22-3-2019 Literatuuronderzoek

deel 2
Docent: T. van Welie

Madelon van Loon, Kyra Megens en Rick Jacobs

5VWO
Het Hooghuis TBL
Molenstraat 30, 5341 GD Oss
Werkblad project literatuuronderzoek deel 2

Les 1 Onderwerp vaststellen

1. Gekozen vak: Geschiedenis.

2. Noteer minstens vijf deelgebieden binnen het vak.

1. Prehistorie
2. Oudheid
3. Middeleeuwen
4. Vroegmoderne tijd
5. Moderne tijd

3. Kies één deelgebied en maak vervolgens een mindmap van de mogelijk

onderwerpen binnen dat deelgebied.
Moderne tijd.

1
4. Noteer bij elk onderwerp drie mogelijke bronnen en noteer waarom ze
interessant zijn.

Onderwerp 1: Spacerace Laika

Naam groepslid: Madelon
Bron 1 http://www.historien.nl/de-space-race/
Dit is een zeer goede bron: recent, betrouwbaar, en
met een speciaal kopje voor Laika. Het is duidelijk
geschreven en leest fijn.
Bron 2 https://historiek.net/astrocultuur-cultuurgeschiedenis-
ruimtewedloop/80576/ Deze bron is heel anders dan
bron 1, het gaat veel meer over hoe de ruimtewedloop
kon ontstaan. Dit is handig om in verband te brengen
met Laika.
Bron 3 https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-ruimtewedloop-
ontdekkingsreizen-door-het-heelal Ook dit is een
betrouwbare bron waarbij Laika aan bod komt.

Onderwerp 2: De Sociale kwestie in Noord-Brabant

Naam groepslid: Kyra
Bron 1 https://geschiedenisonline.nl/kenmerkend-aspect-35/
Het is een interessante bron, omdat ze het onderwerp
goed uitleggen en er zit een uitleg video bij.
Bron 2 https://historiek.net/sociale-kwestie-
arbeidersvraagstuk-industrialisatie/75587/
Het is een interessante bron, omdat het feiten
weergeeft op een duidelijke manier.
Bron 3 https://geschiedenisarbeiderswoningen.weebly.com/ho
ofdtekst.html, Het is een interessante bron, want de
leefomgeving van de 19e eeuw wordt uitgebreid
omschreven.

Onderwerp 3: Het verschil tussen de leer van het fascisme en

nationaalsocialisme met de kijk op de politieke doelen
Naam groepslid: Rick
Bron 1 https://www.livescience.com/57622-fascism.html
Geeft uitleg over wat fascisme is en wat de elementen
zijn. Daarbij de nodige verbindingen met Hitler en
Mussolini.
Bron 2 https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6915/de-
nationaal-socialistische-verzorgingsstaat.html Geeft
uitleg over de opkomst van het Nationaalsocialisme en
wat Hitler er mee wil bereiken.
Bron 3 https://www.trouw.nl/home/fascisme-niet-hetzelfde-als-
nationaal-socialisme~a4f9d595/ Deze bron laat zien
dat fascisme en nationaalsocialisme twee
verschillende ideologieën zijn.

2
5. Definitieve keuze onderwerp. Leg uit waarom je voor dat onderwerp gekozen
hebt.

Wij kiezen voor de rol van Laika de hond in de Spacerace, omdat wij vinden
dat dit een best interessant onderwerp is. Verder is er al best veel verteld en
geschreven over De Sociale Kwestie en het fascisme en nationaalsocialisme,
waardoor dit onderwerp ons meer aansprak.

3
Les 2 Hoofd- en deelvragen bedenken
1. Noteer het type hoofdvraag wat geschikt is voor jullie onderwerp.
Beschrijvende vraag
2. Formuleer een hoofdvraag die past bij het type wat jullie gekozen
hebben.
Hoe ziet de rol van Laika in de ruimtevaart eruit?
3. Maak een mindmap en noteer het onderwerp in het midden. Schrijf
eromheen alles wat met het onderwerp te maken heeft.

4. Noteer drie deelvragen passend bij jullie hoofdvraag.

1. Waarom is het verhaal van Laika zo bekend geworden?
2. Wat maakte Laika geschikt voor de ruimtereis?
3. Voor welke ontwikkelingen in de ruimtevaart zorgden het experiment
met Laika?

4
Les 3 Bronnen zoeken
Deelvraag 1: Waarom is het verhaal van Laika zo bekend geworden?
Naam groepslid: Rick
Bron 1 Rosenberg, J. (2018, 01, 20). Laika, the
first animal in outer space.
Opgehaald van thoughtco.com:
https://www.thoughtco.com/laika-
the-dog-1779334
Gevonden Google Scholar op 13 februari 2019
Bron 2 Wetenschap in beeld. (2017, 11, 01).
Jubieum: 60 jaar geleden vloog
ruimtehond Laika naar de
sterren. Opgehaald van
wibnet.nl:
https://wibnet.nl/heelal/ruimtevaar
t/jubileum-60-jaar-geleden-vloog-
ruimtehond-laika-naar-de-sterren
Gevonden Google Scholar op 13 februari 2019
Bron 3 ANP. (2002, 10, 29). Ruimtehond Laika
stierf al veel eerder. Opgehaald
van nu.nl:
https://www.nu.nl/algemeen/7164
8/ruimtehond-laika-stierf-veel-
eerder.html
Gevonden Google Scholar op 27 februari 2019

Deelvraag 2: Wat maakte Laika geschikt voor de ruimtereis?

Naam groepslid: Madelon
Bron 1 Christiaens, K. (2008, Mei 19). Dieren in
de ruimte. Opgehaald van
spacepage.be:
https://www.spacepage.be/artikel
en/ruimtevaart/algemene-
info/dieren-in-de-ruimte
Gevonden Google op 13 maart 2019
Bron 2 ANP. (2002, october 22). ruimtehond
Laika stierf veel eerder.
Opgehaald van nu.nl:

5
 https://www.nu.nl/algemeen/7164
8/ruimtehond-laika-stierf-veel-
eerder.html
Gevonden Google op 27 februari 2019
Bron 3 George, A. L. (2018, april 15). The Sad,
Sad Story of Laika, the Space
Dog, and Her One-Way Trip into
Orbit. Opgehaald van
smithsonian.com:
https://www.smithsonianmag.com
/smithsonian-institution/sad-story-
laika-space-dog-and-her-one-
way-trip-orbit-1-180968728/
Gevonden Google op 13 februari 2019

Deelvraag 3: Voor welke ontwikkelingen in de ruimtevaart zorgden het

experiment met Laika?
Naam groepslid: Kyra
Bron 1 Andreev-Andrievskiy, A., Popova, A.,
Boyle, R., Alberts, J., Shenkman,
B., Vinogradova, O., . . . Sychev,
V. (2014, augustus 18). Mice in
Bion-M 1 Space Mission:
Training and Selection.
Opgehaald van Plos One:
https://journals.plos.org/plosone/
article/file?id=10.1371/journal.po
ne.0104830&type=printable
Gevonden Google Scholar op 13 maart 2019
Bron 2 Schuijer, M. E. (2016). De volgende
sprong voor de mensheid?
Opgehaald van Filosofie &
Praktijk:
http://www.soundgamedesign.co
m/filosofieenpraktijk/F&P_Jrg.37_
(2016)_no.1.pdf#page=21
Gevonden Google Scholar op 12 februari 2019
Bron 3 Ombergen, A. V. (2015, april 13).
Hersenen op ruimtemissie.
Opgehaald van Breinwijzer:

6
 https://www.breinwijzer.be/studio-
brein/hersenen-op-ruimtemissie/
Gevonden Google Scholar op 16 maart 2019

7
Les 4 Ordening bronnen
Deelvraag 1: Waarom is het verhaal van Laika zo bekend geworden?
Naam groepslid: Rick
Selectie bruikbare Paginanummers
gedeelten bron
Bron 1 1. Laika wordt op 3 1. Inleiding
november 1957 het
Rosenberg, J. (2018, 01, 2. Choosing a dog
eerste levende wezen die
20). Laika, the first
het heelal binnenkomt. 3. Choosing a dog
animal in outer
space. Opgehaald 2. De Sovjets waren in 4. Laika’s launch
van een meedogenloze strijd
thoughtco.com: met de VS, ze wilden nog 5. Laika’s launch
https://www.though een ruimte primeur; 6. Laika dies in space
tco.com/laika-the- eerste levende wezen in
dog-1779334 de ruimte. 7. Laika dies in space

3. De testhonden werden 8. A canine hero

in kleine hokjes geplaatst
en onderworpen aan -paginanummers n.v.t.-
extreem luide geluiden en
vibraties terwijl ze een
speciaal ruimtepak aan
hadden.
4. De raket bereikte
succesvol de ruimte, met
Laika erin, en begon een
baan om de aarde te
volgen.
5. Terwijl de hele wereld
toekeek naar de lancering
werd bekend gemaakt dat
er geen plan voor
terugkeer was gemaakt,
Laika haar lot lag in de
ruimte
6. Ondanks dat men het
er overeens was dat
Laika de ruimte had
gehaald, bleef er toch er
speculatie rond de vraag
hoelang ze daar dan had
geleefd.

8
 7. De waarheid rond de
duur van het leven van
Laika in de ruimte werd
pas in 2002 bekend
gemaakt op een congres
in de VS.
8. De test met Laika
bewees dat het mogelijk
was voor de mens om
levend de ruimte te
bereiken, maar zorgde
ook voor veel debatten
rond dierenrechten.
Bron 2 1. Laika aan boord van de 1. Inleiding
Spoetnik 2 satelliet ging al
Wetenschap in beeld. 2. Ventilator moest Laika
na een paar uur door hitte
(2017, 11, 01). koel houden
en stress dood.
Jubieum: 60 jaar
3. Ventilator moest Laika
geleden vloog 2. Het was wel de
koel houden
ruimtehond Laika bedoeling dat Laika een
naar de sterren. vorm van comfort had 4. Dood door de hitte
Opgehaald van omdat er ventilatie in het
wibnet.nl: vaartuig was aangebracht 5. Weg gebaand voor de
https://wibnet.nl/he voor het regelen van de mens
elal/ruimtevaart/jub temperatuur.
ileum-60-jaar-
3. Laika had genoeg eten, -paginanummers n.v.t.-
geleden-vloog-
drinken en zuurstof voor
ruimtehond-laika-
een week, maar dat bleek
naar-de-sterren
later niet nodig.
4. De temperatuuregeling
werkte niet goed
waardoor het meer dan
40 graden werd in de
cabine.
5. Door de test met Laika
konden wetenschappers
eerst onderzoeken wat de
extreme omstandigheden
voor mensen inhielden
voordat ze daadwerkelijk
mensen omhoog
stuurden.

9
Bron 3
ANP. (2002, 10, 29).
Ruimtehond Laika
stierf al veel
eerder. Opgehaald
van nu.nl:
https://www.nu.nl/a
lgemeen/71648/rui
mtehond-laika-
stierf-veel-
eerder.html
Deelvraag 2: Wat maakte Laika geschikt voor de ruimtereis?
Naam groepslid:
Madelon
Bron 1
Christiaens, K. (2008,
Mei 19). Dieren in de
ruimte. Opgehaald van
spacepage.be:
https://www.spacepage.b
e/artikelen/ruimtevaart/alg
emene-info/dieren-in-de-
ruimte
Bron 2
ANP. (2002, october 22).
ruimtehond Laika stierf
veel eerder. Opgehaald
van nu.nl:
https://www.nu.nl/algeme
1. Tijdens de lancering in 1. inleiding
november werd een week
2. zwerfhond
van tevoren pas bekend
gemaakt dat Laika in de 3. zwerfhond
ruimte pijnloos zou
sterven, maar dat bleek in
2002 een leugen. -paginanummers n.v.t.-
2. Laika was een
zwerfhond die in Moskou
van de straat was geplukt.
3. Door de sensoren die
op Laika waren
aangebracht konden
mensen op aarde precies
zien hoe het met de hond
ging.
Selectie bruikbare Paginanummers
gedeelten bron
1.Het Russische hondje 1. Kopje: ‘de Jaren ‘50’
Laika werd het eerste
2. Kopje: ‘de jaren ‘60’
hondje dat een baan om
de aarde maakte. Laika
werd op 3 november 1957
-paginanummers n.v.t.-
gelanceerd in haar
Spoetnik 2 ruimtecapsule.
2. In totaal werden in de
jaren ‘50 en ‘60 door de
Sovjet-Unie 57 honden de
ruimte in gelanceerd.
Maar enkelen overleefden
de reis.
1.De lancering van de 1.Introductie
Spoetnik 2 was minder
2.Kopje: ‘zwerfhond’
dan een maand na de
lancering van de eerste
satelliet, de Spoetnik 1.
- paginanummers n.v.t.-
De lancering van de
10
en/71648/ruimtehond- Spoetnik 1 leverde
laika-stierf-veel- veronderstelling op omdat
eerder.html de VS dacht een
voorsprong te hebben op
de Sovjet-Unie in de
ruimtewedloop.
2.Laika was een
zwerfhondje die van de
straten van Moskou werd
geplukt. Het was niet de
bedoeling haar levend
terug te laten komen van
de ruimtereis. Na 5 tot 7
uur overleed ze dan ook.
De sensoren die haar
hartslag weergaven,
lieten zien hoeveel stress
Laika had geleden door
onder andere de
gewichtsloosheid.
Uiteindelijk is Laika dus
overleden door stress en
oververhitting.

1.De Sovjet canine- 1.Informatie aangegeven

recruiters zochten naar na afbeelding 2 ‘Between
Bron 3
vrouwelijke zwerfhondjes, 1957 and 1987, Soviet
George, A. L. (2018, april omdat vrouwtjes kleiner allies, such as Romania
15). The Sad, Sad Story en volgzamer waren. De (above), Albania, Poland
of Laika, the Space Dog, gevonden hondjes and North Korea, issued
and Her One-Way Trip werden getest op Laika postage stamp’ tot
into Orbit. Opgehaald van gehoorzaamheid, afbeelding 3 ‘The noises
smithsonian.com: passiviteit, reactie op and pressures of flight
https://www.smithsonianm luidruchtige geluiden (die terrified Laika: Her
ag.com/smithsonian- gepaard gaan met een heartbeat rocketed to
institution/sad-story-laika- lancering) en reactie op triple the normal rate, and
space-dog-and-her-one- luchtdrukverschillen. her breath rate
way-trip-orbit-1- Uiteindelijk werd Laika quadrupled. The National
180968728/ (Russisch voor blaffer) Air and Space Museum
gekozen met Albina als holds declassified
back-up. Bij beide honden printouts showing Laika’s
werden door middel van respiration during the
operaties medische flight.
apparaten geïnstalleerd
die hartimpulsen,

11
 ademhalingsfrequenties, 2. Informatie aangegeven
bloedruk en fysieke na afbeelding 3; ‘The
beweging aantoonde noises and pressures of
flight terrified Laika: Her
2. Drie dagen voor de
heartbeat rocketed to
geplande lancering werd
triple the normal rate, and
Laika nadat ze was
her breath rate
schoongemaakt,
quadrupled. The National
bewapend met sensoren
Air and Space Museum
en aangekleed met haar
holds declassified
ruimtepak in haar
printouts showing Laika’s
reisruimte gestopt. De
respiration during the
reisruimte stond maar
flight.
enkele centimeters van
beweging toe.
- Paginanummers n.v.t.-

Deelvraag 3: Voor welke ontwikkelingen in de ruimtevaart zorgden het

experiment met Laika?
Naam groepslid: Kyra
Selectie bruikbare Paginanummers
gedeelten bron
Bron 1 1. De ruimtevlucht van 1. Introduction
Laika was een van de
Andreev-Andrievskiy, A., 2. Introduction
eerste
Popova, A., Boyle, R.,
hondenexperimenten en 3. Introduction
Alberts, J., Shenkman, B.,
werd wereldberoemd
Vinogradova, O., . . . 4. Introduction
doordat het aangaf dat
Sychev, V. (2014,
een levend organisme 5. Introduction
augustus 18). Mice in
bestand was tegen
Bion-M 1 Space Mission: 6. Introduction
raketlancering en
Training and Selection.
gewichtloosheid, en 7. Introduction
Opgehaald van Plos One:
daarmee werd de weg
https://journals.plos.org/pl
vrijgemaakt voor de
osone/article/file?id=10.1
eerste menselijke Pagina 1-14
371/journal.pone.0104830
ruimtevlucht.
&type=printable
2. Laika's succes
promootte ook

12
 biomedisch onderzoek
met andere niet-
menselijke dieren in de
ruimte.
3. Rusland ging in 2013
door met het programma
over biomedisch
onderzoek in de ruimte.
4. Het Russische
onderzoeksprogramma
werd uitgevoerd door
gebruik te maken van
mannelijke muizen, terwijl
deze normaal gesproken
uitgevoerd werden door
vrouwelijke muizen.
5. 212 ratten en 12 apen
werden de ruimte in
gelanceerd op 11
satellieten, en werden
blootgesteld aan
microzwaartekracht.
6. Dierproeven met de
Bion-missies hebben
uitgebreide gegevens
opgeleverd over het
reactievermogen van
verschillende systemen in
het lichaam tijdens
ruimtevluchten.
7. Door het experiment
met muizen konden
onderzoekers informatie
ophalen over de effecten
van microzwaartekracht
op fysiologische
systemen. Dit is van
belang voor huidige
ruimtevluchten.
Bron 2 1. Sinds het experiment 1. Inleiding
met Laika is de
Schuijer, M. E. (2016). De 2. Inleiding
ruimtevaart erg verbeterd.
volgende sprong voor de
mensheid? Opgehaald

13
van Filosofie & Praktijk:
http://www.soundgamede
sign.com/filosofieenpraktij
k/F&P_Jrg.37_(2016)_no.
1.pdf#page=21
2. Op 12 november 2014 3. Inleiding
plaatste de Europese
4. Inleiding
Ruimtevaartorganisatie
ESA een ruimtelander op 5. Toegang tot de ruimte
de komeet
6. Toegang tot de ruimte
67P/Churyumov-
Gerasimenko. 7. Rechten van het
3. 21 december 2015 liet buitenaardse
het bedrijf SpaceX een 8. Rechten van het
herbruikbare raket weer buitenaardse
heelhuids op aarde
landen. 9. Rechten van het
buitenaardse
4. Ruimtetochten worden
gehouden om meer 10. Rechten van het
kennis te vergaren, maar buitenaardse
tegenwoordig ook om 11. Rechten van het
grondstoffen te delven en buitenaardse
koloniën te stichten op
andere planeten.
5. Er komt steeds meer Pagina 21-24
ruimte-exploitatie door de
verbeteringen in de
ruimtevaart vanwege al
de onderzoeken die zijn
gedaan.
6. In de Verenigde Staten
is een nieuwe wet
aangenomen die
Amerikaanse burgers en
bedrijven het recht geeft
om grondstoffen uit de
ruimte toe te eigenen.
7. Door de ruimtevaart
komen er steeds meer
verschillende theorieën
tot stand over het bestaan
van leven op Mars en
Jupiter.
8. De ruimtevaart brengt
onrust met zich mee,
omdat er besmettingen
vanuit bijvoorbeeld Mars
14
 naar de aarde kunnen
komen via astronauten.
9. Ruimtevaartuigen
nemen micro-organismen
met zich mee die mogelijk
kunnen overleven in de
ruimte. Dit leidt tot
verschillende vragen over
de veiligheid van
eventueel buitenaards
leven en ons eigen leven.
10. Deze vragen leidden
tot de oprichting van de
Committee on Space
Research (COSPAR), die
een internationaal beleid
voor planetaire
bescherming opzette.
11. Ruimteschepen die
naar Mars of Europa
reizen bij vertrek en
aankomst moeten
gesteriliseerd worden,
vanwege nieuwe wetten.
Bron 3 1. Er werden nieuwe 1. Dierentuin in de ruimte
studies gedaan op
Ombergen, A. V. (2015, verschillende diersoorten 2. Dierentuin in de ruimte
april 13). Hersenen naar aanleiding van het 3. Dierentuin in de ruimte
op ruimtemissie. experiment met Laika.
Opgehaald van 4. Dierentuin in de ruimte
Breinwijzer: 2. Dieren zijn een van de
https://www.breinwi 5. Impact op de
belangrijkste bronnen van
informatie gebleven om menselijke hersenen
jzer.be/studio-
brein/hersenen-op- meer te weten te komen 6. Impact op de
ruimtemissie/ over de impact van menselijke hersenen
gewichtloosheid op
verschillende biologische 7. Impact op de
functies. menselijke hersenen

3. Er werden studies op 8. Impact op de

ratten gedaan die enkele menselijke hersenen
dagen in de ruimte 9. “Ik ga naar Mars en ik
doorgebracht hadden. De
neem mee…”
onderzoekers toonden
aan dat er veranderingen

15
optraden in het 10. “Ik ga naar Mars en ik
neurotransmitter systeem. neem mee…”

4. Door veranderingen in
het neurotransmitter -paginanummers n.v.t.-
systeem werden de
navigatie- &
oriëntatiecapaciteiten van
de ratten aangetast en
moesten ze zich
aanpassen om opnieuw
te kunnen bewegen met
zwaartekracht.

5. Er werden nieuwe
onderzoeken gedaan in
de ruimtevaart met
proefpersonen.

6. Door de stijgende
belangstelling kwamen er
steeds meer
ruimtestudies en –
technieken.

7. Bij de EEG-techniek
worden sensoren op het
hoofdgeplaatst door
middel van een kap of
muts. Deze sensoren
kunnen de activiteit van
de hersenen registreren,
waardoor ze informatie
krijgen over verschillende
toestanden in de
hersenen, bijvoorbeeld de
slaaptoestand.

8. Nieuwe studies hebben

veranderingen in de alfa-
en bèta-golven gemeten.
Dit zou gevolgen kunnen
hebben op de cognitieve
processen en emoties.

9. Nieuwe reizen worden

gepland onder andere
naar Mars.

16
10. Er wordt meer
onderzoek gedaan naar
de langdurige effecten
van een ruimtevlucht op
de verschillende
fysiologische systemen
van een mens. Dit doen
ze door astronauten de
ruimte in te sturen voor
een langere tijd.

17