Giao Trinh Am Nhac - Le Anh Tuan

Lª Anh TuÊn (Chñ biªn)
trÇn v¨n minh – lª ®øc sang
Gi¸o tr×nh
¢m nh¹c
TËp mét
lÝ thuyÕt ©m nh¹c
Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc

Môc lôc
Trang
Ch−¬ng I ©m thanh vμ çch ghi chÐp nh¹c..........8

§1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c ..................................................................................................................8
1.1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c ................................................................................ 8
1.2. C¬ së vËt lÝ cña ©m thanh ........................................................................... 8
1.3. Çc thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ©m thanh .......................................................... 9
§2. hÖ thèng ©m thanh, tªn gäi, kÝ hiÖu....................................................................................10
2.1. HÖ thèng ©m thanh trong ©m nh¹c ........................................................... 10
2.2. Tªn gäi çc bËc c¬ b¶n............................................................................. 10
2.3. KÝ hiÖu çc bËc c¬ b¶n.............................................................................. 10
§3. khu«ng nh¹c, kho¸ nh¹c, nèt nh¹c...................................................................................11
3.1. Khu«ng nh¹c vµ çc dßng kÎ phô ............................................................ 11
3.2. Kho¸ nh¹c ................................................................................................ 11
3.3. Nèt nh¹c ................................................................................................... 13
3.4. Cao ®é cña ©m thanh ............................................................................... 14
3.5. Tr−êng ®é cña ©m thanh .......................................................................... 15
§4. Çc qu∙ng t¸m, hÖ thèng b×nh qu©n..................................................................................16
4.1. Çc qu·ng t¸m ......................................................................................... 16
4.2. HÖ thèng b×nh qu©n .................................................................................. 17
§5. dÊu ho¸, trïng ©m ....................................................................................................................17
5.1. Çc bËc chuyÓn ho¸ ................................................................................. 17
5.2. DÊu ho¸ .................................................................................................... 17
5.3. Ho¸ biÓu vµ dÊu ho¸ bÊt th−êng............................................................... 18
5.4. Trïng ©m .................................................................................................. 21
§6. DÊu lÆng, dÊu t¨ng tr−êng ®é ............................................................................................22
6.1. DÊu lÆng ................................................................................................... 22
6.2. DÊu t¨ng tr−êng ®é ................................................................................... 23
§7. Mét sè dÊu viÕt t¾t ..................................................................................................................26
7.1. DÊu nh¾c l¹i.............................................................................................. 26
7.2. DÊu Segno vµ dÊu Coda .......................................................................... 28
7.3. DÊu chuyÓn qu·ng t¸m ............................................................................ 29
7.4. Çch ghi nh¹c hai bÌ ................................................................................ 30
Ch−¬ng II TiÕt tÊu, nhÞp.....................................35

§1. tiÕt tÊu, tr−êng ®é c¬ b¶n vµ tr−êng ®é tù do ..........................................................35
1.1. TiÕt tÊu...................................................................................................... 35
1.2. Tr−êng ®é c¬ b¶n vµ tr−êng ®é tù do........................................................ 36
§2. träng ©m, tiÕt nhÞp, lo¹i nhÞp, v¹ch nhÞp, nhÞp lÊy ®µ..................................................38
2.1. Träng ©m vµ tiÕt nhÞp ................................................................................ 38
2.2. Lo¹i nhÞp vµ v¹ch nhÞp .............................................................................. 38
2
2.3. NhÞp lÊy ®µ................................................................................................ 46
§3. nhÞp ®¬n, nhÞp phøc, nhÞp biÕn ®æi .......................................................................................49
3.1. NhÞp ®¬n vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é................................................... 49
3.2. NhÞp phøc vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é ................................................. 49
3.3. NhÞp hçn hîp vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é............................................ 50
3.4. NhÞp biÕn ®æi............................................................................................. 50
§4. ®¶o ph¸ch, nghÞch ph¸ch.......................................................................................................51
4.1. §¶o ph¸ch ................................................................................................ 51
4.2. NghÞch ph¸ch............................................................................................ 52
§5. nhÞp ®é, çch ®¸nh nhÞp ..........................................................................................................53
5.1. NhÞp ®é ..................................................................................................... 53
5.2. S¬ ®å vµ çch ®¸nh nhÞp .......................................................................... 55
Ch−¬ng III Qu·ng ............................................... 60

§1. Kh¸i niÖm, çch ®äc tªn, ®é lín cña qu∙ng....................................................................60
1.1. Kh¸i niÖm vÒ qu·ng .................................................................................. 60
1.2. Çch ®äc tªn qu·ng ................................................................................. 60
1.3. §é lín cña qu·ng ..................................................................................... 61
§2. qu∙ng diatonic, qu∙ng cromatic .......................................................................................61
2.1. Qu·ng Diatonic ......................................................................................... 61
2.2. Qu·ng Cromatic........................................................................................ 62
3. qu∙ng trïng, qu∙ng ®¬n, qu∙ng kÐp..................................................................................63
3.1. Qu·ng trïng.............................................................................................. 63
3.2. Qu·ng ®¬n vµ qu·ng kÐp ......................................................................... 63
§4. ®¶o qu∙ng....................................................................................................................................64
4.1. Kh¸i niÖm vÒ ®¶o qu·ng ........................................................................... 64
4.2. Nh÷ng çch ®¶o qu·ng ............................................................................ 64
§5. qu∙ng thuËn, qu∙ng nghÞch .................................................................................................66
5.1. Qu·ng thuËn ............................................................................................. 66
5.2. Qu·ng nghÞch ........................................................................................... 66
5.3. øng dông cña qu·ng thuËn, qu·ng nghÞch............................................... 66
Ch−¬ng IV §iÖu thøc vμ giäng........................73

§1. ®iÖu thøc, ©m æn ®Þnh vµ ©m kh«ng æn ®Þnh ....................................................................73
1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc ............................................................................. 73
1.2. ¢m æn ®Þnh vµ ©m kh«ng æn ®Þnh ............................................................. 73
§2. ®iÖu thøc tr−ëng, gam tr−ëng tù nhiªn .........................................................................74
2.1. §iÖu thøc tr−ëng ....................................................................................... 74
2.2. Gam tr−ëng tù nhiªn ................................................................................. 75
§3. ®iÖu thøc thø, gam thø tù nhiªn .........................................................................................76
3.1. §iÖu thøc thø ............................................................................................ 76
3.2. Gam thø tù nhiªn ...................................................................................... 76
§4. giäng..............................................................................................................................................78
4.1. Kh¸i niÖm vÒ giäng ................................................................................... 78
4.2. Çc giäng tr−ëng cã dÊu th¨ng................................................................. 78
3
4.3. Çc giäng tr−ëng cã dÊu gi¸ng................................................................. 79
4.4. Çc giäng thø cã dÊu th¨ng...................................................................... 80
4.5. Çc giäng thø cã dÊu gi¸ng ...................................................................... 81
§5. §iÖu tr−ëng hoµ thanh, ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu..............................................................83
5.1. §iÖu tr−ëng hoµ thanh .............................................................................. 83
5.2. §iÖu tr−ëng giai ®iÖu................................................................................. 83
§6. §iÖu thø hoµ thanh, ®iÖu thø giai ®iÖu..............................................................................84
6.1. §iÖu thø hoµ thanh ................................................................................... 84
6.2. §iÖu thø giai ®iÖu ...................................................................................... 85
§7. §iÖu thøc n¨m ©m.......................................................................................................................85
7.1. Kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc n¨m ©m ............................................................... 85
7.2. Mét sè ®iÖu thøc n¨m ©m ......................................................................... 86
Ch−¬ng V X¸c ®Þnh giäng, dÞch giäng..............91

§1. çch x¸c ®Þnh giäng.................................................................................................................91
1.1. Çch x¸c ®Þnh giäng ................................................................................. 91
1.2. X¸c ®Þnh giäng tr−ëng dùa vµo ho¸ biÓu .................................................. 91
1.3. X¸c ®Þnh giäng dùa vµo ho¸ biÓu vµ ©m kÕt thóc ..................................... 92
§2. Quan hÖ hä hµng gi÷a çc giäng ........................................................................................93
2.1. Giäng song song ...................................................................................... 94
2.2. Giäng cïng tªn ......................................................................................... 94
§3. ChuyÓn giäng, dÞch giäng ......................................................................................................95
3.1. ChuyÓn giäng vµ chuyÓn t¹m ................................................................... 95
3.2. DÞch giäng................................................................................................. 97
Ch−¬ng VI Hîp ©m.......................................... 105

§1. kh¸i niÖm, hîp ©m ba vµ çc thÓ ®¶o ................................................................................105
1.1. Kh¸i niÖm vÒ hîp ©m .............................................................................. 105
1.2. Çc lo¹i hîp ©m ba................................................................................. 105
1.3. Çc thÓ ®¶o cña hîp ©m ba.................................................................... 107
§2. Çc hîp ©m ba chÝnh cña giäng tr−ëng vµ giäng thø..............................................108
2.1. Çc hîp ©m ba chÝnh cña giäng tr−ëng .................................................. 108
2.2. Çc hîp ©m ba chÝnh cña giäng thø ....................................................... 109
2.3. Sù liªn kÕt çc hîp ©m ba chÝnh............................................................. 109
§3. Çc hîp ©m ba phô cña giäng tr−ëng vµ giäng thø..................................................110
3.1. Çc hîp ©m ba phô cña giäng tr−ëng..................................................... 110
3.2. Çc hîp ©m ba phô cña giäng thø.......................................................... 110
§4. hîp ©m b¶y ¸t vµ çc thÓ ®¶o.............................................................................................111
4.1. Hîp ©m b¶y ............................................................................................ 111
4.2. Hîp ©m b¶y ¸t ........................................................................................ 111
4.3. Çc thÓ ®¶o cña hîp ©m b¶y ¸t.............................................................. 111
§5. hîp ©m b¶y thø vµ mét sè hîp ©m kh¸c ..........................................................................112
5.1. Hîp ©m b¶y thø ...................................................................................... 112
5.2. Mét sè hîp ©m kh¸c ............................................................................... 113
§6. ph©n lo¹i hîp ©m, kÝ hiÖu n©ng cao hoÆc h¹ thÊp çc bËc cña hîp ©m ..............114
4
6.1. Ph©n lo¹i hîp ©m.................................................................................... 114
6.2. KÝ hiÖu n©ng cao hoÆc h¹ thÊp çc bËc cña hîp ©m .............................. 114
6.3. Çc ©m ngoµi hîp ©m............................................................................. 114
§7. çc lo¹i KÕt, ®Æt hîp ©m cho ca khóc.............................................................................116
7.1. Çc lo¹i kÕt ............................................................................................. 116
7.2. §Æt hîp ©m cho ca khóc ......................................................................... 116
Ch−¬ng VII Giai ®iÖu vμ s¾c th¸i ©m nh¹c .. 125

§1. Giai ®iÖu vµ s¾c th¸i................................................................................................................125
1.1. Giai ®iÖu ................................................................................................. 125
1.2. S¾c th¸i................................................................................................... 126
§2. kÝ hiÖu diÔn t¶ c−êng ®é .......................................................................................................127
2.1. C−êng ®é cè ®Þnh ................................................................................... 127
2.2. C−êng ®é thay ®æi .................................................................................. 127
§3. ©m t« ®iÓm ..................................................................................................................................128
3.1. Kh¸i niÖm vÒ ©m t« ®iÓm ........................................................................ 128
3.2. ¢m dùa (cßn gäi lµ ©m luyÕn l¸y) ........................................................... 129
3.3. ¢m vç ..................................................................................................... 129
3.4. L¸y chïm ................................................................................................ 130
3.5. LÊy rÒn.................................................................................................... 130
§4. kÝ hiÖu mét sè thñ ph¸p biÓu diÔn......................................................................................131
4.1. DÊu nhÊn ................................................................................................ 131
4.2. DÊu Legato ............................................................................................. 131
4.3. DÊu Staccato .......................................................................................... 132
4.4. DÊu Portamento...................................................................................... 132
4.5. DÊu Arpegiato......................................................................................... 132
tμi liÖu tham kh¶o......................................................136
5
Më ®Çu
Nh¹c lÝ c¬ b¶n lμ nh÷ng kiÕn thøc mμ mçi ng−êi häc ©m nh¹c cÇn ph¶i t×m
hiÓu vμ häc tËp. Nã cã vai trß quan träng, liªn quan tíi çc chuyªn ngμnh nh−
s¸ng t¸c, lÝ luËn, chØ huy, biÓu diÔn vμ s− ph¹m ©m nh¹c.
Ph−¬ng tiÖn diÔn t¶ ©m nh¹c bao gåm çc nh©n tè ©m nh¹c, nghÖ thuËt nμy chØ
cã søc diÔn c¶m khi çc nh©n tè ®ã ®−îc g¾n kÕt víi nhau. Nh¹c lÝ c¬ b¶n cã
nhiÖm vô nghiªn cøu çc nh©n tè ®ã cïng víi mèi t−¬ng quan gi÷a chóng.
NghÖ thuËt ©m nh¹c dùa trªn c¬ së cña thÝnh gi¸c vμ c¶m gi¸c nªn cã nhiÒu
vÊn ®Ò trõu t−îng. V× vËy, nh¹c lÝ c¬ b¶n kh«ng ph¶i lμ nh÷ng kiÕn thøc dÔ häc,
cã thÓ dÔ dμng hiÓu mét çch nhanh chãng, s©u s¾c vμ r¹ch rßi. H¬n n÷a, ®©y lμ
hÖ thèng kiÕn thøc ©m nh¹c ch©u ¢u, cã nh÷ng kÝ hiÖu, kh¸i niÖm, quan ®iÓm ®·
ra ®êi vμ tån t¹i hμng tr¨m n¨m nay, trong ®ã nhiÒu vÊn ®Ò ®−îc mÆc nhiªn chÊp
nhËn.
Nh¹c lÝ c¬ b¶n lμ gi¸o tr×nh dμnh cho sinh viªn §¹i häc S− ph¹m MÇm non.
Gi¸o tr×nh cã 3 ®¬n vÞ häc tr×nh (45 tiÕt), gåm çc néi dung :
Ch−¬ng I : ¢m thanh vμ çch ghi chÐp nh¹c
Ch−¬ng II : TiÕt tÊu, nhÞp
Ch−¬ng III : Qu·ng
Ch−¬ng IV : §iÖu thøc vμ giäng
Ch−¬ng V : X¸c ®Þnh giäng, dÞch giäng
Ch−¬ng VI : Hîp ©m
Ch−¬ng VII : Giai ®iÖu vμ s¾c th¸i ©m nh¹c
Mçi ch−¬ng ®Òu cã môc tiªu, giíi thiÖu tªn, ®Æc ®iÓm, vai trß cña çc kiÕn
thøc nh¹c lÝ. Cuèi tõng ch−¬ng cã çc c©u hái vμ bμi tËp. Ngoμi ra, s¸ch cßn cã
phÇn Phô lôc vμ ThuËt ng÷ ©m nh¹c.
§Ó häc gi¸o tr×nh Nh¹c lÝ c¬ b¶n ®¹t kÕt qu¶ tèt, gi¶ng viªn cÇn tæ chøc cho
sinh viªn häc theo mét sè nguyªn t¾c sau ®©y :
− Häc lÝ thuyÕt g¾n víi thùc hμnh : Sinh viªn nghiªn cøu tr−íc néi dung s¾p
häc, gi¶ng viªn dïng piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö ®Ó minh häa çc vÝ dô råi trao
®æi, cñng cè nh÷ng néi dung ®ã. Sinh viªn cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng c©u hái vμ
bμi tËp trong tõng ch−¬ng.
− Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña ng−êi häc : Sinh viªn chñ ®éng t×m hiÓu ®Ó thu
nhËn kiÕn thøc, tÝch cùc vμ s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh häc tËp.
6
− Häc theo h−íng tÝch hîp çc néi dung : §Ó hiÓu s©u vÒ kiÕn thøc nh¹c lÝ,
sinh viªn cÇn t×m hiÓu ®ång thêi kiÕn thøc cña çc m«n kh¸c nh− x−íng ©m,
thanh nh¹c, nh¹c cô... Gi¶ng viªn còng cÇn bæ sung thªm nh÷ng vÝ dô hoÆc bμi
tËp rót ra tõ çc t¸c phÈm ©m nh¹c kh¸c, ngoμi nh÷ng vÝ dô ghi trong s¸ch.
− Tæ chøc häc tËp theo nhãm : Sinh viªn lμm viÖc theo nhãm ®Ó trao ®æi vÒ çc
néi dung bμi häc vμ thùc hiÖn c©u hái vμ bμi tËp cña tõng ch−¬ng. Gi¶ng viªn t¹o
®iÒu kiÖn cho sinh viªn ®−îc th¶o luËn vÒ çc kiÕn thøc nh¹c lÝ, tr¸nh çch häc thô
®éng.
S¸ch ®−îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu ch¾c ch¾n sÏ cßn nh÷ng h¹n chÕ. Chóng t«i mong
nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña ng−êi häc, çc ®éc gi¶ vμ çc b¹n ®ång
nghiÖp ®Ó s¸ch ®−îc hoμn thiÖn h¬n trong lÇn t¸i b¶n.
Çc t¸c gi¶
7
Ch−¬ng I
©m thanh vμ çch ghi chÐp nh¹c
Môc tiªu
Cung cÊp cho ng−êi häc nh÷ng kiÕn thøc :
Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c.
HÖ thèng ©m thanh, tªn gäi, kÝ hiÖu.
Khu«ng nh¹c, kho¸ nh¹c, nèt nh¹c.
Çc qu·ng t¸m, hÖ thèng b×nh qu©n.
DÊu ho¸, trïng ©m.
DÊu lÆng, dÊu t¨ng tr−êng ®é.
Mét sè dÊu viÕt t¾t.
§1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c
1.1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c

¢m nh¹c lμ nghÖ thuËt dïng ©m thanh vμ nhÞp ®iÖu ®Ó diÔn t¶ t− t−ëng vμ
t×nh c¶m cña con ng−êi.
NghÖ thuËt ©m nh¹c g¾n bã mËt thiÕt víi ®êi sèng x· héi. Loμi ng−êi sö dông
nã nh− mét ph−¬ng tiÖn ®Ó lμm cho ®êi sèng tinh thÇn thªm phong phó, gãp
phÇn c¶i thiÖn vμ n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng.
¢m nh¹c ph¶n ¸nh t− t−ëng, trÝ tuÖ cña con ng−êi vμ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ
®Õn c¶m xóc cña bao ng−êi kh¸c. Nã lμm rung ®éng nh÷ng t×nh c¶m l¾ng ®äng
trong t©m hån, ch¾p çnh cho søc t−ëng t−îng bay bæng. NghÖ thuËt ©m nh¹c rÊt
phæ biÕn, nã gióp mäi ng−êi nhËn thøc vμ yªu cuéc sèng h¬n, ®em l¹i cho con
ng−êi nh÷ng c¶m xóc vÒ thÈm mÜ. Cã thÓ nãi, ©m nh¹c lμ mét ph−¬ng tiÖn hiÖu
qu¶ ®Ó gi¸o dôc con ng−êi ph¸t triÓn toμn diÖn.
1.2. C¬ së vËt lÝ cña ©m thanh

¢m nh¹c h×nh thμnh trªn c¬ së ©m thanh, ®ã lμ nh÷ng ©m thanh ®· ®−îc chän
läc víi nh÷ng thuéc tÝnh riªng, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ sù diÔn t¶ vμ sù hoμ hîp
cña ©m nh¹c.
8
¢m thanh ®−îc t¹o ra bëi sù dao ®éng cña mét vËt thÓ ®μn håi nμo ®ã. Khi
vËt thÓ ®μn håi dao ®éng ®· t¹o ra nh÷ng sãng ©m. Nh÷ng sãng ©m nμy lan
truyÒn trong kh«ng gian ®Õn tai ng−êi lμm cho mμng nhÜ còng dao ®éng cïng víi
tÇn sè cña sãng ®ã. Tõ mμng nhÜ nh÷ng sãng ©m nμy truyÒn qua hÖ thÇn kinh cña
bé n·o t¹o nªn c¶m nhËn vÒ ©m thanh.
Con ng−êi nghe ®−îc sè l−îng lín çc ©m thanh kh¸c nhau, nh−ng kh«ng
ph¶i mäi ©m thanh ®Òu ®−îc dïng trong ©m nh¹c. CÇn ph©n biÖt nh÷ng ©m thanh
cã tÝnh nh¹c vμ nh÷ng tiÕng ®éng.
Nh÷ng ©m thanh mμ con ng−êi c¶m thô ®−îc cã tÇn sè ®−îc x¸c ®Þnh nh− :
tiÕng h¸t, tiÕng ®μn, tiÕng s¸o... Nh÷ng ©m thanh nμy gäi lμ nh÷ng ©m cã cao ®é
râ rμng, cßn gäi lμ nh÷ng ©m thanh cã tÝnh nh¹c (©m nh¹c).
Nh÷ng ©m víi tÇn sè kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh nh− tiÕng nãi chuyÖn, tiÕng ån,
tiÕng ®éng c¬, tiÕng ®Ëp gâ, tiÕng sÊm chíp, giã thæi... lμ nh÷ng ©m kh«ng cã ®é
cao râ rμng, gäi lμ tiÕng ®éng hoÆc t¹p ©m.
1.3. Çc thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ©m thanh

Nh÷ng ©m thanh cã tÝnh nh¹c ®−îc x¸c ®Þnh bëi bèn thuéc tÝnh lμ : cao ®é,
tr−êng ®é, c−êng ®é vμ ©m s¾c.
− Cao ®é : Lμ ®é vang cao hoÆc thÊp cña ©m thanh, phô thuéc vμo tÇn sè dao
®éng cña vËt thÓ rung. TÇn sè dao ®éng cμng nhiÒu th× ©m thanh cμng cao vμ ng−îc l¹i.
VÝ dô ©m thÊp cña ®μn piano cã tÇn sè kho¶ng 27,5 Hz (Hz lμ ch÷ viÕt t¾t cña
Hertz, ®¬n vÞ ®o tÇn sè dao ®éng), ©m cao nhÊt cña ®μn piano cã tÇn sè lμ 4187
Hz.
Tai ng−êi cã thÓ nghe ®−îc nh÷ng ©m thanh cã tÇn sè dao ®éng tõ 25 ®Õn
4400 Hz.
− Tr−êng ®é : Lμ ®é ng©n dμi hoÆc ng¾n cña ©m thanh, phô thuéc vμo thêi
gian còng nh− quy m« cña dao ®éng lóc ©m thanh b¾t ®Çu vang lªn. Ch¼ng h¹n,
lóc b¾t ®Çu tÇm c÷ dao ®éng cña ©m thanh cμng réng th× thêi gian t¾t dÇn cña nã
cμng dμi. MÆc dï ®é dμi ng¾n kh«ng lμm thay ®æi tÝnh chÊt vËt lÝ cña ©m thanh
nh−ng nã ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong ©m nh¹c.
− C−êng ®é : Lμ ®é vang to hoÆc nhá cña ©m thanh, phô thuéc vμo tÇm c÷ dao
®éng cña nguån ph¸t ©m. Biªn ®é dao ®éng cμng lín th× ©m thanh cμng to vμ
ng−îc l¹i. §¬n vÞ ®Ó ®o c−êng ®é ©m thanh lμ Deciben (viÕt t¾t lμ Db). Tuy nhiªn,
trong ©m nh¹c, c−êng ®é ©m thanh thay ®æi rÊt nhanh, liªn tôc, thËm chÝ trong
tõng nhÞp còng cã ©m m¹nh, ©m nhÑ nªn ng−êi ta kh«ng dïng ®¬n vÞ Db ®Ó diÔn
t¶ c−êng ®é mμ dïng çc kÝ hiÖu nh− p, mp, mf, f...
− ¢m s¾c : Lμ mμu s¾c ©m thanh cña giäng h¸t mçi ng−êi, cña çc nh¹c cô. Sù
kh¸c nhau vÒ mμu s¾c cña ©m thanh ®−îc t¹o ra bëi chÊt liÖu cña nguån ph¸t ©m,
vËt thÓ rung vμ bé céng h−ëng...
9
§2. hÖ thèng ©m thanh,
tªn gäi, kÝ hiÖu
2.1. HÖ thèng ©m thanh trong ©m nh¹c

HÖ thèng ©m thanh ®Çy ®ñ trong ©m nh¹c gåm 88 ©m kh¸c nhau, tõ ©m thÊp
nhÊt lμ ©m La ë qu·ng t¸m cùc trÇm (tÇn sè dao ®éng kho¶ng 27,5 Hz) ®Õn ©m cao
nhÊt lμ ©m §« ë qu·ng t¸m thø n¨m (tÇn sè dao ®éng kho¶ng 4187 Hz).
2.2. Tªn gäi çc bËc c¬ b¶n

Tªn gäi çc bËc c¬ b¶n cña thang ©m trong ©m nh¹c gåm cã : §«, Rª, Mi, Fa,
Sol, La, Si. Çc bËc c¬ b¶n nμy øng víi çc phÝm tr¾ng trªn ®μn piano, chóng ®−îc
lÆp l¹i nhiÒu lÇn theo chu k× kh«ng thay ®æi.
Çc bËc c¬ b¶n cßn ®−îc gäi lμ ©m (khi chóng vang thμnh ©m thanh) hoÆc lμ
nèt nh¹c (khi chóng n»m trªn b¶n nh¹c).
§Ó ph©n biÖt çc bËc cã tªn gièng nhau nh−ng cao ®é kh¸c nhau, ng−êi ta gäi
chóng b»ng kÝ hiÖu nh− §«1, Rª1, Mi1, §«2, Rª2, Mi2...
2.3. KÝ hiÖu çc bËc c¬ b¶n

Trong ©m nh¹c, çc bËc c¬ b¶n §«, Rª, Mi, Fa, Sol, La, Si cßn ®−îc ghi b»ng
çc ch÷ La tinh.
¢m La ë qu·ng t¸m thø nhÊt cã tÇn sè dao ®éng lμ 440 Hz/gi©y ®−îc coi lμ ©m
mÉu trong hÖ thèng çc ©m c¬ b¶n. ¢m La ®−îc ghi b»ng ch÷ A (ch÷ ®Çu tiªn
trong b¶ng ch÷ çi), çc bËc c¬ b¶n ®−îc kÝ hiÖu nh− sau :
La Si §« Rª Mi Fa Sol
A B C D E F G
Mét sè n−íc nh− §øc, Nga... l¹i kÝ hiÖu ©m Si lμ ch÷ H cßn ©m Si gi¸ng lμ ch÷
B.
10
§3. khu«ng nh¹c,
kho¸ nh¹c, nèt nh¹c
3.1. Khu«ng nh¹c vµ çc dßng kÎ phô

− Khu«ng nh¹c : Khu«ng nh¹c gåm n¨m dßng kÎ song song çch ®Òu nhau,
tªn cña chóng lμ 1, 2, 3, 4, 5 tÝnh tõ d−íi lªn. Kho¶ng gi÷a hai dßng kÎ gÇn nhau
gäi lμ khe, tªn cña çc khe lμ
1, 2, 3, 4 tÝnh tõ d−íi lªn.
− Dßng kÎ phô : §Ó ghi çc ©m thanh cao h¬n hoÆc thÊp h¬n nh÷ng ©m n»m
trªn khu«ng nh¹c.
3.2. Kho¸ nh¹c

Kho¸ nh¹c lμ kÝ hiÖu ®Æt ë ®Çu khu«ng nh¹c, ®Ó x¸c ®Þnh tªn nh÷ng nèt nh¹c
trªn khu«ng. Cã ba lo¹i kho¸ th−êng dïng lμ kho¸ Sol, kho¸ Fa vμ kho¸ §«.
− Kho¸ Sol :
Kho¸ Sol cã kÝ hiÖu :
Kho¸ Sol ®−îc b¾t ®Çu tõ dßng thø hai cña khu«ng nh¹c. X¸c ®Þnh nèt nh¹c
trªn dßng kÎ thø hai lμ nèt Sol.
Sol
Çc nèt c¬ b¶n ë khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol.
Trong ©m nh¹c, kho¸ Sol ®−îc dïng th«ng dông nhÊt. Çc bμi h¸t th−êng viÕt
trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol v× giäng h¸t con ng−êi phï hîp víi cao ®é ë khu
11
vùc nμy. Ngoμi ra, kho¸ Sol cßn dïng cho mét sè nh¹c cô nh− : flûte, oboe,
clarinette, trumpet, violon, guitar...
− Kho¸ Fa :
Kho¸ Fa cã kÝ hiÖu :
Kho¸ Fa ®−îc b¾t ®Çu tõ dßng kÎ thø t− cña khu«ng nh¹c. X¸c ®Þnh nèt n»m
trªn dßng kÎ thø t− lμ nèt Fa (qu·ng t¸m nhá).
Fa
Çc nèt c¬ b¶n ë khu«ng nh¹c dïng kho¸ Fa (qu·ng t¸m nhá).
Kho¸ Fa dïng ®Ó ghi nèt nh¹c cã ©m thanh trÇm, mét sè nh¹c cô dïng kho¸
Fa nh− : fagotte, trombone, tuba, violoncell, contrebass...
Th«ng th−êng, viÕt nh¹c cho piano ph¶i dïng hai khu«ng nh¹c víi hai kho¸
Sol vμ Fa. Hai khu«ng nh¹c ®−îc liªn kÕt víi nhau b»ng mét dÊu ngoÆc ë ®Çu
khu«ng, gäi lμ dÊu ¸c-c«-l¸t. Tr−êng hîp kh¸c, cã thÓ c¶ hai khu«ng cïng dïng
kho¸ Sol hoÆc kho¸ Fa.
ViÕt cho hîp x−íng bèn 4 bÌ, ph¶i dïng bèn khu«ng nh¹c viÕt b»ng hai lo¹i
kho¸ Sol vμ Fa. Bèn khu«ng nh¹c ®−îc liªn kÕt víi nhau b»ng mét dÊu mãc ë ®Çu
khu«ng.
12
− Kho¸ §« :
Kho¸ §« cã 2 − 3 lo¹i kh¸c nhau, trong ®ã hay dïng lμ kho¸ §« Alto :
Kho¸ §« Alto x¸c ®Þnh nèt n»m trªn dßng kÎ thø ba lμ nèt §«1.
Çc nèt c¬ b¶n trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ §« Alto (qu·ng t¸m thø nhÊt).
Kho¸ §« dïng cho ®μn violon alto (viola).

Ngoμi ba lo¹i kho¸ trªn, cßn mét sè lo¹i kho¸ Ýt dïng h¬n nh− kho¸ §« Tenor
ë dßng thø t−, kho¸ §« Soprano ë dßng thø nhÊt, kho¸ §« Mezzo Soprano ë dßng
thø hai vμ kho¸ §« Bariton ë dßng thø n¨m.
T−¬ng quan cao ®é gi÷a 3 lo¹i kho¸ th−êng dïng :
Dïng nèt §«1 ®Ó so s¸nh t−¬ng quan gi÷a ba lo¹i kho¸. Nèt §«1 viÕt trªn
kho¸ Sol lμ :
Nèt §«1 viÕt trªn kho¸ Fa lμ :
Nèt §«1 viÕt trªn kho¸ §« Alto lμ :
3.3. Nèt nh¹c

Nèt nh¹c lμ kÝ hiÖu dïng ®Ó diÔn t¶ cao ®é vμ tr−êng ®é cña ©m thanh. Nèt
nh¹c cã thÓ n»m ë khu«ng nh¹c hoÆc cã thÓ n»m trªn hay d−íi dßng kÎ phô.
Nèt nh¹c gåm phÇn th©n nèt, ®u«i nèt vμ mãc. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lo¹i nèt
nμo còng cã ®ñ nh÷ng phÇn ®ã.
− Th©n nèt nh¹c : h×nh bÇu dôc (®Ó tr¾ng hoÆc t« ®en), phÇn nμy ®Ó x¸c ®Þnh
cao ®é cña ©m thanh.
13
− §u«i nèt nh¹c : lμ mét v¹ch th¼ng tiÕp xóc bªn ph¶i th©n nèt nh¹c (tr−êng
hîp ®u«i quay lªn) hoÆc tiÕp xóc bªn tr¸i th©n nèt nh¹c (tr−êng hîp ®u«i quay
xuèng).
B¶n nh¹c cã mét bÌ, nh÷ng nèt nh¹c n»m tõ khe 2 trë xuèng, ®u«i nèt nh¹c
quay lªn. Nh÷ng nèt nh¹c n»m tõ khe 3 trë lªn, ®u«i nèt nh¹c quay xuèng. Nèt
nh¹c n»m ë dßng 3 ®u«i cã thÓ quay lªn hoÆc xuèng.
− Mãc : Nèt nh¹c cã tõ mét ®Õn bèn nÐt mãc. Dï ®u«i nèt
quay lªn hay quay xuèng, çc nÐt mãc bao giê còng ë bªn ph¶i ®u«i nèt nh¹c.
Nèt trßn lμ tr−êng hîp ®Æc biÖt (chØ cã th©n nèt, kh«ng cã ®u«i nèt nh¹c).
3.4. Cao ®é cña ©m thanh

Cao ®é (cßn gäi lμ ®é cao) lμ ®é vang lªn cao hoÆc thÊp cña ©m thanh, mét
thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ©m nh¹c. Mèi t−¬ng quan vÒ cao ®é cña çc ©m thanh lμ mét
trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó h×nh thμnh giai ®iÖu cña b¶n nh¹c.
Cao ®é cña ©m thanh thÓ hiÖn b»ng vÞ trÝ nèt nh¹c trªn khu«ng víi lo¹i kho¸
cô thÓ. Cung vμ nöa cung lμ ®¬n vÞ ®Ó so s¸nh sù t−¬ng quan vÒ cao ®é gi÷a çc
©m.
− Cung : Lμ kho¶ng çch réng nhÊt vÒ cao ®é gi÷a hai bËc c¬ b¶n liÒn kÒ (cßn
gäi lμ nguyªn cung hoÆc toμn cung). KÝ hiÖu mét cung lμ .
Trong çc bËc c¬ b¶n, nh÷ng ©m çch nhau mét cung lμ
§« − Rª, Rª − Mi, Fa − Sol, Sol − La vμ La − Si.
− Nöa cung : Lμ kho¶ng çch hÑp nhÊt vÒ cao ®é gi÷a hai bËc c¬ b¶n liÒn kÒ.
KÝ hiÖu nöa cung lμ .
Trong çc bËc c¬ b¶n, nh÷ng ©m çch nhau nöa cung lμ Mi − Fa vμ Si − §«.
Kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc ©m c¬ b¶n :
14
3.5. Tr−êng ®é cña ©m thanh
Tr−êng ®é lμ ®é ng©n dμi hoÆc ng¾n cña ©m thanh. Cao ®é vμ tr−êng ®é lμ hai
thuéc tÝnh c¬ b¶n nhÊt trong ©m nh¹c. Trong mét t¸c phÈm ©m nh¹c cã sù chuyÓn
tiÕp gi÷a nh÷ng tr−êng ®é kh¸c nhau cña ©m thanh, t¹o thμnh nhãm nhÞp ®iÖu.
Çc nhãm nhÞp ®iÖu nμy khi liªn kÕt l¹i sÏ h×nh thμnh lo¹i nhÞp cña t¸c phÈm ©m
nh¹c.
ThÓ hiÖn tr−êng ®é cña ©m thanh b»ng çc h×nh nèt nh¹c. §¬n vÞ ®o tr−êng
®é trong ©m nh¹c lμ nhÞp vμ ph¸ch.
Çc lo¹i h×nh nèt nh¹c :
− Nèt trßn :
− Nèt tr¾ng :
− Nèt ®en :
− Nèt mãc ®¬n :
− Nèt mãc kÐp :
− Nèt mãc tam :
− Nèt mãc tø :
Sù t−¬ng quan gi÷a çc h×nh nèt :
Nèt trßn (kÝ hiÖu ®Ó ghi tr−êng ®é lín nhÊt) :
Nèt tr¾ng (tr−êng ®é b»ng nöa nèt trßn) :
Nèt ®en (tr−êng ®é b»ng nöa nèt tr¾ng) :

Nèt mãc ®¬n (tr−êng ®é b»ng nöa nèt ®en) :
Nèt mãc kÐp (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc ®¬n) :
Nèt mãc tam (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc kÐp) :
Nèt mãc tø (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc tam) :

Tæng hîp sù t−¬ng quan gi÷a çc h×nh nèt :
HoÆc biÓu thÞ b»ng s¬ ®å :
15
Hai hay nhiÒu nèt mãc cã cïng ®é dμi ®øng c¹nh nhau cã thÓ dïng v¹ch
ngang nèi ®u«i cïng víi nhau. VÝ dô :
®−îc viÕt lμ
®−îc viÕt lμ
®−îc viÕt lμ
®−îc viÕt lμ
§4. Çc qu·ng t¸m,

hÖ thèng b×nh qu©n
4.1. Çc qu∙ng t¸m

B¶y bËc c¬ b¶n §«, Rª, Mi, Pha, Sol, La, Si ®−îc lÆp l¹i theo chu k× trong toμn
bé thang ©m cña hÖ thèng ©m nh¹c. Kho¶ng çch gi÷a hai ©m cã tªn gièng nhau
sau mçi chu k× (§«1 − §«2 hoÆc Mi1 − Mi2) gäi lμ qu·ng t¸m. Toμn bé thang ©m
gåm b¶y qu·ng t¸m ®Çy ®ñ vμ hai qu·ng t¸m thiÕu ë hai ®Çu cña thang ©m. Çc
qu·ng t¸m tÝnh tõ thÊp lªn cao cã tªn gäi nh− sau :
Qu·ng t¸m cùc trÇm (thiÕu)
Qu·ng t¸m trÇm
Qu·ng t¸m lín
Qu·ng t¸m nhá
Qu·ng t¸m thø nhÊt
Qu·ng t¸m thø hai
Qu·ng t¸m thø ba
Qu·ng t¸m thø t−
Qu·ng t¸m thø n¨m (thiÕu)
VÞ trÝ çc qu·ng t¸m trªn ®μn piano :
16
4.2. HÖ thèng b×nh qu©n
Trong ©m nh¹c, mçi qu·ng t¸m ®−îc chia lμm 12 phÇn ®Òu nhau, lμ 12 nöa
cung. §ã lμ hÖ thèng b×nh qu©n (cßn gäi lμ hÖ ®iÒu hoμ). Nh− vËy qu·ng t¸m cã 12
©m víi ®é cao kh¸c nhau, gåm çc ©m c¬ b¶n vμ çc bËc chuyÓn ho¸. VÝ dô :
§5. dÊu ho¸, trïng ©m
5.1. Çc bËc chuyÓn ho¸

Trong hÖ thèng ©m nh¹c, çc bËc c¬ b¶n ®Òu cã thÓ n©ng cao hoÆc h¹ thÊp nöa
cung hoÆc mét cung. Nh÷ng ©m ®−îc n©ng cao hoÆc h¹ thÊp nh− vËy gäi lμ
nh÷ng bËc chuyÓn ho¸.
Trªn ®μn piano, phÝm tr¾ng lμ çc bËc c¬ b¶n, phÝm ®en lμ çc bËc chuyÓn ho¸.
5.2. DÊu ho¸

Khi mét ©m ®−îc n©ng cao lªn nöa cung gäi lμ Th¨ng (kÝ
hiÖu #), nÕu n©ng cao lªn mét cung gäi lμ th¨ng kÐp (kÝ hiÖu x).
Khi mét ©m h¹ thÊp xuèng nöa cung gäi lμ Gi¸ng (kÝ hiÖu b), nÕu h¹ thÊp
xuèng mét cung gäi lμ gi¸ng kÐp (kÝ hiÖu bb). VÝ dô :
Çc bËc chuyÓn ho¸ ®−îc gäi theo tªn cña çc bËc c¬ b¶n cïng víi çc kÝ hiÖu
th¨ng, gi¸ng.
17
Nèt nh¹c ®ang th¨ng hoÆc gi¸ng, nÕu muèn trë l¹i ®é cao c¬ b¶n, ph¶i dïng
dÊu hoμn (cßn gäi lμ dÊu b×nh). VÝ dô :
VÝ dô kh¸c :
Çc kÝ hiÖu th¨ng, gi¸ng, th¨ng kÐp, gi¸ng kÐp, hoμn gäi lμ çc dÊu ho¸.
§Ó viÕt tªn nèt nh¹c b»ng ch÷ çi La-tinh cã dÊu th¨ng, gi¸ng, khi ®ã dÊu
th¨ng ®−îc thay b»ng ch÷ is, th¨ng kÐp thay b»ng isis, gi¸ng thay b»ng es, gi¸ng
kÐp thay b»ng eses. VÝ dô :
ViÕt §äc Tr−êng hîp ®Æc biÖt
Cis §« th¨ng
Dis Rª th¨ng
Gis Son th¨ng
Es Mi gi¸ng
Nèt nh¹c viÕt b»ng nguyªn ©m (A, E) th× bá ch÷ e
As La gi¸ng
thø nhÊt trong côm es cho dÔ ®äc.
Des Rª gi¸ng
Disis Rª th¨ng kÐp

Gisis Son th¨ng kÐp
Geses Son gi¸ng kÐp

Eses Mi gi¸ng kÐp Nèt nh¹c viÕt b»ng nguyªn ©m (A, E) th× bá ch÷ e
Ases La gi¸ng kÐp thø nhÊt trong côm eses cho dÔ ®äc
5.3. Ho¸ biÓu vµ dÊu ho¸ bÊt th−êng

− Ho¸ biÓu : Lµ mét hoÆc mét sè dÊu ho¸ n»m cè ®Þnh ë ®Çu khu«ng nh¹c (bªn ph¶i kho¸ nh¹c). Ho¸ biÓu bao giê
còng cïng lo¹i hoÆc lµ dÊu th¨ng hoÆc lµ dÊu gi¸ng, chóng xuÊt hiÖn theo mét thø tù nhÊt ®Þnh vµ cã hiÖu lùc trong
suèt b¶n nh¹c.
18
Bμi h¸t cã ho¸ biÓu mét dÊu gi¸ng :
Chó Õch con

Nh¹c vμ lêi : Phan nh©n
H¬i nhanh − Vui
Bμi h¸t cã ho¸ biÓu ba dÊu th¨ng :
Con chim non

Nh¹c vμ lêi : Lý Träng
19
VÝ dô bμi h¸t cã ho¸ biÓu mét dÊu th¨ng :
§Õm sao
(TrÝch)
Nh¹c vμ lêi : V¨n Chung
Võa ph¶i − NhÞp nhμng
− DÊu ho¸ bÊt th−êng : Lμ nh÷ng dÊu ho¸ xuÊt hiÖn tr−íc çc nèt nh¹c. DÊu
ho¸ bÊt th−êng cã hiÖu lùc víi nèt ®ã vμ nh÷ng nèt cïng cao ®é ®øng sau nã
trong « nhÞp.
DÊu ho¸ bÊt th−êng kh«ng cã hiÖu lùc víi nèt cao h¬n (hoÆc thÊp h¬n) qu·ng
t¸m ®øng sau nã trong « nhÞp. NÕu muèn, nh÷ng nèt ®ã còng ph¶i viÕt thªm dÊu
ho¸. VÝ dô :
DÊu ho¸ bÊt th−êng cßn cã hiÖu lùc víi c¶ nèt nh¹c ë nhÞp sau, trong tr−êng
hîp nã ®−îc nèi víi nèt nh¹c bÞ ho¸ ë nhÞp tr−íc.
VÝ dô :
20
VÝ dô :
B¸c Hå ng−êi cho em tÊt c¶

Nh¹c : Hoµng Long − Hoµng L©n
Lêi : Pháng th¬ Phong Thu
Hån nhiªn− Trong s¸ng
5.4. Trïng ©m
Çc ©m cã ®é cao b»ng nhau nh−ng kh¸c nhau vÒ çch viÕt gäi lμ trïng ©m.
HÖ thèng b×nh qu©n chia qu·ng t¸m thμnh 12 nöa cung b»ng nhau nªn ë cïng
mét bËc chuyÓn ho¸ nã cã thÓ lμ ©m n©ng cao cña bËc c¬ b¶n ë d−íi nã nöa cung
mμ còng cã thÓ lμ ©m h¹ thÊp cña bËc c¬ b¶n ë trªn nã nöa cung.
− Trïng ©m cã thÓ x¶y ra gi÷a mét bËc c¬ b¶n vμ mét bËc chuyÓn ho¸. VÝ dô :
21
− Trïng ©m cã thÓ x¶y ra gi÷a hai bËc chuyÓn ho¸. VÝ dô :
§6. DÊu lÆng, dÊu t¨ng tr−êng ®é
6.1. DÊu lÆng

DÊu lÆng lμ kÝ hiÖu chØ sù ngõng vang cña ©m thanh. §é dμi cña dÊu lÆng
t−¬ng ®−¬ng nh− ®é dμi cña h×nh nèt. VÝ dô :
− DÊu lÆng trßn cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt trßn :
− DÊu lÆng tr¾ng cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt tr¾ng :
− DÊu lÆng ®en cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt ®en :
− DÊu lÆng ®¬n cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt mãc ®¬n :
− DÊu lÆng kÐp cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt mãc kÐp :
− DÊu lÆng tam cã thêi gian yªn lÆng b»ng thêi gian ng©n cña nèt mãc tam :
22
VÝ dô vÒ b¶n nh¹c cã dÊu lÆng :
Chim chÝch b«ng

Nh¹c : V¨n Dung
Lêi : Th¬ NguyÔn ViÕt B×nh
NhÝ nh¶nh
6.2. DÊu t¨ng tr−êng ®é

− DÊu nèi : DÊu nèi lμ h×nh vßng cung nèi nh÷ng nèt n»m c¹nh nhau cã cïng
cao ®é. Tr−êng ®é cña nhãm b»ng tæng tr−êng ®é çc nèt trong nhãm. VÝ dô :
Çch viÕt dÊu nèi : ChiÒu cong xuèng cña dÊu nèi ë giai ®iÖu th−êng ng−îc
víi ®u«i nèt. NÕu trªn khu«ng nh¹c cã hai bÌ, chiÒu cong xuèng cña dÊu nèi ë
mçi bÌ cïng h−íng víi ®u«i nèt. VÝ dô :
23
− DÊu chÊm d«i : Lμ dÊu chÊm ®Æt ë bªn ph¶i th©n nèt nh¹c, dÊu chÊm d«i
lμm t¨ng thªm mét nöa gi¸ trÞ tr−êng ®é cña nèt nh¹c ®ã. VÝ dô :
VÝ dô :
§i häc vÒ
Hån nhiªn − NhÝ nh¶nh Nh¹c vμ lêi : Hoµng Long − Hoµng L©n
nhµ
Ngoμi ra cßn cã dÊu chÊm d«i kÐp (hai dÊu chÊm d«i). DÊu chÊm d«i thø hai
lμm t¨ng thªm mét nöa gi¸ trÞ tr−êng ®é cña dÊu chÊm d«i ®Çu. VÝ dô :
DÊu chÊm d«i vμ dÊu chÊm d«i kÐp cßn ®−îc dïng víi dÊu lÆng. VÝ dô sau cã
dÊu chÊm d«i dïng cho nèt nh¹c vμ dÊu lÆng :
24
− DÊu miÔn nhÞp : DÊu nμy lμm t¨ng thªm tr−êng ®é cña nèt nh¹c mét çch tù
do, tuú theo tÝnh chÊt cña t¸c phÈm vμ c¶m nhËn cña ng−êi biÓu diÔn. VÝ dô :
Em lμ b«ng hång nhá

Nh¹c vμ lêi : TrÞnh C«ng S¬n
T×nh c¶m − Trong s¸ng
DÊu miÔn nhÞp cßn cã thÓ dïng víi dÊu lÆng.

VÝ dô :
25
§7. Mét sè dÊu viÕt t¾t
7.1. DÊu nh¾c l¹i

DÊu nh¾c l¹i viÕt b»ng kÝ hiÖu : :
DÊu nμy dïng ®Ó nh¾c l¹i mét ®o¹n nh¹c hoÆc toμn bé b¶n nh¹c. VÝ dô :
Nhí ¬n B¸c
Nh¹c vμ lêi : Phan Huúnh §iÓu
Thong th¶
DÊu ho¸ bÊt th−êng kh«ng cã hiÖu lùc víi nèt cao h¬n (hoÆc thÊp h¬n) qu·ng
t¸m ®øng sau nã trong « nhÞp. NÕu muèn, nh÷ng nèt ®ã còng ph¶i viÕt thªm dÊu
ho¸. VÝ dô :
DÊu ho¸ bÊt th−êng cßn cã hiÖu lùc víi c¶ nèt nh¹c ë nhÞp sau, trong tr−êng
hîp nã ®−îc nèi víi nèt nh¹c bÞ ho¸ ë nhÞp tr−íc.
VÝ dô :
26
NÕu cuèi ®o¹n nh¹c ë lÇn nh¾c l¹i cã sù thay ®æi so víi lÇn ®Çu, ng−êi ta
dïng dÊu ngoÆc vu«ng víi sè 1 cho lÇn diÔn ®Çu. Khi nh¾c l¹i lÇn thø 2 sÏ bá
®o¹n nh¹c trong ngoÆc vu«ng 1, ®Ó vμo tiÕp ®o¹n nh¹c ë ngoÆc vu«ng thø 2. VÝ
dô :
Hoμ b×nh cho bÐ

Nh¹c vμ lêi : Huy Tr©n
Ch¸u vÉn nhí tr−êng mÇm non

Nh¹c vμ lêi : Hoµng L©n
Ca khóc cã nhiÒu lêi, cã thÓ dïng 3 hay 4 ngoÆc vu«ng, çch nh¾c l¹i theo
nguyªn t¾c nh− trªn.
Khi cÇn nh¾c l¹i nhÞp nμo ®ã vμi lÇn, dïng dÊu
VÝ dô khi viÕt :
27
CÇn thùc hiÖn lμ :
7.2. DÊu Segno vµ dÊu Coda

DÊu Segno (cßn gäi lμ dÊu håi) viÕt b»ng kÝ hiÖu
DÊu nμy cã t¸c dông t−¬ng ®−¬ng dÊu nh¾c l¹i. DÊu Segno th−êng dïng
trong nh÷ng t¸c phÈm cã h×nh thøc lín hoÆc dïng víi ®o¹n nh¹c cã khu«n khæ
lín h¬n so víi dÊu nh¾c l¹i. Ph¶i ®Æt dÊu Segno ë hai ®Çu cña ®o¹n nh¹c cÇn nh¾c
l¹i. VÝ dô :
Gäi b−ím
Nh¹c vμ lêi : §µo Ngäc Dung
Vui − H¬i nhanh
28
Cã t¸c phÈm gåm ba phÇn, nÕu kh«ng muèn chÐp l¹i phÇn thø ba (v× lÆp l¹i
gièng phÇn ®Çu), cÇn viÕt fine (hÕt) ë cuèi phÇn thø nhÊt, viÕt Da capo al fine ë
cuèi phÇn thø hai. VÝ dô :
DÊu Coda (nghÜa lμ kÕt thóc) viÕt b»ng kÝ hiÖu:

DÊu Coda th−êng ®i kÌm víi dÊu håi. B¶n nh¹c cã dÊu Coda vμ dÊu håi ®−îc
tr×nh bμy theo tr×nh tù sau :
− Tr×nh bμy tõ ®Çu ®Õn dÊu håi thø hai.

− Nh¾c l¹i tõ dÊu håi thø nhÊt ®Õn dÊu Coda thø nhÊt.
− Kh«ng tr×nh bμy ®o¹n tõ dÊu Coda thø nhÊt ®Õn dÊu Coda thø hai.
− Tr×nh bμy tiÕp tõ dÊu Coda thø hai ®Õn hÕt.
7.3. DÊu chuyÓn qu∙ng t¸m

DÊu chuyÓn qu·ng t¸m dïng b»ng kÝ hiÖu 8va....
DÊu chuyÓn qu·ng t¸m ghi mét ®o¹n nh¹c cÇn ®−a lªn cao hoÆc h¹ thÊp
xuèng mét qu·ng t¸m. Dïng dÊu nμy sÏ tr¸nh ph¶i viÕt nhiÒu dßng kÎ phô, g©y
khã kh¨n khi ®äc nèt nh¹c.
Khi ®−a lªn mét qu·ng t¸m, kÝ hiÖu viÕt phÝa trªn khu«ng nh¹c. VÝ dô khi viÕt
:
29
Khi ®−a xuèng mét qu·ng t¸m, kÝ hiÖu viÕt phÝa d−íi khu«ng nh¹c. VÝ dô khi
viÕt :
7.4. Çch ghi nh¹c hai bÌ

Ngoμi nh÷ng b¶n nh¹c, bμi h¸t chØ cã mét bÌ, cßn cã lo¹i bμi nhiÒu bÌ, trong
®ã ®¬n gi¶n nhÊt lμ bμi hai bÌ. Cã thÓ ghi çc bÌ trªn khu«ng nh¹c b»ng hai çch :
− §u«i nèt nh¹c cña hai bÌ quay cïng chiÒu. Th−êng ¸p dông víi bμi cã bÌ
trªn lu«n cao h¬n bÌ d−íi. VÝ dô :
Nh¹c rõng
(TrÝch)
Nh¹c vμ lêi : Hoµng ViÖt
− §u«i nèt nh¹c cña hai bÌ quay ng−îc chiÒu. Th−êng ¸p dông víi bμi cã tÝnh
chÊt phøc ®iÖu (hai giai ®iÖu ®éc lËp vÒ tiÕt tÊu) hoÆc ë bÌ d−íi ®«i khi cã nèt cao
h¬n bÌ trªn. VÝ dô :
30
C©u hái vμ bμi tËp
a) C©u hái
1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c ?
2. ¢m thanh dïng trong ©m nh¹c cã nh÷ng thuéc tÝnh nμo ?
3. HÖ thèng ©m thanh ®Çy ®ñ trong ©m nh¹c gåm bao nhiªu ©m ?
4. KÓ tªn çc bËc c¬ b¶n trong ©m nh¹c ?
5. Çc bËc c¬ b¶n ®−îc ghi b»ng nh÷ng ch÷ çi nμo ?
6. Tr×nh bμy cÊu t¹o cña khu«ng nh¹c vμ çc dßng kÎ phô ?
7. Giíi thiÖu nh÷ng lo¹i kho¸ th−êng dïng trong ©m nh¹c ?
8. T¹i sao çc bμi h¸t th−êng ghi b»ng kho¸ Sol ?
9. Kho¸ Fa dïng cho nh÷ng nh¹c cô nμo ?
10. Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc ©m c¬ b¶n ?
11. ThÕ nμo gäi lμ qu·ng t¸m ?
12. Cã bao nhiªu qu·ng 8 trong thang ©m ®Çy ®ñ ? Tªn cña çc qu·ng t¸m ?
13. ThÕ nμo lμ hÖ thèng b×nh qu©n ?
14. KÓ tªn çc lo¹i dÊu ho¸ ?
15. H·y gi¶i thÝch vÒ hiÖu lùc cña dÊu ho¸ bÊt th−êng ?
16. Ho¸ biÓu lμ g× ?
17. ThÕ nμo lμ trïng ©m ? Nªu vÝ dô ?
18. DÊu lÆng lμ g× ? Nªu vÝ dô ?
19. KÓ tªn çc lo¹i dÊu lμm t¨ng tr−êng ®é ?
20. DÊu chuyÓn qu·ng 8 cã t¸c dông g× ?
b) Bμi tËp viÕt

1. ViÕt trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol çc nèt tõ §«1 ®Õn Mi2, víi tr−êng ®é
lμ nèt ®en.
2. ViÕt trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Fa çc nèt tõ Sol qu·ng t¸m lín ®Õn §«1,
víi tr−êng ®é lμ nèt mãc ®¬n.
3. ChuyÓn giai ®iÖu sau thÊp xuèng qu·ng 8 vμ viÕt ë kho¸ Fa.
4. ViÕt çc ©m trïng víi nh÷ng ©m sau.
31
5. ViÕt l¹i giai ®iÖu sau cho ®óng víi cao ®é thùc tÕ.
6. ViÕt l¹i giai ®iÖu sau cho ®óng víi cao ®é thùc tÕ.
c) Bμi tËp trªn ®μn

1. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö nÐt nh¹c sau.
2. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö nÐt nh¹c sau.
H−íng dÉn tù häc

H−íng dÉn tr¶ lêi c©u hái
C©u 1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c ?

¢m nh¹c lμ nghÖ thuËt dïng ©m thanh vμ nhÞp ®iÖu ®Ó diÔn t¶ t− t−ëng vμ
t×nh c¶m cña con ng−êi.
C©u 2. ¢m thanh dïng trong ©m nh¹c cã nh÷ng thuéc tÝnh nμo ?
¢m thanh dïng trong ©m nh¹c cã bèn thuéc tÝnh lμ : cao ®é, tr−êng ®é, c−êng
®é vμ ©m s¾c.
C©u 3. HÖ thèng ©m thanh ®Çy ®ñ trong ©m nh¹c gåm bao nhiªu ©m ?
Gåm 88 ©m.
C©u 4. KÓ tªn çc bËc c¬ b¶n trong ©m nh¹c ?
§«, Rª, Mi, Fa, Sol, La, Si.
C©u 5. Çc bËc c¬ b¶n ®−îc ghi b»ng nh÷ng ch÷ çi nμo ?
− §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, cÇn ®äc gi¸o tr×nh ë môc 2.3.
C©u 6. Tr×nh bμy cÊu t¹o cña khu«ng nh¹c vμ çc dßng kÎ phô ?
C©u 7. Giíi thiÖu nh÷ng lo¹i kho¸ th−êng dïng trong ©m nh¹c ?
− §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, cÇn tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh ë môc 3.2.
C©u 8. T¹i sao çc bμi h¸t th−êng ghi b»ng kho¸ Sol ?
32
Çc bμi h¸t th−êng viÕt trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol v× giäng h¸t con
ng−êi phï hîp víi cao ®é ë khu vùc nμy.
C©u 9. Kho¸ Fa dïng cho nh÷ng nh¹c cô nμo ?
C©u 10. Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc ©m c¬ b¶n ?
C©u 11. ThÕ nμo gäi lμ qu·ng t¸m ?
C©u 12. Cã bao nhiªu qu·ng 8 trong thang ©m ®Çy ®ñ ? Tªn cña çc qu·ng t¸m
?
C©u 13. ThÕ nμo lμ hÖ thèng b×nh qu©n ?
C©u 14. KÓ tªn çc lo¹i dÊu ho¸ ?
Çc kÝ hiÖu th¨ng, gi¸ng, th¨ng kÐp, gi¸ng kÐp, hoμn gäi lμ çc dÊu ho¸.
C©u 15. H·y gi¶i thÝch vÒ hiÖu lùc cña dÊu ho¸ bÊt th−êng ?
C©u 16. Ho¸ biÓu lμ g× ?
Ho¸ biÓu lμ mét hoÆc mét sè dÊu ho¸ n»m cè ®Þnh ®Çu khu«ng nh¹c (bªn ph¶i
kho¸ nh¹c). Ho¸ biÓu bao giê còng cïng lo¹i hoÆc lμ dÊu th¨ng hoÆc lμ dÊu gi¸ng,
chóng xuÊt hiÖn theo mét thø tù nhÊt ®Þnh vμ cã hiÖu lùc trong suèt b¶n nh¹c.
C©u 17. ThÕ nμo lμ trïng ©m ? Nªu vÝ dô ?
C©u 18. DÊu lÆng lμ g× ? Nªu vÝ dô ?
C©u 19. KÓ tªn çc lo¹i dÊu lμm t¨ng tr−êng ®é ?
Gåm cã dÊu nèi, dÊu chÊm d«i vμ dÊu miÔn nhÞp.
C©u 20. DÊu chuyÓn qu·ng 8 cã t¸c dông g× ?
H−íng dÉn lμm bμi tËp viÕt

Bμi tËp 1. ViÕt trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol çc nèt tõ §«1 ®Õn Mi2, víi
tr−êng ®é lμ nèt ®en.
− §Ó lμm bμi tËp nμy, ng−êi häc cÇn n¾m ®−îc vÞ trÝ çc nèt tõ §«1 ®Õn Mi2
trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol.
− L−u ý khi ®u«i nèt nh¹c quay lªn, ®u«i nèt ch¹m vμo bªn ph¶i th©n nèt. Khi
®u«i nèt nh¹c quay xuèng, ®u«i nèt ch¹m vμo bªn tr¸i th©n nèt.
33
Bμi tËp 2. ViÕt trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Fa çc nèt tõ Sol qu·ng t¸m lín
®Õn §«1, víi tr−êng ®é lμ nèt mãc ®¬n.
− §Ó lμm bμi tËp nμy, ng−êi häc cÇn n¾m ®−îc vÞ trÝ çc nèt tõ Sol qu·ng t¸m
lín ®Õn §«1 trªn khu«ng nh¹c dïng kho¸ Fa.
− L−u ý viÕt ®óng ®u«i vμ mãc ®¬n.
H−íng dÉn thùc hμnh bμi tËp trªn ®μn

Bμi tËp 1 vμ 2.
− Môc tiªu cña bμi tËp kh«ng ph¶i ®Ó luyÖn kÜ thuËt mμ ®Ó ng−êi häc hiÓu vÒ
çch thÓ hiÖn cao ®é vμ tr−êng ®é trong ©m nh¹c.
− §Ó thùc hiÖn 2 bμi tËp nμy, ng−êi häc cÇn ®äc tªn çc nèt trªn khu«ng nh¹c.
− §μn giai ®iÖu tõng chuçi ©m ng¾n, thùc hiÖn chËm kÕt hîp ®äc tªn nèt nh¹c.
− Dï kh«ng nh»m luyÖn tËp kÜ thuËt nh−ng cÇn bÊm ngãn tay hîp lÝ, ng−êi
häc cã thÓ viÕt thø tù ngãn tay d−íi çc nèt nh¹c.
− §μn giai ®iÖu c¶ nÐt nh¹c.
− TËp giai ®iÖu víi tèc ®é h¬i nhanh.
34
Ch−¬ng II
TiÕt tÊu, nhÞp
Môc tiªu
TiÕt tÊu, tr−êng ®é c¬ b¶n vµ tr−êng ®é tù do.
Träng ©m, tiÕt nhÞp, lo¹i nhÞp, v¹ch nhÞp, nhÞp lÊy ®µ.
NhÞp ®¬n, nhÞp phøc, nhÞp biÕn ®æi.
§¶o ph¸ch, nghÞch ph¸ch.
NhÞp ®é, çch ®¸nh nhÞp.
§1. tiÕt tÊu, tr−êng ®é c¬ b¶n

vμ tr−êng ®é tù do
1.1. TiÕt tÊu

TiÕt tÊu lμ sù t−¬ng quan vÒ tr−êng ®é cña çc ©m thanh nèi tiÕp nhau. Trong
©m nh¹c cã sù lu©n phiªn tr−êng ®é cña ©m thanh, ®ã lμ sù phèi hîp cña çc ©m
thanh cã tr−êng ®é kh¸c nhau. Khi liªn kÕt víi nhau theo mét thø tù nhÊt ®Þnh,
tr−êng ®é cña ©m thanh t¹o ra nhãm tiÕt tÊu (cßn gäi lμ h×nh tiÕt tÊu). H×nh tiÕt
tÊu lμ ®−êng nÐt tiªu biÓu vÒ tr−êng ®é cña t¸c phÈm ©m nh¹c.
35
VÝ dô :
Bμi ca ®i häc
Nh¹c vμ lêi : Phan TrÇn B¶ng
NhÞp ®i − KhoÎ
H×nh tiÕt tÊu cña b¶n nh¹c trªn lμ :
1.2. Tr−êng ®é c¬ b¶n vµ tr−êng ®é tù do

NÕu nèt ®en ®−îc chia thμnh 2 nèt mãc ®¬n, ®ã lμ tr−êng ®é c¬ b¶n. NÕu nèt
®en ®−îc chia thμnh 3 nèt mãc ®¬n (ng©n dμi ®Òu nhau), ®ã lμ tr−êng ®é tù do.
T−¬ng tù víi çc lo¹i tr−êng ®é kh¸c.
− Tr−êng ®é c¬ b¶n : Mét nèt trßn ng©n dμi b»ng hai nèt tr¾ng hoÆc bèn nèt
®en...
36
− Tr−êng ®é tù do : Lμ nh÷ng tr−êng ®é ®−îc t¹o nªn do sù ph©n chia kh¸c
víi tr−êng ®é c¬ b¶n.
Ta th−êng gÆp çc h×nh thøc ph©n chia tù do sau :
+ Chïm ba : nèt nh¹c ®−îc chia lμm ba phÇn ®Òu nhau. VÝ dô :
Nèt tr¾ng chia thμnh ba nèt ®en :
VÝ dô :
Nh− chim −u phiÒn

NhÑ nhμng
Nh¹c vμ lêi : TrÞnh C«ng S¬n
Nèt ®en chia thμnh ba nèt mãc ®¬n :
VÝ dô :
Serenade
F. Shubert
3
Nèt mãc ®¬n chia thμnh ba nèt mãc kÐp :
37
+ Chïm n¨m : nèt nh¹c ®−îc chia lμm n¨m phÇn ®Òu nhau.
VÝ dô :
Nèt tr¾ng chia thμnh n¨m nèt mãc ®¬n :
Nèt ®en chia thμnh n¨m nèt mãc kÐp :
Mét sè b¶n nh¹c cßn dïng çc chïm 6, 7, 8... Tuy nhiªn ®ã lμ çc tr−êng hîp
hiÕm gÆp.
§2. träng ©m, tiÕt nhÞp, lo¹i nhÞp, v¹ch nhÞp,

nhÞp lÊy ®μ
2.1. Träng ©m vµ tiÕt nhÞp

Trong tiÕt tÊu cña t¸c phÈm ©m nh¹c, cã mét sè ©m ®−îc vang lªn víi c−êng
®é lín h¬n, næi bËt h¬n, ®ã lμ träng ©m.
Nh÷ng tr−êng ®é cã thêi gian b»ng nhau gi÷a hai träng ©m nèi tiÕp, ®ã lμ tiÕt
nhÞp (cßn gäi lμ nhÞp). Trong mçi nhÞp, chØ cã mét träng ©m.
Trong nhÞp, nh÷ng tr−êng ®é b»ng nhau cã träng ©m vμ kh«ng cã träng ©m,
®ã lμ ph¸ch. Ph¸ch cã träng ©m gäi lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch kh«ng cã träng ©m gäi
lμ ph¸ch m¹nh võa hoÆc ph¸ch nhÑ.
CÇn hiÓu vÒ ph¸ch vμ nhÞp nh− sau :
− Ph¸ch vμ nhÞp lμ ®¬n vÞ ®o tr−êng ®é trong ©m nh¹c.
− Ph¸ch lμ kho¶ng thêi gian tr«i qua gi÷a hai tiÕng gâ liÒn kÒ.
− NhÞp lμ kho¶ng thêi gian tr«i qua gi÷a hai ph¸ch m¹nh
liÒn kÒ.
− §é dμi cña ph¸ch vμ nhÞp thay ®æi tuú thuéc vμo tèc ®é cña tõng b¶n nh¹c.
2.2. Lo¹i nhÞp vµ v¹ch nhÞp

Lo¹i nhÞp ®−îc kÝ hiÖu b»ng sè chØ nhÞp. Sè chØ nhÞp ®−îc ®Æt sau kho¸ nh¹c
vμ ho¸ biÓu (nÕu cã). Sè chØ nhÞp gåm hai ch÷ sè, sè bªn trªn chØ sè ph¸ch cã trong
mçi nhÞp, sè bªn d−íi chØ tr−êng ®é mçi ph¸ch b»ng mét phÇn mÊy cña nèt trßn.
Mét sè lo¹i nhÞp th−êng gÆp :
38
− NhÞp 24 : NhÞp 24 cã hai ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt ®en
(nèt ®en cã tr−êng ®é b»ng mét phÇn t− nèt trßn). NhÞp 24 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch
m¹nh, ph¸ch 2 lμ ph¸ch nhÑ. VÝ dô :
Móa vui
Nh¹c vμ lêi : L−u H÷u Ph−íc
Vui − Rén rμng
− NhÞp 34 : NhÞp 34 cã ba ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt ®en.
NhÞp 34 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 2 vμ 3 lμ ph¸ch nhÑ. VÝ dô :
Bôi phÊn
Võa ph¶i − Tha thiÕt Nh¹c vμ lêi : Vò hoµng − lª v¨n léc
39
− NhÞp 44 (cßn ®−îc viÕt lμ C) : NhÞp 44 cã bèn ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é
b»ng mét nèt ®en. NhÞp 44 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 3 lμ ph¸ch m¹nh võa,
ph¸ch 2 vμ 4 lμ ph¸ch nhÑ.
VÝ dô :
¦íc m¬
Nh¹c : Trung quèc
ThiÕt tha, tr×u mÕn Lêi ViÖt : An Hoµ
40
− NhÞp 82 : NhÞp 82 cã hai ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt mãc
®¬n (nèt mãc ®¬n cã tr−êng ®é b»ng mét phÇn t¸m cña nèt trßn). NhÞp 82 cã
ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 2 lμ ph¸ch nhÑ. VÝ dô :
BÐ quÐt nhμ
Nh¹c vμ lêi : Hµ §øc hËu
Vui − DÝ dám
nhµ. Mét... ... nhµ
− NhÞp 83 : NhÞp 83 cã ba ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt mãc
®¬n. Ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 2 vμ 3 lμ ph¸ch nhÑ. VÝ dô :
Tre ngμ bªn L¨ng B¸c

Tha thiÕt
Nh¹c vμ lêi : Hµn Ngäc BÝch
41
− NhÞp 86 : NhÞp 86 cã s¸u ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt mãc
®¬n. NhÞp 86 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 4 lμ ph¸ch m¹nh võa, cßn l¹i lμ
ph¸ch nhÑ. VÝ dô :
ChØ cã mét trªn ®êi

Nh¹c : Tr−¬ng Quang Lôc
NhÑ nhμng − T×nh c¶m Lêi : Th¬ Liªn X« (cò)
42
− NhÞp 22 (cßn ®−îc viÕt lμ C) : NhÞp 22 cã hai ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é
b»ng mét nèt tr¾ng (nèt tr¾ng cã tr−êng ®é b»ng mét phÇn hai cña nèt trßn). NhÞp
2 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 2 lμ ph¸ch nhÑ.
2
43
VÝ dô :
Nô c−êi
Nh¹c Nga
H¬i nhanh Pháng dÞch lêi : ph¹m tuyªn
44
Trªn khu«ng nh¹c, nhÞp cã thÓ ®−îc gäi lμ « nhÞp. Çc « nhÞp ®−îc ph©n çch
nhau b»ng nh÷ng v¹ch th¼ng ®øng trªn khu«ng nh¹c gäi lμ v¹ch nhÞp (hoÆc g¹ch
nhÞp). Nh÷ng nèt nh¹c n»m s¸t sau v¹ch nhÞp bao giê còng lμ ph¸ch m¹nh.
Trong b¶n nh¹c cßn sö dông hai v¹ch nhÞp ®øng s¸t nhau, gäi lμ v¹ch kÐp
(hoÆc v¹ch nhÞp ®«i). V¹ch kÐp cã hai lo¹i.
− V¹ch kÐp cã hai nÐt kh«ng t« ®Ëm, dïng trong çc tr−êng hîp :
+ Thay ®æi nhÞp. VÝ dô :
Hoa th¬m b−ím l−în

D©n ca quan hä B¾c Ninh
+ Thay ®æi kho¸. VÝ dô :
+ Ng¨n çch çc qu·ng, hîp ©m. VÝ dô :
+ ChuyÓn sang ®o¹n nh¹c míi. VÝ dô :
45
Vò khóc Napoli
Trai - cèp - xki
− V¹ch kÐp cã mét nÐt t« ®Ëm, dïng trong çc tr−êng hîp :
+ §i cïng dÊu nh¾c l¹i hoÆc dÊu håi. VÝ dô :
+ KÕt thóc t¸c phÈm.

2.3. NhÞp lÊy ®µ
NhÞp më ®Çu cña b¶n nh¹c kh«ng ®ñ sè ph¸ch theo quy ®Þnh cña sè chØ nhÞp,
gäi lμ nhÞp lÊy ®μ.
Mét sè çch tr×nh bμy b¶n nh¹c cã nhÞp lÊy ®μ :
− B¶n nh¹c cã nhÞp lÊy ®μ th× nhÞp kÕt thóc sÏ kh«ng ®ñ sè ph¸ch, tæng sè
ph¸ch ë nhÞp lÊy ®μ vμ nhÞp kÕt thóc sÏ b»ng mét nhÞp ®Çy ®ñ. VÝ dô :
Tr−êng em
Vui − NhÞp nhμng Nh¹c vμ lêi : Ph¹m §øc Léc
46
− Thªm dÊu lÆng vμo nhÞp më ®Çu, h×nh thøc lμ nhÞp ®ñ sè ph¸ch nh−ng thùc
chÊt lμ nhÞp lÊy ®μ. VÝ dô :
Nh÷ng b«ng hoa nh÷ng bμi ca

Nh¹c vμ lêi : Hoµng Long
T−¬i vui − N¸o nøc
− NhiÒu t¸c phÈm (®Æc biÖt lμ ca khóc) cã nhÞp lÊy ®μ nh−ng nhÞp kÕt thóc vÉn
®ñ tr−êng ®é. Trong b¶n nh¹c, nhÞp duy nhÊt cã thÓ thiÕu tr−êng ®é, ®ã lμ nhÞp
më ®Çu.
47
VÝ dô :
Em vÉn nhí tr−êng x−a

Vui − Tha thiÕt Nh¹c vμ lêi : Thanh S¬n
48
§3. nhÞp ®¬n, nhÞp phøc,
nhÞp biÕn ®æi
3.1. NhÞp ®¬n vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é

NhÞp ®¬n lμ nh÷ng lo¹i nhÞp cã mét, hai hoÆc ba ph¸ch, trong ®ã chØ cã mét
ph¸ch m¹nh (träng ©m).
+ Nh÷ng nhÞp cã mét ph¸ch : 12 , 14 , 18.
+ Nh÷ng nhÞp cã hai ph¸ch : 22 , 24 , 82.
+ Nh÷ng nhÞp cã ba ph¸ch : 32 , 34 , 83.
Tr−êng ®é çc nèt nh¹c trong mçi nhÞp ®−îc liªn kÕt víi nhau thμnh nhãm
gäi lμ ph©n nhãm tr−êng ®é. Ph©n nhãm tr−êng ®é lμ sù ph©n chia çc nèt trong
nhÞp thμnh tõng nhãm cho phï hîp víi c¬ cÊu cña lo¹i nhÞp, th−êng dïng cho
nh¹c kh«ng lêi. Ph©n nhãm tr−êng ®é sÏ lμm cho ng−êi biÓu diÔn dÔ dμng trong
viÖc thÓ hiÖn t¸c phÈm.
§èi víi çc lo¹i nhÞp ®¬n, çc nèt thuéc tõng ph¸ch ph¶i ®−îc tËp hîp l¹i
thμnh tõng nhãm t¸ch rêi nhau. Nh− vËy trong nhÞp cã bao nhiªu ph¸ch th× sÏ cã
bÊy nhiªu nhãm tr−êng ®é. VÝ dô :
3.2. NhÞp phøc vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é

NhÞp phøc ®−îc h×nh thμnh trªn c¬ së liªn kÕt hai hay nhiÒu nhÞp ®¬n cïng
lo¹i. Do vËy sè l−îng ph¸ch m¹nh ë nhÞp phøc sÏ t−¬ng ®−¬ng víi sè nhÞp ®¬n cã
trong thμnh phÇn cña nã.
Träng ©m cña nhÞp ®¬n thø nhÊt lμ ph¸ch m¹nh cßn çc träng ©m ë çc nhÞp
®¬n kÕ tiÕp lμ ph¸ch m¹nh võa. Mét sè lo¹i nhÞp phøc th−êng gÆp :
(
4 2+ 2
4 4 4 )
49
(
6 3 3
8 8+ 8 )
8 ( 8 +8 +8 )
9 3 3 3
Çch ph©n nhãm tr−êng ®é ë nhÞp phøc lμ : mçi nhÞp ®¬n trong ®ã ®−îc liªn
kÕt thμnh mét nhãm riªng. VÝ dô :
3.3. NhÞp hçn hîp vµ çch ph©n nhãm tr−êng ®é

NhÞp hçn hîp lμ lo¹i nhÞp ®−îc h×nh thμnh bëi sù kÕt hîp hai hay nhiÒu lo¹i
nhÞp ®¬n kh¸c nhau. VÝ dô :
(
5 2+ 3
4 4 4 )
(
5 3+ 2
4 4 4 )
(
5 2 3
8 8+ 8 )
Träng ©m trong lo¹i nhÞp hçn hîp ph©n bè kh«ng ®Òu, phô thuéc vμo träng
©m cña tõng lo¹i nhÞp ®¬n trong ®ã. Träng ©m cña nhÞp ®¬n thø nhÊt lμ ph¸ch
m¹nh cßn träng ©m cña çc nhÞp ®¬n tiÕp theo lμ çc ph¸ch m¹nh võa. VÝ dô :
3.4. NhÞp biÕn ®æi

§o¹n nh¹c sö dông tõ hai lo¹i nhÞp trë lªn gäi lμ ®o¹n nh¹c cã nhÞp biÕn ®æi.
NhÞp biÕn ®æi cã thÓ x¶y ra mét çch cã chu k× hoÆc kh«ng cã chu k×.
− NhÞp biÕn ®æi theo chu k× ®−îc ghi b»ng hai sè chØ nhÞp ë ®Çu b¶n nh¹c (hay
®o¹n nh¹c), theo trËt tù tiÕp nèi çc lo¹i nhÞp trong mçi chu k×. VÝ dô :
Trong vÝ dô trªn, mét nhÞp 24 ®an xen liªn tôc víi mét nhÞp 34 .
50
− NhÞp biÕn ®æi kh«ng theo chu k× th× sè chØ nhÞp ®−îc ®Æt ngay tr−íc chç cÇn
thay ®æi. VÝ dô :
Ru em
D©n ca X¬®¨ng (T©y Nguyªn)
Ghi ©m vμ ®Æt lêi : Lª Toµn Hïng
§4. ®¶o ph¸ch, nghÞch ph¸ch
4.1. §¶o ph¸ch

§¶o ph¸ch lμ hiÖn t−îng mét ©m b¾t ®Çu vang lªn ë ph¸ch nhÑ hoÆc phÇn nhÑ
cña ph¸ch ng©n sang ph¸ch m¹nh hoÆc phÇn m¹nh cña ph¸ch tiÕp theo. HiÖn
t−îng nμy lμm thay ®æi träng ©m cña ©m thanh dÉn ®Õn sù thay ®æi nhÞp ®iÖu ®Òu
®Æn cña b¶n nh¹c. Nãi çch kh¸c, ®¶o ph¸ch lμ kiÓu nèi tiÕp tiÕt tÊu, trong ®ã
träng ©m tiÕt tÊu kh«ng trïng víi träng ©m cña tiÕt nhÞp.
Mét sè d¹ng ®¶o ph¸ch th−êng gÆp :
51
VÝ dô :
Em nh− chim c©u tr¾ng

T−¬i m¸t − Trong s¸ng Nh¹c vμ lêi : TrÇn Ngäc
4.2. NghÞch ph¸ch

NghÞch ph¸ch gièng ®¶o ph¸ch ë chç träng ©m cña tiÕt tÊu giai ®iÖu l¹i r¬i
vμo ph¸ch yÕu hoÆc phÇn yÕu cña ph¸ch, kh«ng trïng víi träng ©m cña tiÕt nhÞp.
Kh¸c ë chç ph¸ch m¹nh hoÆc phÇn m¹nh cña ph¸ch ®−îc thay b»ng dÊu lÆng. VÝ
dô :
52
Ru con
D©n ca : Nam Bé
ChËm dÇn
§5. nhÞp ®é, çch ®¸nh nhÞp
5.1. NhÞp ®é
NhÞp ®é lμ tèc ®é chuyÓn ®éng cña tiÕt tÊu, th−êng ®−îc ghi ë ®Çu b¶n
nh¹c. TiÕng Italia lμ ng«n ng÷ phæ biÕn ®Ó ghi nhÞp ®é trong ©m nh¹c. Tuy nhiªn,
ë mçi n−íc, ng−êi ta cßn dïng tiÕng n−íc m×nh ®Ó dÔ phæ cËp.
53
Allegro BÐt -T«-Ven
Ngoμi ra, cßn çch ghi b»ng kÝ hiÖu (vÝ dô = 120). Çch ghi nμy nh»m diÔn
®¹t : tèc ®é cña b¶n nh¹c lμ 120 ph¸ch/phót. Mçi ph¸ch cã gi¸ trÞ b»ng nèt ®en.
Quª h−¬ng
D©n ca : U-Crai-Na
D−íi ®©y lμ mét sè thuËt ng÷ chØ nhÞp ®é.
Sè l−îng ph¸ch trong

TiÕng Italia ý nghÜa tiÕng ViÖt Ghi chó
1 phót
Largo Cùc chËm 40 ®Õn 43 Nhãm nhÞp ®é chËm
Grave RÊt chËm, trÞnh träng 44 ®Õn 47
Larghetto ChËm, nÆng nÒ 48 ®Õn 51
Lento ChËm võa 52 ®Õn 55
Adagio H¬i chËm 56 ®Õn 59
Andante Khoan thai 60 ®Õn 62 Nhãm nhÞp ®é trung b×nh
Andante con moto Khoan thai, linh ho¹t 63 ®Õn 65
Andantino Thong th¶ 66 ®Õn 70
Andantino quasi allegretto Thong th¶, h¬i nhanh 71 ®Õn 79
Moderato Võa ph¶i 80 ®Õn 99
Allegretto moderato Nhanh võa 100 ®Õn 115 Nhãm nhÞp ®é nhanh
Allegro Nhanh 116 ®Õn 125
Vivace Nhanh, nhén nhÞp 126 ®Õn 142
54
Presto RÊt nhanh, rÊt véi 143 ®Õn 183
Prestissimo Cùc nhanh 184 trë lªn
5.2. S¬ ®å vµ çch ®¸nh nhÞp

Mçi lo¹i nhÞp cã s¬ ®å (®−êng chØ huy) riªng, tuú theo tÝnh chÊt tõng t¸c
phÈm, cã nhiÒu çch ®¸nh nhÞp kh¸c nhau. Ngay trong mét t¸c phÈm, çch ®¸nh
nhÞp cã thÓ thay ®æi theo tõng ®o¹n, c©u, tiÕt nh¹c.
D−íi ®©y lμ mét sè lo¹i nhÞp hay gÆp vμ çch ®¸nh nhÞp c¬ b¶n :
− NhÞp 2 ph¸ch : gåm nhÞp 22 , 24 , 82 hoÆc nhÞp 64 vμ 86 (ë tèc ®é nhanh).
2 2
1 1
S¬ ®å §−êng nÐt thùc tÕ
− NhÞp 3 ph¸ch : gåm nhÞp 34 , 83 , 32 hoÆc nhÞp 94 vμ 89 (ë tèc ®é chËm).
− NhÞp 4 ph¸ch : gåm nhÞp 24 , 44 , 84 , 12 4

2 hoÆc nhÞp 2 (ë tèc ®é rÊt chËm).
− NhÞp 6 ph¸ch : gåm nhÞp 6 , 6 .

8 4
55
Mét vμi ®iÓm cÇn l−u ý khi ®¸nh nhÞp :
− Bμn tay ë t− thÕ chuÈn bÞ ®¸nh nhÞp ®Ó ngang vai, tay chuyÓn ®éng lªn cao
kh«ng qu¸ ®Ønh ®Çu, xuèng thÊp kh«ng d−íi bông.
− §−êng nÐt chuyÓn ®éng cña bμn tay thËt râ rμng, kh«ng nªn r−êm rμ hoÆc
uèn l−în mμ kh«ng cã môc ®Ých.
− Trong ®−êng nÐt thùc tÕ, ph¸ch 1 chuyÓn ®éng dμi h¬n çc ph¸ch kh¸c v×
bμn tay chuyÓn ®éng nhanh h¬n, nhÊn m¹nh h¬n. Tuy nhiªn, ®é dμi vÒ h×nh häc ë
®−êng nÐt thùc tÕ kh«ng cã nghÜa ph¸ch 1 ng©n dμi h¬n çc ph¸ch kh¸c.
− Mçi ph¸ch ®Òu cã ®iÓm ph¸ch, muèn t¹o ®−îc ®iÓm ph¸ch th× khi ®¸nh ®Õn
cuèi ph¸ch, ph¶i dõng l¹i ë ®ã mét kho¶nh kh¾c rÊt ng¾n råi míi n¶y lªn ®Ó t¹o
®μ cho ph¸ch sau.
− NhÞp 3 ®¸nh ë tèc ®é nhanh, bμn tay chuyÓn ®éng theo h×nh e-lÝp xu«i hoÆc
8
ng−îc chiÒu kim ®ång hå. Nh÷ng çch ®¸nh nhÞp 9 ph¸ch hoÆc 12 ph¸ch kh«ng
giíi thiÖu trong s¸ch nμy, ng−êi häc cã thÓ t×m hiÓu thªm trong s¸ch viÕt vÒ chØ
huy ©m nh¹c.
− Khi ®¸nh nhÞp ë tèc ®é chËm (Grave, Larghetto, Lento, Adagio) nªn më
réng ®éng t¸c ®¸nh nhÞp. ë tèc ®é nhanh (Allegro, Vivace, Presto...) ph¶i thu gän
®éng t¸c, h¹n chÕ ho¹t ®éng ë çnh tay mμ chuyÓn sang cæ tay, ngãn tay.

a) C©u hái
1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ tiÕt tÊu ?
2. ThÕ nμo lμ tr−êng ®é c¬ b¶n vμ tr−êng ®é tù do ?
3. Ph¸ch lμ g× ? NhÞp lμ g× ?
4. Ph¸ch cã träng ©m gäi lμ g× ?
5. Ph¸ch kh«ng cã träng ©m gäi lμ g× ?
6. NhÞp 24 cho biÕt ®iÒu g× ?


12. ThÕ nμo lμ nhÞp lÊy ®μ ?
13. ThÕ nμo lμ nhÞp ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
56
14. ThÕ nμo lμ nhÞp phøc ? Nªu vÝ dô ?
15. ThÕ nμo lμ nhÞp biÕn ®æi ?
16. §¶o ph¸ch lμ g× ?
17. NghÞch ph¸ch lμ g× ?
18. NhÞp ®é lμ g× ?
b) Bμi tËp viÕt
1. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 24 trong ®ã cã sö dông çc d¹ng tr−êng ®é : nèt
tr¾ng, nèt ®en, nèt ®en chÊm d«i, mãc ®¬n, mãc ®¬n chÊm d«i, mãc kÐp.
2. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 34 trong ®ã cã ®¶o ph¸ch, nghÞch ph¸ch.
3. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 44 trong ®ã cã dÊu ho¸, dÊu nèi, dÊu luyÕn.
4. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 83 trong ®ã cã dÊu lÆng ®en, lÆng ®¬n, mãc ®¬n
chÊm d«i, mãc kÐp.
5. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 86 trong ®ã cã dÊu nèi, dÊu luyÕn, nèt ®en chÊm
d«i.
6. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 22 trong ®ã cã nhÞp lÊy ®μ, ®¶o ph¸ch, dÊu chÊm
d«i, dÊu nèi.
1. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö giai ®iÖu sau :
§Õm sao
Nh¹c : V¨n Chung
2. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö giai ®iÖu sau :
57
N¨m tr¨m dÆm
Peter Paul & Mary

C©u 1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ tiÕt tÊu ?
TiÕt tÊu lμ sù t−¬ng quan vÒ tr−êng ®é cña çc ©m thanh nèi tiÕp nhau.
C©u 2. ThÕ nμo lμ tr−êng ®é c¬ b¶n vμ tr−êng ®é tù do ?
C©u 3. Ph¸ch lμ g× ? NhÞp lμ g× ?
C©u 4. Ph¸ch cã träng ©m gäi lμ g× ?
C©u 5. Ph¸ch kh«ng cã träng ©m gäi lμ g× ?
C©u 6. NhÞp 24 cho biÕt ®iÒu g× ?
NhÞp 24 cã hai ph¸ch, mçi ph¸ch cã tr−êng ®é b»ng mét nèt ®en (nèt ®en cã
tr−êng ®é b»ng mét phÇn t− nèt trßn). NhÞp 24 cã ph¸ch 1 lμ ph¸ch m¹nh, ph¸ch 2
lμ ph¸ch nhÑ.
C©u 7, 8, 9, 10, 11. Çch tr¶ lêi t−¬ng tù nh− c©u 6.
C©u 12. ThÕ nμo lμ nhÞp lÊy ®μ ?
NhÞp më ®Çu cña b¶n nh¹c kh«ng ®ñ sè ph¸ch theo quy ®Þnh cña sè chØ nhÞp,
gäi lμ nhÞp lÊy ®μ.
C©u 13. ThÕ nμo lμ nhÞp ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
− NhÞp ®¬n lμ nh÷ng lo¹i nhÞp cã mét, hai hoÆc ba ph¸ch, trong ®ã chØ cã mét
ph¸ch m¹nh (träng ©m).
− Tham kh¶o vÝ dô ë môc 3.1.
C©u 14. ThÕ nμo lμ nhÞp phøc ? Nªu vÝ dô ?
58
C©u 15. ThÕ nμo lμ nhÞp biÕn ®æi ?
C©u 16. §¶o ph¸ch lμ g× ?
§¶o ph¸ch lμ hiÖn t−îng mét ©m b¾t ®Çu vang lªn ë ph¸ch nhÑ hoÆc phÇn nhÑ
cña ph¸ch ng©n sang ph¸ch m¹nh hoÆc phÇn m¹nh cña ph¸ch tiÕp theo. HiÖn
t−îng nμy lμm thay ®æi träng ©m cña ©m thanh dÉn ®Õn sù thay ®æi nhÞp ®iÖu ®Òu
®Æn cña b¶n nh¹c.
C©u 17. NghÞch ph¸ch lμ g× ?
C©u 18. NhÞp ®é lμ g× ?
Bμi tËp 1. Tù viÕt 8 nhÞp ë sè chØ nhÞp 24 trong ®ã cã sö dông çc d¹ng tr−êng
®é : nèt tr¾ng, nèt ®en, nèt ®en chÊm d«i, mãc ®¬n, mãc ®¬n chÊm d«i, mãc kÐp.
− Môc tiªu cña bμi tËp nμy kh«ng ph¶i ®Ó viÕt ®−îc nh÷ng giai ®iÖu hay, mμ
ng−êi häc cÇn biÕt sö dông çc d¹ng tr−êng ®é cho ®óng.
− Ng−êi häc cã thÓ viÕt çc lo¹i cao ®é bÊt k×, cã thÓ chØ dïng mét lo¹i cao ®é.
Lμm çc bμi tËp 2, 3, 4, 5, 6 t−¬ng tù.

Bμi tËp 1.
− §μn giai ®iÖu tõng chuçi ©m ng¾n, thùc hiÖn chËm kÕt hîp ®äc tªn nèt nh¹c.
− ThÓ hiÖn ®óng ph¸ch m¹nh vμ ph¸ch nhÑ ë nhÞp 34 .
− Ng−êi häc cã thÓ viÕt thø tù ngãn tay d−íi çc nèt nh¹c.
− §μn giai ®iÖu c¶ ®o¹n nh¹c.
Thùc hiÖn bμi tËp 2 t−¬ng tù.
59
Ch−¬ng III
Qu·ng
Môc tiªu
Kh¸i niÖm, çch ®äc tªn, ®é lín cña qu·ng
Qu·ng Diatonic, qu·ng Cromatic
Qu·ng trïng, qu·ng ®¬n, qu·ng kÐp
§¶o qu·ng
Qu·ng thuËn, qu·ng nghÞch
§1. Kh¸i niÖm, çch ®äc tªn,

®é lín cña qu·ng
1.1. Kh¸i niÖm vÒ qu∙ng

Trong ©m nh¹c, qu·ng lμ sù kÕt hîp ®ång thêi hoÆc nèi tiÕp cña hai ©m thanh
(nèt nh¹c). Qu·ng lμ nh©n tè quan träng ®Ó h×nh thμnh giai ®iÖu vμ hoμ ©m trong
©m nh¹c.
− Qu·ng hoμ thanh : hai ©m vang lªn ®ång thêi. VÝ dô :
− Qu·ng giai ®iÖu : hai ©m vang lªn nèi tiÕp. VÝ dô :
1.2. Çch ®äc tªn qu∙ng

Trong mét qu·ng, ©m bªn d−íi gäi lμ ©m gèc, ©m ë trªn gäi lμ ©m ngän. Víi
qu·ng hoμ thanh, ®äc ©m gèc tr−íc sau ®ã lμ ©m ngän. VÝ dô :
60
Víi qu·ng giai ®iÖu, ®äc ©m ph¸t ra tr−íc råi ®Õn ©m ph¸t ra sau kÌm víi
h−íng chuyÓn ®éng cña qu·ng. VÝ dô :
1.3. §é lín cña qu∙ng

§é lín cña qu·ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi gi¸ trÞ sè l−îng vμ gi¸ trÞ chÊt l−îng.
− Gi¸ trÞ sè l−îng : BiÓu hiÖn b»ng sè l−îng çc bËc cã trong qu·ng.
VÝ dô : Qu·ng §«1 − Sol1 cã gi¸ trÞ sè l−îng lμ 5, v× nã chøa n¨m bËc lμ : §« −
Rª − Mi − Fa − Sol.
Qu·ng Rª1 − Fa1 cã gi¸ trÞ sè l−îng lμ 3, v× nã chøa ba bËc :
Rª − Mi − Fa.
− Gi¸ trÞ chÊt l−îng : BiÓu hiÖn b»ng sè cung vμ nöa cung cã trong qu·ng.
VÝ dô : Qu·ng §«1 − Sol1 cã gi¸ trÞ chÊt l−îng lμ 3,5 cung.
Qu·ng Rª1 − Fa1 cã gi¸ trÞ chÊt l−îng lμ 1,5 cung.
Gi¸ trÞ chÊt l−îng cña qu·ng ®−îc thÓ hiÖn b»ng çc tªn : ®óng, tr−ëng, thø,
t¨ng, gi¶m, t¨ng kÐp, gi¶m kÐp.
§2. qu·ng diatonic, qu·ng cromatic
2.1. Qu∙ng Diatonic

Qu·ng Diatonic (cßn gäi lμ qu·ng c¬ b¶n) ®−îc h×nh thμnh tõ çc bËc c¬ b¶n
víi nhau, çc bËc c¬ b¶n víi bËc chuyÓn ho¸ hoÆc çc bËc chuyÓn ho¸ víi nhau.
− Qu·ng Diatonic h×nh thμnh tõ çc bËc c¬ b¶n. VÝ dô :
61
− Qu·ng Diatonic h×nh thμnh tõ çc bËc c¬ b¶n víi bËc chuyÓn ho¸ hoÆc çc
bËc chuyÓn ho¸ víi nhau. VÝ dô :
Qu·ng Diatonic lμ 14 lo¹i qu·ng sau :

Qu·ng 1 ®óng (1§) 0 cung
Qu·ng 2 thø (2t) 0,5 cung
Qu·ng 2 tr−ëng (2T) 1 cung
Qu·ng 3 thø (3t) 1, 5 cung
Qu·ng 3 tr−ëng (3T) 2 cung
Qu·ng 4 ®óng (4§) 2, 5 cung
Qu·ng 4 t¨ng (4+) 3 cung
Qu·ng 5 gi¶m (5−) 3 cung
Qu·ng 5 ®óng (5§) 3, 5 cung
Qu·ng 6 thø (6t) 4 cung
Qu·ng 6 tr−ëng (6T) 4, 5 cung
Qu·ng 7 thø (7t) 5 cung
Qu·ng 7 tr−ëng (7T) 5, 5 cung
Qu·ng 8 ®óng (8§) 6 cung
2.2. Qu∙ng Cromatic

Qu·ng Cromatic lμ tÊt c¶ çc qu·ng t¨ng vμ qu·ng gi¶m (trõ qu·ng 4 t¨ng vμ
qu·ng 5 gi¶m).
− Qu·ng t¨ng lμ qu·ng cã ®é lín sè l−îng b»ng qu·ng ®óng hoÆc qu·ng
tr−ëng, nh−ng gi¸ trÞ chÊt l−îng lín h¬n nöa cung.
VÝ dô :
− Qu·ng gi¶m lμ qu·ng cã gi¸ trÞ sè l−îng b»ng qu·ng ®óng hoÆc qu·ng thø,
nh−ng gi¸ trÞ chÊt l−îng nhá h¬n nöa cung.
VÝ dô :
62
Ngoμi qu·ng t¨ng vμ qu·ng gi¶m, cßn qu·ng t¨ng kÐp vμ gi¶m kÐp nh−ng ®ã
lμ nh÷ng tr−êng hîp hiÕm gÆp.
3. qu·ng trïng, qu·ng ®¬n,

qu·ng kÐp
3.1. Qu∙ng trïng

Qu·ng trïng lμ hiÖn t−îng hai hay nhiÒu qu·ng cã ©m thanh vang lªn gièng
nhau nh−ng çch viÕt kh¸c nhau vμ ý nghÜa kh¸c nhau. Cã hai lo¹i qu·ng trïng :
− Çc qu·ng cã gi¸ trÞ sè l−îng b»ng nhau. VÝ dô :
− Çc qu·ng cã gi¸ trÞ sè l−îng kh¸c nhau. VÝ dô :
3.2. Qu∙ng ®¬n vµ qu∙ng kÐp

Qu·ng ®¬n lμ qu·ng cã ®é lín sè l−îng tèi ®a lμ 8.
Qu·ng kÐp (cßn gäi lμ qu·ng ghÐp), lμ qu·ng cã gi¸ trÞ sè l−îng lín h¬n 8.
Mçi qu·ng kÐp lμ mét qu·ng ®¬n céng thªm mét qu·ng 8 ®óng (cã tr−êng hîp
céng thªm 2 hay 3 qu·ng t¸m nh−ng Ýt dïng h¬n). Gi¸ trÞ chÊt l−îng cña çc
qu·ng kÐp gièng nh− qu·ng ®¬n.
Cã hai çch gäi qu·ng kÐp :
− Gäi tªn theo gi¸ trÞ sè l−îng thùc tÕ cña qu·ng cïng víi gi¸ trÞ chÊt l−îng
cña qu·ng ®¬n. VÝ dô :
− Gäi tªn theo qu·ng ®¬n thªm mét qu·ng 8 ®Ó thμnh qu·ng kÐp. VÝ dô :
63
§4. ®¶o qu·ng
4.1. Kh¸i niÖm vÒ ®¶o qu∙ng

Trong mét qu·ng, khi ta ®−a ©m gèc lªn qu·ng t¸m ®óng, nã sÏ trë thμnh ©m
ngän. Ng−îc l¹i, khi ta ®−a ©m ngän xuèng qu·ng t¸m ®óng, nã sÏ trë thμnh ©m
gèc. HiÖn t−îng chuyÓn çc ©m lªn hoÆc xuèng qu·ng t¸m nh− vËy gäi lμ ®¶o
qu·ng. VÝ dô cã qu·ng §«1 − Fa1.
§−a nèt §«1 lªn qu·ng 8 ®óng, trë thμnh §«2, khi ®ã ®−îc qu·ng míi lμ Fa1
− §«2.
4.2. Nh÷ng çch ®¶o qu∙ng

• §¶o qu·ng ®¬n
− Cã hai çch ®¶o qu·ng ®¬n lμ :
+ Gi÷ nguyªn ©m ngän, ®−a ©m gèc lªn mét qu·ng 8 ®óng.
VÝ dô :
+ Gi÷ nguyªn ©m gèc, ®−a ©m ngän xuèng mét qu·ng 8 ®óng. VÝ dô :
− Quan hÖ gi÷a qu·ng ch−a ®¶o vμ qu·ng ®¶o cña nã cã ®Æc ®iÓm sau :
+ Tæng gi¸ trÞ sè l−îng cña hai qu·ng lμ 9.
Qu·ng 2 sÏ ®¶o thμnh qu·ng 7 ; qu·ng 3 ®¶o thμnh qu·ng 6 ; qu·ng 4 ®¶o
thμnh qu·ng 5 ; qu·ng 5 ®¶o thμnh qu·ng 4...
VÝ dô :
+ Gi¸ trÞ chÊt l−îng trõ qu·ng ®óng vÉn thμnh qu·ng ®óng cßn çc qu·ng
kh¸c thay ®æi tÝnh chÊt theo tõng cÆp :
64
Qu·ng tr−ëng ®¶o thμnh qu·ng thø, qu·ng thø ®¶o thμnh qu·ng tr−ëng. VÝ
dô :
Qu·ng t¨ng ®¶o thμnh qu·ng gi¶m, qu·ng gi¶m ®¶o thμnh qu·ng t¨ng. VÝ dô :
Qu·ng t¨ng kÐp ®¶o thμnh qu·ng gi¶m kÐp, qu·ng gi¶m kÐp ®¶o thμnh qu·ng
t¨ng kÐp. VÝ dô :
• §¶o qu·ng kÐp

− Cã ba çch ®¶o qu·ng kÐp lμ :
+ Gi÷ nguyªn ©m ngän, ®−a ©m gèc lªn hai qu·ng 8 ®óng.
VÝ dô :
+ Gi÷ nguyªn ©m gèc, ®−a ©m ngän xuèng hai qu·ng 8 ®óng. VÝ dô :
+ §ång thêi ®−a ©m ngän xuèng mét qu·ng 8 ®óng vμ ®−a ©m gèc lªn mét
qu·ng 8 ®óng. VÝ dô :
− Quan hÖ cña qu·ng kÐp víi qu·ng ®¶o cña nã cã ®Æc ®iÓm sau :
+ VÒ gi¸ trÞ chÊt l−îng gièng nh− quy luËt víi qu·ng ®¬n ®· nªu ë trªn.
+ Tæng gi¸ trÞ sè l−îng gi÷a hai qu·ng lμ 16. VÝ dô :
Qu·ng 9 tr−ëng ®¶o thμnh qu·ng 7 thø
Qu·ng 10 thø ®¶o thμnh qu·ng 6 tr−ëng
Qu·ng 11 ®óng ®¶o thμnh qu·ng 5 ®óng
Qu·ng 12 gi¶m ®¶o thμnh qu·ng 4 t¨ng.
65
§5. qu·ng thuËn, qu·ng nghÞch
5.1. Qu∙ng thuËn

Trong ©m nh¹c, qu·ng thuËn lμ hai ©m cña qu·ng vang lªn (®ång thêi hoÆc
nèi tiÕp) t¹o c¶m gi¸c hoμ hîp, ªm tai.
Çc qu·ng thuËn ®−îc chia lμm çc møc ®é sau :
− Qu·ng rÊt thuËn : 1 ®óng, 8 ®óng.
− Qu·ng thuËn : 4 ®óng, 5 ®óng.
− Qu·ng thuËn võa : qu·ng 3 tr−ëng, qu·ng 3 thø, qu·ng 6 tr−ëng, qu·ng 6
thø.
Khi ®¶o qu·ng, nh÷ng qu·ng thuËn vÉn lμ qu·ng thuËn.
5.2. Qu∙ng nghÞch

Qu·ng nghÞch lμ hai ©m cña qu·ng vang lªn t¹o c¶m gi¸c kh«ng hoμ hîp,
nghÞch tai.
Çc qu·ng nghÞch gåm cã : qu·ng 2 tr−ëng, qu·ng 2 thø, qu·ng 7 tr−ëng,
qu·ng 7 thø vμ çc qu·ng t¨ng, qu·ng gi¶m.
Khi ®¶o qu·ng, nh÷ng qu·ng nghÞch vÉn lμ qu·ng nghÞch.
5.3. øng dông cña qu∙ng thuËn, qu∙ng nghÞch

Trong çc t¸c phÈm ©m nh¹c, ng−êi ta th−êng kÕt hîp sö dông ®an xen nh÷ng
qu·ng thuËn vμ nghÞch ®Ó t¹o nªn sù t−¬ng ph¶n vμ ®a d¹ng vÒ ©m thanh. Tuy
nhiªn, ng−êi s¸ng t¸c hay dïng çc qu·ng thuËn ®Ó viÕt bÌ cho ca khóc, vÝ dô :
66
Dμn ®ång ca mïa h¹
(TrÝch)
Nh¹c : Lª Minh Ch©u
Lêi : Pháng th¬ NguyÔn Minh Nguyªn

a) C©u hái
1. Qu·ng lμ g× ? Sù kh¸c nhau gi÷a qu·ng hoμ thanh vμ qu·ng giai ®iÖu ?
2. Tªn gäi cña çc ©m trong qu·ng ?
3. Khi ®äc tªn qu·ng hoμ thanh, cÇn ®äc ©m nμo tr−íc, ©m nμo sau ?
67
4. Khi ®äc tªn qu·ng giai ®iÖu, cÇn ®äc ©m nμo tr−íc, ©m nμo sau ?
5. Qu·ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi yÕu tè nμo ?
6. Gi¸ trÞ chÊt l−îng cña qu·ng ®−îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng tªn nμo ?
7. KÓ tªn çc qu·ng Diatonic h×nh thμnh tõ çc bËc c¬ b¶n ?
8. Cã bao nhiªu qu·ng c¬ b¶n ?
9. TÝnh sè cung vμ nöa cung cã trong çc qu·ng c¬ b¶n ?
10. Qu·ng Cromatic lμ g× ?
11. Qu·ng t¨ng ®−îc h×nh thμnh nh− thÕ nμo ? Nªu vÝ dô ?
12. Qu·ng gi¶m ®−îc h×nh thμnh nh− thÕ nμo ? Nªu vÝ dô ?
13. ThÕ nμo lμ qu·ng trïng ? Nªu vÝ dô ?
14. ThÕ nμo lμ qu·ng ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
15. ThÕ nμo lμ qu·ng kÐp ? Nªu vÝ dô ?
16. ThÕ nμo lμ ®¶o qu·ng ?
17. Çc çch ®¶o qu·ng ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
18. Çc çch ®¶o qu·ng kÐp ? Nªu vÝ dô ?
19. Gi¸ trÞ sè l−îng vμ chÊt l−îng thay ®æi nh− thÕ nμo gi÷a mét qu·ng ®¬n
víi thÓ ®¶o cña nã ?
20. Gi¸ trÞ sè l−îng vμ chÊt l−îng thay ®æi nh− thÕ nμo gi÷a mét qu·ng kÐp
víi thÓ ®¶o cña nã ?
21. ThÕ nμo lμ qu·ng thuËn vμ qu·ng nghÞch ?
22. KÓ tªn çc qu·ng thuËn vμ qu·ng nghÞch trong nh÷ng qu·ng c¬ b¶n ?
b) Bμi tËp viÕt
1. LÊy §«1 lμm ©m gèc, x©y dùng çc qu·ng giai ®iÖu :
3 thø, 3 tr−ëng, 4 ®óng, 5 gi¶m, 6 thø, 7 tr−ëng, 8 ®óng.
2. LÊy Rª2 lμm ©m ngän, x©y dùng çc qu·ng hoμ thanh :
3 tr−ëng, 4 ®óng, 5 t¨ng, 6 tr−ëng, 7 thø, 8 ®óng.
3. LÊy Mi1 lμm gèc, x©y dùng 5 qu·ng Cromatic kh¸c nhau.
4. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ sè l−îng vμ chÊt l−îng cña çc qu·ng sau.
5. §¶o qu·ng d−íi ®©y b»ng 3 çch.
68
6. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña çc qu·ng d−íi ®©y, viÕt thªm dÊu ho¸ ®Ó chuyÓn
chóng thμnh çc qu·ng tr−ëng.
chóng thμnh çc qu·ng thø.
chóng thμnh çc qu·ng t¨ng.
chóng thμnh çc qu·ng gi¶m.
10. T×m çc qu·ng trïng cña nh÷ng qu·ng sau.

1. LÊy Sol1 lμm ©m gèc, thùc hiÖn trªn ®μn çc qu·ng hoμ thanh : 3 thø, 3
tr−ëng, 4 ®óng, 5 ®óng, 6 thø, 7 tr−ëng, 8 ®óng.
2. LÊy Mi2 lμm ©m ngän, thùc hiÖn trªn ®μn çc qu·ng giai ®iÖu : 2 thø, 2
tr−ëng, 3 thø, 3 tr−ëng, 4 ®óng, 5 ®óng, 6 tr−ëng, 7 thø, 8 ®óng.
3. §μn qu·ng kÐp sau, råi thùc hiÖn 3 çch ®¶o qu·ng.
69
C©u 1. Qu·ng lμ g× ? Sù kh¸c nhau gi÷a qu·ng hoμ thanh vμ qu·ng giai ®iÖu ?
Qu·ng lμ sù kÕt hîp ®ång thêi hoÆc nèi tiÕp cña hai ©m thanh.
− Qu·ng hoμ thanh : hai ©m vang lªn ®ång thêi.
− Qu·ng giai ®iÖu : hai ©m vang lªn nèi tiÕp.
C©u 2. Tªn gäi cña çc ©m trong qu·ng ?
C©u 3. Khi ®äc tªn qu·ng hoμ thanh, cÇn ®äc ©m nμo tr−íc, ©m nμo sau ?
C©u 4. Khi ®äc tªn qu·ng giai ®iÖu, cÇn ®äc ©m nμo tr−íc, ©m nμo sau ?
C©u 5. §é lín cña qu·ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi yÕu tè nμo ?
§é lín cña qu·ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi gi¸ trÞ sè l−îng vμ gi¸ trÞ chÊt l−îng.
C©u 6. Gi¸ trÞ chÊt l−îng cña qu·ng ®−îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng tªn nμo ?
Gi¸ trÞ chÊt l−îng cña qu·ng ®−îc biÓu hiÖn b»ng çc tªn : ®óng, tr−ëng, thø,
t¨ng, gi¶m, t¨ng kÐp, gi¶m kÐp.
C©u 7. KÓ tªn çc qu·ng Diatonic h×nh thμnh tõ çc bËc c¬ b¶n ?
C©u 8. Cã bao nhiªu qu·ng c¬ b¶n ?
C©u 9. TÝnh sè cung vμ nöa cung cã trong çc qu·ng c¬ b¶n ?
C©u 10. Qu·ng Cromatic lμ g× ?
C©u 11. Qu·ng t¨ng ®−îc h×nh thμnh nh− thÕ nμo ? Nªu vÝ dô ?
C©u 12. Qu·ng gi¶m ®−îc h×nh thμnh nh− thÕ nμo ? Nªu vÝ dô ?
C©u 13. ThÕ nμo lμ qu·ng trïng ? Nªu vÝ dô ?
C©u 14. ThÕ nμo lμ qu·ng ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
70
C©u 15. ThÕ nμo lμ qu·ng kÐp ? Nªu vÝ dô ?
C©u 16. ThÕ nμo lμ ®¶o qu·ng ?
Khi ®−a ©m gèc lªn qu·ng t¸m ®óng, nã sÏ trë thμnh ©m ngän. Ng−îc l¹i, khi
®−a ©m ngän xuèng qu·ng t¸m ®óng, nã sÏ trë thμnh ©m gèc. HiÖn t−îng chuyÓn
çc ©m lªn hoÆc xuèng qu·ng t¸m nh− vËy gäi lμ ®¶o qu·ng.
C©u 17. Çc çch ®¶o qu·ng ®¬n ? Nªu vÝ dô ?
C©u 18. Çc çch ®¶o qu·ng kÐp ? Nªu vÝ dô ?
C©u 19. Gi¸ trÞ sè l−îng vμ chÊt l−îng thay ®æi nh− thÕ nμo gi÷a mét qu·ng
®¬n víi thÓ ®¶o cña nã ?
C©u 20. Gi¸ trÞ sè l−îng vμ chÊt l−îng thay ®æi nh− thÕ nμo gi÷a mét qu·ng
kÐp víi thÓ ®¶o cña nã ?
C©u 21. ThÕ nμo lμ qu·ng thuËn vμ qu·ng nghÞch ?
Qu·ng thuËn lμ hai ©m vang lªn t¹o c¶m gi¸c hoμ hîp, ªm tai. Qu·ng nghÞch
lμ hai ©m vang lªn t¹o c¶m gi¸c kh«ng hoμ hîp, nghÞch tai.
C©u 22. KÓ tªn çc qu·ng thuËn vμ qu·ng nghÞch trong nh÷ng qu·ng c¬ b¶n ?
− §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, cÇn ®äc gi¸o tr×nh ë môc 5.1 vμ 5.2.
Bμi tËp 1. LÊy §«1 lμm ©m gèc, x©y dùng çc qu·ng giai ®iÖu : 3 thø, 3 tr−ëng,
4 ®óng, 5 gi¶m, 6 thø, 7 tr−ëng, 8 ®óng.
− CÇn x¸c ®Þnh, qu·ng giai ®iÖu lμ hai ©m vang lªn nèi tiÕp.
− Sau khi viÕt ©m gèc, cÇn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ sè l−îng (sè bËc), ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ
cña ©m ngän.
− Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc ©m ngän, cÇn x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ chÊt l−îng (sè
cung trong tõng qu·ng).
Thùc hiÖn çc bμi tËp tiÕp theo víi quy tr×nh t−¬ng tù.
71
Bμi tËp 1. LÊy Sol1 lμm ©m gèc, thùc hiÖn trªn ®μn çc qu·ng hoμ thanh : 3
thø, 3 tr−ëng, 4 ®óng, 5 ®óng, 6 thø, 7 tr−ëng, 8 ®óng.
− CÇn bÊm hai ©m vang lªn ®ång thêi, bÊm kÕt hîp ®äc tªn qu·ng.
− Qu·ng 3 thø : Sol − Si gi¸ng.
− Qu·ng 3 tr−ëng : Sol − Si.
Thùc hiÖn t−¬ng tù víi çc qu·ng tiÕp theo.
Thùc hiÖn t−¬ng tù víi bμi tËp 2, 3.
72
Ch−¬ng IV
§iÖu thøc vμ giäng
Môc tiªu
§iÖu thøc, ©m æn ®Þnh vµ ©m kh«ng æn ®Þnh.
§iÖu thøc tr−ëng, gam tr−ëng tù nhiªn.
§iÖu thøc thø, gam thø tù nhiªn.
Giäng.
§iÖu tr−ëng hoµ thanh, ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu.
§iÖu thø hoµ thanh, ®iÖu thø giai ®iÖu.
§iÖu thøc n¨m ©m.
§1. ®iÖu thøc, ©m æn ®Þnh

vμ ©m kh«ng æn ®Þnh
1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc

§iÖu thøc lμ hÖ thèng thÓ hiÖn mèi t−¬ng quan vÒ cao ®é cña çc ©m thanh
trong t¸c phÈm ©m nh¹c.
§iÖu thøc lμ mét ph−¬ng tiÖn diÔn t¶ quan träng cña ©m nh¹c. Mμu s¾c, tÝnh
chÊt ©m nh¹c ®−îc h×nh thμnh qua c¬ cÊu vμ mèi t−¬ng quan ®iÖu thøc ®· gãp
phÇn thÓ hiÖn néi dung cña t¸c phÈm.
1.2. ¢m æn ®Þnh vµ ©m kh«ng æn ®Þnh

Trong ®iÖu thøc cã mét sè ©m næi lªn nh− nh÷ng ©m tùa cña giai ®iÖu, t¹o
c¶m gi¸c yªn tÜnh, æn ®Þnh. T¸c phÈm ©m nh¹c th−êng ®−îc më ®Çu vμ kÕt thóc ë
nh÷ng ©m tùa nμy, ®ã lμ nh÷ng ©m æn ®Þnh. Ng−îc l¹i cã mét sè ©m kh¸c l¹i t¹o
c¶m gi¸c kh«ng æn ®Þnh vμ cã khuynh h−íng hót dÉn vÒ çc ©m tùa, ®ã lμ ©m
kh«ng æn ®Þnh. VÝ dô :
73
Lμng t«i
Võa ph¶i
Nh¹c vμ lêi : V¨n Cao
Ph©n tÝch vÝ dô trªn :

Çc ©m æn ®Þnh th−êng cã tr−êng ®é dμi h¬n çc ©m kh¸c vμ chóng th−êng ë
vÞ trÝ ®Çu ph¸ch hoÆc ë nh÷ng ph¸ch cã träng ©m cña nhÞp. Trong ba ©m æn ®Þnh
trªn næi râ h¬n c¶ ®ã lμ ©m §«. ¢m nμy lμ chç tùa chñ yÕu cho toμn bé giai ®iÖu,
nã t¹o c¶m gi¸c æn ®Þnh, th¨ng b»ng. ¢m nμy ®−îc gäi lμ ©m chñ (hoÆc chñ ©m).
Çc ©m kh¸c trong giai ®iÖu nμy nh− Rª, Fa, La, Si lμ nh÷ng ©m kh«ng æn
®Þnh. Çc ©m nμy cã ®Æc tÝnh lμ bÞ hót dÉn vÒ çc ©m æn ®Þnh liÒn kÒ víi nã.
ViÖc chuyÓn tõ ©m kh«ng æn ®Þnh vÒ ©m æn ®Þnh gäi lμ gi¶i quyÕt.
VËy cã thÓ hiÓu ®iÖu thøc lμ hÖ thèng çc mèi t−¬ng quan gi÷a çc ©m æn ®Þnh
vμ çc ©m kh«ng æn ®Þnh trong mét giai ®iÖu hay trong mét t¸c phÈm ©m nh¹c.
Trong nÒn ©m nh¹c chuyªn nghiÖp vμ ©m nh¹c d©n gian cña çc n−íc trªn thÕ
giíi cã nhiÒu d¹ng ®iÖu thøc kh¸c nhau. §ã lμ çc lo¹i ®iÖu thøc n¨m ©m, b¶y ©m,
m−êi hai ©m... Tuy nhiªn ®iÖu thøc b¶y ©m (tr−ëng vμ thø) cña ©m nh¹c ph−¬ng
T©y ®−îc dïng phæ biÕn nhÊt.
§2. ®iÖu thøc tr−ëng,

gam tr−ëng tù nhiªn
2.1. §iÖu thøc tr−ëng

§iÖu thøc tr−ëng lμ ®iÖu thøc gåm cã b¶y bËc ©m (thø tù çc bËc ®−îc ghi
b»ng ch÷ sè La M·), trong ®ã cã ©m I, ©m III vμ ©m V lμ ©m æn ®Þnh. BËc I vμ bËc
III t¹o thμnh qu·ng 3 tr−ëng, bËc III vμ bËc V t¹o thμnh qu·ng 3 thø. BËc I vμ bËc
V t¹o thμnh qu·ng 5 ®óng. C«ng thøc cña ®iÖu thøc tr−ëng lμ :
§iÖu thøc tr−ëng kÝ hiÖu lμ Dur (tiÕng La−tinh nghÜa lμ cøng).
74
2.2. Gam tr−ëng tù nhiªn
Sù s¾p xÕp 7 ©m thanh cña ®iÖu thøc theo thø tù tõ thÊp lªn cao hay ng−îc l¹i
tõ cao xuèng thÊp tÝnh tõ ©m chñ (bËc I) ®Õn ©m chñ ë qu·ng t¸m liÒn kÒ ®−îc gäi
lμ gam. Çc ©m thanh t¹o thμnh gam gäi lμ çc bËc. Nh− vËy lμ bËc cña ®iÖu thøc
còng lμ bËc cña gam.
Gam tr−ëng tù nhiªn cã c«ng thøc gièng ®iÖu thøc tr−ëng :
T−¬ng quan vÒ qu·ng gi÷a çc bËc trong gam tr−ëng tù nhiªn tÝnh tõ d−íi
lªn, lμ 2T − 2T − 2t − 2T − 2T − 2T − 2t. VÝ dô gam §« tr−ëng tù nhiªn :
Gam tr−ëng tù nhiªn cã cÊu t¹o lμ hai nhãm bèn ©m gièng nhau vÒ c¬ cÊu
qu·ng. Hai nhãm nμy nèi liÒn víi nhau b»ng qu·ng 2 tr−ëng.
Çc bËc cña gam ®Òu cã tªn riªng ph¶n ¸nh chøc n¨ng cña chóng trong ®iÖu
thøc :
BËc I ¢m chñ KÝ hiÖu : T (Tonique)
BËc II ¢m th−îng chñ KÝ hiÖu : SII
BËc III ¢m trung KÝ hiÖu : DTIII
BËc IV ¢m h¹ ¸t KÝ hiÖu : S (Sousdominante)
BËc V ¢m ¸t KÝ hiÖu : D (Dominante)
BËc VI ¢m th−îng ¸t KÝ hiÖu : TSVI
BËc VII ¢m dÉn lªn KÝ hiÖu : DVII
Trong b¶y bËc cña gam, bËc I, bËc IV vμ bËc V lμ çc bËc chÝnh. Çc bËc cßn l¹i
lμ bËc II, bËc III, bËc VI vμ bËc VII lμ çc bËc phô.
¢m ¸t n»m trªn ©m chñ mét qu·ng 5 ®óng, ©m bËc III n»m gi÷a hai ©m trªn
nªn gäi lμ ©m trung. ¢m h¹ ¸t n»m d−íi ©m chñ mét qu·ng 5 ®óng, ©m bËc VI gäi
lμ ©m th−îng ¸t. VÝ dô ë gam §« tr−ëng :
75
¢m th−îng ¸t ¢m trung
¢m bËc II gäi lμ ©m th−îng chñ, ©m bËc VII gäi lμ ©m dÉn lªn. VÝ dô ë gam §«
tr−ëng :
¢m dÉn lªn ¢m th−îng chñ

ë ®iÖu tr−ëng bËc I, bËc III vμ bËc V lμ nh÷ng bËc æn ®Þnh. Sù æn ®Þnh cña ba
bËc nμy kh«ng gièng nhau. BËc I (©m chñ) æn ®Þnh nhÊt, nã lμ trung t©m cña ®iÖu
thøc.
Çc bËc II, bËc IV, bËc VI vμ bËc VII lμ çc bËc kh«ng æn ®Þnh, trong giai ®iÖu
çc bËc nμy cã khuynh h−íng hót vÒ çc bËc æn ®Þnh ®øng liÒn kÒ víi nã. TÝnh
chÊt hót dÉn cña çc bËc kh«ng æn ®Þnh còng kh¸c nhau, nã phô thuéc vμo çc
yÕu tè sau :
− Qu·ng gi÷a bËc kh«ng æn ®Þnh ®Õn çc bËc æn ®Þnh cμng nhá th× søc hót
cμng lín. VÝ dô tõ bËc IV hót vÒ bËc III hoÆc bËc VII hót lªn bËc I lμ qu·ng 2 thø sÏ
m¹nh h¬n bËc IV lªn bËc V hay bËc II lªn bËc III lμ qu·ng 2 tr−ëng.
− BËc æn ®Þnh nμo cã tÝnh æn ®Þnh h¬n th× søc hót sÏ m¹nh h¬n. VÝ dô : BËc II hót
vÒ bËc I (©m chñ) sÏ m¹nh h¬n lμ hót vÒ bËc III.
Khuynh h−íng gi¶i quyÕt tõ çc bËc kh«ng æn ®Þnh vÒ çc bËc æn ®Þnh trong
®iÖu tr−ëng tù nhiªn thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau. VÝ dô ë gam §« tr−ëng :
§3. ®iÖu thøc thø, gam thø tù nhiªn
3.1. §iÖu thøc thø

§iÖu thøc thø lμ ®iÖu thøc gåm cã b¶y bËc ©m, trong ®ã cã ©m I, ©m III vμ ©m
V lμ ©m æn ®Þnh. BËc I vμ bËc III t¹o thμnh qu·ng 3 thø, bËc III vμ bËc V t¹o thμnh
qu·ng 3 tr−ëng. BËc I vμ bËc V t¹o thμnh qu·ng 5 ®óng. C«ng thøc cña ®iÖu thøc
thø lμ :
§iÖu thø kÝ hiÖu lμ moll (tiÕng La−tinh nghÜa lμ mÒm).
3.2. Gam thø tù nhiªn

Gam thø tù nhiªn cã c«ng thøc gièng ®iÖu thøc thø :
76
Gam thø tù nhiªn còng cã cÊu t¹o gåm hai nhãm 4 ©m, hai nhãm ®−îc nèi víi
nhau b»ng qu·ng 2 tr−ëng. Hai nhãm nμy cã c¬ cÊu qu·ng kh«ng gièng nhau
Nhãm 4 ©m d−íi : 2T − 2t − 2T.
Nhãm 4 ©m trªn : 2t − 2T − 2T.
VÝ dô ë gam La thø :
Nhãm 4 ©m d−íi Nhãm 4 ©m trªn
Qu·ng 2 thø trong gam thø kh«ng ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt vÒ ©m chñ nh− ë
gam tr−ëng. §iÒu nμy t¹o nªn c¶m gi¸c mÒm m¹i trong gam thø tù nhiªn.
Çc bËc cña gam thø cã kÝ hiÖu vμ tªn gäi gièng nh− ®iÖu tr−ëng chØ kh¸c vÒ
thø tù qu·ng 2 gi÷a çc bËc.
Còng nh− giäng §« tr−ëng, giäng La thø tù nhiªn cã çc bËc ®Òu lμ çc ©m c¬
b¶n cña hμng ©m. Thø tù qu·ng 2 gi÷a çc bËc trong giäng La thø còng lμ cÊu tróc
chung cña çc giäng thø tù nhiªn.
Còng gièng nh− ®iÖu tr−ëng, ë ®iÖu thø çc bËc I, bËc IV vμ bËc V lμ çc bËc
chÝnh. Çc bËc II, III, bËc VI vμ bËc VII lμ çc bËc phô.
Çc ©m æn ®Þnh cña ®iÖu thø còng lμ çc ©m bËc I, bËc III vμ bËc V, tuy nhiªn
søc hót cña çc ©m kh«ng æn ®Þnh vÒ ©m æn ®Þnh cã thay ®æi. BËc II vμ bËc VII hót
vÒ ©m chñ trªn qu·ng 2 tr−ëng (1 cung), søc hót nöa cung lμ ë bËc II vÒ bËc III vμ
bËc IV vÒ bËc V. §©y lμ s¬ ®å hót dÉn cña çc ©m kh«ng æn ®Þnh trong ®iÖu thø tù
nhiªn, vÝ dô gam La thø :
77
§4. giäng
4.1. Kh¸i niÖm vÒ giäng

Giäng (cßn gäi lμ ®iÖu tÝnh) lμ ®iÖu thøc ®−îc thÓ hiÖn ë mét ®é cao nhÊt
®Þnh.
Tªn mét giäng bao gåm hai phÇn : tªn cña ©m chñ vμ tªn cña ®iÖu thøc. VÝ
dô vÒ mét sè giäng tr−ëng :
Giäng §« tr−ëng C-dur
Giäng Sol tr−ëng G-dur
Giäng Mi gi¸ng tr−ëng es-dur
Giäng Fa th¨ng tr−ëng Fis-dur
Tªn ©m chñ cña giäng tr−ëng th−êng ®−îc viÕt b»ng ch÷ hoa.
VÝ dô vÒ mét sè giäng thø :
Giäng §« thø : c-moll
Giäng La thø : a-moll
Giäng Fa th¨ng thø : fis-moll...
Tªn ©m chñ cña giäng thø th−êng ®−îc viÕt b»ng ch÷ th−êng.
Giäng tr−ëng vμ giäng thø cã thÓ ®−îc thμnh lËp trªn bÊt k× bËc c¬ b¶n hay
bËc chuyÓn ho¸ nμo. MÆc dï ©m chñ lμ çc bËc kh¸c nhau nh−ng mèi t−¬ng quan
gi÷a çc bËc trong giäng ®Òu gièng nhau.
ChØ cã giäng §« tr−ëng vμ giäng La thø cã çc bËc ®Òu lμ bËc c¬ b¶n cßn çc
giäng kh¸c ph¶i dïng çc dÊu ho¸ ®Ó thay ®æi çc bËc cho phï hîp víi ®iÖu thøc.
Sè l−îng dÊu ho¸ ë tõng giäng cã kh¸c nhau. VÝ dô :
HoÆc :
4.2. Çc giäng tr−ëng cã dÊu th¨ng

B¾t ®Çu tõ giäng §« tr−ëng (lμ giäng tiªu biÓu cña ®iÖu thøc tr−ëng), lÊy bËc
V cña nã lμm ©m chñ cña giäng tiÕp theo ta sÏ cã giäng Sol tr−ëng. Trong giäng
Sol tr−ëng, ©m Fa ph¶i t¨ng lªn nöa cung v× gi÷a bËc VII vμ ©m chñ chØ çch nhau
78
nöa cung. Do vËy giäng Sol tr−ëng cã mét dÊu th¨ng ë ho¸ biÓu. C«ng thøc giäng
Sol tr−ëng :
TiÕp ®ã, lÊy ©m bËc V cña giäng tr−íc lμm ©m chñ cña giäng tiÕp theo sÏ cã
lÇn l−ît çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng. HÖ thèng çc giäng tr−ëng cã
tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng lμ :
Giäng Sol tr−ëng (G-dur)
Giäng Rª tr−ëng (D-dur)
Giäng La tr−ëng (A-dur)
Giäng Mi tr−ëng (E-dur)
Giäng Si tr−ëng (B-dur)
Giäng Fa th¨ng tr−ëng (Fis-dur)
Giäng §« th¨ng tr−ëng (Cis-dur)
4.3. Çc giäng tr−ëng cã dÊu gi¸ng

B¾t ®Çu tõ giäng §« tr−ëng, ®i xuèng mét qu·ng 5 ®óng ta sÏ cã giäng Fa
tr−ëng. Trong giäng Fa tr−ëng, ©m bËc IV (©m Si) ph¶i gi¸ng xuèng cho phï hîp
79
víi c«ng thøc cña giäng tr−ëng. Do vËy giäng Fa tr−ëng cã mét dÊu gi¸ng ë ho¸
biÓu. C«ng thøc giäng Fa tr−ëng :
TiÕp ®ã, tuÇn tù ®i xuèng qu·ng 5 ®óng tõ ©m chñ cña giäng tr−íc ®Õn ©m
chñ cña giäng sau, sÏ cã lÇn l−ît çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng. HÖ
thèng çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng lμ :
Giäng Fa tr−ëng (F-dur)
Giäng Si gi¸ng tr−ëng (Bb-dur)
Giäng Mi gi¸ng tr−ëng (es-dur)
Giäng La gi¸ng tr−ëng (as-dur)
Giäng Rª gi¸ng tr−ëng (Des-dur)
Giäng Sol gi¸ng tr−ëng (Ges-dur)
Giäng §« gi¸ng tr−ëng (Ces-dur)
4.4. Çc giäng thø cã dÊu th¨ng

B¾t ®Çu tõ giäng La thø (lμ giäng tiªu biÓu cña ®iÖu thøc thø), lÊy bËc V cña
nã lμm ©m chñ cña giäng tiÕp theo ta sÏ cã giäng Mi thø. Trong giäng Mi thø, ©m
Fa ph¶i t¨ng lªn nöa cung v× gi÷a ©m chñ vμ bËc II chØ çch nhau nöa cung. Do
vËy giäng Mi thø cã mét dÊu th¨ng ë ho¸ biÓu. C«ng thøc giäng Mi thø :
80
TiÕp ®ã, lÊy ©m bËc V cña giäng tr−íc lμm ©m chñ cña giäng tiÕp theo sÏ cã
lÇn l−ît çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng. HÖ thèng çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn
7 dÊu th¨ng lμ :
Giäng Mi thø (e-moll)
Giäng Si thø (b−moll)
Giäng Fa th¨ng thø (fis−moll)
Giäng §« th¨ng thø (cis−moll)
Giäng Sol th¨ng thø (gis−moll)
Giäng Rª th¨ng thø (dis−moll)
Giäng La th¨ng thø (ais−moll)
4.5. Çc giäng thø cã dÊu gi¸ng

B¾t ®Çu tõ giäng La thø, ®i xuèng mét qu·ng 5 ®óng ta sÏ cã giäng Rª thø.
Trong giäng Rª thø, ©m bËc VI (©m Si) ph¶i gi¸ng xuèng cho phï hîp víi c«ng
thøc cña giäng thø. Do vËy giäng Rª thø cã mét dÊu gi¸ng ë ho¸ biÓu. C«ng thøc
giäng Rª thø :
81
TiÕp ®ã, tuÇn tù ®i xuèng qu·ng 5 ®óng tõ ©m chñ cña giäng tr−íc ®Õn ©m
chñ cña giäng sau, sÏ cã lÇn l−ît çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng. HÖ thèng
çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng lμ :
Giäng Rª thø (d-moll)
Giäng Sol thø (g-moll)
Giäng §« thø (c-moll)
Giäng Fa thø (f-moll)
Giäng Si gi¸ng thø (bes-moll)
Giäng Mi gi¸ng thø (es-moll)
Giäng La gi¸ng thø (as-moll)
82
§5. §iÖu tr−ëng hoμ thanh,
®iÖu tr−ëng giai ®iÖu
5.1. §iÖu tr−ëng hoµ thanh

Ngoμi ®iÖu tr−ëng tù nhiªn, trong nhiÒu t¸c phÈm ©m nh¹c cßn gÆp d¹ng ®iÖu
thøc tr−ëng cã bËc VI h¹ thÊp xuèng nöa cung. §iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu tr−ëng
hoμ thanh.
BËc VI h¹ thÊp ®· khiÕn cho søc hót dÉn tõ bËc VI vÒ bËc V æn ®Þnh trë nªn
m¹nh h¬n vμ h×nh thμnh qu·ng hai t¨ng ®Æc tr−ng gi÷a bËc VI vμ bËc VII. C«ng
thøc cña ®iÖu tr−ëng hoμ thanh, vÝ dô giäng §« tr−ëng hoμ thanh :
DÊu ho¸ h¹ thÊp bËc VI ®−îc viÕt tr−íc nèt nh¹c d−íi h×nh thøc dÊu ho¸ bÊt
th−êng. VÝ dô :
ViÖt Nam quª h−¬ng t«i

(TrÝch)
Nh¹c vμ lêi : §ç NhuËn
5.2. §iÖu tr−ëng giai ®iÖu

Mét d¹ng ®iÖu thøc tr−ëng Ýt dïng h¬n ®ã lμ ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu. §iÖu
tr−ëng giai ®iÖu lμ ®iÖu tr−ëng cã bËc VI vμ bËc VII h¹ thÊp xuèng nöa cung.
83
Trong thùc tÕ, ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu hÇu nh− chØ ®−îc dïng khi giai ®iÖu ®i
xuèng. DÊu ho¸ h¹ thÊp bËc VI vμ bËc VII ®−îc viÕt tr−íc nèt nh¹c d−íi h×nh thøc
dÊu ho¸ bÊt th−êng.
§6. §iÖu thø hoμ thanh,

®iÖu thø giai ®iÖu
6.1. §iÖu thø hoµ thanh

Ngoμi ®iÖu thø tù nhiªn, trong nhiÒu t¸c phÈm ©m nh¹c cßn gÆp d¹ng ®iÖu
thøc thø cã bËc VII ®−îc n©ng cao nöa cung. §iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu thø hoμ
thanh. ViÖc n©ng cao bËc VII lμ do sù cÇn thiÕt t¨ng c−êng søc hót dÉn vÒ ©m chñ.
C«ng thøc cña ®iÖu thø hoμ thanh, vÝ dô giäng La thø hoμ thanh :
DÊu ho¸ n©ng cao bËc VII ®−îc viÕt tr−íc nèt nh¹c d−íi h×nh thøc dÊu ho¸ bÊt
th−êng. VÝ dô :
Çnh Ðn tuæi th¬

(TrÝch)
Võa ph¶i
Nh¹c vμ lêi : ph¹m tuyªn
84
VÝ dô kh¸c :
Toccata
(TrÝch)
Gaston Rolland
6.2. §iÖu thø giai ®iÖu

§iÖu thø giai ®iÖu lμ ®iÖu thø cã bËc VI vμ bËc VII ®−îc t¨ng lªn nöa cung.
§iÖu thø giai ®iÖu t¹o nªn søc hót vÒ ©m chñ nªn cã ©m h−ëng cña ®iÖu thøc
tr−ëng. §iÖu thø giai ®iÖu chñ yÕu ®−îc dïng ë h−íng chuyÓn ®éng ®i lªn cña
gam, khi ®i xuèng th−êng trë l¹i ®iÖu thø tù nhiªn. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng
ngo¹i lÖ, vÝ dô :
T×nh yªu mμu xanh

(TrÝch)
Andre Popp
§7. §iÖu thøc n¨m ©m
7.1. Kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc n¨m ©m

Cã rÊt nhiÒu bμi d©n ca vμ nh÷ng t¸c phÈm ©m nh¹c cæ truyÒn ë ViÖt Nam
®−îc viÕt trªn çc ®iÖu thøc n¨m ©m. NhiÒu nh¹c sÜ còng khai th¸c ®iÖu thøc n¨m
©m ®Ó s¸ng t¹o nªn nh÷ng t¸c phÈm ©m nh¹c míi.
85
§iÖu thøc n¨m ©m lμ ®iÖu thøc gåm 5 bËc. Kho¶ng çch hÑp nhÊt vÒ cao ®é
gi÷a hai bËc nèi tiÕp lμ 1 cung, kho¶ng çch réng nhÊt vÒ cao ®é gi÷a hai bËc nèi
tiÕp lμ 1, 5 cung. NÒn ©m nh¹c d©n gian cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi sö dông ®iÖu
thøc nμy nh− Trung Quèc, NhËt B¶n, TriÒu Tiªn, ViÖt Nam... Mçi n−íc l¹i cã
nh÷ng d¹ng ®iÖu thøc n¨m ©m cña riªng m×nh, v× thÕ ®iÖu thøc n¨m ©m còng
ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng vμ phong phó.
7.2. Mét sè ®iÖu thøc n¨m ©m

− §iÖu thøc n¨m ©m lo¹i I :
§iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu B¾c, th−êng cã tÝnh chÊt vui, khoÎ.
− §iÖu thøc n¨m ©m lo¹i II :
§iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu Nam, cã tÝnh chÊt mÒm m¹i, duyªn d¸ng.
− §iÖu thøc n¨m ©m lo¹i III :
§iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu Nam xu©n.

− §iÖu thøc n¨m ©m lo¹i IV :
§iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu Huúnh.

− §iÖu thøc n¨m ©m lo¹i V :
§iÖu thøc nμy gäi lμ ®iÖu o¸n, ®−îc dïng phæ biÕn trong ©m nh¹c cæ truyÒn
Nam Bé, cã tÝnh chÊt mÒm m¹i, buån da diÕt.
86
a) C©u hái
1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc ?
2. Trong ®iÖu thøc cã nh÷ng lo¹i ©m g× ? TÝnh chÊt cña tõng lo¹i ©m ?
3. ¢m æn ®Þnh nhÊt trong ®iÖu thøc gäi lμ ©m g× ?
4. Sù chuyÓn tiÕp tõ ©m kh«ng æn ®Þnh vÒ ©m æn ®Þnh gäi lμ g× ?
5. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc tr−ëng ? Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc bËc
trong ®iÖu thøc tr−ëng tù nhiªn ?
6. H·y giíi thiÖu vÒ ©m æn ®Þnh vμ kh«ng æn ®Þnh trong ®iÖu thøc tr−ëng ?
7. Gam lμ g× ? Çc bËc cña gam s¾p xÕp nh− thÕ nμo ?
8. Ngoμi kÝ hiÖu b»ng ch÷ sè La M·, çc bËc cña gam cßn cã tªn gäi nh− thÕ
nμo ? Nªu ý nghÜa cña çc tªn gäi ®ã ?
9. Nh÷ng bËc chÝnh trong gam lμ nh÷ng bËc nμo ? Çc bËc cßn l¹i gäi lμ nh÷ng
bËc g× ?
10. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc thø ? Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc bËc
trong ®iÖu thøc thø tù nhiªn ?
11. Tr×nh bμy sù chuyÓn tiÕp tõ çc ©m kh«ng æn ®Þnh sang çc ©m æn ®Þnh
trong ®iÖu thø tù nhiªn ?
12. Giäng lμ g× ? Tªn cña giäng bao gåm nh÷ng yÕu tè nμo ?
13. KÓ tªn çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng ?
14. KÓ tªn çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng ?
15. KÓ tªn çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng ?
16. KÓ tªn çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng ?
17. §äc thø tù çc dÊu th¨ng trªn ho¸ biÓu ?
18. §äc thø tù çc dÊu gi¸ng trªn ho¸ biÓu ?
19. §iÖu tr−ëng hoμ thanh kh¸c ®iÖu tr−ëng tù nhiªn ë bËc nμo ?
20. ThÕ nμo lμ ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu ?
21. ThÕ nμo lμ ®iÖu thø hoμ thanh ?
22. ThÕ nμo lμ ®iÖu thø giai ®iÖu ?
23. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc n¨m ©m ? Giíi thiÖu tªn mét vμi ®iÖu thøc n¨m ©m ?
b) Bμi tËp viÕt
1. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 16 nhÞp ë giäng §« tr−ëng, sè chØ
nhÞp 24 .
87
2. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 8 nhÞp ë giäng La thø, sè chØ nhÞp
3.
4
3. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 8 nhÞp ë giäng Sol tr−ëng, sè chØ
nhÞp 4
4.
4. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 16 nhÞp ë giäng Mi thø, sè chØ nhÞp
3
8.
5. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 8 nhÞp ë giäng Fa tr−ëng, sè chØ
nhÞp 86 .
6. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 8 nhÞp ë giäng Rª thø hoμ thanh, sè
chØ nhÞp 22.
7. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 8 nhÞp ë giäng Mi thø hoμ thanh,
sè chØ nhÞp 34 .

1. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö gam Rª tr−ëng tù nhiªn.
2. Thùc hiÖn trªn ®μn gam Rª tr−ëng hoμ thanh.
3. Thùc hiÖn trªn ®μn gam Rª tr−ëng giai ®iÖu.
4. Thùc hiÖn trªn ®μn gam Mi thø tù nhiªn.
5. Thùc hiÖn trªn ®μn gam Mi thø hoμ thanh.
6. Thùc hiÖn trªn ®μn gam Mi thø giai ®iÖu.

C©u 1. Tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ ®iÖu thøc ?
§iÖu thøc lμ hÖ thèng thÓ hiÖn mèi t−¬ng quan vÒ cao ®é cña çc ©m thanh
trong t¸c phÈm ©m nh¹c.
C©u 2. Trong ®iÖu thøc cã nh÷ng lo¹i ©m g× ? TÝnh chÊt cña tõng lo¹i ©m ?
− §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, cÇn ®äc vμ tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh ë môc 1.2.
C©u 3. ¢m æn ®Þnh nhÊt trong ®iÖu thøc gäi lμ ©m g× ?
− ¢m chñ.
C©u 4. Sù chuyÓn tiÕp tõ ©m kh«ng æn ®Þnh vÒ ©m æn ®Þnh gäi lμ g× ?
− Gi¶i quyÕt.
C©u 5. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc tr−ëng ? Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a
çc bËc trong ®iÖu thøc tr−ëng tù nhiªn ?
88
C©u 6. H·y giíi thiÖu vÒ ©m æn ®Þnh vμ kh«ng æn ®Þnh trong ®iÖu thøc
tr−ëng?
C©u 7. Gam lμ g×? Çc bËc cña gam s¾p xÕp nh− thÕ nμo?
C©u 8. Ngoμi kÝ hiÖu b»ng ch÷ sè La M·, çc bËc cña gam cßn cã tªn gäi nh−
thÕ nμo? Nªu ý nghÜa cña çc tªn gäi ®ã?
C©u 9. Nh÷ng bËc chÝnh trong gam lμ nh÷ng bËc nμo? Çc bËc cßn l¹i gäi lμ
nh÷ng bËc g×?
C©u 10. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc thø? Tr×nh bμy kho¶ng çch vÒ cao ®é gi÷a çc
bËc trong ®iÖu thøc thø tù nhiªn?
C©u 11. Tr×nh bμy sù chuyÓn tiÕp tõ çc ©m kh«ng æn ®Þnh sang çc ©m æn
®Þnh trong ®iÖu thø tù nhiªn?
C©u 12. Giäng lμ g×? Tªn cña giäng bao gåm nh÷ng yÕu tè nμo ?
Giäng (cßn gäi lμ ®iÖu tÝnh) lμ ®iÖu thøc ®−îc thÓ hiÖn ë
mét ®é cao nhÊt ®Þnh. Tªn giäng gåm tªn cña ©m chñ vμ tªn cña ®iÖu thøc.
C©u 13. KÓ tªn çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng ?
C©u 14. KÓ tªn çc giäng tr−ëng cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng ?
C©u 15. KÓ tªn çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu th¨ng ?
C©u 16. KÓ tªn çc giäng thø cã tõ 1 ®Õn 7 dÊu gi¸ng ?
C©u 17. §äc thø tù çc dÊu th¨ng trªn ho¸ biÓu ?
Fa − §« − Sol − Rª − La − Mi− Si.
C©u 18. §äc thø tù çc dÊu gi¸ng trªn ho¸ biÓu ?
Si − Mi − La − Rª − Sol − §« − Fa.
C©u 19. §iÖu tr−ëng hoμ thanh kh¸c ®iÖu tr−ëng tù nhiªn ë bËc nμo ?
C©u 20. ThÕ nμo lμ ®iÖu tr−ëng giai ®iÖu ?
89
C©u 21. ThÕ nμo lμ ®iÖu thø hoμ thanh ?
C©u 22. ThÕ nμo lμ ®iÖu thø giai ®iÖu ?
C©u 23. ThÕ nμo lμ ®iÖu thøc n¨m ©m ? Giíi thiÖu tªn mét vμi ®iÖu thøc n¨m
©m ?
− §Ó tr¶ lêi c©u hái nμy, cÇn ®äc vμ tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh ë môc 7.1 vμ 7.2.

Bμi tËp 1. Sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó viÕt 16 nhÞp ë giäng §« tr−ëng,
sè chØ nhÞp 24 .
− Môc tiªu cña bμi tËp nμy kh«ng ph¶i ®Ó viÕt ®−îc nh÷ng
giai ®iÖu hay, mμ ng−êi häc cÇn thÓ hiÖn ®óng nh÷ng yªu cÇu cña bμi tËp.
− §o¹n nh¹c kh«ng cÇn viÕt ho¸ biÓu.
− Ng−êi häc cã thÓ viÕt çc lo¹i cao ®é bÊt k× nh−ng ©m kÕt thóc cÇn lμ ©m §«.
Thùc hiÖn çc bμi tËp tiÕp theo t−¬ng tù. L−u ý viÕt ho¸ biÓu çc giäng cho
chÝnh x¸c. Giäng Rª thø hoμ thanh hoÆc Mi thø hoμ thanh, cÇn viÕt dÊu th¨ng ë
©m bËc VII.

Bμi tËp 1. Thùc hiÖn trªn ®μn piano hoÆc ®μn phÝm ®iÖn tö gam Rª tr−ëng tù
nhiªn.
− CÇn x¸c ®Þnh gam Rª tr−ëng tù nhiªn cã ©m Fa th¨ng vμ §« th¨ng.
− §μn chËm kÕt hîp ®äc tªn tõng ©m.
− CÇn s¾p xÕp ngãn tay hîp lÝ.
Thùc hiÖn t−¬ng tù çc bμi tËp tiÕp theo.
90

Giao Trinh Am Nhac - Le Anh Tuan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Am Nhac - Le Anh Tuan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lª Anh TuÊn (Chñ biªn)

trÇn v¨n minh – lª ®øc sang

Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc

Ch−¬ng I ©m thanh vμ c¸ch ghi chÐp nh¹c..........8

Ch−¬ng II TiÕt tÊu, nhÞp.....................................35

Ch−¬ng III Qu·ng ............................................... 60

Ch−¬ng IV §iÖu thøc vμ giäng........................73

Ch−¬ng V X¸c ®Þnh giäng, dÞch giäng..............91

Ch−¬ng VI Hîp ©m.......................................... 105

Ch−¬ng VII Giai ®iÖu vμ s¾c th¸i ©m nh¹c .. 125

tμi liÖu tham kh¶o......................................................136

§1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c

1.1. Kh¸i niÖm vÒ ©m nh¹c

1.2. C¬ së vËt lÝ cña ©m thanh

1.3. C¸c thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ©m thanh

2.1. HÖ thèng ©m thanh trong ©m nh¹c

2.2. Tªn gäi c¸c bËc c¬ b¶n

2.3. KÝ hiÖu c¸c bËc c¬ b¶n

3.1. Khu«ng nh¹c vµ c¸c dßng kÎ phô

3.2. Kho¸ nh¹c

Kho¸ Sol cã kÝ hiÖu :

C¸c nèt c¬ b¶n ë khu«ng nh¹c dïng kho¸ Sol.

Kho¸ §« dïng cho ®μn violon alto (viola).

Nèt §«1 viÕt trªn kho¸ Fa lμ :

Nèt §«1 viÕt trªn kho¸ §« Alto lμ :

3.3. Nèt nh¹c

3.4. Cao ®é cña ©m thanh

Nèt ®en (tr−êng ®é b»ng nöa nèt tr¾ng) :

Nèt mãc kÐp (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc ®¬n) :

Nèt mãc tam (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc kÐp) :

Nèt mãc tø (tr−êng ®é b»ng nöa nèt mãc tam) :

HoÆc biÓu thÞ b»ng s¬ ®å :

§4. C¸c qu·ng t¸m,

4.1. C¸c qu∙ng t¸m

§5. dÊu ho¸, trïng ©m

5.1. C¸c bËc chuyÓn ho¸

5.2. DÊu ho¸

ViÕt §äc Tr−êng hîp ®Æc biÖt

Disis Rª th¨ng kÐp

Geses Son gi¸ng kÐp

5.3. Ho¸ biÓu vµ dÊu ho¸ bÊt th−êng

Chó Õch con

Bμi h¸t cã ho¸ biÓu ba dÊu th¨ng :

Con chim non

B¸c Hå ng−êi cho em tÊt c¶

§6. DÊu lÆng, dÊu t¨ng tr−êng ®é

6.1. DÊu lÆng

Chim chÝch b«ng

6.2. DÊu t¨ng tr−êng ®é

Em lμ b«ng hång nhá

DÊu miÔn nhÞp cßn cã thÓ dïng víi dÊu lÆng.

7.1. DÊu nh¾c l¹i

Hoμ b×nh cho bÐ

Ch¸u vÉn nhí tr−êng mÇm non

7.2. DÊu Segno vµ dÊu Coda

DÊu Coda (nghÜa lμ kÕt thóc) viÕt b»ng kÝ hiÖu:

− Tr×nh bμy tõ ®Çu ®Õn dÊu håi thø hai.

7.3. DÊu chuyÓn qu∙ng t¸m

CÇn thùc hiÖn lμ :

CÇn thùc hiÖn lμ :

7.4. C¸ch ghi nh¹c hai bÌ

b) Bμi tËp viÕt

4. ViÕt c¸c ©m trïng víi nh÷ng ©m sau.

c) Bμi tËp trªn ®μn