Pesimistični Hamlet

Na sceni Crnogorskog narodnog pozorišta odigrana je predstava „Hamlet“, djelo koje za svakog
umjetnika predstavlja poseban izazov u karijeri kao apsolutnа probа sopstvenog talenta i
mogućnosti izraza, jer ova drama sadrži ključna pitanja filozofije, teorije umjetnosti, politike i
etike, sadrži cijelu suštinu života. Ono što fascinira umjetnike u ovom slučaju upravo je
interpretacija i izbor ovih tema, njihovo približavanje publici i upoređivanje sa aktuelnim
vremenom. Ovom prilikom, svoje su vještine stavili na probu Ana Vukotić, koja je režirala i
adaptirala komad, dramaturg Božo Koprivica, scenografska autorska ekipa Vanje Magića i
Svena Jonkea (Numen), koreograf Sonja Vukićević, i muzički autorski tim, koji su činili Rambo
Amadeus i Digital Mandrack, kostimograf Leo Kulaš, dizajner svjetla Ivan Lušičić Liik i
Miomir Malović.

Ana Vukotić je napravila spoj antiiluzionističkog prostornog okvira i antinaturalističke igre,

fokusirajući se na opskursnost ambijenta, kroz dozu ironije tumačeći funkcionisanje Šekspirovog
velikog mehanizma istorije, kao na istoriju nasilja nad pravdom.

Scenografiji Vanje Magića i Svena Jonkea treba posvetiti posebu pažnju, s obzirom da ovdje
scenski aparat postaje ravnopravan protagonista sa ostalima elementima inscenacije. Scena izlazi
iz svojih gabarita i zasijeca i prostor partera, kako bi se distanca sa publikom još više umanjila.
Scenografija umnogome koristi svojevrsna apijaovska rešenja, prostor satkan od više platformi
nepravilnog oblika i pod različitim kosinama, tako da kreiraju prostor pun prepreka i otpora
kojima glumac mora da se potčini. Stvoren je “ritmički prostor“ kako je Apija definisao scenu
koja se gradi poput muzičke partiture, a cijela scena dobija simbolički smisao. Dinamika prostora
takođe uslovljava kretanje na sceni, apstrahujući donekle i glumačku interpretaciju koja u
takvom diktatu prostora ne može biti u potpunosti realistična. Takođe svedenost rekvizita na
minimum, odbijanje imitacije bilo kakvih realnih predmeta i ambijenta iz stvarnosti, stvara
prostor koji se u potpunosti oslanja na imaginaciju gledaoca. Svjetlosni efekti djeluju sugestivno,
naročito odsjaj koji se stvara na ogromnoj količini crnog najlona razasutog po sceni. Pomjeranje
najlona, osim što predstavlja još jedan apstraktni element scenografije, pruža glumcima
fleksibilnu platformu za razvijanje varijateta performativnih mogućnosti, u kretanju i pokretu na
sceni (koreograf Sonja Vukićević). Zapravo čitav audio-vizuelni doživljaj, kojem doprinosi i
disonantna elektronska muzika, kreira efektno sterilnu i bezdušnu atmosferu koja je zavladala u
kraljevstvu nakon ubistva Hamletovog oca.

Momčilo Otašević uvjerljivo je dočarao lik Hamleta, kroz antinaturalistički izraz, koji je negdje
na granici sa fizičkim teatrom, čiju dinamičnu igru ispunjenu akcijom podstiče i sama struktura
scene. U pomahnitalom prelaženju razdvojenih platformi i ekspresivnoj igri vješto prikazuje
tobožnje Hamletovo ludilo, egzistencijalni nemir, sukob sa samim sobom, vječitu dilemu pravog
izbora između pokoravanja sili i borbe za pravdu. Jedina zamjerka je povremeno gubljenje zvuka
ili slabljenje dikcije, riječi nadjačanih pokretima po bučnom najlonu (možda bi rješenje bio
mikrofon zbog tolike mobilosti glumca).
U ulozi Ofelije Ana Vukčević pokazala je bezuslovnost ljubavi, istovremeno i snagu i ranjivost,
kroz različite tonove igre od ustreptale od ljubavi, do ranjive i krhe do lucidno bezumne. Kostimi
koje nosi tokom predstave čine je djelimično nagom, i kao takvi doprinose utisku fizičke
opipljivosti njenog duševnog bola, ali i nesebične ogoljene ljubavi, za koju nema mjesta u svijetu
politike u koji je uvučena bez svoje volje – svijet pun intriga, zločina i nepravde (njen otac
Polonije i kralj Klaudije je koriste da saznaju više o Hamletovom duševnom stanju i ona pristaje
na to).

Kralja Klaudija, figuru vladara uzurpatora čestu u Šekspirovom opusu, tumači Dejan Ivanić
predstavljajući ga kao raskalašnog i beskrupuloznog, a spontanost gestikulacije i dikcije
oslikavaju nonšalantno obavljanje nepravedno preuzete uloge, do koje je došao izvršavanjem
niza nedjela. Lik kraljice Gertrude tumači Ana Vujošević, sa dozom ironije, puna izvještačenih
osmijeha i stilizovanih pokrerta, koji naglašavaju njeno licemjerje, pretvaranje i skrivanje istine.
Njena izdaja se može razumjeti kroz Šekspirovu mizoginu repliku koju izgovara Hamlet
„slabosti ime ti je žena“, a koja neodoljivo podsjeća na Njegoševu „ćud je ženska rana naopaka,
stotinu će promjeniti vjera da učini što joj srcu drago“. Zoran Vujović prikazao nam je Polonija
baš onakvog kakvog ga Šekspir oslikava, prvog kraljevog savjetnika koji je zbog opšteg straha
na dvoru od odmazde u stalnoj u prismotri i prisluškivanju drugih, a njegovu uljudnost i
licemjernu učtivost Hamlet ismijava koristeći se novonastalom ulogom ludaka.

Dolaskom na scenu Aleksandar Gavranić u ulozi Fortinbrasa, bezizražajnošću i ravnodušnošću

tona iskazuje neminovnost i surovost istorijskog točka, drama završava smrću jednog kralja i
stvara se uslov za krunisanje novoga. Fortinbrasovog oca ubio je Hamletov otac u zavojevačkom
ratu, nakon toga braća ovih kraljeva koji su zauzeli tron odustali su od međusobnog rata, ali ipak
na kraju, nakon opšteg pokolja, sudbina Fortinbrasu donosi u ruke dansku krunu. Upravo kako
piše Jan Kot:

U svakoj hronici zakoniti vladalac vuče za sobom dugi lanac zločina, odbio je od sebe feudalnu
gospodu koja su mu pomogla da osvoji krunu, najpre je pobio neprijatelje, zatim nekadašnje saveznike,
pogubio naslednike i pretendente na presto. Ali nije uspeo da uništi sve. Iz progonstva se vraća mladi
knez — sin, unuk ili brat pobijenih, brani pogaženi zakon, oko njega se okupljaju odbačena gospoda, on
oličuje nadu u novi red i pravednost.(...) Кrug se zatvorio. Počinje novo poglavlje. Nova istorijska
tragedija.

Dakle, Fortinbrasov ulazak na scenu obilježava kraj predstave koji ostaje otvoren za moguća
čitanja. Scenu nadrasta i zaklanja ogromno sivilo vazduhom napumpanog najlona, zaklanjajući
sve što je bilo na njoj prisutno i stvarajući platformu za junake nove istorije.

U režiji su istaknute i ključne političke poruke komada, u kojima savremenici ukoliko žele mogu
pronaći analogiju sa našim stanjem stvari u društvu, koje se tiču nezakonitosti i odnarođenosti
vlasti, gdje se protiv protivnika kuju zavjere i sprovode nepošteni obračuni. Pitanje hrabrosti i
časti, revolucionarne volje za promjenom oličene u Hamletovim riječima „biti ili ne biti“,
svevremena su pitanja, koja se najzad u ovom čitanju drame završavaju krajnjim pesimizmom,
slikom Danske kao ogromne tamnice. Možda nismo dobili neko novo čitanje Hamleta; takođe,
zbog velike dinamičnosti scene izgubilo se na intenzitetu doživljaja Šekspirovih riječi, ali ipak
Ana Vukotić je napravila upečatljivu inscenaciju savremenog izraza koja može biti sve ali nije
povlađivanje ukusu mase.