Professional Documents
Culture Documents
Ung Suat Va Bien Dang Khi Han
Ung Suat Va Bien Dang Khi Han
9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
1.1. Lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn vμ ý nghÜa cña nã.
• Khi hμn: c¸c phÇn tö cña kÕt cÊu hμn bÞ nung kh«ng ®ång ®Òu tíi nhiÖt ®é cao ⇒ g©y nªn
øng suÊt vμ biÕn d¹ng.
• Tuú theo møc ®é truyÒn nhiÖt vμ c©n b»ng nhiÖt ®é, x¶y ra sù thay ®æi øng suÊt vμ biÕn
d¹ng mét c¸ch liªn tôc t¹i c¸c ®iÓm kh¸c nhau cña c¸c chi tiÕt ®−îc hμn (nãi c¸ch kh¸c: sù
thay ®æi cña c¸c tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng).
So víi tr−êng nhiÖt ®é, c¸c tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng kh«ng hoμn toμn mÊt ®i sau khi hμn,
tøc lμ qu¸ tr×nh h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng kh«ng ph¶i lμ c¸c qu¸ tr×nh cã thÓ ®¶o ng−îc
®−îc(ta gäi lμ øng suÊt vμ biÕn d¹ng cßn l¹i trong vËt hμn sau khi hμn lμ øng suÊt vμ biÕn d¹ng
d−).
• ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn.
1.§Ó ®¸nh gi¸ x¸c suÊt cã vÕt nøt khi chÕ t¹o kÕt cÊu.
2.§Ó x¸c ®Þnh tr−êng øng suÊt d− nh»m ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng lμm viÖc cña kÕt cÊu (liªn quan ®Õn ®é bÒn
c«ng nghÖ).
3.§Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o kÕt cÊu hμn (t−¬ng
®−¬ng ®é bÒn sö dông).
• C¸c vÊn ®Ò nãi trªn hái cã c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau.
• ad1: Ph¶i ph©n tÝch c¸c hiÖn t−îng trong vïng nhiÖt ®é cao xung quanh nguån nhiÖt hμn.
§iÒu nμy ®ßi hái c¸ch ®Æt vÊn ®Ò mét c¸ch tæng qu¸t vμ phøc t¹p nhÊt.
• ad2: §Ó x¸c ®Þnh tr−êng øng suÊt vμ biÕn d¹ng d−, khi xem xÐt qu¸ tr×nh nung khi hμn
ng−êi ta ®−a ra c¸c gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n ho¸ vÒ nguån nhiÖt hμn vμ vÒ tÝnh chÊt cña kim lo¹i
(lý t−ëng ho¸ chóng).
• ad3: C¸c s¬ ®å tÝnh to¸n cßn ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a (VÝ dô: bá qua c¸c ®¨c tr−ng cña
tr¹ng th¸i øng suÊt khi b¾t ®Çu vμ kÕt thóc mèi hμn nÕu nã ®ñ dμi) ⇒ néi dung chñ yÕu mμ
ta ®Ò cËp tíi.
• VÊn ®Ò biÕn d¹ng d− ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh chÕ t¹o kÕt cÊu vμ chÊt l−îng cña nã.
Trong nhiÒu tr−êng hîp, ta ph¶i khö nã (lo¹i bá) th«ng qua nhiÒu biÖn ph¸p nh−:
- Cã qui tr×nh c«ng nghÖ l¾p ghÐp vμ hμn ®óng
- Chän chÕ ®é hμn hîp lý
- T¹o biÕn d¹ng ng−îc s¬ bé, v.v.
Nh− vËy míi cã thÓ khèng chÕ ®−îc biÕn d¹ng d− trong ph¹m vi cho phÐp.
• Sù biÕn ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña vËt trong nhiÒu tr−êng hîp cã ¶nh h−ëng tiªu cùc
®Õn chÊt l−îng sö dông chóng. VÝ dô c¸c kÕt cÊu d¹ng trô bÞ cong cßn lμm xuÊt hiÖn thªm
øng suÊt uèn bæ sung.
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 1/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
• V× vËy vÊn ®Ò lμ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc biÕn d¹ng d−, ¶nh h−ëng cña nã tíi kh¶ n¨ng lμm viÖc
cña kÕt cÊu, ®−a ra ®−îc c¸c biÖn ph¸p t¨ng ®é chÝnh x¸c khi hμn chÕ t¹o chóng. §iÒu nμy
cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c¸c kh©u thiÕt kÕ vμ chÕ t¹o kÕt cÊu hμn.
• VÊn ®Ò øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn ®· ®−îc nghiªn cøu c¸ch ®©y 70 n¨m.
• Ngμy nay lý thuyÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn lμ mét nh¸nh øng dông cña lý thuyÕt øng
suÊt nhiÖt.
• Lý thuyÕt øng suÊt biÕn d¹ng hμn cã hai h−íng:
1. Hoμn thiÖn c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn ®óng dμnh cho kü s−, ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
vÒ mÆt ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o kÕt cÊu hμn.
2. §−a ra c¸c gi¶i ph¸p tÝnh to¸n chÆt chÏ h¬n n÷a trong viÖc gi¶i bμi to¸n biÕn d¹ng
dÎo-nhiÖt víi sù kÕt hîp sö dông c¸c thμnh tùu míi nhÊt cña lý thuyÕt tÝnh to¸n (m¸y tÝnh
®iÖn tö) nh»m nghiªn cøu toμn diÖn h¬n c¸c qu¸ tr×nh c¬-nhiÖt khi hμn (dμnh cho giíi
nghiªn cøu).
+ øng suÊt tøc thêi: chØ tån t¹i trong qu·ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh nung →
nguéi (øng suÊt nhiÖt).
+ øng suÊt d−: tån t¹i c¶ sau khi vËt hμn ®· nguéi hoμn toμn.
- Theo h−íng t¸c ®éng so víi trôc mèi hμn:
+ øng suÊt däc: song song víi trôc mèi hμn.
+ øng suÊt ngang: cã h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
• Chó thÝch vÒ øng suÊt riªng lo¹i 1:
1.→ V× øng suÊt riªng tån t¹i trong vËt khi kh«ng cã ngo¹i lùc (t¶i träng bªn ngoμi) nã ph¶i
tù c©n b»ng trong vËt.
→ V× vËy, bÊt kÓ ®Õn ®Æc tr−ng ph©n bè cña nã, øng suÊt riªng trong tiÕt diÖn bÊt kÓ cña
vËt, bao giê còng c©n b»ng vÒ mÆt lùc vμ m«men (®iÒu kiÖn c©n b»ng tÜnh). VÝ dô xÐt tiÕt
diÖn vu«ng gãc víi trôc x:
∫ σ x .dF =0; ∫ σ y . y.dF =0; ∫ σ x .z.dF =0
F F F
(1.1)
trong ®ã: σx-øng suÊt ph¸p tuyÕn t¹i ®iÓm cã täa ®é (y,z) n»m trªn tiÕt diÖn F.
2._ Cã thÓ chia øng suÊt riªng lo¹i 1 thμnh:
a) øng suÊt t¸c ®éng (b»ng øng suÊt s¬ cÊp) vμ
b) øng suÊt ph¶n kh¸ng (b»ng øng suÊt thø cÊp)
ad a): xuÊt hiÖn trong vïng kim lo¹i ®−îc nung, n¬i x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn c¸c thí
kim lo¹i khi nung bëi nguån nhiÖt hμn. Sau khi nguéi, trong c¸c thí ®ã sÏ xuÊt hiÖn øng
suÊt t¸c ®éng d− kÐo.
ad b): xuÊt hiÖn t¹i c¸c vïng l©n cËn víi vïng bÞ nung nãng, chóng chèng l¹i biÕn d¹ng
tù do cña vïng bÞ nung nãng. Chóng xuÊt hiÖn ®ång thêi víi øng suÊt t¸c ®éng vμ t¹o cïng
víi øng suÊt t¸c ®éng mét hÖ thèng tr¹ng th¸i c©n b»ng lùc khÐp kÝn.
NÕu cã ngo¹i liªn kÕt (ngo¹i lùc) th× cßn cã c¶ øng suÊt ph¶n kh¸ng do ngo¹i liªn kÕt.
(H×nh 1-2)
a) b) c) d)
H×nh 1-2
x P
0 1 2
Ux1 Ux2
L+ L
H×nh 1-3
+ D−íi t¸c ®éng cña lùc kÐo däc trôc P, ®iÓm 1 cã chuyÓn vÞ ux1 so víi ®iÓm cè ®Þnh O.
§iÓm 2 còng cã chuyÓn vÞ ux2.
+ ChiÒu dμi ®o¹n gi÷a 1 vμ 2 lμ L, d−íi t¸c dông cña lùc P, t¨ng thªm mét gi¸ trÞ ΔL.
+ §Þnh nghÜa biÕn d¹ng
ΔL u x 2 − u x1
εx = = . Trong tr−êng hîp tæng qu¸t:
L L
ΔL Δu x ∂u x
εx= lim = lim = (1.2)
Δx → 0 Δx
L
L→0
x
+ Ta thÊy chuyÓn vÞ cã thø nguyªn lμ chiÒu dμi, biÕn d¹ng lμ ®¹i l−îng kh«ng thø
nguyªn.
+ Trong lý thuyÕt øng suÊt biÕn d¹ng hμn, ®«i khi ng−êi ta kh«ng ph©n biÖt râ nh− vËy
vμ trªn thùc tÕ khi nãi ®Õn biÕn d¹ng, ng−êi ta hμm ý c¶ biÕn d¹ng riªng, lÉn chuyÓn vÞ (vÝ
dô ®é vâng, gãc quay, v.v.).
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn theo thêi gian tån t¹i (H×nh 1-4)
+ Tøc thêi
+ D−
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn theo h−íng t¸c ®éng:
+ Däc: biÕn d¹ng song song víi trôc mèi hμn
+ Ngang: biÕn d¹ng vu«ng gãc víi trôc hμn
- Ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn (tøc thêi hoÆc d−) theo ph¹m vi t¸c ®éng trong kÕt cÊu:
+ BiÕn d¹ng toμn phÇn: lμ biÕn d¹ng g©y nªn sù biÕn ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña
toμn bé phÇn tö hoÆc toμn bé kÕt cÊu (H×nh 1-4a). §ã lμ sù thay ®æi kÝch th−íc c¸c chiÒu
(dμi, réng, cao) cña kÕt cÊu vμ sù uèn cong trôc cña nã theo h−íng däc vμ ngang (so víi
trôc mèi hμn).
+ BiÕn d¹ng côc bé (H×nh 1-4b,c,d,e,f): chØ tån t¹i trong c¸c phÇn tö riªng biÖt cña kÕt
cÊu. §ã lμ biÕn d¹ng cña c¸c phÇn tö do chóng bÞ mÊt æn ®Þnh vμ biÕn d¹ng gãc (h×nh m¸i
nhμ, l−în sãng ).
f
B- B
H - β
L- L b)
H
a)
c) d)
β
e)
f)
H ×nh 1-4
1.Sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña biÕn d¹ng kh«ng dÎo
2.Do ¶nh h−ëng cña lùc tõ bªn ngoμi khi hμn
3.Do thay ®æi vÒ cÊu tróc kim lo¹i khi hμn
• ad1: Nguyªn nh©n do sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña biÕn d¹ng kh«ng dÎo.
- biÕn d¹ng kh«ng dÎo cã thÓ lμ biÕn d¹ng ®μn håi hoÆc biÕn d¹ng nhiÖt (khi hμn).
XÐt mét tÊm máng ®−îc nung nãng däc trôc x (H×nh 1-5).
y y
x T
O
σx σx ( d− )
L b)
K hi nung K hi nguéi
a) H ×nh 1- 5 c) d)
- TÊm ®−îc coi nh− gåm c¸c d¶i kim lo¹i (a).
- Do nhiÖt ®é ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu (b), sù d·n në nhiÖt tù do cña c¸c d¶i còng kh¸c
nhau.
- Gi¶ sö c¸c d¶i nμy cã thÓ tù do thay ®æi chiÒu dμi, ®é d·n dμi tù do cña mçi d¶i sÏ lμ:
ΔL=α.T.l (1.3)
T_nhiÖt ®é trung b×nh cña d¶i ®ã.
α_hÖ sè dμn në nhiÖt cña vËt liÖu cña d¶i
l_chiÒu dμi ban ®Çu cña d¶i.
- Trªn thùc tÕ: c¸c d¶i liªn kÕt víi nhau, sÏ x¶y ra sù ph©n bËc nh− trªn h×nh (a). C¸c d¶i bÞ
nung Ýt h¬n (n»m xa ®−êng x) sÏ d÷ c¸c d¶i bÞ nung nhiÒu h¬n.
- Gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng ®−îc ¸p dông, biÕn d¹ng däc thùc tÕ cña c¸c d¶i lμ nh− nhau
(Δlo).
- Sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ d·n në nhiÖt tù do vμ d·n në nhiÖt thùc tÕ cña c¸c d¶i kim lo¹i
däc: nguyªn nh©n xuÊt hiÖn néi lùc vμ h×nh thμnh tr¹ng th¸i øng suÊt trong tÊm.
- Trong qu¸ tr×nh nung nãng: c¸c d¶i bÞ nung nãng víi Δl > Δlo sÏ bÞ nÐn, c¸c d¶i bÞ nung
nãng víi Δl < Δlo sÏ bÞ kÐo (h×nh c). Thùc tÕ khi hμn: c¸c d¶i l©n cËn mèi hμn sÏ bÞ biÕn
d¹ng dÎo nÐn.
- Khi nguéi: nhiÖt ®é trong tÊm gi¶m, kÐo theo sù co cña c¸c d¶i. BiÕn d¹ng co däc ë nh÷ng
d¶i ®· tr¶i qua nhiÖt ®é cao nhÊt vμ tõng chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn (khi nung) sÏ lín nhÊt. Tuy
nhiªn xuÊt ph¸t tõ gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng, biÕn d¹ng co däc thùc tÕ cña tÊt c¶ c¸c d¶i
ph¶i nh− nhau. V× vËy, sau khi tÊm ®· nguéi hoμn toμn, phÇn kim lo¹i tõng co Δl > Δlo (khi
nung) sÏ chÞu kÐo. C¸c phÇn cßn l¹i (Δl < Δlo khi nung) sÏ chÞu nÐn (v× ph¶i chèng l¹i sù co
däc tù do cña c¸c d¶i kia).
- Më réng: vÒ mÆt to¸n häc, cã thÓ biÓu diÔn tr−êng hîp nμy nh− sau:
σz=0: gi¶ thiÕt (v× tÊm máng).
εx=ε'x+εx"; εy=ε'y+εy"; γxy=γ'xy+γ"xy (1.4)
trong ®ã εx, εy, γxy: c¸c thμnh phÇn cña biÕn d¹ng toμn phÇn.
ε'x, ε'y, γ'xy: c¸c thμnh phÇn ®μn håi cña biÕn d¹ng.
εx", εy", γ"xy: c¸c thμnh phÇn kh«ng ®μn håi cña biÕn d¹ng.
1
ε'x= (σ x − γ .σ y )
E
1
ε'y= (σ y − γ .σ x ) (1.5)
E
1
γ xy' = .τ xy
G
εx"=εy"=α.ΔT (1.6)
γ xy=0
"
∂σ x ∂τ xy ∂σ y ∂τ xy
+ = 0 vμ + =0 (1.7)
∂x ∂y ∂y ∂x
biÕn d¹ng toμn phÇn tháa m·n ®iÒu kiÖn:
⎡ ∂ 2 ε x' ∂ 2 ε y' ∂ 2γ xy ⎤ ⎡ ∂ 2 ε x" ∂ 2 ε "y ∂ 2γ xy
"
⎤
⎢ 2 + − ⎥ + ⎢ + − ⎥ =0 (1.8).
⎣⎢ ∂y ∂x 2 ∂x∂y ⎦⎥ ⎢⎣ ∂y 2 ∂x 2 ∂x∂y ⎦⎥
øng suÊt d− tån t¹i khi:
⎡ ∂ 2 ε x" ∂ 2 ε "y ∂ 2γ xy
"
⎤
R=- ⎢ 2 + 2 − ⎥ ≠0 (1.9)
⎢⎣ ∂y ∂x ∂x∂y ⎥⎦
NÕu biÕn d¹ng kh«ng ®μn håi lμ hμm tuyÕn tÝnh cña vÞ trÝ:
εx"=a+bx+dy.
εy"=e+fx+gy. (1.10)
γ xy=k+lx+my.
"
MPd
250 E
430
170 D
A 540 600 T
C 545
B'
a) -250 B
170
b)
H×nh 1-6
- Thanh thø hai ®−îc nung ®Òu, thanh 1 vμ 3 kh«ng thay ®æi nhiÖt ®é. Sau ®ã thanh 2 ®−îc
lμm nguéi tíi nhiÖt ®é b×nh th−êng.
- V× thanh 1 vμ 3 ng¨n biÕn d¹ng nhiÖt cña thanh 2, øng suÊt trong chóng bao giê còng
b»ng 1/2 øng suÊt cña thanh 2 nh−ng cã dÊu ng−îc l¹i.
- Sù thay ®æi øng suÊt trong thanh 2 ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 1-6.b:
+ Khi nung, v× kh«ng thÓ d·n ®−îc, øng suÊt cña nã thay ®æi theo ®−êng AB. §iÓm B lμ
giíi h¹n ch¶y nÐn t¹i nhiÖt ®é ®ã (1700C)
+ §−êng BC: ®−êng giíi h¹n ch¶y nÐn cho (170÷595)0C vμ còng lμ giíi h¹n øng suÊt
thanh gi÷a.
+ Khi nhiÖt ®é gi¶m tõ 5950C, thanh 2 trë vÒ tr¹ng th¸i ®μn håi ⇒ øng suÊt nÐn gi¶m
nhanh (CD) vμ ®æi dÊu, ®¹t tíi giíi h¹n ch¶y kÐo ë ®iÓm DC (4300C).
+ Sau ®ã øng suÊt trong nã bÞ giíi h¹n ë c¸c nhiÖt ®é theo ®−êng DE.
+ §−êng EB': øng suÊt d− cïng ®é lín, b»ng øng suÊt ch¶y (giíi h¹n ch¶y) cho 200C,
xuÊt hiÖn ë thanh 2, cho mçi nhiÖt ®é cao h¬n 3150C.
• ad3: Do sù thay ®æi pha:
Mét sè kim lo¹i: thÐp hîp kim thÊp, hîp kim Titan v.v. cã thay ®æi cÊu tróc pha khi nhiÖt
®é thay ®æi (vÝ dô t¹i vïng ¶nh h−ëng nhiÖt), kÌm theo sù thay ®æi thÓ tÝch (vÝ dô sù xuÊt
hiÖn Martenzit), t¹o nªn øng suÊt trong kim lo¹i.
T1 = const
®−êng ( mÆt )
®¼ng nhiÖt
nguån nhiÖt
T2 = const
H×nh 1- 7
- Ph−¬ng tr×nh truyÒn nhiÖt c¬ b¶n trong vËt r¾n, cho phÐp tÝnh tr−êng nhiÖt ®é lμ ph−¬ng
tr×nh Rosenthat, cßn gäi lμ ph−¬ng tr×nh vi ph©n cho truyÒn nhiÖt Fourrier:
∂T ∂ ∂T ∂ ⎛ ∂T ⎞ ∂ ∂T
ρc =W+ ⎛⎜ λ ⎞⎟ + ⎜⎜ λ ⎟⎟ + ⎛⎜ λ ⎞⎟ (1.11)
∂t ∂x ⎝ ∂x ⎠ ∂y ⎝ ∂y ⎠ ∂z ⎝ ∂z ⎠
⎡ ∂ 2T ∂ 2T ∂ 2T ⎤ ∂λ ⎡⎛ ∂T ⎞ ⎛ ∂T ⎞ ⎛ ∂T ⎞ ⎤
2 2 2
=W+ λ ⎢ 2 + 2 + 2 ⎥ + ⎢⎜ ⎟ + ⎜⎜ ⎟⎟ + ⎜ ⎟ ⎥
⎣ ∂x ∂y ∂z ⎦ ∂T ⎢⎣⎝ ∂x ⎠ ⎝ ∂y ⎠ ⎝ ∂z ⎠ ⎥⎦
trong ®ã: ρ_khèi l−îng riªng kim lo¹i (g/cm3)
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 8/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
Kh¸i niÖm:
+ Khi cã nguån nhiÖt t¸c ®éng, nhiÖt ®é ë c¸c ®iÓm trong tÊm t¨ng lªn, h×nh d¹ng cña
tr−êng nhiÖt ®é thay ®æi liªn tôc. Ta gäi ®ã lμ tr−êng nhiÖt ®é kh«ng æn ®Þnh.
+ Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nhiÖt ®é cña c¸c ®iÓm ®¹t tíi giíi h¹n nhÊt ®Þnh vμ kh«ng
thay ®æi n÷a, tøc lμ t¹i mçi ®iÓm kh¶o s¸t, l−îng nhiÖt do nguån nhiÖt cÊp vμo sÏ b»ng l−îng
nhiÖt táa ra xung quanh; ta gäi tr−êng nhiÖt ®é nh− vËy lμ tr−êng æn ®Þnh.
+ Khi hμn hå quang, tr−êng nhiÖt ®é æn ®Þnh xuÊt hiÖn kh¸ nhanh (vμi gi©y ®Õn vμi
phót).
+ V× nguån nhiÖt di ®éng (v>0) nªn tr−êng nhiÖt ®é còng chuyÓn ®éng cïng víi nã. So
víi t©m nguån nhiÖt th× tr−êng nhiÖt ®é lμ æn ®Þnh. Nh−ng so víi ®iÓm cè ®Þnh bÊt k× cña tÊm
th× tr−êng nhiÖt ®é kh«ng æn ®Þnh (liªn hÖ: xe cøu háa ró cßi. NÕu ngåi trªn xe, ta nghe tiÕng
ró to nh− nhau ë mäi thêi ®iÓm. Nh−ng nÕu ngåi trong nhμ, lóc tiÕng ró to nhÊt lμ lóc xe ch¹y
qua cæng nhμ ta, lóc ®Çu h¬i nhá, to dÇn, to nhÊt lóc qua cæng, råi nhá dÇn lóc xe ®· ch¹y xa).
Ta gäi tr−êng nhiÖt ®é nh− vËy lμ tr−êng nhiÖt ®é gi¶ æn ®Þnh, chuyÓn ®éng víi vËn tèc v cïng
víi t©m nguån nhiÖt.
+ Khi hμn c¸c tÊm máng, ta coi tÊt c¶ c¸c l−îng nhiÖt cña nguån nhiÖt ®−îc truyÒn ®i tõ
'
OO (H×nh 1-8d) vμ nhê kim lo¹i cã kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt mμ c¸c líp kim lo¹i l©n cËn ®−îc dÇn
dÇn nung nãng. S¬ ®å truyÒn nhiÖt nh− vËy ®−îc gäi lμ s¬ ®å nguån nhiÖt ®−êng. Gi¶ thiÕt kÌm
theo nã lμ tr−êng nhiÖt ®é trong tÊm lμ tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng (täa ®é x,y lμ ®ñ), ®−îc biÓu diÔn
b»ng c¸c mÆt trô ®¼ng nhiÖt khÐp kÝn víi c¸c ®−êng sinh cã ®é lín b»ng chiÒu dμy tÊm (H×nh
1-8a)_ trªn bÒ mÆt tÊm ®ã lμ c¸c ®−êng ®¼ng nhiÖt khÐp kÝn vμ bÞ kÐo dμi vÒ phÝa sau nguån
nhiÖt, bÞ sÝt l¹i ë phÝa tr−íc nguån nhiÖt. §iÒu nμy thÓ hiÖn sù chªnh lÖch nhiÖt ®é rÊt lín gi÷a
c¸c ®iÓm gÇn nhau phÝa tr−íc nguån nhiÖt (H×nh 1-8c). Sù chªnh lÖch còng thÓ hiÖn t−¬ng ®èi
râ theo chiÒu y-y (H×nh 1-8b): vÒ phÝa sau nguån nhiÖt, nhiÖt ®é chªnh lÖch Ýt h¬n so víi phÝa
tr−íc.
+ Nh− vËy, tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng xuÊt hiÖn khi hμn ngÊu hÕt mét l−ît suèt chiÒu dμy
tÊm (vÝ dô hμn tù ®éng d−íi líp thuèc víi δ=16÷20 mm).
+ C«ng thøc tÝnh Rykalin:
q −
vx ⎛ v2 b ⎞⎟
T(r,x)= e 2a
.K 0 ⎜ r + (1.15)
2πλδ ⎜ 4a 2 a ⎟
⎝ ⎠
Trong ®ã:
r= x 2 + y 2 : kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm cÇn kh¶o s¸t ®Õn t©m nguån nhiÖt (cm).
q: c«ng suÊt h÷u Ých cña nguån nhiÖt (cal/s)
víi hå quang hμn q=0,24UI.η (cal/s)
⎧η = 0,70 ÷ 0,80⎫ ⎧- hμn hå quang tay
⎨ ⎬ hiÖu suÊt hå quang ⎨
⎩η = 0,75 ÷ 0,90⎭ ⎩- hμn d−íi líp thuèc
v: tèc ®é dÞch chuyÓn cña nguån nhiÖt theo trôc x-x (cm/s).
b: hÖ sè mÊt nhiÖt ®é (1/s).
2k m
b= , víi km=(cal/ cm2.s. 0 C) lμ hÖ sè mÊt nhiÖt bÒ mÆt do bøc x¹.
cρδ
v2 b
K0(U): hμm Bessel, víi biÕn sè U=r +
4a 2
a
Tra b¶ng sæ tay to¸n cao cÊp hoÆc tÝnh trong Microsoft exel (hμm Bessel bËc kh«ng lo¹i hai).
2
5.NÕu nguån nhiÖt ®øng yªn, v=0:
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 12/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
q
T= (1.25)
2πλR
c¸c mÆt ®¼ng nhiÖt sÏ lμ c¸c nöa mÆt cÇu ®ång t©m cã t©m lμ t©m nguån nhiÖt.
O
I
III
II
δ
Z ®−êng truyÒn
nhiÖt
H×nh 1- 10
+Vïng I: (n»m s¸t nguån nhiÖt): sù ph©n bè nhiÖt ®é vÒ c¶ ba h−íng x,y,z ®Òu nh− nhau,
gièng nh− tr−êng hîp vËt b¸n v« h¹n.
+ Vïng II: gåm c¸c ®iÓm n»m trªn trôc z vμ c¸ch nguån nhiÖt mét kho¶ng lín h¬n. Quy
luËt ph©n bè nhiÖt ®é kh¸c víi vËt b¸n v« h¹n.
+ Vïng III: c¸c ®iÓm n»m kh¸ xa trôc oz. NhiÖt ®é cña chóng t−¬ng ®èi ®ång ®Òu theo
chiÒu dμy tÊm, cã sù ph©n bè t−¬ng tù nh− khi hμn tÊm máng (tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng).
- C«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é cho c¸c ®iÓm n»m trªn trôc oz:
+ Ta sö dông c«ng thøc cña tr−êng nhiÖt ®é kh«ng gian cã kÕt hîp víi hÖ sè hiÖu chØnh
k:
vz
q −
T(z,0)=k .e 2a
(1.26)
1πλz
+ HÖ sè k biÓu thÞ tû sè gi÷a nhiÖt ®é cña ®iÓm cã täa ®é z cña tÊm dμy vμ còng cña
vδ
®iÓm ®ã khi hμn vËt b¸n v« h¹n. Nã phô thuéc vμo 2 tham sè kh«ng thø nguyªn lμ vμ
2a
z
. H×nh 1-11.
δ
+ Tõ h×nh 1-11 vμ c«ng thøc (1-26) ta thÊy:
a) Nh÷ng ®iÓm n»m s¸t nguån nhiÖt (z→0) th× k→1.
vδ
b) VËn tèc v t¨ng → t¨ng → k gi¶m. NhiÖt ®é cña c¸c ®iÓm trªn trôc oz cμng
2a
gièng víi tr−êng hîp vËt b¸n v« h¹n.
c) Víi z=δ thuéc bÒ mÆt giíi h¹n d−íi ta cã tr−êng hîp ngo¹i lÖ.NhiÖt ®é t¹i ®©y cã
thÓ lín h¬n nhiÖt ®é c¸c ®iÓm cã cïng ®é s©u trong vËt b¸n v« h¹n ®Õn 2 lÇn hoÆc h¬n n÷a
(tïy vËn tèc v).
- C«ng thøc tÝnh nhiÖt ®é tíi h¹n cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm kh«ng n»m trªn trôc oz:
+ Ta sö dông c«ng thøc cho tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng (c«ng thøc 1.15) kÕt hîp víi hÖ sè
hiÖu chØnh m:
vx
q − vr
T(x,y,z)=m .e 2a
.K 0 .( ) (1.27)
2πλδ 2a
vr
trong ®ã K0 ( ) _hμm Bessel mμ ta ®· biÕt tr−íc ®ã.
2a
r= x 2 + y 2 _vÐct¬ b¸n kÝnh cña c¸c ®iÓm xÐt tíi.
vδ r z
+ X¸c ®Þnh m (H×nh 1-12) trªn c¬ së 3 tham sè kh«ng thø nguyªn , vμ :
2a δ δ
a) MÆt trùc tiÕp bÞ nung z=0.
δ
b) Líp kim lo¹i ë gi÷a z= .
2
c) MÆt kh«ng bÞ nung nãng z=δ.
+ ý nghÜa hÖ sè m: Nã biÓu thÞ tÝnh tËp trung cña nguån nhiÖt. Víi c¸c ®iÓm l©n cËn nguån
nhiÖt, nhiÖt ®é c¸c ®iÓm thuéc bÒ mÆt trªn lín h¬n nhiÖt ®é c¸c ®iÓm t−¬ng øng thuéc bÒ
mÆt giíi h¹n d−íi. Víi c¸c ®iÓm c¸ch xa nguån nhiÖt, gi¸ trÞ m→ 1, tøc lμ kh«ng ¶nh
h−ëng g× ®Õn sù thay ®æi nhiÖt ®é theo chiÒu dμy. Khi r≥4δ th× sù chªnh lÖch nhiÖt ®é cña
c¸c bÒ mÆt trªn vμ d−íi ≤5%.
ch−¬ng 2: tÝnh to¸n øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra khi hμn
2.1_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo néi lùc t¸c ®éng (theo lùc co).
2.2_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc.
2.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra trong liªn kÕt gi¸p mèi.
HiÖn ch−a cã mét ph−¬ng ph¸p duy nhÊt ®Ó tÝnh øng suÊt biÕn d¹ng hμn. Hai ph−¬ng ph¸p ®¬n
gi¶n trong c«ng nghiÖp lμ 2.1 vμ 2.2. Ph−¬ng ph¸p 2.2 cã tÝnh ®Õn tÝch luü liªn tôc biÕn d¹ng dÎo trong
qu¸ tr×nh hμn.
2.1_Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo néi lùc t¸c ®éng.
C¬ së tÝnh to¸n: coi néi lùc t¸c ®éng (cßn gäi lμ lùc co) nh− lμ nh÷ng lùc tËp trung t¸c ®éng lªn vËt hμn
t¹i vÞ trÝ mèi hμn. C¸c c«ng thøc tÝnh dùa trªn lý thuyÕt ®μn håi vμ søc bÒn vËt liÖu.
• Bèn gi¶ thuyÕt cña ph−¬ng ph¸p:
1) Coi vïng t¸c ®éng cña lùc co (b»ng vïng néi lùc t¸c ®éng) cã øng suÊt kÐo däc trôc ph©n bè ®Òu
vμ b»ng giíi h¹n ch¶y cña kim lo¹i σ=σT H×nh 2-1.
f=0
a) b) c)
H×nh 2 - 2
• Tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm (H×nh 2-3):
δ L
H×nh 2-3
- §©y lμ tr−êng hîp t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, nh−ng cã ý nghÜa c¬ b¶n v× nã cã thÓ ¸p dông cho nhiÒu liªn
kÕt hμn (gi¸p mèi, ch÷ T)
- Ta t×m hiÓu tr−íc hÕt øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− xuÊt hiÖn nh− thÕ nμo sau ®ã më réng vμ tÝnh to¸n
cô thÓ.
- Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm, do t¸c ®éng cña nguån nhiÖt hμn, c¸c d¶i n»m gÇn nguån nhiÖt kh«ng
thÓ d·n në tù do cho phï hîp víi tr¹ng th¸i nhiÖt cña chóng, do bÞ c¸c thí l©n cËn gi÷ l¹i. V× vËy
chóng sÏ bÞ nÐn → tÊm bÞ uèn cong låi vÒ phÝa cã nguån nhiÖt (h×nh vÏ chÊm chÊm).
+ TiÕt diÖn 1-1 bÊt k× sÏ quay ®i mét gãc tíi vÞ trÝ 1'-1'. Ta sÏ t×m hiÓu nã.
+ T¹i thêi ®iÓm khi nguån nhiÖt cßn c¸ch nã mét kho¶ng nμo ®ã nhiÖt ®é cña c¸c thí trªn cïng
T≥6000C (kim lo¹i thÐp bÞ biÕn d¹ng dÎo). Nh−ng do kh«ng t¨ng chiÒu dμi mét c¸ch tù do nªn chóng
bÞ nÐn. Vïng nμy cßn hÑp.
+ T¹i thêi ®iÓm khi nguån nhiÖt dÞch chuyÓn ®Õn tiÕt diÖn 1-1, c¸c thí trªn cïng bÞ nãng ch¶y,
vïng tiÕp theo bÞ nung ®Õn tr¹ng th¸i dÎo. So víi thêi ®iÓm tr−íc, chiÒu réng cña nã t¨ng lªn (vïng
bÞ nÐn).
+ Do tr¹ng th¸i dÎo, øng suÊt cña c¸c thí trªn cïng gi¶m dÇn tíi kh«ng. C¸c thí bÞ nÐn sÏ
chuyÓn dÇn xuèng d−íi.
+ Vïng (cña c¸c thí) kim lo¹i ë d−íi (bÞ nung Ýt h¬n) sÏ bÞ kÐo.
+ Cßn vïng kim lo¹i ë mÐp d−íi sÏ bÞ nÐn do hiÖn t−îng uèn g©y ra (H×nh 2-4a).
+ Khi nguån nhiÖt ®i khái tiÕt diÖn 1-1, nhiÖt ®é ë ®ã sÏ c©n b»ng dÇn. Khi nhiÖt ®é gi¶m xuèng
d−íi 6000C, c¸c thí bÞ nung nãng cao nhÊt sÏ chuyÓn dÇn sang tr¹ng th¸i ®μn håi. Khi T=6000C, øng
suÊt nÐn trong vïng nμy gi¶m ®Õn kh«ng. §é vâng gi¶m dÇn trong qu¸ tr×nh nguéi.
1 1'
br
m m
x x
f
1' 1
y a) b ) y c)
H ×nh 2 - 4
+ Qu¸ tr×nh nguéi tiÕp theo: C¸c thí ®· tõng bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn (®· tõng cã nhiÖt ®é cao nhÊt)
kh«ng thÓ co l¹i mét c¸ch tù do nªn sÏ bÞ kÐo (bëi chóng liªn kÕt víi phÇn cßn l¹i cña tÊm. Sau khi
c©n b»ng nhiÖt ®é trong tiÕt diÖn, trong chóng xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo. TÊm bÞ uèn cong theo h−íng
ng−îc l¹i (H×nh 2-4b). Sù ph©n bè øng suÊt d−: H×nh 2-4c, trong ®ã σ1=σT=const, phï hîp víi c¸c
gi¶ thiÕt ®· ®−a ra, f lμ ®é vâng d− (mét ®Æc tr−ng cña biÕn d¹ng d−) vμ bn lμ vïng øng suÊt t¸c ®éng
(ta sÏ tÝnh sau).
- TÝnh to¸n cô thÓ cho tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm (H×nh 2-5).
δt δt
P
bn
h
δ 1 2 3 4 5
L
H×nh 2- 5
+ V× ta gi¶ thiÕt cã c¸c h¹n chÕ gi¶ t¹o ë mÐp nªn kh«ng cã hiÖn t−îng uèn ngang (vÉn cã øng
suÊt uèn).
+ øng suÊt do néi lùc däc trôc (lùc co, néi lùc t¸c ®éng) sinh ra sÏ t¹o ra nh− trªn h×nh 1. Trong
vïng øng suÊt t¸c ®éng, øng suÊt d− tèi ®a lμ σT nÕu bn≤ 0,5h.
+ Néi lùc t¸c ®éng d− lμ:
P=σT.bn.δ (2.1)
+ V× trong vËt, néi lùc c©n b»ng, ta cã néi lùc t¸c ®éng b»ng néi lùc ph¶n kh¸ng (nh−ng kh¸c
dÊu):
P=σT.bn.δ = σ2.(h-bn).δ (2.2)
- Mét sè më réng cho tr−êng hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm:
1. Khi bn t¨ng th× P,M,f ®Òu t¨ng. Chóng ®¹t tíi gi¸ trÞ cùc ®¹i khi bn= 0,5h. Lóc ®ã theo (2.6) ta
cã:
3σ .h.l 2 3σ .l 2
f= T 2 = T (2.8)
8.E.h 8.E.h
Khi bn> 0,5h th× øng suÊt kÐo d− trong vïng bn sÏ nhá h¬n giíi h¹n ch¶y σT v× sù ph¶n kh¸ng cña phÇn
cßn l¹i cña tÊm sÏ yÕu ®i. H×nh 2-6.
bn/h
0,5 1
H×nh 2 - 6
2. NÕu sau khi hμn ®¾p ta c¾t däc tÊm t¹i vïng cã chiÒu réng bn (t¸ch vïng bn ra khái vïng øng
suÊt ph¶n kh¸ng) c¶ hai d¶i ®Òu duçi th¼ng vμ kh«ng cßn øng suÊt d− n÷a. D¶i d−íi sÏ trë vÒ kÝch th−íc l0
ban ®Çu do ®μn håi. D¶i trªn sÏ ng¾n ®i mét gi¸ trÞ so víi l0 lμ: (H×nh 2-7).
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 18/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
Ln
ΔL1 ΔL2
KÝch th−íc
Ln : Chung cho c¶ tÊm sau
khi hμn , tr−íc khi c¾t
Lo : Tr−íc khi hμn
ΔL
Lo H×nh 2 - 7
σT σ2
Δl=Δl1+Δl2= ln + l0 (2.9)
E E
3. NÕu chiÒu dμi cña tÊm t−¬ng ®èi lín (H×nh 2-8) vμ tèc ®é di chuyÓn cña nguån nhiÖt nhá th× sù
thay ®æi ®é vâng trong qu¸ tr×nh hμn cã ®Æc ®iÓm l−în sãng. Nh−ng sau khi hμn xong vμ nguéi hoμn
toμn, sù ph©n bè øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− trong nã vÉn nh− víi c¸c tÊm cã chiÒu dμi nhá.
f
Nguéi Nung
H×nh
- Trªn ®©y lμ ph−¬ng ph¸p néi lùc t¸c ®éng ®Ó 2tÝnh
- 8 øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− cho tr−êng
hîp hμn ®¾p lªn mÐp tÊm. §¹i l−îng bn chóng ta ch−a biÕt.
• X¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng (gi¸ trÞ bn):
- Kh¸i niÖm vïng øng suÊt t¸c ®éng:
1) Vïng øng suÊt t¸c ®éng lμ vïng bao gåm kim lo¹i mèi hμn vμ kim lo¹i c¬ b¶n n»m
c¹nh nã, ®· tõng chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn khi bÞ nung nãng bëi nguån nhiÖt hμn.
2) Cã hai ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh bn lμ ph−¬ng ph¸p ®å thÞ vμ ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ.
3) C¸c gi¶ thiÕt cho tÝnh to¸n gi¸ trÞ bn:
a. øng suÊt t¸c ®éng kÐo d− däc trôc lμ nh− nhau trong mäi thí cña vïng øng suÊt
t¸c ®éng vμ b»ng giíi h¹n ch¶y σT víi ®iÒu kiÖn lμ bn< 0,5h.
b. NhiÖt ®é cña c¸c ®iÓm c¸ch trôc mèi hμn mét kho¶ng (täa ®é y) nh− nhau th×
®Òu nh− nhau, tøc lμ ta bá qua ¶nh h−ëng cña chiÒu réng vμ chiÒu dμy tÊm.
+ Ta xÐt H×nh 2-9: mét liªn kÕt hμn gi¸p mèi tù do. Vïng øng suÊt t¸c ®éng cã chiÒu
réng b0=2bn.
+ Ta chia bn thμnh hai vïng b1 vμ b2.
+ Vïng b1: n»m gÇn nguån nhiÖt hμn vμ bao gåm kim lo¹i mèi hμn vμ phÇn kim lo¹i c¬
b¶n ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i biÕn d¹ng dÎo khi hμn (víi thÐp cacbon nhiÖt ®é tèi ®a cña chóng
khi hμn v−ît 550÷600 0 C).
+ Vïng b2: lμ vïng kim lo¹i c¬ b¶n ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i ®μn håi-dÎo khi hμn. NhiÖt ®é
tèi ®a cña c¸c thí trong vïng nμy khi hμn kh«ng v−ît qu¸ 550÷600 0 C, nh−ng do bÞ nung
kh«ng ®ång ®Òu, chóng vÉn bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn.
P/2
bn
P
ho
b2 b1
h
P/2
δ bo = 2bn
bn = b1 + b2
H×nh 2 - 9
+ C¸ch tÝnh gi¸ trÞ vïng b1: khi hμn vïng b1 ë tr¹ng th¸i nãng ch¶y-dÎo. Nã phô thuéc vμo
nhiÒu yÕu tè nh−:
b1=f(q,v,c,ρ )
Trong phÇn 1, ta ®· biÕt c¸ch x¸c ®Þnh nhiÖt ®é tèi ®a cña c¸c ®iÓm l©n cËn mèi hμn (c«ng thøc
1-18). NÕu ta thay Tmax=550 0 C (nhiÖt ®é khi thÐp ®¹t tíi tr¹ng th¸i dÎo vμ y=b1, ta cã:
0,484.q
b 1= (2.10)
2.v.δ .cρ .550
Trong tr−êng hîp tæng qu¸t, thay v× gi¸ trÞ chiÒu dμy 2δ trong c«ng thøc (2.10) ta cã gi¸ trÞ Σδ, gäi lμ tæng chiÒu
dμy truyÒn nhiÖt (cm) H×nh 2-10. Lóc ®ã c«ng thøc (2.10) sÏ trë thμnh:
0,484.q
b 1= (2.11)
∑ δ .v.cρ .550
δ1
δ2
δ1
δ2
Σδ = δ Σδ = δ1 + δ2
Σδ = δ1 + 2δ2
δ1
δ2
δ1
δ3
δ2
Σδ = δ1 + δ2
Σδ = δ1 + δ2 + δ3
H×nh 2 - 10
+ C¸ch tÝnh gi¸ trÞ vïng b2: ChiÒu réng b2 phô thuéc vμo sù ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu
réng liªn kÕt hμn cïng ®é cøng v÷ng cña nã. §é cøng v÷ng cña tÊm ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së
momen qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn ngang vμ ®é bÒn cña vËt liÖu. Nãi c¸ch kh¸c b2 phô thuéc vμo
σT vμ chiÒu réng h. Cßn sù ph©n bè nhiÖt ®é theo tiÕt diÖn ngang phô thuéc vμo n¨ng l−îng
riªng cña nguån nhiÖt q0:
q
q0= (cal/cm2) (2.12)
v ∑δ
lμ l−îng nhiÖt mμ mçi cm2 thuéc tiÕt diÖn n»m däc theo trôc mèi hμn nhËn ®−îc vμ chuyÓn s©u
vμo kim lo¹i c¬ b¶n. Ta cã thÓ viÕt:
b2=f(q0,h,σT)
b2 gi¶m khi σT t¨ng vμ khi q0, h gi¶m.
b2=k2(h-b1) (2.13)
trong ®ã: h_chiÒu réng tÝnh to¸n cña tÊm.
k2_hÖ sè phô thuéc vμo q0 vμ σT. HÖ sè nμy x¸c ®Þnh theo ®å thÞ trªn H×nh 2-11.
K2 1 : δτ = 2200 kg /cm2
0,28 2 : δτ = 2800 kg / cm2
0,24
1
0,20
2
0,16
0,12
go [ cal /cm2 ]
Khi biÕt k21 cho thÐp cã giíi h¹n ch¶y σT1, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc k22 cho thÐp cã giíi
h¹n ch¶y σT2 víi ®iÒu kiÖn q01=q02:
k 21 .σ T 1
k22= (2.14)
σT2
Gi¶i thÝch vÒ chiÒu réng tÝnh to¸n (H×nh 2-12): kim lo¹i kh«ng ph¶i lμ vËt ®μn håi tuyÖt ®èi nªn víi c¸c tÊm cã
chiÒu réng lín, do lùc côc bé, sù biÕn d¹ng sÏ bÞ t¾t dÇn nÕu cμng xa trôc hμn. Tøc lμ sù biÕn d¹ng thùc tÕ sÏ
kh«ng phï hîp víi gi¶ thiÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng n÷a. V× vËy khi tÝnh to¸n, ta kh«ng ph¶i lÊy toμn bé gi¸ trÞ chiÒu
réng tÊm mμ chØ lÊy gi¸ trÞ tÝnh to¸n cña nã nh− sau (nªó chiÒu réng thùc lín h¬n chiÒu réng tÝnh to¸n):
bo
ho
bn
h
δτ δ2
h= 300÷350 mm_hμn d−íi lípH×nh
thuèc.2 - 12
h= 250 mm_hμn hå quang tay.
+ Tãm l¹i: bn=b1+b2.
q
b1=f(q0,cρ)=f(q,v, cρ) v× q0= .
v. ∑ δ
b2=f(k2,b1,h) vμ k2 ∼ chÕ ®é hμn (q,v)
∼ cρ, σT (tÝnh chÊt vËt liÖu)
- Ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ ®Ó tÝnh bn:
+ Ph−¬ng ph¸p nμy dùa trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn øng suÊt nÐn trong c¸c thí
kim lo¹i vμ lý thuyÕt truyÒn nhiÖt khi hμn
+ C«ng thøc tÝnh:
h bn2
bn= vμ m= 1- 0,008 (2.15)
h.δ T ∑δ
1+
9,68.q 0 .m
trong ®ã:
h- chiÒu réng tÝnh to¸n [cm]
q0- n¨ng l−îng riªng [cal/cm2]
∑ δ - tæng chiÒu dμy truyÒn nhiÖt [cm]
m_ hÖ sè tÝnh ®Õn sù tiªu hao n¨ng l−îng
do mÊt nhiÖt bÒ mÆt
C¸ch tÝnh: lÊy tr−íc mét gi¸ trÞ m= 0,6 ÷ 0,9 (hoÆc 0,7÷0,8 ) vμ thay vμo c«ng thøc tÝnh
bn (c«ng thøc 2.15), ta sÏ cã bn1. Sau ®ã thay bn1 vμo c«ng thøc tÝnh m (trong c«ng thøc 2.15).
NÕu gi¸ trÞ tÝnh ®−îc cña m b»ng gi¸ trÞ ®· chän, bn= b1 . NÕu kh«ng, ta lÆp l¹i qu¸ tr×nh nμy
cho ®Õn khi nμo trïng th× th«i.
NÕu bá qua hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt, tøc lμ m=1
h
bn= (2.16)
h.σ T
1+
9,68.q 0
• §Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p: x¸c ®Þnh ®é cong cña liªn kÕt hμn theo biÕn d¹ng thùc cña c¸c
thí, cã tÝnh ®Õn sù tÝch lòy biÕn d¹ng dÎo liªn tôc cña chóng trong qu¸ tr×nh nung nãng vμ
nguéi sau khi hμn.
• Tr−êng hîp ®iÓn h×nh_hμn ®¾p lªn mÐp tÊm.
- Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm, nhiÖt ®é ph©n bè trong tiÕt diÖn ngang cã thÓ ®−îc biÓu diÔn
nh− trªn h×nh 2-13a.
- Gi¶ thö c¸c thí däc (theo chiÒu dμi, còng tøc lμ theo chiÒu hμn ®¾p) kh«ng phô thuéc vμo
nhau, biÕn d¹ng nhiÖt tù do t−¬ng ®èi cña chóng sÏ lμ (t¹i täa ®é y-vÞ trÝ cña thí):
Δl y
= λ y = α .T y (2.17)
l
- Trªn thùc tÕ, biÕn d¹ng thùc cña mçi thí kim lo¹i mμ ta kÝ hiÖu lμ Δy, phô thuéc vμo sù
liªn kÕt cña nã víi c¸c thí cßn l¹i cña tÊm.
- NÕu c«ng nhËn gi¶ thuyÕt vÒ tiÕt diÖn ph¼ng, tiÕt diÖn Oy sÏ ph¶i quay ®Õn vÞ trÝ Δ nμo ®ã.
- BiÕn d¹ng thùc cña mét thí bÊt k× sÏ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Δ 0 + Δh
Δy=Δ0- .y (2.18)
h
+ Gi¶i thÝch c«ng thøc (xem H×nh 2-13b). Khi xÐt 2 tam gi¸c ®ång d¹ng ABC vμ DEC:
AB DE
= ; AB=h; AC=⏐Δ0⏐+⏐Δh⏐ v× Δ0 cã dÊu céng (biÕn d¹ng kÐo khi nung) vμ Δh cã
AC DC
dÊu trõ (biÕn d¹ng co khi nung) H×nh 2-13c.
Cho nªn AC=Δ0- Δh
DE= y; DC= Δ0- Δy. VËy ta cã c«ng thøc (2.18).
+ Trong c«ng thøc (2.18):
Δ0_biÕn d¹ng thùc cña thí ë mÐp hμn.
Δh_ biÕn d¹ng thùc cña thí ë mÐp ngoμi cïng d−íi.
h_chiÒu réng cña tÊm.
Δy_biÕn d¹ng thùc cña thí cÇn kh¶o s¸t, c¸ch hμn lμ y.
- Do biÕn d¹ng nhiÖt tù do λ=f(y) vμ biÕn d¹ng thùc (®−êng th¼ng Δ) cña c¸c thí cã gi¸
trÞ kh¸c nhau (H×nh 2-13b) nªn trong tÊm sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt .
+λ
ετ
C
Δo
D E
T(y)
y y
Δy
0
0 h Y1 A
λy
B
x a) Y2
Δh
Δ
Y3
-λ Y
h
b)
y
H×nh 2 - 13
c)
- T¹i c¸c n¬i mμ λy>Δy (biÕn d¹ng nhiÖt lín h¬n biÕn d¹ng thùc) c¸c thí sÏ bÞ nÐn khi nung.
NÕu λy<Δy, c¸c thí t−¬ng øng sÏ bÞ kÐo.
- VËy trong mét thí y bÊt k×, biÕn d¹ng t−¬ng ®èi lμ:
εy=εy.E=(Δy-λy)E (2.20)
- V× kh«ng cã ngo¹i lùc, néi lùc trong tiÕt diÖn ®ang kh¶o s¸t sÏ ph¶i c©n b»ng:
h
+Néi lùc: ∫σ
0
y .dy =0 (2.21).
h
+Momen: ∫σ
0
y . y.dy =0 (2.22).
h
Thay (2.20) vμo ta cã ∫ (Δy − λ y ) Edy =0 hay lμ:
0
h h
∫ Δy.dy = ∫ λ
0 0
y .dy (2.23)
h h h
vμ ∫ (Δy − λ y ).E. ydy =0 hay lμ ∫ Δy. y.dy = ∫ λ y . y.dy (2.24)
0 0 0
+ VÕ ph¶i cña ph−¬ng tr×nh (2.23) lμ biÕn d¹ng nhiÖt (tæng biÕn d¹ng tù do) cña toμn bé tiÕt diÖn ®ang
kh¶o s¸t (ë ®©y hiÓu lμ biÕn d¹ng t−¬ng ®èi %). VÕ ph¶i cña (2.24) lμ tæng m«men biÕn d¹ng nhiÖt cña tiÕt diÖn
nμy.
+ C¸c vÕ tr¸i cña (2.23) vμ (2.24) lμ tæng biÕn d¹ng thùc vμ tæng m«men biÕn d¹ng thùc
®−îc x¸c ®Þnh theo ®−êng th¼ng Δ.
- V× ta cã thÓ biÕt qui luËt ph©n bè nhiÖt ®é nªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tæng biÕn d¹ng nhiÖt ∑λF
t¹i tiÕt diÖn cô thÓ.
- C¸c ph−¬ng tr×nh (2.23) vμ (2.24) cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ ®−êng th¼ng Δ, cô thÓ (øng
suÊt biÕn d¹ng ë thí bÊt k× cña tiÕt diÖn).
+ ë (h-y3) trªn h×nh 2-13b, chØ cã biÕn d¹ng ®μn håi v× ë thí bÊt k× trong ®ã εy< εT (víi
εT lμ biÕn d¹ng t−¬ng ®èi t−¬ng øng víi σT), øng suÊt trong c¸c thí cña ®o¹n nμy sÏ nhá h¬n
σT.
+ ë ®o¹n y3-y2: cã biÕn d¹ng ®μn håi εT vμ c¶ biÕn d¹ng dÎo εd v× εy>εT. biÕn d¹ng dÎo ë
®©y lμ εd=εy- εT=(Δy-λy)- εT.
+ ë ®o¹n y1-0: nhiÖt ®é lín h¬n 600 0 C, chØ x¶y ra biÕn d¹ng dÎo vμ kim lo¹i ë vïng nμy
mÊt tÝnh ®μn håi. Trong tõng thí (d¶i) cña ®o¹n nμy sÏ kh«ng cßn øng suÊt vμ biÕn d¹ng dÎo
t−¬ng ®èi sÏ lμ:
εd=Δy-λy (2.25)
- C¨n cø vμo ®ã, ta triÓn khai ph−¬ng tr×nh (2.21) vμ (2.22):
+ Tõ ph−¬ng tr×nh (2.21):
h
1
− σ T ( y 2 − y1 ) − σ T ( y 3 − y 2 ) + ∫ (Δy − λ y ) Edy = 0 (2.26)
2 y3
trong ®ã εdy lμ biÕn d¹ng dÎo cña thí c¸ch trôc mét kho¶ng y ë t¹i thêi ®iÓm tr−íc lóc chóng ta
kh¶o s¸t qu¸ tr×nh nguéi vμ cã tÝnh ®Õn dÊu cña nã.
- Trªn thùc tÕ, c¸c thí cã liªn quan víi nhau nªn ®¸ng lÏ x¶y ra biÕn d¹ng nhiÖt tù do khi nguéi
λ' th× chóng l¹i cã biÕn d¹ng thùc Δy x¸c ®Þnh bëi ®−êng th¼ng Δ.
- Khi ®ã, theo c¸c c«ng thøc (2.26) vμ (2.27) ta x¸c ®Þnh ®−êng th¼ng Δ nh− tr−íc, chØ kh¸c ë
chç thay v× λy, ta dïng gi¸ trÞ λ'=λy-εdy (tøc lμ ta dïng c«ng thøc 2.30).
- Khi ®· biÕt vÞ trÝ ®−êng th¼ng Δ, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc biÕn d¹ng ®μn håi vμ biÕn d¹ng dÎo
cña thí cã nhiÖt ®é ≥ 600 0 C (t¹i thêi ®iÓm nguéi ®ang kh¶o s¸t).
- Qua ®ã ta cã thÓ biÕt ®−îc biÕn d¹ng dÎo d−, vÝ dô t¹i thêi ®iÓm T=600 0 C, gi¸ trÞ biÕn d¹ng
dÎo nÐn lμ -εd t¹i mét thí nμo ®ã. Trong qu¸ tr×nh nguéi tiÕp theo, sÏ xuÊt hiÖn biÕn d¹ng dÎo
kÐo lμ +εd. biÕn d¹ng dÎo d− cña thí nμy t¹i mét thêi ®iÓm nguéi nμo ®ã sÏ lμ:
ε0d=-εd+εd' (2.31)
- NÕu nghiªn cøu hμng lo¹t thêi ®iÓm trong qu¸ tr×nh nguéi, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ biÕn d¹ng dÎo d− cña
tõng thí khi tÊm ®· nguéi hoμn toμn.
- Nhê biÕt ®−îc biÕn d¹ng dÎo d− cña tõng thí nªn víi c¸c c«ng thøc (2.26) vμ (2.27), ta cã thÓ
x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña ®−êng th¼ng Δ' t−¬ng øng.
- Qua ®ã ta biÕt ®−îc biÕn d¹ng thùc cßn d− cña tÊt c¶ c¸c thí cÇn kh¶o s¸t thuéc tiÕt diÖn. Sau
®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®é vâng d− vμ sù ph©n bè øng suÊt d− cña tÊm.
v ak
Δt =
F
v ak
C= . yt
J
Víi vak lμ thÓ tÝch t−¬ng ®èi cña ®é co d− ( cm2 ), nã chØ phô thuéc vμo biÕn d¹ng dÎo
khi nung.
F lμ tiÕt diÖn ngang cña tÊm ( cm2 ).
yt lμ kho¶ng c¸ch tõ trôc träng t©m tiÕt diÖn tÊm tíi träng t©m thÓ tÝch co ( trôc mèi hμn
) (cm).
J lμ m«men qu¸n tÝnh tiÕt diÖn ngang cña tÊm ( cm4 ).
q
Δt = 3,6.10 −6. ( 2.32 )
v.F
q
C = 3,6.10 −6. (cm-1 ) ( 2.33)
v.J
- Tõ søc bÒn vËt liÖu ta cã c«ng thøc :
M
C= , trong ®ã M lμ m«men uèn.
E.J
- Do ®ã ®é vâng d− :
Ml 2 C.E.J .l 2 C.l 2
f= = =
8.E.J 8.E.J 8
q.l 2
f = 3,6.10 −6. ( cm ) ( 2.34)
8.v.J
- Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña ®é co lμ:
l
Δl = ∫ Δt.dx = Δt.l
0
q.l
Δl = 3,6.10 −6. ( cm ) (2.35)
v.F
- NÕu ta chØ hμn ®¾p lªn mét ®o¹n l0 < l cña mÐp tÊm:
q.l 0
Δl= 3,6.10 −6.
v.F
- T−¬ng tù, ta cã thÓ tÝnh ®−îc gãc quay θ ( H×nh 2-14 ) cña mét ®Çu tÊm:
q.l 0
θ = C.l = 3,6.10 −6. . yt (2.36)
v.J
θ
H×nh 2 - 14
- Chó thÝch: c¸c c«ng thøc (2.34), (2.35) vμ (2.36) dïng cho c¸c tÊm t−¬ng ®èi réng
khi chiÒu réng vïng biÕn d¹ng dÎo bs ≤ 0,15h, cã sö dông gi¶ thuyÕt tiÕt diÖn ph¼ng.
-
• Ph−¬ng ph¸p rót gän theo biÕn d¹ng thùc, cã sö dông ®å thÞ:
- Trªn H×nh 2-15 lμ ®å thÞ t−¬ng ®èi chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh biÕn d¹ng (®é co) t−¬ng ®èi
Δt.
K2
Δt = Vak /F
0,0006
0,0004
0,0002
q /vF {cal /cm-3}
α
H×nh 2 - 15
q
- PhÇn tr¸i cña ®å thÞ lμ ®−êng th¼ng víi ≤ 150.
v.F
- Víi c¸c gi¸ trÞ lín h¬n 150 (cal/cm3), mèi quan hÖ kh«ng cßn tuyÕn tÝnh n÷a (khi bs>
0,15h).
• Më réng cho ph−¬ng ph¸p tÝnh theo biÕn d¹ng thùc:
- ¶nh cña hai mèi hμn song song:
+ Khi mèi thø hai song song víi mèi thø nhÊt, ngoμi biÕn d¹ng do mèi hμn thø hai nμy
g©y ra, cßn cã biÕn d¹ng do tr¹ng th¸i øng suÊt sau khi mèi hμn thø nhÊt g©y ra.
+ VÝ dô hμn ®¾p lªn mÐp 1. Sau ®ã hμn ®¾p lªn mÐp ®èi diÖn hai th× sau khi nguéi, vÉn
cßn ®é vâng øng víi ¶nh h−ëng cña mèi hμn thø nhÊt. Tøc lμ sau khi mèi hμn thø nhÊt, tiÕt
diÖn ngang quay ®i mét gãc α. Khi nung bëi nguån nhiÖt mèi hμn hai, gãc nμy t¨ng tíi gi¸
trÞ α +Δα, v× m«men chèng uèn cña tiÕt diÖn tÊm gi¶m ®i mét phÇn do c¸c thí däc ë tr¹ng
th¸i dÎo. NÕu gi¶ thuyÕt mèi hμn hai sau khi nguéi còng g©y biÕn d¹ng gièng nh− mèi hμn
mét g©y ra (nh−ng theo h−íng ng−îc l¹i), tøc lμ -α, lóc ®ã biÕn d¹ng d− lμ:
α + Δα - α = Δα, vμ tÊm sÏ bÞ cong theo h−íng sau khi hμn mèi hμn mét.
+ C¸c c«ng thøc nªu ë trªn kh«ng cho phÐp tÝnh tíi ¶nh h−ëng cña nh÷ng mèi hμn ®·
thùc hiÖn tr−íc (v× kh«ng xÐt tíi tr¹ng th¸i øng suÊt ban ®Çu).
+ L−u ý: khi vïng biÕn d¹ng dÎo bs > 0,15h th× g¸ kÑp l¹i cã thÓ lμm t¨ng chø kh«ng
gi¶m ®é cong sau khi bá g¸ kÑp.
+ Nguyªn nh©n: xuÊt hiÖn vïng biÕn d¹ng dÎo nÐn réng khi nung. Do ®ã khi tÊm hÑp,
vïng bs lín, g¸ kÑp lμm t¨ng biÕn d¹ng dÎo (tÊm réng vμ vïng bs nhá, g¸ kÑp lμm gi¶m biÕn
d¹ng dÎo).
2.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng däc do co däc g©y ra trong liªn kÕt gi¸p mèi
bo
ΔL Thùc tÕ
- §©y lμ tr−êng hîpLhμn gi¸p mèi hai tÊm cã kÝch th−ícLý thuyÕt
l*h* δ theo chiÒu dμi l.
H×nh 2 - 16
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 29/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- ë thêi ®iÓm nung nãng, c¸c thí cã nhiÖt ®é cao h¬n kh«ng thÓ gi·n në tù do v× bÞ liªn kÕt víi c¸c
thí nguéi h¬n. Trong c¸c thí nãng h¬n ®ã sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt nÐn däc trôc. Chóng sÏ nhanh
chãng ®¹t tíi gi¸ trÞ σT vμ g©y ra øng suÊt ph¶n kh¸ng σ2 ë c¸c thí nguéi h¬n.
- Do nhiÖt ®é t¨ng, trong vïng øng suÊt t¸c ®éng bn sÏ x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn. NhiÖt ®é tiÕp tôc
t¨ng th× kim lo¹i ®−îc nung nãng nhÊt trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i dÎo
vμ øng suÊt nÐn trong nã sÏ mÊt ®i.
- øng suÊt nÐn t¸c ®éng cμng gi¶m th× øng suÊt ph¶n kh¸ng còng gi¶m theo.
- Trong qu¸ tr×nh nguéi, phÇn kim lo¹i ®· tr¶i qua tr¹ng th¸i dÎo (hoÆc nãng ch¶y) sÏ chuyÓn dÇn
sang tr¹ng th¸i ®μn håi. NhiÖt ®é cμng gi¶m th× kim lo¹i cμng co l¹i, nh−ng chóng kh«ng thÓ co l¹i
mét c¸ch tù do v× bÞ c¸c thí ®· tõng bÞ nung nãng Ýt h¬n (trong qu¸ tr×nh nung tr−íc ®ã) c¶n l¹i.
- Trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo däc trôc vμ lμm cho øng suÊt nÐn ph¶n
kh¸ng nÐn xuÊt hiÖn (trong c¸c thí ®· tõng bÞ nung nãng Ýt h¬n).
- Saukhi nguéi h¼n, trong vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ cã øng suÊt kÐo σT nÕu b0 ≤ 0,3h0 (b0 = 2bn; h0
= 2h). T¹i c¸c thí cßn l¹i sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt nÐn ph¶n kh¸ng däc trôc σ2.
- Néi lùc t¸c ®éng däc trôc sÏ lμ:
P = σT.Fc = σT.b0.δ (2.38)
trong ®ã Fc lμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng.
- Theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc:
σT.Tc = σ2(F - Fc) (2.39)
víi F = h0. δ lμ tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt hμn.
- V× vËy: σ 2 = σ T .Fc = σ T .b0 (2.40)
F − Fc h0 − b0
- Trong liªn kÕt nμy sÏ kh«ng cã hiÖn t−îng uèn v× néi lùc t¸c ®éng trïng víi trôc chÝnh cña liªn
kÕt (M = 0; f = 0).
- BiÕn d¹ng co däc sÏ lμ:
σ2
Δl = .l (2.41)
E
σu + σ2
bnc
L2
bo
σT
L1
bna
a
ΔL σu σ2 σu - σ2
L b) a) c)
H×nh 2 - 17
- Ta hμn gi¸p mèi däc chiÒu dμi l hai tÊm.
+ TÊm 1: l*h1*δ.
+ TÊm 2: l*h2*δ.
+ Cho tr−íc h1 > h2.
- Khi hμn, vung øng suÊt t¸c ®éng sÏ n»m lÖch so víi trôc cña liªn kÕt hμn.
- Gi¶ sö cã h¹n chÕ gi¶ t¹o trªn hai mÐp däc liªn kÕt th× kh«ng cã hiÖn t−îng uèn vμ biÓu ®å øng
suÊt sÏ lμ nh− trªn h×nh 2-17a.
- Néi lùc ph¶n kh¸ng trong tÊm 1 vμ 2 sÏ lμ:
Pa = σ2.a.δ; Pc = σ2.c. δ (2.43)
- Theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc:
P = Pa + Pc ⇒ σT.b0.δ = σ2.δ.(a+c)
σ .b σ .b
⇒σ2 = T 0 = T 0 (2.44)
a + c h0 − b0
- Nh− vËy cã hai m«men Ma vμ Mc:
a + b0 c + b0
Ma = Pa. vμ Mc = Pc. (2.45)
2 2
- Ma vμ Mc cã h−íng ng−îc nhau vμ kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ (v× a ≠ c)
- NÕu bá ®i h¹n chÕ gi¶ t¹o trªn 2 mÐp, sÏ x¶y ra hiÖn t−îng uèn do m«men M g©y ra:
a + b0 c + b0 σ 2 .a.δ .(a + b0 ) σ 2 .c.δ (c + b0 ) P(a − c)h0
M = Ma - Mc = Pa. - Pc. = − =
2 2 2 2 2(h0 − b0 )
(2.46)
- øng suÊt uèn (biÓu ®å b trªn h×nh 2-17) lμ:
M 6.P.h0 .(a − c) 3.σ T .b0 .(a − c)
σT = = = (2.47)
¦ W 2.(h0 − b0 ).δ .h0 2
h0 .(h0 − b0 )
- Khi ®ã cã thÓ dùng biÓu ®å øng suÊt d− (biÓu ®å c, H×nh 2-17).
- Trªn thùc tÕ, do cã sù tÝch lòy biÕn d¹ng d¹ng dÎo nÐn liªn tôc trong qu¸ tr×nh nguéi nªn biÓu ®å øng
suÊt d− sÏ cã d¹ng nh− trªn h×nh 2-18.
H×nh 2 - 18
σT
2.4_øng suÊt vμ biÕn d¹ng ngang do co däc g©y ra trong mèi hμn gi¸p mèi.
• Tr−êng hîp hμn gi¸p mèi hai tÊm réng nh− nhau.(h×nh 2.19):
- NÕu sau khi hμn, ta c¾t liªn kÕt däc theo trôc cña nã th× xÈy ra hiÖn t−îng uèn ngang trong
mçi tÊm (h×nh 2.19b).
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 31/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
ho
bo
a)
h
H×nh 2 - 19
h
S
b)
br
=
bo
/2
- B©y giê, ®Ó ®−a c¸c tÊm nμy trë l¹i tr¹ng th¸i duçi th¼ng nh− tr−íc khi c¾t, cÇn cã lùc
ngang S ®Ó m« men uèn do nã g©y ra cã thÓ c©n b»ng víi m« men uèn do néi lùc t¸c ®éng
g©y ra sau khi c¾t.
- Nh− vËy, tr−íc khi c¾t, c¸c lùc ngang S ®· sinh ra øng suÊt ngang cã h−íng vu«ng gãc víi
trôc mèi hμn.
- Tãm l¹i, khi hμn gi¸p mèi tÊm do t¸c ®éng cña néi lùc t¸c ®éng, trong vïng øng suÊt t¸c
®éng sÏ xuÊt hiÖn lùc ngang S vu«ng gãc víi trôc mèi hμn. Nh÷ng lùc nμy g©y ra øng suÊt
ngang.
- Ta thö t×m ®Æc tr−ng ph©n bè øng suÊt ngang do co däc mèi hμn g©y ra.
+ Ta theo dâi chuyÓn vÞ ngang (theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn) cña c¸c ®iÓm cña
mèi hμn khi chóng chuyÓn tõ tr¹ng th¸i th¼ng sau khi hμn sang tr¹ng th¸i uèn sau khi c¾t, vμ
ng−îc l¹i.
+ §−êng cong cña mçi tÊm sau khi c¾t ®−îc biÓu diÔn nh− sau (h×nh 2.20)
M 1 .x.(l − x )
f (x ) = (2.50)
2.E . J 1
y = yk
x
x dx
yk
H×nh 2 -20
J1_m« men qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn tÊm xÐt tíi.
P1 .h
M1_m« men uèn tÊm sau khi c¾t ( M 1 = ).
2
+ Gi¶ sö ®−êng cong cña mÐp tõng tÊm sau khi c¾t lμ gièng nhau nh− ®−êng cong cña trôc
tÊm vμ còng ®−îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc (2.50).
+ Khi ®ã, sù chuyÓn vÞ ngang cña mçi ®iÓm trªn mÐp cña tÊm khi ph¶i uèn th¼ng ®Ó ®iÓm ®ã
trïng víi c¹nh cña tÊm cßn l¹i theo ®−êng th¼ng song song víi trôc x vμ n»m c¸ch trôc x mét
kho¶ng yk sÏ lμ (h×nh 2.20):
M 1 .x.(l − x )
y = f (x ) − y k = − yk (2.51)
2.E.J 1
Trong ®ã: y_to¹ ®é cña chuyÓn vÞ ngang cña ®iÓm trªn mÐp cong cña tÊm khi n¾n th¼ng.
yk_ chuyÓn vÞ ngang lín nhÊt mμ c¸c ®iÓm cuèi ph¶i cã.
+ Khi ch−a c¾t liªn kÕt hμn, c¸c lùc ngang xuÊt hiÖn do c¸c h¹t kim lo¹i bÞ kÐo theo h−íng
ngang. Trong kho¶ng biÕn ®æi ®μn håi cña kim lo¹i th× c¸c lùc ngang S sÏ tû lÖ víi to¹ ®é cña
chuyÓn vÞ y = f(x) – yk vμ øng suÊt ngang còng vËy.
+ §Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña y, ta ®· biÕt gi¸ trÞ cña f(x), cßn ph¶i t×m nèt gi¸ trÞ yk.
+ Tõ ®iÒu kiÖn tæng c¸c h×nh chiÕu lùc ngang trªn trôc y = 0, hay lμ trªn h×nh 2.20, tæng diÖn
tÝch c¸c phÇn g¹ch däc ph¶i b»ng kh«ng.
l l
⎡ M 1 .x.(l − x ) ⎤
∫0 y.dx = ∫0 ⎢⎣ 2.E.J 1 − y k ⎥⎦.dx = 0 (2.52)
M 1 .l 2
Suy ra: yk = (2.53)
12.E.J 1
+ B©y giê ta biÓu diÔn σknh− lμ øng suÊt ngang ë c¸c ®iÓm cuèi cña tÊm, tøc lμ t¹i c¸c ®iÓm
cã chuyÓn vÞ yk khi n¾n th¼ng sau khi c¾t.
+ Lóc ®ã øng suÊt cña c¸c ®iÓm (trªn mÐp c¾t) bÊt kú, cã kho¶ng c¸ch x tÝnh tõ c¹nh tr¸i lμ:
y ⎡ M 1 .x.(l − x ) ⎤ ⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σx =σk. ⎢ − y k ⎥ = σ k .⎢ − 1⎥ (2.54)
y k ⎣ 2. E . J 1 ⎦ ⎣ l
2
⎦
+ Trong tÊm ®−îc n¾n th¼ng, m« men uèn M do lùc ngang t¸c ®éng lªn mét nöa liªn kÕt sÏ
b»ng m« men uèn do néi lùc däc cïng trªn mét nöa liªn kÕt ®ã g©y ra:
0 , 5l
∫σ
0
x .δ .x.dx = M 1 (2.55)
P1 .h
Víi: M 1 = ta sÏ cã sau khi rót gän:
2
32.P.h 16.σ T .bn .h
σk = = (2.57)
2.δ .l 2 l2
+ Nghiªn cøu cho thÊy, øng suÊt ngang do co däc g©y ra:
8 p.h
σk = (2.58)
l
Trong ®ã p_lùc co däc mèi hμn, tÝnh trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi:
P 2σ T .bn .δ
p= = (2.59)
δ .l δ .l
chÝnh v× vËy ta cã c«ng thøc (2.57)
+ Khi ®ã øng suÊt ngang t¹i ®iÓm bÊt kú theo chiÒu dμi vïng øng suÊt t¸c ®éng ë kho¶ng
c¸nh x sÏ lμ:
16.σ T .bn .h ⎡ 6 x(l − x ) ⎤
σx = .⎢ − 1⎥ (2.60)
l2 ⎣ l ⎦
2
- Ta thÊy tõ h×nh 2.21, øng suÊt ngang sÏ bÞ nÐn t¹i hai ®Çu vμ bÞ kÐo ë gi÷a. Tõ c«ng thøc
2.60 ta thÊy: L
σc
0,24L
0,5L
σk
0,76L
H×nh 2 -21
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 34/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
+ øng suÊt ngang σx do co däc g©y ra tû lÖ thuËn víi chiÒu réng h cña tÊm. Ngoμi ra nã còng
tû lÖ thuËn víi,
+ Vïng øng suÊt t¸c ®éng bn vμ
+ Tû lÖ nghÞch víi b×nh ph−¬ng chiÒu dμi tÊm.
- Do ®ã khi tÊm hÑp, øng suÊt ngang t−¬ng ®èi nhá. §iÒu nμy ®ång nghÜa víi ®é cøng v÷ng
cña tÊm lμ nhá, lùc ngang t¹o ra co ngang nh−ng øng suÊt ngang kh«ng lín.
- Theo c«ng thøc (2.57) th× øng suÊt nÐn ë ®Çu vμ cuèi c¸c tÊm réng ph¶i t¨ng lªn. Tuy
nhiªn, khi chiÒu réng tÊm (h) t¨ng, sù biÕn d¹ng do uèn gi¶m ®i v× m« men qu¸n tÝnh t¨ng,
lμm cho øng suÊt ngang gi¶m theo ®é cong cña tÊm.
bo
ba
a
δ
L
fa
ba
fc
bc
H×nh 2- 22
3 σ .b .l 2
- T−¬ng tù: fc = . T c 2 (2.66)
4 E.(c + bc )
ba bc
- Tõ ®ã suy ra : = (2.67)
(a + ba ) 2
(c + bc )2
- Do : ba+bc=bo, ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc ba vμ bc, tøc lμ vÞ trÝ mÆt c¾t.
- §−êng cong biÓu thÞ ®é vâng cña tÊm d−íi (tÊm réng h¬n) sau khi c¾t liªn kÕt lμ:
M a .x.(l − x ) σ T .ba .δ (a + ba ) δ (a + ba )3
f ax = víi M a = vμ J a = (2.68)
2 E.J a 2 12
- Ta biÕt r»ng, sau khi hμn, d¹ng uèn vμ ®é vâng cña tÊm d−íi còng nh− cña liªn kÕt lμ:
M .x(l − x ) 1
fx = víi J = .δ .h0 3 (2.69)
2 E.J 12
- To¹ ®é chuyÓn vÞ cña c¸c ®iÓm ®Çu vμ cuèi cña tÊm d−íi ya(sau khi c¾t liªn kÕt) vμ cña
®−êng cong vâng cña liªn kÕt hμn yk(sau khi hμn) cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh (h×nh2.23) nh− sau:
ya - yk
H×nh 2- 23
fx
fax
- NÕu so s¸nh víi vÞ trÝ duçi th¼ng (®−êng x-x) cña tÊm d−íi th× mçi ®iÓm mÐp cña nã (sau
khi hμn vμ tr−íc khi c¾t) ®· thùc hiÖn mét chuyÓn vÞ:
fx-fk
- Sau khi c¾t, mÐp cña tÊm d−íi sÏ cong ®i theo ®−êng fax. Nh− vËy, so víi tr¹ng th¸i duçi
th¼ng (x-x) th× mçi ®iÓm trªn mÐp däc cña tÊm d−íi ®· thùc hiÖn mét chuyÓn vÞ:
y = ( f ax − y a ) − ( f x − y k ) = ( f ax − f x ) − ( y a − y k ) (2.72)
- NÕu c«ng nhËn gi¶ thuyÕt: øng suÊt ngang tû lÖ víi chuyÓn vÞ cña c¸c ®iÓm trªn mÐp tÊm tõ
vÞ trÝ liªn kÕt ®Õn vÞ trÝ sau khi c¾t, nÕu gäi øng suÊt ngang ë c¸c ®iÓm ®Çu vμ cuèi lμ σk, th×
y
øng suÊt t¹i mäi ®iÓm trªn mÐp tÊm sÏ lμ: σx =σk.
ya − yk
(2.73)
- Thay gi¸ trÞ y tõ c«ng thøc (2.72) ta cã:(cã xÐt tíi c«ng thøc 2.68).
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σ x = σ k .⎢ − 1⎥ (2.74)
⎣ l ⎦
2
- Tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng c¸c m« men do lùc ngang S (gi÷ cho c¸c tÊm n»m trong vÞ trÝ cña
liªn kÕt) víi m« men uèn do c¸c lùc däc t¹o nªn, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc σk:
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
0 , 5l 0 , 5l
∫0
σ x .δ .x.dx = σ k .δ ∫0
⎢ l2
⎣
− 1⎥.x.dx = M a − M (2.75)
⎦
.(M a − M )
32
Do ®ã σk = (2.76)
δ .l 2
⎡ 6 x.(l − x ) ⎤
σ x = 2 .(M a − M ).⎢
32
Vμ − 1⎥ (2.77)
δ .l ⎣ l
2
⎦
Më réng:
+ NÕu c = a th× M = 0. §ã lμ tr−êng hîp mμ ta ®· xÐt tíi.
+ NÕu gi¶m chiÒu réng cña 1 trong 2 tÊm th× hiÖu sè (Ma-M) gi¶m, do ®ã σx gi¶m.
+ Khi hμn ®¾p lªn mÐp tÊm: M = Ma, do ®ã trong vïng bn cã σx= 0. Lóc nμy kh«ng cã c¶n trë
sù co ngang kim lo¹i khi nguéi.
+ Sù ph©n bè øng suÊt ngang do co däc phô thuéc vμo to¹ ®é x:
khi x = 0 vμ x = l th× σx= σk
khi x = 0,5l th× σx= σc (h×nh 2.24)
σc = 16 ( M a - M )
δ L .L
σ
k
σ k = 32 ( M a - M )
δ L .L
H ×n h 2 - 2 4
- KÕt luËn:
+ Khi hμn gi¸p mèi tÊm, quy luËt ph©n bè øng suÊt ngang do co däc g©y ra lμ nh− nhau, vïng
gi÷a bÞ kÐo, hai phÇn ®Çu vμ cuèi bÞ nÐn.
+ Nªu c¾t tÊm b»ng ngän löa khÝ ch¸y (h×nh 2.25), tøc lμ 2 mÐp cña tÊm ®−îc nung tr−íc ®ã
tíi tr¹ng dÎo th× sau khi nguéi, ta cã t×nh tr¹ng ng−îc l¹i.
C ¾t
1
C ¾t
bn 1a bn C ¾t sau Ph ©n bè
c¾t k h Ý su Êt ng ang
h ai vÕt c¾t 1
H ×nh 2 - 25
2.5_Gi¶m biÕn d¹ng do co däc khi hμn b»ng biÖn ph¸p kÐo s¬ bé.
• Ta xÐt tr−êng hîp hμn gi¸p mèi hai tÊm tù do cã chiÒu réng nh− nhau. Do hiÖn t−îng co
däc, vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ bÞ kÐo sau khi nguéi, c¸c vïng cßn l¹i bÞ nÐn.
- NÕu chiÒu dμy cña c¸c tÊm nμy nhá (c¸c tÊm máng) vμ kh«ng cã ngo¹i liªn kÕt nh− ®· nãi
(tøc lμ hai tÊm tù do), th× phÇn bÞ nÐn th−êng bÞ mÊt æn ®Þnh vμ liªn kÕt hμn sÏ bÞ vªnh.
- Lý do vªnh cña c¸c liªn kÕt tÊm máng lμ do co däc mèi hμn.øng suÊt nÐn trong nhiÒu
tr−êng hîp ®¹t tíi gi¸ trÞ tíi h¹n, lμm cho c¸c phÇn tö nμy mÊt æn ®Þnh (t−¬ng tù mét thanh
máng chÞu nÐn däc tíi møc nhÊt ®Þnh sÏ bÞ o»n), lμm liªn kÕt hμn biÕn h×nh.
• ViÖc n¾n l¹i c¸c kÕt cÊu bÞ vªnh lμ qu¸ tr×nh phøc t¹p vμ tèn kÐm, nhiÒu khi kh«ng thùc
hiÖn ®−îc.
• §Ó gi¶m vªnh cho kÕt cÊu tÊm máng, ngay trong qu¸ tr×nh hμn cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p
gi¶m øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn do co däc trôc mèi hμn g©y ra.
• Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− trong liªn kÕt hμn lμ kÐo s¬ bé
c¸c tÊm.Ta thö xem xÐt sù h×nh thμnh øng suÊt vμ biÕn d¹ng d− khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm
®· ®−îc kÐo s¬ bé.
• Ta cã hai tÊm, mçi tÊm cã kÝch th−íc: l×h×δ nh− trªn h×nh 2.26.
- Tr−íc khi hμn, ta kÐo chóng theo h−íng hμn (h−íng l) ®Ó trong chóng cã øng suÊt kÐo σn
(biÓu ®å a).
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 38/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
σ T σ' σ
1
ho bo
L σ' = σt - σr
H×nh 2- 26
- Trong qu¸ tr×nh hμn, cã sù thay ®æi øng suÊt trong vïng øng suÊt t¸c ®éng bo. T¹i ®©y øng
suÊt kÐo σn gi¶m dÇn theo thêi gian do c¸c d¶i kim lo¹i bÞ d·n ra d−íi t¸c dông cña nhiÖt
hμn.
- Trong nh÷ng vïng xa mèi hμn, øng suÊt kÐo s¬ bé hÇu nh− kh«ng ®æi trong qu¸ tr×nh hμn v×
nhiÖt ®é t¹i ®ã t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ.
- Sau khi nguéi hoμn toμn, liªn kÕt hμn nμy sÏ cã øng suÊt (vÉn ®ang cßn bÞ kÑp chÆt) kÐo
b»ng giíi h¹n ch¶y σT ë vïng øng suÊt t¸c ®éng bo(biÓu ®å b). Lý do lμ sù d·n në nhiÖt tù
do khi nung εt= αT v−ît qua sù d·n në t−¬ng ®èi εT(øng víi biÕn d¹ng dÎo trong kim lo¹i)
rÊt nhiÒu, do ®ã cßn v−ît qu¸ sù d·n në t−¬ng ®èi do kÐo s¬ bé εn h¬n n÷a.
- C¸c ®o¹n cßn l¹i cña liªn kÕt hμn, n¬i kh«ng xÈy ra biÕn d¹ng dÎo sÏ gi÷ nguyªn øng suÊt
kÐo σn.
- Trªn biÓu ®å b ta thÊy tÊt c¶ c¸c d¶i cña liªn kÕt hμn bÞ kÐo v× néi lùc t¸c ®éng do co däc
g©y ra kh«ng lμm cho mèi hμn hμn ng¾n l¹i ®−îc (bëi bÞ ngμm chÆt).
- Sau khi bá ngo¹i liªn kÕt(ngμm) th× tÊt c¶ c¸c d¶i cña liªn kÕt sÏ cã su h−íng co l¹i tèi ®a.
- §Ó tiÖn h×nh dung, ta coi qu¸ tr×nh thay ®æi øng suÊt sau khi bá g¸ kÑp bao gåm 2 giai ®o¹n
ng¾n:
+ ë giai ®o¹n 1: TÊt c¶ c¸c d¶i cña liªn kÕt tho¸t khái øng suÊt kÐo σn vμ co l¹i mét gi¸ trÞ Δl.
ë cuèi giai ®o¹n nμy, øng suÊt kÐo σ’=σT-σn chØ tån t¹i trong vïng øng suÊt t¸c ®éng, tøc lμ
vïng b0 (biÓu ®åc).
+ ë giai ®o¹n 2: Do cã néi lùc:
P = σ '.Fc = σ '.b0 .δ (2.79)
nªn sÏ xÈy ra sù ph©n bè l¹i øng suÊt trong tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt hμn vμ sÏ h×nh thμnh sù
c©n b»ng néi lùc (biÓu ®å d):
σ 1 .b0 .δ = σ ' 2 .(h0 − b0 ).δ (2.80)
• Khi hμn c¸c tÊm hÑp vμ t−¬ng ®èi réng th× lùc kÐo s¬ bé Q:
Q = σn.F (2.86)
• Víi c¸c tÊm réng th× viÖc biÕn d¹ng do lùc tËp trung g©y ra ®· ph¸ vì gi¶ thuyÕt tiÕt diÖn
ph¼ng vμ khi ®ã kÐo s¬ bé chØ cã ®Æc tr−ng côc bé (c«ng thøc 2.86 kh«ng dïng ®−îc).
Q Q Q Q
1 2
H ×n h 2 - 2 8 Q
1. Tr−íc khi hμn ta kÐo c¸c tÊm b»ng lùc Q vμm cè ®Þnh c¸c ®Çu cña chóng.
2. Ta kÐo tÊm b»ng lùc Q nh−ng cho phÐp nã thay ®æi tuú theo biÕn d¹ng däc trong qu¸ tr×nh
hμn.
3. Ta kÐo c¸c tÊm b»ng lùc Q nh−ng lùc nμy kh«ng thay ®æi trong qu¸ tr×nh hμn.
• Nghiªn cøu cho thÊy, cã thÓ coi lùc Q ®Æt trªn trôc hμn lμ:
Q = k.600.F [kg] (2.87)
Trong ®ã : k_hÖ sè møc ®é kÐo c¸c d¶i cña c¹nh hμn.
F_tiÕt diÖn ngang tÊm [cm2]
εk
k= (2.88)
εT
εk_®é d·n dμi t−¬ng ®èi cña d¶i ngoμi cïng cña mÐp hμn.
εT_®é d·n dμi t−¬ng ®èi øng víi σT.
- Theo 3 s¬ ®å tÝnh to¸n trªn (h×nh 2.27), c¸c tr−êng hîp t−¬ng øng lμ:
1. k = 1 (®é co d− b»ng kh«ng)
2. k = 0,5.
3. K = 0,3 (tr−êng hîp cã nhiÒu kÕt qu¶ nhÊt).
ch−¬ng 3: øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang g©y ra khi hμn gi¸p mèi
3-1_Kh¸i niÖm
• Co ngang lμ hiÖn t−îng co rót kim lo¹i mèi hμn vμ l©n cËn theo h−íng vu«ng gãc víi trôc
mèi hμn.
• NÕu gi¸ trÞ co ngang cña tÊt c¶ c¸c thí trªn tiÕt diÖn mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi lμ nh−
nhau th× biÕn d¹ng ë ®ay chØ lμ sù gi¶m kÝch th−íc theo chiÒu ngang cña liªn kÕt hμn, cßn
h×nh d¹ng cña nã vÉn ph¼ng ( kh«ng ®æi).
• NÕu gi¸ trÞ co ngang cña c¸c thí theo chiÒu dÇy mèi hμn kh«ng ®ång ®Òu th× ngoμi biÕn
d¹ng ngang cßn cã biÕn d¹ng gãc: H×nh 3-1.
BiÕn d¹nggãc do co ngang th−êng x¶y ra ë c¸c liªn lÕt hμn gi¸p mèi cã v¸t mÐt ch÷ V vμ hμn tõ
mét phÝa.
• Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù t¹o thμnh biÕn d¹ng vμ ®Æc ®iÓm ph©n bè øng suÊt do co ngang
g©y ra lμ:
L
Δ
δ
A
B
B L
Δho /2 A
bo Δho /2 β/2 β
ho
/2 Δho /2
ho - Δho
1. §é cøng v÷ng cña liªn lÕt hμn.
ho
2. Sù ph©n bè nhiÖt ®é khi nung vμ nguéi. H×nh 3 - 1
3. §Æc ®iÓm g¸ kÑp ( ngo¹i liªn kÕt ) khi nung nãng
• TrÞ sè biÕn d¹ng ngang phô thuéc chñ yÕu vμo chiÒu réng tiÕt diÖn ngang cña mèi hμn.
• TrÞ sè øng suÊt ngang phô thuéc chñ yÕu vμo ®Æc ®iÓm g¸ kÑp ( cã t¸c dông c¶n trë hiÖn t−îng co
ngang tù do cña mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi).
• øng suÊt lín nhÊt do co ngang g©y ra lμ ë trªn trôc mèi hμn vÇ gi¶m dÇn ë nh÷ng ®iÓm n»m xa
mèi hμn.
• Sù ph©n bè øng suÊt ngang cßn thay ®æi theo kü thuËt hμn, ®Æc ®iÓm vμ ®iÒu kiÖn g¸ kÑp ban
®Çu.
3-2_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm tù do.
• Ta xÐt tr−êng hîp hμn c¸c tÊm kh«ng bÞ kÑp chÆt, sù nung nãng x¶y ra ®«ng ®Òu theo chiÒu dμy
mèi hμn ( kh«ng cã biÕn d¹ng gãc ).
- NÕu mèi hμn ng¾n, tèc hμn cao, ta coi nh− qu¸ tr×nh nguéi x¶y ra ®ång thêi trªn suèt chiÒu dμi mèi hμn .
- Sù co chiÒu réng kh«ng gÆp c¶n trë, v× vËy øng suÊt do co ngang g©y ra ®−îc coi lμ b»ng kh«ng, vμ chØ cã
biÕn d¹ng do co ngang ( gi¸ trÞ Δho trªn h×nh 3.1 ).
- NÕu mèi hμn dμi, qu¸ tr×nh nguéi sÏ kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dμi mèi hμn:
+ Trªn h×nh 3.2, ta quy −íc chia mèi hμn thμnh ba phÇn.
Khi phÇn 1 ( phÇn ®Çu mèi hμn ) nguéi tíi tr¹ng th¸i ®μn håi ( T< 600 0C ) th× phÇn 2 cßn ë tr¹ng
th¸i dÎo ( T > 600 0C ) vμ phÇn 3 lμ châ ®©ng hμn, kim lo¹i t¹i ®è ë tr¹ng th¸i nãng ch¶y.
+ Sù co ngang ë phÇn 1 trong qu¸ tr×nh gi¶m nhiÖt ®é kh«ng gÆp ph¶i sù c¶n trë tõ phÝa phÇn
2vμ phÇn 3 ( ®ang ë tr¹ng th¸i dÎo hoÆc nãng ch¶y ). øng suÊt do co ngang sÏ kh«ng suÊt hiÖn ë
phÇn 1 vμ biÕn d¹ng do co ngang t¹i ®ã chØ lμ sö gi¶m chiÒu réng cña liªn kÕt hμn.
+ ë phÇn 2: SuÊt hiÖn sù nÐn dÎo ngang cña kim lo¹i mèi hμn do phÇn 1 co ngang. Khi tiÕp tôc
nguéi, kim lo¹i ë phÇn 2 chuyÓn sang tr¹ng tth¸i ®μn håi ( T < 600 0C ), Sù co ngang trong phÇn 2
kh«ng thÓ x¶y ra tù do ®−îc do nã bÞ ®o¹n cã nhiÖt ®é thÊp h¬n ( tøc lμ phÇn 1 ) c¶n l¹i. V× vËy t¹i
phÇn 2 sÏ suÊt hiÖn øng suÊt ngang kÐo. Do ¶nh h−ëng cña øng suÊt nμy, chç cuèi phÇn 1 vμ chç
®Çu phÇn 2 sÏ bÞ nÐn vμ cç ®Çu phÇn 1 sÏ bÞ kÐo ( biÓu ®å a trªn h×nh 3.2 ).
+ Khi hμn xong, nhiÖt ®é mèi hμn trong phÇn 3 sÏ gi¶m vμ kim lo¹i t¹i ®ã chuyÓn sang traÞng
th¸i ®μn håi. Nh− vËy, kim lo¹i mèi hμn t¹i phÇn 3 sÏ cã øng suÊt ngang kÐo t−¬ng tù nh− ®· xuÊt
hiÖn ë chç cuèi phÇn 2 mμ ta võa m« t¶.
Do néi lùc co ngang, mèi hμn ë phÇn 3 sÏ ph©n bè l¹i øng suÊt ngang, nh−ng quy luËt chung
gièng nh− biÓu diÔn trªn biÓu ®å a h×nh 3.2 ( tøc lμ khi ta hμn mét l−ît ). Sau khi ngué hoμn toμn,
phÇn gi÷a mèi hμn bi nÐn vμ c¸c phÇn ®Çu vμ cuèi cña nã bÞ kÐo ( biÓu ®å b h×nh 3.2 ) .
a) b) c) d)
H×nh 3 - 2
• ¶nh h−ëng cña tr×nh tù hμn:
+ khi hμn tõ hai ®Çu vμo gi÷a, vïng g÷a mèi hμn nguéi sau cïng vμ sau khi c©n b»ng nhiÖt ®é, do co
ngang, nã sÏ bÞ kÐo vμ hai ®Çu sÏ bi nÐn ( biÓu ®å d h×nh 3.2 ).
+ Khi hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu còng t−¬ng tù nh− hμn mét l−ît, biÓu ®å øng suÊt sÏ ng−îc l¹i (
biÓu ®å c vμ b h×nh 3.2 ).
Trªn h×nh 3.3 ta thÊy: a lμ biÓu ®å øng suÊt ngang do co däc mèi hμn g©y ra, b lμ biÓu ®å øng
suÊt ngang do co ngang khi hμn mét l−ît g©y ra, c vμ d lμ c¸c biÓu ®å øng suÊt ngang do co ngang
g©y ra khi hμn tõ gi÷a vÒ hai phÝa vμ tõ hai phÝa vμo gi÷a.
a) b) c) d)
H ×n h 3 - 3
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 43/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
+ Ta thÊy t¹i mçi ®iÓm, øng suÊt ngang do co ngang g©y ra cã dÊu ng−îc víi øng suÊt ngang
do co däc g©y ra nÕu hμn mét l−ît hoÆc hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu. Do ®ã cã thÓ nãi øng suÊt ngang
®−îc gi¶m xuèng. V× øng suÊt ngang do co däc g©y ra kh«ng phô thuéc vμo tr×nh tù hμn, hai tr×nh
tù hμn võa nªu ®−îc coi lμ hîp lý trong s¶n suÊt.
+ NÕu hμn tõ hai ®Çu vμo gi÷a, vïng gi÷a sÏ cã øng suÊt kÐo gia t¨ng, vïng hai ®Çu sÏ cã øng
suÊt nÐn gia t¨ng. V× vËy biÖn ph¸p nμy kh«ng nªn ¸p dông trong thùc tÕ.
- NÕu cã hμn ®Ýnh, vÞ trÝ cña c¸c mèi hμn ®Ýnh trªn chiÒu dμi mãi hμn sÏ ¶nh huëng ®¸ng kÓ tíi ph©n bè
øng suÊt do co ngang g©y ra.
- C¸c mèi hμn ®Ýnh lμ nh÷ng liªn kÕt ®μn håi c¶n trë mèi hμn co tù do d−íi t¸c ®éng cña co ngang.
- NÕu ta xÐt tr−êng hîp hμn ®Ýnh hai ®Çu cña liªn kÕt hμn gi¸p mèi ( h×nh 3.4 ) mμ khi hμn gi¸p mèi (
hμn nèi chÝnh thøc ) ta kh«ng hμn ®ñ ngÊu c¸c mèi hμn ®Ýnh ®ã ( tøc lμ kh«ng nung ch¶y l¹i chóng mét c¸ch
hoμn toμn ) th× sau khi nguéi mèi hμn, øng suÊt do co ngang g©y ra sÏ ®−îc ph©n bè nh− trªn biÓu ®å a h×nh
3.4. Tøc lμ, phÇn gi÷a mèi hμn chÞu kÐo, hai ®Çu mèi hμn chÞu nÐn.
- Còng nh− trªn nÕu trong qu¸ tr×nh hμn gi¸p mèi, ta hμn ®ñ ngÊu c¸c mèi hμn ®Ýnh, ph©n bè øng suÊt d−
do co ngang khi hμn mét l−ît ( hoÆc hμn tõ gi÷a ra hai ®Çu ) sÏ gièng nh− tr−êng hîp kh«ng cã c¸c mèi hμn
®Ýnh biÓu ®å b h×nh 3.4.
a) b)
H ×n h 3 - 4
- Râ rμng lμ khi cã c¶ hai yÕu tè:
Th× phÇn gi÷a mèi hμn cã øng suÊt kÐo lín. V× däc mèi hμn, øng usuÊt d− kÐo th−êng ®¹t tíi
gi¸ trÞ giíi h¹n ch¶y σT do hiÖn t−îng co däc vμ co ngang, vïng gi÷a mèi hμn sÏ ë trong tr¹ng th¸i
øng suÊt ph¼ng ( tøc lμ øng kÐo t¹i h−íng x lÉn h−íng y ).
§iÒu nμy cã thÓ g©y nøt phÇn gi÷a mèi hμn. Trong tr−êng hîp cã ®ñ hai yÕu tè võa nªu (
1vμ 2 ), biÕn d¹ng uèn c¸c c¹nh ngoμi còng t¨ng lªn ( h×nh vÏ chÊm chÊm tªn h×nh 3.4 ).
- NÕu t¨ng sè l−îng mèi hμn ®Ýnh, sù ph©n bè øng suÊt d− do co ngang sau khi hμn gi¸p mèi kh«ng ®ñ ngÊu
hÕt c¸c mèi hμn ®Ýnh ( gi¶ sö lμ 3 mèi hμn ®Ýnh nh− trªn h×mh 3.5 ) sÏ cã d¹ng nh− tren biÓu ®å øng suÊt
h×nh 3.5 .
H ×n h 3 - 5
Th× ¶nh h−ëng cña chóng tíi sù ph©n bè øng suÊt d− do co ngang hÇu nh− kh«ng cã.
- Tr−êng hîp hμn b»ng tr×nh tù hμn ph©n ®o¹n 1 ( xem h×nh 3.6 ) ®Æc ®iÓm ph©n bè øng suÊt ngang ( d− ) do
co ngang g©y ra sÏ cã sè b−íc sãng b»ng sè ®o¹n hμn ( biÓu ®å øng suÊt d− ).
H×nh 3 - 6
+ Ta thÊy ®Æc tr−ng ph©n bè øng suÊt d− ë ®©y t−¬ng tù nh− khi sö dông mét vμi mèi hμn
®Ýnh ( sè mèi hμn ®Ýnh ®−îc bè trÝ phï hîp víi sè ®o¹n hμn ) vμ hμn gi¸p mèi kh«ng ®ñ ngÊu c¸c
mèi hμn ®Ýnh ®ã.
+ Hμn ph©n ®o¹n nghÞch kh«ng gi¶m ®−îc øng suÊt d− do co ngang, nh−ng cã t¸c dông
gi¶m biÕn d¹ng ngang.
+ ¦u ®iÓm cña tr×nh tù hμn nμy lμ vïng øng suÊt ngang cã cïng dÊu kh«ng lín l¾m vμ biÕn
d¹ng toμn phÇn cña liªn kÕt gi¶m xuèng. Trong mét sè tr−êng hîp, ta cßn cã thÓ gi¶m ®−îc ®«
vâng c¸c mÐp ngoμi vμ lo¹i trõ kh¶ n¨ng vªnh tÊm ë c¸c vïng chÞu nÐn ( do mÊt æn ®Þnh ).
• X¸c ®Þnh øng suÊt d− do co ngang g©y ra vÒ mÆt lý thuyÕt lμ vÊn ®Ò t−¬ng ®èi phøc t¹p do t¸c ®éng cña
nhiÒu yÕu tè.
- NÕu thùc hiÖ mèi hμn mét c¸ch liªn tôc, øng suÊt d− do co ngang mèi hμn gi¸p nèi c¸c tÊm kh«ng
kÑp chÆt lμ t−¬ng ®èi nhá.
+ Gi¶i thÝch:
Khi mèi hμn nguéi xuèng d−íi 600 0C tíi tr¹ng t¸i ®μn håi, sù ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu dμi
mèi hμn lμ ®ång ®Òu h¬n nhiÒu so víi lóc nã bÞ nguån nhiÖt hμn nung nãng.
- NÕu mèi hμn nμy nguéi qu¸ nhanh ( chiÒu dÇy tÊm lín, cã b¨ng tuyÕt ) th× øng suÊt d− do co
ngang t¨ng lªn vμ cã thÓ g©y nøt.
- TrÞ sè biÕn d¹ng ngang do co ngang khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm tù do phô thuéc tr−íc hÕt vμo
c−êng ®é nung vμ ®Æc ®iÓm nung kim lo¹i khi hμn.
- NÕu bá qua hiÖn t−îng mÊt nhiÖt bÒ mÆt, khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm b»ng nguån nhiÖt ®−êng c«ng
suÊt lín, cã thÓ biÓu diÔn tr−êng nhiÖt ®é theo c«ng thøc ( 1.17 ) ®· biÕt ( h×nh 3.7 ):
y2
q − −bt
T ( y, t ) = .e 4. a .t
( 1.17 )
v.δ . 4π .cρ .λ .t
Víi b = 0 vμ t lμ thêi gian tÝnh tõ thêi ®iÓm nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn O’y’ chøa ®iÓm mμ
ta xÐt tíi ( A ).
x
- Víi mét ®iÓm bÊt kú n»m phÝa sau nguån nhiÖt, ta cã t = , trong ®ã x lμ to¹ ®é cña ®iÓm xÐt tíi
v
so víi hÖ sè to¹ ®é di ®éng, hay lμ qu·ng ®−êng mμ nguån nhiÖt ®· ®i qua sau thêi gian t.
- Tõ c«ng thøc ( 1.17 ) víi b = 0 cã thÓ ®−îc biÓu diÔn nh− sau:
vy 2
q −
T ( y, x ) = .e 4. a . x
(3.1 )
δ . 4πλ.cρ .v.x
q
T (0, x ) = (3.2 )
δ . 4πλ.cρ .v.x
- Khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm tù do b¨ng nguån nhiÖt ®−êng, sù co ngang phô thuéc vμo møc ®é co
ngang cña kim lo¹i mèi hμn vμ cña vïng ¶nh h−ëng nhiÖt trong qu¸ tr×nh nguéi, vμ c¶ vμo ®é vâng cña
tÊm trong mÆt ph¼ng cña chóng d−íi t¸c ®éng cña lùc co däc trôc.
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 46/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- Khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm cã chiÒu réng lín sù d·n në nhiÖt cña c¸c mÐp ®−îc nung theo h−íng
däc lμ kh«ng ®¸ng kÓ do tiÐet diÖn ngang cña mçi tÊm ®Òu cã ®é cøng v÷ng rÊt lín. V× vËy hiÖn t−îng
uèn trong mÆt ph¼ng tÊm hÇu nh− kh«ng x¶y ra vμ cã thÓ bá qua.
+ Trongqu¸ tr×nh nung, biÕn d¹ng dÎo nÐn c¸cmÐp hμn cña tÊm chñ yÕu dÉn ®Õn sù t¨ng
chiÒu dμy cña c¸c mÐp nμy vμ sö gi¶m khe hë gi÷a c¸c mÐp hμn.
+ Trong qu¸ tr×nh nguéi, thÓ tÝch vïng kim lo¹i ®−îc nung nãng sÏ gi¶m th«ng qua sù gi¶m
chiÒu dμy cña nã.
+ Khi nhiÖt ®é ®−êng hμn gi¶m tíi 600 0C , kim lo¹i tõ tr¹ng th¸i dÎo sÏ chuyÓn qua tr¹ng
th¸i ®μn håi vμ sö gi¶m thÓ tÝch tù do th«ng qua biÕn d¹ng dÎo ( co ngang ) theo nhiÖt ®é sÏ chÊm
døt.
+ Tõ thêi ®iÓm ®ã, b¾t ®Çu cã t¸c ®éng ®μn håi cña hiÖn t−îng co ngang.
+ TiÕt diÑn ngang mμ t¹i ®ã khi nguéi mèi hμn ®· b¾t ®Çu sù t¸c ®éng ®μn håi do co ngang,
sÏ n»m phÝa sau nguån nhiÖt di ®éng mét kho¶ng x1 ( h×nh 3.7 ).
q2
x1 = ( 3.3 )
600 2.δ 2 .4.πλ.cρ .v
v y
O
1
x y'
O' A
δ
H ×n h 3 - 7
+ Cïng víi sù tiÕp tôc gi¶m nhiÖt ®é, sù tiÕp tôc co ngang mèi hμn cã thÓ x¶y ra hoÆc do d·n
ngang c¸c vïng l©n cËn mèi hμn, hoÆc do dÞch chuyÓn ngang cña c¸c tÊm trong liªn kÕt d−íi t¸c
dông cña lùc co.
+ BiÕn d¹ng do co ngang Δ y0 sÏ b»ng møc ®é co tù do theo nhiÖt ®é cña kim lo¹i theo
h−íng y ( h−íng vu«ng gã víi trôc mèi hμn ) kÓ tõ thêi ®iÓm nguéi ®Õn 600 0C cho ®Õn khi nã
nguéi hoμn toμn.
+ Nãi c¸ch kh¸c, ®ã lμ tæng biÕn d¹ng co tù do cña toμn bé tiÕt diÖn ngang kÓ tõ khi kim lo¹i
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang tr¹ng th¸i ®μn håi, cho ®Õn khi nhiÖ ®é cña nã xuèng b»ng víi nhiÖt
®é m«i tr−êng xung quanh.
+ BiÕn d¹ng co ngang ë hai phÝa sÏ nh− nhau v× nhiÖt ®é ph©n bè ®èi xøng theo h−íng +y vμ
-y.
+ Ta cã thÓ viÕt:
∞ ∞
Δy0 = 2. ∫ ε t .dy = 2.∫ α .T ( y, x ).dy (3. 4 )
0 0
Trong ®ã:
εT lμ biÕn d¹ng nhiÖt ngang ®μn håi t−¬ng ddoois cña phÇn tö dy cho tíikhi phÇn tö nμy
nguéi hoμn toμn.
T(y, x) lμ nhiÖt ®é cña c¸c ®iÓm trªn tiÕt diÖn ngang ( lÊy tÝch ph©n ®Õn ∞ v× ta xts tr−êng
hîp tÊm réng nãi chung ) .
+ Trªn h×nh 3.8 lμ ®−êng cong biÓu thÞ ®é co tù do t−¬ng ®èi cña tiÕt diÖn ngang x1 ë c¸c
thêi ®iÓm nguéi kh¸c nhau.
T °C A 1
1 400
1 200
t1
1 000
C
8 00
6 00
4 00 t2
2 00 y [cm ]
B 2
0 B 14
1 2 3 5
y m in
1 2 3
H ×n h 3 - 8
A2B2 lμ ph©n bè nhiÖt ®é sau t =12s, sau khi nguån nhiÖt ®i qua tiÕt diÖn .
+ NÕu kh«ng xÐt ®Õn sù mÊt nhiÖt ra m«i tr−êng xung quanh, nhiÖt dung cña c¸c d¶i dμi vo
tËn cã chiÒu réng Δx, n»m sau nguån nhiÖt vμ ®−îc giíi h¹n bëi c¸c mÆt ph¼ng song song víi trôc
y, cã thÓ coi lμ kh«ng ®æi. L−îng nhiÖt ®−a vμ mçi d¶i nh− vËy bëi nguån nhiÖt cc«ng suÊt lín
chuyÓn ®éng nhanh, sÏ chØ ph©n bè theo h−íng trôc y vμ lμm thay ®æi nhiÖt ®é c¸c ®iÓm trong d¶i
®ã.
+ Trªn h×nh 3.9: Sù gi¶m nhiÖt ®é nh÷ng vïng l©n cËn mèi hμn ( OA ) vμ xa h¬n nòa, tøc lμ
sù co rót kim lo¹i ë ®o¹n OA sÏ ®i liÒn víi sù d·n në ë c¸c ®o¹n AB c¹nh ®ã.
+ T¸c dông ®μn håi cña hiÖn t−înh co ngang trong bÊt kú tiÕt diÖn ngang nμo cña mèi hμn sÏ
b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm mμ nhiÖt ®é trªn trôc mèi hμn gi¶m xuèng tíi 600 0C ( tøc lμ tõ khi kim lo¹i
mèi hμn b¾t ®Çu chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi ).
+ TiÕt diÖn ®ã, nh− ®· nãi, n»m sau nguån nhiÖt mét kho¶ng lμ x1. BiÕn d¹ng co ngang ë tiÕt
diÖn nμy sÏ lμ:
⎛ v. y 2 ⎞
∞ −⎜ ⎟
α .q ⎜ 4 a. x ⎟
Δy 0 = 2 ∫ .e ⎝ ⎠
.dy 1
( 3.5 )
0 δ . 4πλcρ .v.x1
T 8 00 D
λy = C
x
λy1 E
x x
O A B y
x1 y1
x2
H ×n h 3 - 9 N g an g
Däc
+ Trong c«ng thøc 3.5 ta ch−a biÕt gi¸ trÞ cña y. Sau khi ®ua c¸c hμng sè ra khái tÝch ph©n,
ta cã:
∞
2.α .q
Δy 0 = .∫ e − ky .dy
2
( 3.6 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
v v.cρ
Trong ®ã: k = = ( 3.7 )
4a.x1 4λ .x1
2.α .q 1 4πλ.x1 α q
Δy 0 = . = . ( 3.9 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 2 cρ .v cρ v.δ
1. BiÕn d¹ng co ngang Δy0 cña liªn kÕt hμn tû lÖ thuËn víi n¨ng l−îng ®−êng q/v.
q
+ Còng cã thÓ biÓu diÔn biÕn d¹ng co ngang th«ng qua n¨ng l−îng riªng q 0 = ( theo
v.2δ
c«ng thøc 2.12 ) nh− sau:
α
Δy 0 = 2. .q 0 ( 3.10 )
cρ
α
= (11,5 ÷ 13,5).10 −6 [cm2/cal]
cρ
α d .I
G= ( 3.12 )
3600
+ V× vËy:
α d .I 3600.Fd .v.ρ
F®.v.ρ = ⇒I= ( 3.13 )
3600 αd
+ Theo ®Þnh nghÜa, c«ng suÊt h÷u Ých cña hå quang hμn lμ:
q 3600.Fd . ρ .U
qd = = η .0,24. [ cal/cm] (3.15 )
v αd
+ Víi hμn d−íi líp thuèc, nÕu coi hiÖu suÊt hå quang η = 0,8, α® = 13 g/Ah vμ ®iÖn ¸p hμn U
= 35 V, ta cã:
α q α qd
Δy 0 = . = . ( 3.16)
cρ v.δ cρ δ
α Fd
Tøc lμ Δy 0 = 15500. . ( 3.17)
cρ δ
α Fd
Δy 0 = 11000. . (3.18)
cρ δ
+ Ngoμi ra còng cã thÓ dïng trÞ sè Tmax ®èi voÐi c¸c ®iÓm thuéc tr−êng nhiÖt ®é ph¼ng ®Ó
x¸c ®Þnh Δy0 ( theo c«ng 1.18):
0,484.q
Tmax = ( 1.18 )
2. y max .δ .v.cρ
q T .y
Suy ra = max max (3. 19 )
cρ .v.δ 0,242
α .Tmax . y max
Δy 0 = (3.20 )
0,242
Trong ®ã :
Tmax : NhiÖt ®é tèi ®a cña kim lo¹i khi nã cßn tr¹ng th¸i ®μn håi ( 600 0C cho thÐp c¸c
bon thÊp)
ymax: Kho¶ng c¸ch tõ trôc mèi hμn ®Õn ®iÓm xa nhÊt ë tr¹ng th¸i dÎo.
3-3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang khi hμn gi¸p mèi cã g¸ kÑp.
• Ta ®· biÕt, biÕn d¹ng ngang cña mèi hμn xuÊt hiÖn do néi lùc ngang(lùc co ngang) khi c¸c chi tiÕt cã thÓ
dÞch chuyÓn tù do theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
• Trong thùc tÕ chÕ t¹o kÕt cÊu, sù dÞch chuyÓn ngang dè bÞ h¹n chÕ bëi c¸c yÕu tè nh−:
- C¸c bé ®å g¸.
• Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ nh− vËy, sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang cßn d− rÊt lín. Chóng cã thÓ g©y nøt mèi
hμn.
• V× øng suÊt d− kÐo do co däc g©y ra th−êng ®¹t tíi gi¸ trÞ σT, khi kÕt hîp víi øng suÊt kÐo ngang do co
ngang g©y ra, sÏ xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng(hai chiÒu vu«ng gãc nhau), vμ cã thÓ lμm gi¶m kh¶
n¨ng lμm viÖc cña liªn kÕt hμn.
• Do ®ã trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ, ng−êi ta lu«n t×m c¸ch ®Ó liªn kÕt gi¸p mèi cã thÓ tù do dÞch chuyÓn trong
mÆt ph¼ng cña nã d−íi t¸c dông cña lùc co ngang.
• §Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña møc ®é g¸ kÑp ®Õn øng suÊt ngang th× ph¶i tiÕn hμnh nhiÒu nghiªn cøu lý
thuyÕt vμ thÝ nghiÖm phøc t¹p.
• Gi¶ sö ta cã kÕt cÊu nh− h×nh 3.10. ChiÒu dμy cña nã δ lμ ®ñ nhá ®Î cã thÓ hμn mét l−ît xong. Khi cã thÓ
dïng s¬ ®å nguån nhiÖt ®−êng.
σy
a - N guéi ®Òu
theo chiÒu dμi
y1 b - N guéi kh«ng
v
L ®Òu theo chiÒu
dμi
B
a) b)
H ×nh 3 - 10
- Víi tèc ®é hμn cao, ta coi sù nung nãng suèt chiÒu dμi mèi hμn lμ ®ång thêi vμ kim lo¹i ë c¸c ®iÓm trªn
mèi hμn chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi cïng mét lóc.
- NÕu c¸c tÊm kh«ng bÞ kÑp chÆt th× sau khi hμn, chiÒu réng cña liªn kÕt gi¶m ®i mét l−îng Δyo theo c«ng
thøc (3.9 ).
- Nh−ng ë ®©y, c¸c tÊm bÞ kÑp chÆt nªn chóng kh«ng thÓ tù do dÞch chuyÓn ngang ®−îc vμ trong liªn kÕt sÏ
xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang:
Δy o .E
σy = ( 3.21)
B
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 52/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- NÕu bá liªn kÕt kÑp chÆt ®i th× øng suÊt ngang ( do co ngang ) sÏ mÊt vμ chiÒu réng liªn kÕt sÏ gi¶m ®i Δyo
.
- Gi¸ trÞ Δyo khi hμn c¸c tÊm kÑp chÆt phô thuéc vμo sù ph©n bè nhiÖt ®é theo tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt ë
thêi ®iÓm mμ nhiÖt ®é cña mèi hμn trong qu¸ tr×nh nguéi gi¶m ®Õn 600oC.
- Gi¶ sö ë thêi ®iÓm nμy, nhiÖt ®é chuyÓn vμo kim lo¹i trªn chiÒu réng y1(h×nh 3.10). Kim lo¹i trªn trôc mèi
hμn ë thêi ®iÓm ®ã cã nhiÖt ®é cùc ®¹i lμ 600oC. Cμng xa trôc mèi hμn, nhiÖt ®é cμng thÊp vμ ë nh÷ng
®iÓm c¸ch xa trôc mét kho¶ng lín h¬n y1, nhiÖt ®é sÏ gièng nh− nh÷ng ®iÓm kh«ng bÞ nung nãng.
- Ngoμi c¸c c«ng thøc trªn, ®Ó x¸c ®Þnh biÕn d¹ng co ngang, cã thÓ tÝnh gÇn ®óng. Khi ®ã ta gi¶ thiÕt sù
ph©n bè nhiÖt ®é trong kho¶ng Oy1 lμ tuyÕn tÝnh(biÓu ®å nhiÖt ®é trªn h×nh 3.10).
Tmax − TO
- Khi ®ã l−îng co ngang Δ1 cña phÇn y1 sau khi bÞ nguéi hoμn toμn: Δ 1 = α .Ttb . y1 = α . y1
2
(3.22)
- BiÕn d¹ng co ngang cña liªn kÕt sau khi nguéi hoμn toμn:
- V× c¸c tÊm bÞ kÑp chÆt nªn trong liªn kÕt sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang. Tuú theo kho¶ng c¸ch B vμ chÕ
®é nung, øng suÊt kÐo ngang d− sÏ lμ:
Δo (T − To )
σy = E = α max .E (3.24)
B B
3-4_BiÕn d¹ng gãc do co ngang trong liªn kÕt hμn gi¸p mèi
• BiÕn d¹ng gãc trong liªn kÕt hμn gi¸p mèi th−êng x¶y ra khi hμn c¸c tÊm tõ mét phÝa, vμ do lùc co ngang,
c¸c tÊm quay so víi nhau mét gãc β_h×nh 3.11a.
- Nguyªn nh©n c¨n b¶n lμ sù nung kim lo¹i kh«ng ®Òu theo h−íng chiÒu dμy tÊm.
- BiÕn d¹ng gãc thÓ hiÖn râ nhÊt ë c¸c liªn kÕt ch÷ V.
- V× c¸c líp kim lo¹i ®¾p ®−îc nung tíi nhiÖt ®é cao(h×nh 3.11b) cã chiÒu réng y kh¸c nhau(phô thuéc
vμo to¹ ®é z cña nã theo chiÒu dμy), khi nguéi, chóng sÏ cã c¸c gi¸ trÞ co ngang Δy kh¸c nhau. D−íi
t¸c dông cña co ngang Δy, c¸c tÊm v−ît ra khái mÆt ph¼ng ban ®Çu cña chóng, vμ t¹o nªn gãc β.
- Ngoμi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi c¸c mèi hμn cã r·nh hμn ch÷ V nh− kÓ trªn, khi r·nh hμn ch÷ Y còng
cã thÓ cã gãc β v× chiÒu réng c¸c líp nung ®Õn nhiÖt ®é cao ë phÝa trªn lμ lín h¬n ë phÝa ®¸y.
• §Ó tÝnh ®−îc gi¸ trÞ biÕn d¹ng gãc β, ta gi¶ thiÕt(h×nh 3.11b):
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 53/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
ϕ
z
β
y m ax b
y y m ax y om ax
dz ⎯Δ b
ϕ /2 dz
β/ y
Δb z
δ 2 Δb Δb y y
2b β 2b
a)
z
H ×nh 3 - 11 b)
- Khi ®−îc nung tíi nhiÖt ®é cao, kim lo¹i c¬ b¶n bÞ biÕn d¹ng dÎo nÐn, kh«ng phô thuéc vμo to¹
®é líp ®−îc nung theo chiÒu dμy(chiÒu z). Vïng biÕn d¹ng dÎo nÐn ®ã réng lμ b vÒ mçi phÝa.
- Sù co ngang kim lo¹i c¬ b¶n trªn ®o¹n b trong qu¸ tr×nh nguéi cña kim lo¹i ®· qua biÕn d¹ng dÎo
nÐn khi nung, lμ sù co ngang Δb trong mÆt ph¼ng cña c¸c tÊm hμn.
- T¹i c¸c vïng xa h¬n (theo chiÒu y), nhiÖt ®é nung kim loai c¬ b¶n theo chiÒu dμy d−îc c©n b»ng
vμ khi nguéi sÏ kh«ng cã ¶nh h−ëng nμo ®Õn biÕn d¹ng gãc .
• Tæng biÕn d¹ng co ngang mçi líp kim lo¹i (theo chiÒu dμy z) cña mèi hμn gi¸p mèi gåm 2phÇn :
1. PhÇn kh«ng ®æi Δbo=2Δb, lμ biÕn d¹ng co ngang kim lo¹i c¬ b¶n t¹i vïng ¶nh h−ëng nhiÖt .
2. PhÇn biÕn ®æi (theo chiÒu z):Δyo=2Δy,lμ biÕn d¹ng co ngang cña mçi líp kim lo¹i ®¾p t−¬ng øng víi
to¹ ®é zcña nã theo chiÒu dÇy mèi hμn.
• phÇn kh«ng ®æi cña co ngang tù do sÏ lμm cho c¸c tÊm hμn xÝch l¹i gÇn nhau mét gi¸ trÞ Δbo, lμm gi¶m ®i
khe ®¸y (r·nh hμn).
• PhÇn kh«ng ®æi Δbophô thuéc chñ yÕu vμo chiÒu réng b cña phÇn biÕn d¹ng dÎo cña vïng ¶nh h−ëng nhiÖt.
• Khi hμn gi¸p mèi mét l−ît, gi¸ trÞ Δbo x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo c«ng thøc (3.9) khi ta xem xÐt sù truyÒn
nhiÖt vμo kim lo¹i c¬ b¶n t¹i c¸c líp gÇn víi ®¸y mèi hμn.
• PhÇn biÕn ®æi Δyo cña líp bÊt kú cña kim lo¹i ®¾p :
θ
dθ
δ ϕ dβ
hy
O
H ×n h 3 - 1 2
- Ta xÐt biÕn d¹ng gãc cña tam gi¸ c¬ b¶n cã ®¸y n»m trªn ®−êng y = z vμ ®Ønh n»m t¹i ®¸y mèi hμn (
tam gi¸c AOB ). Tam gi¸c nμy cã ®¸y lμ dy vμ gãc ®Ønh ®èi diÖn lμ dθ
- BiÕn d¹ng co ngang cña ®¸y tam gi¸c AOB sÏ lμ:
Δ = α.Ttb.dy (3.34)
- BiÕn d¹ng gãc cña tam gi¸c do hiÖn co ngang g©y ra:
Δ. cos θ
tg(dβ) = (3.35)
hy
Chøng minh:
AE
tg (dβ ) = ; AO = hy
AO
AE = AC .cos (EAC ) = Δ . cosθ
Δ. cos θ
Do ®ã tg ( dβ ) =
hy
V× gãc dβ rÊt bÐ nªn cã thÓ coi tg (dβ) = dβ
hy = y2 + δ 2 ( tam gi¸c OAF cã FA = y vμ FO = δ )
Δ. cos θ α .Ttb .dy. cos θ
nªn dβ = tg (dβ) = =
hy hy
α .Ttb .δ
dβ = .dy ( 3.36)
y2 + δ 2
- Tæng biÕn d¹ng gãc cña c¸c tam gi¸c c¬ b¶n nh− AOB sÏ lμ biÐn d¹ng gãc cña toμn bé liªn kÕt:
y max
α .T .δ
β = 2 ∫ 2 tb 2 .dy ( 3.37 )
0 y +δ
+ VÒ mÆt to¸n häc:
y2
dy 1 y
∫y
y 21
= .arctg ( 3.38 )
y1
2
+δ 2
δ δ y1
1 y y max
β1 = 2. α.δ.Ttb . .arctg ( 3.39 )
δ δ 0
+ V× tgx = m ⇒ arctgm = x
y
+ Nh−ng max = tg ϕ2
δ
⎛ϕ ⎞ ϕ
+ Nªn arctg ⎜ ⎟ =
⎝2⎠ 2
ϕ
+ suy ra β1 = α .Ttb .
2
β = 2β1 = α .Ttb .ϕ ( 3.40 )
β lμ gãc quay cña hai tÊm so víi nhau.
- Më réng:
+ Trong thùc tÕ khi gãc ϕ < 600, hai c«ng thøc ( 3.32 ) vμ (3.40 ) cho gi¸ trÞ gÇn nh− nhau .
+ khi gãc ϕ > 600 vËy c«ng thøc ( 3.40 ) cho gi¸ trÞ nhá h¬n so víi c«ng thøc ( 3.32 ) . Gi¸ trÞ
nμy cã thÓ nªn tíi 20% khi ϕ = 900.
+ Tuy nhiªn trong thùc tÕ ϕ = 60÷ 700 nªn hai c«ng thøc ®od cod gi¸ trÞ nh− nhau.
- võa råi ta ®· xÕt tr−êng hîp hμn c¸c tÊm cã chiÒudμy lín vμ cã v¸t mÐp.
• Tr−êng hîp gi¸p mèi c¸c tÊm cã chiÒu dμy lín vμ kh«ng v¸t mÐp ( hμn tõ mét phÝa ):
- NhiÖt ®é kim lo¹i gÇn nguån nhiÖt sÔ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu.
- c¸c líp ë phÝa trªn sÏ bÞ nung nãng nhiÒu h¬n c¸c líp ¬dr phÝa d−íi.
- do ®ã møc ®é biÕn d¹ng do co ngang cña c¸c líp sau khi liªn kÕt nguéi hoμn toμn còng sÏ kh¸c
nhau, dÉn tíi tÊm nμy quay t−¬ng ®èi so víi tÊm kia, t¹o thμnh biÕn d¹ng gãc β.
- Muèn x¸c ®Þnh ®−îc β, ta ph¶i biÕt ®−îc quy luËt ph©n bè nhiÖt ®é theo chiÒu dÇy ë c¸c tiÕt diÖn
ngang n»m phÝa sau nguån nhiÖt mét kho¶ng x1, noqi mμ nhiÖt ®é lín h¬n hoÆc b»ng 6000C ( n¬i
kim lo¹i ®ang nguéi chuuyÓn tr¹ng th¸i tõ dÎo sang ®μn håi ).
- Cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng quy luËt ph©n bè nhiÖt ®é ë ®ay trªn c¬ së c¸c c«ng thøc truyÒn nhiÖt
khi nung kim lo¹i b»ng nguån nhiÖt ®iÓm cènguÊt lín, di chuyÓn nhanh, cã sö dông hÖ sè hiÖu chØnh
( tøc lμ cã xÐt tíi sù nung nãng kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dÇy ).
- Khi ®ã, nhiÖt ®é cña mét ®iÓm bÊt kú gÇn trôc mèi hμn sÏ lμ:
vy 2
q −
T ( x, y , z ) = m .e 4.ax1
( 3.41 )
δ . 4πλ.cρ .vx1
y1 lμ kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®ã tíi trôc mèi hμn.
x1 lμ kho¶ng c¸ch tõ nguån nhiÖt tíi tiÕt diÖn ngang n¬i kim lo¹i b¾t ®Çu chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo
sang ®μn håi.
δ lμ chiÒu dμy mèi hμn ( hai tÊm dμy nh− nhau ).
M lμ hÖ sè hiÖu chØnh cã xÐt tíi ®Æc ®iÓm ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña nguån nhiÖt theo chiÒu dμy
mμ ta ®· biÕt c¸ch x¸c ®Þnh tõ h×nh 1.12.
- Cã thÓ nãi m lμ tû sè cña nhiÖt ®é t¹i mét ®iÓm bÊt kú nμo ®ã trong vËt hμn víi nhiªt j ®é trung
b×nh cña tiÕt diÖn chøa nã mμ ta ®ang kh¶o s¸t .
v.δ r z
- m phô thuéc vμo ba tham sè , , , trong ®ã r = x 2 + y 2 .
2.a δ δ
z
- NhiÖt ®é t¹i ®iÓm xÐt tíi sÏ lín nhÊt ë c¸c thía thuéc bÒ mÆt trªn khi = 0 , tøc lμ z = 0. Khi ®ã
δ
m>1
- Víi c¸c thí thuéc bÒ mÆt d−íi z = δ, nhiÖt ®é sÏ nhá nhÊt khi ®ã m < 1.
- cμng xa trôc mèi hμn, nhiÖt ®é ph©n bè theo chiÒu dμy sÏ Ýt trªnh lÖch h¬n.
- Thùc tÕ cho thÊy, khi y0 > 4δ ( h×nh 3.14 ) th× trªnh lÖch nhiÖt ®é c¸c ®iÓm cïng tiÕt diÖn theo chiÒu dμy lμ
nhá h¬n 5% , tøc lμ biÕn d¹ng co ngang cña c¸c thí nh− nhau vμ kh«ng ¶nh h−ëng g× ®Õn biÕn d¹ng gãc.
- Khi ®ã, nguyªn nh©n g©y ra biÕn d¹ng gãc cña liªn kÕt lμ sù ph©n bè nhiÖt ®é khong ®ång ®Òu
theo chiÒu dÇy liªn kÕt hμn trong ph¹m vi réng 8δ vÒ hai phÝa trôc mèi hμn .
Δ1 lμ biÕn d¹ng co ngang lín nhÊt cña c¸c thí trªn cïng
Δ2 lμ biÕn d¹ng co ngang lín nhÊt cña c¸c thí d−íi cïng .
- Víi c¸c thí bÊt kú trªn tiÕt diÖn x1, biÕn d¹ng co ngang tù do sÏ lμ:
y 0 = 4δ 4δ v. y 2
q −
Δ=2 ∫ α .T .dy = 2 ∫ m.α . 4 ax1
.e .dy ( 3.42 )
0 0 δ . 4πλ.cρ .v.x1
4δ vy 2
q −
- tõ ®ã ta cã Δ 1 = 2.α .m1 . ∫e
4 ax1
.dy ( 3.43 )
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
4δ vy 2
q −
Δ 2 = 2.α .m2 . ∫e
4 ax1
.dy ( 3.44)
δ . 4πλ.cρ .v.x1 0
Δ1
δ β
Δ2
yo = 4δ yo = 4δ
víi: m1 – lμ hÖ sè hiÖu chØnh øng víi c¸c thí kim lo¹i trªn cïng ( khi z = 0 víi gèc to¹ ®é lμ nguån
nhiÖt hμn ).
m2 -lμ hÖ sè hiÖu chØnh øng víi c¸c thí kim lo¹i d−íi cïng ( z = δ ).
- Sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a Δ1 vμ Δ2 sÏ t¹o ra hiÖn t−îng quay quanh trôc mèi hμn vμ t¹o ra biÕn d¹ng
gãc β.
β Δ1 − Δ 2
tg = ( 3.45 )
2 2.δ
β β β
+ v× tg nhá nªn tg = ( radian )
2 2 2
β Δ1 − Δ 2 Δ − Δ2
+ Do ®ã = ⇒β = 1 ( 3.46)
2 2.δ δ
4δ vy 2
2.α .q −
β = ( m1 − m2 ). ∫e
4 ax1
.dy ( 3.47 )
δ 2 . 4πλ.cρ .v.x1 0
- Víi møc ®é chÝnh x¸c võa ®ñ, ta cã thÓ dïng c«ng thøc gÇn ®óng sau;
β = 8.αTg.( m1 – m2 ) ( 3.48)
δ
víi Tg lμ nhiÖt ®é thí gi÷a thuéc tiÕt diÖn x1 ( khi z = ).
2
α = 12.10-6 [ 0C-1]
- Võa råi ta ®· xÐt hai tr−êng hîp hμn gi¸p mèi c¸c tÊm tù do cã v¸t m¸p vμ kh«ng v¸t mÐp. B©y
giê ta t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña ngo¹i liªn kÕt ®Õn biÕn d¹ng gãc.
• ¶nh h−ëng cña ngo¹i liªn kÕt ®Õn biÕn d¹ng gãc:
- Ta ®· biÕt, khi hμn gi¸p mèi tÊm, do co ngang mμ cã thÓ suÊt hÞªn:
+ BiÕn d¹ng co ngang: sù gi¶m kÝch th−íc ngang gña liªn kÕt hμn
+ BiÕn d¹ng gãc β: sù quay t−¬ng®èi cña tÊm nμy so víi tÊm kia quanh trôc mèi hμn.
- Khi hμn c¸c tÊm bÞ kÑp chÆt ( theo chiÒu réng ), phÇn kim lo¹i c¬ b¶n bÞ nung nãng chØ cã thÓ bÞ d·n vÒ
phÝa trôc mèi hμn. Khi ®ã khe hë l¾p r¸p tr−íc mèi hμn ( khe ®¸y ) bÞ gi¶m.
- Khi mèi hμn ®ã bÞ nguéi, vïng l©n cËn kim lo¹i nãng ch¶y ( tøc lμ vïng ¶nh h−ëng nhiÖt nãi chung,
hay lμ vïng ®· ®−îc nung tíi tr¹ng th¸i dÎo, ®μn håi) lÏ ra ph¶i trë vÒ kÝch th−íc ban ®Çu.
- Nh−ng do kim lo¹i bÞ c¶n trë tõ phÝa ngoμi liªn kÕt ( kÑp chÆt ) lÉn do t¸c ®éng cña mèi hμn ( bÞ c¶n trë
tõ phÝa mèi hμn ), c¸c tÊm kh«ng thÓ co ngang mét c¸ch tù do. Nãi c¸ch kh¸c, sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt
kÐo ngang. NÕu kim lo¹i bÞ nung nãng kh«ng ®ång ®Òu theo chiÒu dÇy, c¸c thí kim lo¹i nãng ch¶y (
h−íng theo z ) cã chiÒu dÇy kh¸c nhau. Do ®ã khi nguéi chóng sÏ co gi·n kh¸c nhau. Do ®ã khi nguéi
chóng sÏ co kh¸c nhau, dÉn ®Õn biÕn d¹ng gãc.
- Trªn h×nh 3-15a lμ biÕn d¹ng gãc cña c¸c tÊm máng bÞ kÑp chÆt, h×nh 3-15b lμ biÕn d¹ng gãc cña c¸c
tÊm máng réng nh−ng kh«ng bÞ kÑp chÆt.
- Cã thÓ nãi, biÕn d¹ng gãc gÆp ph¶i sù ph¶n kh¸ng quay tù do cña c¸c tÊm sÏ t¹o ra hiÖn t−îng uèn
trong c¶ hai tÊm cña liªn kÕt nh− trong h×nh 3-15.
a)
b)
H×nh 3 - 15
- §é lín cña biÕn d¹ng gãc β khi c¸c tÊm bÞ kÑp chÆt lμ nhá h¬n nhiÒu so víi khi chóng tù do ( tr−êng
hîp h×nh 3-15a ).
- Khi chiÒu réng c¸c tÊm máng lín ( tr−êng hîp h×nh 3-15b), träng l−îng cña cACS tÊm lμ lín, vμ cã t¸c
dông nh− viÖc ph¶n kh¸ng quay tù do. V× vËy biÕn d¹ng gãc t¹o ra sù uèn côc bé vμ d¹ng lμn sãng.
σn σu
M M
Pn Pn
H×nh 3 - 16 a) b)
+ Khi kÑp chÆt, xuÊt hiÖn øng suÊt kÐo ngang. Gi¸ trÞ cña nã tû lÖ víi n¨ng l−îng riªng q0 (
c«ng thøc 2. 12 ) cña nguån nhiÖt vμ chiÒu dμy δ cña tÊm.
+ Trong tr−êng hîp nay, biÕn d¹ng co ngang còng gåm hai thμnh phÇn kh«ng ®æi Δb0 = 2.Δb (
thÓ hiÖn qua biÓu ®å øng suÊt trªn h×nh 3 -16b ) vμ thμnh phÇn biÕn ®æi ( thÓ hiÖn qua biÓu ®å øng
suÊt trªn h×nh 3 -16b ).
Tmax − T0
Δb0 = 2.α .Ttb .b = 2.α . .b = α .b.(Tmax − T0 ) ( 3. 50 )
2
Trong ®ã lμ Ttb lμ gi¸ trÞ trung b×nh cña nhiÖt ®é ë vïng bÞ nung nãng nhÊt cña líp kim lo¹i chotíi
khi nã chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang tr¹ng th¸i ®μn håi kÕt cÊu, ®ã lμ nhiÖt ®é Tmax = TdÎo = 6000C )
so víi nhiÖt ®é ban ®Çu T0. Trong c«ng thøc nμy, ta coi nhiÖt ®é thay ®æi tuyÕn tÝnh theo trung b×nh
cña c¸c ®iÓm cña vïng b so víi nhiÖt ®é ban ®Çu T0.
V× bÞ kÑp chÆt, c¸c tÊm kh«ng thÓ co tù do, dÉn ®Õn sù h×nh thμnh øng suÊt ngang:
Δ.b0 α .b.(Tmax − T0 )
σn = .E = .E ( 3.51)
B B
§Ó gi¸ trÞ δn kh«ng v−ît qu¸ giíi h¹n, kho¶ng c¸ch B gi÷a c¸c gi¸ trÞ kÑp ph¶i tèi thiÓu lμ:
α .b.(Tmax − T0 )
B≥ .E ( 3.52 )
σT
Néi lùc sinh ra trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi míi hμn [kg/cm] lμ:
α .b.δ .(Tmax − T0 )
Pn = δ .σ n = .E ( 3.53 )
B
Trong ®ã Td ®−îc sö dông thay cho Ttb ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn víi c«ng thøc ( 3.50)
Td lμ nhiÖt ®é cao nhÊt mμ kim ®· tõng nãng ch¶y ( tøc lμ kim lo¹i mèi hμn ) chuyÓn tõ tr¹ng th¸i
dÎo sang ®μn håi.
Td = 500 ÷ 6000C víi thÐp kÕt cÊu gi¸ trÞ 5000C øng víi q0 nhá vμ v lín 6000C øng víi q0
lín vμ v nhá.
ϕ
Y = z. tg ( th«ng th−êng ϕ < 900 ). Do ®ã víi líp trªn cïng:
2
ϕ
Δy 0 max = 2.α .Td .δ .tg ( 3.55 )
2
Do bÞ kÑp chÆt, øng suÊt ngang t−¬ng øng ( kÐo ) ë t−êng líp do thμnh phÇn co ngang biÕn ®æi Δy0
g©y ra sÏ lμ:
ϕ
2.α .Td .z.tg
Δy 2 .E
σ = 0 .E = ( 3.56 )
B B
E ϕ
σ max = .α .δ .Td .z.tg ( 3.57 )
B 2
NÕu sau khi hμn ta bá g¸ kÑp, øng suÊt kÐo ngang σn vμ σ sÏ mÊt ®i vμ sÏ xuÊt hiÖn BD d− co ngang
vμ BD d− gãc:
B
ΔB = σ n . = α .b.(Tmax − To ) (3.58)
E
β β Δ. y o max
= tg =
2 2 2.δ
β ϕ ϕ
= α .Td .tg ⇒ β = 2.α .Td .tg (3.59)
2 2 2
M« men uèn do thμnh phÇn øng suÊt thay ®æi g©y ra trªn mét ®¬n vÞ chiÒu dμi mèi hμn so víi
®iÓm O (ch©n mèi hμn) ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch t×m tæng m« men cña néi lùc g©y ra trong tõng
líp kim lo¹i nãng ch¶y:
ϕ ϕ
δ 2α .Td .tg .E δ 2α .Td .tg .E.δ 3
z3
M = ∫ σ .z.dz = 2 . = 2 (3.60)
0
B 3 0 3.B
σ max .δ 2
M = . .δ (3.61)
2 3
- Trong thùc tÕ, ®Ó gi¶m biÕn d¹ng gãc, ng−êi ta dïng g¸ kÑp t¹o ra m« men uèn chèng l¹i hiÖn
t−îng quay cña c¸c tÊm. Khi c¸c tÊm kh«ng réng l¾m, cã thÓ g¸ s¬ bé b»ng c¸ch quay ng−îc l¹i
mét gãc β (h×nh 3.17)
H×nh 3 - 17
CHƯƠNG 4: ỨNG SUẤT VÀ BIẾN DẠNG KHI HÀN CÁC MỐI HÀN GÓC
4.1_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong c¸c liªn kÕt hμn gãc.
4.2_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong c¸c liªn kÕt hμn chång.
4.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong c¸c liªn kÕt hμn ch÷ T.
C¸c lo¹i liªn kÕt võa nªu : phæ biÕn nhÊt(víi mèi hμn gãc).
b)
a)
H ×nh 4 - 1 c)
Ta h·y xÐt mét liªn kÕt hμn gãc. ViÖc tÝnh to¸n øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn sÏ gåm 5 b−íc sau:
• B−íc 1: X¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng bnvμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng Fc:
bn M
h - M1 M1
b n
σT σT
θ
σ2
σ2 θ
M = M 1 + M1
H ×nh 4 - 2
+ Ph−¬ng ph¸p tuÇn tù xÊp xØ hoÆc ph−¬ng ph¸p ®å thÞ, c«ng thøc (2.15); (2.11); (2.13);
(2.14):
−1
⎛ σ T .h ⎞ b2n
bn = h⎜⎜1 + ⎟⎟ vμ m = 1 − 0,008.
⎝ 9,86 .q o .m ⎠ ∑δ
b1 = 0,484.q.(∑ δ .cρ .v.550)
−1
bn=b1+b2
Fc=2.bn.δ (4.1)
P 2.bn .δ .σ T σ .b
σ2 = = = T n (4.2)
F − Fc 2.δ .(h − bn ) h − bn
+ Trong mÆt ph¼ng chøa tõng tÊm sÏ cã mét m« men uèn M1 do néi lùc sinh ra trong tÊm ®ã:
h
M 1 = P1 . (4.3)
2
θ P1 .h θ P.h θ
M = 2.M 1 . cos =2 . cos = . cos ( 4.5)
2 2 2 2 2
θ
Theo c«ng thøc 4.5 Khi gãc θ t¨ng, M gi¶m, vμ khi θ = 1800 thi cos = 0. Lóc ®ã M = 0, lμ tr−êng
2
hîp hμn gi¸p mèi.
M
σ= ( 4.6)
W
Trong ®ã W lμ m« men trèng uèn cña tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt.
+ Khi ta céng biÓu ®å øng suÊt do néi lùc däc trôc vμ m«men uèn g©y ra trong tiÕy diÖn ngang
tõng tÊm, ta sÏ c¸ biÓu ®å øng suÊt d−.
+ §é vâng d−:
M .l 2
f = ( 4.7 )
8 E.J
- So víi liªn kÕt hμn gi¸p mèi, gi¸ trÞ cña nã nhá h¬n v× nÕu sau khi hμn, ta c¾t liªn kÕt theo trôc mèi
hμn, sù biÕn d¹ng cña c¶ hai tÊm sau khi c¾t lμ kg«ng ®¸ng kÓ so víi tr−íc lóc c¾t ( tøc lμ néi lùc cÇn thiÕt
®Ó kh«i phôc l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu tr−íc khi c¾t lμ nhá ).
- øng suÊt ngang do co ngang g©y ra ( v× mèi hμn kh«ng thÓ nguéi ®ång thêi trªn suèt chiÒu dμi) trong
c¸c liªn kÕt hμn gãc còng cã gi¸ trÞ nhá h¬n so víi khi hμn gi¸p mèi.
Lý do: C¸c chi tiÕt trong liªn kÕt hμn gãc dÔ bÞ biÕn d¹ng theo h−íng vu«ng gãc víi trôc mèi hμn.
H×nh d¹ng biÓu ®å øng suÊt ngang do co ngang g©y ra còng t−¬ng tù nh− trong c¸c liªn kÕt hμn
gi¸p mèi nh−ng gi¸ trÞ ë tõng thí lμnhá h¬n v× lý do ®· nªu.
khi t¨ng gãc θ øng suÊt ngang t¨ng. θ = 1800 ( gi¸p mèi ): σxmax
- Trong liªn kÕt hμn gãc biÕn d¹ng gãc β thÓ hiÖn qua sù t¨ng gãc θ gi÷a c¸c tÊm ( hinh 4.3b ).
- Th«ng qua biÖn ph¸p thiÕt kÕ quy tr×nh c«ng nghÖ víi chÕ ®é hμn hîp lý, ta cã thÓ lo¹i trõ ®−îc biÕn d¹ng
gác trong liªn kÕt hμn gãc.
bn
f
θ
θ
b)
a)
H ×nh 4 - 3 β /2
4.2_ øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong liªn kÕt hμn chång.
• Tuú theo vÞ trÝ cña c¸c mèi hμn gãc trong liªn kÕt hμn chång so víi h−íng t¸c dông cña ngo¹i lùc, ta cã
thÓ chia c¸c liªn kÕt hμn chång thμnh bèn lo¹i sau:
a. Mèi hμn vu«ng gãc víi ngoai lùc ( h×nh 4.4a ).
δ P P
P P
a) b)
P P P P
c) H ×n h 4 - 4 d)
• Khi thùc hiªn liªn kÕt hμn chång, ta h×nh dung tr−êng hîp hμn ®¾p lªn bÒ mÆt mät tÊm vμ lªn mÐp cña t¸m
kia.
• Vïng øng suÊt t¸c ®éng trong liªn kÕt hμn chång sÏ bao gåm vïng l©n cËn nhiÖt tÝnh c¶ vÒ hai phÝa cña
t¸m thø nhÊt ( gièng nh− hμn ®¾p lªn bÒ mÆt tÊm )vμ vÒ mét phÝa cña tÊm thø hai ( gièng nh− hμn ®¾p lªn
mÐp tÊm ).
bn = b1 + b2
0,484.q
b1 = (4.8)
(2.δ 1 + δ 2 ).v.cρ .550
trong ®ã b1 lμ chiÒu réng vïng ®−îc nung tíi tr¹ng tth¸i dÎo.
- ChiÒu réng vïng ®−îc nung tíi tr¹ng th¸i dÎo - ®μn håi lμ b21vμ b’21 vμ b22 ®−îc x¸c ®Þnh riªng cho tõng
tÊm ( cã chiÒu réng h kh¸c nhau ).
b n1 k
b 22 b 1
δ2
δ1
b'21 b1 b1 b 21
b' n2 b n2
H ×nh 4 - 5
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 67/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- DiÖn tÝch tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®«ng:
• Th«ng th−êng, ng−êi ta gi¶m kho¶ng chiÒu dμi a mμ c¸c tÊm chång lªn nhau ( h×nh 4.6 ) nh»m môc ®Ých
tiÕt kiÖm vËt liÖu.
P P
a
H×nh 4 - 6
- ViÖc gi¶m gi¸ trÞ a tíi møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ lμm suÊt hiÖn sù lÖch c¸c tÊm do t¶i trong.
• Trong liªn kÕt hμn chång c¸c tÊm cã chiÒu dμy trung b×nh vμ nhá, ng−êi ta th−êng dïng chÕ ®é hμn sao
cho chiÒu réng vïng øng suÊt t¸c ®éng cña mét mèi hμn n»m ë phÝa bÞ chång sÏ lín h¬n 0,5a. V× vËy, c¸c
vïng øng suÊt t¸c ®éng do c¶ 2 mèi hμn g©y ra sÏ chång lªn nhau mét phÇn.
- V× thÕ, diÖn tÝch chung Fc sÏ nhá h¬n 2 lÇn diÖn tÝch Fc1do mét mèi hμn g©y ra.
• Trªn h×nh 4.7a lμ sù ph©n bè øng suÊt do co däc g©yn ra trong liªn kÕt hμn chång:
P σ .F
σ= = T c (4.11)
F − Fc F − Fc
• ChiÒu dμy tÊm cμng lín th× kho¶ng c¸ch a cμng ph¶i lín. Lóc ®ã c¸c vïng øng suÊt t¸c ®éng do mçi mèi
hμn g©y ra sÏ cã thÓ n»m c¸ch xa nhau (h×nh 4.7b).
bo bo bo
δ δ
bo bo bo
σΤ σΤ
a ) σ2 H ×n h 4 - 7 b ) σ2
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 68/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
• Tr−êng hîp hμn chång c¸c chång c¸c tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau (h×nh 4.8):
ho bo
H ×n h 4 - 8 a ) b ) c)
- VÞ trÝ cña vïng øng suÊt t¸c ®éng sÏ lÖch vÒ 1 phÝa so víi trôc ®èi xøng cña tiÕt diÖn ngang cña liªn
kÕt.
- Do ®ã, ngoμi biÕn d¹ng vμ øng suÊt do co däc cßn cã biÕn d¹ngvμ øng suÊt do hiÖn t−îng uèn trong
mÆt ph¼ng g©y ra(gièng nh− tr−êng hîp hμn gi¸p mèi c¸c tÊm cã chiÒu réng kh¸c nhau).
- M«men uèn:
M = Ma − Mc =
P
.h0 .
(a − c ) (4.12)
2 h0 − b0
M
- øng suÊt uèn: σ =
W
Víi W lμ m« men chèng uèn cña toμn bé tiÕt diÖn ngang liªn kÕt.
• NÕu c¸c mèi hμn n»m song song víi ngo¹i lùc, vïng øng su¸t t¸c ®éng còng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc
®· biÕt.
H×nh 4 - 9
- øng suÊt ngang do co däc g©y ra trong liªn kÕt hμn chång nhá h¬n nhiÒu so víi khi hμn gi¸p mèi.
+ Lý do: biÕn d¹ng co ngang cña mét mèi hμn kh«ng thÓ x¶y ra mét c¸ch tù do ®−îcv× bÞ mèi
hμn c¶n l¹i.
• BiÕn d¹ng gãc do co ngang trong liªn kÕt hμn chång(h×nh 4.10a):
β Δ 1 Δ 2.Δ
tg = . = ⇒ β= (4.13)
2 2 b b b
2
víi Δ: gi¸ trÞ co ngang cña líp kim lo¹i ngoμi cïng.
Δ=α.Ttb.b
Ttb: nhiÖt ®é khi kim lo¹i ®¾p chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi (thÐp kÕt cÊu cã Ttb=600oC).
2.Δ 2α .Ttb .b
β= = = 2.α .Ttb (4.14)
b b
Khi α = 12.10-6[oC-1]
Ttb=600oC
- NÕu gi÷ chÆt kh«ng cho chi tiÕt trªn quay tù do, ta lo¹i trõ ®−îc biÕn d¹ng gãc β, nh−ng sÏ xuÊt hiÖn
øng suÊt kÐo ngang cã gi¸ trÞ t−¬ng ®èi lín(cã thÓ d¹t tíi σT).
- ChiÒu réng cña c¸c tÊm cμng t¨ng th× kho¶ng c¸ch gi÷a mèi hμn t¨ng, vμ øng suÊt kÐo(d−) ngang cμng
gi¶m.
- Tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng (do øng suÊt däc vμ ngang t¹o ra) cña liªn kÕt hμn chång nguy hiÓm h¬n so
víi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi v× øng suÊt d− kÐo do co ngang sinh ra cã gi¸ trÞ rÊt lín.
- Ngoμi ra, nÕu tÝnh tíi sù tËp trung øng suÊt do ngo¹i lùc g©y ra, tr¹ng th¸i øng suÊt cßn thÓ hiÖn ë møc
®é cao h¬n.
§ã lμ nguyªn nh©n t¹i sao c¸c liªn kÕt hμn chång bÞ gi¶m kh¶ n¨ng lμm viÖc khi dïng t¶i träng
®éng hoÆc xung(so víi tr−êng hîp hμn gi¸p mèi).
• Khi c¸c tÊm máng, biÕn d¹ng gãc gièng nh− trªn h×nh4.10b. Muèn gi¶m biÕn d¹ng gãc, ph¶i hμn ngÊu tèt.
δ b
Δ
β β
a) b)
H×nh 4 - 10
4.3_øng suÊt vμ biÕn d¹ng trong liªn kÕt hμn ch÷ T.
- Cã thÓ nãi liªn kÕt hμn ch÷ T gåm 2 thμnh phÇn, tÊm biÕn(tÊm ngang, tÊm ®Õ) vμ tÊm v¸ch (tÊm døng,
tÊm bung).
- Khi hμn, nguån nhiÖt truyÒn tõ trôc mèi hμn vμo tÊm biªn theo hai h−íng vμ vμo tÊm v¸ch theo mét
h−íng(tõ kh¸i niÖm tæng chiÒu ®μy truyÒn nhiÖt).
δ1
b21 b1 δ2 b1 b21
h1 h1
H ×nh 4 - 11
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 71/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
+ Vïng øng suÊt t¸c ®éng n»m ®èi xøng qua trôc ®øng cña v¸ch.
+ Trªn thùc tÕ, c¸c mèi hμn ®−îc thùc hiÖn kh«ng ®ång thêi, v× vËy khi x¸c ®Þnh vïng øng
suÊt t¸c ®éng, cÇn xÐt tíi kh¶ n¨ng vïng øng suÊt t¸c ®éng do tõng mèi hμn t¹o ra sÏ chång mét
phÇn lªn nhau
∑ δ = 2δ 1 + δ2 (4.16)
δ2
P2 y2
o
P
yo δ1
y1
P1 2P1 P1
H ×n h 4 - 1 2
P = σT . Fc (4.18 )
σ T .Fc
σ2 = ( 4.19)
F − Fc
+ H×nh 4.13a; 4.13b: biÓu ®å øng suÊt do néi lùc däc trôc g©y ra.
+ H×nh 4.13c: biÓu ®å øng suÊt uèn do néi lùc däc trôc g©y ra.
+ H×nh 4.13d; 4.13e: biÓu ®å tæng øng suÊt d− t¹i c¸c tÊm v¸ch vμ biªn.
σT
σ2
a) d)
c)
b)
H×nh 4 - 13
e)
- T¹i liªn kÕt ch÷ T, vïng øng suÊt t¸c ®éng cã träng t©m OclÖch so víi träng t©m cña tiÕt diÖn liªn kÕt
hμn O. §ã lμ nguyªn nh©n g©y uèn.
- GØa sö cã c¸c h¹n chÕ gi¶ t¹o(ngo¹i liªn kÕt) ë c¸c mÐp trªn vμ d−íi, khiÕn liªn kÕt kh«ng thÓ uèn
ngang ®−îc, theo ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc(h×nh 4.12) ta cã:
P = 2P1+P2 (4.20)
Trong ®ã P1_néi lùc ph¶n kh¸ng däc trôc, t¸c ®éng vμo c¸c phÇn cßn l¹i cña mçi nöa tÊm biªn.
⎛ δ ⎞
P1 = σ 2 .⎜ h1 − b1 − b21 − 2 ⎟.δ 1 (4.21)
⎝ 2 ⎠
- §Ó t×m m« men uèn, ta thÊy c¶ hai néi lùc ph¶n kh¸ng P1b»ng mét lùc tËp trung 2P1 vμ ®Æt nã vμo
träng t©m cña tÊm biªn(h×nh4.12). Cßn néi lùc t¸c ®éng P ®Æt vμo träng t©m Oc cña vïng øng suÊt
t¸c ®éng vμ chia nã thμnh 2 phÇn lμ 2 P1 vμ P2. Lóc ®ã ta sÏ cã hai cÆp lùc t¹o ra hai m« men
uèn t¸c ®éng theo chiÒu ng−îc nhau trong liªn kÕt lμ 2P1y1 vμ P2y2, trong ®ã y1vμ y2 lμ kho¶ng c¸ch
tõ ®iÓm ®Æt lùc ph¶n kh¸ng tíi t©m cña vïng øng suÊt t¸c ®éng(®iÓm ®Æt cña néi lùc t¸c ®éng P).
M = P2 y 2 − 2 F1 y1 (4.23)
- NÕu ta bá c¸c h¹n chÕ gi¶ t¹o ®i, do t¸c ®éng cña m«men uèn M, liªn kÕt sÏ bÞ uèn ngang vμ g©y
ra øng suÊt uèn:
M .y
σu = (4.25 )
J
Trong ®ã y lμ kho¶ng c¸chtwf thí ®ang xÐt ®Õn träng t©m O cña liªn kÕt.
J lμ m« men qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn ngang cña liªn kÕt ®èi víi trong t©m cña nã.
- §é vâng d−:
M .l 2
f = ( 4.26)
8EJ
- C¨n cø vμo gi¸ trÞ tÝnh to¸n, cã thÓ dùng ®−îc biÓu ®å øng suÊt uèn σu.
- Trªn thùc tÕ, kh«ng cã c¸c h¹n chÕ gi¶ t¹o vμ biÕn d¹ng uèn d− h×nh thμnh tõ sù tÝch lòy dÇn dÇn
trong qu¸ tr×nh nguéi mèi hμn ( tÝch luü biÕn d¹ng dÎo ).
+ §ång Thêi trong qu¸ tr×nh ngu«i mèi hμn sÏ cã sù ph¸t triÓn øng suÊt kÐo bëi co däc trong
c¸c thí cña vïng øng suÊt t¸c ®éng ( cho tíi 6000C, tøc lμ nhiÖt ®é khi mμ kim lo¹i ®ang nguéi
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi ).
+ Sù cc©n b»ng nhiÖt ®é tiÕp theo sÏ ¶nh h−ëng rÊt Ýt ®Õn biÕn d¹ng d− vμ øng suÊt kÐo.
Sau khi nhiÖt ®é ®· c©n b»ng hoμn toμn, øng suÊt kÐo toμn phÇn ë vïng øng suÊt t¸c ®éng lμ σT.
- Trong thùc tiÔn, ®Ó t¨ng ®é cøng v÷ng cña liªn kÕt, Ng−êi ta lÊy chiÒu cao cña tÊm v¸ch lín h¬n chiÒu
réng cña tÊm biªn vμ bè trÝ vÞ trÝ mèi hμn sao cho träng t©m cña liªn kÕt n»m cao h¬n träng t©m cña vïng
øng suÊt t¸c ®éng ( h×nh 4.14 ).
+ khi ®ã ®é vâng cña liªn kÕt sÏ låi tõ phÝa tÊm v¸ch vμ lâm tõ phÝa tÊm biªn.
+ NÕu t¨ng chiÒu dμy cña tÊm biªn vμ gi¶m chiÒu cao cña t¸m v¸ch, träng t©m cña tiÕt diÖn sÏ bÞ
h¹ thÊp, cã thÓ lμm cho tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®«ng cã träng t©m trïng víi träng t©m
liªn kÕt ( M = 0, f = 0 ).
o
oc o = oc
oc
o
o c a o h ¬ n oc
o t r ï n g v í i co o t h Ê p h ¬ n co
H ×n h 4 - 1 4
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 74/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
+ NÕu träng t©m tiÕt diÖn n»m thÊp h¬n träng t©m vóng øng suÊt t¸c ®éng , sau khi hμn, kiªn kÕt sÏ
bÞ uèn theo chiÒu ng−îc l¹i.
- Trong liªn kÕt ch÷ T: c¸c mèi hμn gãc n»m ®èi xøng víi nhau qua v¸ch ®øng.
+ NhiÖt ®é theo chiÒu dμy tÊm v¸ch lμ ®ång ®Òu vμ v¸ch sÏ bÞ uèn ngang khi ta hμn ®¾p däc mÐp
cña nã.
+ NÕu sau khi hμn ta c¾t tÊm v¸ch ra khái tÊm biªn ( h×nh 4.15 ) th× ®Æc ®iÓm uèn cña nã còng
gièng nh− tr−íc khi c¾t. Cßn tÊm biªn, do cã vïng øng suÊt t¸c ®éng n»m lÖch, sÏ bÞ uèn theo
h−íng ng−îc l¹i.
H×nh 4 - 15
• øng suÊt vμ biÕn d¹ng do co ngang g©y ra:
- Gi¶ sö ta hμn mèi hμn bªn ph¶i ( h×nh 4.16 ) Tr−íc vμ qu¸ tr×nh nguéi cña toμn bé mèi hμn lμ ®«ng ®Òu
trªn suèt chiÒu dμi vμ chiÒu dÇy.
- Do hiÖn t−îng co ngang, tÊm v¸ch quay ®i mét gãc β so víi vÞ trÝ ban ®Çu:
β Δ
tg = = α .Ttb (4.28 )
2 2
β β
v× = tg nªn β = 2.α. Ttb ( 4.29 )
2 2
b
K 0,7k
Δ
H×nh 4 - 16
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 75/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- Khi thùc hiÖn mèi hμn thø hai(phÝa ®èi diÖn) th× sù co tù do cña nã bÞ c¶n trë ®μn håi tõ phÝa mèi hμn thø
nhÊt.
- Do ®ã trong kim lo¹i ®¾p cña mèi hμn thø hai sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt ngang.
- øng suÊt kÐo ngang còng xuÊt hiÖn trong mèi hμn thø nhÊt do chèng l¹i sù quay tù do cña mèi hμn thø hai.
- NÕu hai mèi hμn gièng nhau, do néi lùc c©n b»ng, øng suÊt kÐo ngang còng nh− nhau. Tøc lμ tÊm v¸ch sÏ
quay vÒ vÞ trÝ ban ®Çu vμ ®−îc gi÷ ë tr¹ng th¸i nμy bëi c¸c néi lùc giμng co nhau trong hai mèi hμn. GÝa trÞ
øng suÊt nμy cã thÓ rÊt lín.
Δ
ε= = α .Ttb = 12.10 −6.600 = 0,0072
b
σT 2500kg / cm 2
vμ víi thÐp, t¹i giíi h¹n ®μn håi: εT = = = 0,0012
E 2,1.10 6 kg / cm 2
Nh− vËy øng suÊt kÐo do co ngang c¸c mèi hμn nμy cã thÓ v−ît qu¸ giíi h¹n ch¶y rÊt nhiÒu(vÒ mÆt
lý thuyÕt):
ε 72.10 −4
= = 6 lÇn
ε T 12.10 = 4
- Tuy nhiªn do vËt liÖu thÐp kÕt cÊu cã kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo tèt nªn øng suÊt kÐo d− chØ ®¹t tíi giíi h¹n
ch¶y σT.
- Do cã øng suÊt kÐo ngang, 2 phÇn biªn sÏ bÞ kÐo quay ®i mét gãc θ nμo ®ã (2 nöa cña biªn bÞ uèn nh− dÇm
c«ng x«n) h×nh 4.17.
A B
y
β
δb b1
σ
k
y
δv
H×nh 4 - 17
- NÕu gäi yAlμ chuyÓn vÞ cña ®iÓm A (®Çu nót cña tÊm biªn) vμ θ lμ gãc quay cña nöa biªn sau khi hμn, ta
cã:
0,075.(b1 + δ b )
tgθ = (4.30)
k .δ b
3
b1 (0,075.b1 + δ b ) + 3 3
b1
B
yA = .tgθ (4.31)
2
δv
b1 = k + (hμn d−íi líp thuèc) (4.32)
2
• DÇm hμn ch÷ I gåm 2 tÊm biªn vμ 1 tÊm v¸ch, cã 4 mèi hμn gãc.
- ViÖc x¸c ®Þnh vïng øng suÊt t¸c ®éng vμ néi lùc t¸c ®éng: nh− víi liªn kÕt hμn ch÷ T.
- Gäi Fc lμ tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng do mét cÆp mèi hμn (t¹i hai bªn v¸ch vÒ cïng mét phÝa biªn
trªn, hoÆc biªn d−íi) g©y ra, néi lùc t¸c ®éng cña nã lμ (h×nh 4.18):
P = Fc.σT (4.34)
σ 2
σ Τ
σ Τ
σ 2
F c
F c
σ 2
H ×n h 4 -1 8
σ Τ
- Néi lùc t¸c ®éng cña mçi cÆp mèi hμn khi thùc hiÖn víi chÕ ®é hμn nh− nhau, sÏ gièng nhau vÒ gi¸ trÞ
lÉn h−íng cña øng suÊt ph¶n kh¸ng däc trôc:
P
σ 2 = 2. (4.35)
(F − 2 Fc )
F_tiÕt diÖn ngang cña dÇm.
- Néi lùc t¸c ®éng toμn phÇn, nÕu c¸c mèi hμn d−îc thùc hiÖn nh− nhau(lùc 2P), sÏ ®Æt ë träng t©m tiÕt
diÖn ngang cña dÇm. V× vËy m« men uèn vμ ®é vâng d− toμn phÇn ®Òu b»ng kh«ng.
σ 2 .l
Δl = = ε .l (4.36)
E
- Trong thùc tÕ, ®é vâng d− f = 0 nÕu c¶ 4 mèi hμn ®−îc thùc hiÖn ®ång thêi, hoÆc ®−îc thùc hiÖn theo
mét thø tù sao cho biÕn d¹ng uèn do c¸c mèi hμn tr−íc g©y ra ®−îc triÖt tiªu hoμn toμn bëi biÕn d¹ng
ng−îc chiÒu do c¸c mèi hμn sau g©y ra. §©y lμ ®iÒu khã thùc hiÖn, v× vËy thùc sù sau khi hμn, c¸c dÇm
nμy th−êng cã mét ®é vâng d− nhÊt ®Þnh.
- BiÕn d¹ng hμn thay ®æi theo chiÒu dμi mèi hμn. Cßn biÕn d¹ng d− d−îc tÝch luü dÇn dÇn trong qu¸ tr×nh
hμn vμ l¾p r¸p.
- §é lín cña biÕn d¹ng d− chñ yÕu phô thuéc vμo thø tù c«ng nghÖ cña qu¸ tr×nh hμn vμ l¾p r¸p.
• §Ó gi¶m ®é vâng d− suèng møc tèi thiÓu, thø tù hμn ®−îc coi lμ hîp lý khi ®é vâng d− do mét mèi hμn
ho¹c mét lo¹t mèi hμn ®· thùc hiÖn, ®−îc triÖt tiªu bëi ®é vâng ng−îc l¹i cña mét hoÆc mét lo¹t mèi hμn
®−îc thùc hiÖn sau. Ta xÐt thö mét sè tr−êng hîp:
1 1
1 1
H ×nh 4 - 19
- Tõ khÝa c¹nh gi¶m c«ng viÖc xoay lËt, ®©y lμ mét ph−¬ng ¸n thuËn lîi.
- M« men uèn do néi lùc t¸c ®éng däc trôc cña mèi hμn 1 vμ 2 g©y ra sÏ t¸c ®éng trong mÆt ph¼ng tÊm
v¸ch vμ cã gi¸ trÞ ®· biÕt:
- Biªn trªn cña dÇm ®−îc hμn ®Ýnh víi tÊm v¸ch nªn ta coi nh− chóng kh«ng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ tíi
hiÖn t−îng uèn cña dÇm vμ thùc chÊt th× m« men uèn M1do c¸c mèi hμn sè 1 vμ sè 2 g©y ra chØ t¸c
dông lªn phÇn tiÕt diÖn ch÷ T võa hμn xong.
- §é vâng d− f1sau khi hμn cÆp mèi hμn gi¸p biªn sè 1 vμ sè 2 sÏ lμ:
M 1 .l 2
f1 = (4.37)
8.E.J 1
trong ®ã:
M1_m« men uèn do néi lùc t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn sè 1 vμ sè 2 g©y ra.
J1_m« men qu¸n tÝnh cña phÇn dÇm gåm tÊm v¸ch vμ tÊm biªn d−íi.
- B−íc tiÕp theo sau khi hoμn thμnh 2 mèi hμn nãi trªn lμ xoay dÇm 1800(lËt ng−îc dÇm) vμ thùc hiÖn nèt
cÆp mèi hμn sè 3 vμ sè 4 cßn l¹i.
- Ta coi kho¶ng c¸ch träng t©m vïng øng suÊt t¸c ®éng cña cÆp mèi hμn sè 3 vμ sè 4 tíi träng t©m tiÕt
diÖn ngang dÇm ch÷ I lμ gÇn b»ng mét nöa chiÒu cao cña dÇm (0,5h).
- Ta sÏ cã m« men uèn M2 do néi lùc cña c¸c mèi hμn sè 3 vμ sè 4 g©y ra:
P02 .h
M2 = (4.38)
2
trong ®ã: P02_lùc ban ®Çu quy −íc cña c¸c mèi hμn 3 vμ 4.
víi Fc2_tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng cña cÆp mèi hμn 3 vμ 4.
Chó ý: Lùc co ban ®Çu P02 ®−îc dïng trong s¬ ®å tÝnh ®é vâng d−, víi gi¶ thiÕt vïng øng suÊt t¸c
®éng bn cã øng suÊt lμ σ0=σT+σ2 vμ c¸c thí cßn l¹i cña tÊm kh«ng cã øng suÊt.
- M« men qu¸n tÝnh J tiÕt diÖn ngang cña toμn bé liªn kÕt dÇm hμn ch÷ I (lín h¬n J1) sÏ chèng l¹i t¸c
dông uèn cña m« men M2.
M 2 .l 2
f2 = (4.40)
8.E.J
f1 M .J M J P . y .J 2 y .J
= 1 = 1 . = 01 01 = 01 (4.41)
f 2 M 2 .J 1 M 2 J 1 P02 .0,5.h.J 1 J 1 .h
M1 J
- Th«ng th−êng: = 0,5 ÷ 0,66 vμ 〉 2
M2 J1
1 1
[y01=( ÷ ).h]
4 3
f1 f
- nh− vËy 〉 (0.5 ÷ 0.66 ).2 hay lμ 1 〉1
f2 f2
• Ph−¬ng ¸n 2: h×nh 4.20. C¸c mèi hμn ®−îc thùc hiÖn theo thø tù chÐo nhau .
3 2
3
2
1
4
1 4
a) b)
H×nh 4 - 20
- Lóc nμy, chØ cã néi lùc cña mèi hμn ®Çu tiªn ( sè1 ) g©y ra hiÖn t−îng uèn cña dÇm ch÷ T ( gåm biªn
d−íi vμ v¸ch) .
- Néi lùc cña ba mèi hμn cßn l¹i sÏ t¸c ®éng lªn toμn bé tiÕt diÖn cña dÇm ch÷ I.
M 1 .l 2 M 2,3 .l 2
- V× vËy ®é vâng d− cuèi cïng kh«ng ®¸ng kÓ do c¸c ®é vâng d−: f1 = ; f 2,3 = ;
8 E.J 1 8 E.J 2
M 4 .l 2
f4 = ( 4.43 )
8 E.J
- Theo ph−¬ng ¸n nμy, ph¶i lËt dÇm nhiÒu lÇn ( hai lÇn quay 1800 ).
- NÕu hμn d−íi líp thuèc, hîp lý nhÊt lμ ®Ó c¸c mèi hμn ë vÞ trÝ hμn sÊp ( h×nh 4.20b ), sÏ b¶o ®¶m nung
®ång ®Òu c¸c taams v¸ch vμ biªn, ch©n mèi hμn ngÊu tèt vμ d÷ thuèc hμn thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, sè lÇn
lËt dÇm l¹i t¨ng lªn ( ba lÇn ) .
3 4
H ×n h 4 - 2 1
+ Néi lùc cña hai cÆp mèi hμn ( 1vμ 2 ) vμ ( 3vμ 4 ) t¸c ®éng lªn toμn bé dÇm ch÷ I nªn ®é
vâng do mçi mèi hμn g©y ra ®Òu bÞ triÖt tiªu bëi c¸c mèi hμn kh¸c.
f1 bÞ f2 khö ( M1 = - M2; J1 = J2 = J )
f3 bÞ f4 khö ( M3 = - M4 ; J3 = J4 =J )
• §Ó t¨ng kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña kÕt cÊu dÇm hμn ch÷ I , còng nh− dÇm hép ng−êi ta t¨ng chiÒu cao cña tÊm
v¸ch.
MÆt kh¸c, gi¶m chiÒu dμy v¸ch vμ t»ng chiÒu dÇy hai tÊm biªn còng cã t¸c dông tiÕt kiÖm vËt liÖu.
V× vËy sau khi hμn, do máng qu¸, tÊm v¸ch dÔ bÞ mÊt æn ®Þnh do kh«ng chÞu ®−îc øng suÊt nÐn cña
c¸c mèi hμn gi¸p biªn g©y ra, vμ cã thÓ suÊt hiÖn c¸c chç låi lâm trªn tÊm v¸ch.
• §Ó chèng l¹i hiªn t−îng nãi trªn, ng−êi ta th−êng tiªn hμnh kÐo s¬ bé tÊm v¸ch tr−íc khi hμn vμ chÕ t¹o
nh− sau:
1. TÊm v¸ch ®−îc ®−a lªn thãªt bÞ kÐo ®Ó kÐo dμi thªm mét ®o¹n ( biÕn d¹ng ®μn håi ).
3. Hμn ®Ýnh b»ng hai m¸y hμn tù ®éng. KÝch th−íc c¸c mèi hμn ®Ýnh lμ nhá.
5. Hμn b»ng hai m¸y hμn tù ®éng theo ph−¬ng ¸n 3 võa nªu.
§ã lμ ph−¬ng ph¸p s¶n suÊt víi quy m« hμng lo¹t víi dÇm hμn ch÷ I.
Trong bμi 1, chóng ta ®· t×m c¸ch ph©n lo¹i biÕn d¹ng hμn(H×nh 1- 4) theo thêi gian tån t¹i
(biÕn d¹ng tøc thêi vμ biÕn d¹ng d−), theo h−íng t¸c ®éng(biÕn d¹ng däc vμ biÕn d¹ng ngang),
theo ph¹m vi t¸c ®éng trong kÕt cÊu(biÕn d¹ng toμn phÇn vμ biÕn d¹ng côc bé).
Trong bμi nμy chóng ta bæ xung thªm mét c¸ch ph©n lo¹i n÷a, theo nguyªn nh©n xuÊt hiÖn vμ
h×nh thμnh cña biÕn d¹ng:
- BiÕn d¹ng nhiÖt: lμ sù thay ®æi kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nguyªn tö trong c¸c h¹t kim lo¹i,
g©y ra sù thay ®æi c¸c kÝch th−íc vμ thÓ tÝch mμ kh«ng lμm ph¸ vì sù ph©n bè t−¬ng ®èi
cña c¸c nguyªn tö trong m¹ng tinh thÓ. Do ®ã sau khi c©n b»ng nhiÖt ®é, trong liªn kÕt
vμ chi tiÕt hμn sÏ kh«ng cã sù biÕn ®æi nμo vÒ kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng. Quy luËt ë ®©y lμ
sù d·n në nhiÖt trong vïng ®μn håi.
- Néi biÕn d¹ng: lμ sù thay ®æi kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng kim lo¹i do biÕn d¹ng dÎo - ®μn
håi vμ biÕn d¹ng dÎo.
Ngoμi ra, chóng ta lμm râ thªm vÒ biÕn d¹ng toμn phÇn vμ biÕn d¹ng côc bé theo ph¹m vi t¸c
®éng trong kÕt cÊu(nãi c¸ch kh¸c, lμ theo ®Æc tr−ng thay ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc kÕt cÊu):
- BiÕn d¹ng côc bé: lμ biÕn d¹ng g©y nªn sù thay ®æi h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña mét
phÇn kÕt cÊu nh−ng kh«ng lμm thay ®æi râ rÖt h×nh d¹ng vμ kÝch th−íc cña toμn bé kÕt
cÊu:
+ BiÕn d¹ng låi lâm c¸c phÇn tö d¹ng tÊm trong kÕt cÊu hμn do chóng bÞ mÊt æn ®Þnh
d−íi t¸c ®éng cña néi lùc nÐn(lùc co däc mèi hμn).
+ Sù l−în sãng c¸c phÇn tö tÊm(H×nh5-1a) do ph©n bè kh«ng ®Òu néi lùc, kÕt hîp víi
biÕn d¹ng gãc.
+ BiÕn d¹ng uèn ngang do lùc co ngang khi hμn ®¾p lªn bÒ mÆt tÊm, kÕt hîp víi biÕn
d¹ng gãc.
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 82/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
+ BiÕn d¹ng uèn ngang c¸c phÇn tö liªn kÕt hμn vμ kÕt cÊu hμn do lùc co ngang c¸c mèi
hμn gi¸p biªn trong liªn kÕt hμn ch÷ T.
+ BiÕn d¹ng gãc trong c¸c liªn kÕt gãc chång, ch÷ T vμ gi¸p mèi.
+ BiÕn d¹ng h×nh m¸i nhμ(H×nh 5-1b) trong phÇn cuèi c¸c mèi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm
máng, vμ t¹i chç c¸c mèi hμn giao nhau, do mÊt æn ®Þnh t¹i c¸c vïng tÊm bÞ nÐn(d−íi t¸c
®éng cña néi lùc nÐn vμ sù ph¸t triÓn biÕn d¹ng gãc).
a)
H×n h 5 - 1
b)
- BiÕn d¹ng toμn phÇn: g©y nªn sù biÕn ®æi kÝch th−íc chungvμ h×nh d¹ng cña toμn bé liªn
kÕt hoÆc kÕt cÊu hμn so víi thiÕt kÕ;
+ BiÕn d¹ng co theo chiÒu dμi, chiÒu réng vμ chiÒu cao kÕt cÊu hμn.
+ BiÕn d¹ng uèn ngang(uèn cong, vâng) kÕt cÊu hμn so víi trôc träng t©m cña nã.
+ BiÕn d¹ng xo¾n kÕt cÊu hμn so víi trôc träng t©m cña nã(H×nh 5-2).
+ BiÕn d¹ng vªnh kÕt cÊu khi bÞ mÊt æn ®Þnh ë c¸c tÊm bÞ nÐn ®−îc bè trÝ ®èi xøng theo
chiÒu dμi kÕt cÊu(vªnh c¸c dÇm hép v.v...).
α
H×nh 5 - 2
5-2_C¸c lo¹i biÕn d¹ng ngang c¬ b¶n do co däc mèi hμn g©y ra trong kÕt cÊu hμn.
• Co däc lμ sù co cña mèi hμn d−íi t¸c dông cña néi lùc t¸c ®éng däc trôc.
• §Æc tr−ng cña biÕn d¹ng toμn phÇn do co däc g©y ra phô thuéc vμo tiÕt diÖn vμ sù ph©n bè
c¸c mèi hμn so víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu, chÕ ®é nung khi hμn, tr×nh tù hμn, còng nh−
kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng kÕt cÊu.
• Ta cã thÓ chia nã thμnh ba d¹ng c¬ b¶n víi ba nhãm kÕt cÊu t−¬ng øng:
1) BiÕn d¹ng co chiÒu dμi, chiÒu réng vμ chiÒu cao kÕt cÊu.
1) BiÕn d¹ng uèn ngang (vâng) kÕt cÊu hμn.
2) Vªnh kÕt cÊu do c¸c phÇn tö chÞu nÐn bÞ mÊt æn ®Þnh.
• Nhãm kÕt cÊu thø nhÊt:
- C¸c mèi hμn n»m song song víi trôc träng t©m cña kªt cÊu, vμ ®−îc ph©n bè ®èi xøng
quanh trôc ®ã.
- C¸c kÕt cÊu tiªu biÓu thuéc lo¹i nμy:
+ DÇm hμn ch÷ I (H×nh 5-3a)
+ DÇm hμn h×nh hép (H×nh 5-3b)
+ KÕt cÊu hμn h×nh trô rçng víi hai mèi hμn ®èi xøng vμ bèn g©n ®èi xøng
(H×nh 5-3c)
+ KÕt cÊu trô rçng gåm hai phÇn nèi víi nhau b»ng mét mèi hμn theo chu vi
(H×nh 5-3d)
d)
c)
a) b)
H×nh 5 - 3
- Do c¸c mèi hμn ®−îc bè trÝ ®èi xøng, tæng néi lùc t¸c ®éng sÏ n»m t¹i trôc träng t©m
cña kÕt cÊu, kÕt cÊu sÏ kh«ng bÞ uèn vμ kh«ng cã ®é vâng d−(vÒ mÆt lý thuyÕt). Thùc tÕ
cã thÓ cã ®é vâng d− do nguyªn nh©n c«ng nghÖ(tr×nh tù hμn).
- §Ó khö ®é vâng d−, cÇn thùc hiÖn ®ång thêi c¸c mèi hμn ®èi xøng.
- BiÕn d¹ng d− do co däc cña toμn bé kÕt cÊu:
σ2
- Δl = ε 2 .l = .l (5.1)
E
- Gi¸ trÞ:
+ Δl = 1mm trªn 1m chiÒu dμi hoÆc chiÒu cao kÕt cÊu(mèi hμn) khi chiÒu réng
kÕt cÊu ≤ 500÷600 mm vμ chiÒu dμy tÊm ≤15 mm.
+ NÕu chiÒu réng lín h¬n, biÕn d¹ng co däc mang ®Æc tr−ng côc bé t¹i vïng
cña mçi mèi hμn.
+ C¸c mèi hμn ngang, g©n ngang v.v... lμm gi¶m chiÒu dμi liªn kÕt 1mm/1mèi
nèi.
• Nhãm kÕt cÊu thø hai:
- C¸c liªn kÕt vμ kÕt cÊu hμn cã c¸c mèi hμn song song, cã tiÕt diÖn nh− sau nh−ng ®−îc
ph©n bè kh«ng ®èi xøng so víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu, hoÆc cã c¸c mèi hμn sonh
song, ®èi xøng nh−ng cã tiÕt diÖn kh¸c nhau.
- Träng t©m tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn song song bÞ lÖch so
víi trôc träng t©m cña kÕt cÊu.
- C¸c kÕt cÊu tiªu biÓu thuéc lo¹i nμy:
+ DÇm hμn ch÷ T (H×nh 5-4a)
+ ¤ng hμn cã mèi hμn däc ®−êng sinh(H×nh 5-4b)
+ DÇm hμn d¹ng hép më dïng cho khung toa xe(Hinh 5-4c)
b)
a)
H×nh 5 - 4 c)
- Néi lùc t¸c ®éng d− theo chiÒu dμi mèi hμn vμ øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn däc trôc σ2
®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¶ thuyÕt r»ng trong qu¸ tr×nh hμn, kÕt cÊu ®−îc gi÷ cho khái
uèn bëi c¸c h¹n chÕ gi¶ t¹o(c¸ch tÝnh t−¬ng tù nh− víi nhãm kÕt cÊu lo¹i 1).
- X¸c ®Þnh m« men uèn do néi lùc d−, ®é vâng d− cña kÕt cÊu, sù ph©n bè øng suÊt d−
trong tiÕt diÖn ngang cña kÕt cÊu:
+ Cã hai c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh m« men uèn do néi lùc d− däc trôc g©y ra trong kÕt cÊu.
1) Céng h×nh häc(céng vÐc t¬) c¸c m« men uèn cña c¸c néi lùc däc trôc cña
tõng mèi hμn, hoÆc
2) X¸c ®Þnh m« men uèn t−¬ng ®−¬ng do tæng lùc quy −íc (néi lùc däc trôc
quy −íc) ban ®Çu Po cña tÊt c¶ c¸c mèi hμn song song víi trôc träng t©m.
+ C¸ch thø nhÊt: dïng cho c¸c liªn kÕt ph¼ng.
+ C¸ch thø hai: dïng cho c¸c liªn kÕt kh«ng gian(dÇm,èng )
Po= σo.ΣFc=(σt+σo).ΣFc (5.2)
Trong ®ã: ΣFc_tæng vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn song song.
+ M« men uèn :
M = Po.yo (5.3)
Trong ®ã: yo_kho¶ng c¸ch tõ träng t©m tiÕt diÖn ngang c¸c vïng øng suÊt t¸c ®éng(n¬i
®Æt lùc Po) tíi träng t©m tiÕt diÖn kÕt cÊu.
+ §é vâng d−:
M .l 2
f = (5.4)
8.E.J
Trong ®ã: l_chiÒu dμi hoÆc chiÒu cao kÕt cÊu hμn.
H×n h 5 - 5
- ¦/suÊt ph¶n kh¸ng d− lμ tæng øng suÊt ph¶n kh¸ng theo hai chiÒu tÊm:
σ 2 = σ x2 + σ y2 (5.5)
Trong ®ã: σx_øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn theo trôc x
σy_øng suÊt ph¶n kh¸ng nÐn theo trôc y
_ GÝa trÞ øng suÊt tíi h¹n g©y mÊt æn ®Þnh tÊm máng (H×nh 5-6) lμ:
π 2 .E.δ 2
σ th = k .
12(1 − μ 2 ).h 2
(5.6)
Trong ®ã : k_hÖ sè phô thuéc vμo tû lÖ chiÒu dμi l vμ chiÒu réng h cña tÊm, vμ ®Æc tr−ng
kÑp chÆt mÐp tÊm.
δ_chiÒu dμi tÊm,cm
E_m« dun ®μn håi
μ_=0,3 hÖ sè Poisson cña thÐp
+ HÖ sè k víi c¹nh mÐp kÑp chÆt tõ 4 phÝa(H×nh 5-6a):
l
: 0,4___0,6___0,8___1,0___1,2___1,4___1,6___1,8___2___2,4
h
k : 8,41__5,14__4,20__4,0___4,13__4,47__4,20__4,04__4,00_4,13
+ HÖ sè k víi c¹nh mÐp kÑp chÆt tõ 3 phÝa (H×nh 5-6b):
l
: 0,5___1,0___1,2___1,4___1,6___1,8___2,0___2,5___3
h
k : 4,04__1,44__1,14__0,95___0,84__0,75__0,70__0,61__0,56
+ Trong thùc tÕ, nªn b¶o ®¶m:
σ th ≥ 1,7σ 2 (5.7)
C¹nh tùa
L C¹nh tùa
δ
5-3_TÝnh to¸n biÕn d¹ng toμn phÇn trong liªn kÕt hμn:
• C¸c kÕt cÊu hμn th−êng cã mét sè l−îng lín c¸c mèi hμn, tuú theo quy m« cña c¸c kÕt cÊu.
• C¸c mèi hμn cã thÓ n»m ë c¸c vÞ trÝ kh«ng gian kh¸c nhau, th−êng lμ song song víi c¸c trôc
to¹ ®é kh«ng gian, chñ yÕu do yªu cÇu c«ng nghÖ vμ tÝnh kinh tÕ trong chÕ t¹o, còng nh− c¸c
yªu cÇu vÒ h×nh d¹ng kÕt cÊu.
• C¸c mèi hμn còng cã thÓ n»m h−íng t©m so víi trôc träng t©m cu¶ kÕt cÊu.
• X¸c ®Þnh biÕn d¹ng hμn cña kÕt cÊu cã nhiÒu mèi hμn vÒ mÆt lý thuyÕt lμ bμi to¸n khã vμ
phøc t¹p.
• Cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p gÇn ®óng mμ chóng ta ®· t×m hiÓu tr−íc ®ã.
• Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh biÕn d¹ng toμn phÇn nh− sau(H×nh 5-7):
- Ta biÓu diÔn c¸c biÕn d¹ng toμn phÇn(co vμ uèn) mét c¸ch gÇn ®óng theo c¸c trôc to¹ ®é cña
kÕt cÊu trªn h×nh 5-7a theo s¬ ®å trªn h×nh 5-7b nh− sau:
- BiÕn d¹ng toμn phÇn theo h−íng trôc x gåm:
1. §é co däc cña kÕt cÊu hμn : ΔL
2. BiÕn d¹ng uèn ngang víi ®é vâng zx do quay quanh trôc y cña c¸c tiÕt diÖn
song song víi mÆt ph¼ng yOz.
3. BiÕn d¹ng uèn ngang víi ®é vâng yx do quay quanh trôc z cña c¸c tiÕt diÖn
song song víi mÆt ph¼ng yOz.
ΔS Yx
Xz
L Yz
S Xy Zx
ΔL
ΔH
Z Zy H
Y L
S
b)
a) H×nh 5 - 7
H
+ NÕu ®Çu tiªn thùc hiÖn c¸c mèi hμn gãc gi¸p tÊm biªn d−íi, sau ®ã lÇn l−ît
®Õn tÊm gi÷a vμ biªn trªn th× biÕn d¹ng hμn toμn phÇn cña kÕt cÊu hμn do co däc g©y ra
cßn thÓ hiÖn ë hiÖn t−îng uèn ngang cña trôc x víi ®é vâng zx.
Lóc nμy dÇm lâm vÒ phÝa biªn ®−îc hμn ®Çu tiªn.
+ Hîp lý h¬n c¶ lμ ®Çu tiªn hμn tÊm gi÷a víi hai tÊm v¸ch. Sau ®ã hμn hai tÊm
biªn d−íi vμ trªn theo thø tù chÐo nhau .
+ NÕu nh− ®Çu tiªn hμn c¶ 3 tÊm ngang víi mét tÊm v¸ch, sau ®ã hμn tiÕp tÊm
v¸ch cßn l¹i th× sÏ sÈy ra hiÖn t−îng uèn ngang cña trôc x víi ®é vâng yx. DÇm sÏ lâm ë phÝa
v¸ch ®−îc hμn tr−íc.
• Ph©n tÝch ph−¬ng ¸n 2:
+ BiÕn d¹ng toμn phÇn sÏ phô thuéc vμo thø tù thùc hiÖn c¸c mèi hμn gi¸p mèi vμ gãc.
+ Ngoμi biÕn d¹ng co, c¸c mèi hμn gi¸p mèi cßn cã ¶nh h−ëng ®Õn sù uèn ngang cña kÕt
cÊu hμn.
• KÕt luËn:
1.VÒ mÆt lý thuyÕt, khi c¸c mèi hμn n»m ®èi xøng qua trôc chÝnh cña kÕt cÊu, biÕn d¹ng
toμn phÇn chØ ®¬n thuÇn lμ sù gi¶m kÝch th−íc dμi, réng, cao cña kÕt cÊu.
2. HiÖn t−îng uèn ngang kh«ng sinh ra v× tæng m« men uèn do c¸c néi lùc t¸c ®éng däc
trôc g©y ra sÏ b»ng kh«ng.
3. Do kh¶ n¨ng chÕ t¹o thùc tÕ, ta kh«ng thÓ thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c mèi hμn cïng mét lóc,
c«ng nghÖ hμn(tr×nh tù hμn) cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp®Õn hiÖn t−îng uèn ngang cña kÕt cÊu.
4. Do ®ã cÇn ph¶i tÝnh to¸n vμ ph©n tÝch cô thÓ ®Ó chän ph−¬ng ¸n hμn tèt nhÊt
ch−¬ng 6: C¸c biÖn ph¸p gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng hμn
- Kh«ng nªn ®Ó c¸c mèi hμn giao nhau nhiÒu ®Ó tr¸nh vμ gi¶m øng suÊt nhiÒu chiÒu, ®Æc
biÖt víi c¸c kÕt cÊu chÞu t¶i träng ®éng vμ va ®Ëp.
- Kh«ng nªn dïng c¸c mèi hμn t¹o thμnh c¸c biªn d¹ng kÝn kh«ng lín (hμn c¸c tÊm t¨ng
cøng..) v× chóng cã thÓ lμm t¨ng tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng.
- Sè l−îng vμ kÝch th−íc mèi hμn chØ nªn võa ®ñ, kh«ng nªn lín qu¸ møc cÇn thiÕt (trªn
c¬ së tÝnh to¸n thiÕt kÕ).
- C¸c g©n cøng v÷ng nªn ®−îc bè trÝ sao cho khi hμn kim lo¹i c¬ b¶n ®−îc nung nãng t¹i
cïng vÞ trÝ, ®Ó ®¶m b¶o gi¶m ®−îc co ngang tÊm v¸ch ®øng (H×nh 6-1).
a ) §óng Sai
H×nh 6 - 1 b)
- Nªn −u tiªn sö dông c¸c mèi hμn gi¸p mèi v× chóng cã møc ®é tËp chung øng suÊt nhá
h¬n c¸c mèi hμn gãc.
- Khi hμn gi¸p mèi c¸c tÊm cã chiÒu dμy kh¸c nhau, ®Ó d¶m b¶o nung nãng ®ång ®Òu,
hμn ngÊu c¸c mÐp vμ tr¸nh møc ®é tËp trung øng suÊt cao, cμn v¸t tÊm dμy h¬n cho
thÝch hîp ( H×nh 6-2).
- Khi thiÕt kÕ c¸c kÕt cÊu hμn thÝch hîp, cÇn xem xÐt kh¶ n¨ng hμn chóng d−íi d¹ng c¸c
khèi riªng rÏ, sau ®ã míi hμn chóng l¹i thμnh kÕt cÊu hoμn chØnh. §iÒu nμy lμm gi¶m
rμng buéc lªn co ngang mèi hμn vμ gi¶m tr¹ng th¸i øng suÊt ph¼ng.
- C¸c kÕt cÊu hμn cã h×nh d¹ng phøc t¹p nªn dïng c¸c chi tiÕt tõ thÐp tÊm dËp vμ c¸c khèi
thÐp ®óc. C¸c kÕt cÊu ®ã ®−îc hμn víi c¸c kÕt cÊu kh¸c ®Ó lμm nªn c¸c kÕt cÊu hμn hoμn
chØnh.
- CÇn tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng b¶o ®¶m viÖc dÔ dμng viÖc c¬ giíi ho¸ c«ng viÖc hμn(th«ng qua
bè trÝ c¸c mèi hμn).
- CÇn t¨ng c−êng sö dông ®å g¸ hμn ®Ó ®¶m b¶o chÝnh x¸c trong l¾p ghÐp vμ thùc hiÖn
®óng tr×nh tù hμn.
a ) §óng Sai
b)
H×nh 6 - 2
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 91/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
• C¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ ®Ó gi¶m øng suÊt khi hμn:
+ C¸c biÖn ph¸p nμy rÊt ®a d¹ng vμ phô théc vμo ®Æc tr−ng vμ lo¹i kÕt cÊu, ph−¬ng ph¸p
hμn, chÕ ®é hμn, c¬ tÝnh vμ thμnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i c¬ b¶n.
+ Cã thÓ chia chóng thμnh hai lo¹i:
# C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh hμn.
# C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn sau khi hμn.
# C¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m øng suÊt, thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh hμn:
- T¨ng chÕ ®é nhiÖt (n¨ng l−îng ®−êng) khi hμn c¸c chi tiÕt kh«ng kÑp vμ thÐp dÔ t«i
nh»m tr¸nh nøt(lμm t¨ng thÓ tÝch vïng kim lo¹i ®−îc nung, gi¶m tèc ®é nguéi).
- Nung nong s¬ bé khi hμn tÊm dμy vμ thÐp dÔ t«i.
- Gi¶m chÕ ®é nhiÖt khi hμn c¸c chi tiÕt ®−îc kÑp chÆt nh»m tr¸nh nøt.
- Víi c¸c chi tiÕt ®−îc kÑp chÆt vμ cã chiÒu dμy lín, nªn hμn nhiÒu líp. Kim lo¹i ®¾p nªn
cã tÝnh dÎo cao.
- Tr×nh tù hμn nªn ®¶m b¶o cho c¸c chi tiÕt ë tr¹ng th¸i tù do, ®Æc biÖt víi c¸c mèi hμn
gi¸p mèi( cã gi¸ trÞ co ngang lín). Tr−íc tiªn hμn c¸c mèi hμn gi¸p mèi, sau ®ã míi ®Õn
c¸c mèi hμn gãc. Víi c¸c vËt hμn cã d¹ng trô rçng, tr−íc hÕt hμn c¸c mèi hμn däc tr−íc,
sau ®ã ®Õn c¸c mèi hμn theo chu vi.
- Mçi mèi hμn nªn thùc hiÖn mét l−ît hoÆc thùc hiÖn tõ gi÷a ra ®©ï.
- Kh«ng bè trÝ c¸c mèi hμn ®Ýnh t¹i chç c¸c mèi hμn giao nhau.
- §Ó gi¶m ¶nh h−ëng cña co ngang, cÇn gi¶m khe hë hμn cña c¸c mèi hμn gi¸p mèi vμ
hμn ngÊu ch©n mèi hμn.
- CÇn hμn nhanh ®Ó ®¶m b¶o kim lo¹i nguéi ®Òu theo chiÒu dμy vμ chiÒu dμi mèi hμn(hμn
tù ®éng vμ b¸n tù ®éng).
- §Ó gi¶m øng suÊt riªng, trong mét sè tr−êng hîp, nªn nung nãng côc bé vïng l©n cËn
mèi hμn(H×nh 6-3). VÝ dô trªn h×nh 6-3 cho thÊy, khi hμn vÕt nøt, nªn nung nãng s¬ bé
vïng A vμ B. Khi ®ã, lóc c©n b»ng nhiÖt ®é, c¸c ®−îc nung sÏ co theo h−íng co mèi
hμn. Tr−íc khi hμn nªn khoan c¸c ®Çu vÕt nøt.
1 1
2 2
1 1
H×nh 6 - 3
# C¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m øng suÊt, thùc hiÖn sau khi hμn:
Víi c¸c kÕt cÊu quan träng, ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng lμm viÖc cña chóng, ng−êi ta th−êng tiÕn
hμnh khö øng suÊt riªng sau khi hμn, ®Æc biÖt khi ®ã lμ thÐp hîp kim hay thÐp cã hμm
l−îng cacbon trung b×nh. C¸c biÖn ph¸p ®ã lμ:
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 92/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
- Ram cao toμn phÇn trong lß. NhiÖt ®é ram 600 ÷650°C. Thêi gian gi÷ ë nhiÖt ®é cao
3min/1mm chiÒu dμi. Sau ®ã chi tiÕt ®−îc ®Ó nguéi tù do trong lß.
- Ram côc bé tíi 600°C vïng quanh mèi hμn b»ng ph−¬ng ph¸p nung cao tÇn hoÆc má
nung khÝ ch¸y. Ph−¬ng ph¸p nμy kh«ng lo¹i bá hoμn toμn nhung lμm gi¶m øng suÊt d−.
- Khö øng suÊt d− b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc nh− kÐo kÕt cÊu tíi giíi h¹n ch¶y, hoÆc dïng
rung ®éng ®Ó ph©n bè l¹i øng suÊt d−.
+ Trong mét sè tr−êng hîp, khi thùc hiÖn mèi hμn thø hai trong cÆp mèi hμn ®èi xøng qua
trôc cña vËt hμn, nªn t¨ng chÕ ®é hμn ®Ó t¨ng vïng øng suÊt t¸c ®éng ®Ó cho lùc co cña mèi
hμn nμy khö hoμn toμn ®é vâng d− do mèi hμn thø nhÊt g©y ra.
- Tr×nh tù thùc hiÖn c¸c mèi hμn nªn b¶o ®¶m cho biÕn d¹ng cña mèi hμn tr−íc ®ã ®−îc
biÕn d¹ng cña mèi hμn sau(cã h−íng ng−îc l¹i) khö hÕt.
C¸c mèi hμn ®èi xøng hoÆc song song nªn ®−îc hμn ®ång thêi hoÆc hμn theo thø tù
tõng ®o¹n xen kÏ.
- Ph−¬ng ph¸p hμn ph©n ®o¹n nghÞch t¹o biÕn d¹ng nhá h¬n.
- ViÖc rÌn c¸c mèi hμn trong qu¸ tr×nh hμn lμm gi¶m ®¸ng kÓ biÕn d¹ng. Sau khi hμn líp
lãt trªn cïng th× kh«ng cÇn rÌn v× cã thÓ g©y nøt bÒ mÆt.
- Nung nãng s¬ bé toμn bé vËt hμn sÏ gi¶m øng suÊt vμ biÕn d¹ng d−.
- Cã thÓ uèn ng−íc bé ®Ó gi¶m ®é vâng d−.
- C¸c mèi hμn gi¸p mèi cña liªn kÕt hμn tÊm máng cho c¸c bÓ chøa nªn hμn trªn c¸c bμn
g¸ tõ tÝnh(chóng kh«ng c¶n trë co ngang nh−ng ng¨n ®−îc biÕn d¹ng gãc).
- Khi hμn c¸c tÊm máng theo biªn d¹ng kÝn, ®Ó tr¸nh mÊt æn ®Þnh tÊm do nÐn, cã thÓ nung
côc bé phÇn gi÷a tÊm tr−íc khi hμn
• C¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ gi¶m biÕn d¹ng sau khi hμn:
- N¾n nguéi:
+ Dùa trªn c¬ së kÐo c¸c ®o¹n kÕt cÊu ®· bÞ co, tíi kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng thiÕt kÕ.
+ C¸c ®o¹n vμ c¸c chç bÞ co trong kÕt cÊu hμn: vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn mμ
t¹i ®ã sau khi hμn suÊt hiÖn øng suÊt kÐo cã gi¸ trÞ σt(giíi h¹n ch¶y).
+ Khi n¾n nguéi kÕt cÊu hμn: xÈy ra d·n dÎo c¸c vïng øng suÊt t¸c ®éng mèi hμn.
+ Cã thÓ xÈy ra nøt khi n¾n nguéi, lμm ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng lμm viÖc cña kÕt cÊu.
+ ChØ cã thÓ gi¶m øng suÊt d− khi n¾n nguéi nÕu kÕt cÊu hμn ®−îc kÐo tíi øng suÊt b»ng
giíi h¹n chÈy σt. Tuy nhiªn khi ®ã lμm t¨ng biÕn cøng kim lo¹i vïng øng suÊt t¸c ®éng cña
c¸c mèi hμn(cã thÓ g©y nøt).
+ §©y lμ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ khã thùc hiÖn(cÇn cã c¸c m¸y Ðp thuû lùc c«ng suÊt lín vμ ®å
g¸ lín).
+ Do ®ã kh¶ n¨ng øng dông h¹n chÕ.
- N¾n nãng:
+ Lμ nung b»ng ®iÖn hoÆc b»ng ngän löa(cña má nung) vμ®−îc sö dông réng r·i trong thùc
tÕ.
+ B¶n chÊt ph−¬ng ph¸p: dïng biÖn ph¸p nung côc bé ®Ó lμm co c¸c ®o¹n, c¸c vïng cña kÕt
cÊu mμ t¹i ®ã chiÒu dμi cña chóng lín h¬n chiÒu dμi vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi
hμn t−¬ng øng trong kÕt cÊu.
+ T¹i c¸c chç ®−îc nung nãng cña kÕt cÊu hμn khi n¾n nãng, còng nh− khi hμn, sÏ h×nh
thμnh biÕn d¹ng dÎo nÐn. Khi nguéi sau ®ã, c¸c chç nμy sÏ co l¹i vμ c©n b»ng chç bÞ biÕn
d¹ng.
+ Do ®Æc ®iÓm ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, dÔ thao t¸c, ph−¬ng ph¸p nμy cho phÐp n¾n mäi lo¹i biÕn
d¹ng d−.
+ ViÖc n¾n nãng hiÖn nay chñ yÕu dùa vÇãcc nghiªn cøu vμ sè liÖu thùc nghiÖm.
+ Cã thÓ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó khö øng suÊt d− uèn vμ n¾n th¼ng trôc träng t©m
kÕt cÊu hμn(ho¾c c¸c khèi cña chóng), ®Ó khö c¸c hiÖn t−îng lâm, l−în sãng t¹i c¸c vïng
chÞu nÐn cña c¸c phÇn tö d¹ng tÊm trong kÕt cÊu.
+ §Ó khö ®é vâng d− trong kÕt cÊu hμn, cÇn t¹o ra m« men uèn ng−îcchiÒu b»ng c¸ch nung
mét d¶i kim lo¹i däc ®−êng mm (H×nh 6-4a)hoÆc nung tÊm theo h×nh nªm(H×nh 6-4b).
Tr−êng hîp ®Çu sö dông co däc, tr−êng hîp thø hai sö dông co ngang chç nung côc bé.
+ Träng t©m tiÕt diÖn ngang vïng øng suÊt t¸c ®éng cña nung doc ph¶i n»m trong mÆt
ph¼ng uèn(H×nh 6-4a).
m m
a)
b)
H×nh 6 - 4
+ Trong c¸c kÕt cÊu cã tiÕt diÖn ngang kh«ng ®èi xøng, mÆt ph¼ng uèn ®i qua träng t©m
vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn Oa vμ träng t©m tiÕt diÖn ngang kÕt cÊu O(H×nh 6-
5a vμ 6-5b). Nèi ®iÓm O víi ®iÓm Oa ta cã ®−êng O Oa trªn mÆt ph¼ng uèn.
+ Trªn h×nh 6-4 vμ 6-5 ta thÊy khi n¾n nãng nªn nung d¶i mm n»m gÇn r×a kÕt cÊu.
+ C¸ch tÝnh to¸n cho tr−êng hîp dïng ph−¬ng ph¸p trªn h×nh 6-4a:
1)TiÕt diÖn cÇn thiÕt cña vïng øng suÊt t¸c ®éng do nung côc bé khi n¾n nãng
®−îc x¸c ®Þnh xuÊt ph¸t tõ m« men uèn M g©y vâng d− sau khi hμn(M = Po*yo) hoÆc tõ ®é
vâng d− (f = M*l*l/8*E*J).
2) Néi lùc quy −íc ban ®Çu Pon b¶o d¶mm vïng øng suÊt t¸c ®éng cña nung côc
bé khi n¾n(H×nh 6-5a vμ 6-5b) ®−îc x¸c ®Þnh tõ c«ng thøc:
Pon=M/yn (6.1)
m m
m m
yn
om om
yo
o bn o bn
yn
oa
yo
a) H×nh 6 - 5 b)
Trong ®ã yn lμ kho¶ng c¸ch tõ t©m tiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng nung khi n¾n Om ®Õn
träng t©m tiÕt diÖn ngang O cña kÕt cÊu.
3) TiÕt diÖn vïng øng suÊt t¸c ®éng khi n¾n nãng Fn :
Fn = Pon/σon (6.2)
Trong ®ã σon øng suÊt ban ®Çu cña vïng øng suÊt t¸c ®éng nung khi n¾n nãng, ®−îc coi nh−
gÇn b»ng giíi h¹n chÈy σt . Khi ®ã
M1
M
oa M M2
H×nh 6 - 6
1) Trong mét sè tr−êng hîp lμm cho vïng øng suÊt t¸c ®éng cña c¸c mèi hμn bÞ biÕn
d¹ng dÎo kÐo vμ t¨ng øng suÊt d−.
2) C¸c vïng bÞ nÐn xunh quanh mèi hμn g©y t¸c ®éng chèng l¹i co däc cña c¸c d¶i
®−îc nung khi n¾n nãng, lμm gi¶m hiÖu qu¶ n¾n nãng c¸c d¶i däc.
3) GÝa trÞ co däc mèi hμn th−êng vμo kho¶ng 0,2÷0,5 mm trªn mét mÐt chiÒu dμi
mèi hμn, do ®ã t¸c ®éng g©y biÕn d¹ng khi nung mét d¶i däc lμ t−¬ng ®èi nhá.
NÕu t¨ng sè l−îng c¸c d¶i däc ®−îc nung lªn(hoÆc chiÒu réng d¶i) hiÖu qu¶ nung
sÏ gi¶m ®i v× khã thùc hiÖn(hiÖu qu¶ chØ t¨ng khi t¨ng kho¶ng c¸ch yn).
+ Mét sè −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p n¾n theo h×nh nªm(H×nh 6-4b):
1) C¸c d¶i ngang ®−îc nung ®−îc ph©n bè trong vïng cã øng suÊt nÐn, vμ chØ phÇn
nμo trong vïng cã øng suÊt kÐo cña liªn kÕt hμn. Do ®ã sù co ngang cña chóng
®ång thêi víi sù ng¾n l¹i cña c¸c vïng ®−îc nung sÏ dÉn ®Õn sù gi¶m øng suÊt d−
trong kÕt cÊu hμn.
2) §é co ngang cña mét mèi hμn th−êng lín h¬n ®é co däc cña nã 3 ®Õn 5 lÇn, tÝnh
theo chiÒu dμi 1 mÐt mèi hμn.
GÝa trÞ t−¬ng ®èi lín cña ®é co ngang, chiÒu dμi nhá cña c¸c mèi hμn ngang vμ
kh¶ n¨ng gi¶m øng suÊt d− khiÕn cho ph−¬ng ph¸p nμy cã øng dông réng r·i
trong thùc tÕ.
+ C¸ch tÝnh to¸n theo tr−êng hîp dïng ph−¬ng phÊp trªn h×nh (6-4b):
(xem h×nh 6-7a)
1) §Ó khö ®é vâng d− sau khi hμn, cÇn t¹o ra biÕn d¹ng co lμ Δ trong c¸c d¶i
cña tÊm réng h¬n(tr−êng hîp liªn kÕt gåm hai tÊm cã chiÒu réng kh¸c
nhau). Sù co ®ã ph¶i t¨ng theo kho¶ng c¸ch tÝnh tõ vïng øng suÊt t¸c ®éng
cña mèi hμn. GÝa trÞ co lín nhÊt Δmaxcña d¶i bªn ngoμi cña mÐp låi trong
liªn kÕt:
Δma x=L1-Lm (6.6)
Trong ®ã L1_chiÒu dμi cña d¶i ngoμi cïngcña mÐp låi cña liªn kÕt hμn.
Lm_chiÒu dμi cña mèi hμn.
§Ó ®¶m b¶o co cho mçi d¶i(gi¸ trÞ Δ), cÇn nung t¹o biÕn d¹ng dÎo trong chóng
t¹i c¸c ®o¹n cã chiÒu dμi t−¬ng øng.
2) Tæng chiÒu dμi trªn mÐp ngoμi cïng cña c¸c nªm nhiÖt nãi trªn ®−îc x¸c
®Þnh tõ c«ng thøc tÝnh ®é co ngang;
ln=Δma x/α*Ttb=(L1-Lm)/α*Ttb (6.7)
Trong ®ã α_hÖ sè gi·n në nhiÖt cña kim lo¹i
Ttb_gi¸ trÞ trung b×nh cña nhiÖt ®é ®o¹n ®−îc nung ë thêi ®iÓm nã chuyÓn tõ
tr¹ng th¸i dÎo sang ®μn håi.
ViÖc nung theo h×nh nªm cã ®¸y lμ ln b¶o ®¶m cho c¸c d¶i co tù do theo chiÒu
dμi Lm, cÇn thiÕt cho viÖc khö ®é vâng d− sau khi hμn. ViÖc nung theo h×nh
nªm nh− vËy,víi ®Ønh nªm n»m trªn ®−êng giíi h¹n cña vïng øng suÊt t¸c
®éng mèi hμn, cã ¶nh h−ëng nhá ®Õn sù gi¶m øng suÊt d− trong vïng øng suÊt
t¸c ®éng, do cã lùc ph¶n kh¸ng cña vïng kim lo¹i c¬ b¶n chÞu nÐn l©n cËn.
3)V× øng suÊt d− kÐo trong vïng øng suÊt t¸c ®«ng th−êng b»ng σt, ®Ó gi¶m gi¸ trÞ
cña chóng, cÇn t¹o ra sù co do nung tÊt c¶ c¸c d¶i cña liªn kÕt hμn Δ2, ngoμi c¸c d¶i
cña vïng øng suÊt t¸c ®éng:
Δ2=ξT*Lm (6.8)
Trong ®ã ξT_®é co t−¬ng ®èi øng víi øng suÊt t¹i σt.
4) ChiÒu dμi nung cÇn thiÕt lt cña tÊt c¶ c¸c d¶i liªn kÕt hμn, ngoμi c¸c d¶i cña vïng
øng suÊt t¸c ®éng, ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− víi ln:
lt=Δ2/α*Ttb=ξT*Lm/α*Ttb (6.9)
5) Do ®ã tæng chiÒu dμi nung cña c¸c ®o¹n h×nh nªm theo mÐp lèi ngoμi cïng cña
liªn kÕt lμ:
lo=ln+lt ( )
§Ó n¾n ®Òu tõ gi¸ trÞ ®é vâng d− cho tr−íc sau khi hμn, vμ ®Ó gi¶m øng suÊt d− sau
khi n¾n, cÇn chän kÝch th−íc c¸c nªm nhiÖt nhá vμ t¨ng sè l−îng cña chóng(trªn c¬
së thùc nghiÖm).
6) Sè l−îng c¸c ®o¹n ®−îc nung, xuÊt ph¸t tõ tæng chiÒu dμi nung lo, x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc:
n =lo/bn=(ln+lt)/bn (6.10)
+ N¾n nãng cÇn ®−îc thùc hiÓntong thêi gian ng¾n. NhiÖt ®é nung vμo kho¶ng
800÷850°C. Cã thÓ nung côc bé b»ng hå quang cña ®iÖn cùc kh«ng nãng chÈy, hoÆc
b»ng ngän löa khÝ ch¸y. Nªn b¾t ®Çu nung tõ phÝa ®Ønh nªm(n¬i kim lo¹i ë tr¹ng th¸i
nÐn).
Chó ý:
Thay v× c¸c gi¸ trÞ ®o d−îc cña L1vμ L2kÓ trªn, cã thÓ dïng gi¸ trÞ ®é vâng d− ®o
®−îc f. BiÕt ®é vâng d−, ta x¸c ®Þnh m« men uèn:
M =8*E*J*f/l*l (6.11)
Sau ®ã x¸c dÞnh gãc xoay tiÕt diÖn khi uèn:
ϕ =M*l/2*E*J (6.12)
Gýa trÞ co cña d¶i ngoμi cña mÐp låi cña liªn kÕt, cÇn cho viÖc khö ®é vâng d−:
Δma x=2*ϕ*h (6.13)
Trong ®ã: h_chiÒu réng tÊm ®−îc nung tÝnh tõ vïng øng suÊt t¸c ®éng mèi hμn ®Õn
mÐp ngoμi cïng .
Theo c«ng thøc 6.7 ta x¸c ®Þnh ln vμ tÝnh c¸c th«ng sè cßn l¹i nh− ®Ò cËp ë trªn.
+ Ngoμi hai ph−¬ng ph¸p nªu trªn h×nh 6-4a vμ 6-4b, ®Ó xö lý hiÖn t−îng låi lâm,
l−în sãng, t¹i c¸c phÇn tö tÊm chÞu nÐn, ng−êi ta sö dông ph−¬ng ph¸p n¾n nãng
theo ®iÓm.
B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p nμy lμ viÖc nung c¸c ®iÓm nhÊt ®Þnh tíi tr¹ng th¸i dÎo lμm
nã në ra vμ gÆp ph¶i sù ph¶n kh¸ng tõ phÝa xung quanh cã nhiÖt ®é thÊp h¬n. Trong
kim lo¹i cña c¸c ®iÎm ®ã x¶y ra biÕn d¹ng dÎo nÐn. Khi nguéi, vïng kim lo¹i ®−îc
nung sÏ co l¹i vμ gÆ ph¶i sù ph¶n kh¸ng tõ xung quanh. Do ®ã t¹i c¸c ®iÓm ®ã h×nh
thμnh øng suÊt kÐo, ®¹t tíi gi¸ trÞ σt. Vïng kim lo¹i ®−îc nung sÏ co h−íng t©m, lμm
gi¶m kÝch th−íc ngang cña nã vμ t¸c ®éng ®Õn vïng bÞ nÐn l©n cËn, lμm cho c¸c chç
bÞ låi ®−îc dÑt bít ®i. L−îng kim lo¹i cÇn ®−îc nung cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Khuyết tật và phương pháp kiểm tra 98/9
Vaên Phoøng: 69 Nguyeãn Thi, Phöông 13, Quaän 5, TP.HCM - Tel : 08.9506618 - Fax: 08.9506617
R Nhaø Maùy: E4/ 48 Quoác Loä 1A -P. Bình Trò Ñoâng B, Q.Bình Taân - TPHCM - Tel: 08.8760427 - Fax: 08.7507673
Email: Kim-metal@hcm.vnn.vn Website: www.kimtingroup.com
NÕu bÒ mÆt phÇn låi lμ F1,diÖn tÝch ®¸y(h×nh chiÕu n»m) cña nã lμ F2, th× diÖn
tÝnh ΔF mμ khi nung ph¶i chÞu biÕn d¹ng dÎo nÐn lμ; ΔF = F1- F2 (6.14)
Khi vÕt låi cã d¹ng mÆt cÇu, c¸c ®iÓm nung ®−îc bè trÝ theo c¸c ®−êng trßn ®ång t©m
(H×nh 6-7b).
C¸c gi¸ trÞ t vμ a ®−îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm.
bn t
ΔMax/n Ln/n HÕt
LT/2n
L1
ho
a
LT/n σT b)
Lm
a)
H×nh 6 - 7