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiı √˙fl‰Î„L‰÷ ¿fl‰ÎfiÎ Ëı÷◊Ì ¿Î¿ÎÁÎËı⁄ı ·A›_ ¿ı,
““‰ı’Îfl ¬ıÕ‰Î ¬Î÷fl ±fiıı¿ √…flÎ÷Ì±˘ ’flÿıÂ˘‹Î_ …¥fiı flèÎÎ »ı. ’˘÷ÎfiÎ_
256 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ÿÌ¿flÎ-ÿÌ¿flÌ±˘fiÌ ¿ı‚‰HÎÌ ‹ÎÀı ◊˘ÕÎ¿ ÏÂZÎ¿˘fiı ’HÎ ÷ı±˘ ‰ÁÎ‰ı »ı. ‹Îflı
√…flÎ÷Ì±˘‹Î_ ‹ËÎk‰Î¿Î_ZÎÎ …√ÎÕ‰Ì »ı ¿ı …ı‹ ÏËLÿÌ ±ı flÎpˇ¤ÎÊÎ »ı,
⁄_√Î‚Ì Á˙◊Ì ≠˙œ Ï‰¿ÏÁ÷ ¤ÎÊÎ »ı, ÷Ï‹‚ ¤Îfl÷fiÌ ±ı¿ …^fiÎ‹Î_ …^fiÌ
±fiı ‹˙Ï·¿ ÁÎÏËI›fiÌ ’fl_’flÎ ‘flÎ‰÷Ì ¤ÎÊÎ »ı, ÷ı‹ … ±Î¬Ì ÿÏfi›Îfi˘
’Ïfl«› ¿flÎ‰fiÎflÌ ¤ÎÊÎ ÷flÌ¿ı √…flÎ÷Ì ÷‹Î‹ ¤Îfl÷Ì› ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ±√˛V◊Îfi
·¥ ·ı ±fiı ±ıfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ’flÿıÂÌ±˘ ’HÎ √…flÎ÷Ìfi˘ ±ıÀ·Î … ±Îÿfl◊Ì
±P›ÎÁ ¿flı »ı …ıÀ·˘ ±Î…ı ÷ı±˘ gËÿÌ ¿ı ⁄_√Î‚Ì ÁÎÏËI›fi˘ ¿flı »ı. …ı
¤ÎÊÎ‹Î_ ≠Ω ‹ÎÀı √Î_‘Ì∞±ı ·A›_ ÷ı ¤ÎÊÎ‹Î_ ›√ÿÂ˝fi ±fiı Ï‰rÿÂ˝fi
¿flÎ‰‰ÎfiÌ ÂÏ@÷ ±Î‰‰Ì … Ωı¥±ı.””
÷ı‹HÎı ¤Îfl’Ò‰˝¿ ¿èÎ_ »ı ¿ı, ““‹Îfl_ ¿Ëı‰Îfi_ ±ı »ı ¿ı ±Î…ı …ı‹
±‹ÿÎ‰Îÿ‹Î_ Ï‰iÎÎfifiÌ ‹Ò‚¤Ò÷ Â˘‘¬˘‚ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±ı¿ ≠›˘√ÂÎ‚Î »ı,
÷ı‰Ì … flÌ÷ı ±fiı¿ ¤ÎÊÎ±˘ ÂÌ¬‰Î ‹ÎÀı ±fiı …ı ÷ı ¤ÎÊÎfiÎ ÁÎÏËI› ÁÎ◊ıfi˘
’Ïfl«› ‰‘Îfl‰Î ‹ÎÀı ±ËŸ ±ı¿ Á‹◊˝ Ï‰r¤ÎÊÎ-‹_Ïÿfl Ë˘‰_ Ωı¥±ı.””
»ıS·ı, ¤ÎÊÎ_÷fl ±ıÀ·ı ’fl¤ÎÊÎ-¿Î›Î≠‰ıÂ ¿fl‰˘ ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›. ±ı¿
¤ÎÊÎ‹Î_ …ı ‰Î÷ ¿flÌ Ë˘› ÷ı … ‰Î÷ ÷ı … ±◊˝‹Î_, ÷ı … ¤Î‰‹Î_, ÷ı …
Ï‹Ω…‹Î_ ±L› ¤ÎÊÎ‹Î_ ¿Ëı‰Ì ÷ıfi_ fiÎ‹ ¤ÎÊÎ_÷fl.
Translating consists in producing in the receptor lan-
guage the closest natural emivatent to the message of the
source language, first in meaning and secondly in style.
gËÿÌ-√…flÎ÷Ì ±fi‰Îÿ Á_⁄_‘Ì ±L› ¿ıÀ·Ì¿ ÁQÎV›Î±˘
¤ÎÊÎ √‹ı ÷ı Ë˘›-gËÿÌ Ë˘›, ±_√˛ı∞, Á_V¿Ú÷ Ë˘› ¿ı √…flÎ÷Ì - ±ıfiÎ
±fi‰Îÿ¿Î›˝‹Î_ ¿ıÀ·Ì¿ ’Î›ÎfiÌ Á‹V›Î±˘ µ’„V◊÷ ◊Î› »ı. ±fi‰Îÿ ±ıÀ·ı
±ı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ T›@÷ ◊›ı·Î Ï‰«Îfl˘fiı ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±Ï¤T›„@÷ ±Î’‰ÎfiÌ
≠„ø›Î. ±ı¿ ¤ÎWÎÎ‹Î_ T›@÷ ◊›ı·Î Ï‰«Îfl˘fiı ⁄Ì∞ ¤ÎWÎÎ‹Î_ ‹ÒÏ÷˝‹_÷ ¿fl‰Î
‹ÎÀı ⁄_fiı ¤ÎÊÎfi_ iÎÎfi ±Î‰U›¿ »ı, ±fiı ¿ı‰Ô‚ iÎÎfi … fiÏË ÷ı ⁄_fiı
¤ÎÊÎ±˘fiÌ ÷ÎÁÌfl, ±ıfiÌ ·ÎZÎÏHÎ¿÷Î±˘ ±fiı ·œHÎ˘, ·Ëı¿˘ ±fiı Ï‹Ω… ±ı
±fi ‰ Îÿ 257
Á‰˝fi_ ÁÎfl_ ±ı‰_ iÎÎfi Ë˘‰_ …wflÌ »ı. ¤ÎÊÎ ±ı ¿_¥ ¤˙Ï÷¿ …Õ ÁÎ‘fi fi◊Ì;
‹Îfi‰ÌfiÌ Á‹√˛ «ı÷fiÎfiı ±Ï¤T›@÷ ¿flfiÎfl ∞‰_÷ ±fiı ≠⁄‚ ÁÎ‘fi »ı.
±ı ’Ÿ»Î ¿fl÷Î_› ‰‘ ‹·Î›‹, ’W’ ¿fl÷Î_› ‰‘ Q≤t ±fiı ≠Á_√ı ÷·‰Îfl
¿ı ÷˘’ ¿fl÷Î_ ‰‘ ÷ÌZHÎ ¿ı √√fi¤ıÿÌ ÁÎ‘fi »ı. ⁄flŒ …ı‰Î Ë‚‰Î e·
¤Î‰˘fiı ÷ı‹… ÷Î_Õ‰Ì ‹ıCÎ√…˝fiÎ±˘fiı ±ı¿ÁÎ◊ı ±fiı ±ı¿Áfl¬Ì flÌ÷ı {Ì·‰Î
Á‹◊˝ ÿı‰ÿÌ‘Ì ±fi˘¬Ì ¤ıÀ »ı. ±ıÀ·ı ±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ±fi‰Îÿ ¿flfiÎflı
⁄_fiı ¤ÎÊÎ±˘fiÎ_ ÁÎ‹J›˝, ·ÎZÎÏHÎ¿÷Î±˘ ±fiı ·Ëı¿Î ⁄‘Î_fi˘ A›Î· flÎ¬Ìfiı
±Î√‚ ‰‘‰Îfi_ »ı.
±fi‰Îÿ ±ı ¿‚Î »ı; l‹ÁÎK› ¿‚Î »ı. ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ÁÎ‘fi ’HÎ »ı F›Î_
ÏÁ©ËV÷÷Î ‹ÎÀı ÷’ ±Ïfi‰Î›˝ »ı, ÷ı◊Ì ±fi‰Îÿ¿ı ±ı¿ ¿·Î¿ÎflfiÌ …ı‹ …
’˘÷ÎfiÌ ¿‚Î‹Î_ Ïfi’HÎ÷Î ËÎ_Á· ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Ï‰fl÷ ’Ïfll‹ ¿fl‰˘ ’Õı »ı.
±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı CÎHÎÌ ⁄‘Ì T›Î‰ËÎÏfl¿ Á‹V›Î±˘fi˘, ‹U¿ı·Ì±˘fi˘
ÁÎ‹fi˘ ¿fl‰˘ ’Õı »ı. ¬fl_ Ωı÷Î_ ÷˘ ‹˙Ï·¿ Á…˝fi ¿fl÷Î_› ±fi‰Îÿ ¿fl‰Îfi_
¿Î‹ @›Îflı¿ ¿’fl_ »ı. CÎHÎÌ‰Îfl ‹Ò‚ Á…˝fi˘ ¿fl÷Î_ ±ıfiÎ ±fi‰Îÿ ‰‘
·˘¿¤˘B› ±fiı ·˘¿Ï≠› ⁄L›ÎfiÎ_ µÿÎËflHÎ˘ »ı. ±fi‰Îÿ¿·ÎfiÌ ±Î ÏÁÏ© »ı.
ñ Ï‰@Àfl èÎ√˘
Translation is medling with inspiration.
±fi‰Îÿ ±ı ≠ıflHÎÎ›@÷ ‹◊Î‹HÎfiÌ ≠Ïø›Î »ı.
– Showerman.
iÎÎfi-Ï‰iÎÎfifi_ Ï‰’· ÁÎÏËI› ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ·AÎÎ›_ »ı. ¤Îfl÷‹Î_
±_√˛ıΩıfiÎ ÂÎÁfi¿Î‚ ÿflÏ‹›Îfi ‰ËÌ‰À ±_√ı ¿ıÀ·Î› ≠¿Îflfi_ ÁÎÏËI›
·¬Î›_ Ë÷_. ÷ı ±ı¿ ÁÎ‹ÎL›÷— Ï‰rfl¤fl‹Î_ Á‹Ω÷Ì ±fiı ⁄Ë‘Î V‰Ì¿ÎflÎ÷Ì
¤ÎÊÎ Ë˘‰Î◊Ì ±fiı¿ µI¿Úp Ï‰Ê›˘fi_ iÎÎfi ±_√˛ı∞‹Î_ ÂOÿ⁄© ◊›_ »ı. ÷ı◊Ì
ÁÎÏËI›◊Ì ‹Î_ÕÌ ‰îÎÎÏfi¿ ±fiı ÷¿Ïfi¿Ì ≠¿ÎflfiÌ ΩHÎ¿ÎflÌ ±Î’HÎÌ ¤ÎÊÎ‹Î_
±ÎHÎ‰Î ‹ÎÀı ±fi‰Îÿ … ±ı¿ Â„@÷ÂÎ‚Ì ‹ÎK›‹ »ı. ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ, flÎF›
258 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰ËÌ‰ÀfiÌ ¤ÎÊÎ ÷flÌ¿ı ¬Ò⁄ ·Î_⁄Î Á‹› Á‘Ì «Î· flËÌ ±fiı ÷ı‹ »÷Î_ ±ı¿
≠Î«Ìfi÷‹˚ µF…‰‚ Á_V¿ÚÏ÷ ±fiı Á_V¿Ú÷ ¤ÎÊÎfi˘ ‰ÎflÁ˘ ‘flÎ‰÷Î ±Î ÿıÂ‹Î_
Ï⁄˛ÏÀÂ ÂÎÁfi¿Î‚ ÿflÏ‹›Îfi … ¿ıÀ·Ì¿ ≠ÎÿıÏÂ¿ ¤ÎÊÎ±˘ ’HÎ ¬Ò⁄ ÁÎflÌ
flÌ÷ı Ï‰¿Á‰Î ’Î‹Ì. ¤Îfl÷ V‰÷_hÎ ◊›_ ÷ı ’»Ì 1956‹Î_ ¤ÎÊÎ‰Îfl flÎF›˘fiÌ
fl«fiÎ ◊¥. ·√¤√ ⁄‘Î_ flÎF›˘±ı ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ≠ÎÿıÏÂ¿ ¤ÎÊÎfiı flÎ…¤ÎÊÎ
÷flÌ¿ı V‰Ì¿ÎflÌ. √…flÎ÷ flÎF›ı √…flÎ÷Ì µ’flÎ_÷ ÏËLÿÌfiıı ’HÎ flÎ…¤ÎÊÎfi˘
‹˘¤˘ ±ÎM›˘. ’ÏflHÎÎ‹ı …ı ‰ËÌ‰ÀÌ ≠¿Îflfi_ ÁÎÏËI› ±_√˛ı∞‹Î_ µ’·O‘ Ë÷_
÷ıfi˘ ±fi‰Îÿ ¿fl‰Îfi_ ±Ïfi‰Î›˝ ⁄L›_. ±ıÀ·_ … fiËŸ ±ı¿ ¤√Ìfl◊ ¿Î‹
‰ËÌ‰ÀÌ÷_hÎ ÁÎ‹ı ±Î‰Ìfiı ∂¤_ flèÎ_.
„ËLÿÌ-√…flÎ÷Ì‹Î_ ’HÎ, ‰ËÌ‰ÀÌ ≠¿ÎflfiÌ ÁÎ‹√˛ÌfiÎ ’W¿‚ ±fi‰Îÿ
◊‰Î ·ÎB›Î. Á…˝fiÎI‹¿ ÁÎÏËI›fiÎ ZÎıhÎı ÏËLÿÌ‹Î_◊Ì √…flÎ÷Ì‹Î_ ±fiÒÏÿ÷
ÁÎÏËI› ¬Ò⁄ ±S’ ≠‹ÎHÎ‹Î_ µ’·O‘ »ı; ¿ı‹ ¿ı ÏËLÿÌ-√…flÎ÷Ì ÁË˘ÿflÎ
Ë˘¥, ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ·˘¿˘ ‹Ò‚ ÏËLÿÌ ¿ÚÏ÷ … ‰Î_«Ì ·ı »ı. Ωı¿ı, CÎHÎÌ √…flÎ÷Ì
ÁÎÏË„I›¿ fl«fiÎ±˘ „ËLÿÌ‹Î_ ±fiÒÏÿ÷ ◊¥ »ı.
±_√˛ı∞‹Î_◊Ì ÏËLÿÌ-√…flÎ÷Ì‹Î_ ±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı CÎHÎÌ ‹U¿ı·Ì±˘
fiÕı »ı; ÿÎ¬·Î ÷flÌ¿ı, Á‹ÎfiÎ◊Ì˝ ’›Î˝›‰Î«Ì ÂOÿ˘fiÌ ’Á_ÿ√Ì, ¿Ëı‰÷˘ ±fiı
wÏœ≠›˘√˘ …ı‰Ì Ï‰ÏÂp ±Ï¤T›„@÷±˘ ‹ÎÀı Á‹ÎfiÎ◊a ±Ï¤T›„@÷ Â˘‘‰ÎfiÌ
Á‹V›Î, ÿıÂÏ‰ÿıÂ‹Î_ ≠«Ï·÷ flÌ÷-Ïfl‰ÎΩı, wœÎ«Îfl, „ÂWÀÎ«Îfl ‹ÎÀı ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿
ÂOÿ’›Î˝›˘fi˘ ±¤Î‰ ÷◊Î ¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ‹Ò‚ ¤ÎÊÎ‹Î_ Á_ÏÿB‘ ¿ı ¤˛Î_Ï÷ µ’Ω‰ı
÷ı‰Î ¿◊fifiı ¿ı ¤ÎÊÎÿ˘Êfiı ·Ì‘ı ±◊˝ fiyÌ ¿flÌfiı µÏ«÷ Á‹ÎfiÎ◊a ÂOÿ
≠›˘…‰Î‹Î_ ’Õ÷Ì ‹U¿ı·Ì. ±fi‰Îÿ¿fiı ⁄‘Î Ï‰Ê›˘fiÌ ±fiı …\ÿÌ…\ÿÌ ¤ÎÊÎ‹Î_
‰’flÎ÷Î ÂOÿ˘fiÌ ±◊˝»Î›Î (connotations)fiÌ Á_’ÒHÎ˝ ΩHÎ¿ÎflÌ Ë˘÷Ì
fi◊Ì, »÷Î_ ±ı ΩHÎıı Á‰˝iÎ Ë˘› ÷ı‰Ì ÷ıfiÌ ’ÎÁı ±’ıZÎÎ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
±fi‰Îÿ¿fiı ±fi‰ÎÿfiÌ ⁄_fiı ¤ÎÊÎfi_ ’›Î˝Å iÎÎfi Ë˘‰_ Ωı¥±ı. ÂOÿfiÎ ËÎÿ˝
Á‘Ì ’Ë˘Ó«Ìfiı ÷ı µÏ«÷ Á‹ÎfiÎ◊Ì˝ Ωı¬‹Ì ’›Î˝› ±fiı ’Ïfl¤ÎWÎÎ ’Á_ÿ
¿fl‰ÎfiÌ »^À fi Ë˘› ÷˘ ±◊Î*÷flfiÌ Ωı¬‹Ì Á_¤Î‰fiÎ flËı »ı.
±fi ‰ Îÿ 259
¤ÎÊÎfiÌ ’Òfl÷Ì ΩHÎ¿ÎflÌ fi Ë˘› I›Îflı ±fi‰Îÿ¿ ÂOÿfiÎ ⁄ÎèÎ ±◊˝fiı
… ÁÎ«˘ ±◊˝ ‹Îfiı »ı ±fiı ÂOÿ¿˘ÂfiÌ ‹ÿÿ◊Ì ±◊‰Î ÷˘ ’˘÷ÎfiÎ ÁÎ‹ÎL›
iÎÎfifiÎ ±Î‘Îflı ±◊˝ÁÒ«¿ ÂOÿ ‹Ò¿‰Îfi˘ ≠›Ifi ¿flı »ı. ’ÏflHÎÎ‹ı ±fi‰Îÿ¿
Á‹ZÎ ¿ıÀ·Î› ≠ë˘ ∂¤Î ◊Î› »ıı ±fiı ÷ı ÁÎ«˘ ±◊˝ ±Î’Ì Â¿÷˘ fi◊Ì.
±Î◊Ì ±fi‰Îÿ ÂÎ„Oÿ¿ ⁄fiÌ Ω› »ı. ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎfi_ @·ı‰fl ⁄_‘Î› »ı, ±ı‹Î_
≠ÎHÎ ’flÎ÷˘ fi◊Ì. ÂOÿ‹Î_ ≠ÎHÎ≠Ï÷WÃÎ ÷˘ ±◊˝◊Ì … ◊Î›. ±fi‰Îÿfi˘
≠Î◊Ï‹¿ ≠ë ‰ŒÎÿÎflÌfi˘ »ı. “ŸÊ◊Í‹¢ Á‹ÅÿÃ ∑§ÁpÃ˜” ±ı Ëı‹«_ƒÎ«Î›˝fiÎ ÁÒ˚hÎ
‹…⁄ ±fi‰Îÿ ±ıfiÌ ‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiı Á_’ÒHÎ˝ ‰ŒÎÿÎfl Ë˘‰˘ Ωı¥±ı, flËı‰˘ Ωı¥±ı.
‹Ò‚ ¿ÚÏ÷fiÎ Á…˝¿fiÌ «ı÷fiÎ ±fi‰Îÿ¿fiı V’ÂÌ˝ Ω› ±fiı ÷ı “±fi...
±fi... ‰ÿÏ÷” fiÎ ⁄ÿ·ı ◊˘ÕÌ ±ÎÕÌ Œ_ÀÎ¥ Ω› ¿ı CÎÕÌ¿ V‰ˆflÏ‰ËÎfl ¿flÌ ·ı
÷ı ±fi‰ÎÿfiÌ ±ÏfiE»fiÌ› ¬Î‹Ì ⁄fiÌ Ω› »ı. ‰Î«¿fiı ‹Ò‚¿ÚÏ÷ ±fiı ‹Ò‚
Á…˝¿‹Î_ … flÁ »ı. ÷ı ¿ı‰‚ ±fi‰Îÿ¿fiÌ ±Î_√‚Ì ’¿ÕÌ flÁÎfi¤ÒÏ÷ ¿ı
flÁ’Îfi ¿fl÷˘ ¿fl÷˘ ±ı ¿ÚÏ÷ Á‘Ì …‰Î ¥E»ı »ı. ±fi‰Îÿ¿ ±ıfiı ÷tfi ¨«¿Ì
·ı ±◊‰Î ÷ıfi_ ·Z› «¿Î‰Ì ±L›hÎ ±Î_√‚Ì «Ÿ‘Ì flÁZÎÏ÷ ¿flÎ‰Ì ±ıfi_ K›Îfi
⁄Ì…ı ‰Î‚ı ±ı ÁèÎ fi◊Ì, Á˙…L›’ÒHÎ˝ ’HÎ fi◊Ì. ±ıfiÎ◊Ì fi flËı‰Î› ÷˘ ÷ı
V‰÷_hÎ, ‹˙Ï·¿ fl«fiÎ ⁄ıÂ¿ ¿flÌ Â¿ı »ı, ’fl_÷ …ı ·ı¬¿ ¿ı ¿ÚÏ÷fi˘ ÷ı ±fi‰Îÿ
¿fl÷˘ Ë˘› ÷ıfiÌ ÁÎ◊ıı ±…\√÷Ì »^À»ÎÀ ·ı ¿ı ◊˘ÕÌ ’HÎ ±‚‰Ì÷flÎ¥ ¿flı
÷ı ËflÏ√{ «·Î‰Ì ·¥ Â¿Î› fiÏË. ±Î‹ »÷Î_ ±Î‰_ CÎHÎıı V◊‚ı ⁄fi÷_ flèÎ_
»ı. ÷ı◊Ì ÷˘ ¿˘¥±ı ±fi‰Îÿ Ï‰Êı ‹ÌÃ˘ ¿ÀÎZÎ ¿›˘˝ »ı — ““±fi‰Îÿ, jÎÌfiÌ
…ı‹ Á_ÿfl Ë˘› ÷˘ ‰ŒÎÿÎfl fi◊Ì Ë˘÷˘ ±fiı ‰ŒÎÿÎfl ⁄fi‰Î Ω› ÷˘ Á_ÿfl
fi◊Ì flËı÷˘. ⁄_fiı ±ı¿ÁÎ◊ı Ë˘› ÷˘ ≠¤fi˘ ’ÎÕ.”” ±ı ⁄_fiıfi˘ Á¤√ Á‹ı‚
Á‘Î› ÷ı ‹ÎÀı ±fi‰Îÿ¿‹Î_ ±ı¿ Ï‰ÏÂp ≠Ï÷¤Î Ë˘‰Ì Ωı¥±ı.
All translation seems to me simply an attempt to ac-
complish an impossible task.
– Wilhelm
260 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±fi‰Îÿ ±ı ÷˘ ’fl¿Î›Î-≠‰ıÂ …ı‰Ì ≠T≤ÏkÎ »ı. ±ı ±Î√‰Ì Ï‰zÎ »ı;
Á…˝fi¿·Î »ı. √‘ıÕ˘ gÁËfi_ «Î‹Õ<_ ±˘œı ±ıÀ·ı ÏÁ_Ë fi ◊¥ Ω›, ±ıfiÌ
«Î· ⁄ÿ·Î‰Ì Ωı¥±ı, Ï‹Ω… ⁄ÿ·Î‰˘ Ωı¥±ı. ±fi‰Îÿ ÷·‰ÎflfiÌ ‘Îfl
’fl «Î·‰Î …ı‰˘ ÿ√˝‹ ’◊ ¿ÿÎ« ¤·ı fi Ë˘›, ’HÎ fiÀ ÿ˘flÕÎ ’fl «Î·ı
÷ı‰˘ ¬ı· ÷˘ …wfl »ı. fiÀ ≠ıZÎ¿˘fiÌ ÷Î‚Ì±˘fiÎ √Õ√ÕÎÀ, Á_√Ì÷fiÎ ÁÒfl
¿ı ’ıÏÀ›_ fl‚‰Îfi˘ ’˘¿Îfl, ±ı ⁄‘_ ·ZÎ‹Î_ Ë˘› »÷Î_, ’˘÷ÎfiÎ ¬ı· ‰ı‚Î±ı
÷˘ ·Z› ÷flŒ ±ı¿Î√˛ flËÌ, Á_√Ì÷, ÷Î‚Ì±˘ ⁄‘Î◊Ì ≠˘IÁÎÏË÷ ◊÷˘,
±Î_÷flÂ„@÷◊Ì Á‹÷·Î Ω‚‰÷˘ ‘Ì‹Î ’HÎ „V◊fl Õ√ ‹Î_Õı; Ï⁄·¿<· ÷ı
… flÌ÷ı ±fi‰Îÿ¿ ÁÎ‹ÎL›˘fiÎ flÎ√ ±fiı ¶ıÊ ‰E«ı ±Õ˘· flËÌfiı ±fi‰ÎÿfiÌ
ÁI¿·Îfiı ±ÎflÎ‘ıı »ı.
’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿÎ‰Ï· µ’·O‘ fi Ë˘› I›Îflı ‰îÎÎÏfi¿ ±fiı ÷¿Ïfi¿Ì
≠¿ÎflfiÎ ·¬ÎHÎfiÎ ±fi‰Îÿ¿Î›˝‹Î_ CÎHÎÌ ‹U¿ı·Ì±˘ fiÕı »ı. ‰‚Ì, ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿
ÂOÿ¿˘Â˘‹Î_ ±ı¿ ÂOÿfiÎ ±fiı¿ ±◊˝ ±ÎM›Î Ë˘› »ı, …ı‹Î_◊Ì µÏ«÷ ±◊˝
Â˘‘Ìfiı ’›Î˝› ’Á_ÿ ¿fl‰Îfi_ ¿Î‹ ±CÎfl_ …HÎÎ› »ı.
ÏË_ÿÌ‹Î_◊Ì √…flÎ÷Ì ±fi‰Îÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î Á‹V›Î ‰‘ CÎıflÌ ⁄fiıı »ı.
gËÿÌ-√…flÎ÷Ì ÂOÿ¿˘Â˘ fiÏË‰IÎ˚ »ı ±fiı ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÏË_ÿÌ-√…flÎ÷Ì,
√…flÎ÷Ì-ÏË_ÿÌ ÂOÿ¿˘Â˘fi˘ ÷˘ ΩHÎı ÿW¿Î‚ »ı. ±ıfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı iÎÎfi-Ï‰iÎÎfi
±fiı ÷¿Ïfi¿Ì ÁÎÏËI›fi_ ÏË_ÿÌ‹Î_◊Ì √…flÎ÷Ì ±fi‰Îÿ¿Î›˝ ¿’fl_ ⁄fiÌ Ω› »ı.
±Î‹ ÷˘ √…flÎ÷Ì ±fiı ÏË_ÿÌ ¤Ï√fiÌ ¤ÎÊÎ±˘ »ı »÷Î_ ⁄_fiıfiÌ ÷ÎÁÌfl
±·√ »ı. ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ‹Î_ Œfl¿ ’Õı »ı. …ı‹ ¿ı, ÏË_ÿÌ‹Î_ Á’¡‹Ë, ∑È§≈UË⁄U,
¬àÕ⁄U …ı‰Î ÂOÿ˘ √…flÎ÷Ì‹Î_ ±Î ≠‹ÎHÎıı ·¬Î› »ı — ‰Ì…‚Ì, ¿<ÏÀfl, ’J◊fl.
CÎHÎÌ‰Îfl ΩıÕHÎÌ ±ıfiÌ ±ı … Ë˘› »ı, ’HÎ ÷ıfi˘ ±◊˝ ⁄ÿ·Î› »ı. fiÌ«ıfiÎ
µÿÎËflHÎw’ ÂOÿ˘ ’fl◊Ì ±ıfi˘ V’p A›Î· ±Î‰Âı —
ÂOÿ ÏË_ÿÌ ±◊˝ √…flÎ÷Ì ±◊˝
•∑§S◊ÊÃ ±«Îfi¿ ÿCÎ˝ÀfiÎ
©U¬ÊÁœ ’ÿ‰Ì ÿ—¬
±fi ‰ Îÿ 261
øÊ⁄UÊ µ’Î› ’Âfi˘ ¬˘flÎ¿
◊Ë∆UÊ ‹‘fl ‹ÌÃ<_, ·‰HÎ
⁄UÊ¡ËŸÊ◊Ê Á·ıË’hÎ I›Î√’hÎ
‚ûÊ⁄U 70 17
‚„UË Â© ËV÷ÎZÎfl
CÎb_ ⁄‘_ ÁÎQ› Ë˘‰Î »÷Î_ ’HÎ gËÿÌ-√…flÎ÷Ì ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ±fiı
±◊˝‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi …HÎÎ¥ ±Î‰ı »ı. √…flÎ÷Ì‹Î_ …ı “Á_Â˘‘fi” »ı ÷ı gËÿÌ‹Î_
“•ŸÈ‚¢œÊŸ” »ı.
±_√˛ı∞‹Î_◊Ì gËÿÌ ¿ı √…flÎ÷Ì‹Î_ ±fi‰Îÿ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ΩıÕHÎÌ Spell-
ing ¤Ò·fiıı ·Ì‘ıı ‹˘À˘ √Ò_«‰ÎÕ˘ ∂¤˘ ◊Î› »ı. ÿÎ.÷., Sloth bear fiı ⁄ÿ·ı,
Cloth bear ¿ı Food chainfiı ⁄ÿ·ı Good chain ÷◊Î Foot pathfiı
⁄ÿ·ı Foot bath »’Î¥ √›_ Ë˘› I›Îflı ÂOÿ¿˘Â˘fiÌ ‹ÿÿ◊Ì ’HÎ ±fi‰Îÿ¿
ÁÎ«˘ ±◊˝ ÷Îfl‰Ì Â¿÷˘ fi◊Ì ±fiı ¤Ò·¤›˘˝ ±fi‰Îÿ ◊¥ Ω› »ı. ÷ı◊Ì
‹Ò‚ ·¬ÎHÎ ±I›_÷ V’p Ë˘‰_ CÎÀı. ¿˘¥ ’HÎ ≠¿Îflı ¤Ò· ◊¥ Â¿ı ÷ı‰Ì
Á_¤Î‰fiÎ ÷ı‹Î_ flËı‰Ì Ωı¥±ı fiÏË.
√…flÎ÷ Áfl¿Îfl, ¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ÷◊Î ±L› gËÿÌ¤ÎÊÌ flÎF›˘ ÁÎ◊ı
ÏË_ÿÌ‹Î_ ’hÎT›‰ËÎfl ¿fl‰Î ‹ÎÀı ¿flÎfl⁄© »ı ÷ı◊Ì ’hÎ˘ ÏË_ÿÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ ±Î‰ı
»ı, ’fl_÷ gËÿÌ-√…flÎ÷Ì ±fiı √…flÎ÷Ì-ÏË_ÿÌ ‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ¿˘Â˘ fiÏË Ë˘‰Î◊Ì
’hÎT›‰ËÎfl‹Î_ ≠›˘Ω›ı· ±CÎflÎ ÂOÿ˘fiÎ ±◊˝ Á‹…‰Î‹Î_ ‹U¿ı·Ì ’Õı »ı.
µÿÎËflHÎ ÷flÌ¿ı Ωı¥±ı ÷˘ ±ı¿ ’hÎfi_ ÂÌÊ˝¿ Ë÷_ ““ªÎ„U∑§⁄U ‚◊¢∑§ ‚¢ª„˝ UáÊ””
(±◊Î˝IÎ˚ CÎfl‰ıflÎfiÎ ±Î_¿ÕÎ ±ı¿hÎ ¿fl‰Î). ±Î‹Î_ ‚◊¢∑§fi˘ ±◊˝ VÀıÏÀ„VÀ@Á
±Î_¿ÕÎ »ı ±ı‰_ “flCÎ‰Ìfl”fiı ⁄Îÿ ¿fl÷Î_ ¿˘¥ ÂOÿ¿˘Â‹Î_ ‹‚Ì ±Î‰÷_ fi Ë÷._
⁄ÌΩ ±ı¿ ≠Á_√ı “ÏÁ‹ıLÀ” ‹ÎÀı flÖÊ˝øáÍ Ê¸ ±ı‰˘ ’›Î˝› fiyÌ ¿flÎ›˘ Ë÷˘ I›Îflı
flÖÊ˝øáÍ Ê¸fiÎ ‰‘ı·Î ¤Î‰-±ı‰Î ÏfiÿıÂ˝ fiı ±fi·ZÎÌfiı ±ıfiı ÿ‰Î ¿ı ±˙Ê‘fi_ «ÒHÎ˝
(’ÎµÕfl) √HÎÌfiı ±Î›‰ÿ˝ı -Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ‹Î_ ±ı ±_√ı ’Ò»’fl» ¿fl‰Î‹Î_
262 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±Î‰ı·Ì; …ı ±Î›‰ÿ˝ı fi˘ fiÏË ’HÎ ⁄Î_‘¿Î‹fi˘ Ï‰Ê› Ë÷˘. ±·⁄kÎ, ÏfiflZÎfl
√˛Î‹…fi ’HÎ ÏÁ‹ıLÀ ÂOÿ Á‹…÷˘ Ë˘› I›Îflı ±Î‰˘ ±◊˝fiÌ ºÏp±ı ÷tfi
±’ÏflÏ«÷ ’›Î˝› ›˘…‰Î‹Î_ ±˙Ï«I› @›Î_ flèÎ_ ±ı‰˘ Á‰Î· …wfl µÿ˚¤‰ı, ’HÎ
±I›Îflı ±Î’HÎı ±ı ««Î˝‹Î_ fiÏË ∂÷fl÷Î_ µÏ«÷ ÂOÿ¿˘Â˘fiÎ ±¤Î‰ı ÁÎ‹ÎL›
¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î‰Î ’hÎ˘fi˘ ÁÎ«˘ ±◊˝ Á‹…‰Î‹Î_ ’Õ÷Ì ‹U¿ı·Ì Ïfiw’‰Îfi˘ »ı;
÷ı◊Ì √…flÎ÷Ì ‹ÁtÎfi_ ÏË_ÿÌ w’Î_÷fl ¿fl‰Îfi_ ±◊‰Î gËÿÌ ’hÎ˘fi˘ ±◊˝ Á‹∞fiı
√…flÎ÷Ì‹Î_ fi˘Ó‘ ·¬‰Îfi_ ±fiı ’hÎfi˘ ‹Át˘ ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Îfi_ ¿Î‹ ±CÎfl_ ’Õı
»ı. gËÿÌ¤ÎÊÌ flÎF›˘±ı …\ÿÎ…\ÿÎ ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ¿˘Â ≠√À ¿›Î˝ »ı. ±ı‹Î_
¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ±ı¿w’÷Î …HÎÎ÷Ì fi◊Ì. ±ı¿ … ÂOÿ ‹ÎÀı …\ÿÎ_…ÿ\ Î_ flÎF›˘±ı
…\ÿÎ…\ÿÎ ’›Î˝› fiyÌ ¿›Î˝ »ı. ÿÎ¬·Î ÷flÌ¿ı, Recommendation ÂOÿ
·¥±ı. ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ÂOÿ¿˘Â˘‹Î_ ±ıfiı ‹ÎÀı Á‚»§ÊÁ⁄U‡ÊÊ, •Á÷‡Ê¢‚Ê, ‚¢SÃÈÁÃ
…ı‰Î ’›Î˝›˘ »ı. F›Îflı flÎ…V◊ÎfifiÎ ¿˘Â‹Î_, Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê, ‚¢SÃÈÁÃ »ı. ±fiı µkÎfl
≠ÿıÂfiÎ ¿˘Â‹Î_, Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê, •Á÷‡Ê¢‚Ê »ı; Ï⁄ËÎflı Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê ±fiı •ŸÈ‡Ê¢‚Ê …ı‰Î
’›Î˝› flÎA›Î »ı. ÷˘ ‹K›≠ÿıÂı Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê, •Ÿ‡Ê¢‚Ê, •Á÷SÃÊfl ±fiı ËÏfl›ÎHÎÎ±ı
Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê, ‚¢SÃÈÁÃ ’›Î˝› ‹ÎL› ¿›Î˝ »ı. √…flÎ÷fiÎ ÏhÎ¤ÎÊÌ ‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ¿˘Â‹Î_
Á‚»§ÊÁ⁄U‡Ê ’›Î˝› flÎA›˘ »ı.
Ωı¿ı, ±Î Ï‰Ê›‹Î_ ±ı¿w’÷Î ·Î‰‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_, ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ B≤Ë
‹_hÎÎ·›fiÎ flÎ…¤ÎÊÎ Ï‰¤Î√ ËıÃ‚fiÎ ¿ıLƒÌ› ±fi‰Îÿ O›fl˘fiÌ “ÂOÿÎ‰Ï·
Á‹L‰› ÁÏ‹Ï÷”fi_ ¿Î›˝ ≠ÂV› »ı. ±ı¿w’÷Î fi Ë˘› ÷˘ ÂOÿfi˘ ÁÎ«˘ ±◊˝
Â˘‘‰Î‹Î_ ‹U¿ı·Ì ’Õı »ı. ‰‚Ì …ÿÎ_…\ÿÎ_ flÎF›˘‹Î_◊Ì ±Î‰÷Î ’hÎ˘fiÌ ¤ÎÊÎ
Á‹…‰Î ‹ÎÀı ≠I›ı¿ flÎF›fiÎ ÂOÿ¿˘ÂfiÌ ÁËÎ› …wflÌ ⁄fiı »ı. ±Î ÏÿÂÎ‹Î_
flÎF› Áfl¿Îfl˘ µ’flÎ_÷ …\ÿÎ…\ÿÎ ≠ÿıÂ˘fiÌ ›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌ±˘ ±fiı ÁÎÏË„I›¿
Á_V◊Î±˘ ‰√ıflı µtıÂ’ÒHÎ˝ ¬_÷◊Ì ‹˘ÀÎ ’Î›ı ¿Î‹ µ’ÎÕÌ ·ı ±ı ±Î…fiÎ
I am persuaded that the translator must recast the origi-
nal in to his own likeness–better a live sparrow than a stuffed
eagle.
– Fitzgerald
±fi ‰ Îÿ 263
Á‹›fiÌ ÷Î÷Ì …wÏfl›Î÷ »ı. ±ı ¿Î›˝‹Î_ ±Î’HÎıı ÿÎ¬‰ı·Ì µÿÎÁÌfi÷Î ⁄ÿ·
¤ÎÏ‰ ’ıœÌ ¿ÿÎ« ±Î’HÎfiı ¿ÿÌ ‹ÎŒ fiÏË ¿flı.
‰ËÌ‰ÀÌ ¤ÎÊÎ_÷flfiÎ fi‹ÒfiÎ
A dramatic break-through ±Îfi˘ Ï‰·ZÎHÎ {Õ’Ì µ¿ı· ÷¿Ïfi¿Ì
is technically possible. flÌ÷ı Â@› »ı.
A great fallacy lies entren- Áfl¿ÎflÌ Ï‰«ÎflÁflHÎÌ‹Î_ ‹˘À˘ ÷¿˝ÿ˘Ê
ched in official thinking. flèÎ˘ »ı.
As a result of the divergent …ÿÌ…\ÿÌ flÌ÷ı ¿Î‹ ·ı‰Î›_ Ë˘¥,
methods employed, co- Á_¿·fi ‰‘Îflı ‹U¿ı· ⁄L›_ »ı.
ordination is rendered more
difficult.
Before I resume my seat, I ⁄ıÁÌ …÷Î_ ’Ëı·Î_... ‹Î_ …wflÌ ⁄fiı·
would like to apprise the ¿ı À ·Î¿ Á ‘ ÎflÎ◊Ì Á¤ÎB≤Ëfiı
House of some amendments ‰Î¿ıŒ ¿flÌÂ.
to the...
Bribery and corruption ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿«ıflÌ‹Î_ ·Î_« ±fiı
should have no place ¤˛pÎ«Îflfiı Ï⁄·¿<· V◊Îfi fi Ë˘‰_
whatsoever in any of Ωı¥±ı.
Government office.
Capital market is capable of ‹ÒÕÌ⁄Ωfl ÃÌ¿ÃÌ¿ ⁄«÷fiı fl˘¿ÎHÎ‹Î_
mobilising sizeable amount ‰Î‚Ì Â¿ı ÷ı‹ »ı.
of savings.
264 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Development has to be ¤Î‰‰‘Îfl˘ ±_¿<Â‹Î_ ±Î‰ı I›Î_ Á‘Ì
content with a distinct Ï‰¿ÎÁfiı ’Î»‚ … flËÌ …‰ _
back seat, till the price ’Õı.
spiral is under control.
For the foresecable future fi∞¿fiÎ ¤Ï‰W›‹Î_ À˘«¿ZÎÎfiÌ
the top posts will remain …B›Î±˘ ¤flÎ›Î Ï‰fiÎfiÌ flËıÂı.
unfilled.
Here the commonality Á‹Îfi÷Îfi˘ ±ËŸ ±_÷ ±Î‰ı »ıı ±fiı
ceases and the differences ÷ŒÎ‰÷ V’WÀ ÷flÌ ±Î‰ı »ı.
surface.
I am affraid, this cannot ‹fiı ·Î√ı »ı ¿ı ±Îfiı ·Ì‘ı Áfl¿ÎflfiÌ
but damage Gevernment's Ï‰rÁfiÌ›÷Îfiı fi¿ÁÎfi ’Ë˘ÓE›Î
Credibility Ï‰fiÎ flËıÂı fiËŸ.
In witness whereof the …ıfiÌ ÁÎ¬w’ı ’Àı ±Î’fiÎflı ’˘÷ÎfiÌ
lessor has set his hand and ÁËÌ ¿flÌ »ıı ±fiı ñ ≠¤Î√fiÎ
Executive Engineer, ... ¿Î›˝’Î·¿ ≥…fiıflı ’˘÷ÎfiÌ ÁËÌ
Divison, has set his hand ¿flÌ ’˘÷ÎfiÌ ¿«ı fl Ìfi˘ ÏÁy˘
and the official seal. ‹Î›˘˝ »ı.
Premium will be deducted Ï≠Ï‹›‹ ’√Îfl‹Î_◊Ì ¿Î’Ì ·ı‰ÎÂı.
at source from the salary.
The argument put forth in µ’flfiÌ fi˘Ó‘‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
the above note is fallacious ÿ·Ì·‹Î_ ¿_ ¥ ‰…^ ÿ fi◊Ì.
beyond doubt.
There is a substratum of ÿfl¬ÎV÷‹Î_ ¿ı À ·Ì¿ ’Î›ÎfiÌ
realism in the proposal. ‰ÎV÷Ï‰¿÷Î »ı; ’Î›Îfi_ ÷J› »ı.
±fi ‰ Îÿ 265
There is no major shift in Áfl¿ÎflÌ fiÌÏ÷‹Î_ ¿˘¥ ‹˘À<_ ’Ïfl‰÷˝fi
Government policy. fi◊Ì.
This calls for tactful VŒ˘À¿ ’ÏflÏV◊Ï÷‹Î_ ¿fiıË◊Ì ¿Î‹
handling of an explosive ·ı ‰ Îfi _ ±ËŸ …wflÌ ⁄fiı »ı .
situation.
This procedure is devised Áfl¿Îflfiı ◊÷Î_ ’»ÎHÎ ±˘»Î_ ◊Î›
to reduce the number of ±fiı fiÎfiÎ ‰Î_‘ÎfiÌ {Õ’Ì ’÷Î‰À
ences to Gevornment and ◊Î› ÷ı ‹ÎÀı ±Î ¿Î›˝ ’ ©Ï÷
to ensure speedy settlement ›˘Ω¥ »ı.
of minor objections.
This trend of thought needs ±Î Ï‰«Îfl-‰·HÎ ±Î‰¿Î›˝ √HÎÎ‰_
to be appreciated. CÎÀı.
Unforeseen circumstances ±HÎ‘Î›Î˝ Á_Ωı√˘fiı ¿ÎflHÎı ±Î’ı
prevent me from availing ±Î’ı · »^ À »ÎÀfi˘ ·Î¤ ·¥
myself of the concession Â¿÷˘ fi◊Ì.
granted by you.
You may enjoy quiet and ¿ÂÌ fl˘¿À˘¿ Ï‰fiÎ ÷‹ı Á¬ÂÎ_Ï÷◊Ì
peaceful possession, ¿⁄Ωı ¤˘√‰Ì Â¿˘ »˘.
without let or hindrance.
Presented to the Gujarat ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹ 205
Legislative Assembly under ±L‰›ı √…flÎ÷ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î Á‹ZÎ
Article 205 of the Consti- fl…^
tution of India.
Compensation and Assign- ‰‚÷fl ±fiı Á˘Ó’HÎÌ.
ments
266 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Relief on account of ¿< ÿ fl÷Ì ±ÎŒ÷˘ ±_ √ ı flÎË÷.
Natural calamities.
The amount is required for ¬ıÕ>÷˘fiı »_À¿Î‰-ÁÎ‘fi˘ ’ÒflÎ ’ÎÕ‰Î
providing sprinkler sets to ‹ÎÀı ±Î fl¿‹ …wflÌ »ı .
the farmers.
Book adjustment regarding ÁflÿÎfl Áfl˘‰fl fi‹˝ ÿ Î Ïfi√‹
transfer of assets to Sardar Ï·Ï‹ÀıÕfiı ±V¿›Î‹÷˘fiÌ ÷⁄ÿÌ·Ì
Sarovar Narmada Nigam ±_√ı «˘’Õı Á‹Î›˘…fi
Limited.
Establishment of Farm flÎF›‹Î_ ŒÎ‹˝ ’fl ¿Î‹ ¿fl÷Ì
women training Centre state ‹ÏË·Î±˘ ‹ÎÀı ÷Î·Ì‹¿ı L ƒfiÌ
V◊Î’fiÎ
Strengthening of the District ÏÂZÎHÎ Ïfi›Î‹¿lÌfiÌ ¿«ıflÌfiÎ Ï…S·Î
establishment of Directorate ‹Ëı ¿ ‹fi _ Á_ A ›Î⁄‚ ‰‘Îfl‰ _ .
of Education.
More expenditure for wide fiÎfiÌ ⁄«÷ ›˘…fiÎfiÎ T›Î’¿ ≠«Îfl
publicity for small saving ‹ÎÀı ‰‘ ¬«˝.
schemes.
Payment of claims to Ï‰‹ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ÿflÏ‹›Îfi ±¿V‹Î÷
Govenment Employees for ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÎ
accident during Air Journey Ë¿ÿÎ‰ÎfiÌ «¿‰HÎÌ.
In the following court cases, fiÌ«ıfiÎ ¿˘À˝ ¿ıÁ˘‹Î_ Áfl¿Îflı ¿˘À˝fiÎ
Government has to make Ë¿‹ ‹…⁄ «¿‰HÎÌ ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
payment as per orders of
the court.
¬_Õ 5
1 — ÁÎÏËI›-V‰w’˘
2 — ÁÎÏËI›¿Îfl˘ ±fiı ¿ÚÏ÷±˘
3 — ÁÎÏËI› ±fiı ¤ÎÊÎÏ‰Ê›¿ Á_V◊Î±˘
4 — ¿ıÀ·Î¿ ±√I›fiÎ ‰ËÌ‰ÀÌ ’›Î˝›
5 — ¿ıÀ·Î¿ ÁÎÏË„I›¿ ÂOÿ˘
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰Êı ‰@÷T›˘
267
¬_Õ 5 — Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì
Ï‰rfiÎ ÷‹Î‹ ¤ÎÊÎÁÎÏËI›-≠‰ÎË˘fiı Ωı¥±ı I›Îflı V‰Î¤ÎÏ‰¿ flÌ÷ı

… ⁄ı T›Î’¿ ¤Î√ ÿı¬Î› »ı — ≠Î«Ìfi (‹K›¿Î·Ìfi) ±fiı ±‰Î˝«Ìfi. ¤ÎÊÎ
±fiı ÁÎÏËI› ±ı ÷˘ fiÿÌ »ı. ŸŒUË flªŸ ‡ÊÈhÃ ±ı‰Ì flÌ÷ı ¤ÎÊÎÁÎÏËI›
±ı ’HÎ Ïfifl_÷fl ‰Ëı÷Î_ fiÌfl »ı, ±fiı ¿ÿÎ« ÷ı ¿ÎflHÎı … Ë_‹ıÂÎ_ «ı÷fiÎ¤›Î*,
±ÎË˚·Îÿ¿, Ïfi‹˝‚ ±fiı ÏfiflÎ‹› Ë˘› »ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎÁÎÏËI›fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ
’HÎ ·√¤√ ≠Î«Ìfi-‹K›¿Î·Ìfi ±fiı ±‰Î˝«Ìfi ±ı‹ ⁄ı ¤Î√‹Î_ Ωı‰Î ‹‚ı
»ı. ≠Î«Ìfi-‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›‹Î_ …ˆfi Á…˝¿˘fiÎ_ flÎÁ-flÎÁÎ-
≠⁄_‘-ŒÎ√ ¿ı …ˆfiı÷fl˘fiÌ ’HÎ ÷ı‰Ì … fl«fiÎ±˘, fiflgÁË ‹Ëı÷ÎfiÎ_ ’ÿ˘
±fiı ≠¤ÎÏ÷›Î_, ‹ÌflÎ_fiÎ ¤…fi˘, ±¬ÎfiÎ »M’Î, ≠ı‹Îfi_ÿfiÎ_ ±ÎA›Îfi˘,
ÂÎ‹‚¤|fiÌ ’z‰Î÷Î˝±˘ ±fiı ÿ›ÎflÎ‹fiÌ √fl⁄Ì±˘ ΩHÎÌ÷Ì ÁÎÏËI›-
Á_’ÿÎ »ı. ±Î µ’flÎ_÷ ¤Î·HÎ, fiÎ¿fl, flIfi˘, flÎ…ı, ≠Ì÷‹, ‘Ìfl˘, ¤˘Ωı,
‰S·¤ ‹ı‰ÎÕ˘ …ı‰Î ¿Ï‰±˘ ÷ı‹… √_√ÎÁ÷Ì, Ïÿ‰Î‚Ì⁄Î¥, √‰flÌ⁄Î¥
…ı‰Î_ jÎÌ¿Ï‰±˘ ’HÎ ◊¥ √›Î_.
±Î ÁÎÏËI›fi˘ ≠‘Îfi ÁÒfl Ë÷˘ ‘‹˝. ±Î ‘‹˝fiÎ ¤Î√w’ ¤„@÷, iÎÎfi
±fiı ‰ˆflÎB›ı ‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiı ’flM·ÎÏ‰÷ ¿›˝n. ÁËΩfi_ÿ
V‰Î‹Ì …ı‰ÎfiÎ_ √z‹Î_ ·¬Î›ı·Î_ “‰«fiÎQ≤÷˘Ô”fiı ⁄Îÿ ¿fl÷Î_ ±Î Á‹›√Î‚ÎfiÎ
ÁÎÏËI›fiÌ ±Ï¤T›„@÷fi_ ‹ÎK›‹ ‹A›I‰ı ’z flèÎ_. ±Î ›√fiÎ A›Î÷fiÎ‹
»ıS·Î ¿Ï‰ Ë÷Î ÿ›ÎflÎ‹.
±‰Î˝«Ìfi ›√ √zfiÎ fi‰Î V‰w’ ÁÎ◊ıı µÏÿ÷ ◊›˘ ±fiı √…flÎ÷Ì
√zfiÎ ≠HÎı÷Î ⁄L›Î fi‹˝ÿ, fi_ÿÂ__¿fl ±fiı fi‰·flÎ‹. ÿ·’÷flÎ‹ ÷˘ √…flÎ÷Ì
‹ËÎflÎHÎÌfiÎ ‰¿Ì· … ⁄L›Î. fiflÏ_Á_ËflÎ‰, ⁄Î·ÎÂ_¿fl, ‹ÏHÎ·Î· Ï¶‰ıÿÌ,
fl‹HÎ¤Î¥ fiÌ·¿_Ã, √˘‰‘˝fiflÎ‹ ÏhÎ’ÎÃÌ, ¿ÎL÷, ¿·Î’Ì, LËÎfiÎ·Î·, ⁄‚‰_÷flÎ›
268
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 269
ÃÎ¿˘fl, ¿fiˆ›Î·Î· ‹Î. ‹fiÂÌ, fl‹HÎ·Î· ‰. ÿıÁÎ¥, ±Îfi_ÿÂ_¿fl ‘˛‰, √Î_‘Ì∞,
flÎ.Ï‰. ’ÎÃ¿, ‘Ò‹¿ı÷, µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌ, Á_ÿflQÎ˚, ÁflıÂ ΩıÊÌ ‰√ıflı
ÁÎÏËI›V‰Î‹Ì±˘±ı Ï‰Ï‰‘ ÁÎÏËI›V‰w’˘‹Î_-√z ÷ı‹… ’z ⁄_fiı‹Î_ - ±fiı¿
Ï‰Ê›˘ ’fl ÁÎÏËI›Á…˝fi ¿flÌ √…flÎ÷ flÎF› ±fiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ±„V‹÷Î
≠√ÀÎ‰Ì. ±ı‹fiÎ ≠›ÎÁ˘◊Ì √…flÎ÷Ì‹Î_ ’zZÎıhÎı ‹ËÎ¿ÎT›, ¬_Õ¿ÎT›, Á˘fiıÀ,
√{·, ¿wHÎ≠UÎ„V÷, √Ì÷, ‹@÷¿, ËÎ≥¿< ¶ÎflÎ ÷ı‹… √zZÎıhÎı ‹ËÎfi‰·,
fi‰·¿◊Î, ·CÎfi‰·, fi‰Ï·¿Î, ·CÎ‰Î÷Î˝, fiÎÀ¿, ±ı¿Î_¿Ì, ±ÎI‹¿◊Î,
∞‰fi«ÏflhÎ, ≠‰ÎÁ-¿◊Î, ÕÎ›flÌ, Á_Â˘‘fi, Ï‰‰ı«fi ±ı‰Î_ CÎHÎÎ_ ÁÎÏËI›V‰w’˘
Ï‰¿V›Î_.
±Î ÁÎÏËI›V‰w’˘fi˘ ≠Î◊Ï‹¿ ’Ïfl«› ±ËŸ ±ÎM›˘ »ı.
1 — √…flÎ÷Ì ÁÎ„ËI›fiÎ_ V‰w’˘
(1) ‹K›¿Î·Ìfi —
‹K›¿Î‚‹Î_ ±fiı¿ ≠¿ÎflfiÎ_ ÁÎÏËI›-V‰w’˘ Ï‰¿V›Î_, …ı ±_√ı fiÌ«ı
Á_ZÎı’‹Î_ ‹ÎÏË÷Ì ±Î’Ì »ı.
flÎÁ-flÎÁ˘ —
“flÎÁ” ±ıÀ·ı √Î¥ Â¿Î› ÷ı‰˘ ¿ÎT›≠⁄_‘. ±ıfiÌ fl«fiÎ Ï‰V÷Îfl‹Î_
≠Îfl_¤‹Î_ À>_¿Ì ±fiı ∂Ï‹˝¿ÎT› …ı‰Ì Ë÷Ì. Á‹› …÷Î_ ÷ı ±ÎA›Îfi’©Ï÷fiÌ
⁄fiÌ. ±Î flÎÁL≤I›fiÎ ÷Î‚Ì±˘fiÎ ÷Î·‰Î‚Î ±fiı ÿÎ_ÏÕ›ÎfiÎ ÷Î·‰Î‚Î ±ı‹
⁄ı ≠¿Îfl Ë˘› ±ı‰_ ±fi‹Îfi »ı. ±ıfiÎ_ ‹A› ⁄ı ·ZÎHÎ˘ »ı — (1) ›‰¿
±fiı ›‰÷Ì±˘ √˘‚ ¿>_ÕÎ‚Î‹Î_ ÷Î‚Ì±˘◊Ì ¿ı ÿÎ_ÏÕ›Î◊Ì ÷Î·⁄© flÌ÷ı …ı
L≤I› ¿flı »ı ÷ı flÎÁ. (2) Á‹¿Î·Ìfi ÿıÂ„V◊Ï÷ µ’flÎ_÷ ‹ÎÏË÷Ì≠ÿ ·Î_⁄_
Á√ı› ¿ÎT›. ±Î◊Ì ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı ±Î flÎÁ ±I›ÎflfiÎ √fl⁄Ì-√fl⁄Îfi˘
… ‹K›¿Î·Ìfi ’Ò‰˝… √HÎÎ›. …ˆfi ÁÎ‘±˘±ı ·¬ı·Î Á_A›Î⁄_‘ flÎÁ˘‹Î_
¤fl÷ırfl ⁄ÎË⁄Ï·flÎÁ, V◊Ï·¤ƒ flÎÁ ±fiı …ˆfiı÷fl ±OÿflflËı‹Îfi flÏ«÷
Á_ÿıÂ¿ flÎÁ ‰√ıflı ΩHÎÌ÷Î »ı.
270 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
ŒÎ√-ŒÎ√ —
ŒÎ√HÎ ‹ÏËfiÎfiÎ ‰Á_÷˘IÁ‰ ±fiı Ï‰ËÎfl ‰HÎ˝‰÷Î_ ¿ÎT› ÷ı ŒÎ√. ±ı
»ı ÷˘ flÎÁfiÎı … ±ı¿ ≠¿Îfl ’HÎ „‰V÷Îfl‹Î_ ±ı◊Ì fiÎfi˘ »ı ±fiı ÷ıfi˘ Ï‰Ê›
fiÎ›¿-fiÎÏ›¿Îfi˘ f≤_√Îfl Ë˘‰Î◊Ì ÷ı‹Î_ ∂Ï‹˝÷k‰fi_ ‹Ëk‰ CÎb_ »ı. …ˆfiı÷fl
ŒÎ√ “‰Á_÷Ï‰·ÎÁ”, Ï…fi’•ÁÒÏfl flÏ«÷ “ÏÁÏfl◊ÒÏ·¤ƒ ŒÎ√” ±fiı flÎ…Âı¬fl
¿Ú÷ “fiıÏ‹fiÎ◊ ŒÎ√” - ±Î hÎHÎ ŒÎ√fiÎ µkÎ‹ fi‹ÒfiÎ »ı.
⁄Îfl‹ÎÁÌ —
⁄Îfl‹ÎÁÌ ±ı ∑÷¿ÎT›fi˘ ⁄ÌΩı ≠¿Îfl »ı. ±ı‹Î_ ⁄Îfl ‹ÎÁfi_ ±ıÀ·ı ¿ı
⁄‘Ì ∑÷±˘fi_ ‰HÎ˝fi ±Î‰ı. ±Î ‰HÎ˝fi Ï‰flÏËHÎÌ fiÎÏ›¿Î ¿fl÷Ì Ë˘› ±ıÀ·ı
±ı flÌ÷ı ±Î ≠¿ÚÏ÷¿ÎT›fiÌ ÁÎ◊ııÁÎ◊ı Ï‰flË¿ÎT›fi˘ ≠¿Îfl ’HÎ ¿Ëı‰Î›.
“fiıÏ‹fiÎ◊ «÷W’Ïÿ¿Î” ±ı ±Î’b_ ’Ëı·_ …ˆfi ⁄Îfl‹ÎÁÌ ¿ÎT› »ı.
¿y˘ —
¿yÎ “¿” ◊Ì Âw ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ±fiı CÎb_ ¿flÌfiı ÿ˘ËflÎ‹Î_ ·¬Î÷Î.
fiÎ¿fl ±fiı ≠ı‹Îfi_ÿı “«_ƒËÎÁ ±ÎA›Îfi”‹Î_ ¿yÎfi˘ µ’›˘√ ¿›˘˝ »ı.
Ï‰‰ÎË·µ —
Ï‰‰ÎË·µ ±ıÀ·ı Ï‰‰ÎË, ·√#. ±Î ·√# ÷ı ÿÌZÎÎ ·ıfiÎfl ÁÎ‘¿ ¿ı
÷’V‰ÌfiÎ_ Á_›‹Á_ÿflÌ ÁÎ◊ı ◊÷Î_. ’Î»‚fiÎ ¿Î‚‹Î_ “ÏÂ‰Ï‰‰ÎË” (fiÎ¿fl,
ËÏflÿÎÁ) “≥rflÏ‰‰ÎË” (Ï√fl‘fl)fiı “ÁÌ÷Î‹_√‚” (ÁÌ÷ÎÏ‰‰ÎË; ’flÌ⁄Î¥)
…ı‰Î_ Ï‰‰ÎË¿ÎT›˘ …ˆfiı÷fl ¿Ï‰±˘fiÎ ËÎ◊ı ·¬Î›Î_ »ı.
≠⁄_‘ —
“≠⁄_‘” ‹˘Àı ¤Î√ı ±ˆÏ÷ËÎÏÁ¿ ±fiı «ÏflhÎÎI‹¿ ‰V÷‰Î‚_ ±ÎA›Îfi’©Ï÷fi_
¿ÎT› »ı. “¿ÎLËÕÿı≠⁄_‘” ±ı ≠⁄_‘-ÁÎÏËI›fiÌ µkÎ‹ ¿ÚÏ÷ »ı.
«fl«flÌ fiı ‘‰· —
“«fl«flÌ” ±ı ≠Î¿Ú÷fiÎ ‰ÎflÁÎw’ √ı› ¿ÎT› ≠¿Îfl »ı. ‰‚Ì, ‹_√‚
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 271
√Ì÷˘fi˘ “‘‰·” fiÎ‹ı ≠¿Îfl …^fiÌ …ˆfi ¿Ï‰÷Î‹Î_ Ωı‰Î ‹‚ı »ı. ±ı “‘˘‚”
fiÎ‹◊Ì ‹K›¿Î·Ìfi …ˆfiı÷fl ¿Ï‰÷Î‹Î_ ≠«Ï·÷ ⁄fiÌ »ı¿ ÿ·’÷flÎ‹ Á‘Ì
’Ë˘ÓE›˘ »ı.
’z‰Î÷Î˝ — “·˘¿¿◊Î”
’z‰Î÷Î˝±˘fi_ ‰V÷ ≥Ï÷ËÎÁ-’flÎHÎfi_ fiÏË ’HÎ ¿„S’÷ ±fiı ·˘¿˘fiı
±Î¿Ê˝÷Ì ÷ı‹… ·˘¿˘‹Î_ ≠«Ï·÷ ‰Î÷Î˝±˘fi_ Ë÷._ ±Î’HÎfiı ‹‚Ì ±Î‰Ô÷Ì Á˙◊Ì
…^fiÌ ·˘¿¿◊Î Ï‰…›¤ƒ Ï·Ï¬÷ “Ë_ÁflÎ…-‰E»flÎ… «µ’¥” »ı. ±Î
’z‰Î÷Î˝±˘ V‰›_Á_’ÒHÎ˝ ·Î_⁄Ì ‰Î÷Î˝±˘ Ë÷Ì. …ı‹ ¿ı, “Ë_ÁÎµ·Ì”, “‹Î‘‰Îfi·-
¿Î‹¿_ÿ·Î”, “‹Îfl-œ˘·Î «µ’¥”, “Áÿ›‰IÁ¿◊Î”, “fi_ÿ⁄hÎÌÁÌ”, “‹ÿfi‹˘ËfiÎ”
‰√ıflı.
±ÎA›Îfi —
±Ï¤fi› ÁÏË÷ √Î¥-⁄Ω‰Ìfiı fl…^ ◊Î› ÷ı ±ÎA›Îfi. ÷ı ‹A›I‰ı
¿◊Î¿ÎT› »ı. ±Î ‹K›¿Î‚fi˘ Á˙◊Ì ‹Ëk‰fi˘ ·˘¿Ï≠› ¿ÎT›≠¿Îfl »ı. ≠ı‹Îfi_ÿfiı
“±ÎA›Îfi ÏÂfl˘‹ÏHÎ” ¿ËÌ Â¿Î›. ±ıfiÎ_ ±ÎA›Îfi˘ ‹A›I‰ı ‹K›¿Î·Ìfi
√…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÌ ‹˘ÓCÎÌ ‹ÒÕÌ »ı. ¿<‰_ fl⁄Î¥fi_ ‹Î‹ıfl,_ ÁÿÎ‹Î«Ïfl÷, ±˘¬ÎËflHÎ,
ÂÎ‹‚ÂÎfi˘ Ï‰‰ÎË, fi‚ÎA›Îfi ‰√ıflı ±Î…ıı ’HÎ √…flÎ÷HÎ˘ Ë˘ÓÂ¤ıfl ‰Î_«ı »ı.
√fl⁄Ì-√fl⁄˘ —
±Î ⁄_fiı ÁÎ‹ÒÏË¿ L≤I›fiÎ ≠¿Îfl »ıı. √fl⁄Ì ±fiı √fl⁄Îfi_ ‹Ò‚ ÿıÂÌ±˘‹Î_
»ı. √fl⁄Ì ¿ÚWHÎ¤„@÷ ÁÎ◊ı F›Îflı √fl⁄˘ ‹Î÷Î∞fiÌ ¤„@÷ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı·
»ı. “√fl⁄Ì-√fl⁄˘” fiÎ‹ @›Î_◊Ì ‹Y›_ ËÂı ÷ı ΩHÎ‰Îfi_ ¿˘¥ ÁÎ‘fi fi◊Ì ’HÎ
ÁkÎfl‹Î Â÷¿‹Î_ ¤ÎHÎÿÎÁı “√fl⁄Ì” ÂOÿ◊Ì ’˘÷ÎfiÎ_ CÎHÎÎ_ ¿ÎT›˘ ±˘‚¬ÎT›Î_
»ı. ‰‚Ì, ÿ›ÎflÎ‹ı Á_A›Î⁄_‘ √fl⁄Ì±˘ ·¬Ì »ı. ±Î µ’flÎ_÷, ’flÊ ˘ ÷Î‚Ì±˘fiÎ
÷Î·‰Î‚Î √fl⁄Ì-√fl⁄Î ·ı÷Î Ë˘› ÷˘ jÎÌ±˘ “ËŸ«” ·ı÷Ì Ë˘› …ı “Ë‹«Ì”
272 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
◊Î‚, ±Îfl ÷Ì, ËÎ·flÕÎ_ —
±Îfl÷Ì,
“◊Î‚” fiÎ‹◊Ì ±˘‚¬Î÷Î_ ¿ÎT›˘ ¤√‰Îfifiı fiˆ‰z
ˆ ÷flÌ¿ı ‘flÎ‰Î ¤˘…fifiÎ
◊Î‚‹Î_fiÌ Ï‰‘Ï‰‘ ‰ÎfiÌ±˘fiı flÁ◊Ì Ï‰√÷ı ‰HÎ˝‰ı »ı.
“±Îfl÷Ì” ±ıÀ·ı ≥pÿı‰fiÌ ’ÒΩ ‰ı‚Î ±Îfl÷Ì µ÷Îfl÷Î_ √Î‰Îfi_ V÷‰fi.
·˘¿√Ì÷˘‹Î_ …ı‹ “ËÎ·flÕÎ_” Ωı‰Î ‹‚ı »ı ÷ı‹ ¤√‰ÿ˚·Ì·Î √Î÷Î
¤Î·HÎ ±fiı ÿ›ÎflÎ‹ …ı‰Î ¿Ï‰±˘±ı ’HÎ ËÎ·flÕÎ_ ·A›Î_ »ı.
≠¤ÎÏ÷›Î_, ¿ÎŒÌ, «Î⁄¬Î —
√…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ ≠¤Î÷ı {Ò·HÎÎ »_ÿ‹Î_ ⁄·_ÿ V‰flı ≠¤ÎÏ÷›Î_ √Î÷˘
fiflÏÁ_Ë ¿˘¥ √…flÎ÷Ì◊Ì ±ΩH›˘ fi◊Ì ¿ı fi◊Ì ±ΩH›Î_ ±ıfiÎ_ ≠¤ÎÏ÷›Î_.
‘ÌflÎfiÌ ¿ÎŒÌ ±fiı ¤˘ΩfiÎ «Î⁄¬Î ±ı ÷˘ “’ÿ” Á_iÎÎ◊Ì ±˘‚¬Î‰Ì Â¿Î›
±ı‰Ì √ı› ’zfl«fiÎ±˘ »ı.
‹K›¿Î‚‹Î_ √z —
‹K›¿Î‚‹Î_ …ı ◊˘Õ<_-CÎb_ √z ·¬Î›_ »ı ÷ı‹Î_ …ˆfi ⁄Î·Î‰⁄˘‘˘,
⁄Î·Î‰⁄˘‘˘‹Î_fiÌ ºpÎ_÷¿◊Î±˘, “M≤J‰Ì«_ƒ«Ïfl÷” …ı‰Ì ≠ÎÁ⁄© √z‹Î_ ·¬Î›ı·Ì
‰Î÷Î˝±˘, ±˙„@÷¿˘ ±fiı Á_V¿Ú÷ √˛_◊˘fiÎ ÁÎflÎfi‰Îÿ˘ »ı. lÌ ÁËΩfi_ÿ
V‰Î‹Ì±ı ¤@÷˘fiÎ ≠ë˘fiÎ ±Î’ı·Î µkÎfl˘ ÷◊Î ÷ı‹fiÌ µ’ÿıÂ‰ÎHÎÌfi˘ ÷ı‹fiÎ
«Îfl ÏÂW›˘±ı ¿flı· Á_«› “‰«fiÎQ≤÷˘” ’HÎ √zfi˘ Á_ÿfl fi‹Òfi˘ »ı.
‹K›¿Î‚fi˘ »ıS·˘ ÷Îfl¿ ÿ›ÎflÎ‹, ’HÎ ±ıfiÎ ±V÷ ’Ëı·Î_ … ±‰Î˝«Ìfi
ÁÎÏËI›fiÎ ±flHÎ fi‹˝ÿ ±fiı fi‰Î-…^fiÎ …‹ÎfiÎfiÎ Á_√‹w’ ÿ·’÷flÎ‹fi˘
µÿ› ◊¥ «Ò@›˘ Ë÷˘. ±_√˛ı∞ ¿ı‚‰HÎÌ◊Ì ÁÎÏËI›fiÎ_ fi‰Î_ fi‰Î_ V‰w’˘
¬ÌS›Î_ ±fiı Ï‰¶Îfi ÁÎÏËI›¿Îfl˘fiı ËÎ◊ı Ï‰¿ÎÁ ’ÎQ›Î_. √zZÎıhÎı fi‰·¿◊Î,
fi‰Ï·¿Î, fiÎÀ¿, «ÏflhÎ-ÁÎÏËI›, ∞‰fi-T≤kÎÎ_÷, ±ÎI‹¿◊Î ‰√ıflı ±fiı ’zZÎıhÎı
¬_Õ¿ÎT›, ∂Ï‹˝¿ÎT›, Á˘fiıÀ, ¿flHÎ≠Â„V÷, ËÎ≥¿< ‰√ıflı ±fiı¿ ≠¿Îfl˘ ¬ÌS›Î.
◊˘ÕÌ Ï‰VI≤÷ ‰Î÷ Ï‰«ÎflÌ±ı.
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 273
fi‰·¿
fi‰·¿◊Î ◊Î —
⁄‘Î_ … ÁÎÏËI›V‰w’˘‹Î_ fi‰·¿◊Î ±ı ·ı¬¿fi_ ±fiı ‰Î«¿fi_ ±I›_÷
‹ÎfiÌ÷_ ÁÎÏËI›V‰w’ flèÎ_ »ı. ‰Î÷Î˝ …ıfiı ¿Ëı‰Î› ±ı ÷˘ ≠Î«Ìfi ÷◊Î
‹K›¿Î‚‹Î_ ’HÎ fl«Î÷Ì Ë÷Ì. ’HÎ ±Î’HÎı …ıfiı Novel ¿ËÌ±ı »Ì±ı ±ı‰_
fi‰·¿◊Îfi_ ÁÎÏËI›V‰w’ ÷˘ ±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎ‹Î_ ‹ÎhÎ 300 ‰Ê˝ ’Ëı·Î_ …
µÿ˚¤T›_ »ı ±fiı ±Î’HÎı I›Î_ 1868‹Î_ fi_ÿÂ_¿flfiÎ “¿flHÎCÎı·Î”◊Ì √…flÎ÷Ì
fi‰·¿◊ÎfiÌ Âw±Î÷ ◊¥ »ı.
“¿flHÎCÎı·˘” ±ı ±Î’HÎÌ ’Ëı·Ì fi‰·¿◊Î. ±ı ’»Ì ±Î V‰w’ Á÷÷
Ï‰¿Á÷_ flèÎ_ »ı. ‹fiÂÌ. fl. ‰. ÿıÁÎ¥, ‘Ò‹¿ı÷, √˘‰‘˝fiflÎ‹, ’¯ÎÎ·Î·,
‹ÏÕ›Î, ¥rfl ’ıÀ·Ì¿fl, flCÎ‰Ìfl «˙‘flÌ, ÏÔÂ‰¿<‹Îfl ΩıÊÌ, «_ƒ¿Î_÷ ⁄ZÎÌ,
flÎ‘ıU›Î‹ Â‹Î˝ ‰√ıflı …ı‰Î ±fiı¿ ·ı¬¿˘±ı ±Î ÁÎÏËI›V‰w’fiı ¬Ì·T›_.
fi‰Ï·¿Î —
fi‰·¿◊ÎfiÌ Áfl¬Î‹HÎÌ‹Î_ fi‰Ï·¿Î ¬Ò⁄ ±Î‘Ïfi¿ ±ı‰_ ÁÎÏËI›V‰w’
»ı. {Õ’Ì …‹ÎfiÎ‹Î_ À>_¿Ì ‰Î÷Î˝fi_ V‰w’ ‰‘ Ï‰¿Áı ±ı V‰Î¤ÎÏ‰¿ ·Î√ı »ı.
’HÎ fi‰Ï·¿Î ±ı fi‰·¿◊Îfi_ À>_¿Î‰ı·_ V‰w’ fi◊Ì. ±ı V‰›_ V‰÷_hÎ ±ı‰Ì
‰Î÷Î˝ »ı.
∞‰fifiÎ ¿˘¥ ±ı¿Îÿ ±_Âfiı, ‹Îfi‰∞‰fifiÎ ¿˘¥ ±ı¿Îÿ ¬ÒHÎÎfiı ±…‰Î‚ı
±ı‰˘ fiÎfi¿Õ˘ ≠Á_√ fi‰Ï·¿Îfi˘ Ï‰Ê› ⁄fiÌ Â¿ı. fi‰Ï·¿Îfiı CÎHÎÎ ÁÎÏËI›-
≠¿Îfl˘ ÁÎ◊ıı ÁÎQ› »ı. Ï‰rfiÎ◊ ‹. ¤|fiÎ ÂOÿ˘‹Î_ ¿ËÌ±ı ÷˘, À>_¿Ì ‰Î÷Î˝
¬ÿ “√zÿıËı Ï‰«fl÷_ ‹fi˘fl‹ ∂Ï‹˝¿ÎT› »ı.” fiÎÀ¿ ÁÎ◊ıı fiÎÀu÷k‰fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_ fi‰Ï·¿Î CÎb_ ÁÎQ› ‘flÎ‰ı »ı. fi‰Ï·¿Îfi_ ‰V÷Œ·¿ fiÎfi_ Ë˘›,
±ı‹Î_ ∞‰fifi_ ±¬_Õ ¿ı ±Ï¬· ÿÂ˝fi ¿flÎ‰‰Îfi_ fi◊Ì. √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›‹Î_
¿ıÀ·Î› ΩHÎÌ÷Î ·ı¬¿˘±ı lıWÃ fi‰Ï·¿Î±˘ ÷ı‹… fi‰Ï·¿Î-Á_√˛Ë ±ÎM›Î »ı.
¿.‹Î. ‹fiÂÌ, ¥rfl ’ııÀ·Ì¿fl, ‘Ò‹¿ı÷, ’¯ÎÎ·Î· ’Àı·, √·Î⁄ÿÎÁ ⁄˛˘¿fl,
¿ÚWHÎ·Î· lÌ‘flÎHÎÌ, «fiÌ·Î· ‹ÏÕ›Î ±fiı Ï¶flıŒ ‰√ıflıfiÌ ¿ÚÏ÷±˘ √…flÎ÷Ì
ÁÎÏËI›‹Î_ ·˘¿Ï≠› »ı. ‘Ò‹¿ı÷fiÎ ÷HÎ¬Î ‹_Õ‚ ¤Î√ 1 ◊Ì 4, ⁄˛˘¿flfiÌ lıWÃ
274 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰Î÷Î˝±˘, ¥rfl ’ıÀ·Ì¿flfiÌ “·˘ËÌfiÌ Á√Î¥” ‰√ıflı ‰Î÷Î˝±˘ ≠ÏÁ© »ı ÷ı‹…
fi‰Ï·¿ÎfiÎ Ï‰¿ÎÁ‹Î_ fi‰Ì ’ıœÌ‹Î_ ’HÎ ≥‰Î Õı‰, flCÎ‰Ìfl «˙‘flÌ, Áfl˘…
’ÎÃ¿, flÎ‘ıU›Î‹ Â‹Î˝, ÁflıÂ ΩıÊÌ, ‹˘Ëfi·Î· ’Àı· …ı‰Î ÁÎÏËI›¿Îfl˘±ı
’HÎ √˙fl‰‰_÷˘ ≥Ï÷ËÎÁ ¬Õ˘ ¿›˘˝ »ı.
fiÎÀ¿ —
’z‹Î_ …ı‹ ‹ËÎ¿ÎT› …^fiÎ‹Î_ …^fi_ ¿ÎT›V‰w’ »ı ÷ı‹ √z‹Î_ fiÎÀ¿
±I›_÷ ≠Î«Ìfi ±ı‰_ ÁÎÏËI›V‰w’ »ı. fiÎÀ¿ ±ı ≠Î«Ìfi÷‹˚ ±fiı ±‰Î˝«Ìfi÷‹˚
±ı‰_ ·Î_⁄Î‹Î_ ·Î_⁄_ ±Î›W› ¤˘√‰fiÎfl ÁÎÏËI›V‰w’ »ı.
√…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ ±‰Î˝«Ìfi ¿Î‚fiÎ ≠Îfl_¤ı flHÎ»˘Õ¤Î¥ µÿ›flÎ‹ı
“·Ï·÷Î ÿ—¬ÿÂ˝¿” …ı‰_ µkÎ‹ ¿flHÎfiÎÀ¿ ±ÎM›_. ÷ı ’»Ì ÿ·’÷flÎ‹, fi‹˝ÿ,
‹ÏHÎ·Î·, ¿. ‹Î. ‹fiÂÌ, fiÎfiÎ·Î·, F›_Ï÷ ÿ·Î· …ı‰Î ¿ıÀ·Î› fiÎÀ˚›·ı¬¿˘±ı
±Î V‰w’fiı Ï‰¿ÁÎT›_. ±Î µ’flÎ_÷ ·Î¤Â_¿fl ÃÎ¿fl ¿ı Ï«fi ‹˘ÿÌ ±Î‘Ïfi¿
fiÎÀu¿Îfl˘±ı ±ıOÁÕ˝ fiÎÀ¿˘fi˘ ≠›˘√ ¿›˘˝ ÷ı fi˘Ó‘’ÎhÎ ⁄Î⁄÷ »ı.
±ÎI‹¿◊Î-«ÏflhÎ¿◊Î —
«ÏflhÎ ±◊‰Î ÷˘ ∞‰fi«ÏflhÎ ±ıÀ·ı Biography ±fiı ±ÎI‹¿◊Î
±ıÀ·ı Auto Biography, ±Î ¤ıÿ ÁÎˆ≠◊‹ … Á‹…‰˘ ’Õı. ∞‰fi¿◊Î
·¬‰Ì ±ı ÁËı·_ »ı ’HÎ ±ÎI‹¿◊Î ·¬‰Ì ±ı ±CÎfl_ »ı. fi‹˝ÿfiÎ ∞‰fi Ï‰Âı
“‰Ìfl fi‹˝ÿ” ±ı ∞‰fi¿◊Î Ï‰rfiÎ◊ ¤|ı ·¬Ì ÷˘ √Î_‘Ì∞±ı ’˘÷ÎfiÎ
∞‰fifiÌ ±ÎI‹¿◊Î “ÁI›fiÎ ≠›˘√˘” ·¬Ì. ±Î‹ «ÏflhÎ ±ı ÁÎÏËI›¿Îflfiı
ÁÎ_√˘’Î_√ ±˘‚¬Î‰ı »ı.
Ïfi⁄_ ‘ —
√…flÎ÷Ì ÁÎ„ËI›‹Î_ Á˙◊Ì Á‹◊˝ fiÌ‰Õı·˘ √z≠¿Îfl Ïfi⁄_‘ »ı ±ı‹
Ïfi—Â_¿ ¿ËÌ Â¿Î›. ±‰Î˝«Ìfi ›√fiı √zfi˘ ›√ ¿èÎ˘ »ı. ÷ı ‹A›I‰ı Ïfi⁄_‘fiÎ
⁄ËÏ‰‘ ¬ıÕÎHÎfiı ¿ÎflHÎı. ±ıfiÎ ⁄ı V’p fiÎ‹ÎÏ¤‘Îfi ÁÎ◊ıfiÎ ≠¿Îfl ±Î flÌ÷ı
’ÕuÎ— ∂Ï‹˝¿ÎT›fiÌ …ı‹ ’˘÷ÎfiÌ ±_√÷ ·Î√HÎÌ ±fiı V‰Îfi¤‰fiıı T›@÷ ¿flÌ
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 275
Á…˝¿fiÎ èÿ›fi_ ±Î_÷flÿÂ˝fi ¿flÎ‰÷˘ ·Ï·÷ Ïfi⁄_‘, ±fiı T›‰„V◊÷ ±Î¿Îfl‹Î_
Ï«_÷fiÎI‹¿ flÌ÷ı iÎÎfi, ÕËÎ’HÎ ±fiı ’Î_ÏÕI›fi˘ ¤Îfl fl…^ ¿fl÷˘ ·Ï·÷ı÷fl
Ïfi⁄_‘. fi‹˝ÿ, ÿ·’÷flÎ‹ı Âw±Î÷‹Î_ Á‘ÎflÎfiı ·√÷Î Ïfi⁄_‘˘ ·A›Î. fl‹HÎ¤Î¥
fiÌ·¿_Ã, F›˘÷ÌLƒ ÿ‰ı, ⁄¿<· ÏhÎ’ÎÃÌ, Ï‰fi˘ÿ ¤| …ı‰Î ·ı¬¿˘±ı ËÎV›Ïfi⁄_‘
·¬Ì ÁÎÏËI›fiı ÁQ≤© ¿›*. ±Î‘Ïfi¿ Ïfi⁄_‘-ÁÎÏËI›fiÌ ‰Î÷ ¿flÌ±ı ÷˘ ÁflıÂ
ΩıÊÌ, Ïÿ√ÌÂ ‹Ëı÷Î, «_ƒ¿Î_÷ ÂıÃ, √HÎ‰_÷ ÂÎË ±fiı ¤˘‚Î¤Î¥ ’Àı·fi_
≠ÿÎfi fi˘Ó‘’ÎhÎ »ı.
Ï‰‰ı«fi —
Ï‰‰ı«fifiı Ïfi⁄_‘·ı¬fi ÁÎ◊ı √Îœ Á_⁄_‘ »ı ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î›. Ë‚‰Ì
fi…flı Ï‰Ê›fi_ Ï‰U·ıÊHÎ ¿ı ±‰·˘¿fi ◊÷_ Ω› ±ıfiÌ ’Î»‚ ËÎV›T≤ÏkÎfiÌ
ÁÎ◊ı Ï‰‰ı«¿fiÌ ÷k‰⁄Ï© ’HÎ ΩH›ı-±ΩH›ı ¿Î‹ ¿fl÷Ì Ë˘› »ı. ±Î’HÎÎ
Á‹◊˝ Ïfi⁄_‘¿Îfl˘ ’ˆ¿Ì ‹˘ÀÎ ¤Î√fiÎ Ï‰‰ı«¿‰√˝‹Î_◊Ì ±Î‰ı »ı. »ıS·Î_ ’«ÌÁ
‰Ê˝ ÿflÏ‹›Îfi Â˘‘Ïfi⁄_‘w’ı ÷ı‹… ±L›◊Î ÁÎÏËI›-V‰ÎK›Î› ¶ÎflÎ Ï‰‰ı«fifi˘
≠‰ÎË ‰Ëı÷˘ flèÎ˘ »ı.
(1) ¬_Õ¿ÎT› —
±‰Î˝«Ìfi √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ Ï‰Ï‰‘ ≠¿Îfl˘‹Î_ ¬_Õ¿ÎT› ’HÎ Ï‰¿Áı·˘
±ı¿ Ï‰ÏÂp ¿ÎT›≠¿Îfl »ı. ¬_Õ¿ÎT› ¿˘¥ ±ı¿ T≤kÎÎ_÷ ¿ı ≠Á_√◊Ì ⁄_‘Î› »ı.
¿ÎL÷ ’ÎÁı◊Ì ±Î’HÎfiı lıWÃ ¬_Õ¿ÎT›˘ ‹Y›Î »ı. ±Ï÷iÎÎfi, «ø‰Î¿Ï‹◊fi
±fiı ¿«-ÿı‰›ÎfiÌ ±ı‹fiÎ_ µkÎ‹ ¬_Õ¿ÎT› »ı.
(2) ¿flHÎ≠ÂÏV÷ —
±_√˛ı∞fiÎ ÁÎÏËI›Á_’¿˝fiı ¿ÎflHÎı Á˘fiıÀ ’»Ì ±Î›Î÷ ◊›ı·_ ÁÎÏËI›-
V‰w’ ¿flHÎ≠Â„V÷ »ı. √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›‹Î_ lıWÃ ¿flHÎ≠Â„V÷ ¿ÎT›
fiflÏÁ_ËflÎ‰fi_ “V‹flHÎÁ_ÏË÷Î” »ı. ¿flHÎ≠Â„V÷ ±ı ¿vHÎ ±fiı ÂÎ_÷ ⁄_fiı flÁfi_
¿ÎT› »ı.
276 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
(3) ∂Ï‹˝¿ÎT› —
∂Ï‹˝¿ÎT›‹Î_ èÿ›fiÌ ≠I›ı¿ ·Î√HÎÌ ¿·ÎI‹¿w’ı T›@÷ ◊÷Ì Ë˘› »ı. ¿Ï‰fi_
±_÷fl ’ÎflÿÂ˝¿ flÌ÷ı ∂Ï‹˝¿ÎT›‹Î_ T›@÷ ◊÷_ Ë˘› »ı. ‹K›¿Î·Ìfi ÁÎ„ËI›‹Î_
fiflgÁË-‹ÌflÎ_fiÎ_ ’ÿ˘, ÿ›ÎflÎ‹fiÌ √fl⁄Ì±˘ ±fiı ·˘¿ÁÎ„ËI›fiÎ_ ±fiı¿ ≠«Ï·÷
√Ì÷˘‹Î_ ±Î’HÎfiı ∂Ï‹˝¿ÎT›˘fiÎ µkÎ‹ fi‹ÒfiÎ ≠ÎM› »ı. ±Î‹ »÷Î_ ±Î’HÎıı ËÎ·‹Î_
…ıfiı “∂Ï‹˝¿ÎT›” ¿ËÌ±ı »Ì±ı ÷ı ’Ïç‹fiÎ ÁÎ„ËI›‹Î_ ≠«Ï·÷ ◊›ı· Lyricfi˘
’›Î˝› »ı. flÎ…ıLƒ Â@·, fl‹ıÂ ’Îflı¬, ÁflÂ
ı ÿ·Î·, ËflÌLƒ ÿ‰ı, ‹fi˘… ¬_ÕÏı fl›Î,
flÎ…ıLƒ ÂÎË, ‰ıHÎÌ¤Î¥ ’fl˘ÏË÷, …›L÷ ’ÎÃ¿ ‰√ıfl± ı ı fi˘Ó‘’ÎhÎ ∂Ï‹˝¿ÎT›˘fi_
Á…˝fi ¿flÌ √…flÎ÷Ì ÁÎ„ËI›‹Î_ Ï‰ÏÂp ≠ÿÎfi ¿›* »ı.
(4) Á˘fiıÀ —
Á˘fiıÀ ±ı «˙ÿ ·ÌÀÌfi_ ¿ÎT› V‰w’ »ı. ÷ıfiÎ ⁄ı ≠¿Îfl ’ÎÕ‰Î‹Î_ ±ÎT›Î
»ı — Âı@ÁÏ’›Ïfl›fi Á˘fiıÀ ±fiı ’ıÀÎˇ ¿˝ÂÎ≥ Á˘fiıÀ. √…flÎ÷Ì‹Î_ Á˙≠◊‹ lÌ
⁄.¿. ÃÎ¿˘flı “¤HÎ¿ÎflÎ” fiÎ‹fi˘ Á˘fiıÀ Á_√Ë˛ ±ÎM›˘. I›Îfl⁄Îÿ CÎHÎÎ ¿Ï‰±˘±ı
±Î ≠¿Îfl ±’fiÎT›˘.
±Î‹ ‹K›¿Î‚ ±fiı ±‰Î˝«Ìfi ¿Î‚‹Î_ √…flÎ÷Ì‹Î_ ÁÎÏËI› ¬ÌS›_,
Ï‰¿V›_ ±fiı ’Ïfl’ÒHÎ˝ ⁄L›_. Ë∞ ’HÎ ÁÎÏËI›ZÎıhÎı fi‰Îfi‰Î ≠›˘√˘ ◊÷Î
flËı »ı ÷ı◊Ì ÁÎÏËI› ‰‘ fiı ‰‘ ÁQ≤© ⁄fi÷_ flËı, Ï‰rÁÎÏËI›‹Î_ ¬‹ÎflÌ
ÁÎ◊ıı À¿Ì Â¿ı ±ı … ±P›◊˝fiÎ ¿fl‰Ì flËÌ.
2 — ÁÎÏËI›¿Îfl˘ ±fiı ¿ÚÏ÷±˘
’˘÷Îfiı √…flÎ÷Ì ¿Ëı‰ÕÎ‰fiÎfl ≠I›ı¿ √…flÎ÷Ì±ı ÷ı‹… √…flÎ÷Ì
ÂÌ¬‰ÎfiÌ ≥E»Î flÎ¬fiÎfl Ï⁄fi√…flÎ÷Ì¤ÎÊÌ T›„@÷±ı √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ_
±˘»Î‹Î_ ±˘»Î_ fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı·Î_ ’V÷¿˘fi_ ‰Î«fi ÷˘ ¿›* … Ë˘‰_ Ωı¥±ı.
’z —
fi‹˝¿Ï‰÷Î— fi‹˝ÿ, ¿·Î’Ìfi˘ ¿ı¿Îfl‰ (¿·Î’Ì), ¿<Á‹‹Î‚Î— fiflÏÁ_ËflÎ‰
Ïÿ‰ıÏÀ›Î, …›Î…›_÷ (LËÎfiÎ·Î·), ÏfiÂÌ◊ — Á‹√˛ ¿Ï‰÷Î (µ‹ÎÂ_¿fl ΩıÂÌ),
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 277
‰Á‘Î (Á_ÿflQÎ˚), ’Ò‰Î˝·Î’ (‹ÏHÎÂ_¿fl flIfi∞ ¤|), ÂıÊfiÎ_ ¿ÎT›˘
(flÎ‹fiÎflÎ›HÎ Ï‰. ’ÎÃ¿), ÿÂ˝Ïfi¿Î (¬⁄flÿÎfl), ¿˘ÏÕ›Î_ (lÌ‘flÎHÎÌ), »_ÿ˘·›
O≤ËIÎ˚ (Ïfifl…_fi ¤√÷)
√z —
ÁflV‰÷Ì«_ƒ (√˘‰‘˝fiflÎ‹ ÏhÎ’ÎÃÌ), ¤Îflı·˘ ±Ï√# (fl. ‰. ÿıÁÎ¥),
¤ƒ_-¤ƒ-flÎ¥fi˘ ’‰˝÷ (fl‹HÎ¤Î¥ fiÌ·¿_Ã), Ï‹J›ÎÏ¤‹Îfi fiÎÀ¿ (ÿ·’÷flÎ‹),
Á‹Ò‚Ì øÎ_Ï÷ (Ï¿Â˘fl·Î· ‹Âw‰Î·Î), ÏË‹Î·›fi˘ ≠‰ÎÁ (¿Î¿Î ¿Î·ı·¿fl),
ÁI›fiÎ ≠›˘√˘ (‹ËÎI‹Î √Î_‘Ì∞), ‹ËÎÿı‰¤Î¥fiÌ ÕÎ›flÌ (‹ËÎÿı‰¤Î¥
ÿıÁÎ¥), Á˙flÎpˇfiÌ flÁ‘Îfl, Á˘flÃÌ ⁄ËÎfl‰ÏÀ›Î ±fiı ‹ÎHÎÁÎ¥fiÎ ÿÌ‰Î,
({‰ıfl«_ÿ ‹ıCÎÎHÎÌ), ÿÏZÎHÎÎ›fi (Á_ÿflQÎ˚), ±Î√√ÎÕÌ ÷◊Î ⁄Î_‘ √ÃÏfl›Î_ («_.
«Ì. ‹Ëı÷Î) ±fi_√flÎ√ (ÏÂ‰¿<‹Îfl ΩıÂÌ), ±Õ‘ı flV÷ı ‰√ıflı ±ÎI‹¿◊Î ÷◊Î
√…flÎ÷fi˘ fiÎ◊, M≤J‰Ì‰S·¤ ‰√ıflı fi‰·¿◊Î ÷◊Î ““¿Î¿ÎfiÌ ÂÂÌ”” fiÎÀ¿
(¿fiˆ›Î·Î· ‹fiÂÌ), {ıfl ÷˘ ’Ì‘Î_ »ı ΩHÎÌ ΩHÎÌ (ÿÂ˝¿), ‘fl÷ÌfiÌ ±Îfl÷Ì
(V‰Î‹Ì ±Îfi_ÿ), ÷HÎ¬Î-¤Î√ 1 ◊Ì 4 ‰Î÷Î˝±˘ (‘Ò‹¿ı÷) ‹Î‘‰ @›Î_› fi◊Ì
(ËflÌLƒ ÿ‰ı), ±Î µ’flÎ_÷ ±‰Î˝«Ìfi ›√fiÎ CÎHÎÎ ÁÎÏËI›¿Îfl˘ »ı, V◊‚Á_¿˘«fiı
¿ÎflHÎı ±ËŸ Á_’ÒHÎ˝ ›ÎÿÌ ±Î’Ì fi◊Ì. ±Î ‹ÎhÎ fi‹ÒfiÎw’ ›ÎÿÌ »ı. ±Î ‹ÎÀı
√…flÎ÷Ì ÁÎÏËI› ’ÏflÊÿ, √…flÎ÷ ÁÎÏËI› ±¿Îÿ‹Ì ‰√ıflı Á_V◊Î±˘fi˘ ’HÎ
Á_’¿˝ ¿flÌ Â¿Î›. …ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì Ï‰√÷ı ‹ÎÏË÷Ì ‹‚ı.
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ Ï‰Ï‰‘ ÁÎÏËI›-V‰w’˘fiÌ ≠◊‹ ¿ÚÏ÷±˘ —
⁄Îfl‹ÎÁÌ ¿ÎT› - ““fiıÏ‹fiÎ◊ «÷W’Ïÿ¿Î”” ·ı. Ï‰fi›«_ƒ ÁÒÏfl
≠⁄_‘ - ““¿ÎLËÕÿı ≠⁄_‘”” ·ı. ’•fiÎ‹.
±ÎI‹¿◊Î - ““‹ÎflÌ Ë¿Ì¿÷”” ·ı. fi‹˝ÿ
ÂOÿ¿˘Â - ““fi‹˝¿˘Â”” Á_. - fi‹˝ÿ
≥Ï÷ËÎÁ - ““√…flÎ÷fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ”” ·ı. ≠ÎHÎ·Î· ±ıÿ·∞ Õ˘ÁÎ
¿ÎT›Á_√Ë˛ - ““√…flÎ÷Ì ¿ÎT› ÿ˘Ëfi””- ·ı. ÿ·’÷flÎ‹ (Á_’Îÿfi)
∞‰fi«ÏflhÎ - ““¿˘·_⁄Áfi˘ T≤kÎÎ_÷”” - ≠ÎHÎ·Î· ‹◊flÿÎÁ.
278 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
fiÎÀ¿ - ““·Z‹Ì”” - ÿ·’÷flÎ‹
fi‰·¿◊Î - ““¿flHÎCÎı·˘”” - fi_ÿÂ_¿fl ‹Ëı÷Î
3. ÁÎÏËI› ±fiı ¤ÎÊÎÏ‰Ê›¿ Á_V◊Î±˘
1. √…flÎ÷ ÁÎÏËI› ±¿Îÿ‹Ì
√…flÎ÷Ì ÷◊Î Á_V¿Ú÷ ¤ÎÊÎ ±fiı ÁÎÏËI›fiÎ Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı Ï‰Ï‰‘
›˘…fiÎ±˘ ‘flÎ‰÷Ì √…flÎ÷ Áfl¿Îfl V◊ÎÏ’÷ ±Î Á_V◊ÎfiÌ Ï‰Ï‰‘ ›˘…fiÎ±˘‹Î_
‹A›I‰ı (1) √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ_ Ï‰Ï‰‘ Ï‰Ê›fiÎ_ µkÎ‹ ’V÷¿˘fiÎ Á…˝¿˘fiı
w. 11,800 Á‘ÌfiÌ fl˘¿Õ fl¿‹fiÎ ±ı‰˘Õ˝fiÌ ›˘…fiÎ (2) ≥Ï÷ËÎÁ, ÷k‰iÎÎfi,
Ï‰iÎÎfi, ¿·Î, ¤ÎÊÎ-ÁÎÏËI› (fi‰·¿◊Î, fi‰Ï·¿Î, fiÎÀ¿ ‰√ıfl)ı , ⁄Î‚ÁÎÏËI›
‰√ıflı Ï‰Ê›-ZÎıhÎ˘fiÌ ¿ÚÏ÷±˘fiÎ ≠¿ÎÂfi ‹ÎÀı w. 5,000 Á‘ÌfiÌ ÁËÎ›¿
√˛ÎLÀfiÌ ›˘…fiÎ (3) ±_√˛ı∞, ÏË_ÿÌ, ÏÁ_‘Ì ÷◊Î µÿÒ˝ ¤ÎÊÎ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L›
±‰Î˝«Ìfi ¤ÎÊÎ±˘‹Î_ ±fi‰Îÿ¿ÚÏ÷±˘fiÎ ≠¿ÎÂfi ‹ÎÀı w. 5,000 Á‘ÌfiÌ
ÁËÎ›¿ √˛ÎLÀfiÌ Œı·˘ÏÂ’ ›˘…fiÎ (4) Á…˝fi, Á_Â˘‘fi ±fiı Á_’Îÿfi ‹ÎÀı
hÎHÎ Ï‰¶Îfi˘fiı ‹ÎÏÁ¿ w. 2000 Á‘ÌfiÌ (5) T≤© ±fiı Ïfi—ÁËÎ› ÁÎÏËI›¿Îfl˘fiı
≠Ï÷‹ÎÁ ±ÎÏ◊˝¿ ÁËÎ›fiÌ ›˘…fiÎ (6) ‹ÎL› ÏÂZÎHÎÁ_V◊Î±˘fiı ÷ı‹fiÌ
√˛_◊Î·› ≠T≤ÏkÎfiı ÁQ≤© ⁄fiÎ‰‰ÎfiÌ ÁËÎ› ›˘…fiÎ ‰√ıflıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
2. √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI› ’ÏflÊÿ
±Î Á_V◊ÎfiÌ V◊Î’fiÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ-ÁÎÏËI›, ¿·Î ±fiı Á_V¿ÚÏ÷fiÌ
Ω‚‰HÎÌ ÷◊Î ÷ıfiÎ Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì »ı. ÷ıfiÌ ≠◊‹ ’ÏflÊÿ
fiÏÕ›Îÿ ‹¿Î‹ı ¥.Á. 1905‹Î_ √˘‰‘˝fiflÎ‹ ÏhÎ’ÎÃÌfiÎ ±K›ZÎ’ÿı ›˘Ω¥
Ë÷Ì. ±Î Á_V◊Î ≠Ï÷‰Ê˝ √…flÎ÷fiÎ ¿˘¥ ±ı¿ V◊‚ı “’ÏflÊÿ” ±◊‰Î
“iÎÎfiÁhÎ” ›˘…ı »ı. “’fl⁄” ‹ÎÏÁ¿fiÎ ≠¿ÎÂfi µ’flÎ_÷ ÁÎÏËI›Ï‰¿ÎÁ ‹ÎÀı
±L› ≠TÎÚÏkÎ±˘ ’HÎ ±Î Á_V◊Î «·Î‰ı »ı.
3. √…flÎ÷ Ï‰zÎÁ¤Î
¥. Á. 1848‹Î_ ±ı·ı¿{ÎLÕfl Ï¿L·˘¿ ŒÎ⁄˝Áı ±‹ÿÎ‰Îÿ‹Î_ “√…flÎ÷
‰fiÎ˝@›·fl Á˘ÁÎ›ÀÌ”fiÌ V◊Î’fiÎ ¿flÌ Ë÷Ì, …ı Á‹RÎÎ_÷flı Ë‰ı “√…flÎ÷
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 279
Ï‰zÎÁ¤Î” fiÎ‹ı ≠ÏÁ© »ı. ±Î Á_V◊Î±ı ¿ı‚Ô‰HÎÌ ±fiı ÁÎÏËI›fiÎ ZÎıhÎı
µkÎ‹˘kÎ‹ ≠ÿÎfi ¿›* »ı. ±Î Á_V◊Î±ı iÎÎfifiÎ Ï‰Ï‰‘ ZÎıhÎ˘‹Î_ Á_A›Î⁄_‘
’V÷¿˘fi_ ≠¿ÎÂfi ¿›*_ »ı. ±Î Á_V◊Îfi_ “⁄Ï©≠¿ÎÂ” ÁÎ‹Ï›¿ √…flÎ÷fiÎ_
≠◊‹ Ëfl˘‚fiÎ_ ÏÂp ÁÎ‹Ï›¿˘ ’ˆ¿Ìfi_ ±ı¿ »ı.
4. ŒÎ⁄˝Á √…flÎ÷Ì Á¤Î
19‹Ì ÁÿÌfiÎ ‹K›¤Î√‹Î_ ±_√˛ı… Ï‰¶Îfi ±ı·ı¿{ÎLÕfl Ï¿L·˘¿ ŒÎ⁄˝Á
√…flÎ÷fiÎ ⁄Ï©∞‰Ì±˘‹Î_ ±Îÿfl¤›* V◊Îfi ‘flÎ‰ı »ı. lÌ ŒÎ⁄˝Áfi_ √…flÎ÷Ì
¤ÎÊÎ ’flfi_ ≠¤I‰ ±ÿ˚¤÷ Ë÷_. ÷ı±˘ ‰fiÎ˝@›·fl Á˘ÁÎ›ÀÌ, ±‹ÿÎ‰ÎÿfiÎ
V◊Î’¿ Ë÷Î. ¥.Á. 1854‹Î_ ÷ı‹fiÎ fiÎ‹◊Ì “ŒÎ⁄˝Á √…flÎ÷Ì Á¤Î” fiÎ‹ı
Á_V◊ÎfiÌ V◊Î’fiÎ ◊¥. ±Î Á_V◊Î 1851‹Î_ Âw ¿flı·Ì “⁄Ï©‰‘˝¿ Á¤Î”fi˘
√˛_◊Á_√˛Ë Á_¤Î‚‰Îfi_ ÷◊Î √˛_◊ ≠¿ÎÂfifi_ ¿Î›˝ ¿flı »ı. ±Î Á_V◊Îfi_ “ŒÎ⁄˝Á
Á¤Î hÎˆ‹ÎÏÁ¿” fiÎ‹fi_ ÁÎ‹Ï›¿ ÁÎÏËI› ±fiı ÁÎÏËI›fiÎ Á_Â˘‘fifi_ ‹Ëk‰fi_
¿Î›˝ ¿flı »ı.
5. √…flÎ÷ ÁÎÏËI› Á¤Î
±Î Á_V◊Î ≠Ï÷‰Ê˝ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ, ÁÎÏËI›, ≥Ï÷ËÎÁ, ¿·Î ¿ı Á_V¿ÚÏ÷fiÎ
ZÎıhÎı µkÎ‹ Á…˝fi ‹ÎÀı ÷ıfiÎ ±ÎzV◊Î’¿ flHÎ∞÷flÎ‹ ‰Î‰Î¤Î¥ ‹Ëı÷ÎfiÌ
VQ≤Ï÷‹Î_ “flHÎÏ…÷flÎ‹ Á‰HÎ˝«_ƒ¿” ±ıfiÎ›÷ ¿flı »ı. ±Î Á_V◊Î ‰Ê˝ ÿflÏ‹›Îfi
≠¿ÎÏÂ÷ ◊÷Î_ ’V÷¿˘fi˘ ±Ëı‰Î· ≠ÏÁ© ¿flı »ı.
6. fi‹˝ÿ ÁÎÏËI› Á¤Î
fi‹˝ÿ ÁÎÏËI› Á¤Î ÁÒfl÷‹Î_ ±Î‰ı·Ì »ı. ±Î Á_V◊Î √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ
ZÎıhÎ‹Î_ µkÎ‹ ≠ÿÎfi ¿flfiÎflfiı ÿfl ’Î_« ‰Êı˝ “fi‹˝ÿ «_ƒ¿” ±ıfiÎ›÷ ¿flı »ı.
7. ≠ı‹Îfi_ÿ ÁÎÏËI› Á¤Î
±Î Á_V◊Î ‰Õ˘ÿflÎ‹Î_ ±Î‰ı·Ì »ı. ÷ı ÁÎÏËI›fi_ ≠¿ÎÂfi ¿flı »ı. µ’flÎ_÷
1984◊Ì ÿfl ⁄ı ‰Êı˝ √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiÎ lıWÃ Á…˝¿fiÌ ’Á_ÿ√Ì ¿flÌ ÷ıfiı
“≠ı‹Îfi_ÿ «_ƒ¿” ±ıfiÎ›÷ ¿flı »ı.
280 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
8. ¤Îfl÷Ì› Ï‰zÎ¤‰fi
±Î Á_V◊ÎfiÌ V◊Î’fiÎ ‹_⁄¥‹Î_ ¿fiˆ›Î·Î· ‹fiÂÌ±ı ¿flÌ Ë÷Ì. ±Î Á_V◊Î
¶ÎflÎ √…flÎ÷‹Î_ Ï‰Ï‰‘ V◊‚ı ¿˘·ıΩı ±fiı ËÎ¥V¿>·˘fiÌ V◊Î’fiÎ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı·Ì »ı. Á_V◊Î ÁÎÏËI› µ’flÎ_÷ iÎÎfifiÎ_ ±L› ZÎıhÎ˘‹Î_ Á_Â˘‘fi ±LÎı ±L›
≠¿ÎÂfifi_ ‹Ëk‰fi_ ¿Î›˝ ¿flı »ı. @›Îflı¿ “¤Îfl÷Ì› ¿·Î ¿ıLƒ” ¶ÎflÎ fiÎÀ¿˘
’HÎ ¤…‰ı »ı. ±_√˛ı∞‹Î_ “¤‰LÁ …fi˝·” ÷◊Î √…flÎ÷Ì‹Î_ “fi‰fiÌ÷-
Á‹’˝HÎ” (…ı ’Ëı·Î_ “Á‹’˝HÎ” fiÎ‹ı ≠√À ◊÷_ Ë÷_ ±fiı ËÎ·‹Î_ ⁄_‘ ◊›_
»ı) ÁÎ‹Ï›¿ ÷ıfiÎ_ fi˘Ó‘’ÎhÎ ÁÎ‹Ï›¿ ≠¿ÎÂfi˘ √HÎÎ› »ı.
9. ’V÷¿Î·› ÁËÎ›¿ ÁË¿ÎflÌ ‹_Õ‚ Ï·Ï‹ÀıÕ
√…flÎ÷‹Î_ ’V÷¿Î·› ≠T≤ÏkÎfiÎ Ï‰¿ÎÁ ±◊ı˝ 1924‹Î_ ‰Õ˘ÿflÎ‹Î_ V‰.
‹˘÷Ì¤Î¥ ±‹Ìfiı ±Î ÁË¿ÎflÌ Á_V◊ÎfiÌ V◊Î’fiÎ ¿flÌ. ±Î Á_V◊Î √˛_◊Î·›˘
±fiı ÏÂZÎHÎÁ_V◊Î±˘fiı ‰Î…⁄Ì ¤Î‰ı ÏÂp ÁÎÏËI›fiÎ_ ’V÷¿˘ ’ÒflÎ_ ’ÎÕı »ı
÷◊Î ÏÂp ÁÎÏËI›fi_ ≠¿ÎÂfi ’HÎ ¿flı »ı. ±Î Á_V◊Î ¶ÎflÎ 1973-74‹Î_
±ÎÏ◊˝¿ flÌ÷ı ’»Î÷ √Î‹˘‹Î_ fi‰Î_ ’V÷¿Î·›˘ ∂¤Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ÁËÎ›w’ ◊‰Î
“‹˘÷Ì¤Î¥ ±‹Ìfi Â÷ÎOÿÌ ÀˇVÀ”fiÌ fl«fiÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì, …ıfi˘ ·Î¤
±Î…’›*÷ CÎHÎÎ_ √Î‹˘±ı ·Ì‘˘ »ı. ±Î Á_V◊Î “’V÷¿Î·›” fiÎ‹fi_ ÁÎ‹Ï›¿
’HÎ «·Î‰ı »ı.
4. ¿ıÀ·Î¿ ±√I›fiÎ ‰ËÌ‰ÀÌ ’›Î˝›˘.
ÂOÿ ±◊˝
Abeyant - ‹˘¿>Œ, V◊Ï√÷
Abnormal Fluctuation - ±ÁÎ‹ÎL› ‰‘CÎÀ
Absolute relinquishment - ±⁄ÎÏ‘÷ I›Î√, Ïfifl’ıZÎ I›Î√
Absolution - ±Îfl˘’‹„@÷, ÿ˘Ê‹„@÷
Absorption - Á‹Î‰ıÂ, Á‹ÎÁ
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 281
Abuttals - Á_·√# ÁÌ‹Î±˘, ËÿfiÌ Ï‰√÷˘
Acoustics - l‰HÎ√Q›÷Î, l‰HÎÏ‰iÎÎfi,
lÏ÷Ï‰iÎÎfi, K‰ÏfiÏ‰iÎÎfi
Action Plan - ¿Î›˝›˘…fiÎ
Ad hoc - ÷t◊˝
Addenda and Corrigenda - ’ÒÏ÷˝/’fl‰HÎÌ ±fiı ÂÏ©’hÎ
Adult suffrage - ’A÷ ‹÷ÎÏ‘¿Îfl
Advance - ’ıÂ√Ì, ±Î√˘÷flÌ fl¿‹, ±Ï√˛‹
fiÎHÎÎ_
Affranchise - V‰÷_hÎ ¿fl‰_, ⁄_‘fi‹@÷ ¿fl‰_,
‹÷ÎÏ‘¿Îfl ±Î’‰˘.
All rounder - Á‰˝¿<Â‚
Amortization - ∑HÎÁ‹ÎÏÅ
Annexe - µ’¤‰fi
Armistice - ›©Ï‰flÎ‹, ÂjÎ-Ï‰flÎ‹Á_Ï‘
Arsenal - ÂjÎ¤_ÕÎfl, ÂjÎÎ√Îfl
Art Gallery - ¿·Î Ï‰Ï◊ ¿·Î-ÿÌCÎÎ˝, ±ÎÀ˝
√ı·flı Ì
Autopsy - Â⁄’flÌZÎHÎ
Avenue - T≤ZÎ‹Î√˝, T≤ZÎ‰ÌÏ◊
Ayacut - gÁ«Î¥ Ï‰V÷Îfl/ZÎıhÎ
Ballot System - √Å ‹÷ÿÎfi ’©Ï÷
Bearer cheque - ‘Îfl¿ «ı¿
Bearish tendency - ‹_ÿÌfi_ ‰·HÎ
282 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Bonum Vacans - fi‘ÏHÎ›Î÷Ì Ï‹·¿÷, Ï⁄fi‰ÎflÁÌ
Ï‹·¿÷
Bursary - ÏÂW›T≤ÏkÎ
Candour - Ïfi¬Î·Á÷Î, ÷ÀV◊÷Î
Canning - ÕO⁄Î⁄_‘Ì
Carrot And Stic Policy - ÿÎ‹ ±fiı ÿ_ÕfiÌ fiÌÏ÷
Casting Vote - ÏfiHÎÎ˝›¿ ‹÷
Catchment area - ±Î‰Ïfl÷-ZÎıhÎ
Centrally sponsered Scheme - ¿ıÏLƒ› ’flV¿Ú÷ ›˘…fiÎ
Cess-Pool - ¬Î‚¿>‰˘, ÿ|HÎ, ÿ|HÎ¿>‰˘
Chartered Accountant - ÁfiÿÌ ÏËÁÎ⁄fiÌÂ, «ÎÀ˝Õ˝
±ı¿ÎµLÀÀLÀ
Chech-dam - (≥….) ±ÎÕ⁄_‘
Couching - ±fi ÏÂZÎHÎ
Codicil - ‰ÏÁ÷›÷ÎfiÎ‹ÎfiÌ ’fl‰HÎÌ—
Q≤I›’hÎfiÌ ’fl‰HÎÌ
Commission - ±Î›˘√
Commissioner - ±Î›@÷
Common Poll - ÁÎ‹ÎL› Á‹E«›
Concurrence - ÁË‹÷Ì
Contra-Credit - …‹Î-Ë‰Î·˘
Corporation - ‹ËÎfi√fl’ÎÏ·¿Î, Ïfi√‹,
¿˘’˘˝flıÂfi
Cortege - V‹ÂÎfi›ÎhÎÎ
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 283
Cryptography - Á_¿ı÷-Ï·Ï’
Culpable - √fiÎÏË÷
Culprit - √fiı√Îfl
De Jure - ¿Î›ÿıÁfl
Demotion - ’Î›flÌ µ÷Îfl
Detenu - ±À¿Î›÷Ì
Electoral College - ‹÷ÿÎfl-‹_Õ‚, ‹÷ÿÎfl√HÎ,
‹÷ÿÎfi-ZÎıhÎ
Endorsement - ’ÚWÃÎ_¿fi
Errors and ommissions - ¤Ò·«Ò¿
Extramural - ±P›ÎÁı÷fl, ÏÂZÎHÎı÷fl,
±P›ÎÁ⁄ÎèÎ
Fallacy - ÷¿˝ÿ˘Ê
Flag March - K‰… ¿>«
Follow-up-work - ±fi‰÷a ¿Î›˝/¿Î‹√ÌflÌ
Franchise - ‹÷ÎÏ‘¿Îfl
Functional Carriculum - ¿Î›Î˝I‹¿ ±P›ÎÁø‹
Gazetteer - Á‰˝_Á_√˛Ë, √ı{ıÏÀ›fl
Generator - (≥….) …ÏfihÎ, …fiflıÀfl
Graft - ¿·‹, ·Î_« vr÷, √ıfl‰Î…⁄Ì
·Î¤
Grant - ±fiÿÎfi
Grant-in-aid - ÁËÎ›¿ ±fiÿÎfi
Gratis - ‹Œ÷, Ï‰fiÎ‹ÒS›
284 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Gratuity - µI’Îÿfi, √˛ıE›≥ÀÌ
Guess Work - ±À¿‚
Hamlet - fiÎfi_ √Î‹Õ<_, fiıÁ
Helter-Skelter - ±V÷T›V÷
Horse Power - ±rÂ„@÷
Hostile Withness - ≠Ï÷¿>‚ ÁÎZÎÌ, Ï‰v© ÁÎZÎÌ,
ŒflÌ/eÀÌ √›ı·˘ ÁÎZÎÌ
In conclave - ⁄_‘⁄ÎflHÎı, ¬Îfi√Ì ⁄ıÃ¿
Inadvertence - Áfl÷«Ò¿, K›Îfi«Ò¿, ⁄ıK›Îfi’b_
Indigenous - ÿıÂÌ, V‰ÿıÂÌ, V◊ÎÏfi¿, ‹Ò‚,
±Á·
Indigent - √flÌ⁄, Ïfi‘˝fi, ±g¿«fi
Intruder - CÎÒÁHÎ¬˘fl, ±fiÎÏ‘¿Îfl ≠‰ıÂ
¿flfiÎfl
Jurisdiction - Ë¿>‹÷, ±Ï‘¿ÎflZÎıhÎ, ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl
Kiln - ¤ß˘
Knack - ¿<fiıË, Ë◊˘ÀÌ
Labyrinth - ¤Ò·¤·Î‹HÎÌ, …ÏÀ· Á‹V›Î,
√Ò_«‰HÎ¤flÌ ’Ïfl„V◊Ï÷
Lanq to tiller - ¬ıÕı ÷ıfiÌ …‹Ìfi
Language barrier - ¤ÎÊÎ-±‰fl˘‘, ¤ÎÊÎ-ÁÌ‹Î
Language Proficincy - ¤ÎÊÎ ≠Î‰ÌH›
Larceny - «˘flÌ
legible - Á‰ÎE›
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 285
Lien - ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl
Man-hour - ‹Îfi‰¿·Î¿, l‹ ¿·Î¿
Manual Training - ËV÷¿·ÎfiÌ ÷Î·Ì‹
Marginal Farmar - ÁÌ‹Î_÷ ¬ıÕ>÷
Mariner's Compass - Ë˘¿Î›_hÎ
Market Trend - ⁄ΩflfiÌ fl¬
Marketing - ¬flÌÿ-‰ı«ÎHÎ
Masonary Dam - (≥….) ’Î¿˘ ⁄_‘, «HÎ÷fl-⁄_‘
Master Plan - O≤Ëÿ ›˘…fiÎ
Mechanics - ›_hÎÏ‰iÎÎfi
Medical aid - ÷⁄Ì⁄Ì ÁËÎ›
Merged State - Ï‰·Ìfi flÎF›, Ï‰·ÌfiÌ¿Ú÷ flÎF›
Miscellaneous - ≠¿ÌHÎ˝, ’fl«ÒflHÎ
Mobile court - Œfl÷Ì ±ÿÎ·÷
Modernisation - ±Î‘Ïfi¿Ì¿flHÎ
Movable Estate - …_√‹ Á_’ÏkÎ
Neo-Literate - fi‰ÏÂÏZÎ÷
Net Work - Ω‚, Ω‚ √Ò_◊HÎÌ, Ω‚Ì¿Î‹,
‹Î‚¬_, ÷_hÎ
No Source Village - ¿ÂÎ ÁÎ‘fi Ï‰fiÎfi_ √Î‹
Non-recurrent - ±fiÎ‰÷˝¿
Non-Food crop - ¬Îzı÷fl ’Î¿
Non-residentionl University - ±Ïfi‰ÎÁÌ ›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌ
Notional Pay - ¿„S’÷ ’√Îfl
Orthopaedist - (÷.) Ï‰¿·Î_√ Ï«Ï¿IÁ¿
286 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Outlay - ¬«˝ Ωı√‰Î¥
Package Policy - Á_Ë÷ fiÌÏ÷
Paid Staff - Á‰ı÷fi ¿‹˝«ÎflÌ‰√˝
Parameter - (√ÏHÎ.) ≠Î«·, ’ÎflÏ‹Ï÷
Part-time - ±_Â¿ÎÏ·¿, ¬_Õ Á‹›fi_
Pay Master - ‰ı÷fiÿÎ÷Î
Phonogram - Œ˘fi ÷Îfl, Œ˘fi˘√˛Î‹
Physiotherapy - ±_√ T›Î›Î‹ Ï«Ï¿IÁÎ
Pilot Project - ≠Îfl_Ï¤¿ ’Ïfl›˘…fiÎ
Pin Cushion - ’Ìfi-√ÎÿÌ, ÀÎ_¿ÏHÎ›_
Plastic art - ±Ï¤CÎÀfi ¿·Î
Plinth - ∂¤HÎÌ
Poll Fund - ÁÎ‹ÒÏË¿ ÏfiÏ‘
Polling - ±ı¿hÎÌ¿flHÎ
Presumptive pay - Á_¤ÎÏ‰÷ ’√Îfl
Project - ’Ïfl›˘…fiÎ
Public Sector - (±◊˝.) ΩËıfl ZÎıhÎ
Ranger - ‰fi¬_Õ ¿‹˝«ÎflÌ
Recurrent, Recurring - ±Î‰÷˝¿
Red Tapism - ÷‹ÎflÂÎËÌ
Reinforced Cement - (≥….) ≠⁄Ï·÷ ÏÁ‹ıLÀ,
Concrete (R.C.C.) ¿˘ÏLøÀ
Reservation - ±ÎflZÎHÎ
Resident College - Ïfi‰ÎÁÌ ¿˘·ı…
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 287
Royalty - Ë¿ÁÎ¥, fl˘›SÀÌ
Rural - √˛Î‹ÌHÎ
Saline Area - ¬Îfl Ï‰V÷Îfl
Sanctuary - ±P›ÎflH›
Scarcity Works - ±»÷√˛V÷ flÎË÷ ¿Î‹˘
Seasonal Clerk - ‹ÿ÷Ì ¿Îfl¿<fi
Secondary Strike - Á‹◊˝¿ ËÕ÷Î·
Senior - ≠‰fl
Seniority - ≠‰fl÷Î, ‰ÏflWÃ÷Î, F›ıWÃ÷Î
Solar system - Á˙fl‹_Õ‚, ÁÒ›˝‹Î‚Î
Standard time - ‹Îfi¿ Á‹›
State bank - Áfl¿ÎflÌ ⁄ıÓ¿
Stock Exchange - Âıfl⁄Ωfl
Subsidy - ÁËÎ›¿Ì
Supervisor - ±‰ıZÎ¿, ÿı¬flı¬ flÎ¬fiÎfl
Supplementary - ’Òfl¿
Suprintendant - ±‘ÌZÎ¿
Surplus - ±Ï‘ÂıÊ
Tariff - ≠ÂS¿
Technical - ÷¿Ïfi¿Ì
Technology - ≠˙z˘Ï√¿Ì
Telecommunication - ÿÒflÁ_«Îfl
Teleprinter - ÿÒfl ‹ƒ¿, ÀıÏ·Ï≠LÀfl
288 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Thesis - ≠Ï÷’Îÿfi, ‹ËÎÏfi⁄_‘,
Â˘‘≠⁄_‘
Time Spirit - ›√«ı÷fiÎ
Tracer - ±fiflı¬¿
Trend of trade - ‰ı’ÎflfiÌ v¬
Tribute land - ¬_ÕHÎÌ …‹Ìfi
Wages system - ‰ı÷fi ’©Ï÷
5. ¿ıÀ·Î¿ ÁÎÏË„I›¿ ÂOÿ˘
Academic-al - Ï‰zÎÏ‰Ê›¿; ÂÎjÎÌ›;
ÂˆZÎÏHÎ¿
Academician - Ï‰¶Îfi
Academy - ±¿Îÿ‹Ì; Ï‰zÎÁ¤Î;
ÁÎÏËI›Á¤Î; iÎÎfiÁ¤Î
Accidence - ÂOÿÏ‰«Îfl; ’ÿÏ‰«Îfl
Adaptation - ±fi¿>·fi; ÿıÂ¿Î·ÎfiÁÎfl,
¤ÎÊÎ_÷fl; w’Î_÷fl
Aesthetics - ±Îfi_ÿ‹Ì‹Î_ÁÎ; ¿·ÎÂÎjÎ;
flÁÂÎjÎ; ÁÎˆÿÓ ›˝Ï‰iÎÎfi;
ÁÎˆÿÓ ›˝ÂÎjÎ
Alliteration - ±fi≠ÎÁ; ‰HÎ˝Á√Î¥;
‰HÎÎ˝fi≠ÎÁ
Alphabetical - ±¿ÎflÎÏÿ ø‹; ¿yÎ‰ÎflÌ
Ambiguity - ±fiı¿Î◊˝÷Î, ±V’p÷Î, ¶›◊˝÷Î;
Á_ÏÿB‘÷Î
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 289
Anagram - ‰HÎ˝Ï‰’›˝› ‰HÎ˝Ï‰’›Î˝Á
Anecdote - ±ÎA›ÎÏ›¿Î, µ’ÎA›Îfi,
≠Á_√Ï‰ÂıÊ, ·CÎ¿◊Î, flÁ µ’…ı
÷ı‰Ì À>¿_ Ì ‰Î÷. À<«¿˘, ¿˘¥ fl˘«¿
⁄fiÎ‰ ¿ı ≠Á_√fiÌ fiÎfiÌ ‰Î÷Î˝
Antithesis - ±◊˝ ‰ˆ’flÌI›, ’ZÎ-Ï‰’ZÎ-
Á‹L‰›, ≠Ï÷’ZÎ, Ï‰’flÌ÷ ÂOÿ
¿ı Ï‰«Îfl
Apologue - µ’¿◊Î, µ’ÎA›Îfi, fiÌÏ÷¿◊Î,
’Â’ZÎÌ±˘fiÌ ‰Î÷
Apophthegm - Á¤ÎÏÊ÷, ÁÒ„@÷, ·ÎCÎ‰¤flÌ
µ„@÷
Appreciation - √HÎÿÂ˝fi, flÁ-Ï‰‰ı«fi
Archaism - ±ÎÊ˝≠›˘√, ≠Î«Ìfi ÂOÿ ¿ı
wÏœ≠›˘√, ’flÎ÷fi÷Î
Assonance - lÏ÷ÁÎQ›, V‰flÁÎQ›
Autobiography - ±ÎI‹¿◊Î, ±ÎI‹«ÏflhÎ,
±ÎI‹T≤kÎÎ_÷, ±Î’¿◊Î
Ballad - ·˘¿-¿◊Î√Ì÷, ·Î‰HÎÌ, flÎÁÕ˘.
Banter - ±‰ËÎÁ, µ’ËÎÁ, Œ…ı÷Ì,
‹Ω¿, ËÎ_ÁÌ
Bell letters - ·Ï·÷ÁÎÏËI›, ‰ÎÕ˚‹›
Bibliography - √˛_◊-ÁÒÏ«
Blanck Verse - ±’zÎ√z, ≠ÎÁflÏË÷
’zfl«fiÎ, ¤Îflı/‹˘ÀÎ ÂOÿ˘◊Ì
¤flı·Ì ¤ÎÊÎ
290 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Bombast - ÂOÿÎÕ_⁄fl
Bunch - √E», V÷⁄¿
Byword - ¿Ëı‰÷, ·˘¿˘„@÷
Calligraphy - Á·ı¬fi
Cant - Õ˘‚, ÿ_¤, ÿÎ_Ï¤¿ ‰ÎHÎÌ, √Å
¤ÎÊÎ, T›‰ÁÎ› ‰√ıflıfiÌ
¬ÎÁ ¤ÎÊÎ
Caricature - ¿ıÏfl¿ı«fl, ÃßÎÏ«hÎ, ±Ï÷Ï«hÎHÎ,
fi‹˝Ï«hÎ¿·Î, µ’ËÎÁ-Ï«hÎ,
T›_√Ï«hÎ.
Carol - ±Îfi_ÿ-√Ì÷, V÷Ï÷
Catharsis - ¤Î‰Ï‰ÂÏ©, ¤Î‰ÂÎ_Ï÷,
¤Î‰fi›fi, ¤Î‰Ï‰‹˘«fi
Catholic - µÿÎfl, ÁÏËWb, Á‰˝ÿıÂÌ›,
ÁÎ‰˝·˙Ï¿¿
Censor - √HÎÿ˘Ê-Ï‰‰ı«fi, √HÎ-ÿ˘Ê-
Ï‰‰ı«¿, ÏfiflÌZÎ¿, ÏfiHÎÎ˝›¿,
÷’ÎÁfiÎfl
Chap-book - ≠A›Î÷ ·˘¿¿◊Î±˘ ±fiı √Ì÷˘
‰√ıflıfi_, fiÎfi_ ’V÷¿ …ı
ŒıÏfl›Î±˘ ‰ı«ı ÷ı.
Choreography - L≤I›fiÌ ¿ı ⁄ı·ıfiÌ fl«fiÎ-¿·Î,
L≤I›-±Î›˘…fi ¿·Î,
⁄ı·ı±Î›˘…fi ¿·Î
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 291
Circumlocution - ±V’p ¿◊fi, ±Ï‰Âÿ ¿◊fi,
√˘‚ √˘‚ ‰Î÷
Clue - ‹Î√˝ÿÂ˝¿, «Î‰Ì, ¿>_«Ì,
flËV›ÿÂ˝¿
Coherence - Á_U·ıÊ, ÁÁ_⁄©÷Î.
Comedy - Á¬ÎL÷ fiÎÀ¿, Á¬Î„L÷¿Î
Compiter - Á_¿·fi-¿÷Î˝, Á_√˛Ë-¿÷Î˝
Composition - fl«fiÎ, ·ı¬fi, ºU›Á_›˘…fi.
Conclusion - µ’Á_ËÎfl, ÏfiHÎ˝›, ÏfiW’Îÿfi,
Á‹ÎÏÅ
Connotation - ¤Î‰ K‰Ïfi, ±fiÊ_√
Copy right - ¿˘’ÌflÎ¥À, ‹ÎÏ·¿Ì-Ë¿, ¿ÚÏ÷-
V‰ÎÏ‹I‰
Criticism - ±Î·˘«fiÎ, Ï‰‰ı«fi,
Á‹Î·˘«fiÎ, Á‹ÌZÎÎ, ÀÌ¿Î.
Cursory - µ’fl«˘ÏÀ›,_ µ’fl»S·,_ µ’·Ï¿›._
Delicacy - fiÎ…\¿÷Î, Á¿<‹Îfl÷Î.
Delivery - ¤ÎÊHÎÂˆ·Ì.
Derivation - T›I’ÏkÎ, µI’ÏkÎ
Dialect - µ’¤ÎÊÎ, ÿıÂ¤ÎÊÎ, ⁄˘·Ì,
·˘¿¤ÎÊÎ
Diary - ÕÎ›flÌ, fl˘…fiÌÂÌ, ÏÿfiT≤kÎ-ÁÒÏ«,
‰ÎÁÏfl¿Î.
292 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Diction - ÂOÿ’Á_ÿ√Ì, ÂOÿ›˘…fiÎ, Ï‰ÏÂp
’ÿ›˘…fiÎ, ¿◊fiÂˆ·Ì, ¤ÎÊÎ,
‰ÎHÎÌ, ⁄ÎfiÌ, ·¬‰ÎfiÌ »ÀÎ.
Dipthong - Á_›@÷ V‰fl, Á_›@÷ÎZÎfl,
Á_K›ZÎfl
Dirge - ¿flHÎ √Ì÷, Q≤I›√Ì÷, Â˘¿√Ì÷
Doggerel - ¿<¿Ï‰÷Î, ZÎƒ’ÿ, ΩıÕ¿b_
Doublet - ÂOÿΩıÕ¿<,_ ÂOÿ›B‹, ÂOÿ›B‹¿
Dramatic irony - fiÎÀuÎI‹¿ ‰ø˘„@÷, fiÎÀu
’ÏflËÎÁ
Dramatic monologue - fiÎÀuÎI‹¿ ±ı¿˘„@÷
Echo - ≠Ï÷K‰Ïfi, ≠Ï÷ÂOÿ, ±fifiÎÿ,
±fi¿flHÎ
Eclogue - √˘’√Ì÷, √˛Î‹√Ì÷,
√˛Î‹¿ÎT›Á_‰Îÿ
Elegance - ·ÎÏ·I›
Ellipsis - ±K›ÎËÎfl, L›Òfi’ÿ, ’ÿ-·˘’
Eloquence - ‰Î¿’À<÷Î, ‰Î„B‹÷Î
Emotive - ¤Î‰≠ıfl¿
Enjoyment - µ’¤˘√, ±ÎV‰Îÿ
Epigram - ÁÒ„@÷, ·CÎ¿ÎT›, T›_B›˘„@÷
Apistle - ’hÎfiÎ w’‹Î_ ÁÎ„ËI›¿ÚÏ÷
Epopee - ‹ËÎ¿ÎT› ¿ı ¿Ï‰÷Î
Equivocation - ‰Î¿»·, Á_ÏÿB‘Î◊˝÷Î
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 293
Escapism - ’·Î›fi‰Îÿ
Etymology - ÂOÿT›I’ÏkÎ, T›I’ÏkÎÂÎVhÎ
Euphemism - «ÎÀ>„@÷ (¿Ã˘fl/¿Õ‰Ì Ë¿Ì¿÷
¿˘‹‚/‹ÌÃÎ ÂOÿ˘‹Î_ ¿Ëı‰Ì ÷ı)
Exaltation - ±Îfi_ÿ-µƒ¿, µE«’ÿÎfl˘’HÎ,
√˙fl‰√Îfi
Expression - ±Ï¤T›„@÷, ±ÎÏ‰¤Î˝‰,
≠¿ÀÌ¿flHÎ, µE«ÎflHÎ, ’ÿÎ‰Ï·,
‰Î@›Î_Â
Expressionism - ±Ï¤T›_…fiÎ‰Îÿ
Expressive - ±◊˝›@÷, ±Ï¤T›_…¿,
±Ï¤T›_…fiÎI‹¿, ¤Î‰’ÒHÎ˝,
ÁÒ«¿
Fabliau - ’z¿◊Î, ’z‰Î÷Î˝
Fancy - ¿S’fiÎÂ„@÷, ÷fl_√, ÷fl_√Â„@÷,
⁄|˘
Farce - ŒÎflÁ, ≠ËÁfi
Fine Art - ·Ï·÷ ¿·Î±˘ (‹ÒÏ÷˝¿·Î,
V◊Î’I›¿·Î, ÏÂS’¿·Î,
Ï«hÎ¿·Î, L≤I›, Á_√Ì÷,¿Ï‰÷Î
‰√ıflı)
Folk-lore - ·˘¿-¿·Î, ·˘¿Ï‰zÎ, ·˘¿Ï‰iÎÎfi
Forum - ‰Î@’ÌÃ
Free verse - ‹@÷ »_ÿ, ‹@÷ ’z
Georgic - ¿ÚÏÊ-¿ÎT›, ¿ÚÏÊ-√Ì÷
294 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Glossary - ÂOÿÁ‹ÒË, ÂOÿÁ_√˛Ë
Graphic - ±Î⁄ıËÒ⁄, ÷ÎºÂ, ËÒ⁄ËÒ,
Ï«hÎ˘’‹, ÁV’p
Head-line - ‹A›’_„@÷, ÂÌÊ˝¿, ÂÌÊ˝’_„@÷
Holograph - V‰ËV÷·ı¬
Humanities - ≠ÏÂp ¿ÚÏ÷±˘fi_ ¿ı ÁÎÏË„I›¿
±K››fi
Idiom - ‰Î¿’©Ï÷, ‰ÎHÎÌT›‰ËÎfl,
wœ≠›˘√, wÏœ≠›˘√
Interpretation - ±◊˝, ±◊˝CÎÀfi, ±◊˝ÿÂ˝fi,
±◊˝ÏfiHÎ˝›
Introduction - ≠V÷Î‰fiÎ, ±Î‹¬, µ’˘ÿ˚CÎÎ÷
Irony - ¿ÀÎZÎ, ‰ø˘„@÷, T›_B›,
T›ÎΩı„@÷, T›Î…‹„@÷
Journalese - ±¬⁄ÎflÌ Âˆ·Ì, ‰÷˝‹Îfi’hÎ
Âˆ·Ì, ’hÎ¿Îfl Âˆ·Ì.
Judgement - ÏfiHÎ˝›, ‹ÒS›Î_¿fi, Ï‰‰ı«fi,
Á‹Î·˘«fi
Laconism - Ï‹÷‰Î@›÷Î, ·CÎ„@÷, ·ÎCÎ‰.
Lampson - ±‹›Î˝ÿ ¿ÀÎZÎ, ±ÎZÎı’,
Ïfi_ÿÎ·ı¬, T›„@÷√÷ T›_√’ÿ
Lay - ¿ÎT›, √Ì÷, ‰HÎ˝fiÎI‹¿ ¿ÎT›
Legendary - ¿ÎS’Ïfi¿, ’flHÎ˘@÷, ’˙flÎÏHÎ¿
Lexicographer - ¿˘Â¿Îfl, ÂOÿ¿˘Â ·ı¬¿
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 295
Lingo - ’flÿıÂÌ ¤ÎÊÎ, ¿˘¥’HÎ Ï‰Ê›fi_
¬ÎÁ, ¤ÎÊHÎ ¿ı ±‹¿ ·˘¿‰√˝fiÌ
⁄˘·Ì
Linguistics - ¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfi
Ludicrous - ËÎV›ÎV’ÿ
Lyric - ∂Ï‹˝¿ÎT›, ∂Ï‹˝√Ì÷
Magniloquence - ‰Î√ÎÕ_⁄fl
Masterpiece - µI¿Úp ¿ÚÏ÷, √˙fl‰-√˛_◊,
√˛_◊‹ÏHÎ, lıWÃ ¿ÚÏ÷
Melodious - ‹_…\·, lÏ÷‹fi˘Ëfl
Memoris - Á_V‹flHÎ˘, «ÏflhÎ, ∞‰fiT≤kÎÎ_÷
Metaphrasis - ÂOÿÂ— ¤ÎÊÎL÷fl
Monologue - ±ÎI‹-Á_¤ÎÊHÎ, V‰√÷-µ„@÷
Muse - ¿Ï‰I‰Â„@÷, ¿ÎT›ÿı‰Ì,
Ï‰zÎÿı‰Ì, ÁflV‰÷Ì, Ï«_÷fi,
‹fifi
Mythology - ÿ_÷¿◊Î, ‘‹˝¿◊Î-ÁÎÏËI›,
’flÎHÎ-Ï‰zÎ, ’flÎHÎ-Ï‰iÎÎfi,
’˙flÎÏHÎ¿ ¿◊Î.
Namesake - ±ı¿ fiÎ‹¿, ±ı¿fiÎ‹‘ÎflÌ,
fiÎ‹flÎÏÂ, fiÎ‹ıflÌ, Á‹fiÎ›¿
Narrative - ¿◊fi, ‰HÎ˝fi, ¿◊Î, µ’ÎA›Îfi,
T≤kÎÎ_÷, ‰HÎ˝fiÎI‹¿.
Neo-Logism - fi‰‹÷‰Îÿ, fi‰Ìfi ÂOÿ≠›˘√,
fi‰Ìfi ÂOÿÎ◊˝¿flHÎ
296 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Nomenclature - ’Ïfl¤ÎÊÎ, ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ UÎOÿ
Ode - µ¯Î÷, ∂Ï‹˝√Ì÷
Off-print - ±˘Œ - Ï≠LÀ, »^ÀÌ fi¿·
Onomatopocia - fl‰Îfi¿flHÎ, ‰HÎ˝Á√Î¥,
‰HÎÎ˝fi≠ÎÁ
Overlapping - ’flV’flT›Î’Ì
Over-Statament - ±Ï÷UÎ›˘„@÷, ±I›„@÷
Paradox - ±‰‚‰ÎHÎÌ, ±ÁI›Î¤ÎÁ,
Ï‰fl˘‘Î¤ÎÁ
Paraphrase - ±L‰›, Ï‰‰flHÎ, ¤Î‰Îfi‰Îÿ
Parathesis - ÂOÿ-Á_›˘…fi
Parenthesis - ÏfiÏZÎÅ UÎOÿ, ÂOÿ-√E» ¿ı
‰Î@› ¿˙ÓÁ()
Parody - ±fi¿flHÎ, ¿ÎT›, ≠Ï÷¿ÎT›,
ËÎV›‹› ±fi¿ÚÏ÷
Paronym - Á‹Îfi˘E«ÎflÌ ÂOÿ
pathetic fallacy - ±ÁI›, ¤Î‰Îfl˘’HÎ, T≤ÏkÎ‹›
¤Î‰Î¤ÎÁ, ≠¿ÚÏ÷ ÷k‰˘‹Î_
‹fiW›¤Î‰fi_ ±Îfl˘’HÎ,
Á∞‰Îfl˘’HÎ
Pedantry - ’Î_ÏÕI›ÿ_¤, ’Î_ÏÕI›≠ÿÂ˝fi
Penny-a-line - ÁV÷_ ·ı¬fi¿Î›˝
Periphrasis - Ô‰Î@›Ï‰V÷Îfl, ’fl˘ZÎ µS·ı¬,
±V’p ¿◊fi, ±Ï‰Âÿ ¿◊fi,
√˘‚ √˘‚ ‰Î÷
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 297
personify - «ı÷fi-±Îfl˘’HÎ, ‹fiW›I‰-
±Îfl˘’HÎ
Philology - ¤ÎÊÎÏ‰iÎÎfi, ¤ÎÊÎÂÎjÎ
Phonology - µE«ÎflÂÎjÎ, V‰flÂÎVhÎ
Phraseaology - ‰Î@›⁄_‘, ‰Î@›fl«fiÎ,
¤ÎÊÎÁflHÎÌ, Âˆ·Ì, ⁄˘·‰Î-
·¬‰ÎfiÌ œ⁄, ≥⁄Îfl÷
Plagiarism - ÁÎÏË„I›¿ «˘flÌ
Pleonastical - ÂOÿÎ‚
Poetaster - ¿Î«˘ ¿Ï‰, ¿<-¿Ï‰, ΩıÕ¿HÎÎ_
·¬fiÎfl
Poetic Licence - ¿Ï‰»^À, ¿Ï‰V‰Î÷_h›
Preamble - µ’˘ÿ˚CÎÎ÷, ≠V÷Î‰fiÎ,
’Ò‰˝’ÌÏÃ¿Î.
Primer - ±Îfl_¤-’V÷¿, ’Ëı·Ì «˘’ÕÌ,
⁄Î‚’˘◊Ì
Profile - ⁄ÎèÎ w’flı¬Î, flı¬ÎÏ«hÎ
Propriety - ±˙Ï«I›, µÏ«÷’b_
Prosody - »_ÿÂÎjÎ, g’√‚
Prosy - √zÎI‹¿, fiÌflÁ, ÂW¿
Quibble - ±Á_⁄© (≠)‰«fi, ‰Î@»·,
¿’À‰«fi
Rant - ‰Î√ÎÕ_⁄fl, ÂOÿ’Î_ÏÕI›
298 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
Renaissance - ’fiflI◊Îfi, ΩB≤Ï÷
Render - ¤ÎÊÎL÷fl ¿fl‰_
Requiem - ±_…Ï·, ±‰ÁÎfi ’Î‹ı·Î ‹ÎÀı
≠Î◊˝fiÎ, ‹flÏÁ›˘, flÎÏ…›˘
Resonance - ±fi‰Îÿ, ≠Ï÷K‰Ïfi
Rhymester - ¿<-¿Ï‰
Saga - ¿ËÎHÎÌ, √Î◊Î, ‰Ìfl¿◊Î
Satire - µ’ËÎÁ, ¿ÀÎZÎ, T›_√, ¿ÀÎZÎ·ı¬
Scansion - »_ÿ-ÏfiHÎ˝›, »_ÿ˘Ï‰‘Îfi
Schedule - ±fiÁÒÏ«, ›ÎÿÌ, ›˘…fiÎ·ı¬,
Á‹›ÁÒÏ«, ÁÒÏ«’hÎ¿
Scribe - ·ÏË›˘, fi¿· ¿flfiÎfl
Seminar - ÁıÏ‹fiÎfl, ««Î˝ÁhÎ, ’ÏflÁ_‰Îÿ,
Á_√˘WÃÌ, Ï‰«Îfl√˘WÃÌ
Soliloquy - V‰√÷˘„@÷, V‰√÷ ¤ÎÊHÎ
Stanza - ¿ÕÌ, ¿Ï‰÷, «flHÎ, ÷Ò¿, f·˘¿
Style - ·ı¬fi-MÎ©Ï÷, Âˆ·Ì
Syntax - ‰Î@›fl«fiÎ, ‰Î@›Ï‰«Îfl,
‰Î@›Ï‰L›ÎÁ, ÂOÿÏ‰L›ÎÁ,
±L‰›
Tautology - ’fi—-¿◊fi, ’fifl„@÷
Terminology - ’Ïfl¤ÎÊÎ, ’ÎÏfl¤ÎÏÊ¿ ÂOÿÁ_√Ë˛
Thesaures - iÎÎfi¿˘Ê, iÎÎfiÏfiÏ‘
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 299
Thesis - ≠⁄_‘, ‹ËÎÏfi⁄_‘, Á_Â˘‘fi-
Ïfi⁄_‘ (±ı¿‰«fi)
Transcription - µ÷Îfl˘, fi¿·, ≠Ï÷·ı¬fi
Travesty - ËÎV›…fi¿ ±fi¿flHÎ ¿ÎT›
Verbiage - ÂOÿÎÕ_⁄fl, ÂOÿ⁄ÎËS›,
‰Î√Ï‰V÷Îfl
Verbosity - ÂOÿÎ‚÷Î, ÂOÿ≠Î«›˝, ÂOÿ
⁄ËI‰
Verse - »_ÿ, ¿Ï‰÷Î, ¿ÎT›, ’z, f·˘¿
Vocabulary - ÂOÿ¤_Õ˘‚, ÂOÿÁÒÏ«
Wordy - ÂOÿÎ‚, ÂOÿ˘◊Ì ¤fl’Òfl,
⁄ËÂOÿ
fi‹_ Ë_ ’fl‹˚ F›˘Ï÷ Á‰˝iÎ ÷‹ËÎÏflHÎÌ,

‹¬ı◊Ì …ı ôÎ‰ı ÿı‰Ì Á‰˝-¤ÎÊÎ ÁflV‰÷Ì.
‰Î¿˚ ÿı‰Ì ¿Ëı »ı — Ë_ ÂÎÁ¿ »\_, Ë_ ‘fi ±ı¿hÎ ¿flfiÎflÌ »\_,
›iÎÎË˝‹Î_ ≠◊‹ »\_. ÿı‰÷Î±˘±ı ‹fiı ¿ıÀ·Î› V◊Îfi˘‹Î_ V◊Î’Ì »ı.
‹ÎflÎ ¿ıÀ·Î› Ïfi‰ÎÁ˘ »ı ±fiı ‹ÎflÎ_ ¿ıÀ·Î› V‰w’ »ı.
ñ ∑B‰ıÿ — 10-125-3
300 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ Ï‰Êı ‰@÷T›˘
±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ¬˘ÀÌ ¿fl÷Î_ ±Î’HÎfiı Âfl‹ ·Î√ı »ı.
÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ ‹ÎI≤¤ÎÊÎfiÌ ΩıÕHÎÌfi˘ ‰‘ ¿fl÷Î_ ±Î’HÎfiı ‰‘Îflı Âfl‹ ·Î√‰Ì
Ωı¥±ı.
ñ √Î_‘Ì∞
flÎF›fiÎ ≠Îfl_¤Ïÿfi◊Ì … flÎF›fiÎ Ï‰¤Î√ ÷◊Î Ï…S·Î ¿ZÎÎfiÎ ÷_hÎ‹Î_
≠Ω ÁÎ◊ıfi˘ ‰ËÌ‰À √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ‹Î_ … «·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÁÏ«‰Î·›
¿ZÎÎ±ı ±_√˛ı∞‹Î_ «Î·÷Î_ ‰ËÌ‰Àfi_ ‰Ëı·Ì ÷¿ı √…flÎ÷Ì‹Î_ ±fiı ÏËLÿÌ‹Î_
w’Î_÷fl ¿fl‰Îfi˘ ÁÎflÌ flÌ÷ı ≠›ÎÁ ◊Âı.
ñ ÕÎ˜. ∞‰flÎ… ‹Ëı÷Î
√…flÎ÷ flÎF›fiÎ ≠◊‹ ‹A›‹_hÎÌ, 1960
Ë‰ı ±Î’HÎı F›Îflı ’_«Î›÷flÎ… ¶ÎflÎ »ı¿ √Î‹ÕÎ_ Á‘Ì V‰flÎF› ·¥
√›Î »Ì±ı, I›Îflı flÎF›‰ËÌ‰À ·˘¿˘fiÌ ¤ÎÊÎ‹Î_ «Î·ı ±ı ±Ïfi‰Î›˝ ⁄L›_ »ı.
±ı ¤ÎÊÎ ’HÎ ’ÏflÏ«÷, Áfl‚ ±fiı Á√‹ Ë˘‰Ì Ωı¥±ı.
ñ ⁄‚‰_÷flÎ› ‹Ëı÷Î
¤Ò÷’Ò‰˝ ‹A›‹_hÎÌ, 1965
…fi÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ …fi÷ÎfiÌ Áı‰Î ◊Î› ÷ı ÁÎ«Ì ·˘¿ÂÎËÌ »ı.
√…flÎ÷fi_ flÎF› ‹ÎI≤¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ Á‰Î*√Ì Ï‰¿ÎÁfiı
‰flı·_ »ı.
ñ ⁄Î⁄¤Î¥ …. ’Àı·
¤Ò÷’Ò‰˝ ‹A›‹_hÎÌ, 1977
√…flÎ÷ flÎF›fi˘ ‰ËÌ‰À ±Î‹…fi÷Î ÁÎ◊ı …ı ¿Î_¥ «Î·ı ±ı Áfl‚
√…flÎ÷Ì‹Î_ «Î·ı. ±ÎÀ·Î_ ‰Ê˘˝ ’»Ì V‰flÎF›fi˘ V‰Îÿ Ωı ÁÎ‹ÎL›
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 301
‹ÎHÎÁfiı «Î¬‰Îfi˘ Ë˘› ÷˘ ‹fiı ·Î√ı »ı ¿ı ±ıfi_ ±ı¿ ‹ÎK›‹ √…flÎ÷Ì‹Î_
‰ËÌ‰À »ı.
ñ lÌ «Ì‹fi¤Î¥ ’Àı·
¤Ò÷’Ò‰˝ ‹A›‹_hÎÌ
ÿÕÊ ÷Ê·∑§SÃÕÊ ÷Ê·Ê
±◊Î˝IÎ˚ …ı‰˘ ⁄˘·fiÎfl ÷ı‰Ì ¤ÎÊÎ.
flı‰. ΩıÁıŒ ‰Îfi ÁÎ‹flfi Àı·fl
Áfiı 1858‹Î_ ±ı¿ Ïÿ‰Á ÁÎ_…ı ÏfiÂÎ‚ı◊Ì CÎıfl ±Î‰Ìfiı ≥pÿı‰÷Î
¿·‹fiÌ ÁÎ‹ı ‹Î◊_ fi‹Î‰Ìfiı ±fiL› ÂÎflÿÎ¤@÷ fi‹˝ÿı (1833-1886)
√ÿ˚√ÿ ¿_Ãı ±fl… ¿flÌ ¿ı —
“¿·‹ ! Ë‰ı ÷Îflı ¬˘‚ı »™.”
ñ fi‹˝ÿ
ÂOÿw’ı ≠√Àı·Ì ¤Î‰fiÎ Á‹√˛ ∞‰fi ’fl ÁkÎÎ «·Î‰ı »ı; …fi÷Îfiı
∞÷ı »ı, Á_V¿Îfl …√Î‰ı »ı, ±fiı ≠√Ï÷fi˘ ‹Î√˝ «Ÿ‘ı »ı.
ñ ¿fiˆ›Î·Î· ‹Î. ‹fiÂÌ
ü
µÿ˚√Îfl˘-K‰ÏfiÁ‹ÒË˘ ±‹¿±‹¿ ’Ïfl„V◊Ï÷ ¿ı ’ÿÎ◊˝ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı·Î

Ë˘¥fiı Âw±Î÷‹Î_ ÷˘ ÷ı ¿ı‰‚ ¤Î‰T›_…¿ … Ë÷Î. ’HÎ ’ÿÎ◊˘˝ ÁÎ◊ıfiÎ ÷ı‹fiÎ
Á÷÷ ÁÎË«›˝fiı ¿ÎflHÎıı ÷ı±˘ ÷ı ÷ı ’ÿÎ◊˝fiÎ Ï‰¤Î‰fiÎ ’HÎ z˘÷¿ ⁄fi÷Î √›Î
±fiı ’»Ì◊Ì l˘÷Î ÷◊Î ‰@÷Îfiı ‹ÎÀı ÷ıfi˘ Á‹Îfi ±◊˝ V◊’Î÷Î_ ÷ı±˘
±flÁ’flÁ ‰E«ıfiÎ T›‰ËÎflfi_ ÁÎ‘fi ⁄L›Î I›Îflı … K‰Ïfi‹Î_◊Ì “ÂOÿ”
ÁΩ˝›Î ±fiı “¤ÎÊÎ” ≠√ÀÌ.
ñ ËÏfl‰S·¤ ¤Î›ÎHÎÌ
302 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤÷˝ÚËÏfl±ı ±fiÎÏÿÏfi‘ fi ⁄˛õfiı ÂOÿ÷k‰ w’ı ±˘‚¬ÎT›_ »ı. ⁄˛õ ÷˘
±fiÎÏÿ-±fi_÷ «ˆ÷L›V‰w’ »ı. Ï‰rfiÎ Ïfi—ÁÌ‹ Ï‰«Îfl’_…fi˘ ¤Îfl Ωı ¿˘¥
±ı¿ ‹ÎK›‹ µ’ÎÕ÷_ Ë˘› ÷˘ ÷ı »ı ÂOÿ. ÷ı◊Ì … ÂOÿfi˘ ‹ÏË‹Î Á‰˝hÎ »ı,
¿ı‹ ¿ı ⁄‘Ì ¿‚Î±˘ ±fiı ⁄‘Î Ï‰iÎÎfifiÌ ÂÎ¬Î±˘fiÎ Ï‰«Îfl Á_√˛ÏË÷ ¿fl‰Îfi_
’Ï‰hÎ ¿Î›˝ ±ı¿‹ÎhÎ ÂOÿ … ÁÎ‘ı »ı. ±Îfi_ fiÎ‹ … ÂOÿ ⁄˛õfi˘ ±◊˝w’‹Î_
Ï‰‰÷˝ »ı.
ñ ’_ÏÕ÷ Á¬·Î·∞
‘Ÿ√Ì ‘flÎfiÎ ‘Ÿ√Î ‹Îfi‰Ì
√˘ÓÕ·fiÎ_ V‰√a› ‹ËÎflÎ… ¤√‰÷ÏÁ_Ë∞fiÎ Ï‰zÎT›ÎÁ_√fi_ ≠÷Ì¿ ±ıÀ·ı

¤√‰ÿ˚√˘‹_Õ·. ±Î ‹ËÎfi Ï‰r¿˘Â, iÎÎfifi˘ ‹ËÎÁÎ√fl »ı. “¤√‰ÿ˚√˘‹_Õ·”
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ±„V‹÷Î »ı. √…flÎ÷fi˘ Á_V¿ÚÏ÷√˛_◊ »ı.
±Î ±ı¿ … √˛_◊ ¶ÎflÎ ¤√‰÷gÁË∞±ı ÿÏfi›Îfiı ÿÂÎ˝‰Ì ±ÎM›_ ¿ı √…˝fl
‰ÎHÎÌ ¿ıÀ·Ì ÁQ≤© »ı. √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ‹U¿flÌ ¿flfiÎflÎ ±fiı ±ıfiÌ ±„V‹÷Î
Ï‰Âı Â_¿Î µÃÎ‰fiÎflÎ±˘fiı ±Î ‹ËÎfi ÂOÿ¿˘Â …‰Î⁄ ±Î’ı »ı.
2,00,000 ÂOÿ˘fi_ ÁÎ‹J›˝ ‘flÎ‰÷˘ ±Î √˛◊_ T›I’ÏkÎ ±fiı ¤ÎÊÎÂÎVhÎfiÌ
ºÏp±ı Á_’ÒHÎ˝ »ı.
‘L› »ı ±Î‰Ì V‰¤ÎÊÎ ¤„@÷fiı ! ““ÂOÿ¿˘Â flÏ«›˘, ÁflÁ ¤ÎÊÎfi˘
¤_ÕÎfl, √…˝fl Ï√flÎ √Ëı¿÷Ì ¤√‰IÎ˚ √HÎ¤_ÕÎfl.””
ñ ¤√‰÷ÏfiW
¤√‰÷ÏfiWÃÃ ¿Ï‰lÌ ‹Î‰ÿÎfi∞ √œ‰Ì
¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı … K‰ÏfiÁ_¿ı÷˘fiÌ ›Îº„E»¿ T›‰V◊Î
¤ÎÊÎ ±ı Á_V¿ÚÏ÷fi_ … ±ı¿ ‹Ëk‰fi_ ±_√ »ı.
¤ÎÊÎ ±ı ÂÌ¬Ì Â¿Î÷Ì ≠T≤ÏkÎ »ı. ÂÌ¬Ì Â¿Î÷Ì ⁄‘Ì ≠T≤ÏkÎ±˘
Á_V¿ÚÏ÷fiÎ_ ±_√ √HÎÎ› »ıı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı ⁄‘Ì … ≠T≤ÏkÎ±˘ Á_’ÒHÎ˝’HÎıı
‹Îfi‰ΩÏ÷fiÌ ’ıÿÎÂ »ı.
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 303
Á_V¿ÚÏ÷fi˘ ≠¤Î‰ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘ µ’fl … ’Õı »ı ±ı‰_ fi◊Ì; ’HÎ
¿ıÀ·Ì¿‰Îfl ÷˘ ÷ıfi˘ ≠¤Î‰ ¤ÎÊÎfiÎ ‹Î‚¬Î Á‘Ì Ï‰V÷›˘˝ Ë˘› »ı.
ñ ›˘√ıLƒ T›ÎÁ
±fi‰Îÿ ±ıÀ·ı ¤ÎÊÎfiÌ fi‹˛÷Î
¿Ëı‰Î› »ı ¿ı ±fi‰Îÿ ¤ÎÊÎfi˘ √‰˝ fiÏË, ¤ÎÊÎfiÌ Ï‰fi‹˛÷Î »ı.

¤ÎÊÎfiÌ ±ı Ï‰fi‹˛÷Î V◊Î›Ì flËı ±ı ±fi‰Îÿ¿fiı ÁÎfl ±¤Ìp »ı. ’˘÷ÎfiÌ
Ï‰fi‹˛÷Î ¶ÎflÎ ⁄Ì∞ ¤ÎÊÎfiÎ √‰˝fi˘ V‰Ì¿Îfl ◊Î›.
±Î…fiÎ Ï‰iÎÎfi›√‹Î_ Á_ÁÎflfiı ‰‘Îflı fiı ‰‘Îflı Ïfi¿À ·Î‰‰Î‹Î_ ±fi‰Îÿfi_
≠ÿÎfi »ı …. Ï‰rfiÎ_ iÎÎfi, flÏ«, lÌ, ÁQ≤Ï© ÷◊Î ±ˆ@›fi_ ‹ÎK›‹ ±fi‰Îÿ
»ı; ±ı Ï‰r⁄_‘I‰fiÌ ±ı‰Ì ‰ı· »ı ¿ı …ıfiÎ Ï‰¿ÎÁfiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ … Á_ÁÎfl‹Î_
VfiıË ±fiı ÁQ≤Ï©fiÎ_ ±fiı¿Îfiı¿ V‰Îÿ Œ‚ı ±ı Œ‚ı »ı. fiı ¤Ï‰W›‹Î_ ’HÎ ±ı
Œ‚÷Ì flËıÂı.
ñ ≠ı‹«_ÿ √˘V‰Î‹Ì
±Î‰, Ï√flÎ √…flÎ÷Ì !
…ı ¤ÎÊÎ fiflÏÁ_Ë fiÎ√fl ¿Ï‰ Â˘‘Ì √›˘ Á·¤ı,

≠ı‹Îfi_ÿ ¤Àı ‰¬ÎHÎÌ ‰‚÷Ì, ¤Î¬Ì ¤À ‰S·¤ı;
ÿı‰ÌÿÎÁ, ‹ÌÃ˘, ±¬˘, ≠Ì÷‹ ÷ı, Á_A›Î ÁÌ‹Î fiÎ ‹‚ı,
¿ÚWHÎ1, fiı flHÎ»˘Õ, ¿ËÎfi flCÎ±ı, Â˘¤Î‰Ì »ı ÂÎ‹‚ı.
±Î‰, Ï√flÎ √…flÎ÷Ì ! ÷fiıı ±Ï÷ Â˘Ï¤÷ Ë_ ÂHÎ√Îfl ÁΩ‰_,
ΩHÎfiÌ ’ÎÁ ‰¬ÎHÎ ¿flÎ‰_, √HÎÌ…fi‹Î_ ÷… ¿ÌÏ÷˝ √Ω‰_.
ñ ¿‰Ìrfl ÿ·’÷flÎ‹ ÕÎèÎÎ¤Î¥

304 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
‰_ÿfi …› √…flÎ÷ !
L≤gÁË, ‹ÌflÎ_ Áfl¬Î_ flÏÁ›Î_, Á_÷fifiÌ flÁ…fifiÌ,
‘‹˝-‘fl_‘fl ÿ›Îfi_ÿ fiı fiÎfi·fiÎ √_…fifiÌ
‰Î÷Ì flÁ⁄_ÁÌ ÏÿfiflÎ÷ !
÷…fiıı ‰_ÿfi …› √…flÎ÷ !
“≠ı‹Â˙›˝” flHÎÂŸ√ e_¿‰÷˘ fi‹˝ÿ “…›” √…fiı flı !
“ÁI›-±ÏË_ÁÎ” ‹_hÎ √Î_‘Ìfi˘ ±‰fi‰ «ı÷fi ≠ıflı,
…fi CÎÒ‹ı ¿ÌÏ÷˝K‰… ÁÎ◊ !
÷…fiıı ‰_ÿfi …› √…flÎ÷ !
ñ ⁄«¤Î¥ flÎ‰÷
ÁÿÌ ÁÿÌ◊Ì ‰ËÌ flËÌ »ı
±ı¿ Á_‰Î‚Ì fiÿÌ
±ı¿ ËÒ_ŒÎ‚Ì fiÿÌ
fiflÁˆ›ÎfiÎ_ ‰ıHÎ ‰ËıHÎ‹Î_ ‰èÎÎ ¿flı
‹ÌflÎ_⁄Î¥fiÎ_ fiıHÎ {fl‹fl {›Î˝ ¿flı
flÏÁ¿‰S·¤ ÿ›ÎflÎ‹fiÌ ÷flÌ flËÌ √fl⁄Ì
≠ı‹Îfi_ÿfiÎ ±ÎA›Îfi˘ fiı ±¬ÎfiÌ ‘¬÷Ì ‰ÎHÎÌ
ÿ·’÷-fi‹˝ÿ ±‰Î˝«Ìfifi˘ ÏZÎÏ÷… µCÎÎÕı ÂÎHÎÌ
¿ÎL÷, ¿·Î’Ì, ÃÎ¿˘flfiÌ ÷˘ ‰Î÷ ÏfiflÎ‚Ì, fifl‰Ì.
LËÎfiÎ·Î·fiÌ fi˙¿Î ¿ı‰Ì ·ÎÕ¿˘Õ◊Ì ÷flı
K‰Ïfi ±fiı »_ÿ˘·›fiÎ ±ËŸ ÀË¿Î±˘ ÷fl‰flı.
ñ ÁflıÂ ÿ·Î·
Ï‰Ï‰‘ ‹ÎÏË÷Ì 305
ÂOÿ⁄˛ õ
ÂOÿ ‹Îfi‰Ìfiı …L‹◊Ì Q≤I› Á‘Ì ÁÎ◊ ±Î’ı »ı. ⁄Î‚¿ı
µE«Îflı·˘ ’Ëı·˘ ÂOÿ ±fiı ∞‰fifiÎ ±Î¬flÌ ÿ‹ ‰ı‚Îfi˘
»ıS·˘ ÂOÿ-⁄¯Îı ‰E«ıfiÎ ∞‰fi …‚◊Ì...
Á_ V ¿Ú Ï ÷fi _ T≤ZÎ gÁ«Î› »ı , Ï‰¿Áı »ı ,
¬Ì·ı »ı ±fiı @›Îflı ¿ Ï‰·Î› ’HÎ »ı
÷ı ◊ Ì ≠I›ı ¿ ““ÂOÿ”” µ’ÎÁfiÎ ⁄fiÌ flË˘.
““gËÿÌ ÿıÂfiÎ ‹ÎhÎ ‰ÌÁ ¿fl˘Õ ·˘¿˘fiÌ ÁÎ_ V ¿Ú Ï÷¿ ¤ÎÊÎ »ı ±ı ‰ _
fi◊Ì, ’fl_÷ ÷ı ⁄˘·‰Î-Á‹…‰ÎfiÌ ºÏp±ı ÿ Ïfi›ÎfiÌ hÎÌΩ fi_ ⁄flfiÌ
¤ÎÊÎ »ı... ¤Îfl÷fiÎ Á‰˝ ‘‹˘˝ ±fiı Ï‰Ï¤¯Î ¤ÎÊÎ-¤ÎÊÌ±˘±ı gËÿÌfiÎ
Ï‰¿ÎÁ‹Î_ ›˘√ÿÎfi ±ÎM›_ »ı. ÷ı ¿˘¥ Ï‰ÏÂp ‰√˝, ≠ÿıÂ ¿ı Á‹ÿÎ›fiÌ
¤ÎÊÎ fi Ë˘¥, ¤Îfl÷Ì› …fi÷ÎfiÌ ¤ÎÊÎ »ı .””
ñ ŒÎ‘fl ¿ÎÏ‹· ⁄S¿ı
¤ÎÊÎ ±fiı ‰ÎHÎÌ
¤ÎÊÎ ‰ÎHÎÌ
¤ÎÊÎ T›‰ËÎflfi_ ‰ÎËfi »ı. ‰ÎHÎÌ ±ı ‰ÎËfifi˘ ±‹¿ T›„@÷±ı,
±‹¿ ≠Á_√ı ¿flı·˘ µ’›˘√ »ı.
¤ÎÊÎ ≠E»¯Î V‰w’ı Ë˘› »ı. ‰ÎHÎÌ ÁÿÎ ≠¿À V‰w’ı flËı »ı.
¤ÎÊÎ Á‹Î…fiÌ ‹ÒÕÌ »ı. ‰ÎHÎÌ T›Ï@÷fiÌ ¬Ò⁄Ì »ı.
÷ı Á‹Ïp√÷ »ı. ‰ÎHÎÌ T›„@÷√÷ »ı.
¤ÎÊÎ V◊Î›Ì »ı, ÷ı‹Î_ ◊÷_ ‰ÎHÎÌ ZÎÏHÎ¿ »ı. µI’¯Î
’Ïfl‰÷˝fi, ·Î_⁄Î ¿Î‚ Á‘Ì ◊÷Î_ … ·Å ◊Î› »ı.
¤ÎB›ı … ¿‚Ì Â¿Î› »ı.
306 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
¤ÎÊÎ ±ı¿ ÁÎ‹ÎÏ…¿ ÁÎ‘fi »ı.
‹ÎI≤¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ … ¿«ÕÎ›ı·Ì ≠Ω Ω√ı »ı.
‹ÎI≤¤ÎÊÎ ¶ÎflÎ … flÎpˇfiÌ Á_V¿ÚÏ÷ ’Î_√flı »ı,
Á⁄‚ ±fiı ≠ÎHÎ‰Îfi ⁄fiı »ı.
“ÿıÂÎÏ¤‹Îfi” ÂOÿ ‹ÎÀı ±Î’HÎıı fi‹˝ÿfiÎ ±fiı

√…flÎ÷fiÌ ±„V‹÷Î ÂOÿ ‹ÎÀı ±Î’HÎıı ¿. ‹Î. ‹fiÂÌfiÎ
∑HÎÌ »Ì±ı.
à
Á_ÿ¤˝ √˛_◊˘fiÌ ›ÎÿÌ
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfi_ T›Î¿flHÎ ΩıÁıŒ ‰Îfi ÁÎ‹flfi Àı·fl

√…flÎ÷Ì T›Î¿flHÎÏ‰«Îfl ÕÎ˜. ‹˘÷Ì¤Î¥ ‹. ’Àı·
√…flÎ÷Ì T›Î¿flHÎ ±fiı ·ı¬fi flHÎ»˘Õ∞ ÿıÁÎ¥ ±fiı
¤Î√-1 ◊Ì 3 F›_Ï÷·Î· ‹Ëı÷Î
√…flÎ÷Ì T›Î¿flHÎÂÎjÎ ¿ıÂ‰·Î· ¿Î. ÂÎVhÎÌ
√…flÎ÷Ì ‹ÎL›¤ÎÊÎfi_ ·CÎ T›Î¿flHÎ ¿ı. ¿Î. ÂÎVhÎÌ
Á‹ÎÁ-Á_Ï‘Ï‰«Îfl fl‹ıÂ¤Î¥ ÁÌ. ÿ‰ı
Á_Ï‘’˘◊Ì ‹˘÷Ì¤Î¥ ‹. ’Àı· ±fiı
‹fi¤Î¥ ⁄Ì. flÎ‰·
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ µÿ˚√‹, Ï‰¿ÎÁ ÕÎ˜. ¿Î_Ï÷·Î· ⁄. T›ÎÁ
±fiı V‰w’
¤ÎÊÎ ’Ïfl«› ¤Î√-1 ◊Ì 3 ‹fiÁ¬·Î· {‰ıflÌ
¤ÎÊÎ ’Ïfl«› ±fiı √…flÎ÷Ì …›_÷ ¿˘ÃÎflÌ
¤ÎÊÎfi_ V‰w’
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ÁF…÷Î ±fiı «_Ïƒ¿Î⁄ıfi ’Àı·
·ı¬fi¿˙ÂS›
¤ÎÊÎ ÁF…÷Î ±fiı ·ı¬fi¿˙ÂS› ÕÎ˜. ›˘√ıLƒ T›ÎÁ
ÁÎÏË„I›¿ Ïfi⁄_‘˘ ±fiı ‹Œ÷ ±˘{Î ±fiı
·ı¬fi¿˙ÂS› flÏ÷·Î· fiÎ›¿
ΩıÕHÎÌ ≠‰ıÂ flÏ÷·Î· fiÎ›¿
307
308 ¤ÎÊÎ Ï‰‰ı ¿
±fi‰Îÿ ¿·Î ÕÎ˜. ±ıfi. ¥. Ï‰rfiÎ◊ ±R›fl
±fi. fi‰fiÌ÷ ‹ƒÎÁÌ
¿Î·ı·¿fl √˛_◊Î‰Ï· ¤Î√-10 ¿Î¿ÎÁÎËı⁄ ¿Î·ı·¿fl
≠Î·ı¬ - ≠Îfl’ ÏÂ‰fiÎflÎ›HÎ «÷‰ı˝ÿÌ
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ ’Ïfl«› ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
√…flÎ÷ flÎF›, √Î_‘Ìfi√flÔ
Áfl¿ÎflÌ ·ı¬fi T›‰ËÎfl‹Î_ ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
√…flÎ÷Ì ‹Î√˝ÿÏÂ˝¿Î √…flÎ÷ flÎF›, √Î_‘Ìfi√flÔ
ÏhÎ¤ÎÊÌ ‰ËÌ‰ÀÌ ÂOÿ¿˘Â ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
√…flÎ÷ flÎF›, √Î_‘Ìfi√fl
wÏœ≠›˘√ ±fiı ¿Ëı‰÷Á_√˛Ë ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
√…flÎ÷ flÎF›, √Î_‘Ìfi√fl
¿Ëı‰÷-‹Î‚Î ¤Î√-1 ±fiı 2 …‹Âıÿ∞ fiÂfl‰Îfi∞ ’Ì÷Ì÷
√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ΩıÕHÎÌ Ïfi›‹˘ ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ,
±fiı ÂOÿÎ‰·Ì √…flÎ÷ √…flÎ÷ flÎF›, √Î_‘Ìfi√fl
‹K›¿Î·Ìfi ÁÎÏËI›fi˘ ≥Ï÷ËÎÁ ≠Î. ±fi_÷flÎ› flÎ‰‚
±ÎV‰Îÿ ±fiı ±‰⁄˘‘ ≠Î. flÏ÷·Î· fiÎ›¿
ÕÎ˜. ≠ÁÎÿ ⁄˛õ¤|
‹K›¿Î·Ìfi √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fi˘ flÏ÷·Î· fiÎ›¿
≥Ï÷ËÎÁ Á˘‹Î¤Î¥ ’Àı·
ÿ‹›_÷Ì Â@·
à à à

Bhasha Vivek

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bhasha Vivek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

¤ÎÊÎ Ï‰‰ı¿

¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ

© ¤ÎÊÎ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ

≠◊‹ ±ÎT≤ÏkÎ — 1993

√ÿÊ∑§⁄UáÊÊàÊ˜ ¬ŒÁ‚Áh—, ¬ŒÁ‚h⁄Õ¸ÁŸáÊ¸ÿÙ ÷flÁÃ –

µkÎflÎ›HÎ, 2049 ó ¿ÎÏ·ÿÎÁ ÏhÎ‰ıÿÌ

≠¿flHÎ 1 — ¤ÎÊÎ ±ıÀ·ı Â_ ?

≠¿flHÎ 2 — ¤ÎÊÎ ±fiı Ï·Ï’

≠¿flHÎ 3 — ¤ÎÊÎ ±fiı ⁄˘·Ì

‹ÎHÎÁfiÌ ±ı¿ Ï‰ÏÂWÀ ÏÁÏ© ÷ı ¤ÎÊÎ. ¤ÎÊÎ ±ı ‹Îfi‰fi_ Á…˝fi »ı.

±_√˛ı∞ ¤ÎÊÎfiÎ ÂOÿ˘fiÌ ΩıÕHÎÌ ¬˘ÀÌ ¿fl÷Î_ ±Î’HÎfiı

√…flÎ÷ ±fiı √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎ±ı ±L› ¤ÎÊÎ±˘fi˘

T›Î¿flHÎ ±ı ¤ÎÊÎ-T›‰V◊Î »ı. ÂOÿ˘fi˘ ±flÁ-’flÁ Á_⁄‘_ ±fiı ‰Î@›‹Î_

±Î’HÎÎ Ï‰«Îfl˘ ÁÎ‹Ì T›„@÷ Á‹ZÎ fl…^ ¿fl‰Î ±Î’HÎı ¤ÎÊÎfi˘

√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ_ CÎHÎÎ_ T›Î¿flHÎ ±_√˛ı∞ T›Î¿flHÎfiÌ »Î›Î {Ì·Ìfiı

„@›Î’ÿ‹Î_ … Á‹Î›ı·˘ Ë˘› »ı. Ïø›Îfi˘ ¤Î‰ ±ı … ¿÷Î˝ Ë˘‰Î◊Ì ÷ı‹fiı

…\ÿÎ…\ÿÎ ‰HÎ˘˝ (±ZÎfl˘) ±ı¿ÁÎ◊ı ±Î‰ı I›Îflı ±ı ‰HÎ˘˝ ±Î’˘±Î’

¥Ü¥=¥ fiÎflÌ Ü ¥rfl = fiÎflÌrfl

± Ü ±ı = ±ˆ Ï‰r Ü ±ı¿÷Î = Ï‰rˆ@÷Î

Ïfi— Ü √‹fi = Ïfi√˝‹fi

(7) Ï‰Á√˝fiÌ ’»Ì Â, Ê˚ ¿ı Á˚ ±Î‰ı ÷˘ Ï‰Á√˝ ¿Î›‹ flËı »ı.

≠¿flHÎ 1 — √…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ ’Ïfl≠ıZ›‹Î_ ÂOÿfl«fiÎ

√…flÎ÷Ì ¤ÎÊÎfiÌ ‰Î÷ ¿flÌ±ı ÷˘ ±L› ¤Îfl÷Ì› ¤ÎÊÎ±˘fiÌ …ı‹

±Ï¬· — ±Î¬_, ⁄‘_, Á‚_√, ÁCÎ‚_, Á‹√˛, Á¿·, ÏfiÏ¬·, Á‰˝,

¿> « Ì — ‹Ë˘S·˘ ¿> _ « Ì — «Î‰Ì

±√Îµ◊Ì ¤Ï‰W›fi˘ Ï‰«Îfl ¿flÌ Â¿fiÎflÌ ⁄Ï© — ±√‹⁄ Ï ©

¿˘¥’HÎ ¤ÎÊÎfiı, ÷ıfi_ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ÁQ≤© ¿flı »ı ÷ıÀ·Ì … ZÎ‹÷Î◊Ì

ÿflı¿ ¤ÎÊÎ‹Î_ …ı ÷ı ÂOÿfiÌ ΩıÕHÎÌ Ïfi›÷ Ë˘› »ı. ±ı ΩıÕHÎÌ ›Îÿ

÷˘ ≠◊‹ ΩHÎ˘ “Ë_” ±fiı “÷_”‹Î_ ÁÿÎ ‹… ‰ÎÁ »ı,

fifl‹Î_ ¿ÿÌ fiÏË fiÎflÌ‹Î_ fiÎ ±ı¿‰«fiı Ë_ flË_,

fiı fiÎL›÷fl‹Î_ ÷˘ CÎHÎÌ Áı‰¿ ÷HÎÌ »ı ËÎ…flÌ,

“Â_ e· ’ı·_ Â˘¤÷_ !” Ωı ±Î‰_ ≠ı‹ı µE«Îfl˘,

fiı ⁄_‘, ’Ì÷Î_ “fiÌfl Ã_Õ<_” fiÎ ‹fiı ’HÎ ’Ì …÷Î,

fiı F›Î_ fi ‹Îfl˘ ¬’, ‹fiı I›Î_ ·ˆ …÷Î fi ¿Ú’Î ¿flÌ,

÷˘ Ï‹hÎ, ‹ÎflÌ fi‹˛ ±fl… ±ÎÀ·Ì ‹fi‹Î_ ‘fl˘ —

¤ÎÊÎ‹Î_ flËı·Î ±◊˝fiı V’p ¿fl‰Î‹Î_ Ï‰flÎ‹Ï«Ë˚fi˘fiÌ ’HÎ ±Î‰U›¿÷Î

¤ÎÊÎ‹Î_ ·¬ÎHÎ ⁄Î⁄÷ µE«ÎflHÎÁÎQ›, ‰HÎ˝ÁÎQ›, ±fiV‰Îflfi˘

1. ±Áfl√˛V÷˘fiı ÿ¿Îfi ±fiı …‹ÌfifiÌ ŒÎ‚‰HÎÌ ‹‚Ì flËı ÷ı ‹ÎÀıfiÎ

(1) ‹◊Î‚ı …‹HÎÌ ⁄Î…\±ı ’hÎfi_⁄fl, ’hÎ ‹˘¿·fiÎfl Ï‰¤Î√/ ¬Î÷Î/

÷Î¿Ìÿfi˘ √…flÎ÷ flÎF›,

¿fl¿ÁflfiÌ ºÏp±ı ÷Îflfiı ⁄ÿ·ı I‰flÎ’hÎfi˘ µ’›˘√ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.

fi_... Ï‰¤Î√ .................

lÌ................. fiÌ................. ÷flÌ¿ıfiÌ Ïfi‹c¿ ±_√fi

fi¿· ÁÎÿfl fl‰ÎfiÎ ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ lÌ................. ÷ı‹fiÎ

¿˘≥ ‹ÎÏË÷Ì, ÁÒ«fiÎ, ±Ï¤≠Î› ¿ı Á_‹Ï÷fiÌ I‰Ïfl÷ ±Î’-·ı ¿fl‰Î ÷◊Î

±‘˝-Áfl¿ÎflÌ ’hÎ fi_. ±‹ÿÎ‰Îÿ, ÷Î.................

(1) Áfl¿ÎflÌ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ‰E«ıfi_ ·¬ÎHÎ, Á‹Îfi ¿ZÎÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ¿ı

(ÁËÌ ÷◊Î Ë˘t˘).................

“‹_⁄≥ ÁÎ‹ÎL› ¤Ï‰W›ÏfiÏ‘ Ïfi›‹˘”fi˘ Ïfi›‹ 14 ÷◊Î “‰Ï‘˝÷

√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı,

¿˘≥ Ï‰V÷Îflfiı ÂÌ÷‚Î√˛V÷ ¿ı ¿˘·ıflÎ√˛V÷ ΩËıfl ¿fl÷Î, ËÏ◊›Îfl⁄_‘Ì

√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ Ë¿‹◊Ì ±fiı ÷ı‹fiÎ fiÎ‹ı

Áfl¿ÎflfiÎ fiÌÏ÷-ÏfiHÎ˝›˘fiÌ, ÷ıfiÌ ›˘…fiÎ±˘fiÌ ±fi‹Ï÷fiÌ ¿ı Ï‰Ï‘Áfl

Ï‰‘Îfi‹_Õ‚fiÎ ±Ï‘Ïfi›‹˘◊Ì ≠ÎM÷ ◊÷Ì ÁkÎÎfiÌ w±ı ⁄ËÎfl ’ÕÎ›ı·Î

‹˘Àfl ‰ÎËfi ±Ï‘Ïfi›‹, 1939 (1939fiÎ 4◊Î)fiÌ ¿·‹...............fiÌ

≠ΩfiÌ ºÏp±ı ‹Ëk‰fiÌ ¿˘≥ ⁄Î⁄÷ ’flfiÎ Áfl¿ÎflfiÎ ÏfiHÎ˝›fiı ≠ÏÁÏ©

±˘≥·-±ı„L…fi ‹ÎÀı ÁËÎ›

±¬⁄ÎflÌ Ïfi‰ıÿfi ±ı ‰‘ ±˙’«ÎÏfl¿ ·¬ÎHÎ Ë˘≥ ÷ıfiı ›◊Î‰÷˚ »Î’‰Îfi_

¿Î›˝ÁÒÏ« ±ıÀ·ı ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ¿˘≥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ⁄ıÃ¿‹Î_ ««Î˝ ¿fl‰Î

±Î¬flÌ ¿Î›˝ÁÒÏ« ≠‹ÎHÎı ⁄ıÃ¿fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ ËÎ◊ ‘flÎ› »ı. ⁄ıÃ¿‹Î_ …ı

Áfl¿ÎflfiÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ¶ÎflÎ ⁄_‘Î÷Î ¤‰fi, ’·, ’Ïfl›˘…fiÎ, Ë˘„V’À·,

Áfl¿ÎflfiÎ_ ¬Î÷Î_/ ¿«ıflÌ±˘ ¶ÎflÎ ⁄_‘Î÷Î ¤‰fi, ’·, ’Ïfl›˘…fiÎ,

T≤ZÎ˘fiÌ √ıfl¿Î›ÿı ¿Î’HÎÌ

√…flÎ÷ flÎF›fiÌ ¤ÎÊÎÏfi›Î‹¿ ¿«ıflÌfiÎ µ’ø‹ı ’Î·fi’fl ¬Î÷ı √fl‰Îfl