ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗ Η ΒΑΣΗ ΓΙΑ ΨΥΧΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Μέσα στην πορεία µου 20 χρονια τωρα ως ψυχολόγος και ταυτόχρονα

συνοδοιπόρος όλων αυτών των ανθρώπων, ποτέ δεν συνάντησα έναν άνθρωπο που
τα τωρινά του προβλήµατα να µην οφείλονταν σε εκείνη την µια πανανθρώπινα
κοινή µας ανάγκη : την αγάπη χωρίς όρους.

Λίγο µετά την γέννα µε ρώτησε µε λαµπερά µάτια η µητέρα µου ῾µα δεν έζησες την
πιο µεγαλειώδη στιγµή της ζωής σου ? δεν νιώθεις ότι τον λατρευεις ? Μα εγώ
µόλις τον γνώριζα .. µιλάω για τον γιό µου ,, και της είπα τον συµπαθώ ,, µε κοίταξε
µε ύφος δεν θα είσαι καλά ..

Αυτοί λοιπόν οι υπερβολικοί µύθοι που παρουσιάζουν τις µητέρες εξαιρετικά

στοργικές ή αποδoκιµάζουν τις στιγµές που µια µητέρα αγανακτεί, φοβάται ότι δεν
θα ανταπεξέρθει, που νυστάζει, που κουράζεται, αυτοί οι µύθοι πρέπει να σπάσουν.
Η κάθε γυναίκα είναι διαφορετική και έτσι διαφορετική ανταπεξέρχεται µε όσeς
δυνάµεις και υποστηρικτικό περιβάλλον έχει, στον ρόλο της ως µητέρα. Ίσως
περνάνε και µήνες ή και χρόνια για να καταλάβει πλήρως τον ρόλο της. 


Για να είµαστε σήµερα εδώ κάποιοι µας φρόντισαν, µας τάισαν όταν έπρεπε µας
άλλαξαν και ξενύχτησαν όταν είµασταν άρρωστοι. Όµως µας κοίταζαν στα µάτια
όταν µας θήλαζαν ? µας νανούρισαν ? µας αγκάλιασαν όσο είχαµε ανάγκη ? µας
είπαν παραµύθια ή µας άφησαν στο σκοτάδι να κοιµηθούµε µόνοι µας ? γιατί η
νέα µέθοδος crying out λέει οτι τα µωρά πρέπει µεγαλώνοντας να καθυστερούµε να
εκπληρώσουµε τις ανάγκες τους,, γιατί πρέπει να µάθουν να κοιµόυνται µόνα
τους ?

Ο John Bowlby και οι µετέπειτα έρευνες των Mary Ainsworth, Mary Main και
πολλών άλλων έδειξαν ότι το βρέφος γεννιέται µε την έµφυτη ανάγκη να
δηµιουργεί έναν δεσµό που θα του εξασφαλίσει ασφάλεια και προστασία.
Παρατήρησαν ότι διαφέρει το είδος δεσµού από σχήµατα συµπεριφοράς που
διακρίνουµε στην µάθηση. Είναι ένας δεσµός που παίζει ρόλο στην εξελικτική
ικανότητα µας, στην προσαρµογή στο περιβάλλον. Δηµιουργούνται µέσα µας
αναπαραστάσεις δηλαδή εσωτερικά πρότυπα για το πως λειτουργούν οι
ανθρώπινες σχέσεις στον κόσµο.

Οι ερευνητές κατηγοροποίησαν λοιπόν σε 4 είδη προσκόλησης

• Ασφαλής προσκόληση ( στοργική -ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού)

• Αµφιθυµική (το παιδί δεν γνωρίζει αν θα εµφανιστεί η καλή µαµά ή η κακή
µαµά) Η αµφιθυµική προσκόλληση διδάσκει στο παιδί ότι ο κόσµος των σχέσεων
είναι αναξιόπιστος.
• Αποφευκτική (το παιδί χρειάζεται την αγάπη της µητέρας του αλλά φοβάται τις
συνέπειες αν την ζητήσει). Η αποφευκτική προσκόλληση θέτει τις βάσεις για µια
 φοβερή σύγκρουση µεταξύ των αναγκών του παιδιού για την αγάπη της µητέρας
του και για την προστασία από την συναισθηµατική ή φυσική κακοµεταχείριση.
• Αποδιοργανωµένη προσκόληση Η Karlen Lyons-Ruth, µια ψυχολόγος που
µελετά την εξελικτική ψυχολογία των παιδιών λέει ότι το σύστηµα του δεσµού
προσκόλησης είναι η ψυχολογική εκδοχή του ανοσοποιητικού συστήµατος. Ο
ασφαλής δεσµός µειώνει το στρες και καταπολεµά τις ασθένεις.

Ο συγκεκριµένος τύπος δεσµού έχει να κάνει µε λανθασµένη επικοινωνία

διακεκοµένη, ή δυσκολία συχρονισµού µεταξύ των αναγκών του παιδιού και της
µητέρα µε αποτέλεσµα το παιδί να νιώθει σύγχυση. Γονείς που ταυτόχρονα
ανακουφίζουν και προκαλούν φόβο.
Η Mairy Main ονόµασε τον δεσµό αυτόν : “φόβος χωρίς λύση”

Συνήθως απο µητέρες που νιώθουν καταβεβληµένες απο τις ανάγκες του παιδιού,
νιώθουν ότι δεν µπορούν να τις διαχειριστούν. Σε µια υποκατηγορία αυτού, είναι
οι µητέρες που δείχναν εχθρικότητα και απειλἠ, τις στιγµές στρες του βρέφους ή
του παιδιού. Συνήθως ήταν µητέρες που οι ίδιες είχαν υποστεί σωµατική βία ή ήταν
µπροστά σε σκηνές βίας. Είχαν οι ίδιες προσωπικό ιστορικό απόρριψης και
έλλειψης φροντίδας.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει δοθεί ιδαίτερη σηµασία στις έρευνες για την
ανάπτυξη του αθρώπινου εγκεφάλου που εν τέλει ωριµάζει πλήρως ανάµεσα στα 25
µε 30 έτη.
Έως 3 ετών ο εγκέφαλος έχει αναπτυχθεί κατά το 90 % του. Ενώ το DNA µας
εµπεριέχει τις βάσεις για την δοµή του εγκεφάλου µας όλες οι συνδέσεις είτε
νευρωνικές είτε τα ξεχωρα µέρη του εγκεφάλου διαµορφώνονται από τις εµπειρίες
που ζεί το παιδί. Συνεπώς ο εγκέφαλος ενός παιδιού προσαρµόζεται στο
περιβάλλον που ζει. Ο ψυχίατρος Akemi Tomoda απέδειξε ότι η λεκτική βία στα
παιδιά απεικονίζεται µε αλλλαγές στην φαιά ουσία του εγκεφάλου ( νευρώνες
νευροάξονες κυτταρικά σώµατα - σχηµατίζει τις έλικες και τις αύλακες της
επιφάνειας του εγκεφάλου.) Η λεκτική βία επηρρεάζει και περιοχές που ελέγχουν
την κίνηση, την σύνδεση των δυο ηµισφαιρίων και το συναίσθηµα. Συνεπώς η
λεκτική βία και η έκθεση των παιδιών στην όποιου είδους βία µεταξύ των γονιών
αυξάνει τον κίνδυνο για µετέπειτα εκδηλώσεις ψυχοπαθολογίας όπως η κατάθλιψη
η µετατραυµατική διαταραχή στρες και µειωµένες ικανότητες αντίληψης.

Σε γνωστικό επίπεδο αυτο που καταγράφεται στο βρέφος ή στο παιδί είναι το
µήνυµα οτι
οι άλλοι είναι διαθέσιµοι.
Σε συναισθηµατικό επίπεδο το παιδί καταλαβαίνει ότι καταφέρνει να
αντιµετωπίσει τα αρνητικά συναισθήµατα
Σε επἰπεδο συµπεριφοράς έχει µια βάση για να εξερευνήσει τον κόσµο.
Το πρώιµο µοντέλο της ασφαλούς ή µη ασφαλούς προσκόλησης καθορίζει κατά ένα
µεγάλο µέρος τις µετέπειτα κοινωνικές µας σχέσεις, τις ερωτικές µας σχέσεις και το
µοντέλο γονιού που θα αναπαραγάγουµε (εκτός εάν δουλέψουµε µε τον ευατό µας
και διορθώσουµε τις πρώιµες καταγραφές εάν αυτές είναι αρνητικές.)

Έτσι λοιπόν σχηµατίζεται η εικόνα για τον εαυτό και τους άλλους. Μπορεί να είναι
θετική : αξίζω να αγαπηθώ και µπορεί να είναι αρνητική : δεν µου αξίζει να µε
αγαπούν. το ίδο θετική ή αρνητική µπορεί να είναι και η εικόνα µας για τους
άλλους.

Μια έρευνα που έγινε σε φοιτητές έδειξε 4 µοντέλα :




Άτοµα µε ασφαλή προσκόλληση ως παιδιά :

Εικόνα για τον εαυτό Εικόνα για τους άλλους

Αξίζω την αγάπη των άλλων 
 Οι άλλοι µε αποδέχονται

Άτοµα µε αµφιθυµική προσκόλληση ως παιδιά

Εικόνα για τον εαυτό 
 Εικόνα για τους άλλους 


δεν αξίζω να αγαπηθώ έχω θετική εικόνα για τους άλλους

εγώ φταίω εἀν µε απορρίψουν

παλεύω για αυτοαποδοχή µέσα απο την
αποδοχή των άλλων

Άτοµα µε αποφευκτική-φοβισµένη προσκόλληση ως παιδιά

Εικόνα για τους άλλους

Εικόνα για τον εαυτό 

Δεν µπορώ να εµπιστευτώ
δεν αξίζω να αγαπηθώ
Θα τους απορρίψω
Άτοµα µε αποφευκτική-απορριπτική προσκόληση :

Εικόνα για τον εαυτό 
 Εικόνα για τους άλλους


Αξίζω να αγαπηθώ Προστατεύω τον εαυτό µου από τις πολύ
οικείες σχέσεις.

δεν θέλω να πληγωθώ 

Είµαι αυτόνοµος- άτρωτος 

και να µε απορρίψουν συνεχίθζω και έχω
καλή εικόνα για τον ευατό µου

Τα παραπάνω µοντέλα συχνά µεταβάλλονται στην διάρκεια της ζωής όταν το

άτοµο περνά έντονα στρεσογόνα γεγονότα ή επηρρεάζεται από την πορεία µια
σχέσης µε έναν σηµαντικό για αυτόν άνθρωπο. Έτσι µπορεί κάποια στιγµή να είναι
σε παραπάνω από µια απο τις άνω συµπεριφορές. 


Επίσης η ασφαλής ή µη ασφαλής προσκόλληση έχει συνδεθεί µε

• την κοινωνική προσαρµογή
• την ικανότητα κοινωνικών σχέσεων
• την επιθυµία για ουσιαστικότερες σχέσεις
• την ικανότητα για υγιείς ή µή υγιείς σχέσεις µε το άλλο φύλο




Το πέρασµα στην ενηλικίωση συνοδεύεται µε την ισορροπία συναισθηµατικών και
κοινωνικών ικανοτήτων
όπου συναισθηµατικές ικανότητες λέµε
• εκφράζω συναισθήµατα
• συµπάσχω
• ελέγχω τα συναισθήµατά µου
• έχω την ικανότητα να ερµηνεύω τα σήµατα των άλλων.
Συνεπώς η ασφαλής προσκόληση συνδέεται µε βάση τις έρευνες µε καλύτερη
προσαρµοστικότητα στη ηλικία που περνάει το άτοµο από την εφηβεία στην
ενηλικίωση και µε µεγαλύτερες κοινωνικές δεξιότητες.


Συµπεριφορές που δεν γνωρίζουµε απο που προέρχονται και αναρωτιιόµαστε

Κοινά τράυµατα

Έλλειψη αυτοπεποίθησης 

Ένας ενήλικας που δεν αγαπήθηκε ως παιδί δεν πιστεύει ότι είναι άξιος αγάπης.
Ακούει µέσα του την φωνή της µητέρας του για το τι δεν καταφέρνει να είναι µε
αποτέλεσµα να υπονεµεύει τα ταλέντα και τα επιτεύγµατά του
Έλλειψη αυτοπεποίθησης 

Ο ενήλικας που προέρχεται απο µια αµφιθυµική προσκόληση πιστεύει ότι οι
σχέσεις είναι αναξιόπιστες, και για αυτούς η αγάπη είναι εµµονή, ακραία ζήλια,
ακραία έλξη και χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση.

Δυσκολία στην τοποθέτηση ορίων

Οι ενήλικες µε ανασφαλή προσκόληση προσπαθούν συνεχώς να ευχαριστήσουν
τους άλλους. Δεν µπορούν να πουν όχι και έχουν προβληµτα στις φιλίες λόγω της
έλλειψης εµπιστοσύνης. Δηµιουργούν σενάρια που οι σχέσεις τους δεν είναι ποτέ
όπως πρέπει.

Υπερβολική ευαισθησία
Οι ενήλικες µε αποδιοργανωµένη προσκόληση είναι ευαίσθητοι σε προσβολές
πραγµατικές ή και φανταστικές .
¨Μερικές φορές, µπερδεύω ένα πείραγµα µε κάτι άλλο και φτάνω στο σηµείο να ανησυχώ
µέχρι θανάτου µέχρι που συνέρχοµαι και συνειδητοποιώ ότι το άτοµο δεν εννοούσε τίποτε µ’
αυτό῾ Δυσκολεύονται να αποκωδικοποιήσουν τα µηνύµατα που στέλνει το άλλο
πρόσωπο.

Αναπαράγοντας τον δεσµό µε την µητέρα στις

Τα άτοµα που έχουν ασφαλή προσκόλληση βγαίνουν στον κόσµο αναζητώντας
άτοµα που έχουν παρόµοιες ιστορίες προσκόλλησης, ατυχώς το ίδιο κάνουν και
εκείνα που έχουν αµφιθυµική και αποφευκτική προσκόλληση.
Αυτό αρκετές φορές έχει σαν αποτέλεσµα την ακούσια αναπαραγωγή της σχέσης µε
τη µητέρα.
‘Το σίγουρο είναι ότι παντρεύτηκα τη µητέρα µου, λέει µια γυναίκα, επιφανειακά ήταν
εντελώς διαφορετικός από τη µητέρα µου αλλά τελικά µου φερόταν µε πολύ παρόµοιο τρόπο,
η ίδια τραµπάλα του να µην ξέρω πώς θα µου φερθεί. Όπως η µητέρα µου, ήταν κι αυτός πότε
αδιάφορος και πότε περιποιητικός, φοβερά επικριτικός ή αόριστα υποστηρικτικός. “

Όταν είναι κανείς ικανοποιηµένος, όπως όταν συµβαίνει στον πρώτο χρόνο µε τη
σχέση µητέρας-παιδιού, τότε µπορεί να αναπτυχθεί και αγάπη. Αγάπη σηµαίνει
νοιάζοµαι πραγµατικά για τον άλλον - δεν έχει να κάνει µε έρωτες και τέτοια. Σε
µια καλή σχέση δέχεσαι και συµβιβάζεσαι µε µερικά στοιχεία του άλλου, αφού τον
επέλεξες.
Αν δεν έχει υπάρξει καλή σχέση µητέρας-παιδιού;

Τότε δεν έχω µάθει να αγαπάω και επιλέγω έναν άνθρωπο που είναι σαν τη µητέρα
που θα ήθελα να έχω. Όταν οι άνθρωποι είναι ανώριµοι, περιµένουν από τον
άλλον να είναι τέλειος, ενώ εκείνοι δεν προσφέρουν τίποτα, και τότε αρχίζουν να
κατηγορούν ο ένας τον άλλον. Αν δεν έχεις πάρει αυτά που πρέπει µικρός, είσαι
αχόρταγος, περιµένεις από κάποιον να σε πάει στα ουράνια. Κι όταν δεν σε πάει
απογοητεύεσαι.
(απο συνέντευξη του Ματθαίου Γιωσαφάτ ψυχίατρος ειδ. στην θεραπεία
οικογένειας)
Υπάρχει όµως µια συνέχεια στο µοντέλο προσκόλλησης µε το οποίο έχουµε
µεγαλώσει ή αλλάζει ?

Σηµαντικά γεγονότα της ζωής όπως :

Σπουδές
Γάµος - χωρισµός -διαζύγιο
Γονεϊκὀτητα
Πόλεµος
µεταβάλλουν το µοντέλο προσκόλλησης ανάλογα µε τις διάφορες εµεπιρίες.
Φαίνεται όµως ότι µετά το πέρασµα της µεταβατικής περιόδου οι άνθρωποι τείνουν
να επιστρέψουν στο ή στα σταθερά προβλεψιµα µοντέλα προσκόλλησης που είχαν
και πριν.
Επίσης οι αναπαραστάσεις των γονεϊκών σχέσεων είναι πιο σταθερές απο τις
αναπαραστάσεις που εγκαθιστούν µέσα µας οι ερωτικές σχέσεις.

Τι συµβαίνει στους γονείς όταν νέες σχέσεις προσκόλλησης αναπτύσονται ?

µοιράζονται το επίπεδο προσκόλησης µε την νέα φιγούρα ή αντικαθιστάται ?



Σε σχετική έρευνα λοιπόν στο σχήµα Α βρήκαν ότι οι ενήλικες στην αρχή της
ενηλικίωσης τείνουν να νιώθουν πιο προσκολληµένοι στον σύντροφο που έχουν
και στους φίλους τους, µε τον πατέρα και τα αδέρφια να έρχονται σε πιο χαµηλή
ταξινόµηση. Επίσης βρήκαν ότι οι µέσοι ενήλικες ένιωθαν πιο προσκολληµένοι
στον σύντροφό τους συγκρινόµενοι µε τους νεώυερους συµµετέχοντες στην έρευνα.
Σε µια επόµενη έρευνα σχήµα Β χρησιµοποίησαν εναν στόχο και ζήτησαν στους
συµµετέχοντες να ταξινοµήσουν τις πιο κοντινές και σηµαντικές τους σχέσεις
Σηµαντικά συµπεράσµατα :
• Η κύρια φιγούρα προσκόλησης στην ενήλικη ζωή είναι ο σύντροφος
• Στην κορυφή της ιεαράρχησης µπορεί να είναι πάνω από ένα άτοµο
• Στην εφηβεία, οι φίλοι παίρνουν σηµατικοί θέση λίγο πιο απόκεντρα απο τους
γονείς
• Όσο προχωρά η ενηλικίωση υπάρχει µια σταθερή πτώση της προσκόλλησης
στους γονείς αυτο µπορεί να ωφείλεται στην προσκόλληση στον σύντροφο ή στο
ότι οι γονείς µεγαλώνοντας δεν µπορούν να είναι τόσο διαθέσιµοι πια.
• Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόµενο όχι µόνο στην Ελλάδα, οι
ενήλικες να µένουν περισσότερα χρόνια µε τους γονείς τους. (χρειάζονται
εκτεταµένες έρευνες σε µεγάλες και διαφορετικές κουλτούρες ώστε να µπορούµε
να έχουµε οληρότερες απαντήσεις για τα διαφορετικά µοντέλα προσκόλησης
στην ενηλικίωση.

Σας ευχαριστώ πολύ

Βάσω Σεραφείµ Ψυχολόγος - Πιστοποιηµένη Σύµβουλος Εξαρτήσεων