28.

OGRANIČENJA LJUDSKIH PRAVA

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava predviđa određena ograničenja ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Moguće je uočiti tri vrste takvih ograničenja, i to: 1. derogacija; 2.izuzeci; i 3. restrikcija. Derogacija ili
stavljanje van snage određenih ljudskih prava i osnovnih sloboda u vanrednim okolnostima svakako je najčešći
oblik ograničenja ljudskih prava od strane države. Vrši se u zaista izuzetnim okolnostima kao što su rat,
unutrašnji neredi i druge ozbiljne opasnosti za državu i njenu populaciju. Intenzitet opasnosti mora biti tako
velik, da ugrožava na ozbiljan način normalno funkcioniranje institucija države i prijeti fizičkom opstanku
naroda u cjelini ili nekog njegovog dijela. Izuzeci su ograničenja stalne prirode i određeni su odredbama samog
ljudskog prava koje je zaštićeno Konvencijom. Za razliku od derogacije, izuzeci imaju trajnu važnost i podložni
su striktnoj kontroli Evropskog suda. Također, oni su precizno definisani tako da to olakšava kontrolu.
Restrikcije su, kao i izuzeci, trajni oblici ograničenja ljudskih prava i najčešće su izraženi u pravnom standadru
„neophodno u demokratskom društvu“. Restrikcije su slične derogacijama, samo im je opseg nešto širi, jer se
radi o kontroli kompatibilnosti od strane suda koja priznaje zonu „slobodnog djelovanja države“. Ovdje se radi o
prioritetu odredbi Konvencije, koja uzima u obzir nacionalne interese države. Primjetno je da su svi oblici
ograničenja način da se ograniči uloga države,njen uticaj u vršenju prava, ali ujedno oni su i način da se osnaži
uloga države.

29. RAZVOJ LJUDSKIH PRAVA U OKVIRU UN-aPotreba da se osigura ,da svi ljudi u svijetu imaju osnovna
prava i slobode, bio je jedan od motiva za osnivanje Ujedinjenih naroda. Sporazumom svih država ljudska prava
više nisu bila stvar pojedinih država nego su postala pitanja zajednice država. To je sadržano u ključnom
ugovoru između država, u „Povelji Ujedninjenih naroda“, koja je usvojena 26. juna 1945. U njoj se ističe da se
sve države članice obvezuju da će i zajedno i svaka posebno surađivati s Organizacijom u smislu provedbe
ciljeva Organizacije, a u te ciljeve ubraja se zaštita ljudskih prava. Tim članom svaka država članica UN-a
(danas su to gotovo sve zemlje svijeta), obvezuje se na poštivanje ljudskih prava. Da bi bilo precizno utvrđeno
što su ljudska prava, sastavljena je Univerzalna (Opća) deklaracija o ljudskim pravima, koja je usvojena 10.
decembra 1948. Ona označava početak pokušaja univerzalne političke i pravne provedbe ljudskih prava.
Univerzalna deklaracija time razvija osnovnu ideju Povelje UN-a, prema kojoj ljudska prava predstavljaju osnov
slobode, pravde i mira u svijetu. Na ovaj način, ljudska prava iz nacionalne prelaze u internacionalu sferu, a
međunarodno pravo nije više samo međudržavno pravo, nego je i pravo čovjeka-pojedinca, usljed čega je i
međ.pravo u cjelini,dobiva novu dimenziju. Razvolj ljudskih prava i sloboda u okviru UN-a, nastavio se naravno
i nakon donošenja ovog akta. Tako naročito treba navesti Konvenciju o genocidu iz 1948. godine i dva pakta o
ljudskim pravima: Pakt o političkim oravima i Pakt o socijalno-ekonomskim pravima(1966), kao i čitav niz
drugih konvencija, kojima je u velikoj mjeri zaokružen kompletiran sistem ljudskih prava UN. Međutim,danas je
još uvijek, nažalost, jako vidljiv jaz između ljudski prava koja su su proklamirana i mogućnosti UN i općih
međ.institucija da ta prava adekvatno primijene u stvarnom životu čovjeka.

30. UNIVERZALNA DEKLARACIJA O PRAVIMA ČOVJEKAUniverzalna (Opća) deklaracija o pravima

čovjeka je temeljni i najznačajniji dokument UN, a time i ukupne i međunarodne zajednice o sistemu ljudskih
sloboda i prava. Usvojena je u Generalnoj skupštini UN-a 10.12.1948.god. Zbog toga se ovaj datum obilježava
kao svjetski dan prava čovjeka. Garantuje se pravo na život, slobodu i ličnu sigurnost. Niko ne smije biti
podvrgnut mučenju, okrutnom,nehumanom ili ponižavajućem postupanju i kažnjavanju. Svi su jednaki pred
zakonom i uživaju jednaku pravnu zaštitu. Garantuje se privatnost i zabranjuje miješanje u privatni život,
porodicu, dom ili prepisku. Zabranjen je svaki napad na čast i ugled čovjeka. Deklaracija garantuje temeljno
pravo na državljanstvo,pravo na sklapanje braka i zasnivanje porodice,pravo na imovinu. Svako ima pravo na
slobodu misli, savijesti i vjere, kao i slobodu mišljenja i izražavanja, mirnog okupljanja i udruživanja. Garantuje
se pravo na rad i sloboda izbora zanimanja, na povoljne uslove rada i na zaštitu od nezaposlenosti.

Tako je uspostavljen poseban organ UN-a -Komitet za ljudska prava- i konstituisano pravo svih da se u slučaju
neefikasne zaštite kod domaćih organa, mogu obratiti ovom organu.

31. MEĐUNARODNI UGOVORI KAO IZVOR LJUDSKIH PRAVA

Veliki pravni značaj ima sedamdesetak međunarodnih ugovora iz oblasti ljudskih prava, međutim treba imati na
umu da time nisu nastale jednake obaveze za sve članice organizacije. Pristupanje i izbor ugovora kojima će biti
vezane u zavisnosti je od odluke svake države. Da bi dokument, koji su usvojile Ujedinjene nacije,stupio na
snagu potrebno je da ga potpiše,ratificira ili da mu pristupi određen broj država članica koji je predviđen samim
ugovorom. Ako uzmemo za primjer dva reprezentativna ugovora iz oblasti ljudskih prava, Međunarodni pakt o
građanskim i političkim pravima i Međunarodni pakt o ekonomskim,socijalnim i kulturnim pravima, za države
članice to znači:

država osigurava prava svim osobama na svojoj teritoriji i pod svojom nadležnosti bez ikakve
diskriminacije;

preduzima sve potrebne korake,zakonodavne i druge mjere radi ostvarenja priznatih prava;

stavlja na raspolaganje efikasne pravne lijekove svim licima čija su prava prekršena, pri čemu je
korištenje pravnih lijekova pravo i treba da budu sudske prirode uz obavezu države da njihovi rezultati budu
sprovedeni u djelo. A u drugom slučaju države se obavezuju na postepenu primjenu ekonomskih,socijalnih i
kulturnih prava, na poduzimanje svih mjera sa ciljem stvaranja uvjeta za njihovu realizaciju,kreiranje društvene
strategije u tom pravcu i korištenje međunarodne pomoći. Iako stepen i vrsta obaveza za ugovorne članice iz ova
dva ugovora nije ista, uz uvažavanje svih osobenosti država, cilj je jedan- postići stvarno uživanje ljudskih prava.
U sklopu svojih aktivnosti, relevantna tijela UN-a prikupljaju informacije iz različitih izvora o implementiranju
ljudskih prava u državama članicama. Redovni UN komiteti koji nadgledaju implementaciju ljudskih prava,su:
Komitet za eliminiranje rasne diskriminacije, Komitet za ljudska prava, Komitet protiv torture, Komitet za prava
djeteta.

32. MEĐUNARODNO OBIČAJNO PRAV

Međunarodno običajno pravo obavezuje sve države članice Ujedinjenih nacija na isti način. Država krši
međunarodno pravo ako, kao dio državne politike,sprovodi,podstiče ili toleriše: 1.genocid; 2.ropstvo ili trgovinu
robljem; 3.ubistvo i nestajanje pojedinca; 4.mučenje ili drugo svirepo,nečovječno ili ponižavajuće postupanje ili
kažnjavanje; 5.dugotrajno samovoljno lišavanje slobode; 6.sistematsku rasnu diskriminaciju; 7.dosljednu
politiku masovnog kršenja međunarodno priznatih ljudskih prava. Uvrštavanje ljudskih prava u običajno
međunarodno pravo jača izvlačenje ljudskih prava iz unutrašnje nadležnosti država. U tom smislu zanimljiva je
Univerzalna deklaracija koja po svom karakteru nema pravno obavezujuću snagu, ali se smatra da po svom
karakteru predstavlja dio običajnog prava. Tako shvaćena dobiva veću pravnu snagu od paktova o ljudskim
pravima.

33. OPĆA NAČELA CIVILIZIRANIH NARODRiječ je o načelima koja potiču, ili pripadaju, unutrašnjem
pravnom poretku, tj.postoje kao esencija pravnih pravila u svim razvijenim pravnim sistemima postojećih
država. Polazna pretpostavka je da se države obavezuju na poštovanje ljudskih prava bona fides i da pristupaju
međunarodnim ugovorima sa ciljem da ih primijene u unutrašnjem sistemu i stvaranju uvjeta za njhovu
realizaciju i stvarno uživanje. Međutim, isustva pokazuju da to nije uvijek slučaj. Ponekad pristupanje može biti
isključivo politički motivirano sa ciljem stvaranja,pred domaćom i međunarodnom javnosti, imidža demokratske
vlasti ili sa ciljem da se maskira stvarno stanje i odnos u pogledu ljudskih prava u određenim državama i pod
određenim političkim režimima. Ne ulazeći u sve moguće razloge koje zemlje motiviraju na usvajanje
međunarodnih dokumenata, stvarnu ili prividnu želju država članica da ljudska prava čine bitan sadržaj svih
aspekata u društvu,činjenica je da se ljudska prava krše i ugrožavaju. Zato se postavlja pitanje šta UN mogu
učiniti na zaštiti ljudskih prava, koji instrumentarij posjeduju i kakvi su dometi zaštite ljudskih prava.

Jedan od načina na koji se sprovodi međ.zaštita ljudskih prava je uspostavljen nadzor nad postovanjem i
sprovođenjem obaveza iz Povelje i preuzetih obaveza na osnovu međ.ugovora, kao i poštovanje međ.običajnog
prava iz oblasti ljudskih prava.

Drugi način je predviđeno pravo žalbe i pokretanje postupka pred nekim od organa UN ili tijelom
posebno osnovanim samom Konvencijom, koje je zaduženo da prati primjene i povrede odredbi Konvencije
34. NADZOR NAD POŠTOVANJEM LJUDSKIH PRAVASmisao nadzora nad poštovanjem ljudskih prava je
kontrola i nadzor nad vladama koliko one ugrožavaju i krše ljudska prava,odnosno dopuštaju da se ljudska prava
krše na njihovoj teritoriji. Ovaj nadzor vrše međunarodni organi sastavljeni od predstavnika država ili nezavisnih
ličnosti i međunarodne nevladine organizacije. U slučaju nadzora i utvrđivanja stvarnos stanja ljudskih prava
važnu ulogu imaju međunarodne nevladine organizacije. Mnoge od njih postale su respektabilan izvor za ocjenu
stanja i povreda ljudskih prava u svijetu. Njihov rad je mnogo manje opterećen ideologijom i politizacijom,
imaju izgrađen ujednačen standdard primjene kriterija na osnosu kojih se uspostavlja daleko objektivnija slika
stanja stvari u domenu ljudskih prava, od onih koje države plasiraju u svojim izvještajima. Osnovni značaj
njihovog rada je javnost. Periodični izvještaji međ.organa zaduženih za nadzor ljudskih prava i izvještaji
nevladinih organizacija dostavljaju se Komisiji za ljudska prava Ujedinjenih nacija. Na taj način UN dobivaju
informacije o politici i djelovanju država članica. Komisija za ljudska prava i Potkomisija za borbu protiv
diskriminacije i zaštitu manjina, mogu razmatrati žalbe pojedinaca povodom povrede ljudskih prava o osnovnih
sloboda. Uvjet je iscrpljivanje svih pr.lijekova u državi i da se isti predmet ne vodi pred nekim drugim organom
UN ili spec.agencijom.

35. KONVENCIJSKO PRAVO LJUDSKIH PRAVAEvropska konvencija je u svojoj preambuli u svemu

prihvatila Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima, naglašavajući posebno da ova deklaracija ima cilj da
učini sigurnim univerzalni i stvarno priznavanje i poštovanje u njoj proklamiranih prava. Uz ovo kompletno
prihvatanje ljudskih prava i sloboda,koje je priklamirala Univerzalna deklaracija, na istom mjestu je utvrđeno da
će Evropska konvencija u odnosu na Univerzalnu deklaraciju poduzeti prve korake ka zajedničkom provođenju
određenih prava navedenih u Univerzalnoj deklaraciji. Evopska konvencija za zaštitu ljudskih prava u potpunosti
se oslanja na dostihnuća Univerzalne deklaracije. Donešenjem Evropske konvencije, trebalo se postići, da se
odredbe Univerzalne deklaracije prilagode specifičnostima evropskog tla i posebno ciljevima koje je pred
Evropu stavio tada već stvoreni Savjet(Vijeće) Evrope. Taj dokument se javlja u socijalnoj i političkoj klimi koja
je u to vrijeme još vladala u Evropi poslije Drugog svjetskog rata, pri čemu su veliki značaj svakako imali
procesi evropske integracije na ekonomskom i socijalnom planu. Zagovornici ideje o evropskoj integraciji bili su
uvjereni da napori na evropeizaciji neće biti uspješni,ukoliko se ne ostvari odgovarajući napredak u pogledu
zaštite ljudskih prava putem pravne države.

36. EVROPSKA KONVENCIJA O ZAŠTITI LJUDSKIH PRAVA I OSNOVNIH SLOBOD

Usvojena je 4.novembra 1950.godine u Rimu. Cilj Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava neodvojiv je od
cilja Savjeta(Vijeća) Evrope da se ostvari veće jedinstvo među drđavama koje su ušle u sastav ove najšire
evropske organizacije. Ako je integracija evropskih država osnovni cilj Savjeta Evrope, onda su autori
Konvencije morali stati čvrsto na na stanovište očuvanja i daljnjeg provođenja ljudskih prava i osnovnih sloboda.
U socijalnom i političkom ambijentu Evrope, koji je bio u trenutku dodnošenja Evropske konvencije, bilo je
posve normalno i pretpostavljeno da će ona prihvatiti sva pozitivna dostignuća Univerzalne deklaracije, i da će u
odnosu na taj veliki historijski dokument, napraviti veliki i kvalitetno nov doprinos. Evropska konvencija je
ustvari trebala da nastavi upravo tamo gdje je zastala Univerzalna deklaracija, a to je traženje međunarodnog
mehanizma kojim bi se, u skladu sa Deklaracijom, ljudska prava i slobode navedene u toj deklaraciji, mogle
realizirati. Stvaraoci Evropske konvencije,smatrali su da Evropska konvencija neće imati realni domašaj, ako je
ne provedu u činjenju, a da bi se to uradilo na najefikasniji način, jeste da se uz usvajanje deklaracije o ljudskim
pravima predvide i jasno definirane pravne sankcije. Prema tome, bitna novost Evropske konvencije u odnosu na
sve prethodne međunarodne dokumente iz obalsti ljudskih prava, jeste u nastojanju da se osigura zaštita ljudskih
prava. Zadatak Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava određen je praktično osnovnim ciljem njenih
stvaralaca, a to je da se omogući ekonomska,socijalna i druga integracija među državama Evrope. Ta zaštita
morala je biti izražena na dva nivoa: prvo, da države same osiguraju valjane institucijske pretpostavke za zaštitu
ljudskih prava u svojim okvirima, i drugo, da se uspostavi efikasan sistem međunarodne regionalne kontrole i
kolektivne odgovornosti Savjeta(Vijeća) Evrope, za zaštitu ljudskih prava u mjeri u kojoj to ne uspijeva
zemljama

37. EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVAEvropski sud za ljudska prava je nezavisno sudsko tijelo,
ustanovljeno radi zaštite ljudskih prava koja su navedena u Evropskoj konvenciji. Osnovna uloga suda sastoji se
u tome da utvrdi da li postoji zaista povreda prava iz Evropske konvencije, od strane država-potpisnica Evropske
konvencije o zaštiti ljudskih prava. Broj članova suda ovisi od broja država koje potpisuju Konvenciju. Tako
Evropski sud u ovom trenutku ima 41 suca. Sudije moraju imati visoki moralni ugled i posjedovati kvalifikacije
potrebne za obavljanje visokih sudskih funkcija, odnosno biti priznati pravni stručnjaci. Suce bira Parlamentarna
skuptšina, s čime se izražava puna legitimnost njihove funkcije,a time se naglašava i njihova nezavisnost. Biraju
se na period od 6.godina, uz mogućnost ponovnog izbora. Prije stupanja na funkciju,sudac je dužan da položi
zakletvu.

Kada je u pitanju struktura suda, tu možemo navesti 4 tijela Suda:

1. Plenarna skupština (vijeće)- ima uglavnom administrativno-upravljačku funkciju.

2. Komitet od tri suda- povjerena je uloga trijaže individualnih zahtjeva,tako što jednoglasno može da
proglasu neprihvatljivom ili skinuti sa liste svaku individualnu predstavku.

3. Vijeće od sedam sudaca- je osnovni kontrolni organ suda i njegove kompetencije su jako velike. Ono je
ustvari središnji organ, jer se izjašnjava o tome da li je povrijeđena,prekršena odredba Konvencije.

4. Veliko vijeće- osigurava jedinstvenost cijelog suda. Sastoji se od 17 sudaca sa vrlo različitim
stavovima. Funkcija se sastoji u ponovnom ispitivanju nekih slučajeva koji imaju poseban značaj.

Dakle, Sud ima sudsku i savjetodavnu ulogu. Sudska je raznovrsna i obuhvata sve od prihvatljivosti zahtjeva,
utvrđivanja činjenica, pokušaja mirenja do donošenja odluka. A savjetodavna se sastoji u davanju mišljenja o
pravnim pitanjima, koja se tiču tumačenja Konvencije i njenih Protokola.

38. POKRETANJE POSTUPKA PRED EVROPSKIM SUDOM ZA LJUDSKA PRAV

Osnovna karakteristika sudskog postupka proizlazi iz karaktera ljudskih prava i osnovnog pravnog odnosa koji
oni pretpostavljaju. Ovlaštenici ljudskih prava, koji kao takvi mogu tražiti odgovarajuću zaštitu pred Evropskim
sudom, su države i pojedinci. Što se tiče obveznika ljudskih prava , to u svakom slučaju, mogu biti samo države i
to država koja je član Konvencije, kao jednog međunarodnopravnog ugovora. Da bi se pokrenuo sudski
postupak, postoji obaveza ovlaštenika, da se sudu dosatvi predstavka u pisanom obliku i potpisana od strane
podnosioca predstavke ili njegovog predstavnika.

1.Državne predstavke

Bitne karakteristike ove državne predpostavke su da se radi o „objektivnoj“ predstavci koju može podnijeti svaka
država i u povodu svakog kršenja odredbi konvencije. Ovdje se ne radi, o tome da država pokreće postupak kada
su u pitanju njeni vlastiti interesi- ili kršenja ljudskih prava koja se tiču nje same ili njenih državljana, nego se
radi o predstavci koja ukazuje na povrede ljudskih prava bez obzira ko ih vrši i protiv koga ih vrši. Dakle, u
pitanju je interes „evropskog javnog poretka“. Državna predstavka nije bazirana na principu reciprociteta, te da
bi se pokrenuo postupak pred sudom, dovoljna je povreda ljudskih prava od strane države-članice konvencije.
Ona ustavri predstavlja kolektivnu garanciju ljudskih prava.

2.Pojedinačne predstavke

Pojedincu pripada pravo na pojedinačnu predstavku upućenu sudu radi zaštite nekog svog prava iz Konvencije.
Podnosioci predstavke mogu biti: pojedinci, nevladine organizacije, grupa pojedinaca. Svaki čovjek može
inicirati evropske organe onda kada smatra da su njegova ljudska prava povrijeđena.

39. KARAKTER PRESUDE EVROPSKOG SUDA ZA LJUDSKA PRAVAEvropski sud za ljudska prava na
kraju donosi presudu, i po izricanju, one se objavljuju. Presude se dostavljaju Savjetu ministara, generalnom
sekretaru Savjeta Evrope, strankama, trećim licima i svim drugim osobama koje su direktno umiješane u spor.
Osnovno što sud treba da izrazi u presudi, jeste da li u dotičnom predmetu postoji ili ne postoji povreda
dispozicija Evropske konvencije. Priroda presude u tijesnoj je vezi sa prirodom Evropskog suda za ljudska prava.
Evrospki sud donosi deklaratorne odluke, što znači da on nema mogućnosti da prinudnim mjerama nameće
odluke državama. Konačna odluka dostavlja se Komitetu ministara koji nadgleda njeno izvršenje. Odluke Suda
su u velikoj mmjeri relativne. Znači, presuda je deklaratornog karaktera, jer rješava jedini jedino pitanje da li je,
u datom slučaju, prekršena ili nije, određena dispozicija Konvencije. Odluka suda je relativna i ne važi erga
omnes,jer su samo strane u sporu obavezne da se prema njoj ponašaju. Presude koje donosi sud imaju obavezni
karakter

40. ZAŠTITA LJUDSKIH PRAVA PREMA USTAVU Bi

Ustav BiH donesen je u sklopu napora za zaustavljanje rata koji po elementima genocida, zločina, masovnih
kršenja ljudskih prava ima sličnosti sa II svj.ratom. U preambuli Ustava BiH pominju se pojmovi ljudskog
dostojanstva, slobode, jednakosti, mira, pravde, tolerancije, pomirenja. Za državu se vežu demokratski organi
vlasti, pravična procedura, miroljubivi odnosi unutar društva, opće blagostanje, ekonomski razvoj, suverenitet,
teritorijalni integritet i politička nezavisnost. A od međunarodnih dokumenata poziva se na Povelju UN,
Univerzalnu deklaraciju, Pakt o građanskim i političkim, odnosno ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima i
na Deklaraciju o pravima lica koja pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičkim manjinama, kao i
drugim instrumentima ljudskih prava. Uzimanjem u obzir navedene međunarodne instrumente za zaštitu ljudskih
prava, koji čine sastavni dio Ustava, zatim Katalog ljudskih prava koja navodi Ustav i obavezu po kojoj će
država BiH i oba entiteta osigurati najviši nivo međunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda, dobiva
se široka lista priznatih prava i sloboda. U Ustavu BiH potvrđen je stav o međusobnoj uvjetovanosti demokracije
i ljudskih prava; odnos u kojem se demokracija pojavljuje kao jedno od ljudskih prava,a istovremeno samo
demokratska država može osigurati poštovanje ljudskih prava. Politička prava i slobode pripadaju građaninu,
državljaninu BiH, bez obzira u kojem njenoj entitetu živi pod jednakim uvjetima i bez diskriminacije po bilo
kojem osnovu( to su: prava koja uključuju slobodu mišljenja,savjesti i vjere,slobodu izražavanja i štampe,aktivno
i pasivno biračko pravo, pravo na demokratske izbore i političke predstavnike). U skladu sa međunarodnim
dokumentima koji čine sastavni dio Ustava BiH, priznaje se: pravo na imovinu, na rad, na pravičnu zaradu,
pristojan život, pravo na socijalnu sigurnost,,prava porodice, djece i maloljetnika,pravo na obrazovanje i mnoga
druga prava.