Ορυκτά- Πετρώματα

 Ορυκτό ονομάζεται κάθε χημικό στοιχείο ή ανόργανη

ένωση φυσικής προέλευσης, που βρίσκεται στο έδαφος
ή στο υπέδαφος ή, υπό μορφή διαλύματος, στο νερό,
αποτελώντας συστατικό των πετρωμάτων, από τα
οποία αποτελείται ο στερεός φλοιός της Γης.
 Πετρώµατα είναι φυσικά στερεά υλικά σε συµπαγή ή
χαλαρή µορφή, που αποτελούνται από ένα
(μονόμεικτα) ή περισσότερα ορυκτά (πολύμεικτα)
και συµµετέχουν στη δοµή του φλοιού της Γης.
Γραμμή σκόνης:

 Είναι το χρώμα της σκόνης ενός ορυκτού ή το χρώμα

της γραμμής που αφήνει το ορυκτό, όταν τριφτεί σε ένα
πλακίδιο ακατέργαστης πορσελάνης.
 Με βάση τη γραμμή σκόνης τα ορυκτά διακρίνονται σε:
 Αυτόχροα: Τα ορυκτά που δίνουν γραμμή σκόνης
χρωματισμένη.
 Ετερόχροα: Τα ορυκτά που δίνουν γραμμή σκόνης
λευκή ή άχρωμη.
 Σχισμός:

 Σχισμό ονομάζουμε την τάση που έχει ένα ορυκτό να

σπάζει κατά ορισμένες κατευθύνσεις, οι οποίες είναι
παράλληλες πάντοτε σε δυνατές κρυσταλλογραφικές έδρες.
 Ανάλογα με την τελειότητα των σχισμογενών επιπέδων ο
σχισμός χαρακτηρίζεται: πολύ τέλειος, τέλειος, καλός,
σαφής, ασαφής.
Θραυσμός:
 Είναι ο τρόπος με τον οποίο σπάζει το ορυκτό όχι όμως
παράλληλα σε επιφάνειες σχισμού ή αποχωρισμού.
Διακρίνεται σε κογχώδη, ξυλώδη, ινώδη, ανώμαλο κλπ.
Κρυσταλλικό σύστημα:
Όταν το ορυκτό παρουσιάζει καλή κρυσταλλική ανάπτυξη,
τότε μπορούμε να αναγνωρίσουμε από το σχήμα των
κρυστάλλων το σύστημα κρυστάλλωσής του.
 Κυβικό
 Τετραγωνικό
 Ρομβικό
 Τριγωνικό
 Εξαγωνικό
 Μονοκλινές
 Τρικλινές
 Υπάρχουν αρκετά ορυκτά, τα οποία δεν εμφανίζουν καθόλου
κρυστάλλους. Αυτά τα ορυκτά χαρακτηρίζονται άμορφα.
Ιζηματογενή
 Ιζηματογενή πετρώματα είναι εκείνα τα πετρώματα, τα
οποία σχηματίζονται από απόθεση ή καταβύθιση
υλικών που βρίσκονται σε αιώρηση ή διάλυση μέσα σε
ένα ρευστό μέσο (νερό ή αέρας) και τη μετέπειτα
συγκόλληση των υλικών που αποτέθηκαν.
Χαρακτηρίζονται από τη στρώση των υλικών τους σε
διαδοχικά επίπεδα και τα απολιθώματα, τα οποία
βρίσκονται μόνο μέσα σε ιζήματα.
 Κατηγορίες ιζηματογενών
πετρωμάτων
 Διακρίνονται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο
που συντελείται η όλη διαδικασία.
 Τα κλαστικά που είναι ιζήματα που προκύπτουν από
απόθεση υλικών αποσάθρωσης, που αιωρούνται στο
νερό ή στον αέρα.
 Τα χημικά τα οποία σχηματίστηκαν από συγκέντρωση
ορυκτών που αποτέθηκαν κατευθείαν από υδατικά
διαλύματα με ανόργανες χημικές διεργασίες.
 Τα βιογενή όταν γίνεται συσσώρευση ή απόθεση ύλης
προερχόμενης από ζωϊκούς ή φυτικούς οργανισμούς.
Κλαστικά ιζηματογενή
Κροκαλοπαγή και Λατυποπαγή
 Τα κροκαλοπαγή είναι συμπαγή πετρώματα που
προκύπτουν από συγκόλληση κροκαλών
(αποστρογγυλεμένα κομμάτια πετρώματος)
 Τα λατυποπαγή από συγκόλληση λατυπών (γωνιώδη).
 Η συγκολλητική ύλη συνήθως είναι ασβεστιτική ή
χαλαζιακή.
 Ο κύριος σχηματισμός τους γίνεται όταν έχουμε
επίκλυση ή απόσυρση της θάλασσας.
 Ψαμμίτες  από διαγένεση άμμου
 Πηλόλιθοι
 Άργιλοι κλαστικό ίζημα που αποτελείται κατά το
πλείστον από ορυκτά της αργίλου (καολινίτης,
μοντμοριλλονίτης, ιλλίτης) και χλωρίτη
 Μάργα ιζηματογενής σχηματισμός, που χημικά και
ορυκτολογικά κυμαίνεται μεταξύ ασβεστολίθου και
αργίλου
 Βωξίτες
 Λατερίτες
Ψαμμίτης
Μάργα
Πηλόλιθος
Βωξίτης
Χημικά και Βιογενή ιζηματογενή
 Ο ασβεστόλιθος είναι μονόμεικτο πέτρωμα αποτελούμενο
κυρίως από ασβεστίτη. Η απόθεση του ανθρακικού
ασβεστίου μπορεί να είναι είτε χημική (κορεσμός λόγω
εξάτμισης ή αύξησης συγκέντρωσης ή αλλαγής
φυσικοχημικών σταθερών) είτε βιογενής από συσσώρευση
και συμπαγοποίηση των σκελετικών στοιχείων διαφόρων
ζωικών ή φυτικών οργανισμών μετά το θάνατό τους.
 Τραβερτίνης
 Δολομίτης
 Κρητίς
 Ορυκτοί άνθρακες (τύρφη, λιγνίτης, λιθάνθρακας)
Ασβεστόλιθος Τραβερτίνης
 Κρητίς (Κιμωλία)
Δολομίτης
 Α) Πυριτόλιθος (Chert-Flint)  ιζηματογενές
πέτρωμα, σκληρό (κλίμακα Mohs 7), με κογχώδη
θραυσμό, αποτελείται κατά το πλείστον από
κρυπτοκρυσταλλικό και άμορφο διοξείδιο του πυριτίου
με διάφορες ξένες προσμίξεις (αιματίτη, ασβεστίτη,
αργιλικά ορυκτά). Το υλικό μπορεί να είναι οργανικής
(διάτομα, ραδιολαρίτες, σπόγγοι) ή ανόργανης
προέλευσης. Απαντάται σε διάφορα χρώματα, από
άσπρο-μαύρο, αλλά και κόκκινο, πρασινωπό, κίτρινο.
 Β) Κερατόλιθος (Flint stone)  Τύπος πυριτόλιθου.
Πυριτικό ιζηματογενές πέτρωμα, που σχηματίζεται
μέσα στη θάλασσα. Η προέλευσή του είναι χημική ή
οργανογενής (πιθανότατα από τη διαγένεση των
διατόμων του πλαγκτόν της θάλασσας). Το χρώμα του
είναι τεφρό, μαύρο ή ερυθρωπό. Αποτελείται από
χαλαζία, χαλκηδόνιο και οπάλιο.
 Κροκάλες ποταμών ή θάλασσας, ασβεστιστικής
προέλευσης κυρίως
 Ασβεστόλιθοι, δολομίτες, ψαμμίτες κτλ
Πυριγενή
 Πυριγενή πετρώματα είναι εκείνα τα πετρώματα, τα
οποία δημιουργούνται μετά από τη στερεοποίηση του
μάγματος (φυσικό τήγμα το οποίο υπάρχει μέσα στη Γη
σε διάφορα βάθη). Το μάγμα όταν εκχυθεί στην
επιφάνεια λέγεται λάβα.
 Όταν το μάγμα στερεοποιηθεί μέσα στο φλοιό, σε
βάθος, τα περώματα που προκύπτουν ονομάζονται
πλουτώνια.
 Όταν το μάγμα (λάβα) φθάνει στην επιφάνεια και
στερεοποιείται, τα πετρώματα ονομάζονται
ηφαιστειακά
 Κατά το σχηματισμό των πλουτωνιτών η ψύξη του
μάγματος γίνεται με βραδύ ρυθμό, με συνέπεια να
υπάρχει δυνατότητα τα ορυκτά συστατικά να
κρυσταλλωθούν πλήρως και να σχηματισθούν
ευμεγέθεις κρύσταλλοι, ορατοί με γυμνό μάτι.
 Στα ηφαιστειακά πετρώματα όμως, λόγω της
απότομης ανόδου του μάγματος προς την επιφάνεια, η
θερμοκρασία του πέφτει απότομα με συνέπεια να
σχηματισθούν υαλώδεις ή μικροκρυσταλλικές μάζες.
 Ο χαλαζίας (SiO2,) βασικό ορυκτό στα πυριγενή
 Πυριγενή πετρώματα (γρανίτες, βασάλτες,
ρυόλιθοι, ανδεσίτες, γρανοδιορίτες, οψιδιανός,
κροκεάτης λίθος) Ανάλογα με την τοποθεσία των
θέσεων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πυριγενή
πετρώματα.
 Ανθεκτικά, σκληρά πετρώματα
 Ανακάλυψη εργαλείων οψιδιανού στο Φράγχθι κατά
την Ανώτερη Παλαιολιθική ένδειξη ναυσιπλοΐας
Πλουτώνια
 Γρανίτης
 Διορίτης
 Γάββρος
 Γρανοδιορίτης
 Γρανοδιορίτης
Γρανίτης
Γάββρος Διορίτης
Ηφαιστειακά
 Βασάλτης
 Ρυόλιθος
 Ανδεσίτης
 Κροκεάτης λίθος
 Οψιδιανός
 Κίσσηρη (Πυροκλαστικά)
 Τόφφος (Πυροκλαστικά)
Βασάλτης Ρυόλιθος
Κροκεάτης λίθος Ανδεσίτης
 Οψιδιανός Νισύρου
Οψιδιανός Μήλου
Κίσσηρη Τόφφος
Μεταμορφωμένα
 Μεταμορφωμένα πετρώματα είναι εκείνα τα πετρώματα,
τα οποία προκύπτουν από άλλα προϋπάρχοντα μετά από
ιστολογικές, ορυκτολογικές και χημικές μεταβολές τις
οποίες υφίστανται χωρίς όμως να περάσουν από το στάδιο
της τήξης.
 Οι παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν το είδος και την
ένταση της μεταμόρφωσης είναι κυρίως
Η πίεση (Ρ), θερμοκρασία (Τ) και τα θερμά διαλύματα
και αέρια
 Σχιστοφυής ιστός
 Κρυσταλλικότητα
 Μάρμαρα
 Σχιστόλιθοι
 Χαλαζίτες
 Σερπεντινίτης
 Γνεύσιοι
 Κερατίτης
 Φυλλίτης
 Σμύριδα
Φυλλίτες
Γνεύσιοι
Χαλαζίτες Σχιστόλιθος
 Σμύριδα
Μάρμαρο
Σερπεντινίτης Κερατίτης