1

FEBREIRO SECCIÓN
DE 2008

BAIONA : GONDOMAR : NIGRÁN

PUBLICACIÓN MENSUAL - 1€ Nº 15 - MAIO 2009

Baiona Entrevista Gondomar

Baiona aproba uns orzamentos Anxo Valverde, concelleiro de Cultura de O IEM abre as portas as
reducidos pola crise Nigrán: 'Primeiro hai que escoitar á cidadanía' coleccións privadas
Páxina 3 Páxina 5 Páxina7

Gondomar NIGRÁN
Páxina 4
Científicos do CEMMA
confirman a presenza
de Lampreas
orixinarias do Miñor
A presenza de lampreas no río Mi-
ñor nos últimos días chamou a atención
dos investigadores que comezaron a
buscar hipóteses que explicaran este
fenómeno. Biólogos especialistas da
CEMMA (Coordinadora para o Estudo
dos Mamíferos Mariños) achegou da-
tos que explican este misterio da natu-
reza. As lampreas criaron habitualmen-
te no río Miñor dende hai ao menos catro
a sete anos, e, posiblemente o fixeran
dende tempo inmemorial. Páxina 4

Baiona

María Iglesias Fernández,

concelleira de cultura e
Xuventude de Baiona

“En Baiona non

temos queixa da
participación dos
cidadáns”
Páxina 6

Baiona Nigrán

‘Turismo de Baiona’ crea paquetes

Nigrán celebra as
turísticos para dinamizar o sector Letras Galegas
A estacionalidade do sector O Concello de Nigrán celebra-
turístico de Baiona é unha das ei- rá a data do 17 de maio, Día das le-
vas máis importantes que frea a tras Galegas, cunha semana de ac-
súa expansión económica. Por tividades. Do 12 ao 15 organizarán
este motivo a concellería de Tu- conferencias, debates e mesas re-
rismo, dirixida por Ángel Ma- dondas ao redor da lingua e a figu-
nuel Rodal, decidiu por en mar- ra do homenaxeado nesta edición,
cha uns paquetes turísticos fóra Ramón Piñeiro.
da tempada alta. Páxina 5

Páxina 3
 MAIO DE
2 OPINIÓN 2009

Editorial

Val Miñor berce vigués

N
outros tempos da historia estaban os grandes cas-
telos coas súas terras campesiñas arredor das
moradas das familias ricas, nobres, potentadas.
Os pazos tan característicos galegos serviron de mora-
da para a nobreza galega que se arredaba dos burgos se-
mi-urbanos onde se traficaba con mercadorías de todo
tipo; onde se ían construíndo novas fortunas e novas
clases sociais. Os que hoxe chamamos burgueses foron
noutros tempos históricos simples vendedores de todo
tipo.
Daquela vivir no campo, arrodeado de todo tipo de
comodidades era sinal de poderío. Pasou o tempo, aca-
báronse os señoríos palaciegos, remataron as guerras
que eran fonte de riqueza para esta caste social e o ru-
ral foi perdendo encanto. Pouco a pouco a súa poboa-
ción foise desprazando cara ás novas vilas camiño de ser
cidades. A industrialización fixo de reclamo para que os
señoríos pasaran a ser un referente histórico e pouco
mais. Para gozar dun alto nivel económico había que ga-
ñalo a pulso; a historia xa era só iso, historia.
É aquí como se formaron grandes aglomeracións hu-
manas arredor de empresas, industrias, fontes de ri-
queza, sobre todo nas ribeiras e nas costas de mar. Vigo
é un exemplo. O seudodesenvolvemento industrial foi
exponencial. En pouco máis de cen anos pasou de ser
unha pequena vila mariñeira a unha potente cidade en
pleno desenvolvemento. Alí se foron asentando os no-
vos ricos. Nun principio non precisaban de máis. Pero na
medida en que as riadas de xente acudía a buscar traba-
llo dende o rural a cidade íase facendo máis incómoda.
Entón había que buscar lugares tranquilos; non moi re-
tirados; nos que non se tivera que soportar o ruído do
tráfico comercial e industrial pero que, ó mesmo tem-
po, se estivera a unha carreiriña dun can dos centros
neurálxicos da cidade.
Eses lugares foron as terras do Val Miñor. Alí están
asentadas hoxe miles de familias que teñen o seu posto
de traballo, as súas industrias e os seu negocios na vila
olívica. O Val Miñor é hoxe un berce vigués como xa o es-
tán sendo outras vilas dos arredores .

a imaxe
Incerteza
Alberto Álvarez Gil

W
erner Heisenberg
foi un físico alemán
cuxa máis coñecida
aportación foi o principio
de incerteza. Este princi-
pio, expresado de xeito
simple, di que é imposible
determinar, con exactitude
e ó mesmo tempo, a veloci-
dade e a posición dunha
partícula. Coido que nese
estado de incerteza, atópa-
se moita xente, nestes in-
tres, coa toma do poder po-
lítico por quen en realidade
levan case a totalidade do
pasado século gobernándo-
nos.
E é que o novo presiden-
te, Alberte Núñez Feijóo,
soubo gañar unhas elec-
cións sen achegar nin unha
soa proposta que non pasa-
ra do puramente anecdóti-
co ou cosmético. E por iso
agora, ante un goberno que
amosa trazos de, cando me-
nos, pouca preocupación
pola nosa cultura e lingua
propias (cando non reco-
rren a discursos antigalegos
que dificilmente se poden
atopar con esa violencia nos
últimos anos), e por iso ago-
ra, dicía, atopámonos coma
o observador da partícula:
na máis completa incerte-
za. Medoñentos, incluso.
A incerteza salta des-
eguida: que vai ser dos pre-
mios nacionais da cultura
galega, creados o ano pasa-
do? Deixarase de promocio-
na-la cultura galega no ex-
terior, como na histórica
Feira do Libro da Habana?
Que será da cidade da cul-
tura? Será definitivamente
o mausoleo fraguiano, tal e
como o foi a gran Pirámide
de Giza para o faraón
Queóps? Nunha das maiores
tolemias individuais e co-
lectivas da historia da hu-
manidade vanse seguir ti-
rando os cartos dos galegos,
que ben se podían aprovei-
tar para a cultura de verda-
de e non para o cemento? E
no tocante á lingua, aposta-
rá Feijóo por facer un apar-
theid nas aulas e dividir á
xente entre os que falan ga-
lego e os que falan caste-
lán? É ese o modelo bilingüe
de Feijóo? Pola miña banda
agardo que non, é triste que
alguén pense que o bilin-
güismo é ter dúas socieda-
des que falan en dúas lin-
guas distintas en troques de
que a mesma sociedade as
domine totalmente. Eu es-
tou aterrecido ante a posi-
bilidade de que o goberno
anique ante determinados
discursos de corte suprema-
cista, discursos que, como
unha onda, soubo surfear
Feijóo para chegar a presi-
dente.
Non hai que apandar, e Hai uns meses atopámonos nun municipio do Morrazo que faltaba a bandeira
ademais cómpre comezar a galega na Casa do Concello. Estes días vemos como no Xulgado de Paz de
avantar cara adiante. Nas Gondomar falta a bandeira española. Cada vez teñen menos importancia
mans de todos está o futu- certos simbolos e, se a teñen, a moitos veciños non lles importa. Isto chámase
ro, e cando menos isto non convivencia.
nolo poderán rispar nunca.

Director: Guillermo Rodríguez Fdez. Coordinador: Antón F. escuredo Edita: A Peneira Condado S.A. Enderezo: Sarmiento Rivera, 17- Tel e Fax: 986 66 09 86 // 36.860 PONTEAREAS (Galiza)
Publicidade: Fran, Modesto e Departamento propio - Montaxe e deseño: Obradoiro da Peneira Impresión: Tameiga Publicacións /Mos - Tlf: 986 48 74 80 - Depósito Legal: OR/57/84
MAIO DE
2009
María Iglesias Fernández, concelleira de
cultura e Xuventude de Baiona
“En Baiona non temos
queixa da participación dos
cidadáns”
ANTÓN F. ESCUREDO
-Como definiría a situa-
ción en materia cultural do
municipio de Baiona?
-Baiona creo que é un refe-
rente en toda a comarca en mate-
ria cultural. Empezamos o ano
organizando a Cabalgata de
Reis e non paramos hasta os fes-
tivais de Panxoliñas de Nadal. É
certo que nos centramos espe-
cialmente nos meses de verán
tanto por climatoloxía coma por
ser época vacacional e, por tan-
to, é cando máis persoas poden
disfrutar da programación. Aín-
da que como lle decía, a nosa
obriga e preparar unha progra-
mación do agrado dun amplo
sector de poboación tanto a resi-
dentes como a visitantes, gran-
des e pequenos, e así o estamos
tentando facer, pois non hai que
olvidar que a Concelleria de
Cultura móvese nun presuposto
reducido, para a cantidade de
actividades que se lle esixe,as
veces se non se fan as cousas, no
é por falla de ideas nin ganas de
traballar, que diso sobra, o que
ocorre e que son moitos os ser-
vizos que o Concello ten que dar
cun presuposto moi reducido e
‘Turismo de Baiona’ crea paquetes turísticos para
dinamizar o sector
ANTÓN F. ESCUREDO
A estacionalidade do sector tu-
rístico de Baiona é unha das eivas
máis importantes que frea a súa ex-
pansión económica. Nos meses de
verán os establecementos hostalei-
ros do municipio acadan un máis
que aceptable número de visitantes
pero o resto do ano as cifras non
acompañan. Por este motivo a con-
cellería de Turismo, dirixida por
Ángel Manuel Rodal, decidiu por
en marcha uns paquetes turísticos
fóra da tempada alta.
Calidade e competitividade
“Buscamos os prezos máis
competitivos e a máxima calida-
de”, sinalou o concelleiro de Turis-
mo na presentación desta iniciativa
diante do propio sector o pasado 29
de abril. “É de agradecer”, enga-
diu, “a implicación dos establece-
con apenas financiación tanto
privada como pública. Con res-
pecto a participación da xente
nas actividades culturais, non
temos queixa sobre a implica-
ción nin sobre a participación de
todo tipo de público.
Sen ir máis lonxe, o presente
mes de maio preparamos una
programación que abrangue
dende actuacions musicais a te-
atrais pasando polo noso parti-
cular homenaxe á figura de Ra-
món Piñeiro que como é sabido
protagoniza o día das Letras Ga-
legas.
-Como pensa que se debe-
ría incentivar a participación
cidadá nos diferentes actos
que se realizan?
-En Baiona non temos quei-
xa da participación dos cida-
dáns nos actos que se organizan
dende o Concello . A motiva-
ción dende o meu punto de vista
ten moito que ver co que se ofer-
ta. Dende a concelleria de Cul-
tura sempre tratamos de ofrecer
actividades capaces de satisfa-
cer a un amplo sector de poboa-
ción e cáseque sempre o logra-
mos. A mellor mostra de que os
baioneses son participativos
mentos, 19 nestes intres”, apuntou.
Aidea comezou a desenvolver-
se en setembro de 2008 cando se
convocou a todo o sector hostaleiro
de Baiona para expoñerlle a inicia-
tiva. Dos 24 establecementos exis-
tentes finalmente adheríronse 19.
Tres a escoller
O proxecto consiste en combi-
nar as ofertas de hoteis, casas de tu-
rismo rural e camping con diferen-
tes actividades a desenvolver na
zona. Tres son os paquetes que po-
den escoller os visitantes: Baiona
Cultural, Baiona Mariñeira e Baio-
na Natural. Cada un deles inclúe
dúas noites en réxime de aloxa-
mento e almorzo para dúas perso-
as, visitas e un agasallo de benvida.
Os prezos oscilan entre os 125 eu-
ros e os 408 euros segundo o grupo
de establecemento.
queda de manifesto coa cele-
bración da Arribada onde os ve-
ciños non dubidan en ataviarse
con traxes de época para dar ca-
rácter e perpetuar esta conme-
moración.
-Que actividades ten pre-
vistas para celebrar o Día das
Letras Galegas este ano?
-A celebración abrangue to-
do o día e mesmo empeza a ves-
pera cunha Romaría que consis-
tirá na instalación de varias pul-
perías en prazas da vila. Si ben é
certo que a figura de Ramón Pi-
ñeiro centrara a xornada festiva
do 17 de maio.
Dende a mañá grupos de
gaiteiros perecorreran as
Tres son os paquetes que poden escoller os visitantes:
Baiona Cultural, Baiona Mariñeira e Baiona Natural.
principais rúas con actua-
cions de danzas populares nas
prazas. Paralelamente, o lon-
go do día haberá unha lectura
continuada de textos escritos
polo prestixioso ensaista e
primeiro presidente do Con-
sello da Cultura Galega.
-Que opina sobre o debate
de si debería ou non seguir
sendo festivo o 17 de maio?
-Discúlpeme, descoñezo
que exista tal debate. Pero se
quere saber a miña opinión per-
soal é que debe seguir sendo un
día de recoñecemento a destaca-
das figuras que propiciaron o re-
coñecemento da nosa lingua a
través da literatura.
BAIONA 3
Baiona aproba
uns orzamentos
reducidos pola
crise
A.F.E.
O goberno municipal
non conseguiu convencer á
oposición de que se sumaran
ao carro dos seus orzamen-
tos. Cun importe total de
7.714.000 euros, case
900.000 euros menos que no
anterior, pretenden ser, se-
gundo palabras do propio
Jesús Vázquez Almuiña, al-
calde de Baiona, as “contas
da crise”. O alcalde afirmou
que “a crise pode durar dous
ou tres anos máis e temos
que estar preparados”. Neste
sentido foi duramente criti-
cado durante o pleno tanto
polo PSOE como polo Blo-
que Nacionalista Galego. O
concelleiro socialista, Ra-
fael Estevez, non entende
que o actual goberno non
aproveite o mínimo endebe-
damento actual para facer
fronte ás familias con difi-
cultades económicas. O vo-
ceiro nacionalista, Enrique
Fernández, centrou a súa in-
tervención na falta de refe-
rencias ao comflicto que
manten o concello coa Poli-
cia Local.
Inversións
As contas presentadas
polo goberno municipal
asumen unha inversión glo-
bal de 2.668.000 euros. A
maior parte desta cifra é a
aportación que realiza o Es-
tado e o resto é aportación
da Deputación e fondos pro-
pios. Nos capítulos a inves-
tir figuran o saneamento nas
parroquias, pavimentación,
arranxos en colexios, a ilu-
minación de Nadal e a nova
piscina sober a que se reali-
zou xa un estudo previo.
Deste tema Manuel Vilar,
concelleiro de Vías e Obras,
apuntou que se estuda afo-
rrar gastos como a factura da
electricidade reducindo os
horarios de alumeado no in-
verno.
Reunións coa Xunta
O alcalde de Baiona ten
previsto manter varias reu-
nións nos vindeiros días co
novo executivo galego. So-
bre a mesa de negociacións
están temas tan importantes
para Baiona como a finan-
ciación da nova piscina con
spa e ximnasio e, ademais,
algunhas melloras no Cole-
xio de Fontes.

4 NIGRÁN
breves
Nigrán celebra as
Xornadas europeas
dedicadas ao sol do 1
ao 6 de maio
A Concellería de Medio
Ambiente celebrará o Día
Solar Europeo co obxecti-
vo de dar a coñecer os usos
e vantaxes da enerxía so-
lar. Consistirá nunhas xor-
nadas abertas a todos os
veciños e veciñas que terán
lugar do 1 ao 6 de maio.
Entre outros contidos con-
tarán coa exposición "O
nosos mundo, o nosos fu-
turo, a nosa opción” da
Consellería de Medio Am-
biente e Desenvolvemento
Sostible da Xunta de Gali-
cia que contén obxectivos
de educación ambiental
formal (comunidade esco-
lar) e non formal (público
en xeral) e diversos instru-
mentos que aproveitan a
enerxía do Sol para o seu
funcionamento
polo IES Proval.
cedidos
Comezan a trasladar o
lixo do vertedoiro ilegal
do Porto do Molle
O Consorcio da Zona
Franca de Vigo comezou a
trasladar os entullos e o li-
xo depositado no vertedoi-
ro ilegal do Porto do Mo-
lle. Os traballos de limpeza
custarán máis de 700.000
euros e contan co apoio
económico que remitiu, no
seu momento, a anterior
Consellería de Medio Am-
biente da Xunta de Galicia.
En previsión de que algúns
elementos sexan contami-
nantes aillaranse e serán
soterrados noutra parcela.
MAIO DE
2009
Os datos poden consultarse na web municipal
Medio Ambiente de Nigrán publica o
observatorio da sostibilidade
ANTÓN F. ESCUREDO
Os recursos non son infini-
tos. A crecente preocupación po-
lo desenvolvemento sostible, un-
ha situación onde os habitantes
dun territorio poden satisfacer as
súas necesidades sen comprome-
ter as posibilidades de xeracións
vindeiras, está a marcar as axen-
das de numerosos municipios. A
concellería de Medio Ambiente
de Nigrán ven de publicar na súa
web (www.nigran.org) os datos
estatísticos que permitirán valo-
rar as políticas que desenvolve o
concello e a resposta cidadá ás
mesmas.
O s datos facilitados polo
Observatorio indican
que en Nigrán ao longo de
2008 cada habitante
Os datos da reciclaxe aparecen no Observatorio de Sostibilidade.
consumiu unha media de
190 litros/día.
claxe vemos como se mantén as xestión de resíduos, etc”. Unha meado da vía pública, o abaste-
cifras que se refiren ao papel pe- vez recollidos os datos pasarán a cemento de auga, focalizar os re-
Datos do observatorio ro aumenta as que tratan do plás- compararse cuns valores estan- cursos que son limitados”, ase-
A táboa do Observatorio de tico. dar doutros ámbitos. “Os resulta- gura o concelleiro de Medio Am-
Sostibilidade de Nigrán contén Un dos apartados máis im- dos obtidos ata o de agora fan biente.
parámetros tan importantes co- portantes é o do consumo de au- pensar que Nigrán aínda está
mo a incidencia na poboación da ga. Os datos facilitados polo Ob- lonxe de acadar unha situación Concienciación cidadá
reciclaxe (papel, plástico e vi- servatorio indican que en Nigrán sostible”, sinala o propio conce- “Queremos concienciar ao
dro), o abastecemento e depura- ao longo de 2008 cada habitante lleiro. Para mellorar a situación cidadán pero entendemos que a
ción de auga e o consumo eléc- consumiu unha media de 190 li- este observatorio tamén servirá percepción é que a administra-
trico público. tros/día. de indicativo de por onde haberá ción ten que estar á cabeza do
Remitíndonos aos datos pu- que centrar o esforzo. Hermida cambio”, argumenta Juan Her-
blicados sabemos que o consu- Sostibilidade ten moi claro que é fundamental mida.
mo de Residuos Sólidos Urbáns Para Juan Hermida, conce- que a administración, comezan- A concellería de Medio Am-
(aqueles que se depositan no lleiro de Medio Ambiente de Ni- do pola municipal, sexa a pri- biente de Nigrán deixa aberta a
contedor verde) experimentaron grán, “agora temos unha diagno- meira en dar exemplo. “Atallare- súa conta de correo medioam-
un descenso que os equipara aos se de en que situación estamos en mos primeiro polo consumo biente@nigran.org para calque-
do ano 2005. No tocante á reci- canto a consumo de recursos, enerxético optimizando o alu- ra suxerencia ou consulta.
MAIO DE
2009
ANTÓN F. ESCUREDO
O Concello de Nigrán cele-
brará a data do 17 de maio, Día
das letras Galegas, cunha se-
mana de actividades. Organi-
zadas pola Concellería de Cul-
tura, que dirixe o nacionalista
Anxo Valverde Pino, teñen co-
mo obxectivo achegar á cida-
danía non só a figura do home-
naxeado nesta edición, Ramón
Piñeiro, senón potenciar a par-
ticipación cidadá cara un me-
llor coñecemento do noso idio-
ma.
P ara o xoves 14 de maio está prevista unha mesa
redonda sobre "A lingua galega no ensino" na que
participarán Xose Henrique Porto, profesor de Primaria
no CPI de Panxón, Marta Dacosta Alonso, profesora de
Ensino Medio, e Fernando Ramallo, Sociolingüista e
profesor na Universidade de Vigo.
Programación
Aínda non está pechada a
programación de actos co gallo
do Día das letras Galegas en
Nigrán. Os que están confir-
mados comezarán o 12 de maio
coa conferencia "Os nomes de
lugar: toponimia e talasonimia
das parroquias de Nigrán" a
cargo de Xosé Henrique Cos-
tas, Catedrático da Universida-
de de Vigo, e Xosé Lois Vilar
Pedreira, Xeógrafo e historia-
dor. O mércores 13 de maio
continuará coa conferencia "A
lingua galega: do esplendor
medieval á actualidade" a car-
go de Anxo Angueira, profesor
da Universidade de Vigo e es-
critor. Para o xoves 14 de maio
está prevista unha mesa redon-
da sobre "A lingua galega no
ensino" na que participarán
Xose Henrique Porto, profesor
de Primaria no CPI de Panxón,
Marta Dacosta Alonso, profe-
sora de Ensino Medio, e Fer-
nando Ramallo, Sociolingüista
e profesor na Universidade de
Vigo. O acto que pechará a se-
mana será o 15 de maio cunha
conferencia sobre a "Vida e
obra de Ramón Piñeiro" a car-
go de Beatriz Garcia Turnes,
profesora de lingua galega no
ensino secundario.
Todos estes actos terán lu-
gar no Salón de Plenos do Con-
cello a partir das 20:30 horas.
Ramón Piñeiro
O político, ensaísta, escri-
tor e filósofo galego Ramón
Piñeiro (Láncara, 1915- Com-
postela, 1990) participou en
1932 na fundación das Moci-
dades do Partido Galeguista
(PG) en Lugo. Activista polí-
tico, en 1936 resulta elixido
secretario do comité provin-
cial par o plebiscito do Estatu-
to de Autonomía polo PG.Des-
pois do golpe militar escapa da
represión alistandose no exér-
cito de Franco. En 1942 come-
za estudos de Filosofía e Le-
tras (que non rematará) e parti-
cipa na reorganización do PG
no interior. Detido en 1946 pa-
sa tres anos na cadea. Pensan-
do da imposibilidade de loita
política no interior participa
na fundación da Editorial Ga-
laxia en 1950 xunto a F. Fer-
nández del Riego e Xaime Illa
Couto. En 1966 marcha a
EEUU a dar clases sobre pen-
samento español. En 1967 in-
gresa na Real Academia Gale-
ga co discurso “A lingoaxe i as
lingoas”. En 1983 foi elixido
primeiro presidente do Conse-
llo da Cultura Galega. Morre
en Compostela a causa dunha
insuficiencia hepática o 27 de
agosto de 1990.
Anxo Valverde Pino, concelleiro de Cultura
'Primeiro hai que
escoitar á cidadanía'
A.F.E.
-Fágame un balanzo en ma-
teria cultural do realizado ata
agora polo seu departamento e
dos compromisos aínda por le-
varadiante ata o final da lexisla-
tura.
-O que facemos é achegar a
cultura a toda a cidadanía. Acaba-
mos de asinar un convenio con
centros culturais, asociacións mu-
sicais (dende corais ata grupos de
rock), etc. Anosa intención é dalos
a coñecer e que podan actuar e
amosar o seu traballo. Editamos
hai pouco un libro e un tríptico so-
bre o patrimonio histórico de Ni-
grán. Outro dos obxectivos que te-
mos en marcha é a recuperación
da nosa toponimia antiga. Agora
mesmo moita dela estase esque-
cendo.
Por outro lado, como na con-
cellería temos Normalización
Lingüística, unhas das cuestións
polas que vamos a pular vai ser
precisamente pola defensa do
idioma. É urxente e necesario. Se-
gue habendo funcionarios que din
Panjón en vez do seu nome oficial
Panxón.
-En que vai a consistir ese
Plan de Normalización Lingüís-
tica municipal?
-Daremos material pedagóxi-
co e axudaremos a aquelas entida-
des que teñan dificultades para,
por exemplo, poñer os seus libros
de actas en galego. Non é lóxico
que se as reunións se celebran en
galego logo a súa expresión escri-
ta sexa en castelán.
-Como definiría a situación
cultural de Nigrán?
-Cando chegamos atopamos
unha situación moi mala. Apolíti-
ca cultural que se fixo sempre foi
de subvención e festas. Ata que
nós non chegamos a gobernar non
se fixo ningún estudo para poten-
ciar e poñer en valor, por exemplo,
o patrimonio histórico. Tampouco
NIGRÁN 5
se fixo nada pola xente nova que
está a traballar no campo cultural.
-Como pensa que se pode in-
centivar a participación cidadá
nos actos que se realizan?
-Primeiro hai que escoitar á ci-
dadanía e logo hai que saber o que
queren e o que demandan. Deste
xeito podes programar conferen-
cias, concertos e outras activida-
des que poidan ser do seu interese.
Teñen que ver que o concello está
ao servizo deles. Hai que darlle fa-
cilidades á xente que traballa pola
nosa cultura.
-Estamos nas datas en que o
protagonista cultural é o libro.
Que campañas realiza o conce-
llo para o fomento da lectura?
-Xuntamos o Dia do Libro co
Día das Letras Galegas. Conse-
guimos un bó lote de libros que se
distribuirán por colexios, institu-
tos, centros culturais, asociacións
de veciños, etc.Espallamos os li-
bros para que estén a disposición
dos veciños e veciñas. Trataremos
de mellorar neste sentido a nosa
biblioteca que anda escasa de li-
bros en galego. Tivemos a colabo-
ración do anterior goberno gale-
go, veremos o novo que sensibi-
liddae ten sobre este tema.
-Que actos se realizará con
motivo das letras Galegas?
-A situación económica non
nos permite realizar grandes in-
vestimentos. De todos os xeitos
programamos varios actos moi in-
teresantes. Asemana do 17 haberá
actos dende o martes ata o venres
con conferencias e mesas redon-
das. Despois teremos tamén un ci-
clo de cine galego.
-O Día das letras Galegas
debería ser laborable como en
Cataluña co Sant Jordi?
-Penso que debe seguir sendo
festivo. Logo tamén creo que a
promoción da nosa lingua, da no-
sa literatura, denería realizarse os
365 días do ano.
 MAIO DE
6 GONDOMAR 2009

Ata o de agora pensábase que viñan doutros ríos

Científicos do CEMMA confirman a

presenza de Lampreas orixinarias
do Miñor
REDACCIÓN/ GONDOMAR
A presenza de lampreas no río
Miñor nos últimos días chamou a
atención dos investigadores que
comezaron a buscar hipóteses que
explicaran este fenómeno. Biólo-
gos especialistas da CEMMA
(Coordinadora para o Estudo dos
Mamíferos Mariños) achegou da-
tos que explican este misterio da
natureza.
Orixinarias do Miñor
Ata o de agora algúns especia-
listas pensaban que a presenza de
lampreas no Miñor debíase á pre-
sión da alta densidade de lampre-
as adultas de retorno nos ríos cer-
canos. As investigacións do biólo-
go e camarógrafo Manuel E. Gar-
ci nestes últimos días confirmaron
a presenza dunha femia xa des-
ovada e de ammocetes, lampreas
xuvenís, nos areais do río. tendo
en conta que estes peixes nacen
nos ríos e poden volver ao mesmo
río ente seis e dez anos despois do
seu nacemento, estes exemplares
naceron entre os anos 1999 e
2002, coincidindo con invernos
duros e con copioso caudal de au-
ga.
Isto significa que as lampreas
criaron habitualmente no río Mi-
ñor dende hai ao menos catro a se-
te anos, e, posiblemente o fixeran
dende tempo inmemorial.
Este achádego confirma a pre-
senza das lampreas no Miñor tal e
como se apuntaba días atrás unha
das hipóteses do biólogo Alfredo
López da CEMMA.
Máis limpeza, máis lamprea
Os biólogos Alfredo López da
CEMMA e Manuel E. Garci,
coinciden en que a limpeza dos rí-
os, se se fai adecuadamente, e o
mantemento do bosque de ribeira
contribúe moi positivamente na
calidade do medio e permite a súa
recuperación ambiental. Isto pro-
mociona o incremento da presen-
za de fauna piscícola en xeral e
particularmente dos peixes aná-
dromos, que crían no río e se ali-
mentan no mar, como a lamprea, a
zamborca, o reo ou mesmo sal-
món, ou os catádromos, que crían
no mar e se alimentan no río, co-
mo a anguía. Os labores de con-
servación poderían mellorarse
mediante a adecuación de zonas
de frezadeiros para estas especies
pois, un dos problemas que teñen
é a pouca disponibilidade de luga-
res adecuados, limpos de lodo e
coa granulometría do substrato do
fondo adecuado. Moi posible-
mente todos estas especies de pei-
xes habitaron o río Miñor nun
tempo lonxano, quedando agora
tan só escasos reos e lampreas,
ademais das troitas que viven ex-
clusivamente no río.
Protección
Sería recomendable a protec-
ción da lamprea nos ríos onde a
densidade da especie sexa moi
baixa, como é o caso do río Miñor
e outros de menor entidade, tal e
como se contempla para os ríos do
norte de Galicia, para manter estas
poboacións, dado que a superficie
de ocupación no período de cría é
moi restrinxida e o número de
exemplares que entran no río bai-
xo, o que as fai moi vulnerables.
A colaboración cidadá resulta
tamén fundamental, tanto nos la-
bores de voluntariado en limpezas
programadas, evitando deitar lixo
ao río, así como na vixilancia e no
mantemento do respecto á contor- Arriba: Feridas de lambrea sobre a cabeza do arroaz boto LOURIDA, en re-
na. habilitación no Acuario do Grove, ano 1998. Fotos CEMMA. Abaixo: Parella
de Lampreas. Fotografía Manuel E. Garci

Ecobioloxía da Lamprea
(Datos facilitados polo CEMMA)
A lamprea (Petromyzon ma-
rinus), é un peixe sen mandíbu-
la, denominado agnado, de for-
ma alongada, serpentiforme e
cilíndrica. Pertence a un grupo
evolutivamente moi primitivo e
caracterízase pola forma da súa
boca en forma de ventosa. Dis-
tínguese tamén polos sete bura-
tos branquiais a ambos lados do
corpo e pola pel moi viscosa,
sen escamas.
O seu esqueleto é cartilaxi-
noso. É parasito doutros peixes
e, tamén de baleas e golfiños. O
seu ciclo vital é anadromo, é di-
cir, nace nos ríos, medra e en-
gorda no mar e regresa ao río pa-
ra reproducirse.
Taxonomía
Dentro dos peixes, as lam-
preas clasifícanse dentro da su-
perclase Agnatha (sen mandí-
bulas), en oposición ós Gna-
thostomata (mandibulados).
Todas as especies coñecidas
pertencen á clase Petromyzonti-
da, orde Petromyzontiformes e
familia Petromyzontidae.
Descrición
A lamprea ten un corpo lon-
go de sección circular, serpenti-
forme, que lembra a unha an-
guía. Pode acadar unha lonxitu-
de de 100-120 cm aínda que o
normal é que sexa de 50-60 cm.
O peso non adoita supera-los 2-
3 kg. A cor é variable aínda que
o habitual é que teña o dorso
amarelento a pardo verdoso,
con manchas claras e escuras
irregularmente repartidas. O
ventre é de cor clara pero na
época de madurez sexual, nos
machos presenta cor morada.
Carece de escamas.
Posúe dúas aletas dorsais,
longas e separadas. A anterior é
maior cá posterior e esta contac-
ta coa aleta caudal que é enteira
e non lobulada, como é a habi-
tual nos outros peixes. A boca é
ínfera e en forma de ventosa ou
funil. Aberta, mostra un elevado
número de pequenos dentes cór-
neos dobrados cara dentro. Sér-
velles para fixarse a outros pei-
xes e zugárlle-lo sangue, do que
se alimenta.
A ambos lados do tronco,
tras os ollos, amosa sete orifi-
cios branquiais. Posúe uns ollos
rudimentarios, que se atopan
por debaixo da pel, e que care-
cen de músculos oculares pro-
pios.
Alimentación
As lampreas son parasitas
doutros peixes e, esporadica-
mente, de mamíferos mariños.
A súa alimentación é hematófa-
ga, sobre peixes enfermos ou
sans, nos que se fixa e fai unha
erosión na pel cos seus dentes,
para comezar a zugarlle o san-
gue, outros líquidos biolóxicos
e mesmo a carne. Verte sobre a
ferida unha substancia anticoa-
gulante que impide que calle o
sangue da súa prea. Ocasional-
mente tamén se alimenta de ca-
rroña.
Hábitat e distribución
As lampreas, son peixes
anadromos: nacen no río, madu-
ran no mar e volven ao río a re-
producirse e morrer.
A desova prodúcese na pri-
mavera, nos cursos medios e al-
tos dos ríos, con augas correntes
e ben osixenadas, sobre fondos
limpos, duros e lisos, onde a
lamprea escava un gran foxo,
deposita os ovos e cúbreos con
pedriñas que transporta coa
ventosa da boca. ao cabo de 10-
20 días nacen as larvas, que se
denominan ammocoetes, e que
carecen de ventosa bucal, ali-
mentándose de detritus e peque-
nas partículas orgánicas en sus-
pensión que aspira cara a cáma-
ra branquial e quedan pegados
ao mucus da farinxe. ao cabo
dunha fase larval de 4-5 anos
(ata sete anos), xa cuns 10-20
cm de lonxitude, sofren unha
metamorfose e convértense en
adultos.
Os adultos descenden cara
o mar ata o momento en que al-
canzan a madurez sexual, ao
cabo de 1-2 anos. No mar vi-
ven a profundidades de 200 a
500 m e medran ata un tamaño
de 80-100 cm de lonxitude
(con máximos de 120 cm), co-
mezando entón, entre decem-
bro e abril, a viaxe migratoria
cara os ríos, para reproducirse
e desovar. Para fecundala, o
macho fíxase á femia coa ven-
tosa e enlíase ao redor dela, á
vez que a femia se suxeita a
unha pedra do fondo. Trala re-
produción, morren.
MAIO DE
2009 GONDOMAR 7

Unha exposición recolle obras de 21 artistas relevantes Fátima Rodríguez, concelleira

O IEM abre as portas as coleccións
privadas do Val Miñor
ANTÓN F. ESCUREDO
Estamos acostumados a visi-
tar coleccións públicas. Estive-
mos en museos, salas de arte, ga-
lerías, lugares onde poder con-
templar o traballo dos artistas.
Moitas veces preguntámonos
onde estarán esas outras pezas
mercadas por coleccionistas pri-
vados. Coa intención de ter a
oportunidade de ver esas obras
da man dos coleccionistas priva-
dos do Val Miñor, e en homenaxe
a eles, o IEM organiza estes días
na Aula de Cultura Ponte de Ro-
sas de Gondomar a exposición
“Das coleccións privadas I”
Artistas relevantes
A exposición permanecerá
aberta ata o 5 de xuño en hora-
rio de luns a venres de 18 a 21
horas. Conta con obras de artís-
tas tan relevantes como Eduar-
do Arroyo, Juan Navarro Bal-
deweg, Leopoldo Nóvoa, Anto-
ni Clave, Din Matamoro, Fer-
nando Casás, Francisco Leiro,
Xurxo Vázquez, Armando Gue-
rra, Berta Cáccamo, Luís Gor-
dillo, Antonio Saura, Lodeiro,
Silverio Rivas, Rafael Baixe-
ras, Fino Lorenzo, Laxeiro, Ro-
sana Cásano e Anke Blaue.
Coleccionistas
“O normal é que os artístas
coñezamos á xente que ten as
A exposición permanecerá aberta ata o 5 de xuño.
nosas obras”, sinala Fino Lo-
renzo, un dos artistas que parti-
cipa nesta mostra. A relación
artísta-coleccionista privado é
moi intensa, segundo nos rela-
ta. “Ao mellor mercounos
obras ao principio da nosa ca-
rreira, cando necesitabamos a
confianza para dedicarnos a is-
to”, apunta. Para Lorenzo non é
o mesmo o grande coleccionis-
ta privado, as fundacións e
grandes empresas por exemplo,
que este que participa nesta ex-
posición. “A gran colección de
Telefónica ou de Coca-Cola
quere aparecer nos carteis, es-
tes coleccionistas teñen estas
obras como tesouros na casa e
prefiren o anonimato”. Por iso
apreciaremos as obras pero non
saberemos a quen pertencen.
Os artistas que participan,
moitos deles tamén do Val Mi-
ñor, teñen claro que se este pe-
queno coleccionista posible-
mente terían as cousas máis di-
fíciles, de aí esta homenaxe. E
que haxa por moitos anos xente
con amor á arte.
de Cultura de Gondomar
‘É moi importante loitar
pola nosa lingua’
A responsable cultural do Concello de Gondomar ten moi
claro que o máis importante do “Mes das Letras” é a defensa
da lingua galega. En conversa con A PENEIRA DO VAL MIÑOR
amósase satisfeita da situación cultural do seu municipio e
aposta pola creatividade da casa: Tino Baz actuará o día 15 de
maio en Gondomar.
A.F.E./ GONDOMAR faga a súa propia programa-
-Fágame un pequeno ción o máis importantes son
balanzo dos adiantos en as asociación. Outro exem-
materia cultural que reali- plo seria o Instituto de Estu-
zou o seu departamento dos Miñoranos que fan moi-
dende a súa chegada. tas actividades. Hai moita
-Moitos non hai. Seguiu- actividade cultural en Gon-
se a mesma liña. Continua- domar.
mos coa mostra de teatro que -Como pensa que se po-
xa está consolidada en Gon- de incentivar a participa-
domar. A única innovación ción cidadá nos actos que
foi darlle máis participación se celebran aqui?
ás entidades e aos actos que -Apoiandoos e colabo-
organizan. Son os que dan rando no posible con eles. Se
outra vida ao municipio.Hai é un concertoo, por exemplo,
que contar con eles. Por facilitarlles as cousas.
exemplo está o Espazo Lec- -Que hai previsto para
tura que fan unha laboura celebrar o Día das Letras
moi importante de fomento Galegas?
dos libros con varios clubes -Temos unha actuación
de lectura de adultos e nenos. de Tino Baz. A min paréceme
Tamén contamos coas aso- moi importante que o mesmo
ciacións de veciños e as cul- 17 a xente vaia a manifestar-
turais para que participen da se a Santiago para defender a
cultura en Gondomar. nosa lingua. Por iso non te-
-Como definirías a si- mos actividades xusto ese
tuación actual a nivel cul- día. É moi importante loitar
tural no municipio? pola nosa lingua que é a
-Aparte de que o concello identiddae do noso pobo.

a imaxe
Arredor de 30 persoas de
distintos ámbitos do Val
Miñor pasaron o 23 de
febreiro, Día do libro, polo
mercado de Gondomar para
leren fragmentos dun libro
previamente elixido. Espazo
Lectura editou un caderniño
especial, para entregar aos
asistentes, que recolle os
títulos de todos os libros dos
que se leron fragmentos,
tanto desta segunda edición
2009 como da do pasado ano
2008, que se celebrou na
Biblioteca Municipal de
Gondomar. As letras de
Álvaro Cunqueiro,
Konstantino Kavafis, Carlos
Casares, Thomas Bernhard e
X. L. Méndez Ferrín, entre
outros, na voz do pobo.
breves
Serán tradicional en
Vincios o día 9 de maio
A Comisión de Festas de
Santa Mariña prepara un Se-
rán tradicional para o día 9
de maio. Terá lugar no adro
de Santa Lucía e non faltará
boa música para bailar.
O Montaña Quixos de
Monforte gaña o V Trofeo
Concello de Gondomar
de Slalom
Éxito organizativo e de-
portivo para o Club Pira-
güismo Val Miñor Frioya no
V Trofeo Concello de Gon-
domar de Slalom. Na clasifi-
cación final por equipos
quedou 5ª por tras do Dum-
bria, o Penedo, os Teixugos
e o Montaña Quixos de
Monforte.

Publicidade: Departamento propio - Montaxe e deseño: Obradoiro da Peneira - Impresión: Tameiga Publicacións /Mos - Tlf: 986 48 74 80 - Depósito Legal: OR/57/84
Este Xornal faise con papel reciclado
A
ndei, un día e outro, da
pasada Semana de Paixón
entre o Miñor e Sanxián.
Deixei en cada viaxe de ida,
sempre á esquerda, a árbore
mutilada que ideou Fernando
Casás en homenaxe aos Nove
de Baredo, os rochedos batidos
pola mar océana dos que se
penduran homes e mulleres na
procura do percebe ansiado, as
torres afiadas e silandeiras do
Mosteiro de Oia das que, pare-
ceume, xurdía, con profunda
intensidade, o rumor das pala-
bras silenciadas dos presos ata
achegarnos ao pequeno relan-
zo de terra do concello do Ro-
sal que se deita ante o grande
mar. No retorno ficaba, sempre
á esquerda, a permanente liña
do ceo debuxada pola serra da
Groba co seu ciclópeo ollo de
Silleiro.
Imaxinei a Joaquín, o car-
pinteiro de San Pedro da Rama-
llosa, percorrendo o mesmo
camiño, agoniado polo que se-
ría dos seus moitos fillos e do-
rido polas pancadas. Hai infor-
macións que falan que un in-
farto furtoulle a morte aos
seus asasinos. Se isto fose cer-
to non lle impediu a aquelas
preas meterlle un tiro nas tem-
pas, cando menos se as nosas
sospeitas se confirman.
Descoñecemos o nome do
hipotético compañeiro de in-
Director: Guillermo Rodríguez Fdez.. Edita: EDICIÓNS A PENEIRA CONDADO S.A.
Enderezo: Sarmiento Rivera, 17- Tel e Fax: 986 66 09 86 // 36 860 PONTEAREAS (Galiza) Coordinador: Antón F. Escuredo
Camiño de Sanxián
por finais de agosto ou comezo
maxinei a Joaquín,
I o carpinteiro de
San Pedro da
de setembro. Un deles levaba
no peto uns feixóns. Ao ano se-
guinte brotaron e as xentes de
Sanxián gardaron na súa colec-
Ramallosa, tiva memoria a fermosura das
plantas que se renovaron du-
percorrendo o mesmo rante anos.
camiño, agoniado Imaxinei a Abilio e Manuel,
polo que sería dos xornaleiros, peóns camiñeiros,
portugueses de nación e namo-
seus moitos fillos e rados en Chaín, ao pé do Gali-
dorido polas ñeiro. Presentinos na compaña
pancadas dun mozo, de nome incerto e
orixe dubidosa, que traballaba
como panadeiro, era “palero”,
fortunio que compartiu con Jo- no forno de Laureana, en Gon-
aquin un anaco da terra fartu- domar.
renta de Sanxián. Debeu ser Entre pancadas e berros
metéronos nun taxi e os seus
ollos aterrorizados pola bruta-
lidade coa que os trataban
quedaron absortos ante as on-
das grandes do mar que, na-
quel rudo inverno de 1937, ba-
tían con estrondo na Bombar-
deira, mesmo onde mataran
aos Nove.
Imaxino a Álvaro, Sergio e
Eduardo (fillos de Abilio), a
Angelina (filla de Manuel) e a
Ulpiano (fillo de Joaquín) fa-
cendo o mesmo percorrido pa-
ra procurar os restos do pai
que non coñeceron. De todos
eles, só Álvaro chegou a idade
suficiente para lembrar ao pai
furtado pola senrazón fascis-
A Peneira
na Rede
valminhor@apeneira.com
www.apeneira.com
Carlos Méixome
ta.
Procuramos os seus restos.
A señora Lola, Teresa, a súa ir-
má e moitos outros veciños de
Sanxián informaban. Xosé Lois
dirixiu os traballos. Xilberte,
Eduardo, Arantxa, Roberto e
Chema labraron con dedica-
ción entre a ledicia de acertar
na pescuda e a anguria de con-
firmar os crimes.
Na fosa situada á dereita da
pequena igrexa, rente ao muro
de cachotería, dous cadáve-
res, un riba do outro con orifi-
cio de entrada e saída no cra-
nio. Na da esquerda, tres cadá-
veres: un boca abaixo, outro
de canto e o terceiro cara arri-
ba. Cranios máis destrozados,
orificios de entrada. Hipótese:
na dereita, Joaquín e o compa-
ñeiro descoñecido; na esquer-
da, Abilio, Manuel e o “palero”
do forno de Laureana.
Agardamos agora que os es-
tudos e probas que están a rea-
lizar o doutor Serrulla e o pro-
fesor Carracedo, isto é o Insti-
tuto Anatómico Forense e o
Instituto de Medicina Legal da
USC, nos poidan confirmar, ou
non, o que, polo de agora, non
son máis que sospeitas, iso si
ben fundadas.
Daquela poderemos entre-
garlle os restos do seu pai a Ál-
varo, Sergio, Eduardo, Angeli-
na e Ulpiano.