Internacionalni Univerzitet

Travnik
Proizvodno mašinstvo

Savijanje doboša i kotlova preko valjaka

Seminarski rad iz predmeta:
Tehnologija plastičnosti I

Student: Mentor:
Ivana Miletić doc.dr Milan Plavšić

Travanj, 2019.

1
Sadržaj:

1. Uvod ...............................................................................................................3
2. Proces obrade savijanjem ..............................................................................4
3. Moment savijanja ...........................................................................................6
4. Savijanje preko valjaka ...................................................................................8
5. Lietaratura ....................................................................................................11

2
Uvod:
Savijanje limova je postupak obrade metala bez skidanja strugotine, kod kojeg se u poprečnom
presjeku unutrašnji dio skraćuje i opterećen je na tlak, dok se vanjski dio produljuje i opterećen
je na vlak. Savijanje limova se dijeli na: kružno savijanje, savijanje pod kutom (oštrokutno
savijanje) i profilno savijanje
Limovi su jedan od najčešće korištenih metalnih resursa u današnjoj industriji. Najčešću
primjenu nalaze u auto industriji, zrakoplovnoj industriji, proizvodnji ambalaže, odnosno
proizvodnji različitih strojnih dijelova. U praksi, limom se smatraju svi metali poprečnog
presjeka do 60 mm, dok se materijali većih poprečnih presjeka nazivaju ploče.
Osim što se razlikuju po debljini, limovi se razlikuju i po vrstama. Tako se na primjer u praksi
upotrebljavaju brodski limovi, automobilski limovi, konstrukcijski limovi itd. Iako je prva
asocijacija na spomen riječi lim, aluminijski lim, limovi mogu biti izrađeni od bakra, platine,
čelika itd
Savijanje preko valjaka se primjenjuje kod izrade cilindričnih sudova (dobošsa za kotlove i
rezervoare), relativnog većeg prečnika D, u odnosu na debljinu lima. Sam proces se vrši na stroju
za savijanje, koja se sastoji od dva donja i jednog gorenjeg valjka. Gornji valjak se može
podešavati po visini u zavisnosti od prečnika komada koji se savija.

3
Proces obrade savijanjem:

Proces obrade savijanjem, koja spada u područje preraden metala plastičnom deformacijom,
veoma je zastupljena kao grana tehnologije u metalnoj industriji. Kako u maloserijskoj, tako je
zastupljena i u velikoserijskoj proizvodnji, tehnolgoija savijanja usporedno sa progresivnim
razvojem tehnologije zavarivanja, u posljednje vrijeme sve više istiskuje druge obrade u teškoj
mašinagradnji.

Kao poluproizvodi za dalju obradu savijanjem se najčešće koriste limovi i trake, ali se ne
isključuju i drugi poluproizvodi. Danas su operacije savijanja kombinirane sa zavarivanjem, često
zamjenjuju tehnologiju lijevanja i kovanja teških dijelova.
tehnologijqq izrade dijelova savijanjem nudi niz prednosti. Konstrukcije izrađene tehnologijom
savijanja su lakše od livenih, a proizvodni proces je jednostavniji što se, svakako održava kroz
ekonomske efekte. Osim toga, veća je i otpornost konstrukcije, i to naručito na udarna
opterećenja

Proces savijanja se može kombinirati i sa ostalim procesima obrade deformacijom:n

prosijacanjem, probijanjem, izvlačenjem i raznim drugim oblikovanjima. Ova tehnologija
zauzima vidno mjesto u izradi dijelova za laka i teška vozila, traktore, šinska vozila,
poljoprivredne mašine, aparature itd.
U zavisnosti od dimenzija i oblika komada, profila poluproizvoda i samog karaktera proizvodnje,
proces savijanja se obavlja:

1. Alatima na presama (krivajnim, koljenastim, ekscentar, frikcionim, hidrauličnim i

specijalnim presama)
2. Valjcima na rotacionim mašinama za savijanje
3. Posebnim uređajima na specijalnim mašinama za savijanje.

Na presama se savijaju dijelovi preko malog radijusa. Za tu svrhu koriste se razne prese od
najmanjih do najvećih.

Na rotacionim mašinama se savijaju komadi preko velikog radijusa (cilindri, kotlovi, rezervoari.)
Za savijanje posebnih oblika koriste se uređaji i specijalne mašine za savijanje (mašine za
savijanje cijevi)
Kompliciraniji dijelovi se savijaju u nekoliko radnih operacija. Tehnologija može biti postavljena

4
tako da za svaku operaciju koristi poseban alat ili da nekoliko operacija savijanja vrši
istovremeno ili postupno sa kombninovanim alatima.

Tipični alat za savijanje dvostrukog ugaonika postavlja se na jednodjelni kalup za savijanje 1 i

pod pritiskom tiskača 2 savija na konačne dimenzije. Pored toga što je komad prije početka
savijanja ograničen (sa četiri graničnika 10), postoji opasnost jednoistranog klizanja lima u otvor
kalupa. Ukoliko dođe do uvlačenja jednog kraka komada prije drugog, tada se dobiva komad sa
nesimetričnim krakovima. Zbog toga se radni komad u toku procesa savijanja pridržava pločom
držača lima 8, koja se preko spojnice 9 naslanja na oprugu držača 13. U povratnom hodu prese
držač obavlja funkciju izbacivača komada iz kalupa za savijanje. Za lakše i srednje teške radove
tiskač, kalup za savijanje se rade od čelika za poboljšavanje. Radne površine tiskača i kalupa se
tada termički obrađuju na način što se vrši površinsko kaljenje. Radne površine se zagrijavaju
autogenim plamenikom i neposredno hlade mlazom vode. Ovakvim načinom obrade se dobiva
vrlo tvrda kora sa žilavom jezgrom.

5
Koji se strojevi upotrebljavaju za savijanje limova
U praksi se upotrebljava nekoliko vrsta strojeva za savijanje lima koji se mogu svrstati u
kategorije ovisno o broju valjaka, odnosno tehnici savijanja:

 strojevi za savijanje lima s tri valjka

 strojevi za savijanje lima s četiri valjka
 strojevi za ručno, mehaničko savijanje
 strojevi za hidraulično savijanje

Moment savijanja:
Ako je nosač poprečnog presjeka b, s i dužina L opterećen je vanjskim momentima M tada će se
on saviti. Veličina progiba zavisi od rastojanja posmatranog mjesta. Da bi se uočile deformacije,
posmatraju se promjene koje nastaju na elementu dužine nosača d x. Dva paralelna presjeka 'AB
i A'B' nosača, na rastojanju d x, nakon opterećenja će ostati ravna, ali će se zakrenuti jedan u
odnosu na drugi za kut. Pod utjecajem momenta M nosač se deformiše tako da se gornja vlakna
A---A' skraćuju, a donja B---B' izdužuju. Negdje između njih će ležati vlakna, koja se pri ovom
opterećenju ne mjenjaju. Ova vlakna obrazuju neutralnu površinu, a njen presjek sa ravni
savijanja n x z daje neutralnu ili elastičnu liniju pri pritisku.

Dužina neutralnog vlakna ostaje nepromjenjiva i jednaka prvobitnoj dužini.

Neko vlakno C—C' na rastojanju z od neutralne linije u zoni istezanja će se izdužiti za iznos
apsolutnog izduženja.

Jedinična deformacija:

6
Ili

Tako da je konačno:

Gdje je:

z-rastojanje promatranog vlakna od neutralne linije

ᵨ- poluprečnik krivine posmatranog vlakna

nᵨ-poluprečnik krivine neutralne linije

a.)savijanje nosača b.)neutralna linija.

7
Savijanje preko valjaka:
Savijanje preko valjaka se primjenjuje kod izrade cilindričnih sudova (dobošsa za kotlove i
rezervoare), relativnog većeg prečnika D, u odnosu na debljinu lima. Sam proces se vrši na stroju
za savijanje, koja se sastoji od dva donja i jednog gorenjeg valjka. Gornji valjak se može
podešavati po visini u zavisnosti od prečnika komada koji se savija.

S obzirom da se kod ovog procesa relativni poluprečnik krivine ima znatno veće vrijednosti nego
kod do sada analiziranih slučajeva, to se savijanje vrši u elestično-plastičnom području.

Poluprečnik krivine neutralne naponske linije :

Gdje je:
D-vanjski prečnik savijenog komada
s-debljina lima

Poluprečnik se može izraziti kao funkcija krutosti i momenta savijanja:

Da u krajnjim vlaknima dođe do trajne plastične deformacije, mora biti ispunjen uslov:

Gdje je:
E-modul elastičnosti
I-moment inercije za pravougaonu presjek
Mv-moment savijanja, koji u krajnjim vlaknima izaiziva trajnu plastičnu deformaciju, odnosno
napone na granici razvlačenja.

8
Uvrštavajući ove vrijednosti u uslovnu nejednadžbz, dobiva se uslov:

Ukoliko uslov ne bi bio ispunjen, tada bi po izlasku lima iz valjka došlo do njegovog potpunog
elastičnog ispravljanja, jer se u tom slučaju deformacije nalaze u elastičnom području.

Moment savijanja se može odrediti:

9
odakle je:

S obzirom da se savijanje vrši u elastično-plastičnom području, to se za moment savijanja koristi:

Sila savijanja gorenjeg valjka:

10
Literatura:

Obrada metala plastičnom deformacijom: dr.Binko Musafija

http://www.laser-ing.hr/blog/obrada-limova-savijanjem/

https://iut.uisbax.com/files/2018-19/materials/Tehnologija%20plasticnosti%201_29458.pdf

https://hr.wikipedia.org/wiki/Savijanje_limova

11