 OSNOVE MUZEJSKOG RADA

 Muzeografija i muzej

 Vrste i mreža muzeja

 Organizacija muzeja

 Muzeografija

Praktičan nivo primjene muzeologije koja se bavi manipulacijom i obradom predmeta,

konzervacijom, zaštitom, smještajem, prezentacijom i dokumentacijom.

Odgovara na pitanja "zašto" a ne "kako".

Muzeologija se bavi muzejom kao institucijom.

 Definicija muzeja

 Definicija ICOM-a (1974.):

Muzej je neprofitabilna institucija, u službi društva i njegovog razvoja, otvorena za javnost, institucija
koja sakuplja, čuva, istražuje, komunicira i izlaže materijalna svjedočanstva čovjeka i njegove okoline,
radi proučavanja, obrazovanja i zabave.

 Definicija British Museum Association (1984.):

Muzej je institucija koja sakuplja, dokumentuje, čuva, izlaže i interpretuje materijalna svjedočanstva i
pridružene im informacije u interesu javne dobrobiti.

 Definicija P. van Menscha:

Muzej je stalna muzeološka institucija koja čuva zbirke predmeta kao dokumente i generiše znanje o
tim dokumentima.

ICOM-ovim terminom muzej označava i druge muzeološke institucije:

 Prirodne spomenike, arheološke, etnografske spomenike i nalazišta, istorijske spomenike i

nalazišta muzejske prirode, ustanove koje posjeduju zbirke i izlažu primjerke biljaka i
životinja,

 naučne centre, planetarije, konzervatorske zavode, izložbe u sastavu biblioteka i

 arhive, rezervate prirode i one ustanove za koje Izvršni komitet ICOM-a smatra da su
muzejskog karaktera.

 Muzejska djelatnost

 Muzejska djelatnost obuhvata: sakupljanje, čuvanje i istraživanje civilizacijskih, kulturnih i

prirodnih dobara te njihovu stručnu i naučnu obradu i sistematizaciju u zbirke, trajnu zaštitu
muzejske građe, muzejske dokumentacije, muzejskih lokaliteta i nalazišta, njihovo
neposredno i posredno prikazivanje javnosti putem stalnih i povremenih izložbi, te
 objavljivanje podataka i saznanja o muzejskoj građi i muzejskoj dokumentaciji putem
stručnih, naučnih i drugih obaviještajnih sredstava.

 Klasifikacija muzeja

 Prema vrsti predmeta

 Prema komunikaciji s publikom

 Prema smještaju

 Prema osnivaču

 Prema teritorijalnoj podjeli

 Prema publici

 Podjela muzeja prema

vrsti predmeta

 opšti muzeji

 specijalizovani muzeji:

1. umjetnički muzeji i muzeji primijenjenih umjetnosti

2. arheološki

3. istorijski

4. etnografski

5. prirodnjački

6. tehnički

 Podjela muzeja prema komunikaciji s publikom

 muzejski salon (tipičan za Francusku i Italiju)

 muzejski klub (tipičan za USA)

 muzejska škola (tipičan za bivši SSSR)

 Podjela muzeja prema smještaju

 muzeji u izgrađenim muzejskim zgradama

 muzeji u adaptiranim istorijskim zgradama

 muzeji u autentičnim istorijskim prostorima

 muzeji na otvorenom
 muzeji u prirodi

 Podjela muzeja prema

osnivaču

 privatni i nezavisni muzeji

 državni muzeji

 muzeji kulturnih i obrazovnih institucija

 muzeji institucija koje nemaju predznak kulturni

 Teritorijalna podjela muzeja

 nacionalni

 regionalni

 zavičajni

 gradski / lokalni

 Podjela muzeja prema

orijentaciji prema publici

 muzeji za svu populaciju

 muzeji za djecu

 muzeji za učenike i studente

 muzeji za osobe sa invaliditetom

 muzeji identiteta (za neke nacionalne i socijalne grupe)

 Mreža muzeja

 To je model strukture muzejske djelatnosti na području države ili administrativne jedinice, s

ciljem pokrivenosti područja kvalifikovanim muzejskim institucijama, koje će zadržati svoju
samostalnost s obzirom na vrstu građe koju skupljaju, ali će istovremeno biti horizontalno i
vertikalno povezane. U mreži se poštuje specifičnost svakog muzeja, a uspostavlja se
vertikalna hijerarhija po stručnosti, horizontalna povezanost prema teritoriji i rasporedu
pratećih funkcija (zaštita i dokumentacija) koji će biti najučinkovitiji.

 Registar muzejskih institucija je osnovni dokument kojim se utvrđuje status, rang i polje rada
pojedine muzejske ustanove, kao i područje matičnosti.

 Matičnost muzeja

 To je organizovani oblik djelovanja koji osigurava:

  jedinstven pristup stručnom i naučnom muzejskom radu i obavljanju muzeoloških
funkcija,

 vertikalnu povezanost ustanova višeg i nižeg statusa kroz definisanu hijerarhiju,

 organizovanu saradnju među ustanovama, stručnu pomoć i nadzor nad radom

muzejskih ustanova, te jedinstvenu politiku prikupljanja i distribucije muzejske građe radi
koncentrisanja kvalitete i formulisanja kulturnih prostora (područja) na nivou države, kroz sve
oblike muzejske djelatnosti.

 Matičnost muzeja

Matičnost se ostvaruje u 3 oblika povezanosti:

 vertikalna povezanost

ostvaruje se među specijalnim muzejima, stalnim izložbama ili zbirkama (uključujući i zbirke
određene građe u opštim muzejima). Matični muzeji dužni su omogućiti i organizovati razne oblike
kolegijalnog rada (kolegije strčnjaka, stručne grupe), čime se ostvaruje jedinstven stručni pristup u
prikupljanju, obradi, distribuciji i dijelom u prezentaciji građe za svoje područje matičnosti. Ovi muzeji
pružaju stručnu pomoć i stručni nadzor nad radom istovrsnih muzeja nižih nivoa, stalnih izložbi ili
zbirki, te predlažu stalnu ili povremenu razmjenu građe među državnim muzejima, radi formulisanja
jedinstvene kulturne politike.

 horizontalna povezanost

ogleda se u povezivanju prvenstveno opštih muzeja zbog odgovarajućeg pokrivanja terena, te

podsticanju integrativnih procesa među specijalnim muzejima i zbirkama. Povezanost bi se trebala
ostvarivati preko zajednica muzeja na nivou grada, regije ili države.

 mrežna povezanost

integrše horizontalnu i vertikalnu povezanost muzejskih ustanova i osigurava funkcionisanje

djelatnosti od zajedničkog interesa:

informacijsko-dokumentacijska djelatnost

konzervatorsko-restauratorska djelatnost

istraživačka muzeološka djelatnost

organizacijska, zakonodavna i integrativna djelatnost

 Matičnost muzeja

 stručni nadzori nad radom muzeja i stručna pomoć

 unapređenje stručnog rada u muzejima

 usklađivanje rada unutar sistema muzeja

 Organizacija muzeja
  osnovni muzeološki parametri:

zaštita, istraživanje i komunikacija

 Muzej mora imati:

muzejsku građu muzejske zbirke

stručno osoblje organizacijske jedinice prostor
nesmetano odvijanje radnih i komunikacijskih procesa

 Organizovanje muzejske građe po zbirkama

Zbirke su osnovne jedinice prema kojima se formira muzejski zbirni fond. U opštim muzejima zbirke
se formiraju slično kao u specijalizovanim muzejima, tako da se poštuju odnosi između muzejskog
materijala i osnovne naučne discipline, koja učestvuje u proučavanju takvog fonda.

 Organizacijske jedinice

 jedinice za upravljanje zbirkama, kao osnovna djelatnost

 službe koje se bave publikom, ili komunikacijskom ulogom muzeja

 konzervatorsko-restauratorske i bibliotečko-dokumentacijske jedinice i tehničke službe koje

se brinu za čuvanje i muzejsku infrastrukturu

 upravne i administrativne jedinice

 Stručno muzejsko osoblje

U nacionalnom muzeju stručne poslove obavlja najmanje:

– 7 kustosa, od kojih najmanje 3 moraju biti u zvanju muzejskog savjetnika,

– 1 dokumentarista,

– 1 muzejski pedagog,

– 1 informatičar,

– 1 bibliotekar,

– 1 restaurator,

– 1 osoba zadužena za marketing i odnose s javnošću.

U nacionalnom muzeju pomoćne stručne poslove obavljaju najmanje:

– 4 muzejska tehničara,

– 3 preparatora,

– 1 bibliotekar,
– 1 fotograf.

U regionalnom muzeju stručne poslove obavlja najmanje:

– 5 kustosa, od kojih najmanje 1 mora biti u zvanju muzejskog savjetnika,

– 1 dokumentarista,

– 1 muzejski pedagog,

– 1 informatičar,

– 1 bibliotekar,

– 1 restaurator,

– 1 osoba zadužena za marketing i odnose s javnošću.

U regionalnom muzeju pomoćne stručne poslove obavljaju najmanje:

– 3 muzejska tehničara,

– 1 preparator.

U lokalnome muzeju stručne poslove obavlja najmanje 1 kustos.

U lokalnome muzeju pomoćne stručne poslove obavlja najmanje 1 muzejski tehničar.

Matični muzeji prvog nivoa, osim stručnoga muzejskog osoblja propisanog za nacionalne muzeje,
imaju i jednoga muzejskog savjetnika koji obavlja poslove matičara.

Matični muzeji drugog nivoa moraju zadovoljiti uslove koji su propisani za regionalne muzeje.

 Organizacija prostora muzeja

 prostori za zaštitu muzejske građe

 prostori za proučavanje muzejske građe

 prostori za komunikaciju s publikom

 radni prostori pratećih radionica


Podjela muzejskog prostora

 čuvaonicu: zatvorenu, otvorenu, studijsku i trezor,

 izložbeni prostor: za stalnu i povremene izložbe,

 prostor za muzejsku dokumentaciju: čuvaonica muzejske dokumentacije,

 prostor za edukativni rad: radionicu, igraonicu, predavaonicu,

  restauratorsku i preparatorsku radionicu: prema vrsti predmeta,

 prostor za prijem građe i manipulaciju njome,

 biblioteka i ostava bibliotečke građe,

 prostor za rad s korisnicima: čitaonicu s pristupom informacijsko-dokumentacijskim

sistemima, prostor za uvid u muzejsku građu i muzejsku dokumentaciju,

 prostor za prijem novih predmeta (karantin),

 radionicu za tehničku pripremu izložbi,

 fotografski studio,

 prijemne prostorije: ulazni informativni desk, garderobu, sanitarni čvor,

 radne sobe: za stručno i tehničko osoblje, upravu muzeja i administraciju,

 prodajne i ugostiteljske prostore: knjižara, suvenirnica, bife, restoran,

 ostale prostorije.

 Podjela muzejskog prostora

Prema režimu pristupa korisnika, muzejski se prostori dijele na:

 Otvorene

Otvoreni prostori dostupni su svim korisnicima. To su prijemni prostor, izložbeni prostor,

prodajni i ugostiteljski prostor, prostor za edukativni rad, čitaonica s pristupom informacijsko-
dokumentacijskom sistemu.

 Poluotvorene

Poluotvoreni prostori dostupni su korisnicima samo uz nadzor ovlaštenoga muzejskog

osoblja. To su studijska čuvaonica, restauratorska i/ili preparatorska radionica, biblioteka, radne
sobe, prostor za uvid u muzejsku građu i muzejsku dokumentaciju, prostor za prijem nove građe,
radionica za tehničku pripremu izložbi, fotografski studio.

 Zatvorene

Zatvoreni prostori dostupni su samo ovlaštenom osoblju. To su čuvaonica muzejske građe,

čuvaonica muzejske dokumentacije, ostava bibliotečke građe i prostor za tehničko održavanje.

 Muzej kao institucija

 Osnivač

Ministarstvo prosvjete i kulture RS:

 Upravni odbor
 Direktor

 Stručni kolegijum

 Šef odjeljenja / zbirke

 Finansiranje muzeja

 Programi i izvještaj/finansiranje muzeja

 Muzejska djelatnost

 Terenska istraživanja

 Programske aktivnosti

 ZAKONI I PRAVILNICI

 Zakon o muzejskoj djelatnosti

 Pravilnik o normativima i standardima za muzejsku djelatnot

 Zakon o kulturnim dobrima

 Izmjene i dopune zakona o kulturnim dobrima

 ICOM – http://icom.museum

 UNESCO - http://portal.unesco.org