Pantangi (Proper Noun)– partikular ng pangalan ng tao, hayop,

bagay, pook o pangyayari.

Hal. Miguel, Clarissa, Bb. Luz De Guzman
Tagpi, Muning, Brownie, Spotty
Magasing Panorama, Mongol 2
Talon ng Maria Cristina, Ilog Pasig
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975
Pambalana (Common Noun)– tumutukoy sa pangkahalatang-
diwa.
Hal. bata, lalaki, babae, lolo, abogado
aso, pusa, insekto
lapis, kotse, relo, radio
ilog, lungsod, kabundukan
sayawan, gulo, banggaan
Tahas (Concrete) – ang pangngalan kung tumutukoy sa bagay na
material.
Hal. tao, hayop, puno, gamut, pagkain
Basal (Abstract) – ang tinutukoy ay hindi material kundi diwa at
kaisipan.

Dalawang uri ng tahas: Di-palanasak at palansak.

Palansak (Mass Noun) – tumutukoy sa pangkat ng iisang uri ng
tao o bagay.
Hal. Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok, tangkal
Di-palansak – tumutukoy lamang sa mga bagay na isinasaalang-
alang nang isa-isa.
Hal. Saging, bulaklak, sundalo, tao, kamatis, manok
Mga Uring Pangkayarian
Payak – ang pangngalan kung ito ay isang salitang-ugat lamang.
Hal. asin, bunga, balak, diwa
Bahagi ng Pananalita Maylapi o Hinango – kung binubuo ng salitang-ugat at panlaping
makangalan.
PANGNGALAN (Noun) Hal. kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan
Mga Uring Pansemantika Inuulit – ang pangngalan kung ang kabuuan nito o ang bahagi nito
ay inuulit.
Dalawang uri ng Inuulit: Pag-uulit na di-ganap o pag-uuli na o pangyayari. Ito ay maaaring isahan, dalawahan, maramihan o
parsyal at ang pag-uulit na ganap. lansakan.
Halimbawa:
Pag-uulit na di-ganap o pag-uulit na parsyal – ay yaong bahagi Isahan : kapatid
lamang ng salitang-ugat ang inuulit. Dalawahan : kambal
Hal. bali-balita, Sali-salita, tagu-tagumpay Lansakan : kawan
pagtuturo, pagpaplano Kasarian ng Pangngalan – pangngalang may sekso at walang
Pag-uulit na ganap – pag-uulit sa buong pangngalan sekso.
Hal. kuru-kuro, bayan-bayan, sabi-sabi Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian
Tambalan – ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag- v Mga Pangngalang may Kasarian
iisa. Tiyak na Kasarian
Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita at iba pang yunit ng Panlalaki
wika. Pambabae
Ang anumang salitang maaaring isunod sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at Di-tiyak na Kasarian
mga anyong maramihan ng mga ito, ay isang pangngalan o dili v Mga Pangngalang Walang Kasarian
kaya ay isang salitang gumaganap ng tungkulin ng pangngalan. Halimbawa:
Hal. Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki
Nakatapos sa pagdodoktor ang anak na matiyaga. Mario kuya
Ang tagumpay ng anak ay tagumpay rin ng mga magulang. Ginoong Ramos tandang
Hindi matatapatan ng salapi ang pagtingin ng magulang sa anak. Don Jose ninong
Ang anyong maramihan ng ang/si ay ang mga/sina; ang
maramihan ng ng/ni ay ng mga/nina; at ang maramihan ng sa/kay Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae
ay sa mga/kina. Maria Ana ate
Hal. ang mga anak, ng mga anak, sa mga anak, nina Maria, kina Gng.
Maria, sina Maria Ramos ninang dumalaga
Mga Kakanyahan ng Pangngalan Donya Perez
Kausapan o Panauhan ng Pangngalan – ang nagsasabi kung ang Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian
pangngalan ay tumutukoy sa taong nagsasalita, taong kumakausap, Estudyante manok kapatid
o taong pinag-uusapan. guro
Halimbawa : manananggol kalabaw
Ako si Don Diego. Mga Pangngalang Walang Kasarian
Ikaw si Don Diego. Bibliya diwa
Siya si Don Diego Bulking Mayon aklat
Kailanan ng Pangngalan – nalalaman natin kung ang pangngalan Maynila laro
ay tumutukoy sa isa, dalawa o higit pang tao, hayop, bagay, pook,
Kaukulan ng Pangngalan – ang tawag sa kakanyahan ng Pananaw na Istruktural : and panghalip ay maikilala dahil sa
pangngalang nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap. impleksyon o pagbabagong- anyo.
Dalawang Uri ng Kaukulan ng Pangngalan
Kaukulang Palagyo – kung ginagamit itong simuno, pamuno sa Uri ng Panghalip
simuno, pangngalang patawag, kaganapang pansimuno, o pamuno Mga Panghalip na Panao – ay panghalili sa ngalan ng tao.
sa kaganapang pansimuno. Anyong ang Anyong ng
Simuno gamit ang pangngalan Panauhan (palagyo) (paukol) Anyong sa (paari)
Si Rizal ay Dakilang Malayo Isahan
Pamuno sa Simuno ang gamit ng pangngalan Una Ako Ko Akin
Si Rizal, ang bayani, ay Dakilang Malayo. Ikalawa Ikaw, ka Mo Iyo
Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan
Ikatlo Siya Niya kanya
Carisa, alagaan mo si Choy.
Kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan Dalawahan
Si Mabini ay Dakilang Lumpo. *(kata) *(nita) *(kanita)
Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan Una Kita, tayo Natin Atin
Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko. Ikalawa Kayo Ninyo Inyo
Kaukulang Palayon – ang pangngalan kung ginagamit na layon Ikatlo Sila Nila Kanila
ng pandiwa o layon ng pang-ukol o kung pamuno sa alinman sa Maramihan
dalawa. Una Kami Naming Amin
Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan Ikalawa Kayo Ninyo Inyo
Ang masipag na ama ay nagsisinop ng kanilang bakuran Ikatlo Sila Nila Kanila
Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan
Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa Diyos ang para sa
Mga Panghalip na Pamatlig – humahalili sa sa ngalan ng tao,
Diyos.
bagay, atb. na itinuturo o inihihimaton.
Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan
I. Pronominal
Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng mangga, isang
Anyong ang (Paturol)
ipinagmamalaking bungang-kahoy natin.
*ire (ibang anyo : yari)
Pamuno sa layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan
ito
Igalang mo ang ukol sa relihyon, ang tagapag-ugnay natin sa ating
iyan (ibang anyo : yaan)
Panginoon.
iyon (ibang anyo :yaon)
Anyong ng (Paari)
2 PANGHALIP (PRONOUN)
*nire (ibang anyo :niyari)
nito
Pananaw na Pansemantika : ang panghalip ay salita o katagang
niyan
panghalili sa ngalan.
noon (ibang anyo: niyon, niyaon)
Anyong sa (Paukol) sino sinu-sino
*dine ano anu-ano
dito alin alin-alin
diyan kanino kani-kanino
doon ilan ilan-ilan
II. Panawag-pansin o Pahimaton
1. *(h) ere
2. (h) eto PANDIWA (VERB)
3. (h) ayan
4. (h) ayun Pansemantika : ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o
III. Patulad nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita
*ganire Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa impleksyon nito sa
ganito iba’t ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na isinasaad nito.
ganyan
ganoon (ibang anyo: gayon) Kayarian ng Pandiwa
IV. Palunan Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa pamamagitan ng
*narini (ibang anyo : nandini) pagsasama ng isang salitang-ugat at ng isa o higit pang panlapi.
narito (ibang anyo : nandito)
nariyan (ibang anyo : nandiyan) Kaganapan ng Pandiwa
naroon (ibang anyo : nandoon) Ang tawag sa bahagi ng panaguri na bumubuo o nagbibigay ng
ganap na kahulugan sa pandiwa at magagawang paksa ng
Panghalip na Panaklaw – sumasaklaw sa kaisahan, dami, o pangungusap kung babaguhin ang pokus ng pandiwa.
kalahatan ng tinutukoy.
Halimbawa: Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
isa anuman magkanuman ¢ kaganapang tagaganap
iba alinman kuwan ¢ kaganapang layon
balana sinuman ¢ kaganapang tagatanggap
lahat ilanman ¢ kaganapang ganapan
tanan kailanman ¢ kaganapang kagamitan
madla saanman ¢ kaganapang sanhi
pawa gaanuman ¢ kaganapang direksyunal
Panghalip na Pananong – yaong mga panghalili sa ngalan ng tao,
bagay, atb. na ginagamit sa pagtatanong. Mga Pokus ng Pandiwa
Halimbawa: Kaganapang Tagaganap – panaguring nasa pokus sa tagaganap
Isahan Maramihan ang pandiwa + paksa
Halimbawa : Kaganapang Direksyon – panaguring nasa pokus sa direksyon
Kinain ng bata ang suman at manggang hinog. – ang pandiwa + paksa
Kumain ng suman at manggang hinog ang bata. Halimbawa:
(Ang bata ay kumain ng suman at manggang hinog.) Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa
Kaganapang Layon – panaguring nasa pokus sa layon ng Peace Corps. –
pandiwa + paksa Pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace
Halimbawa : Corps ang Tagaytay.
Kinain ng bata ang suman at manggang hinog. – (Ang Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing
Kumain ng suman at manggang hinog ang bata. kabilang sa Peace Corps.)
(Ang suman at manggang hinog ay kinain ng bata.)
Kaganapang Tagatanggap – panaguring nasa pokus sa Mga Aspekto ng Pandiwa
tagatanggap ang pandiwa + paksa Ang aspekto ay katangian ng pandiwa na nagsasaad kung naganap
Halimbawa: na o hindi pa nagaganap ang kilos at kung nasimulan na o natapos
Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nagbalikbayan. – nang ganapin o ipinagpapatuloy pa ang pagganap.
Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan kong nagbalikbayan. Aspektong Aspektong Aspektong
(Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili ko ng ilaw na kapis.) Salitang-ugat Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo
Kaganapang Ganapan – panaguring nasa pokus sa kaganapan mahal minahal minamahal mamahalin
ang pandiwa + paksa asa umasa umaasa aasa
Halimbawa:
aral nag-aral nag-aaral mag-aaral
Nagtanim ng gulay sa bakuran an gaming katulong. –
Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong ang bakuran.
(Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng aming katulong.) “nag-“, “um-“, “-in-“, “-nan”, “ni-“,
Kaganapang Kagamitan – panaguring nasa pokus sa kagamitan “-an”, at “na-“
ang pandiwa + paksa Aspektong Perpektibo o Pangnagdaan – naglalarawan sa kilos
Halimbawa: o galaw na ginawa na o katatapos pa lamang. Ito ay kadalasang
Pinunsan ko ang mga kasangkapan (sa pamamagitan) ng basahang nabubuo sa pamamamagitan ng mga panlaping.
malinis. –
Ipinampunas ko ng mga kasangkapan ang basahang alinis. Halimbawa: nag-inum, nag-aral, uminum, itinanan, nilamon,
(Ang basahang malinis ay ipinampunas ko ng mga kasangkapan.) nakitaan, nakita
Kaganapang Sanhi – panaguring nasa pokus sa sanhi ang
pandiwa + paksa Aspektong Imperpektibo o Pangkasalukuyan – naglalarawan
Halimbawa: sa kilos o galaw na kasalukuyang ginagawa. Nabubuo ang
Nagkasakit siya dahil sa labis na paghithit ng opyo. – pandiwang ito sa pamamagitan ng pag-uulit sa unang pantig sa
Ipinagkasakit niya ang labis na paghithit ng opyo. salitang-ugat at pagdaragdag ng panlaping katulad ng sa Apektong
(Ang labis na paghithit ng opyo ay ipinagkasakit niya.) Perpektibo.
 “nag-“, “um-“, “-in-“, “-nan”, “ni-“, Maypalit – napapalitan ang isa o dalawang titik ng pandiwa kaya
“-an”, at “na-“ ito ay nagiging di-karaniwan.
Halimbawa: Salitang- Karaniwang Di-Karaniwang Ayos
naglalaba (nag-la-laba), umiinom (um-i-inom) ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa ng Pandiwa
minamahal (ma-in-mahal), nilalamon (ni-la-lamon) dinig ma- madinig marinig
nakikita (na-ki-kita), nakikitaan (na-ki-kita-an) dugtong ka- kadugtong karugtong
halik -an halikan hagkan
Aspektong Kontemplatibo o Panghinaharap – naglalarawan sa bayad -an bayadan bayaran
kilos o galaw na gagawin pa lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa
pamamagitan ng pag-uulit lamang ng unang pantig ng salitang- Maysudlong – di-karaniwan ang pandiwa kung ang karaniwang
ugat o pagdaragdag ng unlaping: “mag-” , “ipag-“, “maka-“, anyo nito ay nadaragdagan ng isa o dalawang titik o kung ang
“naka-“. Maaaring ding gamitin ng sabay. pandiwa ay may dalawang hulapi.
Halimbawa: gagawa (ga-gawa), maglalaba (mag-la-laba)
Karaniwang
Ayos ng Di-Karaniwang
Di-Karaniwang Pandiwa
Salitang-ugat Panlapi Pandiwa Ayos ng Pandiwa
Maykaltas – di-karaniwan ang pandiwa kung ang salita ay antabay -an antabayan antabayanan
nawawalan ng titig o pantig. kuha -in kuhain kuhanin
mata -in matain matahin
Salitang- Karaniwang Di-Karaniwang buti pag- / -an pagbutian pagbutihan
ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa Ayos ng Pandiwa
buhos -an buhusan busan Pokus ng Pandiwa
higit ma- / -an mahigitan mahigtan Pokus – relasyong semantika ng pandiwa at simuno
lagay -an lagayan lagyan
Pokus sa Tagaganap-ang pandiwa ay nakapokus sa tagaganap
takip -an takipan takpan
kung ang simuno ng pangungusap ang tagagawa ng kilos.
Halimbawa:
Maylipat – karaniwang ang pandiwa kung ang isa o dalawang Nakapag-aral si Marvino kahapon.
titik ng salita ay naililipat, at may ilang titik o pantig na nawawala. (pandiwa) (simuno-tagaganap)
Karaniwang Di-Karaniwang
Salitang-ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa Ayos ng Pandiwa Si Marvino ay nakapag-aral kahapon.
tanim -an taniman tamnan (simuno-tagaganap) (pandiwa)
atip -an atipan aptan
silid -an silidan sidlan Pokus sa Layon-ang pandiwa ay nakapokus sa layon kung ang
layon ng pangungusap ang simuno.
Halimbawa: Ang biro ni Zeus ay Ikinatuwa ni Czarina.
Bantayan mo ang sinaing at baka masunog. (simuno-sanhi) (tagaganap) (VERB) (tagatanggap)
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-layon) Pokus sa Direksyon-kung ang simuno ay nagsasaad ng direksyon
ng kilos, nasa pokus sa direksyon ang pandiwa.
Ang sinaing ay bantayan mo at baka masunog. Halimbawa:
(simuno-layon) (pandiwa) (tagaganap) Pinuntahan ko ang Boracay noong isang linggo.
Pokus sa Ganapan-kung ang simuno ay nasa ganapang kilos, (VERB) (tagaganap) (simuno-direksyon)
nakapokus sa ganapan ang pandiwa. Ang Boracay ang pinuntahan ko noong isang linggo.
Halimbawa: (simuno-direksyon) (VERB) (tagaganap)
Pinintahan niya ng berde ang mga tulay.
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-ganapan)
Ang mga tulay ay pinintahan niya ng berde.
(simuno-ganapan) (pandiwa) (tagaganap) 4. PANG-URI (ADJECTIVE)
Pokus sa Tagatanggap-nakapokus sa tagatanggap ang pandiwa Gamit ng Pang-uri
kung ang simuno ang tagatanggap ng kilos. Panuring Pangngalan
Halimbawa: Mararangal na tao ang pinagpapala.
Ikuha mo si TinTin ng bagong damit. Panuring Panghalip
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-tagatanggap) Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay.
Pang-uring Ginagamit Bilang Pangngalan
Si TinTin ay ikuha mo ng bagong damit. Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo.
(simuno-tagatanggap)(pandiwa) (tagaganap) Pang-uring Kaganapang Pansimuno
Mga madasalin ang mga Pilipino.
Pokus sa Gamit-nakapokus sa gamit ang pandiwa kung ang
simuno ay ang kasangkapan o bagay na ginamit sa pangungusap. Kayarian ng Pang-uri
Halimbawa: Payak– kung binubuo ng likas na salita lamang o salitang walang
Ipangguhit mo ang lapis sa papel. lapi.
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-gamit) Halimbawa :
Ang lapis ang ipangguhit mo sa papel. Maiinit ang ulo ng taong gutom.
(simuno-gamit) (pandiwa) (tagaganap) Huwag kang makipagtalo sa sinumang galit.
Maylapi – kung binubuo ng salitang-ugat na may panlapi.
Pokus sa Sanhi-sa sanhi ang pokus ng pandiwa kung ang simuno Halimbawa :
ay nagpapahayag ng dahilan ng kilos. kalahi kayganda
Halimbawa: mataas makatao
Ikinatuwa ni Czarina ang biro ni Zeus. malahininga
(VERB)(tagatanggap)(simuno-sanhi)(tagaganap) Tambalan – kung binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa.
Halimbawa : a. Pasahol – kung ang hinahambing ay mas maliit, gumagamit ito
Karaniwang Kahulugan ng mga salitang tulang ng lalo, di-gaano, di-totoo, di-lubha o di-
taus-puso biglang-yaman gasino.
bayad-utang hilis-kalamay Halimbawa: Di-gaanong magaganda ang mga moske sa Taguig
Patalinghagang Kahulugan kaysa sa mga makikita sa Zamboanga.
kalatog-pinggan ngising-buwaya b. Palamang – kung ang hinahambing ay mas malaki o
bulang-gugo kapit-tuko nakahihigit sa pinaghahambingan,gumagamit ito ng mga
salitanghigit, labis at di-hamak.
Kailanan ng Pang-uri Halimbawa: Lalong kahali-halina ang mga bulaklak dito kaysa sa
May tatlong kailanan ang mga pang-uri : isahan, dalawahan, at nakita ko sa Parke.
maramihan. Pasukdol – ay katangiang namumukod o nangingibabaw sa lahat
Halimbawa: ng pinaghambingan.
Kalahi ko siya. (Isahan) Halimbawa: Ang ganda-ganda ng Palawan.
Magkalahi kaming dalawa.(Dalawahan) Walang kaparis sa ganda si Glenda.
Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan) Pang-uring Pamilang
– mga salitang naglalarawan sa pangngalan o panghalip sa
Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri pamamagitan ng mga numero.
Iba’t ibang Antas ng Kasidhian ang Pang-uri Uri ng Pamilang
Lantay – naglalarawan ng isang pangngalan o panghalip na Patakaran o Kardinal– ginagamit sa karaniwang paraan ng
walang pinaghambingan. pagbibilang ng pangngalan o panghalip.
Halimbawa: Kabigha-bighani ang pook na ito. Halimbawa: isa, dalawa, tatlo
Pahambing – nagtutulad sa dalawa o higit pang pangngalan o Panunuran o Ordinal– ginagamit sa pagpapahayag ng
panghalip. pagkasunud-sunod ng mga pangngalan o panghalip. Gumagamit
2 Uri ng Paghahambing ito ng mga panlaping pang- at ika-.
Paghahambing na magkatulad- ginagamit ito kung ang Halimbawa: pang-una, pangalawa, pangatlo, una, ikalawa, ikatlo
dalawang pinaghahambing aymay patas na katangian. Pamahagi– ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakabaha-bahagi o
Ginagamitan ito ng mga panlapingkasing, sing, magsing, pagkakahati sa kabuuan ng isang bagay. Gumagamit dito ng mga
magkasing o kaya ay ng mga salitanggaya, tulad, paris, kapwa at panlaping ika- at ka-.
pareho. Halimbawa: ikatlong bahagi, ikaapat na bahagi, katlo (1/3), kapat
Halimbawa: Magkakasingganda ang mga bulaklak sa hardin. (1/4)
Paghahambing na di-magkatulad – ginagamit ito kung ang Palansak– ginagamit sa pagsasaad ng mga bukod na pagsasama-
pinaghahambing ay maymagkaibang katangian. May dalawa itong sama ng mga pangngalan o panghalip.
uri: Halimbawa: aanim, anim-anim, tig-anim, animan, dadalawa, dala-
dalawa, tigdadalawa, dalawahan
Pahalaga– ginagamit sa pagbibigay ng halaga ng isang bagay. Halimbawa: Karada sida. Sida ay karada. (Madaya siya. Siya ay
Gumagamit dito ng mga panlaping ma- attig-. madaya.) Kung hindi, ma ang ginagamit. Halimbawa: Sida
– pera ang tinutukoy. ay maradang kaidamo. (Siya ay madayang kalaro.)
Hal: Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito. Sa on/hon o an/han naman, hindi mahalaga kung paano ginagamit
Patakda/tiyak na bilang – inuulit ang unang pantig ng salitang ang pang-uri. Halimbawa: Radaon/Radaan sida. Sida ay
bilang. radaong/radaang kaidamo.
Hal. iisa,tatatlo, dadalawa, aapat
Si Teresa ay nag-iisang anak. Sa mga paghahambing, ang panlaping dapat gamitin ay ma.
Sasampung piso ang natira sa kanya. Halimbawa: mas madaya – mas marada, pinakmadaya -
pinakamarada.
Mga Panlaping Makauri
in, ma+ugat+in (madaling maging o madalas maging) – Maraming mga salita sa Pilipino na likas na mga pang-uri. Kung
ma+ugat+on, ka+ugat+on walang katumbas ang mga ito sa Asi na likas na pang-uri-rin, ang
mga nabanggit na panlapi rin ang dapat gamitin. Halimbawa:
tabain – matabaon, katabaon tahimik – kahipos, mahipos
sakitin – masakiton, kasakiton tamad – katamar, matamar, tamaran
bugnotin – masaputon, kasaputon
dumihin – mabulingon, kabulingon maka+ugat (para sa) – Asi: maka+ugat
siponin – masip-onon, kasip-onon Halimbawa:
matulogin – matuyugon, katuyogon makatao – makatawo
matampohin – malisoron, kalisoron maka-Diyos – maka-Dyos
mainisin – masaputon, kasaputon
may / marami (hindi man panlapi, ito ay may katumbas na
ma+ugat (may taglay) – Asi: ka+ugat, ma+ugat panlapi sa Asi) – Asi: ugat+on, ugat+hon
Pwede ring gamitin ang hulaping on o hon Halimbawa:
ngunit hindi ito umaakma sa lahat ng salitang ugat. Paminsan- may / maraming galis – galison
minsan di’y nagagamit ang hulaping an o han. may / maramimg kulangot – otngohon
maganda – kaganda, maganda may / maraming ipis – tabakongon
mabaho – kabaho, mabaho, bahoan
mabato – kabato, mabato, batoon medyo (bahagya, hindi man panlapi, ito ay may katumbas na
mahalay – kauyag, mauyag, uyagon panlapi sa Asi) – Asi: ma+ugat-ugat, maSu+ ugat
madaya – karada, marada, radaon, radaan Halimbawa:
medyo maganda – maganda-ganda, maguganda
Ang panlaping ka ay malimit na gamitin kung ang pang-uri ang medyo pangit – mayain-yain, mayuyain
nagsisilbing panag-uri (predicate) ng isangpangungusap. medyo malakas – makusog-kusog
 Halimbawa:
Ang maSu+ugat ay maaring gamitin kung ang salitang-ugat ay pinakamataba – pinakamataba
nagsisimula sa katinig at kung ang unang pantig nito ay hindi pinakatahimik – pinakamahipos
katunog ng o o u. Ang S ang nagrerepresenta sa simulang katinig
ng salitang-ugat. pang+ugat, ika+ugat (pamilang) – pang+ugat, ika+ugat
halimbawa:
napaka+ugat, ugat+ugat, pang-uri+panh-uri (ubod ng) – pang-apat, ika-apat – pang-ap-at, ika-ap-at
Asi: pagka+ugat; pagkau+ugat, kau+ugat (kung angsalitang- pangsampu, ika-sampu – pangsampuyo, ika-sampuyo
ugat ay nagsisimula sa patinig maliban sa u o o); ka+ugat-ugat,
pagka+ ugat-ugat (kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa 5 PANG-ABAY (ADVERB)
patinig); pagkaSu+ugat, kaSu+ugat (kung nagsisimula naman sa Istruktural na kahulugan : ang pang-abay ay makikilala dahil
katinig kung saan ang S ang nagrerepresenta sa unang titik nito) kasama ito ng isang pandiwa, pang-uri o isa pang pang-abay na
Halimbawa: bumubuo ng parirala.
napakaganda – pagkaganda, pagkaguganda, kaguganda
napakapangit – pakayain, pagkayuyain, kayuyain Pansemantikang kahulugan : ito ay nagbibigay- turing sa pandiwa,
napakagaling – pagkaayo, pagkauayo, kauayo, kaayo-ayo, pang-uri o sa iba pang pang-abay.
pagkaayo-ayo
napakaasim – pagkaaslom, pagkauaslom, kauaslom, kaaslom- Uri ng Pang-abay
aslom, pagkaaslom-aslom Pang-abay na Kataga o Ingklitik : mga katagang lagging
napakaliit – pagkaisot, pagkauisot, kauisot, kaisot-isot, pagkaisot- suusunod sa unang salita ng kayariang kinabibilangan.
isot ba daw/raw pala man
napakahalay- pagkauyag, kauyag-uyag, pagkauyag-uyag kasi din/rin tuloy muna
maputing-maputi, puting-puti – pagkaputi, kaputi-puti, pagkaputi- kaya naman nga pa
puti na yata lamang/lang
Halimbawa :
Ang pagkau, kau, pagkaSu o kaSu ay mas mataas ang antas Nailigtas ba ang mga minerong nabarahan sa minahan?
sa pagka. Alam pala ng kanyang nanay ang nangyaring sakuna.
Kumain muna sila bago umalis.
kasing+ ugat, magkasing+ ugat, magsing+ ugat, (magkapareho) Alangan naman yata na sila pa ang lumapit sa atin.
– walang panlaping katumbas ito sa Asi at sa halip ay ginagamit Pang-abay na salita o parirala
ang salitang pareho o kapareho
Halimbawa: Pamanahon – (Adverb of Time) nagsasaad kung kailan ginanap
kasingganda – kapareho’t ganda ang kilos.
magkasingganda, magsingganda – pareho’t ganda May Pananda
pinaka+pang-uri (nakahihigit sa lahat) – Asi: pinaka+pang-uri
nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa,
hanggang
Hal. Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?
Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.
Umpisa bukas ay dito ka na manunuluyan.
Walang Pananda
kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandal, atb.
Hal. Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng
dulang Pilipino.
Ipagdiriwang ngayon n gating pangulo ang kanyang ika-40.
Nagsasaad ng dalas
Araw-araw, tuwing umaga, taun-taon, atb.
Hal. Tuwing Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng
santakrusan.
Nag-eehersiyo siya tuwing umaga upang mapanitili ang kanyang
kahulugan.
Panlunan – (Adverb of Place) tumutukoy sa pook/lugar kung
saan naganap ang kilos.
Sa – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pambalana o
panghalip.
kay/kina – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang
pantanging ngalan ng tao.
Hal. 1. Maraming masasarap na ulam ang itininda sa kantina.
2 Nagpaluto ako kina Aling Myra at Luisa ng masarap na keyk
para sa iyong kaarawan.
Pamaraan – (Adverb of Manner) naglalarawan kung paano
naganap, o magaganap ang kilos ng pandiwa. Ginagamitan ng
panandang nang o na/-ng.
Halimbawa :
Kinamayan niya ako nang mahigpit.
Natulog siya nang patagilid.
Bakit siya umalis na umiiyak?
Pang-agam – pang-abay na nagsasaad ng walang katiyakan ng
isang kilos.
Hal. Marahil, sigurong, tila, baka, wari, atb.
Marami na marahil ang nakabalita tungkol sa desisyon ng
Sandiganbayan.
Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa Pilipinas.
Waring natutupad din ang ating mga pangarap.
Panang-ayon- (Adverb of Affirmation) pangabay na nagsasaad
ng pangsangayon. Ito ay katumbas ng “affirmation” sa Ingles. Ang
ilan sa ganiton pang-abay ay oo, opo, tunay, talaga, atb.
Halimbawa:
Opo, susundin ko po ang utos ninyo.
Tunay, na maganda siya.
Pananggi – (Adverb of Disagreement/Negation) pang-abay na
nagsasaad ng hindi pagsangayon tulad ng hindi/di at ayaw.
Halimbawa:
Hindi pa lubusang nagagamot ang sakit na kanser.
Ngunit marami na rin ang ayaw tumigil sa pagsisigarilyo.
Panggaano o Pampanukat – nagsasaad ng dami, halaga o
timbang
Halimbawa :
Tumaba ako ng limang libra.
Dinagdagan niya ang biniling lansones nang apat na guhit.
Tumaagal ng limang oras ang operasyon niya.
Pamitagan (Adverb of Respect)- nagsasaad ng pagrespeto
Kailan po kayo uuwi?
Opo, aakyat a po ako.
Panuring – nagsasaad ng pagsasalamat o pagtanaw ng utang na
loob.
Hal. Maraming salamat at tinulungan mo ako.
Pananong – pang-abay na ginagamit sa pagtanong
Panunuran – Pagsusunud-sunod ng mga salita, hanay o
kalagayan.
Hal. Kahuli-hulihang tinawag ng guro ang batang walang
takda.
Panulad – (Comparative Adverb) pang-abay na nagsasaad ng
paghahambing
Hal. Di-hamak na masipag si Ana kaysa kay Trining.
Kundisyunal – nagsasaad ng kundisyon pa
ay nagsasaad ng kundisyun para maganap ang kilos na isinasaad
ng pandiwa. Mga sugnay o parirala na pinangungunahan ng kung,
kapag, o pag at pagka-.
Hal. Luluwag ang ekonomiya ng bayan japag nakapagtatag
ng maraming industriya ditto sa atin.
Kusatibo – tawag sa pang-abay na nagsasaad ng dahilan sa
pagganap sa kilos ng pandiwa. Binubuo ng parirala o sugnay na
pinangungunahan ng dahil sa.
Hal. Nagkasakit si Vianning dahil sa pagpapabaya sa
katawan.
Benepaktibo – nagsasaad ng benepisyo para sa isang tao dahil sa
pagganap sa kilos ng pandiwa o layunin ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa :
o Mag-aroskaldo ka para sa maysakit.
o Magbili ka ng mga alaga mong manok para sa matrikula mo.
Pangkaukulan– pinangungunahan ng tungkol, hinggil, o ukol.
Halimbawa :
o Nagplano kami tungkol sa gagawin nating pagdiriwang.
o Nagtapat siya sa ina hinggil sa kanilang pagiging magnobyo.
MGA PANG-UGNAY
Ang Pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita ng relasyon ng
dalawang yunit sa pangungusap, maaaring salita, dalawang
parirala o ng dalawang sugnay.
6 PANGATNIG (CONJUNCTION)
Ang Pangatnig ay bahagi ng pananalita na nag-uugnay sa salita sa
kapwa salita, o isang kaisipan sa kapwa kaisipan. Ito ay
maaaring pantulong o pantuwang.
Mga Uri Ng Pangatnig
ž Pantuwang ang pangatnig kapag pinag-uugnay nito ang mga
magkakasingkahulugan, magkakasinghalaga o magkakapantay na
mga bagay o kaisipan.Ang mga pantuwang na pangatnig ay: at,
saka, pati.
Halimbawa:
Magtitirik ng kandila at magpapadasal si Ka Ebeng sa Araw ng
mga Patay.
Ang mga mamamayan pati na ang mga dayuhan ay pupulungin ng
Pangulo.
Dalhin mo bukas pagtungo natin sa talon ang timba, tabo saka ang
mga labahin.
ž Pantulong naman ang pangatnig kung pinag-uugnay nito ang
sugnay na di- makapagiisa sa malaya o makapag-iisa o punong
sugnay. Nag-uugnay ng di-magkapantay na salita, parirala o
sugnay: kung, kapag, upang, para, nang, sapagkat, dahil sa.
Halimbawa:
Nag-trabaho siya ng mabuti, para makabili siya ng damit.
Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa kanyang pagsisikap
ž Pamukod – pamukod ito kung may pamimili, pagtatangi, pag-
aalinlangan, pagtatangi sa isa o sa iba sa dalawa o mahigit pang
bagay o kaisipan. tulad ng o, ni, man, maging at kaya.
Halimbawa:
¡ Ni sa pangarap ni sa panaginip ay hindi siya nagisip ng ganyon.
ž Paninsay o Pasalungat – kung sa tambalang pangungusap, ang
ikalawa ay sumasalungat sa una, ang ginagamit ay: ngunit,
bagaman, habang, kahit, datapwat, subalit.
Halimbawa:
¡ Sasalo raw siya kahit masama ang kanyang loob.
¡ Ang mamamayang pilipino, bagama’t hirap sa buhay, ay laging
kamamasdan ng kasiyahan.
Ang subalit ay ginagamit lamang kung ang ngunit, at datapwat ay
ginagamit na sa unahan ng pangungusap.
Matahimik pa rin ang Pilipinas ngunit hindi pa rin lubos
makapaniwala ang mga taga-ibang bansa dahil sa maling
nalalathalang balita, subalit patuloy pa rin silang dito ay
dumaragsa.
ž Panubali – kung may pag-aalinlangan o pagbabakasakali, ang
ginagamit ay: kung, pag, sana, baka, pagka, kapag, sakali.
Lalong hihirap ang iyong buhay kung babayaan mong
nakatiwangwang ang iyong lupa.
Pinamihasa mo ang iyong anak sa karangyaan, baka magsisi ka
pagdating ng araw.
ž Pananhi – mula sa salitang sanhi o dahilan. Ito ay ginagamit
kung ang mga kadahilanan, ay inilalahad, kung nangangatwiran,
kung tumutugon sa katanungang “bakit?”
– Ang mga salitang ginagamit ay: dahil, sapagkat,
palibhasa, kasi, kundangan, atb.
Sumama ang kanyang pakiramdam dahil sa nakain niyang hilaw
na mangga.
Lumayas ang anak niya kasi sobra niyang pinagmamalupitan.
ž Panlinaw– kung ang nasabi ay pinaliliwanagan pa, ang
ginagamit ay: samakatuwid, kaya, gayunpaman, kung gayon,
alalaon, sana, atbp.
Hal.
Makahulugan at makabulahan ang kasaysayan, sa makatuwid, ang
palasak nating kawikaan: “Ang hindi marunong lumingon sa
pinangalingan ay hindi makararating sa paroroonan.” ay diwang
bagay lamang.
ž Panulad– ito ay pariralang magkatugon na ginagamit sa
pagtutulad.
Kung ano ang itinanim, ay siya ring aanihin.
Kung alin ang pinagkapili-pili, ay siya pang nakuha ng bungi.
ž Panapos – ginagamit ang pangatnig na ito kung nagpapahayag
ng layon o pagbabadyang nalalapit na pagwawakas sa pagsasalita.
Ito ay:upang, nang, sa wakas.
Pahalagahan ang pangaral ng mga magulang nang hindi malihis ng
patutunguhan.
Ang Pilipinas, sa wakas, hindi pa man lubos na maunlad ay
kababanaagan na ng mapangakong bukas.
7. PANG-ANGKOP (LIGATURE)
– ay ang salitang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan (na, ng, g).
May Tatlong Pang-angkop ang ginagamit sa pag-uugnay ng
mga salita
Pang-angkop na na – ginagamit kung ang salitang sinisundan ay
nagtatapos sa katinig.
Halimbawa: Mataas na kahoy ang kanyang inakyat.
Pang-angkop ng ng – ginagamit kung ang salitang sinusundan ay
nagtatapos sa patinig.
Halimbawa: Masayang naglalaro ang mga bata.
Ang pang-angkop na –ng ay nag-uugnay rin sa mga salitang
magkakasunod kung saan ang naunang salita ay nagtatapos sa
katinig na n. Ngunit hindi ito isinusulat sa ganitong anyo. Ang titil
na n sa hulihan ng salita ay kinaltas na lamang. Kaya ang angkop
na –ng at hindi –g ang ginamit.
Hal. Luntian ng halaman – luntiang halaman
Maraming banging matatarik sa ating bansa.
Pang-angkop na g – ginagamit kung ang salitang durogtungan ay
nagtatapos sa titik na n.
Halimbawa: Isang masunuring bata si Nonoy.
8. PANG-UKOL (PREPOSITION)
v Pang-ukol ang tawag sa mga kataga o salitang nag-uugnay sa 9. MGA PANANDA
isang pangngalan sa iba pang salita sa pangungusap. – ay nagsisilbing tanda ng gamit ng pambalarila ng isang
v Ito ay ginagamit upang matukoy kung sang lunan o kung anong salita sa loob ng pangungusap o ayos ng mga bahagi ng
bagay ang mula o tungo, ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o pangungusap.
kina-uukulan ng isang kilos, gawa, balak ari o layon. Ang mga ito
ay laging may layon na maaaring isang pangngalan o isang Mga Pantukoy (Article/Detreminer)
panghalip. – Ay katagang nangunguna sa pangngalan o panghalip na
ginagamit na simuno o kagaganapang pansimuno o panag-uri o
alinman sa dalawa.
Mga uri o mga karaniwang pang-ukol Dalawang Uri ng Pantukoy
sa/sa mga ng/ng mga ni/nina Pantukoy na Pambalana – tumutukoy sa pangngalang
kay/kina sa/kay labag sa pambalana ang, ang mga, mga
nang may tungkol sa/kay mula sa
hinggil sa/kay nang wala para sa/kay ang (isahan)
laban sa/kay ayon sa/kay tungo sa Halimbawa: Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa kanyang mga
alinsunod sa/kay nasasakupan.
ang mga (maramihan)
Dalawang pangkat ng Pang-ukol Halimbawa: Nagtulung-tulong ang mga mag-aaral sa paggawa ng
Ginagamit na pangngalang pambalana: ukol sa, laban sa, hinggil collage.
sa, ayon sa, tungkol sa, para sa. mga (maramihan)
Halimbawa: Halimbawa: ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga tagasunod.
Ukol sa mga Filipino ang paksa ng usapin.
Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala. Pantukoy na Pantangi – tumutukoy sa pangngalang pantangi
Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap. (tiyak na tao) si, sina, ni, nina, kay, kina
2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao – ang gawa, ari, layon, at
kilos ay para lamang sa ngalan ng tao, tulad ng ukol kay, laban si (isahan)
kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay. Halimbawa: Si Gng. Arroyo ay nagsisikap upang mapabuti ang
Halimbawa: kalagayan nating mga Pilipino.
Para kay Juan ang pagkaing ito. Sina (maramihan)
Hinggil kay Enrico ang kanilang problema. Halimbawa: nanguna sa paglilinis ng barangay sina G. at Gng.
Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating Dela Cruz.
kaalaman. Ni (isahan)
Ang napili naming paksa para sa dula ay tungkol kay Andres Halimbawa: Napagalitan ni Coach Dimagiba ang mga manlalaro
Bonifacio. dahil hindi sila dumating sa oras.
Nina (maramihan)
Halimbawa: hindi ininatuwa ng guro ang pag-aaway nina Anton at
Luis.
Kay (isahan)
Halimbawa: Ibinahagi ni Sofia ang kanyang keyk kay Sam.
Kina (maramihan)
Halimbawa: Nakipagkasundo na si Lukas kina Juan at Pedro.