Kulturno istorijska baština

• Kulturna baština (Cultural Heritage) je:

• materijalno nasleđe nekog prostora:

artefakta,
građevine,
istorijska i religijska mesta

• Nematerijalno nasleđe predstavlja način života razvijen u zajednici

koji se prenosi iz generacije u generaciju:
usmena tradicija,
Jezik,
izvođene umetnosti (muzika, igra, predmeti),
svečani događaji

Kulturna baština se u savremenoj literaturi imenuje kao nematerijalna i

materijalna kulturna baština (ICOMOS, 2002).
 Kulturno - istorijska baština

• Venecijanska povelja 1963

• Ukazivanje na:
obim kulturne baštine;
pokazivanje interesovanja za njeno očuvanje:
ocenjivanje autentičnosti i vrste zaštite.

• Nara dokument iz 1993.godine, (Nara, Japan)

prvi put se konvencionalno iznosi mišljenje:

podvlači značaj raznolikog kulturnog nasleđa;
ukazuje na potrebu njegove praktične konzervacije.
 Kulturno - istorijska baština

• Pariz 2003, UNESCO

• Doneta Konvenciju za zaštitu nematerijalnog

kulturnog nasleđa (Covention for the Safeguarding
of the Intangible Cultural Heritage) sa devet
klauzula;

zaštita nematerijalnog kulturnog nasleđa na

nacionalnom i međunarodnom nivou,
međunarodna saradnja i pomoć,
stvaranje fondova za nematrijalno nasleđe,
stalno izveštavanje.
 Zemlje sa najvećim brojem kulturnog nasleđa na
UNESCO listi
Broj svetskog kulturnog nasleđa na
Red.broj Zemlja
UNESCO listi
❶ Italija 47
2. Španija 40
3. Francuska 38
4. Nemačka 38
5. Kina 35
6. Indija 27
7. Meksiko 27
8. UK 25
9. Iran 20
10. Grčka 16
 Mapa evropske kulturne baštine
izvor: http://whc.unesco.org/en/list/?&type=cultural

Na UNESCO listi, u 165 zemalja sveta, nalazi se 1.052

mesta, od čega 814 ima status kulturnog nasleđa, 203
prirodnog i 35 mešovitog
 Kulturno - istorijska baština

• Turizam kulturno-istorijskog nasleđa je specifičan vid turizma

univerzalne forme koji traje vekovima.

Velika tura (Grand Tour) i Hrišćansko hodočašće (Christian

pilgrimages) putovanje bazirano na posetama umetničkim,
kulturnim i religioznim centrima.

Promene koje su nastale u religijskom turizmu imaju uticaj na

ekonomski razvoj mnogih destinacija i zemalja

najposećenije destincije verskog turizma: (Jerusalim u Izraelu,

Santiago de Compostela u pokrajini Galicija u Španiji, u Meka i
Medina u Saudujskoj Arabiji, itd).
 Velika tura (Grand Tour) 1780
William Thomas Beckford (britanski aristokrata i pisac )
 Kriterijumi za UNESCO listu
• Za upis na UNESCO listu Svetske kulturne baštine, kulturno
dobro mora da zadovolji 6 kriterijuma od 10. Ostala četiri se
odnose na prirodna dobra.

• Za kulturna dobra kriterijumi su sledeći:

(i): da predstavlja remek delo ljudske genijalnosti;

(ii): da predstavlja važnu razmenu čovekovih dostignuća u prostoru

tokom vremena kroz kulturne zone, da ima uticaj na razvoj
arhitekture, monumentalne umetnosti, tehnologije, planiranja
gradova i dizajn pejzaža;

(iii): da ima jedinstvena ili izuzetna svedočanstva kulturne tradicije

civilizacije koja živi ili je živela na tom prostoru;
 Kriterijumi za UNESCO listu
• Za upis na UNESCO listu Svetske kulturne baštine, kulturno dobro
mora da zadovolji 6 kriterijuma od 10. Ostala četiri se odnose na
prirodna dobra.

• Za kulturna dobra kriterijumi su sledeći:

(iV): da bude izuzetan primerak graditeljstva, arhitekture ili tehnologije ili

predela koji ilustruje značajan period ljudske istorije u tom prostoru;

(v): da bude izuzetan primerak tradicionalne naseobine, upotrebe kopna ili

mora, svojevrsne kulture ili čovekove interakcije sa ranjivom prirodom
pod uticajem nepovratnih promena;

(vi): da je kulturno dobro materijalno ili nematrijalno povezano sa

događajima ili živom tradicijom, sa idejama, verovanjima, sa umetničkim
i književnim delima izuzetnog, univerzalnog značaja.
 Kulturno - istorijska baština
Kriterijumi za UNESCO listu

• Lokalitet ili mesto svetske baštine (World Heritage

Site) je prirodno ili izgrađeno mesto, oblast, ili struktura
prepoznato da ima izuzetan međunarodni značaj i da
zbog toga zaslužuje posebnu zaštitu.

• Lokalitet ili mesto se nominuje za status svetske kulturne

baštine pri UNESCO organizaciji.
 Kulturno - istorijska baština

• Istorijske građevine i mesta:

• Najatraktivnije materijalno nasleđe može da predstavlja

samostalni resurs koji ima:
umetničku vrednost,
estetsku vrednost,
funkcionalnu vrednost.
 Kulturno - istorijska baština

• Istorijske građevine i mesta:

• Najatraktivnije materijalno nasleđe može da predstavlja

samostalni resurs koji ima:
umetničku vrednost,
estetski i funkcionalni izgled

Za 6 meseci 2016. godine

Knosos je posetilo 110.851
turista
 Kulturno - istorijska baština

• Keopsova, Velika ili Kufuova piramida

oko 2.560 godine pre nove ere, kao grobnica tadašnjeg faraona Kufua.
Visinom od 146,5 metar, predstavljala je najvišu građevinu sveta više od 3,800 godina.
 Veliki Kineski zid

• Od 1987 na UNESCO listi

• preko 10 miliona ljudi/godišnje ga poseti
 Koloseum u Rimu ili „Flavijev amfiteatar“

• Gradnja je započeta 72 n.e. za vreme

cara Vespazijana,

15.315.970 turista
2015.
 Krivi toranj – Piza

- romanesknog stila (arhitekta Bonanno Pisano).

Nagib 5 stepeni odnosno 3.9m.
Toranj je počeo da se naginje tokom izgradnje 1173. godine i završen nakon
skoro 200 godina 1372. godine.

Visina tornja je 55.86 metara. Izgrađen je od mermera (

 Katedrala Notre-Dame u Parizu

Građena u stilu francuske gotike od 1163 do 1345. Predstavlja

kulturno nasleđe Francuske,
Monumentalni spomenik na UNESCO listi svetske kulturne
baštine
 Katedrala u Milanu

Građena u stilu italijanske gotike, na originalnim temeljima

iz 1386. godina, konačno završena 1965.
Visina je 108.5 metara
 Primeri “bizarne” arhitekture

Korpa zgrada (Ohajo, Sjedinjene Države) kompanije Longaberger koja se bavi

trgovinom proizvodima od drveta.

Kubne (kockaste) kuće u Roterdamu u Holandiji, sagrađene u duhu slobodnog,

modernog stila, turistička atrakcija
Primeri modernističke arhitekture

(arhitektonski stil – “brutalist”)


Chilehaus u Hamburgu građevina specifične
forma izgrađena 1922-1924. u stilu brick
ekspresionizma, stil tipičan za Nemačku i
Holandiju
(arhitekta Fritz Hoger).
Burj Khalifa je najviša građevina na svetu,
građena je u arhitektonskom stilu neo-
futurizma, visine 829.8m,
Dubai Ujedinjeni Arapski Emirati.
Otvorena je 2010. godine.
Arh. Adrian Smith, George Efstathiou,
William F. Baker, Marshall Strabala
Istorijske građevine i mesta u Srbiji
• Materijalno nasleđe

• manastiri: Studenica, Sopoćani, Đurđevi stupovi,

Visoki Dečani i Gračanica

• crkve: Pećka patrijaršija, Bogorodica Ljeviška i crkva

svetih apostola Petra i Pavla kod Novog Pazara.

• arheološki lokalitet: Gamzigrad-Felix Romuliana-

Galerijeva palata
•
UNESCO lista svetske baštine u Srbiji (materijalno i
nematrijalno nasleđe)
 Kulturno - istorijska baština
Srbije
Državno osamostaljenje Raške, u vreme Stefana
Nemanje, sedamdesetih godina 12. veka

• osamostaljenje crkve, početkom 13. veka

• razvija se srpski jezik i pismo,
• crkva,
• zakoni,
• Trgovina
• jaka vojska.
• podižu se gradovi i vojna utvrđenje, crkve i
zadužbine, slikaju freske i ikone, prepisuju
knjige.
 Kulturno - istorijska baština Srbije

Stefan Nemanja I (oko 1113 — 1200)

• Veliki župan Raške,
• rodonačelnik vladarske dinastije Nemanjića i tvorac
moćne srpske države u srednjem veku,
• jedan od najznačajnijih srpskih vladara, zajedno sa
sinom Svetim Savom I Srpskim, smatraju se
utemeljivačima Srpske pravoslavne crkve
Kulturno - istorijska baština
Srbije
Raška škola – originalni graditeljski stil

Studenica, Đurđevi stupovi i Sopoćani (freska

Uspenje Presvete Bogorodice)
 Kulturno - istorijska baština Srbije

Raška škola – originalni graditeljski stil

• Đurđevi stupovi je manastir Srpske pravoslavne crkve

posvećen svetom Đorđu,

• Nalazi se u blizini Novog Paraza u Starom Rasu,

•
• Đurđevi stupovi su jedan od najstarijih srpskih manastira,

• Manastir je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim

godinama posle stupanja na presto velikog župana
(izgradnja je završena 1171 godine)
 Kulturno - istorijska baština
Srbije
Manastir Studenica najznačajniji manastirski
kompleks srednjevekovne Srbije, sagrađena u 12.
veku, 1190. godine.
duhovni i umetnički centar srpskog naroda,
zadužbina Stefana Nemanje, utemeljivača nezavisne
srpske države i rodonačelnika dinastije koja je
vladala Srbijom dva veka.
Njegovi posmrtni ostaci, njegove supruge Anastasie i
prvog srpskog kralja, Stefana Prvovenčanog,
nalaze se ovom manastiru.
 Kulturno - istorijska baština Srbije

Manastir Studenica

39 kilometara jugozapadno od Kraljeva i 40 kilometara

istočno od Ivanjice,

Manastirski kompleks, opasan zidovima, čine četiri crkve:

1. Bogorodična crkva,
2. Kraljeva crkva (ktitor kralj Milutin),
3. crkva Joakima i Ane
4. crkva Svetog Nikole (Nikoljaču).
 Kulturno - istorijska baština Srbije

Manastir Studenica

Manastir Studenica, freska Vavedenje (levo) Sveti Sava (desno)

 Kulturno - istorijska baština Srbije

Manastir Studenica

• Sveti Sava rođen kao Rastko Nemanjić, (1175-1236)

najmlađi sin Stefana Nemanje, prvi srpski arhiepiskop,
princ i monarh, iguman manastira Studenica.
• utemeljio nezavisnost Srpske pravoslavne crkve 1219.
godine.
• napisao prvi književni rad na srpskom jeziku.
• Studenica (crkva Bogorodice i Kraljeva crkva) je bila
najznačajniji manastir u srednjevekovnoj Srbiji na
početku stvaranja srpske države
 Kulturno - istorijska baština Srbije

Stari Ras i Sopoćani

manastir Sopoćani,
manastir Đurđevi Stupovi,
Sveti Apostoli Sv Petar i Pavle (Petrova crkva) i
arheološki lokalitet srednjovekovni grad Ras.

• Freske u crkvi manastira Sopoćani, koji potiču iz oko 1270-

1276, spadaju među najlepša dela vizantijske i srpske
srednjovekovne umetnosti
Kulturno - istorijska baština Srbije

Sopoćani: freska apostol Jovan

Manastir Mileševa
HVALA NA PAŽNJI !