U praksi je veoma čest slučaj da pumpe koje se nalaze u cjevovodu nisu

istih veličina. Tada treba voditi računa da ne dođe do nepravilnog sprezanja

pumpi, što može da ima jake loše posljedice. Bilo da se radi o rednoj ili
paralelnoj vezi, ukoliko je karakteristika cjevovoda takva da ne odgovara sprezi
(radna tačka se ne nalazi na karakteristici sprege), može se desiti da druga
pumpa samo stvara dodatni otpor strujanju u cjevovodu, a ne doprinosi
povećanju napora ili protoka.

Prvi se odnosi na velike, razgranate sisteme u kojima osim primarne

pumpe, postoje tzv. Granske pumpe – svaka za po jednu granu cjevne mreže.
Ako je jedan od granskih pumpi previse “ jaka“ i ne priguši se – može doći do
prekida strujanja kroz drugu granu, ili čak do strujanja u supreotnom smjeru.
Drugi prikazan primjer odnosi se na postavljanje „radne“ i „rezervne“
cirkulacione pumpe. U ovom slučaju ne radi se o sprezi – već ove dve pumpe
rade alternativno u slučaju otkaza „radne“ , uključuje se „rezervna“ , koja radi
dok se „radna“ ne servisira ili zamijeni novom.

4.4 SIGURNOSNI UREĐAJI I ARMATURA VODENIH

KOTLOVA

Sigurnosni uređaj vodenih kotlova je ekspanzioni sud. Prilikom

zagrijavanja vode od temperqature okoline do radne temperature, njena
zapremina se povećava, stvarajući tzv. „višak vode“ , koji prima upravo
ekpsanzioni sud.

Funkcije ekspanzionoig suda u sistemu su:

 Omogućavanje širenja vode prilikom zagrijavanja (primanja

viška vode),
 Održavanje hidrostatičkog pritiska i
 Ispuštaje vazduha iz instalacije grijanja (samo kod otvorenog
ekspanzionog suda)

4.4.1 Otvoreni ekspanzioni sud

Otvoreni ekspanzioni sud je najčešće cilindričnog oblika i postavlja se u najvišoj

tački u sistemu centralnog grijanja (obično na tavanu).
 Zapreminsko širenje vode u temeperaturskom opsegu od 4- 100 stepeni
Ciznosi oko 4,3%, pa se zbog toga usvaja pojednostavljeni način određivanja
zapremine otovorenog ekspanzionog suda:

V = 0,045 ×V

Međutim, i ovao pojednostavljen izraz nije u praktičnoj primjeni, jer je

jako veliki posao određivanje ukupne zapremine vode u sistemu, pa je
određivanje zapremine suda iskustveno prilagođeno prema toplotnom kapacitetu
i vrsti instalacije za grijanje.

Osnovni elemnti otvorenog ekspanzionog suda:

1. Razvodna sigurnosna cijev

2. Povratna sigurnosna cijev
3. Prelivna cijev
4. Odzračna cijev
5. Kratka veza (zbog obezbjeđenja cirkulacije vode)
6. Izolacija
7. Kućište

4.4.2 Zatvoreni ekspanzioni sud

Zatvoreni ekspanzioni sud se koristi kada nema tehničkih mugućnosti za

postavljanje otvorenog ekspanzionog suda i sve češće je u primjeni. Takođe se
koristi kada je potrebno održavati viši pritisak u sistemu. Postoje različite vrste i
konstrukcije ekspanzionih sudova u zavisnosti od veličine samog sistema
centralnog grijanja. Kada su u pitanju manje instalacije najčešće je u primjeni
ekspanzioni sud sa membranom.

Pri zagrijavanju vode u kotlu, voda se širi i kroz sigurnosn u cijev ulazi u vodeni
dio suda. Voda potiskuje membranu ka vazdušnom dijelu, tako da dobija prostor
za ekspanziju. Membranu potiskuje vazduh i pritisak u vazdušnom dijelu se
neznatno povišava . kada grijanje prestane, voda se hladi, smanjuje i zapreminu,
pa protosak vode opada. Tada pritisak vazduha iz vazdušnog dela suda potiskuje
vodu nazad u sistem.
 Osnovi elementi ekspanzionog suda sa membranom:

1. Prikljucak na toplovodnu mrežu

2. Metalni omotač
3. Vodeni dio
4. Membrana
5. Vazdušni dio

Kada u sistemima grijan ja sa otovrenim ekspanzionim sudom dođe do

prekomijernog povisenja pritiska (sirenja vode), visak vode se preko prelivne
cijeci izbaci iz sistema, tako da uviojek ima prostora za dalje sirenje vode i nema
opasnosti od prskanja suda ili instalacije. Kod zatvorenih ekspanzionih sudova
ne postoji mogucnost prelivanja vode, vec bi usljed prekomijernog sirenja vode
doslo do prskanja membrane, suda ili dijela instalacije. U cilju zastite zatvorenih
sistema contarlnog grijanja obavezno se na ekspanzioni sud ili sigurnosni vod.
Postavlja sigurnosni ventil. Ukoliko se pritisak povisi iznad dozvoljenog, ventil
se otvara i propusta dio vode van sistema, cime se snizava pritisak.

U vecim sistemima, pritisak vazduha u vazdusnom dijelu zatvorenog

ekspanzionog suda se odrzava pomocu kompresora. Zbog izbjegavanja pojave
korozije, zatvoreni ekspanzioni sudovi se cesto ispunjavaju azotom umjesto
vazduhom. Odrzavanje pritiska se moze rijesiti i sistemom sa diktir pumpom.

Armatura vodenih kotlova:

 Slavina za punjenje i praznjenje kotla,

 Manometar za pracenje pritiska u sistemu (napunjenosti sistema vodom),
 Termometar u razvodnom i povratnom vodu,
 Regulator sagorijevanja ili regulator promaje (koristi se kod kotlova ne
cvrsto gorivo):

ZATVORENE EKSPANZIONE POSUDE SA MEMBRANOM

Ekspanzione posude sa membranom imaju ulodu da preuzimaju visak pritiska u
zatvorenim sistemima centralnog grijanja ili sistemima za snadbijevanje
svjezom vodom. U posudi je ugrađena membrana, a sa druge strane membrane
se nalazi gas (najcesce azot)

Prilikom zagrijavanja tecnosti u zatvorenim sistemima, tecnost povecaca svoju

zapreminu u kompletnom sistemu. To sirenje za posljedicu, ima povecanje
pritiska u sistemu tako da dolazi do prelivanja tecnosti iz sistema u ekspanzionu
posudu odnosnu membranu. Usljed povecanja pritiska, membranua se siri i
komprimira gas koji je okolo membrane i tako drzi izjednacen pritisak tecnosti u
cijevima sistema na koji je instalirana. Kod snizenja temperature
predkomprimirani gas polako potiskuje tecnost iz membrane nazad u cijevi.
Ovaj proces ponavlja se kod svakog povisenja i pada temperature.

U sistemima za snabdijevanje svjezom vodom ekspanzione posude sa

membranom imaju ulogu da pohrane razliku između protoka vode koji proizvidu
pumpa i protoka vode koji je stvarrno potreban, sto omogucava energetski
efikasniji rad pumpe.

Upotrebom neadekvatnih ekspanzionih posuda ili usljed gresaka prilikom

montaze, moze doci do razaranja posude kao i do ostecenja na sistemu na koji je
posuda prikljucena, sto moze izazvati mehanicke povrede i opekotine korisnika.

Oznacavne zatvorenih ekspanzionih posuda sa membranom

Ekspanzione posude moraju biti trajno, vidljivo i citko oznacene sa sljedecim
informacijama:

 Znak usklađenosti,
 Proizvođac ili ovlasteni zastupnik,
 Godina proizvodnje,
 Serijski broj,
 Najveci dozvoljeni pritisak PS,
 Zapremina posude V,
 Najveca/najmanja dozvoljena radna temperatura TS,
 Ispitni pritisak PT,

Uputstvo za uoptrebu

Uputstvo za upotrebu mora biti prilozeno uz svaku ekspanzionu posudu i mora

biti napisano na jednom od jezika koji su u sluzbenoj upotrebi u Bosni i
Hercegovini .
Uputstvo za upotrebu mora da sadrzi sve potrebne sigurnosne informacije u vezi
sa:

 Montazom,
 Stavljanjem u upotrebu,
 Koristenjem,
 Odrzavanjem,