ae CAXPAIbMUBAIbE TOKOM CPEJIIDEr BEKA MU HOBMJET TOBA Y I1PAMCTOPUJCKUM XYMKAMA Yy GUAYAHCKOM KPAJY YIAK: 904:726.821,,653/654"(497.11) ATICTPAKT: Y pady je dam npeened noxanumema ca npaucmopujckum -AYMKaNA Y Kojuna je opuieno caxparousaree MoKOM cpedHvee BeKa u HoBLUjee 06a. Ipuxorenu cy pesyrmamu ucmpaxueaioa wecm xymKu y wojuma cy Koncmamosanu xrahu epoGosu. OD moea cy onwupruje npuxasanu pesyamamu ucmpaxusatea xpuuhanexux epoboea us dae xymne, jep ce 060m npunuxon onu npau nym objaamyjy. IpoGoeu cy Damoeaxu y 1wupu epementexu nepuod 08 XII G0 XVII-XVII aexa. Youersu cy mpazoou o6usaja Koji cy npumerousante npuauxom caxparbusaroa u noaesanu cy ca nodax- Ma U3 emnozpagicxe numepamype. Caxparousaree y cped!oseKosHom. caspemenom nepuody y npaucmopujckum xymxama npedcmaana suauajny nojaey Xoja saxmeea o6umnuja npoy'iasatoa. KObYSHE PEYM: wavancku xpaj, xymxa, xpuwhaxcru 2potoeu, 2pobua Koucmpyxutja, noepeGuu oGuraju, cpedreu sex, XV, XVI, XVI u XVIII ee. Y wawanckom Kpajy JokyMeHTonaH je m ucrparxen Behu 6poj npancropyjcKux XYMKECH3 HepHoa 6poHsaHor 1 TBOSseHOT NO6a. TloKasamo ce jla je y HeKMIM XyMKaMa BpilieHo CekyHAapHO caxparbunatwe ¥ Nepuony Cpemtber BeKa, AH KacHHje, y BpeMe ‘Typeke BIACTH, Na cBe Ao AaHaUNbHx jaHa. Ha TepuTopuju Yaka 4 oKOMUHE Hue HcTpaxeH BeIMKM Gpoj cpestsoBexoBHNX It HeKPorioma M3 TypcKOF NepHona, aNmt cy peaynrarit McTpakubarba ca THX NoKasIUTeTa yrABHOM MoxpO6HO Ny6aAMKOBAHM. Y caMmom rpany Wcrpakena je cpemtiboBeKoBHa Hexportonta 13 XI-XII Beka Ha puMckHM ‘Tepwama,! a y Hop upkse BasHecersa Xprtcronor, uctpaxenia je Beha HeKporiona 3 cpemiber Beka M HOBHjer 1O6a Ha Kojo} ce caxpatbUBATO CprIcKO Hl MYCMMMAHCKO cranium. Y apopmmty Hapoguor myseja y Yauxy orkpipero je HeKomHKo 1 fAejan Pazuuenth, Cpedvosexoona nexponona na noxanumemy Tepme y Yauxy, 36opuitx paslona Hapoor wyacja XXXI, Yavax, 2001, 23-40. (y nabeo rexery: PHM) 2 Wcrpaxxusama y upkveHoj opr spuiena cy y sue Hanpara, amt yeToKymH peayaratn THX HeTpaxtBama Hiicy oGjannenH. 3a cara noctoje cao Kpahit naperTajn ca ickonapaisa 1980. 4 1986. rosue: O6penja Bykaw, ApxeonouKa ucmpaxwaarsa y nopmu upree Basnecersa Xpucmosae y Yauxy, Pana Gaurraia 3, Kpanseno, 1988, 280-281; O6penja Byxajinh, .APXeonomxa nerpaxwamsa npKene opre y YasKy", Bocopoduua Ipadaexa y uemopyju cpnckoe napoda. Haysnu cxyn ‘noBodon 800 codusea Boeopoduye [paéavxe u ‘laxxa,“avax, 1993, 100-101 83Muna BECEUASHE CAXPARSIBAIBE rpoGowa Kojut cy jaTonann y nepHon usMeby 1459. 11 1572. rogune.’ HeKportona u3 XIV-XV nea nerpaxeHa je yHyTap H OKO cpesiboBeKOBHE UpKBe Ha JOKATITTETY LUpkeuia y TpHasn.! Ml wa noKanurery Lpkpuna y Topo} Topernmun orkpsero je Hexommko rpo6ona yryTap 1 OKO IpKBeHor O6jeKTa Kojnt je yatowan y XIV-XV Bek. IpoGosu cy Gum ykouabanit y TeMeybe UpKBE, UNTO sHauH a cy Mabst, ann TOUITO y HUMA Hifje Guo Hanasa HUCy Morin 6srTH xpoHOTOULKK oApeheHt.’ Ha jour HeKONMKO HOKamMTeTA Tie Cy KOHCTATOBAHH OCTAIIH UPKREHHX OGjeKara, saGenexKera cy M HaqrpoGHa OGenerkja Koja cRenOYe 0 MOCTOjamby HeKportona Ha THM MecTHMa.S Hajsaq, savajim mona o xpminharcim caxparama y ¥aaHcKoM Kpajy Ao6rjer cy HeTpaxkupatsem npancropujcKHx xyMKn 1 ynpano he o tua 6uTH pes y OBOM pany. Ha urecr noxammrera Ha Kojima cy HeTpaxkupasie XYMKe OKYMeHTOBAHH Cy It HakHagHo ykorlaBann xpuuthanckn rpoGosu: Tyutesan y Mpyajestuisa, BaGuibak y Jowoj Kpanapun, [porumua y Tyas, Benuxo tone y Januhima, Yue y Arent u Opmuya y Tyan” Tynenan y Mpyajesnma’ Ha onom oxammrery cy HeTpaxkene TPH xymKe U3 Crapstjer rBosyeHor 06a (VI-V sex upe nose epe). Ha npocropy cue rp xymxe (xymxa I, Ili II) caxpatupasio ce xpumtharicko cranopimurrBo y cpejtibem Bexy 1 HOBIIje 1O6a. Takobe je yraphero Ja je caxparbusare Bpitexo 1 Ha Mpocropy usmeby xymKu I II, OK je mpocrop uameby xymxut Im HI ocrao Hencrpaxken, tia ce He 3Ha jla 7M je ma TOM seTy noKanureta 61710 rpoGona. 3 Anexcansapa Ba6uh, Topsana Jepesoth, Zeopiume Hapodwoe nyseja y Yauxy ~ uempaxusarea 1977. 2odune, 3PHM XXXVI, Yavax, 2006, 49-62. 4 Onupepa Mapxonuh, Oman epedroosexoane upxee y Tpraett, 3PHM XI, awa, 1991, 37-45, 5 Ominepa Mapxosith, Cpedreoaenosna ypxea y foproj Fapeoruyu, Eracunk Cpnekor apxeorouior mpyurroa 6, Beorpag, 1990, 150-154; Ocmauu cpediosexownx caxpannux o6jexama y wauancxom xpajy, 3PHM XXV, Yavax, 1995, 36, Opge ce Hasomut sa cy TOKOM MpBHX sleTpaxkuDauAHEX pazyona KoHIcTaroHANA Jha FPO6A KO}It cy mopewehenit ykonanaiwen Teena pKse, ITO aHaNH ga je GitNo H crapusucx rpoGoua og upkoe. 6 Onmsepa Mapxonich, Ocmaxu epediasexosinux caxparnux o6jexama y uauancxos xpajy, 33-45, Ca noxamurera Tyuesan, BaGuvax, Fporimma n Benxo nome seh cy o6janmenn pesyirari ucrpaknsaia wnabyex rpobona, 8 Juquja Huxsctonh, Hasasuuma us zeoxdenoe d06a y oxonunu Yauxa, 3PHM XXVIL, Sasax, 1997, 14-16; Murtopas Crojuh, Jloxanumem Tyueean, pesyaramu ucmpaxusawea po6osa us 26030eu02 d06a, 3PHM XXVII, Yavax, 1997, 27-35; Hejan Pagusennh, Cpediosexosno cpncxo epo6we wa xoxanumemy Tyiweeay y Mpuajesuuna, 3PHM XXX, Yasax, 2000, 61-110. oyTOKOM CPEJ{bET BEKA H HOBHJET OBA Y MPAHCTOPHJCKHM XYMKAMA Y YAYAHCKOM KPAJY Y xymumt I merpaxento je 74, y xymuut II 62, y xymnn IIL 58 1 Ha mpoctopy uameby xymxir I I 3 rpo6a. Jake, ykynno 197 rpo6opa. Mebytum, Ha Hexponomit je curypHo Guno sume rpo6ora, jep cy npunuKoM uckoranarba xyMKe | npoHasl@KeHM mpenMern 13 mopemehermx Tpoounx Hera. YkorraBaise NOKOjHNKA Ha HeKportomHt BpULeHO je y NpAaBMALUM peyOBMMa, a NOKOJHUUM Cy caxparbUBaHIy OOMHE seMubaHe pake Ges rpo6ue Koucrpyxunje. Msyserak mpeqcrapma jean rpo6 ca rpo6Hom KOHCTPYKIUAjOM 07 KAMeHA KOjit je MpBO6UTHO KopmIMheH HpHAKKOM npancTopujcKe caxpane. Takobe je toKyMenronanio sia je y Bute rpoGona Taj KaMeH HOcTaBybaH y3 PASMMUNTE HeNOBE CKeNeTA WIM HOjeMHATHO HIM 110 HeKOMHKO KOMAya. Yrnpherio je vecro Kopmusheme Hanrpobunx oGenerxja Koja ce Mory BesaTH 3a mutabit xopugonT caxparsitpaiba. Ha caMOM MoveTKY HCTpakHBaHba CIOMEHHIM HHCY Gunn BmyyouBH, ann cy Beh Tajay sHarHo} Mepx Gum sHCMOUMpaHH M passyyeHst ca noxammrera, Ha ocHony Hajrpo6HUx cHlomeHiKa Kojit Hitcy 6sTH Topemehent, yraphexo je fa cy Guan noxarann xopusoHranHo usHiag rpoba (y BAY KaMeHIX GnoKoBa mm T04a) Hm yompaBHO NocTaBHaHH (aMopdHN 4 MoYAcTH yeayHAt wit oGnuKoBaKH KBagepit). OpHameniara je 6110 camo Ha HeKonMKO chlomeHmKa (mors kpcra, jenena, nyHynactH M sBeaqacTH MOTUBH), a Ha jenHOM cnoMeHIKy ce Hamasno Henporymayen Harn. Caxparsupaise noxojrimxa je BpmicHo 110 yobusajenoj xpumharickoj opujenra- uujmt 3anag-ncToK (rapa Ha samajy, a Hore Ha ucTOKy), an je y Behn rpo6ona youeHo ogcrynaise npema cenepy ut jyry. Camo je y 17 rpoGona yraphena nornyHo npasinna opujenrayuja y npasyy sanag-ncrox. Toxojamus cy nonarann y OnpyKeHOM TlomOxKajy ca pyKaMa CaBHjeHHIM y NAKTOBIMA If TlonOXKEHM Ha Teno Ha pasimunte naunie. o6aibe cy y Behunu cny4ajena Gwe oKpeHyre y crpary yee TIputucka sacyTe semme. Penaruphia py6una rpoGowa ce Kperamta of, Troma 0 jABa Merpa. Auamu3om rpo6umx Hanasa yrepherio je ma cy noctojana mpa xopuszonta caxpamusaia. Crapujmt je qatopan y XII-XIII sex, a Maahu y wmpm Bpemencku nepion ox XIV-XV nexa, na 40 Kpaja XVII unm nowerka XVIII Beka. Hanasu y rpoGosuma cy Gin upHAMHo CKpomHH n eBnseHTHpaHH cy BehuHOM Ha Mpoctopy xyMKe I, HeKomMko Ha mpoctopy xymKe Il, ROK y xymuut III y rpoGosua yorurre xisje 610 Hanasa. Hajpume je WOKYMeHTOBAHO HaKHTa sa ykpaulapaiwe rane H To cy OGuNHE KapHKe O% Gpousae 2kUNe, KapHKe ca KONeHUMMA, HayLINIIUe ca @kYPUpavoM jarojtom, Hay HIME ca GAKOHMIHOM jaronoM H HayMTHMUe caTpH jaroje. Cait Haenent THToBH Mpumapajy crapsrjem xopuaonTy caxparuBarba. Op, ocramHx ykpaca nahern cy camo jean mpcren 1 jena anmuKaysja Koju ce TaKobe Besyjy 3a crapujt xopusont. Y wiahun rpoGonuma Hanaxkena cy pasnusnrta ayTMas, s4ve ykpache anuxanuje. Om mpiviora je Haake TYPCKM HOBAIK 13 pyre TOAOBHHE XV u XVI peka m jena MatM mona Kojn je BeponaTHo MpeqcTaBmao rpobHM npunor. Jlonay je naToban y crapuju xopusonT caxparsuBarba, TOKOM McKoTIaBaiba XYMKH CrlopayumHo cy Han@KeHN dparmentn nocyaa Koj 6H ce TaKobe Morn MpOTyMaYitTH Kao OCTANM rPOGHHX MpwsOra, a MOXA HM KAO OKA3 0 HOTpe6HO} nahn. Y Hexum rpoGosuma cy mpowaherm ocramm yrmenucarior pppera Koji ce 85