‫‪_ 1+‬‬

‫‪ +‬مناظرۀۀ حضرت امام اعظم‬

‫و امام اوزاعی _‬
‫‪+ !_ ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث ممسنند امام اعظم_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫سنندَ‬
‫م س‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف در کتاب » م‬
‫امام اعظم« روایت شده است‪ .‬حضرت امام‬
‫اعظم در سال ‪ 150‬هجری قمری از دنیا رحلت‬
‫نمود‪.‬‬
‫ن‬ ‫إجت نم ن‬
‫ة‪َ،‬‬ ‫مك ن ن‬ ‫ن بن ن‬ ‫حن ناطنيِ ن‬ ‫ر ال س ن‬ ‫ن‬ ‫دا‬‫في ن‬ ‫ي ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬‫ونزا ن‬ ‫واسل س‬ ‫ة ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ع أمبوُ ن‬ ‫س ن ن‬
‫فعوُ ن‬ ‫عي نل ن‬ ‫قا ن ن‬
‫في‬ ‫م ن‬ ‫دَي نك سم‬ ‫ن أي س ن‬ ‫م نل ت نسر ن م ن‬ ‫ما نبال مك سم‬ ‫ن‬ ‫‪َ:‬‬ ‫ة‬ ‫ن‬ ‫ف‬‫ن‬ ‫يِ‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫بي‬ ‫ونزا ي ن‬ ‫ن‬ ‫ل اسل س‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ه؟ُ فقا ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ن‬
‫ج ن‬ ‫ة‪ َ:‬نل س‬ ‫حن نيِف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫عن سدَن النرف ن‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫عن سدَن اليركوُ ن‬ ‫ة ن‬ ‫صل ن‬ ‫ال ن‬
‫ه‬ ‫سل نن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫فيِ ن‬ ‫م ن‬ ‫ن ن‬ ‫و‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬
‫م‬ ‫الل‬ ‫ىَّ‬ ‫ل‬ ‫ص‬ ‫ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫الل‬ ‫ل‬ ‫س ن م ن‬ ‫سوُ‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫ص‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫ه س‬ ‫ل‬ ‫أن ن م‬
‫سال نم م‪َ،‬‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر ي‬ ‫ه ن‬ ‫حدَنث ننني اليز س‬ ‫قدَس ن‬ ‫و ن‬ ‫ح‪ َ،‬ن‬ ‫ص ي‬ ‫ف نل ي ن ن‬ ‫ل‪ َ:‬ك نيِ س ن‬ ‫قا ن‬ ‫يءء‪ َ،‬ن‬ ‫ش‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ه ن‬ ‫ن‬ ‫سل نن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫عن سأ ن‬
‫كا ن‬ ‫م‪» َ:‬أن من‬ ‫ن ن‬ ‫و‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬‫م‬ ‫الل‬ ‫ىَّ‬ ‫ل‬ ‫ص‬ ‫ن‬ ‫ه‬‫ن‬ ‫الل‬ ‫ل‬ ‫س ن م ن‬ ‫سوُ‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫‪َ،‬‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫يِ‬ ‫ب‬
‫ن س ن‬
‫ه«‪.‬‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ه إن ن‬ ‫ي نسر ن‬
‫عن سدَن النرف ن‬ ‫و ن‬ ‫ع‪ َ،‬ن‬ ‫عن سدَن اليركوُ ن‬ ‫و ن‬ ‫صلةن‪ َ،‬ن‬ ‫ح ال ن‬ ‫ذا افت نت ن ن‬
‫ن‬
‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ف م‬
‫ة‬‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م‪ َ،‬ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إ نب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء‪ َ،‬ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث نننا ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ه أمبوُ ن‬ ‫ل لن م‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫سوُ ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫عليِ س ن‬ ‫الله ن‬ ‫م‬ ‫صلىَّ‬ ‫ه ن‬ ‫ل الل ن‬ ‫ن نر م‬ ‫عوُمد‪» َ:‬أ ن‬ ‫س م‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ن اب س ن‬ ‫ع ن‬ ‫وُند‪ َ،‬ن‬ ‫س ن‬ ‫وال س‬ ‫ن‬
‫عوُدم‬ ‫ونل ي ن م‬ ‫ن‬ ‫‪َ،‬‬ ‫ة‬‫ن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ص‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ح‬ ‫تا‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ف‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬
‫م‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن ن ن‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫و‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬
‫من‬ ‫ل ناسل ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ع س‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر د‬ ‫ن‬ ‫ه‬‫س‬ ‫ز‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫ن‬‫ن‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫ك‬ ‫ث‬ ‫د‬ ‫دَ‬ ‫ح‬
‫ن‬ ‫أ‬ ‫‪َ:‬‬ ‫ي‬ ‫ي‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫زا‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫قا‬ ‫ف‬ ‫ك«‪َ،‬‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ذ‬ ‫ن‬‫س‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ء‬ ‫ء‬ ‫ي‬ ‫ش س‬
‫قا ن‬
‫ل‬ ‫ف ن‬ ‫م!َ ن‬ ‫يِ‬ ‫ه‬ ‫را‬ ‫ب‬ ‫إ‬ ‫ن‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫‪َ،‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫ح‬ ‫ني‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫دَ‬ ‫ح‬ ‫‪َ:‬‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫قوُ‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫‪َ،‬‬ ‫ه‬ ‫يِ‬ ‫ب‬ ‫عن أ ن‬ ‫ن‬ ‫‪َ،‬‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫سا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫س ن ن‬‫س‬ ‫ء‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س ن‬ ‫ن ن م‬
‫كان حماد أ ن‬
‫م‬ ‫هيِ م‬ ‫ن إ نب سنرا ن‬ ‫كا ن‬ ‫و ن‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر د‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ز‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬
‫ن‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫ف‬ ‫س‬ ‫ء‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪َ:‬‬ ‫ة‬ ‫ن‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫ه أمبوُ‬ ‫لن م‬
‫ه‪َ،‬‬ ‫ق ن‬ ‫ف س‬ ‫في ال س ن‬ ‫منر ن‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ن اب س ن‬ ‫دَو ن‬ ‫س بن م‬ ‫ة ل نيِ س ن‬ ‫م م‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫و ن‬ ‫سال نم م‪ َ،‬ن‬ ‫ن ن‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ق م‬ ‫ف ن‬ ‫أن س‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ه‬‫وُدم ل ن م‬ ‫س ن‬ ‫فاسل س‬ ‫ة‪ َ،‬ن‬ ‫حب ن م‬ ‫ص س‬ ‫ل م‬ ‫ض م‬ ‫ف س‬ ‫ه ن‬ ‫و لن م‬ ‫ة‪ َ،‬أ س‬ ‫حب ن ء‬ ‫ص س‬ ‫منر م‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ت نلب س ن‬ ‫كان ن س‬ ‫ن ن‬ ‫وإ ن س‬ ‫ن‬
‫ي‪.‬‬ ‫ع‬ ‫ن‬ ‫زا‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ك‬ ‫س‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫‪َ،‬‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫دَ‬ ‫ب‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫وُ‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫دَ‬ ‫ب‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫‪َ،‬‬ ‫ر‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫ء‬ ‫ض‬ ‫س‬ ‫ف‬ ‫ن‬
‫ي‬ ‫س‬ ‫ن ن‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ء ن‬
 ‫‪_ 2+‬‬
‫سفُییان ْبن ع سي یي ْینهَ ‪ ‬روایت می‬ ‫ترجمه‪ َ:‬امام س ْ‬
‫کند کهَ حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬و امام‬
‫ۀ مکرمهَ در‬ ‫عی ‪ ‬در بازار گندم فروشان مک ۀ‬ ‫یاوْزا ع‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫مجلسی باهم یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
‫چرا شما اهل عراق در وقت رکوع رفع ي ید یْين‬
‫نمی کنید؟ حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در‬
‫ح )بل معارض( از‬ ‫این مورد هیچ حدیث صحی ع‬
‫م ثابت‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫حضرت رسول اللهَ ن‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چگونهَ ثابت نیست‬ ‫نیست‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت‬ ‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫عبد اللهَ بن عمر‪ ‬روایت می کند کهَ حضرت‬
‫م در شروع نماز و در‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫رسول خدا ن‬
‫وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن از رکوع‪ ،‬رفع‬
‫ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫ود ‪ ‬و هر‬ ‫ی‬ ‫‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫ق ی‬
‫دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت رسول‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل‬
‫نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث را روایت می کنم و شما در‬
‫خععی حدیث می‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬ ‫مقابل آن از ی‬
‫ری فقیهَ‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫آورید؟ امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫تر بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل‬
 ‫‪_ 3+‬‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر‬ ‫صحابیت افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و‬ ‫ی‬
‫س ی‬
‫نبود‪ ،‬و أ ْ‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند‪.‬‬

‫بعضی نکات این حدیث شریف‪:‬‬

‫سیدنا حضرت امام اعظم ‪ ‬در این‬ ‫م‬ ‫‪_!+‬‬
‫حسن و خوبی‬ ‫روایت نمایان گردانیده است کهَ س‬
‫سندع این حدیث شریف آنست کهَ هر روایت‬
‫قیهاء« بلکهَ در عصر خود‬ ‫کنندۀ ۀ آن نهَ تنها از »فس ی‬
‫»فقیهَ ترین« مردم زمان خود بود‪ .‬و حضرت‬
‫قهاء‬ ‫م دربارۀ ۀ عفقهَ و فس ی‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬ ‫رسول اللهَ ن‬
‫ن‪.‬‬‫دَي ن‬
‫في ال د‬‫ه ن‬‫ه م‬
‫ق س‬‫ف د‬
‫خيِ سررا ي م ن‬‫ه ن‬ ‫ه بن ن‬
‫رند الل م‬ ‫ن يم ن‬
‫م س‬ ‫می فرماید‪ :‬ن‬
‫هر کسی کهَ خداوند بخواهد با او نیکوئی کند‪ ،‬او‬
‫را در دین فقیهَ می سازد‪ (1 ) .‬لذا در ترجیح حدیثی‬
‫کهَ هر یک از راویان سند آن »فقیهَ ترین« مردم‬
‫عصر خود باشد هیچ جای شکی نیست‪ .‬حق‬
‫اینست کهَ مخالفُین ما هیچ حدیثی ندارند کهَ هر‬
‫راوی آن »فقیهَ ترین« مردم عصر خود باشد‪.‬‬
‫‪ _!+‬راویان این حدیث همگان از خیر‬
‫القرون اسلم است و خیر بودن صحابهَ و تابعین‬
‫و تبع تابعین یعنی مردم خیر القرون اسلم در‬

‫) ‪ (1‬مسند ابی حنیفُة للحصکفُی‪ :‬حدیث ‪ 18‬کتاب الصلةا‬

‫ن‬
‫م ْ‬
‫ب‪ :‬ی‬ ‫م‪ ،‬یبا ب‬‫ْ‬
‫ب الععل ع‬
‫) ‪ (1‬صحیح البخاری‪ 1/25 :‬حدیث ‪ 71‬ك عیتا س‬
‫ن‬
‫دي ع‬
‫هَ عفيِ ال د‬
‫قهْ س‬
‫فُ د‬
‫خي ْررا ي س ی‬ ‫ي سرعد ع الل ل س‬
‫هَ ب عهَع ی‬
 ‫‪_ 4+‬‬
‫قسرنني‪ َ،‬ث م ن‬
‫م‬ ‫خيِ سمرك م س‬
‫م ن‬ ‫ن‬ ‫احادیث شریف منصوص است‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫م‪.‬‬ ‫ن ي نملوُن ن م‬
‫ه س‬ ‫م ال ن ن‬
‫ذي ن‬ ‫م‪ َ،‬ث م ن‬ ‫ن ي نملوُن ن م‬
‫ه س‬ ‫ال ن ن‬
‫ذي ن‬
‫ۀ راویان این حدیث شریف کوفی‬ ‫‪ _!+‬هم ۀ‬
‫اند و تمامی کوفیان بر متروک بودن رفع ي ید یْين در‬
‫داخل نماز اتفُاق دارند‪ ،‬چنانچهَ امام ترمذی ‪ ‬می‬
‫كوُنفنة‪ .‬این‬ ‫ل ال م‬ ‫وأ ن س‬
‫ه ن‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬
‫ر د‬ ‫ن الث ن س‬
‫وُ ن‬ ‫س س‬
‫فنيِا ن‬ ‫وُ م‬
‫ل م‬ ‫ق س‬ ‫وُ ن‬
‫ه ن‬ ‫نویسد‪ :‬ن‬
‫و م‬
‫فُیيان‬‫س ْ‬‫متروک بودن رفع ي ید یْين‪ ،‬مذهب امام س‬
‫) ‪(3‬‬
‫ۀ اهل کوفهَ است‪.‬‬ ‫ثوری ‪ ‬و هم ۀ‬
‫وی ‪ ‬می نویسد‪ :‬این‬ ‫کنی ع‬ ‫و مولنا عبد الحی یل ْ‬
‫)متروک بودن رفع ي ید یْين(‪ ،‬مذهب حضرت امام‬
‫سن بن متی و‬ ‫ح ی‬ ‫اعظم‪ ،‬امام سفُیان یثوری‪ ،‬امام ی‬
‫)‪4‬‬
‫تمامی متقدمین و متأخرین فقهای کوفهَ است‪.‬‬
‫(‬

‫‪ _!+‬این حدیث شریف مسلسل بالعمل نیز‬

‫است‪ ،‬یعنی تمام کسانی کهَ آن را روایت می‬
‫کنند بر آن عامل نیز بودند‪.‬‬
‫‪ _!+‬چنانچهَ حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫) ‪(5‬‬
‫بعد از شروع نماز‪ ،‬دیگر رفع ي ید یْين نمی کرد‪.‬‬

‫ت؛ِ‬‫دا ع‬
‫شیها ی‬‫ب ال ل‬‫) ‪ (2‬صحیح البخاری‪ 3/171 :‬حدیث ‪ 2651‬ك عیتا س‬
‫ذا أ س ْ‬
‫شهعد ی‬ ‫جوْرر إ ع ی‬ ‫شهید س ع ییلىَ ی‬
‫شیهاد یةاع ی‬ ‫ب‪ :‬ل یي ی ْ‬
‫یبا ب‬
‫ةا‪ ،‬باب ما‬ ‫ی‬ ‫ی‬
‫صل ع‬‫ب ال ل‬ ‫وا س‬
‫‪ (3‬جامع الترمذی‪ 1/343 :‬حدیث ‪ 257‬أب ْ ی‬
‫)‬

‫جاء أن النبيِ صلىَ اللهَ عليهَ وسلم لم يرفع إل فيِ أول مرةا‪،‬‬
‫چاپ بشار‬
‫جد‪ :‬ص ‪91‬‬ ‫م ل‬ ‫س ی‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫التعلیق‬ ‫‪(4‬‬
‫)‬

‫) ‪ (5‬موطا محمد‪ :‬ص ‪ 59‬حدیث ‪ 110‬باب افتتاح الصلةا |‬

‫صیلوات‪،‬‬ ‫ب ال ل‬ ‫مصنف ابن ابی شیبة‪ 1/213 :‬حدیث ‪ 2443‬ك عیتا س‬
‫ی‬
‫م یل ي یسعود س‬‫ل ت یك ْعبيیرةار ث س ل‬
‫ن ي یْرفیعس ي ید یي ْهَع عفيِ أول ع‬ ‫ن ی‬
‫كا ی‬ ‫م ْ‬
‫ی‬
 ‫‪_ 5+‬‬
‫مهَ ‪ ‬نیز رفع ي ید یْين‬ ‫ق ی‬‫ود ‪ ‬و ع یل ْ ی‬ ‫‪ _!+‬حضرت ی ْ‬
‫اس ی‬
‫) ‪(1‬‬
‫نمی کردند‪.‬‬
‫خععی ‪ ‬نیز بعد از‬ ‫‪ _!+‬حضرت امام ابراهیم ن ی ی‬
‫) ‪(2‬‬
‫شروع نماز‪ ،‬دیگر رفع ي ید یْين نمی کرد‪.‬‬
‫ماد ‪ ‬و حضرت امام‬ ‫ح ل‬
‫‪ _!+‬حضرت امام ی‬
‫ابوحنیفُهَ ‪ ‬نیز در داخل نماز رفع ي ید یْين نمی‬
‫) ‪(3‬‬
‫کردند‪.‬‬

‫منسوخی رفع ي ید یْين داخل نماز با هر تکبیر‪:‬‬

‫عی ‪ ‬در مورد رفع ي ید یْين در‬ ‫‪ _!+‬امام ا یْوزا ع‬
‫داخل نماز بعد از این مناظره چهَ می گفُت؟‬
‫امام بخاری ‪ ‬جواب این سوال را در کتاب خود‬
‫عی ‪ ‬می گفُت کهَ‬ ‫چنین می آورد کهَ امام ا یْوزا ع‬
‫ل ‪ ،‬رفع ي ید یْين های داخل نماز با هر‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ممر اسل ن‬
‫و م‬ ‫ك اسل س‬
‫ذنل ن ن‬
‫تکبیر‪ ،‬از افعال ادوار ابتدائی اسلم بود )و حال‬
‫) ‪(4‬‬
‫همهَ منسوخ می باشد(‪.‬‬
‫ۀ آغاز‬‫‪ _!+‬و باید دانست کهَ تکبیر تحریم ۀ‬
‫نماز در خارج از نماز واقع می باشد و همچنین‬
‫شرط نماز است‪ ،‬و سایر رفع ي ید یْين ها در داخل‬
‫عی ‪‬‬‫نماز‪ ،‬بنابرین دانستهَ می شود کهَ امام ا یْوزا ع‬

‫ن‬
‫كا ی‬‫ن ی‬‫م ْ‬ ‫‪ (1‬مصنف ابن ابی شیبة‪ 1/214 :‬حدیث ‪ 2453‬ی‬
‫)‬
‫ی‬
‫م یل ي یسعود س‬‫ل ت یك ْعبيیرةار ث س ل‬‫ي یْرفیعس ي ید یي ْهَع عفيِ أول ع‬
‫ن‬‫كا ی‬‫ن ی‬‫م ْ‬ ‫‪ (2‬مصنف ابن ابی شیبة‪ 1/213 :‬حدیث ‪ 2445‬ی‬
‫)‬

‫ی‬
‫م یل ي یسعود س‬‫ل ت یك ْعبيیرةار ث س ل‬‫ي یْرفیعس ي ید یي ْهَع عفيِ أول ع‬
‫صیل ع‬
‫ةا‪ ،‬وییرفْعع‬ ‫ب افْت عیتا ع‬
‫ح ال ل‬ ‫) ‪ (3‬کتاب الثار‪ 1/126 :‬حدیث ‪ 73‬یبا س‬
‫ديِ‪...‬‬ ‫اْلي ی ْ ع‬
‫) ‪ (4‬البخاری‪ ،‬قرةا العینین برفع الي ید یْين فی الصلةا‪ :‬ص ‪73‬‬
‫حدیث ‪104‬‬
 ‫‪_ 6+‬‬
‫رفع ي ید یْين های رکوع را از افعال ادوار ابتدائی‬
‫اسلم )و لذا متروک و منسوخ( می دایند‪.‬‬

‫سند این حدیث شریف‪:‬‬

‫ن‬
‫ن‬‫ع س‬
‫م ن‬ ‫هيِ ن‬
‫ن إب سنرا ن‬‫ع س‬‫مادء ن‬‫ح ن‬
‫ن ن‬ ‫ع س‬
‫ة ن‬‫ف ن‬ ‫حننيِ ن‬‫‪ _!+‬سند أمبوُ ن‬
‫ن‬ ‫قم ن ن‬
‫ي‬
‫ن الن نب ن د‬‫ع ن‬‫عوُمد ن‬ ‫س م‬‫م س‬‫ن ن‬‫ه بس ن‬
‫دَ الل ن‬
‫عب س ن‬‫ن ن‬ ‫ع س‬‫وُند(ِ ن‬ ‫و اسل س‬
‫س ن‬ ‫ة )أ ن‬ ‫عل س ن ن‬‫ن‬
‫م‪ َ،‬اعلی ترین سند حدیث در‬ ‫ن‬
‫سل ن‬‫و ن‬‫ه ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬‫ه ن‬ ‫ن‬
‫صلىَّ الل م‬ ‫ن‬
‫ۀ راویان این سند‪ ،‬مطابق‬
‫دنیا می باشد‪ ،‬زیرا هم ۀ‬
‫اصول حدیث هم تام الضبط اند‬
‫و هم کثیر الملزمهَ ) ‪ (1‬و هم »فقیهَ ترین« مردم‬
‫زمان خود‪.‬‬
‫‪ _!+‬محقق و محدث کبیر هند حضرت‬
‫مولنا شیخ حبیب الرحمن اعظمی ‪) ‬متوفی‬
‫‪ 1412‬هـ ق( دربارۀ ۀ این حدیث می گوید‪:‬‬
‫ت‪.‬‬ ‫م ثن ن‬
‫قا ء‬ ‫ه ک مل ي م‬
‫ه س‬ ‫جال م م‬
‫ر ن‬
‫ة ن‬ ‫حن نی س ن‬
‫ف ن‬ ‫ی ن‬
‫سن ندَم أب ن س‬
‫و ن‬
‫ن‬
‫ۀ راویان سند امام اعظم ‪‬‬ ‫ترجمه‪ َ:‬هم ۀ‬
‫ثقات هستند‪.‬‬
‫) ‪(2‬‬

‫‪ _!+‬این حدیث شریف‪» ،‬حدیث صحیح«‬

‫است‪ ،‬و سند این حدیث شریف از حضرت امام‬
‫ن‬‫ع س‬
‫م ن‬‫هی س ن‬
‫ن إب سنرا ن‬‫ع س‬
‫ماد ن‬
‫ح ن‬‫عنس ن‬ ‫ة ن‬ ‫اعظم ‪ ‬تا بال »أمبوُس ن‬
‫حننسیفن ن‬
‫عنمه«‪،‬‬ ‫ن‬
‫ه ن‬ ‫ی الل م‬
‫ض ن‬‫سعوُمد نر ن‬‫م س‬
‫ه بن ن‬ ‫عسبدَن الل ن‬
‫ن ن‬
‫وُند‪ َ،‬أ ن‬
‫س ن‬‫اسل س‬
‫عالی ترین سند حدیث در دنیا می باشد‪ ،‬زیرا‬
‫ۀ راویان این سند‪ ،‬نهَ تنها ثقات اند بلکهَ‬ ‫هم ۀ‬
‫مطابق اصول حدیث هم تام الضبط اند و هم‬
‫کثیر الملزمهَ و هم فقیهَ ترین مردم زمان خود‪.‬‬

‫تجلیات صفُدر‪2/91 :‬‬ ‫‪(1‬‬

‫)‬

‫ۀ رفع ي ید یْين‪ :‬ص ‪27‬‬

‫تحقیق مسئل ۀ‬ ‫‪(2‬‬
‫)‬
 ‫‪_ 7+‬‬
‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث ممسْنند الْإنمامم ْالأعْنظمم أمبیِْ نحمنیِْنفنة_‬
‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را امام حافظ فقيهَ‬
‫ۀ‬
‫علم ۀ‬
‫م‬ ‫محد‬
‫عث شيخ أبو محمد عبد اللهَ بن يعقوب حارث‬
‫مام ن‬‫مسن ندَم السإ ن‬
‫بخاری )متوفىَ ‪ 340‬هـ ق( در » م س‬
‫ة« تخریج نموده است‪.‬‬ ‫ف ن‬ ‫السأعسظنم ن أنبیس ن‬
‫حننیس ن‬
‫حدَثنا محمدَ بن زیاد الرازی‪ َ،‬حدَثنا سلیمان ابن‬
‫وُل‪َ:‬‬
‫ة نیقم م‬ ‫عيِ نيِ سن ن ن‬ ‫ن م‬ ‫سفیانن اب س ن‬ ‫ت م‬ ‫سمنع م‬ ‫الشاذکوُنی‪ َ،‬قال ن‬
‫س‬ ‫ن‬ ‫إجت نم ن‬
‫ةن‬
‫مك ن‬ ‫ن بن ن‬ ‫حن ناطنيِ ن‬ ‫ر ال ن‬ ‫دا ن‬ ‫في ن‬ ‫ي ن‬ ‫ع د‬ ‫ونزا ن‬ ‫واسل س‬ ‫ة ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ع أمبوُ ن‬ ‫س ن ن‬
‫م نل ت نسر ن‬ ‫ما نبال مك سم‬ ‫ن‬ ‫عي ل ن‬ ‫ل اسل ن‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫عن سدَن‬ ‫ن ن‬ ‫عوُ ن‬ ‫فم‬ ‫ن‬ ‫‪َ:‬‬ ‫ة‬
‫ن‬ ‫ف‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫بی‬ ‫ي ن‬ ‫ن‬ ‫زا‬ ‫ن‬ ‫و‬‫س‬
‫ح‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ه‪ َ،‬فقا ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫م‬
‫ص ن‬ ‫م ين ن‬ ‫هل س‬ ‫ل أن ن م‬ ‫ج ن‬ ‫ة‪ َ:‬نل س‬ ‫حن نيِف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫والنرف م‬ ‫ع ن‬ ‫اليركوُ ن‬
‫ل‪َ:‬‬‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ء‪ .‬ن‬ ‫ي ء‬ ‫س‬ ‫ش‬ ‫ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫يِ‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن ن ن‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ه‬‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬‫م‬ ‫الل‬ ‫ىَّ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ص‬
‫ن‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫الل‬ ‫ل‬‫ن نر م ن‬ ‫سوُ‬ ‫ع س‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ك نيِ س ن‬
‫ن أب نيِ ن‬ ‫ع س‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر ي‬ ‫ه ن‬ ‫حدَنثنني اليز س‬ ‫وقدَس ن‬ ‫ح ن‬ ‫ص ن‬ ‫م ين ن‬ ‫فل س‬
‫هإ ن‬
‫ذا‬ ‫ن ي نسر ن‬ ‫م ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫سوُ ن‬ ‫ن‬
‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ف م‬ ‫كا ن‬ ‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ه ن‬ ‫ل الل ن‬ ‫ن نر م‬ ‫»أ ن‬
‫ن‬
‫ل أمبوُ‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه«‪ .‬ن‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫ف ن‬ ‫عن سدَن النر س‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫كوُ ن‬ ‫عن سدَن الير م‬ ‫و ن‬ ‫صنلةن ن‬ ‫ح ال ن‬ ‫فت نت ن ن‬ ‫ا س‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫عل ن‬ ‫س‬ ‫حن نيِ ن‬
‫ن‬
‫ع س‬ ‫وُدم ن‬ ‫س ن‬ ‫وال س‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث نننا ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫سوُ ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ه ن‬ ‫ل الل ن‬ ‫ن نر م‬ ‫عوُمد »أ ن‬ ‫س م‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬ ‫دَ الل ن‬ ‫عب س ن‬ ‫ن‬
‫عوُدم‬ ‫م نل ي ن م‬ ‫ة ث نم‬ ‫صنل ن‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ح‬ ‫م ن‬ ‫تا‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ف‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫كا‬‫ن‬ ‫م‬ ‫و ن ن‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن ذنل نك«‪ .‬فقا ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫لن ن‬
‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫ع س‬ ‫حدَدثك ن‬ ‫ي‪ َ:‬أ ن‬ ‫ع ي‬ ‫ونزا ن‬ ‫ل ال س‬ ‫م س‬ ‫ء ن‬ ‫يم‬ ‫س‬ ‫ش‬
‫ف ن‬ ‫م؟ُ ن‬ ‫وت ن م‬ ‫ع ن‬
‫قا ن‬
‫ل‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث ننني ن‬ ‫ل ن‬ ‫قوُ م‬ ‫ه ن‬ ‫ن أب نيِ ن‬ ‫سال نم م ن س‬ ‫ن‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ن‬
‫هيِ م‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫وكا ن‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫مادء أفق ن‬ ‫ح ن‬ ‫ن ن‬ ‫ة‪ َ:‬كا ن‬ ‫ف ن‬ ‫أمبوُ ن‬
‫في‬ ‫منر ن‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ن اب س ن‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫دَو م‬ ‫س بن م‬ ‫ة ل نيِ س ن‬ ‫م م‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫و ن‬ ‫سال نم م‪ َ،‬ن‬ ‫ن ن‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ق ن‬ ‫ف ن‬ ‫أن س‬
‫ة‬
‫حب ن م‬ ‫ص س‬ ‫ل م‬ ‫ض م‬ ‫ف س‬ ‫ه ن‬ ‫ول ن م‬ ‫ة ن‬ ‫حب ن ء‬ ‫ص س‬ ‫منر م‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ت نلب س ن‬ ‫كان ن س‬ ‫ن ن‬ ‫وإ ن س‬ ‫ه‪ َ،‬ن‬ ‫ق ن‬ ‫ف س‬ ‫ال س ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ت‬ ‫سك ن ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه‪ .‬ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ه ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫و ن‬ ‫ل ك نث نيِءر‪ َ،‬ن‬ ‫ض ء‬ ‫ف س‬ ‫ه ن‬ ‫وُدم ل م‬ ‫س ن‬ ‫فال س‬ ‫ن‬
‫ي‪.‬‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ع ي‬ ‫ونزا ن‬ ‫ال س‬
‫سفُییان ْبن ع سي یي ْینهَ ‪ ‬روایت می‬ ‫ترجمه‪ َ:‬امام س ْ‬
‫کند کهَ حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬و امام‬
‫ۀ مکرمهَ در‬
‫عی ‪ ‬در بازار گندم فروشان مک ۀ‬ ‫یاوْزا ع‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬‫مجلسی باهم یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
 ‫‪_ 8+‬‬
‫چرا شما اهل عراق در وقت رکوع رفع ي ید یْين‬
‫نمی کنید؟ حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در‬
‫ح )بل معارض( از‬ ‫این مورد هیچ حدیث صحی ع‬
‫م ثابت‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫حضرت رسول اللهَ ن‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چگونهَ ثابت نیست‬ ‫نیست‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت‬ ‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫عبد اللهَ بن عمر‪ ‬روایت می کند کهَ حضرت‬
‫م در شروع نماز و در‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫رسول خدا ن‬
‫وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن از رکوع‪ ،‬رفع‬
‫ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬ ‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫ود ‪ ‬و هر‬ ‫ی‬ ‫‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫ق ی‬
‫دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت رسول‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل‬
‫نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث را روایت می کنم و شما در‬
‫خععی حدیث می‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬ ‫مقابل آن از ی‬
‫ری فقیهَ‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫آورید؟ امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫تر بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر‬ ‫ق ی‬ ‫صحابیت افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و‬ ‫ی‬
‫س ی‬
‫نبود‪ ،‬و أ ْ‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
 ‫‪_ 9+‬‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند‪.‬‬
‫‪ _!+‬این حدیث شریف‪» ،‬حدیث صحیح«‬
‫است‪ ،‬و سند این حدیث شریف از حضرت امام‬
‫ن‬
‫ع س‬
‫م ن‬‫هی س ن‬
‫ن إب سنرا ن‬‫ع س‬
‫ماد ن‬ ‫ح ن‬‫عنس ن‬ ‫ة ن‬ ‫اعظم ‪ ‬تا بال »أمبوُس ن‬
‫حننسیفن ن‬
‫عنمه«‪ ،‬عالی‬ ‫ن‬
‫ه ن‬ ‫ی الل م‬ ‫ض ن‬ ‫سعوُمد نر ن‬ ‫م س‬‫ه بن ن‬ ‫عسبدَن الل ن‬
‫ن ن‬
‫وُند‪ َ،‬أ ن‬
‫س ن‬‫اسل س‬
‫ۀ‬
‫ترین سند حدیث در دنیا می باشد‪ ،‬زیرا هم ۀ‬
‫راویان این سند‪ ،‬نهَ تنها ثقات اند بلکهَ مطابق‬
‫اصول حدیث هم تام الضبط اند و هم کثیر‬
‫الملزمهَ و هم فقیهَ ترین مردم زمان خود‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث مبسوط امام نسنرخَْسیِ_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را امام شمس‬
‫خسيِ ‪ ‬محمد بن احمد بن ابی سهل‬
‫سیر ْ‬
‫الئمة ی‬
‫)متوفىَ ‪483‬هـ( در کتاب مشهور خود‬
‫»المبسوُط« تخریج نموده است‪.‬‬
‫ق ن‬ ‫فإ ن ن‬ ‫في ال سم ن‬
‫ة‬
‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ي أنبا ن‬
‫ن‬ ‫ي لن ن ن‬ ‫ع ن‬ ‫ونزا ن‬ ‫ن اسل س‬ ‫ة‪ َ،‬ن ن‬ ‫كاي ن ء‬ ‫ح ن‬ ‫ة ن‬ ‫سأل ن ن‬ ‫ن س‬ ‫و ن‬ ‫ن‬
‫ق‬ ‫را‬
‫س ن نن ن‬ ‫ع‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫أ‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫با‬ ‫ن ن‬ ‫ما‬ ‫ل‬‫ن‬ ‫قا‬ ‫ن‬ ‫ف‬‫ن‬ ‫م‬ ‫را‬ ‫ح‬ ‫س‬ ‫ل‬
‫ن س ن ن ن ن‬ ‫ا‬ ‫دَ‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫في‬ ‫م ن‬ ‫ه‬ ‫الل‬ ‫م‬
‫ه م‬ ‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫نر ن‬
‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ع‪َ،‬‬‫ن اليركوُ ن‬‫م‬ ‫م س‬ ‫س ن‬ ‫ع النرأ ن‬ ‫ف ن‬ ‫عن سدَن نر س‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫م‬
‫عن سدَن اليركوُ ن‬ ‫م ن‬ ‫ه س‬ ‫دَي ن م‬
‫ن أي س ن‬ ‫عوُ ن‬ ‫ف م‬ ‫نل ي نسر ن‬
‫ه‬ ‫ي الل م‬ ‫ض ن‬ ‫منر نر ن‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ن اب س ن‬ ‫ع س‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر ي‬ ‫هن ن‬ ‫حدَنث ننني اليز س‬ ‫قدَس ن‬ ‫و ن‬ ‫ن‬
‫ع‬
‫ف م‬ ‫ن ي نسر ن‬ ‫م كا ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ل‬‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬
‫م‬ ‫الل‬ ‫ىَّ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ص‬‫ن‬ ‫ي‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ب‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫»‬ ‫‪َ:‬‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ه‬‫م‬ ‫س‬ ‫ن‬‫ع‬
‫ن‬ ‫لىَّ‬ ‫ن‬ ‫عا‬‫ن‬ ‫تن‬
‫ل أ نمبوُ‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ع« ‪ َ،‬ن‬ ‫م‬
‫ين ن س ن ن س ن ي ن ن ن س ن ن ن ن ن ن س ي ن‬
‫كوُ‬ ‫ر‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫فع الرأ س‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫كوُ‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ال‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫دَ‬
‫ي‬ ‫عن د‬ ‫خ ن‬ ‫م الن ن ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث ننني ن‬ ‫عانلىَّ ن‬ ‫ه تن ن‬ ‫ه الل م‬ ‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫ة نر ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫»‬ ‫‪َ:‬‬‫ه‬
‫م سم‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬ ‫الل‬ ‫ي‬ ‫ض‬
‫ن س ن ن س م م ن ن ن‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫عوُ‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫الل‬ ‫دَ‬
‫س سن‬ ‫ب‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ة‬
‫ن‬ ‫م‬‫ن‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ع‬
‫ن‬
‫عن سدَن ت نك سب نيِنر ن‬
‫ة‬ ‫ه ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ف م‬ ‫ن ي نسر ن‬ ‫كا ن‬ ‫م ن‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬ ‫ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬
‫م‬ ‫الل‬ ‫ىَّ‬ ‫ن‬ ‫ل‬‫ص‬ ‫ن‬ ‫ي‬‫الن نب ن ن‬
‫عجبا من أ ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬
‫ة‬‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ن‬ ‫بي‬ ‫سن ن ي ن ر ن س ن‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫زا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫قا‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫‪.‬‬ ‫د«‬ ‫نم م‬ ‫عوُ‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫م‬‫حن ن ن‬ ‫م‬ ‫ث‬ ‫‪َ،‬‬ ‫م‬ ‫را‬ ‫اسل ن س‬
‫م‬
‫مامد‬ ‫ح ن‬ ‫ث ن‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَدث منني ب ن ن‬ ‫وُ ي م ن‬ ‫ه ن‬ ‫و م‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ث اليز س‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫ه بن ن‬ ‫حدَدث م م‬ ‫أ ن‬

‫) ‪ (1‬مسند المام العظم أبيِ حنيفُة بروایة الحارثی‪ 1/484 :‬و‬

‫‪ 485‬و ‪ 486‬حدیث ‪778‬‬
 ‫‪_ 10+‬‬
‫ل أ نمبوُ‬
‫قا ن‬ ‫ف ن‬
‫ه‪ .‬ن‬ ‫سنناند ن‬ ‫وُ إ س‬ ‫عل م د‬ ‫ه بن م‬‫دَيث ن م‬‫ح ن‬ ‫ح ن‬ ‫ج ن‬ ‫فنر ن‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫م فكا ن‬ ‫هيِ م‬ ‫ما إب سنرا ن‬ ‫وأ ن‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ن أفق ن‬ ‫مادء فكا ن‬ ‫ح ن‬ ‫ما ن‬ ‫ةأ ن‬ ‫حن نيِف ن‬ ‫ن‬
‫أن‬
‫ت‬‫قل س م‬
‫ه لن م‬ ‫عن مس‬
‫ه ن‬ ‫م‬ ‫الل‬ ‫ي‬
‫ن‬ ‫ض‬‫ن‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫م‬
‫م ن ن ن ن‬ ‫ع‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ق‬ ‫س‬ ‫ب‬‫س‬
‫ن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫وُ‬‫م ن س‬‫ن‬ ‫ل‬‫و‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫سا‬ ‫ن‬ ‫ن‬‫س‬ ‫م‬‫ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ف‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ةأ س‬ ‫عل س ن‬ ‫ن‬
‫عب سدَم الل ن‬ ‫ما ن‬ ‫وأ ن‬ ‫ه ن‬ ‫من س م‬ ‫ه ن‬ ‫ق م‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫ن ن‬ ‫ب نأ ن‬
‫نن‬‫ب؛ُ نل ن‬ ‫مذس ن‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ه م‬ ‫ل‬
‫ن ن ن‬ ‫ا‬ ‫وُ‬ ‫ه‬‫م‬ ‫و‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫وا‬ ‫ر‬
‫م ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫ق‬ ‫ف‬‫ن‬ ‫ب‬
‫م ن‬ ‫ه‬ ‫ث‬ ‫دَي‬
‫ن‬ ‫ح‬
‫ن‬ ‫ح‬‫ن‬ ‫ج‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ف‬ ‫(ِ‪َ،‬‬‫ه‬
‫ن‬ ‫الل‬ ‫م‬ ‫دَ‬
‫س‬ ‫ب‬ ‫ع‬
‫) ن‬
‫وُ اسل ن س‬
‫سنناند‪.‬‬ ‫عل م د‬
‫ة نل ب ن م‬
‫وا ن‬
‫ه الير ن‬ ‫ف س‬
‫ق ن‬ ‫ح بن ن‬
‫جيِ ن‬
‫الت نسر ن‬
‫عی ‪ ‬با حضرت امام‬ ‫ترجمه‪ َ:‬امام یاوْزا ع‬
‫اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در )بازار گندم فروشان‪،‬‬
‫نزدیک( مسجد الحرام شریف در مجلسی باهم‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چرا اهل عراق‬ ‫یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
‫در وقت رفتن بهَ رکوع و در وقت سربلند کردن‬
‫ری ‪‬‬ ‫از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنند‪ ،‬در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت عبد اللهَ بن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫از‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه‬ ‫برایم روایت کرد کهَ حضرت رسول خدا ن‬
‫م در شروع نماز و در وقت رکوع و‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬ ‫ن‬
‫برخاستن از رکوع رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫ماد ‪ ‬از‬ ‫ح م‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا ی‬
‫مهَ ‪ ‬و او از‬ ‫خععی ‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬ ‫ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬برایم حدیث بیان‬
‫عل نيِ س ن‬
‫ه‬ ‫ه ن‬ ‫کرد کهَ بی شک حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين می کردند و‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬ ‫ن‬
‫بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل نماز رفع ي ید یْين‬
‫نمی کردند‪.‬‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬اینکار عجیب است‪،‬‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫سالم از ابن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫من برای شما از سزهْ ع‬
‫حدیث را روایت می کنم و شما در مقابل از‬
‫خععی حدیث می آورید؟ امام‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬ ‫ی‬
‫عی ‪ ‬ع سلود اسناد روایت را مدار ترجیح قرار‬ ‫س‬ ‫ا یْوزا ع‬
‫داد‪.‬‬
 ‫‪_ 11+‬‬
‫ری فقیهَ تر‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬
‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و اگر‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫فضل صحابیمت حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬نمی‬
‫مهَ فقیهَ تر از او بود‪ ،‬و‬ ‫بود‪ ،‬می گفُتم کهَ ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬مدار ترجیح حدیث را‬
‫»فقیهَ بودن راویان« آن قرار دارد‪ ،‬و همین‬
‫مذهب اهل سلنت و جماعت احناف می باشد‪،‬‬
‫زیرا مدار ترجیح دادن یک حدیث بر حدیث دیگر‪،‬‬
‫»فقیهَ بودن راویان« است نهَ ع سل سود سند آن‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث مناقب ْالإنمامم الْْأعنظمم أمبیِْ نحمنیِْنفنة_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را امام حافظ فقيهَ‬
‫ۀ‬
‫علم ۀ‬
‫م‬ ‫محد‬
‫فق بن احمد مکی خطیب خوارزم ‪‬‬ ‫موی م‬‫عث‪ ،‬س‬
‫)متولد ‪ 484‬هـ متوفىَ ‪ 568‬هـ ق( در کتاب‬
‫مام ن السأعسظنم ن أنبیس‬
‫ناقب السإ ن‬
‫م‬ ‫بزرگ خود »من ن‬
‫ة« تخریج نموده است‪.‬‬ ‫ف ن‬ ‫حننیس ن‬
‫ن‬
‫ن‬ ‫إجت نم ن‬
‫مك ن ن‬
‫ة‬ ‫ن بن ن‬ ‫حن ناطنيِ ن‬ ‫ر ال س ن‬ ‫دا ن‬‫في ن‬ ‫ي ن‬ ‫ع د‬ ‫ونزا ن‬ ‫واسل س‬ ‫ة ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ع أمبوُ ن‬ ‫س ن ن‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫عن سدَن‬‫ن ن‬ ‫عوُ ن‬ ‫ن‬
‫م ل ت نسرف م‬ ‫م‬
‫ما نبالك س‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ن‬
‫حن نيِف ن‬‫ي لنبی ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬
‫ونزا ن‬ ‫ل اسل س‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ح‬‫ص ن‬ ‫م ين ن‬ ‫ه لن س‬ ‫ل أن ن م‬ ‫ج ن‬ ‫ة‪ َ:‬نل س‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬
‫ل أمبوُ ن‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه‪ َ،‬ن‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫ف م‬ ‫والنر س‬ ‫ع ن‬ ‫كوُ ن‬ ‫الير م‬
‫ل‪َ:‬‬ ‫ن‬
‫ء‪ .‬فقا ن‬ ‫ن‬ ‫شي ء‬ ‫ه ن‬ ‫فيِ ن‬ ‫م ن‬ ‫ن‬
‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫عليِ س ن‬‫ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ن‬ ‫ه ن‬ ‫ل الل ن‬ ‫سوُ ن‬ ‫ن نر م‬ ‫ع س‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ع س ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫كن‬
‫ن أب نيِ ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬
‫س ن م‬ ‫ل‬ ‫سا‬ ‫ن‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫ي‬
‫ن ي‬ ‫ر‬ ‫ه‬‫س‬ ‫ز‬‫ي‬ ‫ال‬ ‫ني‬ ‫ن‬ ‫ث‬
‫ن‬ ‫دَ‬‫ح‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫دَ‬‫ق‬ ‫و‬
‫ن‬ ‫ح‬
‫ن‬ ‫ص‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫م‬‫س‬ ‫ل‬ ‫ف‬‫ن‬ ‫س‬ ‫يِ‬

‫المبسوط للسرخسی‪ 1/14 :‬کیفُیة الدخول فی الصلةا‬ ‫‪(1‬‬

‫)‬
 ‫‪_ 12+‬‬
‫ن‬
‫هإ ن‬
‫ذا‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ف م‬ ‫ن ي نسر ن‬ ‫كا ن‬ ‫م ن‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫ه ن‬ ‫ل الل ن‬ ‫سوُ ن‬ ‫ن نر م‬ ‫»أ ن‬
‫ن‬
‫ل أمبوُ‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه«‪ .‬ن‬ ‫من س م‬ ‫ع ن‬ ‫ف ن‬ ‫عن سدَن النر س‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫كوُ ن‬ ‫عن سدَن الير م‬ ‫و ن‬ ‫صنلةن ن‬ ‫ح ال ن‬ ‫فت نت ن ن‬ ‫ا س‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫عل ن‬ ‫س‬ ‫حن نيِ ن‬
‫ن‬
‫ع س‬ ‫وُدم ن‬ ‫س ن‬ ‫وال س‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث نننا ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ه ن‬ ‫سوُل الل ن‬ ‫ن نر م‬ ‫عوُمد »أ ن‬ ‫س م‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬ ‫دَ الل ن‬ ‫عب س ن‬ ‫ن‬
‫عوُدم‬ ‫م نل ي ن م‬ ‫ة ث نم‬ ‫صنل ن‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ح‬ ‫م ن‬ ‫تا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬‫ف‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬‫م‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫كا‬‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫س‬‫ن‬ ‫و‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫ع س‬ ‫حدَدثك ن‬ ‫ي‪ َ:‬أ ن‬ ‫ع ي‬ ‫ونزا ن‬ ‫ن ذل نك«‪ .‬فقال ال س‬ ‫م س‬ ‫ء ن‬ ‫يم‬ ‫س‬ ‫ل نش‬
‫ف ن‬ ‫م؟ُ ن‬ ‫وت ن م‬ ‫ع ن‬
‫قا ن‬
‫ل‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث ننني ن‬ ‫ل ن‬ ‫قوُ م‬ ‫ه ن‬ ‫ن أب نيِ ن‬ ‫سال نم م ن س‬ ‫ن‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫هيِ م‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫وكا ن‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫مادء أفق ن‬ ‫ح ن‬ ‫ن ن‬ ‫ة‪ َ:‬كا ن‬ ‫حن نيِف ن‬ ‫أمبوُ ن‬
‫في‬ ‫منر ن‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ن اب س ن‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫دَو م‬ ‫س بن م‬ ‫ة ل نيِ س ن‬ ‫م م‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫و ن‬ ‫سال نم م‪ َ،‬ن‬ ‫ن ن‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ق ن‬ ‫ف ن‬ ‫أن س‬
‫ة‬
‫حب ن م‬ ‫ص س‬ ‫ل م‬ ‫ض م‬ ‫ف س‬ ‫ه ن‬ ‫ول ن م‬ ‫ة ن‬ ‫حب ن ء‬ ‫ص س‬ ‫منر م‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ت نلب س ن‬ ‫كان ن س‬ ‫ن ن‬ ‫وإ ن س‬ ‫ه‪ َ،‬ن‬ ‫ق ن‬ ‫ف س‬ ‫ال س ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ت‬ ‫سك ن ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه‪ .‬ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ه ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫و ن‬ ‫ل ك نث نيِءر‪ َ،‬ن‬ ‫ض ء‬ ‫ف س‬ ‫ه ن‬ ‫وُدم ل م‬ ‫س ن‬ ‫فال س‬ ‫ن‬
‫ي‪.‬‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ع ي‬ ‫ونزا ن‬ ‫ال س‬
‫ترجمه‪ َ:‬روایت است کهَ حضرت امام‬
‫عی ‪ ‬در بازار گندم‬ ‫اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬و امام یاوْزا ع‬
‫مکرمهَ در مجلسی باهم یکجا‬ ‫م‬ ‫ۀ‬ ‫فروشان مک ۀ‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬شما اهل عراق در‬ ‫شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
‫وقت رکوع و بال شدن از رکوع چرا رفع ي ید یْين‬
‫نمی کنید؟ حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در‬
‫ح )بل معارض( از‬ ‫این مورد هیچ حدیث صحی ع‬
‫م ثابت‬‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬ ‫حضرت رسول اللهَ ن‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چگونهَ ثابت نیست‬ ‫نیست‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت‬ ‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫عبد اللهَ بن عمر‪ ‬روایت می کند کهَ حضرت‬
‫م در شروع نماز و در‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬‫ه ن‬‫صل نىَّ الل م‬‫رسول خدا ن‬
‫وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن از رکوع‪ ،‬رفع‬
‫ماد ‪ ‬از‬ ‫ح م‬
‫ي ید یْين می کردند‪ .‬امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت‬ ‫ق ی‬‫خععی ‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬ ‫ابراهیم ن ی ی‬
‫ود ‪ ‬و هر دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن‬ ‫ی‬
‫س ی‬
‫أ ْ‬
‫مسعود ‪ ‬حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت‬
‫م تنها در شروع نماز‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬‫ه ن‬‫صل نىَّ الل م‬‫رسول خدا ن‬
 ‫‪_ 13+‬‬
‫رفع ي ید یْين می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر‬
‫در داخل نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫عی‬
‫سالم از ابن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬
‫حدیث را روایت می کنم و شما در مقابل آن از‬
‫خععی حدیث می آورید؟ امام‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬‫ی‬
‫ری فقیهَ تر بود و‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و حضرت‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬‫ابراهیم ن ی ی‬
‫عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل صحابیت‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر نبود‪ ،‬و‬ ‫ق ی‬ ‫افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و حضرت‬ ‫س ی‬‫أ ْ‬
‫عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ بن‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫مسعود ‪ ‬است‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث العنایة_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _222 +‬این حدیث شریف را امام فقیهَ‬
‫محدث علمهَ اکمل الدین بابرتی ‪) ‬متوفىَ ‪786‬‬
‫هـ( در کتاب مشهور خود »العنایة« تخریج‬
‫نموده‪.‬‬
‫ن‬ ‫ي لن ن‬ ‫أن ن ن‬
‫في‬ ‫ه ن‬ ‫ما الل م‬ ‫ه ن‬ ‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫ة نر ن‬ ‫ف ن‬ ‫حننيِ ن‬ ‫ي أنبا ن‬ ‫ق ن‬ ‫ع ن‬ ‫ونزا ن‬ ‫ن اسل س‬
‫ن‬
‫ل‬‫ه ن‬ ‫لأ س‬ ‫ما نبا م‬ ‫ل‪ َ:‬ن‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫حنرام ن ن‬ ‫دَ ال س ن‬ ‫ج ن‬‫س ن‬ ‫م س‬ ‫ال س ن‬
‫س‬ ‫س‬ ‫عن سدَن نر س‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ق ل ي نسر ن‬ ‫ن‬ ‫ال س ن‬
‫ع الننرأ ن‬ ‫ف ن‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫عن سدَن اليركوُ ن‬ ‫م ن‬ ‫ه س‬ ‫دَي ن م‬‫ن أي س ن‬ ‫عوُ ن‬ ‫ف م‬ ‫عنرا ن‬
‫ه‬
‫منر أن ن م‬ ‫ع ن‬ ‫ن م‬ ‫ن اب س ن‬ ‫ع س‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر ي‬ ‫ه ن‬ ‫حدَنث ننني اليز س‬ ‫قدَس ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫من س م‬ ‫ن‬
‫ن‬
‫ل أمبوُ‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ما‪ َ،‬ن‬ ‫ه‬
‫م‬ ‫دَ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫دَ‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫ر‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫كا‬‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬‫ن‬ ‫س‬ ‫وال‬ ‫م‬ ‫ة‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ص‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫يِ‬ ‫ن‬ ‫ل‬‫ع‬
‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫دَ‬
‫عب س ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫عل س ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث ننني ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫حننيِ ن‬ ‫ن‬
‫) ‪ (1‬مناقب المام العظم ابی حنیفُة للموفق المکی‪1/130 :‬‬
‫و ‪ 131‬مناظرةا المام مع ال یْوزا ع‬
‫عی فی مسألة رفع الي ید یْين‬
‫سوی تکبیرةا الفتتاح‬
 ‫‪_ 14+‬‬
‫ن‬
‫صنلىَّ الل م‬
‫ه‬ ‫ي ن‬ ‫ن الن نب ن ن‬ ‫م »أ ن‬ ‫ه س‬ ‫عن س م‬ ‫ه ن‬ ‫ي الل م‬ ‫ض ن‬ ‫عوُمد نر ن‬ ‫س م‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬ ‫الل ن‬
‫م لن‬ ‫ح ث نم‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫م‬ ‫ة انلفت ننتا ن‬ ‫عن سدَن ت نكنبيِنر ن‬
‫ن‬
‫ه ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ن ي نسرف م‬
‫ن‬
‫م كا ن‬ ‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫ن‬
‫ه‬‫حدَدث مم‬ ‫ةأ ن‬ ‫ف ن‬ ‫حننيِ ن‬ ‫ن أنبي ن‬ ‫س‬ ‫م‬
‫ن‬ ‫با‬
‫ر‬ ‫ج‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫‪َ:‬‬‫ي‬‫ي‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫زا‬ ‫ن‬ ‫و‬‫س‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫قا‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫د«‬ ‫م‬ ‫عوُ‬ ‫م‬ ‫ين‬
‫مامد‬ ‫ح ن‬ ‫ث ن‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَدثنني ب ن ن‬ ‫م‬ ‫وُ ي م ن‬ ‫ه ن‬ ‫و م‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ث اليز س‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫بن ن‬
‫ل أ نمبوُ‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫ه‪ .‬ن‬ ‫سنناند ن‬ ‫وُ إ س‬ ‫عل دم‬ ‫ه بن م‬ ‫دَيث من‬ ‫ح ن‬ ‫ح ن‬ ‫ج ن‬ ‫فنر ن‬ ‫م‪ َ،‬ن‬ ‫ن‬ ‫هيِ‬ ‫ن‬ ‫را‬ ‫ع س ن‬ ‫س‬ ‫ب‬ ‫إ‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫م كا ن‬ ‫هيِ م‬ ‫وإ نب سنرا ن‬ ‫ي‪ َ،‬ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫ن اليز س‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ن أفق ن‬ ‫مادء فكا ن‬ ‫ح ن‬ ‫ما ن‬ ‫ة‪ َ:‬أ ن‬ ‫حننيِف ن‬ ‫ن‬
‫ة‬‫م ن‬ ‫ق‬‫ن‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫قسلت بأ ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ع‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ق‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫وُ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫م‪َ،‬‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫سا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ف‬ ‫أن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫م ن س‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ف س‬ ‫ه‪ َ،‬ن‬ ‫ه ن‬ ‫ن‬ ‫ف ن‬ ‫أن س‬
‫ه‬
‫ق ن‬ ‫ه بن ن‬ ‫دَيث ن م‬ ‫ح ن‬ ‫ح ن‬ ‫ج ن‬ ‫فنر ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ف ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ما ن‬ ‫وأ ن‬ ‫ه‪ َ،‬ن‬ ‫من س م‬ ‫ه ن‬ ‫ق م‬
‫عل م د‬
‫وُ‬ ‫ة نل ب ن م‬ ‫وا ن‬ ‫ه الير ن‬ ‫ق ن‬ ‫ف س‬ ‫ح بن ن‬ ‫جيِ ن‬ ‫ن الت نسر ن‬ ‫فإ ن ن‬ ‫ب ن‬ ‫ه م‬ ‫مذس ن‬ ‫وُ ال س ن‬ ‫ه ن‬ ‫و م‬ ‫ة ن‬ ‫وا ن‬ ‫الير ن‬
‫سنناند‪... َ،‬‬ ‫اسل ن س‬
‫ب‬ ‫ی‬ ‫ْ‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫م ی‬ ‫ْ‬ ‫ی‬ ‫ی‬
‫حا ع‬ ‫ص ی‬ ‫نأ ْ‬ ‫م ْ‬ ‫ن ع‬ ‫خیبارعینا الب ید ْرعريو ی‬ ‫ل ع یلىَ الرریواةاع ویسریواةا س أ ْ‬ ‫حت ی ی‬ ‫م ْ‬ ‫ن ال س‬ ‫خل أ ل‬ ‫ی‬
‫هَ‬
‫صلىَ الل س‬ ‫ل‬ ‫يِ ی‬ ‫ن الن لب ع ل‬ ‫س‬
‫ن كاسنوا ي یلو ی‬ ‫ی‬ ‫ذي ی‬ ‫ل‬
‫م ال ع‬ ‫سل ی‬ ‫ل‬ ‫هَ ع یلي ْهَع وی ی‬ ‫ی‬ ‫صلىَ الل س‬ ‫ل‬ ‫ل اللهَع ی‬ ‫سو ع‬ ‫یر س‬
‫كاسنوا‬ ‫جرر ی‬ ‫ح ْ‬ ‫ن س‬ ‫ل ب سْ‬ ‫میر وییوائ ع س‬ ‫ن ع یس‬ ‫هَ اب سْ‬ ‫ةا‪ ،‬ویسریوات سس‬ ‫صیل ع‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫فيِ‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ع یل یي ْ ی ی‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫هَ‬
‫ب أوْیلىَ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ی‬
‫ل اْلقْیر ع‬ ‫قوْ ع‬ ‫خذ س ب ع ی‬ ‫م‪ ،‬یواْل ْ‬ ‫سیل س‬ ‫صیلةا س یوال ل‬ ‫هَ ع یل یي ْهَع ال ل‬ ‫من ْ س‬ ‫ن ب عب سعْد ر ع‬ ‫مو ی‬ ‫قو س‬ ‫يی س‬
‫عی ‪ ‬با حضرت امام‬ ‫ترجمه‪ َ:‬امام اوْزا ع‬ ‫ی‬
‫اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در )بازار گندم فروشان‪،‬‬
‫نزدیک( مسجد الحرام شریف در مجلسی باهم‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چرا اهل عراق‬ ‫یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
‫در وقت رفتن بهَ رکوع و در وقت سربلند کردن‬
‫ری ‪‬‬
‫از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنند‪ ،‬در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت عبد اللهَ بن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫از‬
‫برایم روایت کرد کهَ حضرت رسول خدا ن‬
‫عنلسيِ ن‬
‫ه‬
‫صنلوُةم‬
‫ال ن‬
‫ّ‬ ‫الس‬ ‫و‬
‫ن‬
‫شروع نماز و در وقت رکوع و برخاستن‬ ‫ام در‬ ‫ننل م‬
‫از رکوع رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫ماد ‪ ‬از‬ ‫ح م‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا ی‬
‫مهَ ‪ ‬و او از‬ ‫خععی ‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬ ‫ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬برایم حدیث بیان‬
‫عل نيِ س ن‬
‫ه‬ ‫کرد کهَ بی شک حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين می کردند و‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬
‫ن‬
 ‫‪_ 15+‬‬
‫بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل نماز رفع ي ید یْين‬
‫نمی کردند‪.‬‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬اینکار عجیب است‪،‬‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫سالم از ابن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫من برای شما از سزهْ ع‬
‫حدیث را روایت می کنم و شما در مقابل از‬
‫خععی حدیث می آورید؟ امام‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬
‫ی‬
‫عی ‪ ‬ع سلود اسناد روایت را مدار ترجیح قرار‬ ‫س‬ ‫ا یْوزا ع‬
‫داد‪.‬‬
‫ری فقیهَ تر‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬
‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و اگر‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫فضل صحابیمت حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬نمی‬
‫مهَ فقیهَ تر از او بود‪ ،‬و‬ ‫بود‪ ،‬می گفُتم کهَ ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫جواب خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬مدار ترجیح حدیث را‬
‫»فقیهَ بودن راویان« آن قرار دارد‪ ،‬و همین‬
‫مذهب اهل سلنت و جماعت احناف می باشد‪،‬‬
‫زیرا مدار ترجیح یک حدیث بر حدیث دیگر »فقیهَ‬
‫) ‪(1‬‬
‫بودن راویان« آن حدیث است نهَ ع سل سود سند آن‪.‬‬
‫‪ _!+‬امام بابرتی ‪) ‬متوفىَ ‪ 786‬هـ( در‬
‫ادامهَ می گوید‪ :‬و باید دانست کهَ مدار ترجیح‬
‫احادیث شریف‪ ،‬راویان آن می باشد و راویان‬
‫ت‬
‫احادیث استدللی ما اهل سمنت و جماع ع‬
‫ۀ بدری حضرت رسول اللهَ ن‬
‫صل نىَّ‬ ‫احناف‪ ،‬صحاب ۀ‬

‫) ‪ (1‬العنایة شرح الهدایة للبابرتی‪ 1/310 :‬و ‪ 311‬باب صفُة‬

‫الصلةا‬
 ‫‪_ 16+‬‬
‫م می باشند کهَ در هنگام نماز در‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫الل م‬
‫من‬
‫سل ن‬
‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫وآَل ن ن‬
‫ه ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ن‬
‫صلىَّ الل م‬ ‫نزدیکی حضرت رسول اللهَ ن‬
‫ایستاده می شدند‪ ،‬و راویان احادیث استدللی‬
‫مخالفُین‪ ،‬حضرت عبد اللهَ بن عمر و حضرت‬
‫جر ‪ ‬اند کهَ در نماز دور از حضرت‬ ‫ح ْ‬ ‫وائل بن س‬
‫م ایستاده می‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬
‫ه ن‬
‫وآَل ن ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫رسول اللهَ ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫شدند‪ .‬و آشکاراست کهَ عمل بر احادیث صحابهَ‬
‫عل نيِ س ن‬
‫ه‬ ‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬ ‫ربان حضرت رسول اللهَ ن‬ ‫مق ل‬ ‫ای کهَ س‬
‫م هستند و در نزدیکی آنحضرت ایستاده می‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬
‫ن‬
‫) ‪(2‬‬
‫شدند بهتر و برتر است‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث البنایة_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _222 +‬این حدیث شریف را این حدیث‬
‫شریف را امام محدث فقیهَ بل منازع علمهَ بدر‬
‫عيْعنىَ حنفُی ‪) ‬متوفىَ ‪ 855‬هـ ق( در‬
‫الدين ی‬
‫»ألبنایة‬
‫شرح الهدَایة« خود تخریج نموده است‪.‬‬
‫ق ن‬ ‫ن‬
‫دَ‬
‫ج ن‬ ‫س ن‬ ‫م س‬ ‫في ال س ن‬ ‫ه ن‬ ‫م الل م‬ ‫ه م‬ ‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫ة نر ن‬ ‫ف ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ي أنبا ن‬ ‫ن‬ ‫ي لن ن‬ ‫ّ‬ ‫ع‬ ‫ونزا ن‬ ‫اسل س‬
‫فعوُ ن‬ ‫ل أن س‬
‫عن سدَن‬ ‫م ن‬ ‫ه س‬ ‫دَي ن م‬ ‫ن أي س ن‬ ‫ق نل ي نسر ن م ن‬ ‫عنرا ن‬ ‫ل ال س ن‬ ‫ه ن‬ ‫ما نبا م‬ ‫ل ن‬ ‫قا ن‬ ‫ف ن‬ ‫حنرام ن ن‬ ‫ال س ن‬
‫ي‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫م‬
‫ر ي‬ ‫ه ن‬ ‫حدَنثنني اليز س‬ ‫وقدَس ن‬ ‫ع‪ َ،‬ن‬ ‫ن اليركوُ ن‬ ‫م س‬ ‫س ن‬ ‫ع النرأ ن‬ ‫عن سدَن نرف ن‬ ‫و ن‬ ‫ع ن‬ ‫اليركوُ ن‬
‫عل نيِ س ن‬
‫ه‬ ‫ه ن‬ ‫م‪» َ:‬أ نن من‬ ‫م س‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ن‬‫ع‬
‫ن‬ ‫لىَّ‬ ‫ن‬ ‫عا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ه‬
‫م‬ ‫الل‬ ‫ي‬
‫ن‬ ‫ض‬
‫ن‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫ن ن ن ن‬ ‫م‬ ‫ع‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬
‫س‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ن ن م‬
‫م‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫سا‬ ‫ع س‬ ‫ن‬
‫ه‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ما« ‪ َ،‬فقا ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫ة نر ن‬ ‫حن نيِف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬ ‫ه ن‬ ‫عن سدَن م‬ ‫ه ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ن ي نسرف م‬ ‫م كا ن‬ ‫سل م‬ ‫ال ن‬
‫ن‬
‫س‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ة‬
‫ن‬ ‫م‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ق‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫س‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ي‬ ‫د‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫خ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫يِ‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫را‬
‫س ن‬ ‫س‬ ‫ب‬ ‫إ‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ء‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫ني‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫ح‬
‫ن‬ ‫لىَّ‬ ‫ن‬ ‫عا‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ه‬‫الل م‬
‫عنلسيِ ن‬
‫ه‬ ‫ي ن‬ ‫ن‬
‫ن الن نب ن ن‬ ‫ه‪» َ:‬أ ن‬ ‫عن س م‬ ‫ه ن‬ ‫ي الل م‬ ‫ض ن‬ ‫عوُمد نر ن‬ ‫س م‬ ‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬ ‫دَ الل ن‬ ‫عب س ن‬ ‫ن‬
‫صنلوُةم‬ ‫ال ن‬
‫ّ‬ ‫الس‬ ‫و‬
‫ن‬
‫قا ن‬
‫ل‬ ‫د«‪ .‬ن‬ ‫عوُ م‬ ‫م نل ي ن م‬ ‫ح‪ َ،‬ث نم‬ ‫ن‬ ‫فتتا‬ ‫ة ا نس‬
‫ل‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫يِ‬
‫ن ن‬ ‫ب‬‫س‬ ‫ك‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫دَ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ه‬
‫ن‬ ‫س‬ ‫ي‬‫ن‬ ‫دَ‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ع‬‫م‬ ‫ف‬‫ن‬ ‫ر‬‫س‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ن‬‫ن‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ام‬ ‫ننل‬
‫) ‪ (2‬العنایة شرح الهدایة للبابرتی‪ 1/310 :‬و ‪ 311‬باب صفُة‬
‫الصلةا‬
 ‫‪_ 17+‬‬
‫ف ن م‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫عجبا م ن‬
‫وُ‬
‫ه ن‬‫و م‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬‫ث اليز س‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫ه بن ن‬ ‫حدَدث م م‬ ‫ةأ ن‬ ‫ن أنبي ن‬ ‫ن ن ر ن س‬
‫ن‬
‫ة‪ َ،‬فأشانر إلی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م ن‬ ‫علق ن‬‫ن‬ ‫س‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬ ‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مامد ن‬ ‫ح ن‬ ‫ث ن‬ ‫دَي ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَدث منني ب ن ن‬ ‫يم ن‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ن‬
‫ق‬ ‫س‬
‫ف‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫ح‬ ‫ما‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ة‬ ‫ن‬
‫ف‬ ‫يِ‬ ‫ن‬‫ح‬ ‫بوُ‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫قا‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ه‪.‬‬ ‫د‬ ‫نا‬ ‫س‬ ‫إ‬ ‫وُ‬ ‫م‬
‫ن س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ء‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ع د‬ ‫ل‬‫م‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ق اب س ن‬ ‫سب س م‬ ‫وُل ن‬ ‫ول س‬ ‫سال نم م ن‬ ‫ن ن‬ ‫م س‬ ‫ه ن‬ ‫ن أفق ن‬
‫قه من سه وأ ن‬
‫م فكا ن‬
‫ة أن‬
‫هيِ م‬ ‫ما إب سنرا ن‬ ‫وأ ن‬
‫قل ست بأ ن‬
‫ي ن‬ ‫ر د‬ ‫ه ن‬ ‫اليز س‬
‫ه(ِ‪َ،‬‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ه) ن‬ ‫عب سدَم الل ن‬ ‫ما ن‬ ‫م ن ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ف‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ق‬‫ن‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫من‬‫ع ن‬ ‫م‬
‫سنناند‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬
‫وُ ال ن س‬ ‫عل د‬ ‫ة ل بن م‬ ‫وا ن‬ ‫ه الير ن‬ ‫فق ن‬ ‫ح بن ن‬ ‫جيِ ن‬ ‫ن الت نسر ن‬ ‫ه؛ُ نل ن‬ ‫وات ن ن‬ ‫ه مر ن‬ ‫فق ن‬ ‫ح بن ن‬ ‫ج ن‬ ‫فنر ن‬
‫ن‬ ‫س‬
‫ه‪.‬‬ ‫ه الل م‬ ‫م م‬ ‫ح ن‬ ‫ي نر ن‬ ‫ع ي‬ ‫ونزا ن‬ ‫ت ال س‬ ‫سك ن ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫عی ‪ ‬با حضرت امام‬ ‫ترجمه‪ َ:‬امام اوْزا ع‬ ‫ی‬
‫اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در )بازار گندم فروشان‪،‬‬
‫نزدیک( مسجد الحرام شریف در مجلسی باهم‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چرا اهل عراق‬ ‫یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬
‫در وقت رفتن بهَ رکوع و در وقت سربلند کردن‬
‫ری ‪‬‬ ‫از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنند‪ ،‬در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت عبد اللهَ بن عمر‪‬‬ ‫ع‬ ‫از‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه‬ ‫برایم روایت کرد کهَ حضرت رسول خدا ن‬
‫م در این دو وقت رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬
‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ن‬
‫ماد ‪ ‬از‬ ‫ح م‬ ‫حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا ی‬
‫مهَ ‪ ‬و او از‬ ‫خععی ‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬ ‫ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬برایم حدیث بیان‬
‫عل نيِ س ن‬
‫ه‬ ‫ه ن‬ ‫کرد کهَ بی شک حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫م تنها در آغاز نماز رفع ي ید یْين می کردند و بجز‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ن‬
‫آن در هیچ جای دیگر در داخل نماز رفع ي ید یْين‬
‫نمی کردند‪.‬‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬این عجیب است‪ ،‬من‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫سالم از ابن عمر‪ ‬حدیث‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫برای شما از سزهْ ع‬
‫ماد از‬ ‫ح م‬‫را روایت می کنم و شما در مقابل از ی‬
‫عی ‪‬‬ ‫خععی حدیث می آورید؟ امام ا یْوزا ع‬ ‫ابراهیم ن ی ی‬
‫اشاره رسانید کهَ ع سل سود اسناد روایت‪ ،‬مدار ترجیح‬
‫می باشد‪.‬‬
 ‫‪_ 18+‬‬
‫ری فقیهَ تر‬ ‫ماد از سزهْ ع‬‫ح م‬
‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و اگر‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫فضل صحابیمت حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬نمی‬
‫مهَ فقیهَ تر از او بود‪ ،‬و‬ ‫بود‪ ،‬می گفُتم کهَ ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫جواب خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬مدار ترجیح حدیث را‬
‫»فقیهَ بودن راویان« آن قرار دارد‪ ،‬زیرا مدار‬
‫ترجیح یک حدیث بر حدیث دیگر »فقیهَ بودن‬
‫) ‪(1‬‬
‫راوی« آن حدیث است نهَ ع سل سود سند آن‪.‬‬
‫عيْعنىَ ‪) ‬متوفىَ ‪ 855‬هـ ق( در‬ ‫‪ _!+‬علمهَ ی‬
‫ادامهَ می نویسد‪ (2 ) :‬حضرت امام اعظم ‪‬‬
‫ترجیحی دیگر نیز دارا می باشد و آن اینکهَ‬
‫ن‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر ‪ ‬کهَ رفع ي ید یْين کرد ع‬
‫ل نماز را روایت می کند خودش بجز آغاز‬ ‫داخ ع‬
‫نماز در هیچ جای دیگر در داخل نماز رفع ي ید یْين‬
‫) ‪(3‬‬
‫نمی کرد‪.‬‬

‫) ‪ (1‬البنایة شرح الهدایة للعینی‪ 2/261 :‬و ‪ 262‬قول سبحان‬

‫ربی العلی فی السجود‬
‫) ‪ (2‬البنایة شرح الهدایة للعینی‪ 2/261 :‬و ‪ 262‬قول سبحان‬
‫ربی العلی فی السجود‬
‫) ‪ (3‬حديث عليِ بن حجر السعديِ عن إسماعيل بن جعفُر‬
‫ن‬ ‫حاعدي س ْ ی‬ ‫ی‬
‫ث العیلعء ب ْ ع‬ ‫المدنيِ‪ :‬ص ‪ 359‬و ‪ 360‬حدیث ‪ 303‬یراب عرعا أ ی‬
‫ب‬
‫ن | شرح معانی الثار‪ 1/225 :‬حدیث ‪ 1357‬یبا س‬ ‫م ع‬‫ح ی‬‫ع یب ْد ع اللر ْ‬
‫كوعع ‪ | ...‬المصنف‬ ‫ن الرر س‬ ‫م‬
‫ع‬ ‫ع‬‫ْ‬ ‫ف‬
‫ی ل ع ی‬ ‫ر‬ ‫وال‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫جو‬ ‫س‬ ‫س‬
‫ر‬ ‫لل‬ ‫ع‬ ‫الت لك ْعبيرع علل ر ع ی ع ع‬
‫ر‬ ‫ْ‬
‫بي‬ ‫ك‬‫ل‬ ‫ت‬‫وال‬ ‫ع‬ ‫كو‬‫س‬ ‫ر‬
‫لبن أبی شیبة بهَ تحقیق محمد عوامة‪ 2/417 :‬حدیث ‪2467‬‬
‫م یل ي یسعود س | مصنف ابن ابی‬ ‫ی‬
‫ل ت یك ْعبيیرةار ث س ل‬ ‫ن ي یْرفیعس ي ید یي ْهَع عفيِ أول ع‬ ‫ن ی‬
‫كا ی‬ ‫م ْ‬ ‫ی‬
‫ن ي یْرفعسی‬ ‫ی‬
‫ن كا ی‬
‫م ْ‬‫شیبة بهَ تحقیق حوت‪ 1/214 :‬حدیث ‪ 2452‬ی‬
 ‫‪_ 19+‬‬
‫‪ _!+‬و همچنین حضرت عبد اللهَ بن عمر‪‬‬
‫خودش نیز از‬
‫م روایت می‬
‫سل ن ن‬
‫و ن‬‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬‫حضرت رسول خدا ن‬
‫م تنها در شروع‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫کند کهَ آنحضرت ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫نماز رفع ی ید یْین می نمودند و سپس در هیچ جای‬
‫) ‪(1‬‬
‫دیگری در داخل نماز رفع ی ید یْین نمی کردند‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث فتح القدیر_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را امام مجتهد‬
‫مام حنفُی‬ ‫محدث فقیهَ محقق کمال الدین ابن ال ْهس ی‬
‫ۀ‬
‫‪) ‬متوفىَ ‪ 861‬هـ ق( در شرح خود بر هدای ۀ‬
‫شریف موسوم بهَ »فتح القدَیر« تخریج نموده‬
‫است‪.‬‬
‫ترجمه‪ َ:‬حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در‬
‫)بازار گندم فروشان‪ ،‬نزدیک( مسجد الحرام‬
‫عی ‪ ‬یکجا شدند‪.‬‬ ‫شریف در مجلسی با امام یاوْزا ع‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چرا اهل عراق در وقت‬ ‫امام یاوْزا ع‬
‫رفتن بهَ رکوع و در وقت سربلند کردن از رکوع‬
‫رفع ي ید یْين نمی کنید؟ حضرت امام اعظم ‪‬‬
‫ح )بل‬ ‫فرمود‪ :‬زیرا در این مورد هیچ حدیث صحی ع‬
‫من‬
‫سل ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫معارض( از حضرت رسول اللهَ ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چگونهَ ثابت‬ ‫ثابت نیست‪ .‬امام ا یْوزا ع‬
‫ی‬
‫م یل ي یسعود س‬
‫ل ت یك ْعبيیرةار ث س ل‬
‫ي ید یي ْهَع عفيِ أول ع‬
‫ن عفيِ الرر س‬ ‫ْ‬
‫كوعع‬ ‫‪ (1‬المدونة الکبری‪ 1/165 :‬و ‪ 166‬یرفْعع الي ید یي ْ ع‬
‫)‬

‫حیرام ع | نصب الرایة للزیلعی‪ 1/404 :‬باب صفُة الصلةا |‬ ‫یواْل ع ْ‬

‫ۀ رفع الي ید یْين‪ :‬ص ‪ | 147‬معارف‬ ‫نیل الفُرقدین فی مسئل ۀ‬
‫السنن للبمنوری‪2/497 :‬‬
 ‫‪_ 20+‬‬
‫سالم ‪ ‬و او از‬ ‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫نیست در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر ‪ ‬روایت می کند کهَ‬
‫م در شروع‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫نماز و در وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن از‬
‫رکوع‪ ،‬رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫حننيِ ن‬ ‫قا ن ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ن‬‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬‫حدَنث نننا ن‬
‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬
‫ي‬ ‫ب‬ ‫ن‬‫ال‬ ‫ن‬ ‫عبدَ الله بن مسعوُد »أ ن‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫د‬ ‫وُ‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫س‬
‫ل‬ ‫وا‬ ‫عل س ن‬
‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن س ن ن س م م‬ ‫ن‬
‫س س ن‬ ‫ن‬ ‫س ن م‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬
‫ق ن‬ ‫ن‬
‫ح‬ ‫عن سدَن ا س‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ن ل ي نسر ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫فت ننتا ن‬ ‫ه إل ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬
‫ف م‬ ‫م كا ن‬ ‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ن‬
‫ك«‪.‬‬ ‫ن ذنل ن ن‬ ‫م‬
‫س ن س‬ ‫م‬ ‫ء‬ ‫ي‬ ‫ش‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫عوُ‬
‫ن م م‬ ‫ي‬ ‫ن‬
‫ل‬ ‫م‬ ‫م‬
‫ال ن ن ن‬
‫ث‬ ‫ة‬ ‫ل‬‫ن‬ ‫ص‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫‪ ‬و او از حضرت‬
‫ود ‪ ‬و هر دوی ایشان از‬ ‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حدیث بیان کردند‬
‫سل ن ن‬
‫م‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫کهَ بی شک حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين می کردند و بجز آن‬
‫در هیچ جای دیگر در داخل نماز رفع ي ید یْين نمی‬
‫کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫ی‬
‫امام اْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث را روایت می کنم و شما در‬
‫خععی حدیث می‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬‫مقابل آن از ی‬
‫ری فقیهَ‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫آورید؟ امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬‫تر بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر‬ ‫صحابیت افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و‬ ‫س ی‬‫نبود‪ ،‬و أ ْ‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
 ‫‪_ 21+‬‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪+‬حدیث شرح ممسْنند ابیِ حنیِفه_‬

‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را امام محدث‬
‫اصولی متکلم مل عليِ بن سلطان محمد‪ ،‬ابو‬
‫روعی ‪) ‬متوفىَ ‪1014‬‬ ‫ه ی‬ ‫الحسن نور الدين‪ ،‬قاری ع‬
‫سنندَ ابی‬ ‫م س‬
‫هـ ق( در کتاب خود »شرسح م‬
‫حنيِفة« تخریج نموده است‪.‬‬
‫ترجمه‪ َ:‬حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در‬
‫ۀ مکرمهَ در مجلسی با‬ ‫بازار گندم فروشان مک ۀ‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫عی ‪ ‬یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬ ‫امام یاوْزا ع‬
‫چرا اهل عراق در وقت رفتن بهَ رکوع و در‬
‫وقت سربلند کردن از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنید؟‬
‫حضرت امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در این مورد‬
‫ح )بل معارض( از حضرت‬ ‫هیچ حدیث صحی ع‬
‫م ثابت نیست‪ .‬امام‬ ‫ن‬
‫سل ن‬ ‫و ن‬‫ه ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬ ‫رسول اللهَ ن‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬چگونهَ ثابت نیست در حالی کهَ‬ ‫ا یْوزا ع‬
‫سالم ‪ ‬و او از حضرت عبد اللهَ بن‬ ‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫سزهْ ع‬
‫عمر ‪ ‬روایت می کند کهَ حضرت رسول خدا‬
‫م در شروع نماز و در وقت رفتن‬ ‫سل ن ن‬ ‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬ ‫ن‬
‫بهَ رکوع و برخاستن از رکوع‪ ،‬رفع ي ید یْين می‬
‫کردند‪.‬‬
‫حننيِ ن‬ ‫قا ن ن‬ ‫ف ن‬
‫ن‬
‫ن‬‫ع س‬
‫م ن‬ ‫هيِ ن‬
‫ن إب سنرا ن‬
‫ع س‬ ‫مادء ن‬
‫ح ن‬‫حدَنث نننا ن‬
‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬
‫ي‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫عل س ن‬
‫ن الن نب ن ن‬
‫عوُمد »أ ن‬ ‫س م‬
‫م س‬‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬
‫دَ الل ن‬ ‫عب س ن‬
‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫وُدم ن‬
‫س ن‬ ‫وال س‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬
‫ق ن‬ ‫ن‬

‫فتح القدیر لبن الهمام‪ 1/311 :‬باب صفُة الصلةا‬ ‫‪(1‬‬

‫)‬
 ‫‪_ 22+‬‬
‫ح‬
‫فت ننتا ن‬ ‫ه إنل ن‬
‫عن سدَن ا س‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ن نل ي نسر ن‬
‫ف م‬ ‫م ن‬
‫كا ن‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫صنلىَّ الل م‬
‫ه ن‬ ‫ن‬
‫ك«‪.‬‬ ‫ن ذنل ن ن‬
‫م س‬
‫ء ن‬‫ي م‬
‫ش س‬ ‫عوُدم ل ن ن‬‫م نل ي ن م‬ ‫صنل ن‬
‫ة ثم ن‬ ‫ال ن‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫ود ‪ ‬و هر‬ ‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت رسول‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ه ن‬‫عل نيِ س ن‬ ‫خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل‬
‫نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث را روایت می کنم و شما در‬
‫خععی حدیث می‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬ ‫مقابل آن از ی‬
‫ری فقیهَ‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫آورید؟ امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫تر بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر‬ ‫صحابیت افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و‬ ‫س ی‬
‫نبود‪ ،‬و أ ْ‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫المفاتمْیِح_‬
‫اة ن‬‫‪+‬حدیث ممرْنق م‬
‫‪+ !_ ‬‬
‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را نیز امام قاری‬
‫روعی ‪) ‬متوفىَ ‪1014‬هـ( در کتاب خود‬
‫ه ی‬
‫ع‬

‫) ‪ (1‬شرح مسند ابی حنیفُة للقاری الهروی‪ :‬ص ‪ 35‬تا ‪38‬‬

‫عی‬‫اجتماع ابی حنیفُة وال یْوزا ع‬
 ‫‪_ 23+‬‬
‫ح شرح مشکاة‬ ‫المفاتنسی ن‬
‫ن‬ ‫رقن م‬
‫اة‬ ‫م س‬ ‫» ن‬
‫المصابیح« تخریج نموده است‪.‬‬
‫ترجمه‪ َ:‬حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در‬
‫ۀ مکرمهَ در مجلسی با‬ ‫بازار گندم فروشان مک ۀ‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫عی ‪ ‬یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬ ‫امام یاوْزا ع‬
‫چرا اهل عراق در وقت رکوع و در وقت سر بال‬
‫کردن از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنید؟ حضرت امام‬
‫اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در این باره هیچ حدیث‬
‫ح )بل معارض( از حضرت رسول اللهَ ن‬
‫صل نىَّ‬ ‫صحی ع‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫ی‬
‫م ثابت نیست‪ .‬امام اْوزا ع‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬
‫الل م‬
‫سالم ‪‬‬
‫ع‬ ‫ری ‪ ‬از‬ ‫چگونهَ ثابت نیست در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫و او از حضرت عبد اللهَ بن عمر ‪ ‬روایت می کند‬
‫م در‬‫سل ن ن‬‫و ن‬
‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫کهَ حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫شروع نماز و در وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن‬
‫از رکوع‪ ،‬رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫عل س ن‬ ‫ن‬ ‫حن نيِ ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ة‬‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫ن ن‬ ‫ع س‬‫م ن‬ ‫هيِ ن‬‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫حدَنث نننا ن‬
‫ح ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬ ‫قا ن‬
‫ن‬ ‫عبدَ الله بن مسعوُد »أ ن‬ ‫ن‬
‫ه‬
‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صنلىَّ الل م‬ ‫ن ن ن‬ ‫ي‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ن‬‫ال‬ ‫ن‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫س‬ ‫ع‬‫ن‬ ‫وُدم‬
‫س ن‬‫واسل س‬ ‫ن‬
‫عوُدم‬ ‫م نل ي ن م‬‫ة ثم ن‬‫صنل ن‬‫ح ال ن‬ ‫عن سدَن ا س‬
‫فت ننتا ن‬ ‫ه إنل ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ن نل ي نسر ن‬
‫ف م‬ ‫كا ن‬ ‫م ن‬ ‫سل ن ن‬‫و ن‬ ‫ن‬
‫ك«‪.‬‬ ‫ن ذنل ن ن‬ ‫م س‬ ‫ء ن‬ ‫يم‬ ‫ش س‬ ‫لن ن‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬
‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫ود ‪ ‬و هر‬ ‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت رسول‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل‬
‫نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث را روایت می کنم و شما در‬
 ‫‪_ 24+‬‬
‫خععی حدیث می‬ ‫ماد از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬
‫مقابل آن از ی‬
‫ری فقیهَ‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫آورید؟ امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬
‫تر بود و ابراهیم ن ی ی‬
‫حضرت عبد اللهَ بن عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل‬
‫مهَ در فقهَ از او کمتر‬ ‫صحابیت افضل است‪ ،‬ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫ود فضیلت بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و‬ ‫س ی‬
‫نبود‪ ،‬و أ ْ‬
‫حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این‬ ‫بن مسعود ‪ ‬است‪) .‬امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫جواب‪ ،‬خاموش و لجواب ماند(‪.‬‬

‫ب الْإنممام أمبیِْ نحمنْیِنفنة_‬

‫اهرم المممنْیِنفمة مفیِْ أمدنلمة نمذْنه م‬ ‫‪+‬حدیث معمقْومد ْال ن‬
‫جنو م‬
‫‪‬‬
‫‪+ !_ ‬‬
‫دث‬ ‫‪ _22 +‬این حدیث شریف را حافظ مح د‬
‫دی ‪) ‬متوفی‬ ‫اصولی سید محمد مرتضی سزیبیْ ع‬
‫فةن‬ ‫ر الممننیس ن‬ ‫وُاهن ن‬‫ج ن‬
‫د الس ن‬‫وُ م‬‫ق س‬
‫ع م‬
‫‪ 1205‬هـ ق( در » م‬
‫ة«‬
‫ف ن‬‫ی حنننیس ن‬ ‫مامن أنب س‬ ‫ب السإ ن‬‫ه ن‬
‫ذ ن‬
‫م س‬
‫ة ن‬‫دلن ّ ن‬
‫یأ ن‬‫فن س‬
‫تخریج نموده است‪.‬‬
‫ترجمه‪ َ:‬حضرت امام اعظم ابوحنیفُهَ ‪ ‬در‬
‫ۀ مکرمهَ در مجلسی با‬ ‫بازار گندم فروشان مک ۀ‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫عی ‪ ‬یکجا شدند‪ .‬امام یاوْزا ع‬ ‫امام یاوْزا ع‬
‫چرا اهل عراق در وقت رکوع و در وقت سر بال‬
‫کردن از رکوع رفع ي ید یْين نمی کنید؟ حضرت امام‬
‫اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬زیرا در این باره هیچ حدیث‬
‫ح )بل معارض( از حضرت رسول اللهَ ن‬
‫صل نىَّ‬ ‫صحی ع‬
‫) ‪ (1‬مرقاةا المفُاتیح شرح مشکاةا المصابیح‪ 2/656 :‬کتاب‬
‫الصلةا‪ ،‬باب صفُة الصلةا‬
 ‫‪_ 25+‬‬
‫عی ‪ ‬گفُت‪:‬‬ ‫م ثابت نیست‪ .‬امام ا یْوزا ع‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬
‫الل م‬
‫ری ‪ ‬از سالعم ‪‬‬ ‫چگونهَ ثابت نیست در حالی کهَ سزهْ ع‬
‫و او از حضرت عبد اللهَ بن عمر ‪ ‬روایت می کند‬
‫م در‬‫سل ن ن‬
‫و ن‬
‫ه ن‬ ‫عل نيِ س ن‬ ‫کهَ حضرت رسول خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫ه ن‬
‫شروع نماز و در وقت رفتن بهَ رکوع و برخاستن‬
‫از رکوع‪ ،‬رفع ي ید یْين می کردند‪.‬‬
‫حننيِ ن‬ ‫قا ن ن‬ ‫ف ن‬ ‫ن‬
‫ن‬
‫ع س‬ ‫م ن‬ ‫هيِ ن‬‫ن إب سنرا ن‬ ‫ع س‬ ‫مادء ن‬ ‫ح ن‬ ‫حدَنث نننا ن‬ ‫ة‪ َ:‬ن‬ ‫ف ن‬ ‫ل أمبوُ ن‬
‫سوُ ن‬
‫ل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫عل س ن‬
‫ن نر م‬ ‫عوُمد »أ ن‬ ‫س م‬‫م س‬ ‫ن ن‬ ‫ه بس ن‬ ‫دَ الل ن‬ ‫عب س ن‬
‫ن ن‬ ‫ع س‬ ‫وُدم ن‬ ‫س ن‬ ‫وال س‬ ‫ة ن‬ ‫م ن‬ ‫ق ن‬ ‫ن‬
‫عن سدَن‬
‫ه إل ن‬‫ن‬ ‫ع ي ندَني س ن‬ ‫ن‬
‫ن ل ي نسرف م‬‫ن‬ ‫ن‬
‫م كا ن‬ ‫ن‬
‫سل ن‬ ‫و ن‬ ‫ه ن‬ ‫ن‬
‫عليِ س ن‬ ‫ه ن‬ ‫صلىَّ الل م‬ ‫ن‬ ‫ه ن‬ ‫الل ن‬
‫ن‬
‫ن ذنل نك«‪.‬‬ ‫م س‬‫ء ن‬ ‫ي م‬‫ش س‬ ‫عوُدم ل ن ن‬ ‫م ل ين م‬ ‫ن‬ ‫ة ثم ن‬ ‫صل ن‬‫ن‬ ‫ح ال ن‬ ‫ا س‬
‫فت ننتا ن‬
‫خععی‬ ‫ماد ‪ ‬از ابراهیم ن ی ی‬ ‫ح م‬
‫امام اعظم ‪ ‬فرمود‪ :‬ی‬
‫ود ‪ ‬و هر‬ ‫س ی‬
‫مهَ ‪ ‬و حضرت أ ْ‬ ‫‪ ‬و او از حضرت ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫دوی ایشان از حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪‬‬
‫حدیث بیان کردند کهَ بی شک حضرت رسول‬
‫م تنها در شروع نماز رفع ي ید یْين‬ ‫سل ن ن‬
‫و ن‬ ‫عل نيِ س ن‬
‫ه ن‬ ‫ه ن‬ ‫خدا ن‬
‫صل نىَّ الل م‬
‫می کردند و بجز آن در هیچ جای دیگر در داخل‬
‫نماز رفع ي ید یْين نمی کردند‪.‬‬
‫سالم‬ ‫ع‬ ‫ری از‬ ‫عی ‪ ‬گفُت‪ :‬من از سزهْ ع‬ ‫امام ا یْوزا ع‬
‫از ابن عمر‪ ‬حدیث‬
‫ماد از‬ ‫ح م‬ ‫را روایت می کنم و شما در مقابل آن از ی‬
‫عی حدیث می آورید؟ امام اعظم ‪‬‬ ‫خ ع‬‫ابراهیم ن ی ی‬
‫ری فقیهَ تر بود و ابراهیم‬ ‫ماد از سزهْ ع‬ ‫ح م‬ ‫فرمود‪ :‬ی‬
‫سالم فقیهَ تر بود و حضرت عبد اللهَ بن‬ ‫ع‬ ‫خععی از‬ ‫نی ی‬
‫عمر‪ ‬اگرچهَ در فضل صحابیت افضل است‪،‬‬
‫ود فضیلت‬ ‫س ی‬‫مهَ در فقهَ از او کمتر نبود‪ ،‬و أ ْ‬ ‫ع یل ْ ی‬
‫ق ی‬
‫بزرگ و بسیار داراست‪ ،‬و حضرت عبد اللهَ بن‬
‫مسعود ‪ ‬حضرت عبد اللهَ بن مسعود ‪ ‬است‪.‬‬
 ‫‪_ 26+‬‬
‫عی ‪ ‬با شنیدن این جواب‪ ،‬خاموش و‬ ‫)امام ا یْوزا ع‬
‫) ‪(1‬‬
‫لجواب ماند(‪.‬‬

‫) ‪ (1‬عقود الجواهر المنیفُة فی ادملة مذهب المام ابی حنیفُة‪:‬‬

‫‪ 1/62‬بیان الخبر الدال علی ان رفع الي ید یْين فی تکبیرةا الفتتاح‬
‫فقط‬