Professional Documents
Culture Documents
Nguyen Ly Dong Co Dot Trong
Nguyen Ly Dong Co Dot Trong
com
CHƯƠNG 8
CÁC ĐƯỜNG ĐẶC TÍNH CỦA ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG
NL§C§T • 115
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
+ nmin – Tốc độ tối thiểu mà động cơ làm việc ổn định khi phụ tải đạt 100%
(nmin = (0,15 0,20)ne - đối với động cơ xăng và nmin = (0,50 0,60)nhe đối với động cơ
diesel).
+ nM – Tốc độ khi đạt mô men lớn nhất Memax.
+ ne – Tốc độ khi đạt Nemax hoặc Nhc hoặc tốc độ khi đạt Nehc ở động cơ có bộ
hạn chế tốc độ.
Sau đó sử dụng công thức thực nghiệm của Lay-đec-man để tính Ne, Me, ge.
8.2.2. Xây dựng đường đăch tính theo Lay- đéc- man
a. Đối với động cơ xăng (sử dụng bộ chế hoà khí-cácbuaratơ)
n n 2 n 3
N e N e max . ; kW (8-1)
n H n H n H
2
n n
H
M e M . 0,5 ; Nm (8-2)
n H n H
e
2
n n
H
g e g . 1, 2
e 0,8 . ; g/kW.h (8-3)
nH nH
G nl g e . N e ; kg/h. (8-4)
Trong đó: Ne – Là công suất có ích lớn nhất thu được qua tính toán, (kW).
nH – Số vòng quay ứng với công suất lớn nhất Nemax (vg/ph).
MeH, geH – Là mômen quay có ích (Nm) và suất tiêu hao nhiên
liệu có ích (g/kW.h) ứng với số vòng quay nH.
Kết quả tính toán được thống kê thành bảng. Dựa vào đó để dựng được đặc tính
ngoài.
b. Đối với động cơ diesel
Động cơ diesel có buồng cháy thống nhất.
2 3
n n n
N e N edm . 0,5. 1,5. ; kW (8-5)
n dm ndm ndm
2
n n
M e M edm . 0,5 1,5 ; Nm (8-6)
n dm n dm
2
n n
g e g edm . 1,55 1,55 . ; g/kW.h (8-7)
n dm n ddm
Trong đó: Nedm – Là công suất định mức thu được trong tính toán nhiệt, kW.
ndm – Tốc độ quay tương ứng với công suất định mức, vg/ph.
116 • NL§C§T
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Medm, gedm – là mômen quay và suất tiêu hao nhiên liệu có ích ứng
với tốc độ quay định mức.
n – Tốc độ tính toán, vg/ph.
Động cơ diesel có buồng cháy trước.
2 3
n n n
N e N edm . 0,6 . 1,4 . ; kW (8-8)
ndm n dm ndm
2
n n
M e M edm . 0,6 1,4 . ; Nm (8-9)
ndm ndm
2
n n
g e g edm . 1,2 1,2 . ; g/kW.h (8-10)
n dm nddm
Động cơ diesel có buồng cháy xoáy lốc.
2 3
n n n
N e N edm . 0,65. 1,35. ; kW (8-11)
ndm n dm ndm
2
n n
M e M edm . 0,65 1,35. ; Nm (8-12)
ndm ndm
2
n n
g e g edm . 1,35 1,35 . ; g/kW.h (8-13)
n dm n
ddm
Mặt khác ta có thể dùng mối quan hệ sau để kiểm nghiệm lại:
Ne
Me .10 3 ; Nm (8-14)
ne
Gnl
g e 1000. ; g/kW.h (8-15)
Ne
8.2.3. Khảo sát đường đặc tính ngoài
Khi thiết kế động cơ mới ta phải dùng đường đặc tính ngoài để so sánh với đường
đặc tính của động cơ mẫu (Memax, gemin) và xem xét giá trị hệ số thích ứng K:
M e max
K (8-16)
M eN
Khi cải tiến động cơ cũng phải so sánh với lúc chưa cải tiến để đánh giá chất
lượng của động cơ.
1. Vùng làm việc ổn định của động cơ
Là vùng nằm giữa nm và ne, trong khoảng đó khi Ne giảm thì Me tăng nên phương
tiện vẫn đảm bảo tăng sức kéo và làm việc tốt, chỉ giảm phần nào tốc độ. Hay nếu Ne
tăng, giảm bớt sức kéo nhưng tốc độ tăng. Ngoài vùng trên ra, Ne và Me đều giảm nên
NL§C§T • 117
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
chỉ gặp chướng ngại nhỏ cũng có thể chết máy. Ở vùng làm việc ổn định nếu gặp
chướng ngại sẽ giảm tốc độ, công suất giảm nhưng Me lại tăng giúp động cơ vượt
chướng ngại (không cần phải về số thấp).
2. Hệ số thích ứng K
Hệ số thích ứng K được tính theo (8-16). K Dùng để đánh giá khả năng vượt
chướng ngại và khả năng tăng tốc của động cơ. K càng lớn thì khả năng này càng tốt.
Ở động cơ xăng (cacbuaratơ) có đường cong Me dốc hơn ở động cơ diesel nên K
lớn hơn.
K thấp dưới mức cho phép thì khi gặp chướng ngại nếu không về số thấp để tăng
mômen bánh xe thì ôtô sẽ không vượt được.
Ở động cơ xăng: K = 1,25 1,35
Ở động cơ diesel: K = 1,10 1,15
3. Khảo sát đường cong công suất Ne
Khi tăng tốc độ từ nmin đến nM, Ne tăng nhanh vì cả pe và n cùng tăng. Từ nM đến
ne mức tăng Ne giảm dần vì n tăng nhanh còn pe đã giảm.
Nếu tăng tốc độ quá ne, Ne sẽ giảm vì khi thiết kế ta chỉ tính tiết diện lưu thông
của xupáp nạp để đạt Nemax tại ne.Tại ne đủ đảm bảo ’’thời gian - tiết diện’’ để nạp đủ
lượng hỗn hợp (hoặc không khí) đạt Nemax. Tăng số vòng quay n lên nữa thời gian- tiết
diện giảm nhiều, giảm hệ số nạp và giảm công suất.
Từ hình 8-1, nếu vẽ trục tung Ne và trục hoành n đều xuất phát từ O, từ gốc toạ độ
O này kẻ các tia cho cắt hoặc tiếp tuyến với đường Ne các tia sẽ tạo với trục hoành một
góc nào đó, góc lớn nhất ứng với tia tiếp tuyến với Ne lớn nhất.
Ne
Me = 716,2 = 716,2.tg. (8-17)
n
Vậy Memax = 716,2.tgmax. Do đó từ C kẻ 1 đường song song với trục tung cho cắt
đường Me và trục hoành ta sẽ có Memax và nM.
4. Khảo sát đường cong Me
Từ tốc độ nM giảm xuống nmin, Me giảm và Ne giảm vì hệ số nạp giảm. Do sự hoà
trộn nhiên liệu với không khí kém dần do giảm xoáy lốc (vận động dòng khí nạp giảm
theo n) nên cháy kém và chậm, tổn thất nhiệt ra nước làm mát tăng.
Từ nM đến ne, Ne vẫn tăng nhưng Me giảm vì hệ số nạp cũng giảm, mất mát do
công bơm và công cơ học tăng do số chu kỳ tăng (số chu kỳ bằng n/) còn Ne vẫn tăng
M e .n
(Ne = ) vì độ giảm của Me kém độ tăng của tốc độ n (n tăng hàng trăm lần mà Me
716,2
chỉ tăng theo hàng đơn vị). Nhưng nếu tăng quá ne do thời gian tiết- diện quá bé, hệ số
nạp giảm rất nhiều cả Me, pe, Ne đều giảm cho đến khi n = nph (nph tốc độ phá huỷ động
cơ, nph = (1,52)ne) lúc đó Me = 0, Ne= 0 (Ni công suất chỉ thị dùng hết vào việc thắng
ma sát.
Ni = Neh và lúc đó ge tiến tới vô cùng.
G G
g e nl nl (8-18)
Ne 0
118 • NL§C§T
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
NL§C§T • 119
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Tại mỗi độ mở bướm ga ta phải tiến hành thí nghiệm mới dựng được đường đặc
tính cục bộ.
Ở đây chỉ dựng các đường cong chủ yếu :
Ne, Me, và ge (hình 8-3).
Đối với động cơ diesel, người ta thay dần vị
trí thanh răng điều chỉnh nhiên liệu để giảm dần
Gnl , giảm dần phụ tải.
Nhận xét:
1. Các điểm đạt công suất cực đại Nemax của
các đường cong 1, 2, 3 chuyển dần về tốc độ thấp
(bên trái) vì các lý do sau:
+ Hệ số nạp giảm nhanh (bướm ga
đóng dần).
+ Mất mát tương đối công cơ học tăng
(Nch =const mà Ne giảm dần).
+ Mất mát tuyệt đối về công bơm tăng ở
động cơ cácbuaratơ. Hình 8-3. Đường đặc tính cục bộ
+ Mất mát tương đối về nhiệt tăng.
2. Càng giảm phụ tải, xuất hiện tiêu hao nhiên liệu càng tăng (gemin tăng về phía
trái vì khi tốc độ không đổi, phụ tải càng giảm công suất chỉ thị Ni giảm mà công suất
cơ học Nm = const nên công suất thực tế Ne giảm, ở 100% phụ tải ge = 180 250 g/kW.h
và không tải ge = .
3. Động cơ làm việc ở chế độ toàn tải thì tiết kiệm cao nhất nhưng phụ tải cơ học
và phụ tải nhiệt sẽ rất lớn, động cơ giảm độ bền. Chỉ khi rất cần thiết mới mở 100%
bướm ga, còn thông thường phải làm việc theo các đường đặc tính cục bộ (mở bướm ga
<100%).
8.3. ĐƯỜNG ĐẶC TÍNH PHỤ TẢI
Các đường cong biểu thị quan hệ giữa mức tiêu hao nhiên liệu (Gnl), suất tiêu hao
nhiên liệu riêng (ge) khi số vòng quay (n) không đổi với công suất hữu ích (Ne) được gọi
là đường đặc tính phụ tải của động cơ.
Nhờ đặc tính phụ tải, ta có thể xác định được giá trị tuyệt đối mức tiêu hao nhiên
liệu giờ ở các chế độ vòng quay và phụ tải khác nhau hoặc xác định được chế độ làm
việc kinh tế của động cơ.
8.3.1. Đường đặc tính tải ở động cơ cácbuaratơ
Muốn xây dựng được đường đặc tính này ta cho tốc độ cố định (n = const) và tăng
dần độ mở bướm ga (tăng dần phụ tải). Tại mỗi độ mở bướm ga ta sẽ ghi độ hạ áp trong
ống nạp (pôn), ghi lực hãm P ở mặt cân máy hãm để tính pe và Ne với chế độ làm mát,
bôi trơn và góc đánh lửa phải lợi nhất cho động cơ làm việc bình thường.
Sau khi tiến hành toàn bộ thí nghiệm động cơ ta được các thông số Gnl và
ge = f(Ne)
Dựa vào đó cho phép ta kết luận:
120 • NL§C§T
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
1. Động cơ làm việc tiết kiệm nhất là lúc mở 100% bướm ga (100% phụ tải).
Công suất của động cơ được sử dụng hết mà suất tiêu hao nhiên liệu thấp nhất (hình 8-
4).
2. Về thành phần hỗn hợp nhiên liệu () ta thấy động cơ phát huy công suất cực
đại khi hỗn hợp đậm (<1) nhưng không được tiết kiệm tối đa, động cơ sẽ làm việc tiết
kiệm nhất và đạt gemin tại tk 1,15.
Khi làm việc bình thường người ta vẫn dùng tk còn công suất (N) chỉ cần lên
dốc hay vượt chướng ngại vật.
a) b)
a) Động cơ cácbaratơ; b) Động cơ diesel.
Hình 8-4. Đặc tính phụ tải của động cơ
8.3.2. Đường đặc tính tải của động cơ diesel
Động cơ diesel làm việc ít thay đổi tốc độ
nên thường có bộ phận hạn chế tốc độ, vì vậy
việc dùng đặc tính phụ tải của nó để đánh giá
chỉ tiêu tiết kiệm tại một tốc độ hay dùng nhất
nào đó để xác định vị trí thanh răng điều chỉnh
nhiên liệu ở vị trí tiết kiệm nhất àl điều
quan trọng.
Điều kiện dựng đường cong đặc tính tải ở
đây có khác ở động cơ cácbuaratơ vì đặc điểm
của hệ thống cấp nhiên liệu (phun vào xylanh ở
cuối kỳ nén). Ở một tốc độ cố định, với các
điều kiện làm mát dầu bôi trơn hợp lý người ta
tăng dần phụ tải bằng cách tăng dần mức nhiên
liệu phun vào xylanh (Gnl). Phụ tải biểu diễn
Hình 8-5. Đường đặc tính phụ tải
của động cơ diesel
NL§C§T • 121
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
bằng pe hay Ne đo mức tiêu thụ nhiên liệu, đo công suất tính pe, ge ta được đường đặc
tính tải.
Dựa vào hình 8-5 ta thấy rằng:
1. Tại điểm 2, = 1,3 1,5 đạt gemin, so với điểm 3, 4, công suất có giảm.
2. Tại điểm 3, = 1,2 1,3 đạt ge bắt đầu tăng 7% so với gemin.
3. Tại điểm 4, = 1 đạt pemax nhưng ge tăng nhiều và nhiên liệu cháy không hết
(nhiên liệu diesel là nhiên liệu nặng nên muốn đủ ôxy để cháy hết phải có = 1,3 1,4
không như động cơ xăng chỉ cần = 1) lúc này khí CO tăng nên khí thải có nhiều khói
đen.
Điểm 3 gọi là điểm giới hạn khói đen.
Điểm 4 gọi là điểm Nemax.
Trong khoảng (2-3) người ta hay sử dụng nhất và ở đường đặc tính ngoài gọi là
đặc tính sử dụng.
Nếu cấp nhiên liệu theo điểm 3 (Gckl = 50mg/ckl) ta sẽ có đường đặc tính ngoài
theo giới hạn khói đen.
Nếu dựng đường đặc tính ngoài theo giới hạn công suất phải cấp Gnlck = 60
mg/ckl.
Còn cấp nhiều hơn nữa như ở điểm 5 đạt = 0,8 thì công suất giảm và tăng suất
tiêu hao nhiên liệu vô ích.
8.4. CÁC ĐƯỜNG ĐẶC TÍNH ĐIỀU CHỈNH
Chất lượng của quá trình cháy phụ thuộc vào hàng loạt các thông số mà giá trị tối
ưu của chúng xác định bằng cách thí nghiệm động cơ. Trong động cơ xăng, các thông
số đó là thành phần hỗn hợp cháy và góc đánh lửa sớm. Còn trong động cơ diesel đó
là vị trí của thanh răng và góc phun nhiên liệu sớm.
Đường đặc tính xác định các giá trị tối ưu đó gọi là đặc tính hiệu chỉnh.
8.4.1. Đặc tính điều chỉnh theo thành phần hỗn hợp
Đặc tính điều chỉnh theo thành phần hỗn hợp là đồ thị quan hệ của công suất có
ích Ne , suất tiêu hao nhiên liệu ge với suất tiêu hao nhiên liệu giờ.
Khi vị trí bướm ga và số vòng quay trục khuỷu không đổi, góc đánh lửa sớm ở vị
trí tối ưu.
Mục đích xây dựng đường đặc tính điều
chỉnh theo thành phần hỗn hợp là xác định mức
độ điều chỉnh tối ưu của bộ chế hoà khí.
Để tạo ra sự biến thiên mức tiêu hao
nhiên liệu giờ phải sử dụng các gíc-lơ có khả
năng thông qua khác nhau hoặc thay đổi tiết
diện thông qua của gíclơ bằng cách điều chỉnh.
Do cố định số vòng quay trục khuỷu và vị
trí bướm ga nên lượng không khí vào động cơ
hầu như không đổi, do đó có sự thay đổi khả
122 • NL§C§T
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
năng thông qua của gíclơ làm thành phần hỗn hợp cháy thay đổi.
Phân tích đường đặc tính điều chỉnh (hình 8-6) ta thấy, nếu điều chỉnh chế
hoà khí theo suất tiêu hao nhiên liệu nhỏ nhất sẽ không đạt công suất lớn nhất, còn nếu
điều chỉnh đạt công suất lớn nhất thì không
kinh tế. Hình 8-6. Đặc tính điều chỉnh theo
thành phần hỗn hợp
Nếu điều chỉnh chế hoà khí đạt Nemax thì
suất tiêu hao nhiên liệu tăng (1220)%. Ngược lại nếu điều chỉnh để đạt gemin công suất
động cơ sẽ giảm (812)%.
8.4.2. Đặc tính điều chỉnh theo góc đánh lửa sớm
Đặc tính điều chỉnh theo góc đánh
lửa sớm là đồ thị quan hệ của công suất
có ích Ne, mức tiêu hao nhiên liệu giờ Gnl
, suất tiêu hao nhiên liệu ge với góc đánh
lửa sớm khi vị trí bướm ga và số vòng
quay trục khuỷu không đổi và chế độ
nhiệt ổn định.
Ne, Gnl, ge = f(s). (8-19)
Mục đích của đường đặc tính này là
xác định góc đánh lửa có lợi nhất và kiểm
tra bộ điều chỉnh tự động ly tâm và chân
không của bộ chia điện.
Hình 8-7 là đường đặc tính điều
chỉnh theo góc đánh lửa sớm s. Từ đồ thị
ta nhận thấy ở Nemax cho ta gemin đó là thời Hình 8-7. Đặc tính điều chỉnh theo góc
điểm đánh lửa có lợi nhất ứng với số đánh lửa sơm
vòng quay trục khuỷu ở vị trí bướm ga cố
định.
Đối với đường đặc tính điều chỉnh góc phun nhiên liệu sớm ở động cơ diesel cũng
tương tự như vậy.
8.4.3. Đặc tính điều chỉnh theo lượng phun nhiên liệu
Đường đặc tính điều chỉnh theo
lượng phun nhiên liệu là đồ thị quan hệ
của công suất có ích Ne, suất tiêu hao
nhiên liệu ge với mức tiêu hao nhiên liệu
giờ Gnl
Ne, ge = f(Gnl) (8-20)
Khi số vòng quay trục khuỷu không
đổi và góc phun sớm có lợi nhất.
Mục đích xem xét đặc tính này là
xét ảnh hưởng của lượng nhiên liệu đến
các chỉ tiêu công suất và kinh tế đồng thời
NL§C§T • 123
Hình 8-8. Đặc tính điều chỉnh theo lượng
phun nhiên liệu
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
Câu hỏi chương 8: Các đường đặc tính của động cơ đốt trong
1. Định nghĩa đường đặc tính tốc độ và đặc tính tốc độ ngoài của động cơ đốt
trong? Ý nghĩa và cách xây dựng?
2. Định nghĩa, ý nghĩa của đặc tính tải và điều chỉnh của động cơ đốt trong?
124 • NL§C§T