Seminar 1.vježbe NJ

GRAĐEVINSKI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU, Kolegij: Ispitivanje konstrukcija
Sadržaj:
1. Uvod ................................................................................................................................... 5
2. Baždarenje mjernih instrumenata (1. vježbe) ................................................................ 6
2.1. Mjerenje iste veličine prijenosnim komparatorom ...................................................... 6
2.2. Baždarenje doze ........................................................................................................... 9
2.3. Baždarenje induktivnog osjetila za pomak = LVDT ................................................. 13
3. Mjerenje pomaka i deformacija na modelima od pleksiglasa (2. vježbe) .................. 16
3.1. Model rešetke (prosta greda) ..................................................................................... 16
3.2. Model stijene s otvorima (konzola) ........................................................................... 21
4. Ispitivanje vlačne čvrstoće čelika (3. vježbe) ................................................................ 26
5. Ispitivanje drvenog oplatnog nosača H20 (4. vježbe) .................................................. 30
6. Određivanje sile u štapovima iz izmjerene vlastite frekvencije (5. vježbe) ............... 38
7. Dinamička ispitivanja (6. vježbe) .................................................................................. 42
7.1. Jednostupanjski sistem s utegom ............................................................................... 43
7.2. Drveni konzolni štap .................................................................................................. 52
Popis literature ……………………………………………………………………………...53
NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 2

Popis slika :
Slika 2.1. Prijenosni komparator .............................................................................................. 6

Slika 2.2. Histogram mjerenja-prijenosni komparator ............................................................. 7
Slika 2.3. Doza – uređaj za mjerenje sile .................................................................................. 9
Slika 2.4 Korelacijski pravac za dozu – dobiven interpolacijom između poznatih točaka ..... 12
Slika 2.5 Vrste i princip rada LVDT-a .................................................................................... 13
Slika 3.1 Model rešetke 1. ....................................................................................................... 16
Slika 3.2 Statički sustav rešetke............................................................................................... 17
Slika 3.3 Dijagram pomak-vrijeme za model rešetke .............................................................. 18
Slika 3.4 Dijagram deformacija-vrijeme za model rešetke ..................................................... 19
Slika 3.5 Model stijene s otvorima .......................................................................................... 21
Slika 3.6 Statički sustav konzole (stijene s otvorima).............................................................. 21
Slika 3.7 Dijagram pomak - vrijeme za model konzole ........................................................... 23
Slika 3.8 Dijagram deformacija – vrijeme za model konzole ................................................. 23
Slika 4.1 F-∆l dijagram ........................................................................................................... 27
Slika 4.2 Konvencionalni radni dijagram ............................................................................... 28
Slika 4.3 Radni dijagram s označenom granicom popuštanja i čvrstoćom............................. 28
Slika 5.1 Poprečni presjek nosača te prikaz opterećenja i položaja LVDT-a postavljenih na
nosač......................................................................................................................................... 31
Slika 5.2 Prikaz ispitivanja...................................................................................................... 32
Slika 5.3 Dijagram naprezanje - deformacija ........................................................................ 33
Slika 5.4 Dijagram naprezanje – sila ..................................................................................... 37
Slika 6.1 Prikaz ispitivanja...................................................................................................... 39
Slika 7.1 Shema ispitivanja ..................................................................................................... 43
Slika 7.2 Vremenski zapis akceleracije JS .............................................................................. 44
Slika 7.3 Vremenski zapis relativne deformacije JS ............................................................... 44
Slika 7.4 Vremenski zapis akceleracije JS + LVDT .............................................................. 45
Slika 7.5 Vremenski zapis relativne deformacije JS + LVDT ............................................... 45
Slika 7.6 Vremenski zapis pomaka JS + LVDT ...................................................................... 46
Slika 7.7 Vremenski zapis akceleracije JS + LVDT s oprugom .............................................. 46
Slika 7.8 Vremenski zapis relativne deformacije JS + LVDT s oprugom .............................. 47
Slika 7.9 Vremenski zapis pomaka JS + LVDT s oprugom ..................................................... 47
Slika 7.10 Vremenski zapis akceleracije JS + dodatna masa ................................................. 48
Slika 7.11 Vremenski zapis relativne deformacije JS + dodatna masa .................................. 48
Slika 7.12 Prikaz frekventnog spektra JS sistema, f1=3,57 Hz ................................................ 49
Slika 7.13 Prikaz frekventnog spektra JS + LVDT, f1=3,60 Hz............................................... 49
Slika 7.14 Prikaz frekventnog spektra JS + LVDT s oprugom, f1=3,84 Hz............................ 50
Slika 7.15 Prikaz frekventnog spektra - JS + dodatna masa, f1=2,80 Hz ............................... 50
Slika 7.16 Shema ispitivanja konzolnog štapa ........................................................................ 52
Slika 7.17 Spektralni zapis drvene konzole bez utega ............................................................. 53
Slika 7.18 Spektralni zapis drvene konzole s utegom .............................................................. 53

Popis tablica:
Tablica 2.1 Obrada rezultata - komparator ............................... Error! Bookmark not defined.
Tablica 2.2 Obrada rezultata - doza ........................................................................................ 10
Tablica 2.3 Određivanje koeficijenta korelacije za dozu ......................................................... 11
Tablica 2.4 Obrada rezultata LVDT ........................................................................................ 14
Tablica 2.5 Određivanje koeficijenta korelacije za LVDT ....................................................... 15
Tablica 3.1 Rezultati mjerenja za model rešetke...................................................................... 19
Tablica 3.2 Usporedba vrijednosti naprezanja – analitički i eksperimentalno ....................... 20
Tablica 3.3 Usporedba vrijednosti pomaka – analitički i eksperimentalno ............................ 20
Tablica 3.4 Rezultati mjerenja za model konzole ..................................................................... 24
Tablica 3.5 Usporedba vrijednosti naprezanja analitički - eksperimentalno .......................... 25
Tablica 3.6 Usporedba vrijednosti pomaka – analitički i eksperimentalno ............................ 25
Tablica 4.1 Simboli, oznake i rezultati mjerenja ...................................................................... 26
Tablica 5.1 Rezultati ispitivanja drvenog nosača oplate H20 ................................................. 37
Tablica 5.2 Usporedba rezultata .............................................................................................. 37
Tablica 6.1 Rezultati mjerenja za štap ϕ8 mm ........................................................................ 40
Tablica 6.2 Usporedba frekvencija u štapu ϕ8 mm................................................................. 40
Tablica 6.3 Usporedba sila u štapu ϕ8 mm.............................................................................. 40
Tablica 6.4 Rezultati mjerenja za štap ϕ11 mm ...................................................................... 40
Tablica 6.5 Usporedba frekvencija u štapu ϕ11 mm............................................................... 41
Tablica 6.6 Usporedba sila u štapu ϕ11 mm........................................................................... 41
Tablica 6.7 Rezultati mjerenja za štap ϕ16 mm ...................................................................... 41
Tablica 6.8 Usporedba frekvencija u štapu ϕ16 mm............................................................... 41
Tablica 6.9 Usporedba sila u štapu ϕ16 mm........................................................................... 41
Tablica 7.1 Određivanje dinamičkih parametara iz vremenskih zapisa .................................. 51

1. Uvod
U sklopu kolegija Eksperimentalne metode 1. osim predavanja održavaju se i laboratorijske

vježbe u laboratoriju za tehničku mehaniku Građevinskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu. Cilj
vježbi je upotpuniti teorijska znanja sa predavanja sa praktičnim znanjima te upoznati studente
sa mjernom opremom i metodama koje se primjenjuju u provođenju eksperimenata za
određivanje mehaničkih i fizikalnih svojstva materijala, obrade i interpretacije prikupljenih
podataka te njihove primjene u praksi. Tijekom semestra održano je šest laboratorijskih vježbi:
1. Baždarenje mjernih instrumenata
2. Mjerenje pomaka i deformacija na modelima od pleksiglasa
3. Ispitivanje vlačne čvrstoće čelika
4. Ispitivanje drvenog oplatnog nosača H20
5. Određivanje sila u štapovima iz izmjerenih vlastitih frekvencija
6. Dinamička ispitivanja

2. Baždarenje mjernih instrumenata (1. vježbe)
2.1. Mjerenje iste veličine prijenosnim komparatorom
Slika 2.1. Prijenosni komparator
Prijenosni komparator služi za mjerenje deformacija pri statičkom opterećenju a ubraja

se u mehaničke tenzometre. Sastoji se od tijela, nepomične nožice, pomične nožice,
mikroure za mjerenje deformacija i repera. Reperi se zalijepe na površinu elementa kojeg
ispitujemo, a postavljaju se na međusobnoj udaljenosti l0 koja odgovara bazi instrumenta
a obilježena je na posebnom invarskom štapu. Uvećanje mikroure je 1000 puta, a
prijenosni omjer poluge je k=1 do 2. Faktor k određuje se baždarenjem instrumenta.
Relativna deformacija na mjerenoj duljini iznosi:
l N 2  N1 1
   
l0 1000  k l 0
Gdje je N2-N1 razlika očitovanja na skali instrumenta prije i poslije opterećenja.
Komparator nije trajno pričvršćen za površinu ispitivane konstrukcije, već se prilikom

mjerenja postavlja na čvrsto fiksiranje repere stoga se može više puta koristiti. Ovakav
tip mjerenja posebno je pogodan za ispitivanje deformacija kroz duža vremenska
razdoblja odnosno za praćenje širenja pukotine na nekom mjestu. Utjecaj promjene
temperature na točnost mjerenja otklanja se kontrolnim mjerenjem na invarskom štapu
koji je neosjetljiv na temperaturne promjene (mali toplinski koeficijent produljenja).
Provedeno je određivanje točnosti prijenosnog komparatora u u svrhu ocjene mogućnosti

njegove primjene, izmjereni su sljedeći podaci:

Grupna vrijednost Aps. frekvencija Kumulativna aps.frekvencija Relativna frekvencija Odstupanje Kvadrat odstupanja
1.198 1 1 0.033 0.008 0.000065
1.200 3 4 0.100 0.006 0.000037
1.201 2 6 0.067 0.005 0.000026
1.202 2 8 0.067 0.004 0.000017
1.203 4 12 0.133 0.003 0.000009
1.205 1 13 0.033 0.001 0.000001
1.206 1 14 0.033 0.000 0.000000
1.208 5 19 0.167 0.002 0.000004
1.209 2 21 0.067 0.003 0.000009
1.210 5 26 0.167 0.004 0.000015
1.211 1 27 0.033 0.005 0.000024
1.212 3 30 0.100 0.006 0.000035
SUMA: 30 1.000 0.116 0.000542
Srednja vrijednost:
x
x i
 1, 206 mm
n
Prosječno odstupanje:
 x x 0,116
i

 0, 0038667 mm
n 30
Područje odstupanja:
  xmax  xmin  1,212  1,198  0,014 mm
Standardno odstupanje:
x
2
x 0, 000542
i
  0, 00425 mm
n 30
Mjerena vrijednost nalazi se unutar intervala:

x  ( x  s )  (1, 206  0, 004) mm
Slika 2.2. Histogram mjerenja-prijenosni komparator

Ukupna površina histograma:
A1   xi  fi  36,182
Površina histograma unutar intervala ( x  s ) x  (1202,1210) μm:
A2   xi  fi  24,135
Vjerojatnost da se mjerena veličina nađe unutar intervala ( x  s ) :
A2
v 100  66, 70%
A1

2.2. Baždarenje doze
Slika 2.3. Doza – uređaj za mjerenje sile

Doza je instrument za mjerenje sile, kao izlazni podatak daje nam napon u milivoltima koji
ovisi o sili. Odnos između sile na dozu i izlaznog napona je linearan te je definiran s vrijednošću
koja se naziva konstanta doze (y=a+bx). Poznavajući linearan odnos tih dviju veličina lako
možemo pretvoriti izmjereni izlazni napon u silu. Kako bi odredili taj odnos prikupljeni su
sljedeći podaci:

Tablica 2.1 Obrada rezultata - doza
F Doza yi xi Prirast
Mjerenje xi^2 xi*yi
(kN) U (V) (kN) (V) (V)
0 0
1 10.1 0.196 10.1 0.196 0.196 0.038 1.980
0 0
0 0
2 20.1 0.395 20.1 0.395 0.199 0.156 7.940
0 0
0 0
3 30.1 0.601 30.1 0.601 0.206 0.361 18.090
0 0
0 0
4 40.1 0.794 40.1 0.794 0.193 0.630 31.839
0 0
0 0
5 50.1 0.998 50.1 0.998 0.204 0.996 50.000
0 0
0 0
6 60.1 1.199 60.1 1.199 0.201 1.438 72.060
0 0
0 0
7 70.1 1.400 70.1 1.400 0.201 1.960 98.140
0 0
0 0
8 80.1 1.589 80.1 1.589 0.189 2.525 127.279
0 0
0 0
9 90.1 1.790 90.1 1.790 0.201 3.204 161.279
0 0
0 0
10 100.1 1.995 100.1 1.995 0.205 3.980 199.700
0 0
∑ 551 10.957 15.289 768.306
Srednja vrijednost veličine opterećenja:
y
y i

551
 55,1kN
n 10
Traži se funkcija E za koju je suma kvadrata odstupanja greške najmanja (metoda najmanjih
kvadrata):
 i  y i  a  bx i 
n n
E 
i 1
i
2
  y  a  bx 
i 1
i i
2

Traže se koeficijenti a i b za koje je E minimalno:
E
0a 
 y x x x y
i
2
i i i i

a n x    x 
2 2
i i
551 15, 289  10,957  768,306

a  0,1089
10 15, 289  120, 06 2
E n xi yi   xi  yi
0b 
b n xi2    xi 
2
10  768,306  10,957  551

b  50,175
10 15, 289  120, 06 2
Tražena funkcija ima oblik:
y  x   0,1089  50,175x Određivanje konstante instrumenta:
y
k  tg  b  50,175 kN/V
x
Tablica 2.2 Određivanje koeficijenta korelacije za dozu
0.196 10.1 9.9432 2039.137 2025.000

0.395 20.1 19.928025 1237.068 1225.000
0.601 30.1 30.264075 616.823 625.000
0.794 40.1 39.94785 229.588 225.000
0.998 50.1 50.18355 24.171 25.000
1.199 60.1 60.268725 26.716 25.000
1.400 70.1 70.3539 232.681 225.000
1.589 80.1 79.836975 611.918 625.000
1.790 90.1 89.92215 1212.582 1225.000
1.995 100.1 100.208025 2034.734 2025.000
8265.418 8250.000
 y  y 
2
8265, 418
r   1, 0009  1, 0
0,i
 y  y 
2
i
8250, 000
S obzirom da je koeficijent korelacije blizu 1 možemo zaključiti da je instrument dovoljno

precizan.

Slika 2.4 Korelacijski pravac za dozu – dobiven interpolacijom između poznatih točaka

2.3. Baždarenje induktivnog osjetila za pomak = LVDT
Slika 2.5 Vrste i princip rada LVDT-a
LVDT (engleski: Linear Variable Differential Transformator) služi za mjerenje pomaka pri
statičkom i niskofrekventnom dinamičkom ispitivanju. Pomak nam prikazuje pomoću izlaznog
napona koji je linearan s pomakom jezgre u odnosu na zavojnicu. Naime, za rad ovog uređaja
potrebno je napajanje električnom energijom, najčešće se radi o niskom istosmjerbom naponu
od 24 V. Taj se napon konvertira u izmjenični, dolazi do primarne zavojnice, prilikom
pomicanja jezgre na sekundarnim zavojnicama inducira se napon koji se pretvara u istosmjerni
i isključivo ovisi o pomaku jezgre, a pomak jezgre je definiran pomakom ticala koje prati
pomake ispitivanog elementa.
Baždarenje induktivnog osjetila je postupak određivanja linearnog odnosa između pomaka i
izlaznog napona. Taj se odnos zove osjetljivost induktivnog osjetila i omogućuje pretvaranje
izlaznog napona u pomak.
Provedeno je ispitivanje od 10 mjerenja pri kojem se za različite vrijednosti pomaka (zadaju se
pomoću mikrometra) bilježio naponski izlaz induktivnog osjetila. U svrhu određivanja
osjetljivosti LVDT-a dobiveni podaci su statistički obrađeni.

Tablica 2.3 Obrada rezultata LVDT
Mjerenje Mikrometar LVDT yi xi Prirast

xi^2 xi*yi
n (mm) (mV) (mm) (mV) (mV)
0 0 -2 0 2 2 4 0
1 0.5 -390 0.5 390 388 152100 195
2 1 -780 1 780 390 608400 780
3 1.5 -1190 1.5 1190 410 1416100 1785
4 2 -1595 2 1595 405 2544025 3190
5 2.5 -1982 2.5 1982 387 3928324 4955
6 3 -2380 3 2380 398 5664400 7140
7 3.5 -2780 3.5 2780 400 7728400 9730
8 4 -3175 4 3175 395 10080625 12700
9 4.5 -3578 4.5 3578 403 12802084 16101
10 5 -3980 5 3980 402 15840400 19900
∑ 27.5 21832 60764862 76476
Srednja vrijednost pomaka:
y
y i

27,5
 2,5 mm
n 11
Traži se funkcija E za koju je suma kvadrata odstupanja greške najmanja (metoda najmanjih
kvadrata):
 i  yi   a  bxi 
n n
E    i2    yi   a  bxi  
2
i 1 i 1
Traže se koeficijenti a i b za koje je E minimalno:
E
0a 
 y x x x y
i
2
i i i i

a n x    x 
2 2
i i
a  0, 0073506
E n xi yi   xi  yi
0b 
b n xi2    xi 
2
b  0, 0012559
Tražena funkcija ima oblik:

y ( x)  0, 0073506  0, 0012559 x
Određivanje konstante instrumenta:

y
k  tg  b  0, 0012559 mm/mV
x

Tablica 2.4 Određivanje koeficijenta korelacije za LVDT
2 0 0.009862405 6.201 6.250

390 0.5 0.497157557 4.011 4.000
780 1 0.986964539 2.289 2.250
1190 1.5 1.501889828 0.996 1.000
1595 2 2.01053554 0.240 0.250
1982 2.5 2.496574776 0.000 0.000
2380 3 2.996429081 0.246 0.250
2780 3.5 3.498795217 0.998 1.000
3175 4 3.994881776 2.235 2.250
3578 4.5 4.501015657 4.004 4.000
3980 5 5.005893624 6.280 6.250
Suma: 27.500 27.500
 y  y 
2
27,500
r   1, 0  instrument je dobar
0,i
 y  y 
2
i
27,500
Slika 3.5. Korelacijski pravac za LVDT

3. Mjerenje pomaka i deformacija na modelima od pleksiglasa (2.

vježbe)
Na modelima rešetki izrađenih od pleksiglasa mjerene su deformacije i pomaci za opterećenja

od 50 i 100 N. Za mjerenje pomaka korišteni su LVDT senzori, a deformacije su mjerene
pomoću elektrootpornog tenzometra (EOT, 120 Ω, spojeni u četvrtmost za model rešetke, i u
polumost za model stijene s otvorima). Rezultati eksperimentalnog ispitivanja usporediti će se
s analitičkim rješenjima i numeričkim rješenjima. Numerička riješenja dobivena su iz modela
rešetke modelirani u računalnom programu ETABS kako bi što polje aproksimirali stvarno
ponašanje rešetke kod kojeg je omjer debljine elemenata rešetke i duljine te rešetke relativno
mali.
3.1. Model rešetke (prosta greda)
Slika 3.1 Model rešetke 1.
Geometrijske karakteristike štapova:

Gornji i donji pojas: Ispuna:
b / h  10,5 / 18,0 mm b / h  10,5 / 15,0 mm
A  189,0 mm 2
A  157,5 mm2
I  5103,0 mm4 I  2953,125 mm4
W  567,0 mm3 W  393,75 mm3
Modul elastičnosti pleksiglasa:

E  3300 MPa

GRAĐEVINSKI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU, Kolegij: Eksperimentalne metode 1.
Slika 3.2 Statički sustav rešetke

Slika 7. Analitički model rešetke
Unutarnje sile u štapovima br. 3, 9 i 21 za silu F=100 kN

Štap br. 3 Štap br. 9 Štap br. 21
N5  N7  124,70 N N 6  N 7  12,10 N N 6  N8  132,00 N
M 5  78,95 Nmm M 6  31,87 Nmm M 6  97,01 Nmm
M 7  110,12 Nmm M 7  35,50 Nmm M 8  97,01 Nmm
Pomaci čvorova br. 2, 4 i 6 za silu F=100 kN

f2  0,172 mm
f 4  0,292 mm
f6  0,334 mm
Proračun naprezanja analitički (F=100 kN)

N M
 
A W
Štap br. 3
Srednji moment:
78,95  110,12
 94,535 Nmm
2
Gornji rub (T5): Donji rub (T6):
124,70 94,535 124,70 94,535
5    0,493 MPa 6    0,827 MPa
189,0 567,0 189,0 567,0
Štap br. 9
Srednji moment:
 31,87  35 ,50
 1,815 Nmm
2
JURICA PAJAN AK. GOD. 2017./2018. 17


12,10 1,815 12,10 1,815
3    0,072 MPa 4    0,081 MPa
157,5 393,75 157,5 393,75
Štap br. 21
Srednji moment:
97 ,01 97 ,01
 97 ,010 Nmm
2
 132,00 97,010  132,00 97,010
1    0,870 MPa 2    0,527 MPa
189,0 567,0 189,0 567,0
Rezultati ispitivanja:
Slika 3.3 Dijagram pomak-vrijeme za model rešetke

Slika 3.4 Dijagram deformacija-vrijeme za model rešetke
Tablica 3.1 Rezultati mjerenja za model rešetke
Faze opterećivanja
Mjerno mjesto
F=0 kN F=50 kN F=0 kN F=100 kN F=0 kN
EOT T1 [μm/m] 0 -110 +4 -232 -4
EOT T2 [μm/m] 0 -82 +1 -166 0
EOT T3 [μm/m] 0 17 +9 22 8
EOT T4 [μm/m] 0 18 +3 35 5
EOT T5 [μm/m] 0 91 +45 183 24
EOT T6 [μm/m] 0 107 +14 222 25
LVDT 1 [mm] 0 0,060 0,011 0,137 0,031
LVDT 2 [mm] 0 0,126 0,019 0,269 0,042
LVDT 3 [mm] 0 0,152 0,014 0,327 0,038
LVDT 4 [mm] 0 0,163 0,021 0,344 0,044
LVDT 5 [mm] 0 0,126 0,018 0,250 0,034
LVDT 6 [mm] 0 0,065 0,016 0,136 0,030

Proračun naprezanja pomoću eksperimentalno dobivenih podataka (F=100 kN):

  E 
Štap br. 3
Gornji rub: Donji rub:
 5  3300 183 106  0,603 MPa  6  3300  222 106  0,733 MPa
Štap br. 9
 3  3300  22 106  0,073 MPa  4  3300  35 106  0,116 MPa
Štap br. 21
1  3300   232 106  0,766 MPa  2  3300   166 106  0,548 MPa
Tablica 3.2 Usporedba vrijednosti naprezanja – analitički i eksperimentalno
Mjerno mjesto Analitički [MPa] Eksperimentalno [MPa] Razlika (%)
EOT T1 -0,870 -0,766 13,6

EOT T2 -0,527 -0,548 4,83
EOT T3 0,072 0,073 1,37
EOT T4 0,081 0,116 30,17
EOT T5 0,493 0,603 18,24
EOT T6 0,827 0,733 12,82
Tablica 3.3 Usporedba vrijednosti pomaka – analitički i eksperimentalno
Analitički
Mjerno mjesto Eksperimentalno [mm] Razlika (%)
[mm]
2 LVDT(1+6)/2 0,172 0,137 25,55

4 LVDT(2+5)/2 0,292 0,260 12,31
6 LVDT(3+4)/2 0,334 0,336 0,60

3.2. Model stijene s otvorima (konzola)
Slika 3.5 Model stijene s otvorima

Geometrijske karakteristike štapova:
Gornji i donji pojas: Ispuna:
b / h  10 ,5 / 25 ,0 mm b / h  10,5 / 15,0 mm
A  262 ,5 mm2 A  157,5 mm2
I  13671,875 mm4 I  2953,125 mm4
W  1093 ,75 mm3 W  393,75 mm3
Modul elastičnosti pleksiglasa:

E  3300 MPa
Slika 3.6 Statički sustav konzole (stijene s otvorima)

Unutarnje sile u štapovima br. 1, 2 i 9 i 10 za silu F=100 kN:

Štap br. 1 Štap br. 9
N1  N2  254 ,72 N N10  N11  254 ,72 N
M1  M 2  1927 ,80 Nmm M10  M11  1927 ,58 Nmm
Štap br. 2 Štap br. 10

N 2  N3  213 ,97 N N11  N12  213 ,07 N
M 2  M 3  639 ,27 Nmm M11  M12  646 ,27 Nmm
Pomaci čvorova br. 12, 14, 16 i 18 za silu F=100 kN:

f12  0 ,567 mm
f14  0 ,904 mm
f16  1,366 mm
f18  1,700 mm
Proračun naprezanja analitički:

Štap br. 1
254, 72 1927,80  254,72 1927,80
3    0, 792 MPa 4    2,733 MPa
262,5 1093, 75 262,5 1093,75
Štap br. 2
 213,97 639,27  213,97 639,27
7    0,231 MPa 8    1,400 MPa
262,5 1093,75 262,5 1093,75
Štap br. 9
254,72 1927,58 254,72 1927,58
1    2,733 MPa 2    0,792 MPa
262,5 1093,75 262,5 1093,75
Štap br. 10
213,07 646,27 213,07 646,27
5    1,403 MPa 6    0,221 MPa
262,5 1093,75 262,5 1093,75

Pomaci u vremenu Vrijeme [s]

0
-0.1 0 100 200 300 400 500 600 700
-0.2
-0.3
-0.4
-0.5
-0.6
Pomak [mm]
-0.7
-0.8
-0.9
-1
-1.1
-1.2
-1.3
-1.4
-1.5
-1.6
-1.7
-1.8
LVDT 1 LVDT 2 LVDT 3 LVDT 4
Slika 3.7 Dijagram pomak - vrijeme za model konzole
Deformacija u vremenu Vrijeme [s]

0
0 100 200 300 400 500 600 700
-100
Relativna deformacija [μm/m]
-200
-300
-400
-500
-600
-700
T1-T4 T2-T3 T5-T8 T6-T7
Slika 3.8 Dijagram deformacija – vrijeme za model konzole

Tablica 3.4 Rezultati mjerenja za model konzole

Mjerno mjesto Faze opterećivanja
F=0 kN F=50 kN F=0 kN F=100 kN F=0 kN
EOT T1 - T4 [μm/m] 0 336 3 687 7
EOT T2 - T3 [μm/m] 0 24 0 50 2
EOT T5 - T8 [μm/m] 0 169 1 346 3
EOT T6 - T7 [μm/m] 0 86 2 181 6
LVDT 1 [mm] 0 0,171 0,004 0,350 0,007
LVDT 2 [mm] 0 0,415 0,006 0,864 0,019
LVDT 3 [mm] 0 0,648 0,009 1,346 0,030
LVDT 4 [mm] 0 0,807 0,005 1,711 0,021
Proračun naprezanja pomoću eksperimentalno dobivenih podataka (F=100 kN):

Štap br. 1
 3  3300  (50) 106  0,165 MPa  4  3300   687 106  2,267 MPa
Štap br. 2
 7  3300  (181) 106  0,597 MPa  8  3300  346 106  1,142 MPa
Štap br. 9
 1  3300  (687) 106  2, 267 MPa  2  3300  50 106  0,165 MPa
Štap br. 10
 5  3300  (346) 106  1,142 MPa  6  3300  181 106  0,597 MPa

Tablica 3.5 Usporedba vrijednosti naprezanja analitički - eksperimentalno
Mjerno mjesto Analitički [MPa] Eksperimentalno [MPa] Razlika (%)
EOT T1 - T4 2,733 2,267 20,56

EOT T2 - T3 0,792 0,165 380
EOT T5 - T8 1,403 1,142 22,85
EOT T6 - T7 0,221 0,597 62,98
Tablica 3.6 Usporedba vrijednosti pomaka – analitički i eksperimentalno
Analitički
Mjerno mjesto Eksperimentalno [mm] Razlika (%)
[mm]
12 LVDT1 0,567 0,350 62,00

14 LVDT2 0,904 0,864 4,63
16 LVDT3 1,366 1,346 1,49
18 LVDT4 1,700 1,711 0,64

4. Ispitivanje vlačne čvrstoće čelika (3. vježbe)
Ispitivanje vlačne čvrstoće čelika provodi su u kidalici prema normi HRN EN ISO 6892-1:2016
– Metalni materijali – Ispitivanje vlačne čvrstoće – 1.dio: Metoda ispitivanja pri sobnoj
temperaturi.
Tablica 4.1 Simboli, oznake i rezultati mjerenja
Simbol Jedinica Vrijednost Oznaka

d0 mm 16 početni promjer uzorka kružnog poprečnog presjeka
L0 (Le) mm 50 početna mjerna duljina (mjerna duljina ekstenzometra)
S0 mm 2
201,06 početna površina poprečnog presjeka
Su mm2 124,69 najmanji poprečni presjek nakon loma
Z % 37,98 postotak smanjenja površine
Ag % 10,44 postotak plastičnog produljenja pri najvećoj sili
Agt % 10,77 postotak ukupnog produljenja pri najvećoj sili
At % 8,63 postotak ukupnog produljenja pri lomu
A % 8,38 postotak produljenja nakon loma
Fm N 137908 maksimalna sila
nagib elastičnog dijela krivulje postotka naprezanja i
mE GPa 202,34
produljenja
E GPa 202,34 modul elastičnosti
ReH MPa 535,13 gornja granica tečenja
ReL MPa 527,56 donja granica tečenja
Rm MPa 661,97 vlačna čvrstoća
Rp MPa 534,00 konvencionalna čvrstoća plastičnog produljenja
Rb MPa 566,11 naprezanje pri slomu

F-Δl dijagram
120
100
80
Sila F [kN]
60
40
20
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Produljenje ∆l [mm]
Slika 4.1 F-∆l dijagram

Konvencionalna čvrstoća
600
500
Naprezanje ϭ [MPa]
400 y = 2023x - 404.6

R² = 1
300
200
100
0
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8
Rel. deformacija ε [%]
Slika 4.2 Konvencionalni radni dijagram
Slika 4.3 Radni dijagram s označenom granicom popuštanja i čvrstoćom

Određivanje postotka smanjenja površine

 S  Su   201, 06  124, 69 
Z  0  100    100  37,98 %
 S0   201, 06 
Određivanje postotka plastičnog produljenja pri najvećoj sili

Metoda se sastoji od određivanja izduženja pri najvećoj sili na krivulji sila – izduženje koja je
određena ekstenzometrom i oduzimanjem elastične deformacije.
Lm  9,652 mm pri najvećoj sili od F = 137,908 kN
 L R   17, 22 661,97 
Ag   m  m  100     100  10, 44 %
 Le me   160 202337 
Određivanje postotka ukupnog produljenja pri najvećoj sili

Metoda se sastoji od određivanja izduženja pri najvećoj sili na krivulji sila – izduženje koja je
određena ekstenzometrom.
 L   17, 22 
Agt   m  100    100  10, 76 %
 Le   160 
Određivanje postotka ukupnog produljenja pri lomu

Metoda se sastoji od određivanja izduženja pri lomu na krivulji sila – izduženje koja je određena
ekstenzometrom.
 L f   22, 23 
At    100    100  13,89 %
 Le   160 
Određivanje postotka produljenja nakon loma

Metoda se sastoji od određivanja izduženja neposredno prije loma na krivulji sila-izduženje
koja je određena ekstenzometrom i oduzimanjem elastične deformacije.
 L f R f   22, 23 566,11 
A   100      13, 62 %
 Le me   160 207749 

5. Ispitivanje drvenog oplatnog nosača H20 (4. vježbe)
Ispitivan je I profil drvenog oplatnog nosača H20. Pojasnice nosača izrađene su od drva I. klase,
dok je hrbat izrađen od plošno prešane iverice. Nosač je opterećen koncentriranim silama na
trećinama raspona a pomaci i deformacije mjere se preko postavljenih LVDT-a (tri LVDT-a za
mjerene pomaka i 4 za mjerenje deformacija). Nosač je opterećivan u dva ciklusa, prvi sa silom
od 10 kN, drugi sa 19 kN. Naprezanja će se izračunavat za silu F=19 kN.

Slika 5.1 Poprečni presjek nosača te prikaz opterećenja i položaja LVDT-a postavljenih
na nosač
Pojasnica: drvo I klasa, E1  1,2  10 4 MPa
Hrbat: plošno prešana iverica, E 2  0,8  10 4 MPa

Slika 5.2 Prikaz ispitivanja

Proračun naprezanja analitički:
Kompozitni nosač se svodi na zamjenski ekvivalentni nosač izrađen od jednog materijala koji
ima neutralnu os i fleksijsku krutost jednaku kao originalni nosač (metoda reduciranog
poprečnog presjeka).
M
 x1  z
I yr
M
x2  n  z
I yr
E 2 0,8  10 4 2
Omjer modula elastičnosti: n  
E1 1,2  10 4 3
F  l 19 103  2100
Moment u sredini polja: M    6, 65 106 Nmm
6 6
Moment tromosti reduciranog poprečnog presjeka:
 80  403 2 2 22 1203

I yr  2   
 80  40  80     4,393 107 mm 4
 12  3 12
Naprezanje u točki 1: Naprezanje u točki 2:
6,65 106 6,65 106

1   100  15,14 MPa 2  100  15,14 MPa
4,393 107 4,393 107

Naprezanje u točki 3: Naprezanje u točki 4:
6,65 106 6,65 106

3    60  9,08 MPa 4   60  9,08 MPa
4,393 107 4,393 107
Progib u sredini raspona nosača:
0,85  F  l 3 0,85 19000  21003

w   5,91 mm
48  E1  I yr 48 1, 2 104  4,393 107
Rezultati ispitivanja:
Naprezanje - deformacija
15
10
Naprezanje [MPa]
1
0 2
-1.4 -0.9 -0.4 0.1 0.6 1.1
3
4
-5
-10
-15
Deformacije [mm/m]
Slika 5.3 Dijagram naprezanje - deformacija

Sila - vrijeme
2
0 200 400 600 800 1000

-3
-8
Sila [kN]
Sila
-13
-18
-23
Vrijeme [s]
Slika 5.4 Dijagram sila – vrijeme
Progib - vrijeme
7
5
Progib [mm]
Progib 1
3
Progib 2
2 Progib 3
0
0 200 400 600 800 1000
-1
Vrijeme [s]
Slika 5.5 Dijagram progib - vrijeme

Deformacija - vrijeme
1.5
1
Deformacije [mm/m]
0.5
RD1
0 RD2
0 200 400 600 800 1000
RD3
RD4
-0.5
-1
-1.5
Vrijeme [s]
Slika 5.6 Dijagram deformacija – vrijeme
Naprezanje - vrijeme
15
10
Naprezanje [MPa]
Naprezanje 1
0 Naprezanje 2
0 200 400 600 800 1000
Naprezanje 3
-5 Naprezanje 4
-10
-15
Vrijeme [s]
Slika 5.7 Dijagram naprezanje vrijeme

Progib - sila
7
5
Progib [mm]
Progib 1
3
Progib 2
2 Progib 3
0
-20 -15 -10 -5 0
-1
Sila [kN]
Slika 5.8 Dijagram progib – sila
Deformacija - sila
1.5
1
Deformacija [mm/m]
0.5
RD1
0 RD2
-24 -19 -14 -9 -4 1
RD3
-0.5 RD4
-1
-1.5
Sila [kN]
Slika 5.9 Dijagram deformacija – vrijeme

Naprezanje sila
15
10
5
Naprezanje [MPa]
Naprezanje 1
0 Naprezanje 2
-20 -15 -10 -5 0
Naprezanje 3
-5 Naprezanje 4
-10
-15
Sila [kN]
Slika 5.4 Dijagram naprezanje – sila

Iz podataka dobivenih ispitivanjem možemo očitati vrijednosti progiba i naprezanja pri
maksimalnoj sili F = 19,685 kN.
Tablica 5.1 Rezultati ispitivanja drvenog nosača oplate H20
Maksimalna sila [kN] progib [mm]  1 [MPa]  2 [MPa]  3 [MPa]  4 [MPa]

19,000 6,32 -13,07 13,58 -6,41 7,60
Usporedba rezultata analitički dobivenih vrijednosti i eksperimentalno dobivenih

vrijednosti:
Tablica 5.2 Usporedba rezultata
Proračun Progib(mm) σ1(Mpa) σ2(Mpa) σ3(Mpa) σ4(Mpa)

Analitički 5,91 -15,14 15,14 -9,08 9,08
Eksperimentalno 6,32 -13,07 13,58 -6,41 7,60
Razlika [%] 6,48 15,84 11,49 41,65 19,47
Vidimo da se analitički rezultati manje-više poklapaju sa rezultatima dobivenim ispitivanjem

nosača. Također vidimo da tijekom ispitivanja imamo relativno velik pomak na desnom
ležaju što zasigurno doprinosi znatnijoj razlici rezultata.

6. Određivanje sile u štapovima iz izmjerene vlastite frekvencije

(5. vježbe)
Poznavajući vlastitu frekvenciju titranja žice možemo odrediti deformaciju, naprezanje i silu u
žici prema sljedećim izrazima:
  4  L2    f02
F  4  A  L2    f02 .
Krutost žice na savijanje možemo zanemariti ukoliko je omjer duljine i debljine dovoljno velik.
U tom slučaju ponašanje žice možemo opisati prema linearnoj teoriji titranja žice, prema kojoj
su članovi u jednadžbi oscilacije žice linearni te se ne uzima u obzir nelinearni učinak krutosti
savijanja i početnog progiba žice.
Povećanjem debljine i skraćenjem žice povećavamo krutost na savijanje pa postoji opasnost od
prevelikog odstupanja rezultata linearne teorije od stvarnih rezultata. Također, ako je početni
provjes žice mali, njegov utjecaj na linearnu teoriju titranja žice je zanemariv. Povećanje
provjesa daje značajno odstupanje rezultata od onih dobivenih po linearnoj teoriji stoga je za
opisivanje titranja nužno upotrijebiti nelinearnu teoriju.
Nelinearna teorija nepraktična je za uporabu u svakodnevnoj inženjerskoj praksi, stoga su
izvedene empirijske jednadžbe koje uzimaju u obzir učinak krutosti na savijanje. Kao ulazni
podatak koristi se osnovna frekvencija titranja žice koju je lako mjeriti, a iz empirijskih izraza
dobivamo vlačnu silu u kablu (žici) koja je dovoljno blizu stvarnoj sili (zadovoljavajuće
točnosti za primjenu u praksi).
Koristeći energetske metode i metode najmanjih kvadrata može se odrediti direktna veza
frekvencije titranja i sile napetosti kabla.
F EI
 2  12,32 2
 501,404
mL mL4
Ovaj izraz vrijedi za obostrano upetu gredu s izraženim utjecajem krutosti te daje približno
rješenje nelinearne jednadžbe za prvu vlastitu frekvenciju. S obzirom da je kod kabla, krutost
značajno manja od krutosti grede, potrebno je metodom najmanjih kvadrata prilagoditi
rješenje kablu.
Ovisno o bezdimenzionalnom parametru c:
F
c L
EI
koji opisuje krutost na savijanje, određeni su sljedeći empirijski izrazi za prvi oblik titranja:
1 F EI
0  c  18 f  11,49 2  519,24 4
2 mL mL
1 F 3,71 EI
18  c  210 f  
2L m  L2 m

1 F
c  210 f 
2L m
Iz izmjerene vlastite frekvencije možemo odrediti i silu u kabelu (štapu):

EI
0  c  18 F  3,432mL2 f 2  45,191
L2
2,363 EI 2
18  c  210 F  m (2Lf  )
L m
c  210 f  4mL2 f 2
Iz izraza je da utjecaj krutosti kabla pada s porastom bezdimenzionalnog parametra c. Slijedi

da su za manji c empirijska rješenja sve sličnija rješenju za krutu gredu, dok za veći c rješenja
sve sličnija onima dobivenim prema teoriji tanke žice zanemarive aksijalne krutosti.
Ispitivali smo čelične štapove promjera 8,10, 16 mm. Sila se nanosi univerzalnim statičkim
strojem za ispitivanje, te je mjerena vlastita frekvencija štapa na različitim nivoima
opterećenja (50, 100, 150 MPa). Mjerena je akceleracija nakon unošenja impulsne pobude na
štap a vlastita frekvencija registrirana je kao rezonantni vrh u spektralnom zapisu.
Slika 6.1 Prikaz ispitivanja

Rezultati mjerenja:
feks – vlastita frekvencija izmjerena eksperimentalno
fLTŽ – vlastita frekvencija prema linearnoj teoriji žice
fEMP – vlastita frekvencija izračunata preko empirijskih izraza
F – stvarna sila u štapu unešena preko kidalice
FLTŽ – sila u štapu prema linearnoj teoriji žice
FEMP – sila u štapu izračunata preko empirijskih izraza
Tablica 6.1 Rezultati mjerenja za štap ϕ8 mm
E (N/m2) L (m) Ø(m) m [kg/m'] I (m4) A (m2) c σ (MPa) F (N)

2E+11 1,30 0,008 0,3946 2,011E-10 0,00005 10,3 50,0 2513
2E+11 1,30 0,008 0,3946 2,011E-10 0,00005 14,5 100,0 5027
2E+11 1,30 0,008 0,3946 2,011E-10 0,00005 17,8 150,0 7540
Tablica 6.2 Usporedba frekvencija u štapu ϕ8 mm
fLTŽ (Hz) fEMP (Hz) fLTŽ /feks fEMP /feks

30,7 39,6 0,79 1,02
43,4 51,6 0,86 1,02
53,2 61,4 0,89 1,02
Tablica 6.3 Usporedba sila u štapu ϕ8 mm
feksp FEMP
FLTŽ (N) FLTŽ /F FEMP /F
(Hz) (N)
39,00 4057,1 2405,7 1,61 0,96
50,63 6837,6 4791,4 1,36 0,95
60,00 9602,6 7163,7 1,27 0,95

2E+11 1,30 0,011 0,7460 7,187E-10 0,00010 7,5 50,0 4752
2E+11 1,30 0,011 0,7460 7,187E-10 0,00010 10,6 100,0 9503
2E+11 1,30 0,011 0,7460 7,187E-10 0,00010 12,9 150,0 14255


30,7 44,6 0,70 1,01
43,4 55,5 0,79 1,01
53,2 64,7 0,84 1,02
feksp FEMP
(Hz) (N)
44,13 9821,1 4582,9 2,07 0,96
54,75 15116,8 9126,6 1,59 0,96
63,50 20334,8 13603,6 1,43 0,95

2E+11 1,30 0,016 1,5783 3,217E-09 0,00020 5,1 50,0 10053
2E+11 1,30 0,016 1,5783 3,217E-09 0,00020 7,3 100,0 20106
2E+11 1,30 0,016 1,5783 3,217E-09 0,00020 8,9 150,0 30159
2E+11 1,30 0,016 1,5783 3,217E-09 0,00020 10,3 200,0 40212

30,7 54,6 0,57 1,02
43,4 63,8 0,69 1,02
53,2 71,9 0,75 1,02
61,4 79,2 0,79 1,02
feksp FEMP
(Hz) (N)
53,50 30538,9 8997,8 3,04 0,90
62,63 41851,5 18704,0 2,08 0,93
70,63 53226,1 28463,4 1,76 0,94
77,63 64299,2 37964,1 1,60 0,94
Iz usporedbe rezultata vidljivo je da vrijednosti dobivene prema linearnoj teoriji dosta odstupaju
od stvarnih izmjerenih veličina, dok empirijski izrazi vrlo dobro aproksimiraju stvarno stanje
uzimajući u obzir krutost na savijanje.
Također, vidljivo je da porastom sile u štapu raste i vrijednost vlastite frekvencije, slično je i s
povećanjem promjera koje također uzrokuje povećanje vlastite frekvencije.

7. Dinamička ispitivanja (6. vježbe)
Dinamička ispitivanja provode se u cilju određivanja dinamičkih parametara konstrukcije poput

vlastite frekvencije, koeficijenta prigušenja te vlastitih oblika titranja. Eksperimentalno
određeni dinamički parametri mogu poslužiti za kontrolu računskih parametara te za
poboljšanje računskih modela. Također, dinamičkim ispitivanjima možemo odrediti promjenu
strukturnih parametara (krutosti) i oštećenja konstrukcije, a činjenica da su često nerazorna te
ih možemo provoditi u svim fazama životnog vijeka konstrukcije uz veliku točnost čini ih
gotovo idealnima za prikupljanja podataka vezanih uz stanje i ponašanje konstrukcije.
Prilikom ispitivanja nanosi se dinamička pobuda na konstrukciju, te se promatra
odgovor konstrukcije na danu pobudu koji uvelike ovisi o karakteristici fizičkog sistema.
Osciliranje konstrukcije pri dinamičkom opterećenju može se opisati kao linearna kombinacija
osnovnih oblika titranja konstrukcije. Iako realna konstrukcija ima beskonačno oblika titranja,
već prvih nekoliko oblika nam dovoljno dobro opisuje ponašanje konstrukcije.
Modalni oblik titranja konstrukcije predstavlja nam režim gibanja sustava pri jednoj
vlastitoj frekvenciji kao da je on izdvojen od ostalih modova sustava. Stvarni pomaci točaka
konstrukcije uvijek su kombinacija svih modova.
Prigušenje se određuje isključivo eksperimentalno a definira se kao mjera raspršivanja
energije u konstrukciji. U teoriji ako bi prigušenje bilo jednako 0, tada bi vibracije beskonačno
dugo trajale. Kada se frekvencija pobude i vlastita frekvencija konstrukcije podudaraju kažemo
da je konstrukcija u rezonanciji i tada se utjecaj mase i krutosti međusobno poništavaju i
odgovor konstrukcije je kontroliran samo preko prigušenja.
Zapisi dinamičkog gibanja mogu biti u vremenskom i frekventnom području. Prilikom
mjerenja odgovora konstrukcije na određenu pobudu bilježi se funkcija odgovora u
vremenskom području te se Fourierovim transformacijama (DFT, FFT) prebacuje u frekventno
područje.
Na laboratorijskim vježbama provodili smo dva ispitivanja. Prvo smo ispitivali čelični
štap na čijem je vrhu bio pričvršćen uteg od 0,3 kg. Štap smo impulsno pobudili te promatrali
dobivene rezultate u vremenu te u spektralnom zapisu. Promatrali smo promjene rezultata u
ovisnosti o promjenama u samom sustavu (povećanje mase utega, te stavljanje dodatnog
prigušenja…). Drugo ispitivanje provodilo se na drvenom konzolnom štapu kojeg smo
generatorom pobude pobuđivali do loma.

7.1. Jednostupanjski sistem s utegom
Na vrhu štapa nalazi se uteg mase 0,3 kg. Pobuda je impulsna, a dok sistem slobodno
oscilira vrši se mjerenje pomaka, relativne deformacije i akceleracije. Na donji dio štapa,
blizu mjesta upetosti pričvršćen je tenzometar za mjerenje deformacija u vremenu. Na
sredinu raspona postavljen je LVDT te su izvršena 4 mjerenja. U prvom mjerenju smo
postavili LVDT bez opruge, u drugom smo stavili i oprugu, u trećem smo maknuli u
potpunosti LVDT te u četvrtom smo maknuli LVDT i dodali dodatni uteg na vrh štapa.
Slika 7.1 Shema ispitivanja

Na vremenskom zapisu mogu se odrediti frekvencija, logaritamski dekrement prigušenja i
koeficijent prigušenja.
prva vlastita frekvencija: 1 n 1 [Hz]

f  
T t n  t1
logaritamski dekrement prigušenja: 1 

  ln 1
n  1 n

koeficijent prigušenja: 
2
Iz navedenih izraza odrediti će se frekvencija i koeficijent prigušenja iz vremenskih zapisa
akceleracije, pomaka i deformacija te će se usporediti s vrijednostima dobivenih iz spektra i
računski (za sistem bez opruge).

Rezultati mjerenja:
1. Jednostupanjski sistem JS (JS)
Vremenski zapis akceleracije - JS

80
70
60
50
40
Akceleracija [m/s2]
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
Vrijeme [s]
Akceleracija
Slika 7.2 Vremenski zapis akceleracije JS
Vremenski zapis relativne deformacije JS

600
500
Relativne deformacije [µm/m]
400
300
200
100
0
-100
-200
-300
-400
-500
-600
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
Vrijeme [s]
Slika 7.3 Vremenski zapis relativne deformacije JS

2. Jednostupanjski sistem s LVDT-om (JS + LVDT)
Vremenski zapis akceleracije - JS + LVDT

60
50
40
30
20
Akceleracija [m/s2]
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Vrijeme [s]
Akceleracija
Slika 7.4 Vremenski zapis akceleracije JS + LVDT
Vremenski zapis relativne deformacije - JS + LVDT
430
380
330
280
230
Relativna deformacija [µm/m]
180
130
80
30
-20
-70
-120
-170
-220
-270
-320
-370
-420
-470
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Vrijeme [s]
RD
Slika 7.5 Vremenski zapis relativne deformacije JS + LVDT

Vremenski zapis pomaka JS + LVDT

11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Pomak [mm]
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
-9
-10
-11
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Vrijeme [s]
Pomak
Slika 7.6 Vremenski zapis pomaka JS + LVDT
3. Jednostupanski sistem s LVDT-om i s oprugom (JS + LVDT s oprugom)
Vremenski zapis akceleracije - JS + LVDT s oprugom

65
55
45
35
25
Akceleracija [m/s2]
15
5
-5
-15
-25
-35
-45
-55
-65
4 5 6 7
Vrijeme [s]
Akceleracija
Slika 7.7 Vremenski zapis akceleracije JS + LVDT s oprugom

Vremenski zapis relativne deformacije - JS + LVDT s oprugom
430
380
330
280
230
180
130
80
30
-20
-70
-120
-170
-220
-270
-320
-370
-420
-470
4 5 6 7
Vrijeme [s]
Relativna deformacija
Slika 7.8 Vremenski zapis relativne deformacije JS + LVDT s oprugom
Vremenski zapis pomaka - JS + LVDT s oprugom

11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
Pomak [mm]
1
0
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
-9
-10
-11
4 5 6 7
Vrijeme [s]
Pomak
Slika 7.9 Vremenski zapis pomaka JS + LVDT s oprugom

4. Jednostupanjski sistem s dodatnom masom (JS + dodatna masa)
Vremenski zapis akceleracije - JS + dadatna masa

80
70
60
50
40
30
Akceleracija [m/s2]
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38
Vrijeme [s]
Akceleracija
Slika 7.10 Vremenski zapis akceleracije JS + dodatna masa
Vremenski zapis relativne deformacije - JS + dodatna masa

800
700
600
500
400
300
200
100
0
-100
-200
-300
-400
-500
-600
-700
-800
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38
Vrijeme [s]
Relativne deformacije
Slika 7.11 Vremenski zapis relativne deformacije JS + dodatna masa

Slika 7.12 Prikaz frekventnog spektra JS sistema, f1=3,58 Hz
Slika 7.13 Prikaz frekventnog spektra JS + LVDT, f1=3,60 Hz

Slika 7.14 Prikaz frekventnog spektra JS + LVDT s oprugom, f1=3,84 Hz
Slika 7.15 Prikaz frekventnog spektra - JS + dodatna masa, f1=2,99 Hz

Tablica 7.1 Određivanje dinamičkih parametara iz vremenskih zapisa
JS + LVDT JS + dodatna
JS JS + LVDT
s oprugom masa
n 10 10 5 10
t1 [s] 4,86 5,39 4,83 4,88
v1
72,01 56,41 52,72 75,99
[m/s2]
tn [s] 7,10 7,95 5,86 7,81
Vremenski zapis
vn
56,52 32,85 16,36 57,87
[m/s2]
f [Hz] 4,02 3,52 3,88 3,07
δ [/] 0,0269 0,0601 0,2925 0,0303
ξ [%] 0,0043 0,0096 0,0466 0,0048
f1
Spektralni zapis 3,577 3,599 3,843 2,989
[Hz]
f1
Analitičko rješenje 3,597 3,077
[Hz]
JS JS + LVDT JS + LVDT s JS + dodatna

oprugom masa
Vremenski zapis n 10 10 5 10
t1 [s] 4.86 5.39 4.83 4.88
v1 72.01 56.41 52.72 75.99
[m/s2]
tn [s] 7.10 7.95 5.86 7.81
vn 56.52 32.85 16.36 57.87
[m/s2]
f [Hz] 4.02 3.52 3.88 3.07
δ [/] 0.0269 0.0601 0.2925 0.0303
ξ [%] 0.0043 0.0096 0.0466 0.0048
Spektralni zapis f1 [Hz] 3.577 3.599 3.843 2.898
Analitičko f1 [Hz] 3.597 2.595
rješenje
Računsko određivanje dinamičkih parametara za sistem bez opruge:
JS (bez LVDT-a)

E  2 105 MPa
28  23 m  113 g  0,113 kg
I  18,667 mm 4
12 E  2 105 MPa
g  9810 mm/s 2
28  23
I  18, 667 mm 4
W  l3 3  4153 12
st    19,144 mm
3EI 3  2 105 18,667 g  9810 mm/s 2
st 19,144 W  3  1,13  4,13
1  2     2  0,278 s
g 9810
W l3 4,13  4153
1  st    26,36 mm
f1   3,597 Hz 3EI 3  2 105 18, 667
1
 st 26,36
1  2     2    0,325 s
g 9810
1
f1   3, 077 Hz
1
JS s dodatnom masom
7.2. Drveni konzolni štap
Pobuđivačem je ispitivana drvena konzola upeta na donjem kraju. Na vrh konzole je spojen
akcelerometar za mjerenje odgovora konzole.
Slika 7.16 Shema ispitivanja konzolnog štapa
Rezultati:

Slika 7.17 Spektralni zapis drvene konzole bez utega, f1=11,01 Hz
Slika 7.18 Spektralni zapis drvene konzole s utegom, f1=6,359 Hz

Iz spektralnih zapisa može se jasno vidjeti da dodavanjem mase smanjujemo vlastitu
frekvenciju.

Analitički postupak:
Vlastite frekvencije moguće je odrediti i analitički preko izraza:
 Ns 2  EI
m
q
 2
fi  ci   Hz 
g  mm  ml4
Za prvu vlastitu frekvenciju c1=0,56, drugu c2=3,5 i treću c3=9,82. Drveni konzolni štap je
dimenzija b/h=12/31 mm, zapremninske mase 450 kg/m3 i modula elastičnosti 11 000 MPa.
Tablica 29. Analitičko određivanje prve tri vlastite frekvencije konzolnog štapa
l [mm] 940
b/h mm/mm 31/12
4
l [mm ] 4 464
E [MPa] 11 000
EI [Nmm2] 49,10∙106
q [N/mm'] 1,674∙10-3
m [Ns2/mm2] 1,706∙10-7
f1 [Hz] 10,75
f2 [Hz] 67,20
f3 [Hz] 188,54
Tablica 30. Usporedba rezultata
Analitički Eksperimentalno Razlika

f1 10,75 11,01 2,36 %
Uočljivo je malo odstupanje između analitički i eksperimentalno dobivenih rezultata, pa

možemo zaključiti da analitički izrazi dovoljno dobro aproksimiraju ponašanje sustava barem
vezano uz prvu vlastitu frekvenciju koja nam je često mjerodavna.

Popis literature:
[1] Damjanović, D., Skripta i predavanja iz Eksperimentalnih metoda 1, Zagreb, 2015.
[2] Krolo, J., Šimić, D., Mehanika materijala, Građevinski fakultet, Zagreb, 2011.

Seminar 1.vježbe NJ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seminar 1.vježbe NJ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GRAĐEVINSKI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU, Kolegij: Ispitivanje konstrukcija

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 2

Slika 2.1. Prijenosni komparator .............................................................................................. 6

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 3

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 4

U sklopu kolegija Eksperimentalne metode 1. osim predavanja održavaju se i laboratorijske

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 5

2. Baždarenje mjernih instrumenata (1. vježbe)

2.1. Mjerenje iste veličine prijenosnim komparatorom

Slika 2.1. Prijenosni komparator

Prijenosni komparator služi za mjerenje deformacija pri statičkom opterećenju a ubraja

Gdje je N2-N1 razlika očitovanja na skali instrumenta prije i poslije opterećenja.

Komparator nije trajno pričvršćen za površinu ispitivane konstrukcije, već se prilikom

Provedeno je određivanje točnosti prijenosnog komparatora u u svrhu ocjene mogućnosti

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 6

Mjerena vrijednost nalazi se unutar intervala:

Slika 2.2. Histogram mjerenja-prijenosni komparator

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 7

Ukupna površina histograma:

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 8

2.2. Baždarenje doze

Slika 2.3. Doza – uređaj za mjerenje sile

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 9

Tablica 2.1 Obrada rezultata - doza

Srednja vrijednost veličine opterećenja:

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 10

Traže se koeficijenti a i b za koje je E minimalno:

551 15, 289  10,957  768,306

10  768,306  10,957  551

Tablica 2.2 Određivanje koeficijenta korelacije za dozu

0.196 10.1 9.9432 2039.137 2025.000

S obzirom da je koeficijent korelacije blizu 1 možemo zaključiti da je instrument dovoljno

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 11

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 12

2.3. Baždarenje induktivnog osjetila za pomak = LVDT

Slika 2.5 Vrste i princip rada LVDT-a

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 13

Tablica 2.3 Obrada rezultata LVDT

Mjerenje Mikrometar LVDT yi xi Prirast

Srednja vrijednost pomaka:

Traže se koeficijenti a i b za koje je E minimalno:

Tražena funkcija ima oblik:

Određivanje konstante instrumenta:

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 14

Tablica 2.4 Određivanje koeficijenta korelacije za LVDT

2 0 0.009862405 6.201 6.250

Slika 3.5. Korelacijski pravac za LVDT

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 15

3. Mjerenje pomaka i deformacija na modelima od pleksiglasa (2.

Na modelima rešetki izrađenih od pleksiglasa mjerene su deformacije i pomaci za opterećenja

3.1. Model rešetke (prosta greda)

Slika 3.1 Model rešetke 1.

Geometrijske karakteristike štapova:

Modul elastičnosti pleksiglasa:

NEVEN JURANIĆ AK. GOD. 2018./2019. 16

Slika 3.2 Statički sustav rešetke

Unutarnje sile u štapovima br. 3, 9 i 21 za silu F=100 kN

Pomaci čvorova br. 2, 4 i 6 za silu F=100 kN

Proračun naprezanja analitički (F=100 kN)

JURICA PAJAN AK. GOD. 2017./2018. 17

Gornji rub (T3): Donji rub (T4):

Slika 3.3 Dijagram pomak-vrijeme za model rešetke

JURICA PAJAN AK. GOD. 2017./2018. 18