Professional Documents
Culture Documents
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian làm đồ án chuyên ngành, nhóm đã nhận được nhiều sự giúp đỡ,
đóng góp ý kiến và trong thời gian làm đồ án chuyên ngành, nhóm đã nhận được
nhiều sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến và chỉ bảo nhiệt tình của thầy cô trong bộ môn
công nghệ hóa học và bạn bè.
Đặc biệt nhóm xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy Nguyễn Việt Bách, giảng
viên Bộ môn Công nghệ hóa học - trường ĐH Cần Thơ người đã tận tình hướng dẫn,
chỉ bảo nhóm trong suốt quá trình thực hiện đồ án chuyên ngành.
Nhóm cũng xin chân thành cảm ơn đến các thầy cô giáo trong trường ĐH Cần
Thơ nói chung, các thầy cô trong Bộ môn Công nghệ hóa học nói riêng đã dạy dỗ cho
sinh viên kiến thức về các môn đại cương cũng như các môn chuyên ngành, giúp sinh
viên có được cơ sở lý thuyết vững vàng và tạo điều kiện giúp đỡ sinh viên trong suốt
quá trình học tập.
Cuối cùng, nhóm đồ án xin chân thành cảm ơn đến thầy cô và bạn bè, đã luôn
tạo điều kiện, quan tâm, giúp đỡ nhóm trong suốt quá trình học tập và hoàn thành đồ
án chuyên ngành
Nhóm 19 ii
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... i
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA NGÀNH SẢN XUẤT PIGMENT [1,2,3] ..1
2.1 SỰ PHÁT QUANG VÀ CÁC LOẠI PHÁT QUANG [5,6] .......................2
2.3.3 Phương pháp phun nhiê ̣t phân (phương pháp aerosol ) ......................4
Nhóm 19 iii
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 iv
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Cuô ̣c số ng con người ngày càng đươ ̣c nâng cao, nhu cầ u về mă ̣t thẩ m mi ̃ vì thế
cũng phát triể n không ngừng. Viê ̣c mua sắ m các sản phẩ m có kiề u dáng đe ̣p và bắ t
mắ t đươ ̣c chú tro ̣ng nhiề u hơn. Chấ t màu ra đời cùng với nhu cầ u xã hô ̣i và viê ̣c
nghiên cứu, phát triể n đa da ̣ng các chấ t màu đã trở nên quan tro ̣ng đố i với các chuyên
ngành về hóa ho ̣c.
Nhóm 19 v
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 vi
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 vii
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 1
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
̣
1.3 LICH SỬ PHÁT TRIỂN CỦ A NGÀ NH SẢN XUẤT PIGMENT [1,2,3]
Thời tiề n sử, con người đã biế t dùng chấ t màu có sẵn trong tự nhiên. Khoảng
4000 năm trước con người đã biế t khai thác, xử lý, phố i trô ̣n các chấ t màu có sẵn
trong tự nhiên, tinh lo ̣c khoáng chấ t và chiế t từ trong cây, cỏ.
Vào khoảng thế kỉ XVIII ra đời và phát triể n ngành sản xuấ t pigment quy mô
công nghiê ̣p với các sản phẩ m như xanh berlin, crom vàng,…
Hiê ̣n nay ngành công nghiê ̣p sản xuấ t pigment phát triể n ma ̣nh theo cả chiề u
rô ̣ng lẫn chiề u sâu (đa da ̣ng, sản lươ ̣ng, quy mô sản xuấ t,…).
Các tính chấ t hóa lý cơ bản: Thành phầ n hóa ho ̣c, lươ ̣ng muố i và đô ̣ ẩ m, các
chấ t tan trong nước và tan trong axit, kić h thước ha ̣t, khố i lươ ̣ng riêng và đô ̣ cứng.
Các tính bề n: Khả năng chiụ đươ ̣c ảnh hưởng của ánh sáng, thời tiế t, nhiê ̣t,
hóa chấ t, chố ng ăn mòn và giữ đươ ̣c đô ̣ bóng.
Khả năng liên kế t với vâ ̣t liê ̣u: Tương tác với các chấ t kế t diń h, khả năng phân
tán, khả năng tương thích và hiê ̣u ứng đóng rắ n tố t.
Pigment trắ ng: Màu nhiǹ thấ y là do hiê ̣n tươ ̣ng tán xa ̣ ánh sáng không cho ̣n
lo ̣c, không hấ p thu ̣ ánh sáng trong vùng nhìn thấ y (ví du ̣: pigment TiO2 và ZnS,
̃ trắ ng).
lithopone, kem
Nhóm 19 1
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Pigment màu: Màu nhìn thấ y do vâ ̣t liê ̣u hấ p thu ̣ ánh sáng có cho ̣n lo ̣c và do
hiê ̣n tươ ̣ng tán xa ̣ ánh sáng (ví du ̣: oxit sắ t màu đỏ và vàng, pigment cadmium,
pigment ultramarine, crom vàng, cobalt xanh).
Pigment đen: Màu nhiǹ thấ y do hiê ̣n tươ ̣ng hấ p thu ̣ ánh sáng không cho ̣n lo ̣c (
ví du ̣: pigment carbon đen, sắ t oxit đen).
Pigment có hiê ̣u ứng kim loa ̣i: Màu nhin
̀ thấ y là do hiê ̣n tươ ̣ng phản xa ̣ ánh
sáng đề u đă ̣n hoă ̣c hiê ̣n tươ ̣ng giao thoa ánh sáng. Ánh kim loa ̣i do sự phản xa ̣ đề u
đă ̣n trên bề mă ̣t phẳ ng hoă ̣c mă ̣t song song của các ha ̣t pigment kim loa ̣i ( ví du ̣: các
lớp nhôm).
Pigment có màu xà cừ: Do hiê ̣n tươ ̣ng phản xa ̣ đề u đă ̣n trên bề mă ̣t các lớp ha ̣t
pigment song song (ví du ̣: TiO2 trên mica).
Pigment giao thoa: Màu bóng do hiê ̣n tươ ̣ng giao thoa ánh sáng (ví du ̣: oxit
sắ t trên mica).
Pigment phát quang: Các vật liệu phát quang vô cơ là những hợp chất tinh thể
nhân tạo có khả năng hấp thụ bứa xạ và sau đó phát ra các ánh sáng có bước sóng dài
hơn.
Pigment huỳnh quang: Do khả năng hấ p thu ̣ các bức xa ̣ và phát ra các ánh sáng
có bước sóng dài hơn sau mô ̣t khoảng thời gian ngắ n.
Pigment lân quang: Do hiê ̣n tươ ̣ng bức xa ̣ và các nguyên tử chuyể n sang tra ̣ng
thái kić h thić h và phát ra ánh sáng có bước sóng dài hơn sau vài giờ (ví du ̣: ZnS xử lí
với đồ ng).
Nhưng để sản xuấ t pigment đỏ oxide sắ t, người ta có thể sử du ̣ng nhiề u phương
pháp khác nhau. Ví du ̣:
Nhóm 19 2
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Cách 1: Nung trực tiế p các muố i sắ t như sulfat, nitrat, oxalate ở nhiê ̣t đô ̣
thích hơ ̣p
FeC2O4 → Fe2O3 + CO
Cách 2: Dùng kiề m trung hòa các muố i sắ t, sau đó nung hydroxide sắ t ở
nhiê ̣t đô ̣ thić h hơ ̣p
Chính vì vâ ̣y, viê ̣c phân loa ̣i các phương pháp sản xuấ t pigment vô cơ là rấ t
khó khăn và có rấ t nhiề u cách phân loa ̣i khác nhau. Ở đây ta ta ̣m chia ra thành hai
phương pháp sản xuấ t dựa trên quá trình điề u chế chúng từ dung dich
̣ (phương pháp
ướt) hay đố t nóng ở nhiê ̣t đô ̣ cao (phương pháp khô), tuy nhiên viê ̣c phân chia này
cũng không đươ ̣c chă ̣t chẽ và chin
́ h xác lắ m vì có khi phải kế t hơ ̣p cả hai phương
pháp trong cùng mô ̣t quá trình sản xuấ t.
Ví du ̣: Để điề u chế pigment đỏ oxide sắ t, ta có thể thực hiê ̣n phản ứng trung hòa
muố i sắ t bằ ng kiề m ở nhiê ̣t đô ̣ thích hơ ̣p, quá triǹ h đề hydrat hóa hydroxide sắ t sẽ
̣
xảy ra ngay trong dung dich.
Hầ u như tấ t cả các pigment vô cơ da ̣ng muố i kim loa ̣i đề u đươ ̣c điề u chế trực
̣
tiế p từ dung dich.
Nhóm 19 3
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Đố i với các pigment là hỗn hơ ̣p các oxide kim loa ̣i, con đường trô ̣n trực tiế p
các oxide kim loa ̣i nhiề u khi không thu đươ ̣c sản phẩ m mong muố n, do vâ ̣y người ta
phải tiế n hành thu hỗn hơ ̣p các muố i kim loa ̣i bằ ng cách kế t tủa đồ ng thời chúng từ
dung dich,
̣ sau đó đem nung hay trung hòa bằ ng kiề m ở nhiê ̣t đô ̣ cao.
Như vâ ̣y, đă ̣c điể m chủ yế u của phương pháp này là các sản phẩ m pigment
đề u đươ ̣c điề u chế trực tiế p từ dung dich.
̣
Ví du ̣, để điề u chế pigment ultramarine, người ta trô ̣n thành phầ n phố i liê ̣u là
đấ t sét, soda,… sau đó đem nung ở nhiê ̣t đô ̣ thić h hơ ̣p sẽ thu đươ ̣c sản phẩ m da ̣ng
Na6Al6Si6O24 hay Na7Al6Si6O24S3 tùy theo thành phầ n phố i liê ̣u, nhiê ̣t đô ̣ nung,…
Đố i với các pigment vô cơ là các oxide kim loa ̣i không bi ̣ thay đổ i tiń h chấ t
theo nhiê ̣t đô ̣, cũng thường đươ ̣c sản xuấ t theo phương pháp nung trực tiế p muố i hay
hydroxide của chúng.
Ngoài ra, phương pháp khô còn dùng trong trường hơ ̣p phản ứng điề u chế
pigment chỉ xảy ra ở nhiê ̣t đô ̣ cao. Ví du ̣, phản ứng điề u chế pigment oxide crom:
Phương pháp nung hầ u như không đươ ̣c sử du ̣ng đố i với các pigment oxide
kim loa ̣i dễ bi ̣ thăng hoa khi tăng nhiê ̣t đô ̣ hay bi ̣ oxi hóa bởi không khí ở nhiê ̣t đô ̣
cao.
13
Nghiền Rửa Nung
Nhóm 19 4
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 5
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 6
CHƯƠNG 1: GIỚ I THIỆU VỀ PIGMENT ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 7
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
2.1 SỰ PHÁT QUANG VÀ CÁC LOẠI PHÁT QUANG [5,6]
Hiê ̣n tươ ̣ng phát quang là hiê ̣n tươ ̣ng mô ̣t chấ t hấ p thu năng lươ ̣ng sau đó bức
xa ̣ điê ̣n từ trong miề n ánh sáng nhin
̀ thấ y.
Chấ t phát quang sau khi nhâ ̣n năng lươ ̣ng phù hơ ̣p sẽ làm electron ở tra ̣ng thái
cơ bản chuyể n lên tra ̣ng thái kích thích. Sau đó, quá triǹ h electron từ tra ̣ng thái kích
thích trở về tra ̣ng thái cơ bản sẽ làm phát xa ̣ photon, tức ánh sáng nhìn thấ y.
Huỳnh quang: thời gian phát quang nhỏ hơn 10-8 s và thường xảy ra ở chấ t
lỏng hoă ̣c khí.
Hình 2 – 1: Bột photpho – lớp bột được quét lên bóng đèn huỳnh quang
̀ h 2 – 2: Chấ t lỏng huỳnh quang còn được sử dụng trong bút da ̣quang
[5]
Hin
Nhóm 19 2
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Lân quang: thời gian phát sáng lớn hơn 10-8 s và thường xảy ra ở chấ t rắ n
(bô ̣t). Chấ t lân quang có thể sáng lâu hơn huỳnh quang vì electron ở tra ̣ng thái kích
thích không trở về tra ̣ng thái cơ bản ngay mà phải cầ n mô ̣t thời gian lâu hơn.
Hiǹ h 2 – 4: Chấ t lân quang hấ p thu và giữ năng lượng ánh sáng và để sử dụng phát quang trong bóng tố i [5]
Nhóm 19 2
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Pigment huỳnh quang: Do hiê ̣n tươ ̣ng bức xa ̣ và các nguyên tử chuyể n sang
tra ̣ng thái kích thích và phát ra ánh sáng có bước sóng dài hơn sau mô ̣t khoảng thời
gian ngắ n (như xử lý ZnS với đồ ng).
Pigment lân quang: Do hiê ̣n tươ ̣ng bức xa ̣ và các nguyên tử chuyể n sang
tra ̣ng thái kích thích và phát ra ánh sáng có bước sóng dài hơn sau vài giờ (xử lý ZnS
với Cu).
Người ta thực hiê ̣n khuế ch tán các chấ t tham gia phản ứng ở mức đô ̣ phân tử
(precursor phân tử).
Hỗn hơ ̣p ban đầ u đươ ̣c go ̣i là precursor có tỷ lê ̣ các ion kim loa ̣i đúng theo
hơ ̣p thức của hơ ̣p chấ t ta cầ n tổ ng hơ ̣p chuẩ n bi hỗ
̣ n hơ ̣p dung dich
̣ chứa các muố i rồ i
thực hiê ̣n phản ứng đồ ng kế t tủa (dưới da ̣ng hydroxit, cacbonat, oxalate,…).
Cuố i cùng tiế n hành nhiê ̣t phân sản phẩ m rắ n đồ ng kế t tủa đó.
Chế ta ̣o bằ ng phương pháp này chúng ta cầ n đảm bảo hai điề u kiê ̣n:
Phải đảm bảo đúng quá triǹ h đồ ng kế t tủa, nghiã là kế t tủa đồ ng thời các
kim loa ̣i đó.
Nhóm 19 3
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Phải đảm bảo trong precursor tức là hỗn hơ ̣p pha rắ n chứa các ion kim loa ̣i
theo đúng tỷ lê ̣ như trong sản phẩ m mong muố n.
Ưu điể m:
Chế ta ̣o đươ ̣c vâ ̣t liê ̣u có kić h thước cỡ nanomet.
Phản ứng có thể tiế n hành trong điề u kiê ̣n nhiê ̣t đô ̣ phòng thí nghiê ̣m, do
đó tiế t kiê ̣m năng lươ ̣ng, giảm thiể u quá trình mấ t mát do bay hơi, it́ ô
nhiễm môi trường.
Sản phẩ m thu đươ ̣c có tin ́ h đồ ng nhấ t cao, bề mă ̣t riêng lớn, đô ̣ tinh khiế t
hóa ho ̣c cao.
Lươ ̣ng mẫu thu đươ ̣c trong quá trình chế ta ̣o khá nhiề u.
Trong phương pháp đồ ng kế t tủa, các chấ t muố n khuế ch tán sang nhau chỉ
cầ n vươ ̣t qua quảng đường từ 10 đế n 50 lầ n kić h thước ở ma ̣ng cơ sở,
nghiã là nhỏ hơn rấ t nhiề u so với phương pháp gố m cổ truyề n.
Nhươ ̣c điể m:
Phản ứng ta ̣o kế t tủa phu ̣ thuô ̣c vào tić h số tan, khả năng ta ̣o phức giữa ion
kim loa ̣i và ion ta ̣o kế t tủa, lực ion, đô ̣ pH của dung dich,…̣
Tính đồ ng nhấ t hóa ho ̣c của oxit phức hơ ̣p tùy thuô ̣c vào tính đồ ng nhấ t
của kế t tủa từ dung dich. ̣
Viê ̣c cho ̣n điề u kiê ̣n để các ion kim loa ̣i cùng kế t tủa là mô ̣t công viê ̣c tấ t
khó khăn và phức ta ̣p.
Quá trình rửa kéo theo mô ̣t cách cho ̣n lo ̣c mô ̣t cấ u tử nào đó làm cho sản
phẩ m thu đươ ̣c có thành phầ n khác với thành phầ n dung dich ̣ ban đầ u.
2.3.3 Phương pháp phun nhiêṭ phân (phương pháp aerosol )
Khí thử
Máy pháy
siêu
Hình 2 – 6: Sơ đồ phương pháp phun nhiệt phân Aerosol
Nhóm 19 4
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Ưu điể m: Đây là phương pháp rấ t ưu viê ̣t để chế ta ̣o vâ ̣t liê ̣u huỳnh quang nói
chung, thường đươ ̣c sử du ̣ng trong công nghiê ̣p với quy trình liên tu ̣c giữa nguyên
liê ̣u đầ u vào và sản phẩ m đầ u ra. Các ha ̣t bô ̣t ta ̣o thành từ ha ̣t sol lơ lửng nên có da ̣ng
hình cầ u hoàn chỉnh, không bi ̣ảnh hưởng bởi quá triǹ h kế t đám khi nung ở nhiê ̣t đô ̣
cao,…
Nhươ ̣c điể m: Tuy nhiên phương pháp phun nung có ha ̣n chế là viê ̣c chế ta ̣o
vòi phun rấ t khó khăn, thiế t bi dễ
̣ bi ăn
̣ mòn và chỉ có thể áp du ̣ng cho cation kim loa ̣i
dễ thủy phân.
Hình 2 – 7: Hê ̣thố ng chỉ dẫn thoát hiể m dùng sơn phát quang ở các tòa nhà cao tầ ng
[10]
Nhóm 19 5
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
̀ h 2 – 9: Photoluminescent Film
[17]
Hin
Nhóm 19 6
CHƯƠNG 2: MÀ U PHÁ T QUANG ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Hình 2 – 10: Ball engineer II sử dụng ố ng dẫn khí Tritium thiế t kế va ̣ch giờ phát quang [18]
Hiǹ h 2 – 11: Người điề u khiể n phương tiê ̣n giao thông sẽ cảm thấ y an toàn hơn khi di chuyể n trên những
đoa ̣n đường được bao phủ bởi đá phát quang [12]
Nhóm 19 7
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 2
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
Nhóm 19 3
ĐỒ ÁN CHUYÊN NGÀNH CNHH
[15]https://vietnamese.alibaba.com/product-detail/lgb-cosmetics-iron-oxide-
red-yellow-purple-black-brown-pigments-for-liquid-pearl-60172138464.html, truy
câ ̣p 3/4/2018.
[16] http://www.vietaus.com/, truy câ ̣p 3/4/2018.
[17] https://weallight.com/luminescent-materials/, truy câ ̣p 3/4/2018.
[18] https://tudiendongho.vn/chat-phat-quang-trong-the-gioi-dong-ho-
d1129.html, truy câ ̣p 3/4/2018.
Nhóm 19 4