A

G S
A P
P A
S
Art by: Bernadette F
Paunang Salita
Magandang araw mga mambabasa,
Ang zine na ito ay naglalaman ng mga
isyung pinagkakaitan ng pansin ng
lipunan. Mga maliliit na tinig ngunit may
panggagalaiti at paghihinagpis. Sana sa
pagbuklat ng bawat pahina ay mabuksan
ang ating mga mata sa mga bagay na di
gaanong pinagbibigyang pansin ng madla.
At sa ating pagdilat, sana'y hindi tayo
manatiling bulag. Ang pagaspas ng ibon
ay palaging pataas. Sana ay maging ga-
noon din sa ating bayan.
Mga Nilalaman
aNoNG nAgaWA mO Sa BaYAn? Lang Kami
Filipino, oh lahing dakila!
Umaasa sa matapang na pinuno

Change is coming, yan sabi nya

Kay Tatay Digong na busilak ang puso

Yolanda, Dengvaxia o SAF44 man

Umaalingaw-ngaw na bala
Olats lahat sa panot na dilawan
Ulol na katarungan, baliko na daan At putukan sa laban

Digong ang sagot sa mga panalangin Ang biglaang dinala

Upang ang bansa ay umahon sa hirap
Sa aming kababayan
Tinanggal ang droga at mga korapsyon

Edukasyon sa kolehiyo, ginawa nyang libre

Responsableng nilinis ang Boracay at Manila Bay
Tinigil ang namumuong tensyon sa mga Tsino

Eh ikaw? Anong nagawa mo para sa bayan?

Kaya’t ako’y nalungkot

Umiyak at pumulupot

Sa galit at poot

Na ginawa ng mga Salot

 Nadamay Serbisyong Libre
Napakadalang kong magka-
sakit nang malala, yung tipong kina-
kailangan nang magpaospital, ngunit
itong sakit na ito'y matagal nang
gumagambala sa akin at totoong unti-
unti nitong pinapaikli ang buhay ko.
Napagdesisyunan namin ni mama na
pumunta sa PGH para magpatingin
sa isang psychologist pero 'di ko
inaakala na paglabas ko'y mas lalala
Sa isang kabahayan pala ito.

Malaki ang PGH pero

Na puno ng kapayapaan masikip. Pagkapasok pa lang mara-
ramdaman mo na ang bigat ng
Ay naglaho na lamang emosyon mula sa mga tao. Mahahaba
ang pila at maraming nagsisiksikan.
Sa biglaang patayan Alam kong ito ang makikita ko rito, sa
dami pa namang napapanood ko sa
balita. Libreng serbisyo kasi ang
binibigay rito. Pinadiresto kami sa
children’s ward. Tulad kanina, masikip,
mainit at mabigat, pero libre ito.
Ganito talaga. Pagkatawag sa aking
numero at nalaman nila kung gaano
na kalala ito, pinaconfine na ako.
Sinakay nila ako sa wheelchair at di-
nala na ako sa aking magiging
kwarto rito. Habang pumapasok sa
Hindi ko inaasahan kaloob-looban ng PGH, 'di ko sukat-
akalain ang mga masasaksihan ko sa
Na ganito ang mangyayari gusali kung saan napaparoon ang
mga nakaconfine.
Na ang dating kasiyahan
Koridor pa lang makikita
mong may mga higaang pang-ospital
Ay magiging pighati na nakalinya. 'Di sila kumportable
pero nagtitiis sila. Akala ko ito na ang
pinakamalala, pero mali ako. Sa isang
malaking kwarto sama-sama ang mga
taong may sakit. Nagsisiksikan, nagtiti-
is, natatakot, at naghihinagpis. Ito ba
ang sinasabi nilang serbisyong kali-
dad? Nasaan ang pangako ng ating
gobyerno? Dito ba talaga napupunta
ang pondo ng bayan? Ganito na ba
kalala ang kahirapan sa ating bansa?
Ito lamang ang nasa utak ko. Hindi
ako makahinga.
Ilang oras pa lang sa aking
higaan ay pakiramdam ko nang ang
laki kong pabigat. Hindi naman ako
dapat nandito, kaya ko naman mag-
tiis, mas kailangan nila ito. Sabi ni ma-
ma nagmumukha akong baliw habang
naroon. Dahil sa nakita ni mama,
kinausap niya ang doktora at sinabi
na di nakakabuti sa akin ang pagcon-
fine. Hinayaan nila ako makaalis na
may pangako na iinom ako ng gamot.
Nakaalis ako. Nakahinga ako.
May kakayahan akong mamili ng mas
makakatulong sa akin, pero laging
bumabalik ang isip ko sa araw na
iyon. Papaano na kaya ang daang-
daang pasyenteng naiwan sa loob?
 Nagmamadali akong pumasok dahil baka mahuli na ko sa unang klase.
Naligo, nagbihis, kumain, nag-ayos ng mukha, naglagay ng kaartehan
sa katawan, at marami pang chenes sa buhay ang ginawa ko. Partida,
nagmamadali pa yan. Lumabas na ako ng bahay at sumakay na sa
isang jeep papuntang eskwela.
Pagkababa ko ay muntikan pa kong matisod. "Malelate na ko nito,

HABULAN patay!" Nang biglang mapatingin ako sa likod ko, at nakita ko si Rei-
gan. Bigla rin akong napatigil pero hinila niya ako at sinabing "Tara na,
Megan! Takbo na tayo para makaabot tayo sa unang klase!" Hawak
niya... Hawak niya yung kamay ko. Bumilis bigla ang pintig ng puso ko.

TAYO. Kinakabahan ba ako dahil late na ako? O masaya ako kasi sabay
kaming pumasok ng taong gustong-gusto ko? Nang nakaabot na kami sa
silid namin ay tumigil kami at hinabol ang hininga. Buti naman at wala
pa ang
namin.
prop
Nang
biglang nagsabi si
Reigan ng
"Sabay tayo ku-
main ma- maya,
ah?". Sabay
kindat. Hindi ako
naka- Late Na Ako!
pagsalita. Pumasok na siya sa silid at nanatili akong nakatayo dun, tila
gustong gustong tumili. Megan, magtino ka nga! Hay. Pumasok na ako sa
silid dahil papasok narin pala ang aming prop.
"Goodmorning, Maam Valdez." Bati namin. Muli ay narinig ko ang boses
ni Reigan. "Uy Megan." Ano kaya ang sasabihin nya ngayon? Aamin
kaya siya? Sakin? Omg! "Uy, ate gurl. Andyan na si madame V. Gising
na you. Mamaya ma chombag ka niyan kaka-beauty rest mo." Shet Me-
gan! Nakatulog ka nanaman! "Bakla, may laway ka pa, oh. Teka, nakita
mo na ba yung bagong shade ng lippie ko?" Hay. Nanaginip nanaman
ako. Akala ko late na ko. Buti nalang hindi. Buti hindi ko late nalaman na
bading 'tong lalaking gusto ko. Mahirap na.
 GINUSTO NI ONI
Gusto ko pang bumalik sa aking amo NG LUPA
Hindi totoo na
Natatakot ako
Sa totoo lang ay
Tuwing hinahaplos niya ako
Tumitigas ang aking buong katawan. Mga lupa nila’y kinamkam

Sarap na sarap ako sa bawat dampi ng labi, at Dahil daw sila’y mangmang at walang alam

Kahit maraming beses na inapi

Hindi totoo na
Sa bayan ay ginawang katatawanan
Ang sigaw ko ay dahil sa sakit ng ipinilit na sandata
Patuloy pa rin ang kanilang laban
Bagkus ay Sa kanilang pagkakilanlan at karapatan

Sumisigaw ako dahil sa saya At lupa na kanilang karapatan

Darating ang araw

Hindi totoo na
Na bubunga ng kagandahan
Ayaw ko nang maulit pa Kung saan sila’y namumuhay na payapa

Gusto kong nandiyan ang kanyang misis dahil Sa lupang kanilang karapatan

Na sa wakas, nakamit nila ang katarungan

Exciting ang aking trabaho.
Hindi totoo na
Ayaw ko na.

Basahin mo ulit. Magsimula sa

dulo
 KADUGTONG Lahat
tayo’y may karapatan
Kaya’t kami ay lumalaban

Hindi pawang iilan lamang, Para sa aming

mga kababayan
Pintura sa aming balat

Ay marka ng aming tribo

Sila na namumuhay sa kabundukan na
mapayapa Kaya’t wag kami husgahan
Ginagawa ang kanilang makakaya upang
mabuhay At wag ng pagsamantala-
Sa sariling lupang pinatataniman han
Pinaramdam sa kanila ang kagutoman
Kaya’t sanay bigyan pansin
Pagpaslang na walang tigil

Ng mga berdugong dala ay baril Ang aming mga gawain

Siya’y ginawang alipin

At wag ng kuhanin
Na dugo lang ang aanihin

Siya na dapat alagaan Ang pagmamay-ari naming

Mismo ang lipunan ang nang-alispusta
Tayong lahat ay magkaisa

At wag ng mag away pa

Respetuhin, wag angkinin

Ang dapat na para sa amin

Ang Amin Ay Amin

 Sa ikapitong araw, pilit akong pinagpahinga
Gayunpama'y para akong piping sumisigaw
Nararapat lamang na lumaba't magsalita
Isip at damdamin ko'y nagwawala
Lupon ng mga hayop, poon ng sakim
Labis-labis na ang pag-aalipusta
Isda sa tubig ay di na makahinga
Kahit ang ibon ay hindi makalipad
Di na ata muli sisikat ang araw
Ang buwa't mga bituin ay nawawala
Madilim ang bawat gabing sinasapit
Upos ng tabakong unti-unting nasusunog
Lupang pagmamay-ari ay inaangkin
Parang kinakain ng dagat at langit
Oras-oras ay dinadaga ang dibdib
Takot at kilabot ang binalot ng poon
Sa unang araw at gabing nilikha
Ang Pitong Araw ng Paglikha
ng poon
ISNA
Tila nahihiya pa ang araw sumikat,
bahagya itong nakatago sa likod ng
naglalakihang puno sa kakahuyan.
Maaga magsisimula ang kanyang ar-
aw ngayon. Ang maingay na dalusdos
ng sapa sa kanyang harapan ang mag-
sisilbi niyang salamin. Ang sabi ni Ina,
ay maghanda. Ang araw na ito ay ma-
halaga. Bababa sila sa kapatagan.
Tinignan niya ang kanyang sariling
repleksyon, ang mga maiikling buhok
na mula anit ang kulot, mga matang
malamlam… inisa-isa niya ang bawat
bahagi.
Bababa sila sa kapatagan at mag-
tatanghal, kapalit ay kaunting halaga
ng pera. Nasasabik siyang magtungo
doon, ito ang unang pagkakataon.
Agad niyang pinalamutian ang ka-
tawan ng mayabong na aksesorya na
hinabi ng panahon, sa simula ng kanil-
ang pagusbong. Ang nagsilbi niyang
identidad ay hindi ang sa kung ano
ang nakikita nila, ngunit sa kung saan
siya nagmula. Ang panahon ang
nagukit ng tunay na palamuti sa kani-
yang katawan.
Naging mabilis ang pagsikat ng araw,
kung kanina ay nahihiya ngayon ay tirik
at nakikisama. Ang lugar sa kapatagan
ay maingay at napuno ng mga tao mula
sa iba’t ibang bayan at kahit pa lalawig-
an. Nagsimulang tumunog ang katutu-
bong instrumento.
Ang tinatagong kaba at galak ni Isna ay
hindi na niya maitago. Magiliw siyang
sumayaw at umindak sa pagtatanghal.
Ang lahat ng kamera at atensyon ay nasa
kanila, nasa kaniya. Nagsimula namang
umikot ang maliit na basket. Mas lalong
umingay ang mga tao, ngayon ay
sumasaliw sa tunog ng kudyapi ang busi-
na ng ibat’ ibang sasakyan. Pinagpatu-
loy lamang niya at hindi ininda ang in-
gay. Sayaw, sayaw, sayaw… para sa
kanya ay magandang alaala sa pagsama
sa kapatagan.
Dumating ang mas marami pang sasa-
kyan, nagkaroon ng sigawan at iyakan.
Bawal po ito, ang tangi niyang narinig.
Tinanaw niya ang kaniyang mga kasama.
Nanlabo ang lahat. Bawal po kayo dito
sa kapatagan… ang tangi niyang narinig
sa mga taong minsang nakinabang at
umangkin sa lupa nilang sinasaka,
ngunit kailanma’y hindi napasakanila.