Professional Documents
Culture Documents
DR Haluk F GURSEL, OECD TURKIYE YARDIM KONSORSIYUMU - 1962 (OECD FINANCIAL AID CONSORTIUM TO TURKEY 1962) PDF
DR Haluk F GURSEL, OECD TURKIYE YARDIM KONSORSIYUMU - 1962 (OECD FINANCIAL AID CONSORTIUM TO TURKEY 1962) PDF
Dr Haluk F GURSEL
Abstract:
Bu calisma uzun zaman once yazilmis olmasina ragmen bugun dahi onemini korumaktadir. Her
seyden once geleneksel olmayan bir ulke finansmanini konu almaktadir. 1959 yilindan basliyarak OECD,
bugunku ulke politikalarina yon vermek kaydiyla calisan IMF gibi kuruluslardan biri olmamasina karsin bir
ulkeye yardim etmeyi denemistir. Bu finansmana karar verilirken, bu kurulusun yeterli olcude
ekonomileri analiz edebilme gucune sahip olmadigi dusunulmektedir. Daha cok siyasal bir guduyle
yapilan bu yardim, bugun IMF gibi kuruluslara yapilan ‘insansiz cozumler uretme’ elestirisine konu
olmamistir. Bilindigi gibi IMF ve benzeri kuruluslar, ulkenin gelecekteki politikalarini yonlendirmek kosulu
ile ulkeye ‘yardim’ yapmaktdirlar. Cogu kez, populist olmayan bu politikalar uluslar ve yoneticiler
tarafindan sikca elestirilmektedir.
This working paper was written long ago. However, the study is a very interesting one even
today as it displays an unusual debt refinancing and funding of a country through OECD. Today, more
developed agencies like IMF are the prime leaders in any country debt restructuring cases. Nevertheless
most of them are criticized because their solutions are so mathematical and often results in non-
populist policies.
The case under examination was an exception to this and OECD members were acting more
politically to help out a member country rather than economical motives. The OECD normally didn’t
have such detailed analysis capacity of economy and prescribe the policies. Thus, they put at work
whatever knowledge they have.
This study examines this case and the results of this funding.
'1'OBKlYE'YE YA1U)Ul KOBSOasiYUMlJ
Cir1§
cHUm : I
K1 l.mll. Kon orsiyumun Teorik 'to eller!
K181.M:2. Diger Konsorsiyumlar
10_ Hindistan Kon orsiyumu
2°- Pak:Stan Konsorsiyumu
o ,.;
3 - Indus ulama Projesi
.,
0
4 _ Yunanistan Konsorsiyumu
DalUm: II
K1s1m;1. fUrkiye'ye Yard1m Konsorsiyumu
10_ 1950-1960 D vlet bor~lar:Lna K1.sa Bir .Bak1§
20_ Konsorsiyumun Kurulu§u
~- Konsorsiyumun G8¥@si
4°_ Kon orsiyumun Uyeleri
50_ Konsorsiyumun 9a11.,ma 'farz1.
6°_ Kredilerin ge~itleri
K1.S1m:2. Keban 5endikas1
Balun III
K1s1m:l. Konsors~um Kredileri (1. be~ Y1.1)
10_ Brinei Beg Ylll1k ~alk1nma Plan1n4a D1§ Fi-
.
nan&man A91g1
0
2 _ Konsorsiyum«an 'falep Edilen Irediler
30_ Konsorsiyum Taahhutleri
40_ Anlaimalar1 Yap11an Krediler
5°_ Kredilerden ~nl. JYllar iyinde ullanmalar
0
6 _ Yardl.mlar1n Uyeler itibari.rle 1)ag111ml. ve lredi
§a.rtlar1
K181m:2. Konsorsiyum Kredileri (II. be Y11)
BalUm: IV D gerlendirme
Bibliyograty a
G :t B i
U1
~$1_ ,It
of oJ... •
--
:U.1r1zt
'tP.lljri"p =I do
k -~1
,,~ Birlc .
1"1 •
ruflar ,~' "," <Wa bile Gal ,arzulann.n §etU _ &F~ ,e di-
~l:u~a.
i.:1 \ip yui ~ OJ."~ iU·,.~
a} ~ kon:wt'si1UlJ,U (~d~or"l~)_
t$blilmyl de Qr'ta~ankal~~tir.
- 5--
kUt'Ul.l'I.§l;.'ll":l.1la -. 11;p·
.1Wl.1az'l. • zlevelin.
;I.~"""~!olif klup- 1 (. ) t
lo.tJda • 1
taJ.y .LUk'b.l.la.f~"
1r kliip 4 Jant1n 19i1l -
• klUbii t bu ba§laogl.g
i U,eL
tngu
•
aDl~:a Us till ~ml AlllilllU'a i
oldul
80S kGnusu -:i."""""J,o&.. I-teJlG-
klg ,. .~ , a,arll.1a
~i1.r. lu . tl1 . 11.f'1yeU~ kQll~;i.da,sY010l1
iizenL i usul~Ul.ken1n .. 1 i \b
sorunlarl.Y'l .'§ 01 -
ibUya~ "'"-I-'l.UH.
~.• ~nki her aJ.,•••~ ••.••l. lilken1n bOl"<;lu i11.lte Ue iki aill. aru:~
aU t 31 e g eek n 01 81 g reki10r -
Dola,rul.Yl ldiip alae luu1 bir ayae~ n bir birlik
all iUr.
re l.j1 Po - lyar
~ 1 51 a&viy i eel
bir z ure.;t01 a. 1958t geli§1I1i, iilkcler B1.nd,1at•..
·ult 1. 111:ti-
{ d J ldi ) g idil •
1s1n tYJ71e bir lcQnaorsl,.un kuruldU. J.9'· t
1'ib1rl~inl~l~tlr.
(~1"1~"IHi~l~~.
!*i#.at ~earal7<i,,,,
pl;~
fugil~~t~
~$-
k~S&2J~gtiUpi§
Qllti~l1li a.lt1~
ve y.tli Iel~
JapOU1&*l1
Jib!
l~Jlt:~U' (51••
~uor4t.ml1U'l1l ~r1k te.:ue.xrLm Kua_ 1~1_~_n ~~.
d1!~ ko~a1~(\t"1. !ncel&~~ ~~'bUi;d,.a ••
_!"It] ,I :f'z·-tr~"
(,) Bttkc>n~ bak. Tb~ CDIOBf) .Plan,. Eleventh A~ _p.or~ of ~
~tat;1VEt ~ttee~ :t.o.ndD6tl~J'!1$ Ultii' ~in.g of l:~tlOtic ~
·~Q'pMntt il:)l;"ld ~oJlodeSUrV(tl-l9b, j nuri I., ~ !ork"p. 1,14.
A. J. ~ J. <.Ii • 4
"
DiG R IOBsoaatIU.LAB
1°....:ai.rotS.iW "··,,.aiSi ' ( tI.~ C'Ji \ff.'dw)
.:' 11 t; ) <hr.
lLtndis
un 1 r ~ milTOll $.:1.111,-
..wi tek. gloM nU.~'1r~
~~ it ~
No.en
.- Ke 1961/62 1962/6) 1963/64 1964/65 ,,- 1~65/66
r ,. ,
~ Yl.lldt
~cr;lwn
a i t:a
~
t
2
Avusturya
Be1ejika
-
- "
10'
1
I 0
1
-
.5
4
18
24 ,
~
m
W'. ,....
I:)
.",
M ~
3 lanada 26 33 )0,5 41 41 17315 .~
c..•••
ao
• In,
'; t
4 FraJlll!u~ 15 4' 20 20 120
f :
C- ee
5 i'. Almatl3a 225 1)9 99,; 95 86 644.5 jolt i4 •
•••
-
,\, 6
7
Xtalya
japou.;ya 50
53
55
4.5
65
36
60
36
60
170
290
E.. *
~
I •
"
c.+
1.1.
,
8 Rollanda. - 11 11 ' 11 11 44 ij
Q
t,
•
croPt
ICayJllakt The Finanoing
Part:I. New York,
1 295 1070 1 052 1 028 1027
or l/Jcc)llomio :oeve1,opmotl"tWO'rld. Jl::oonomi¢Surve'y". 1965,
1966,p. 132. IBRD') Mi11etlerare.sl. imar va Ka.ll¢l.nma
5 412
I
.
f;
•••
,
k ~ pl {19W-1965}
destekleM:kUr.. 4 $)0 11yon ~ tutttzlt.ld*l
ns.na ;ngin Indus YMul i:£~i. bu 1k1 ll1ke at'48l.nt"l is' ~~ll.k.
lu. buhu'lM..
SllU "lilt ;t.u-.•
&l1 a.nla~~ ${)nra IndUe Su1 !;;i., ~ :Rmu {IndUb water De-
_ 84111 ba§la1U~W•.
l~~dlr.
Kendi _eketle~in1 de Y< 11giu:~'1d!rd1g1 1;1n R~
~~raU~
Indus S\ll~~ ~~j~6it ~ BAt:aJl. g1b! dUn,a gap:lt'lda .v te-
-1J.l" .-
Bi.•. ~ ".~ ~je~~ b&11e hir mue:U~av4$l. ko~
lJaU.~ get1r1l.msi ~ o~ - d:u-•.
40. IU v ANlWN&OBS~
lltr1~i edL;>
dig A • zUk ~~ ,. 19in b1l 1ld.Qc1 ~
Nlugo~§l~. . ~tsl pi - ~ Wr tb.t
1~'U ge~{1t1r.
· 19504,le1'o g&:11no'$"e dek OwuhlU'i.ret I1Ukiimeti 'Oil" bOl'gla.nma
:pQlitJ.kasl. giitmami~ti. Fakat 1950flM' Tfirk'iye.\nin devamll. yfU'-
tb.m aldl.~). "l.11ar olmUftl,lr. Musut iart1arl.n bir arara. geli§1tle
'bu dev-rede ~ok liberal hir ithalat politikaal. izlenmi,til". 1949
yll).ndan 178 1130n dGlarllk bir reSery a.evrall.lWl. va Kor· har-
&i ticaret hadler1ni ~ki¥e'nift lehine Qlarak de~i~tirmi.,til'.
hilhasea rikairl&fik Devi tl~rinden 41, ;rardl.m satlan.l.f-
tl.l" •. 1951 den onr& aD yardl.mlarl. dah.a.gok hibs Qla.rak: verilmi§-
tire
1953'd~n soU'a. iyi. vart1ar cl . i~me¥~ bai1alnl.tl.r. Ekile: -
Mliral' zinin somma varl1ml.~ olmu1 ve enfl&S3'on bu dUl'UJrt.a mu-
easir olttrtl~tur. Ihraca;t once aza1inl.§ 80nl"a seviyesini munaf'aza. et-
mi,§tir.
Neticede 'fUrk1,y6 carl. i tnalatl va sersaaJ's ma.1la.r1. i thalat
g&1"e~ii9in d1t .rard).ma muhtav hale gelmiftil". 'lilrk hijkUmeti han-
gi ~art1at ne §ekilde ve hangi kaynaktan olursa ol.a'Wl Hav· Ui
'yardl.m alabilmek i91n butiln politik basklSUll. kullanmaya. ba§laml.~-
tu-. llu arada 1952 11.1;ullia.~ dl, yarthmmuzakerelerini yapan b:-
ti adi I,birligi V~ Kalk:uUDa f&~kl1at1»&vIet e.ka.nh.~lndan&1111-
ml.~f D~,i 1er1 Bakanlgl.nAbagl· litlr, 1954tde .R. Zorlut~1
D1i.1,leri lUWtaa'l. Qlu,u.n4an s.oura.. bu bakanll.k rarlcl.l.m ta1eplerinin
T9.pqordu.
1956-1958 aras).Ma erik- .Y&.l"dl.lIl Tiirkiy" tnin dl.i bo1'9
od~mele~inegidiyordu.
RUk\1metartJ.k kontrolii t, n kaybetmi~ti. 1955'den 1959t
kadar topta.n e~Ta fiatlarl. .ndekai yllda vasat! % 18 bir artl.f
goserii" 1915 aonunda. bUtiin al tl.nlar rehnedi,lmiiti. U-teakip\t9
- I; -
kQWlOrs1yUlnu ~lnn.t~tur.
kiye 'n).n dl.f yardl.$ ihti;aol. ha.kk.lnda. kati t.elSbi tli!l' 3apllmw.n~rh ••
:!llal~d1r·.
h.Qak bu g(1ne kad&irki tat'bikat Uy. Ulkelerin dalut. zl;rade '"'t.ica.-
1"1"hal'"eket ettik}.erihi Q~t.~a kQylttu,t.tU". FTansa ihr.aci1tt:r~d.isi ve-
-23 -
nabilir.
KamusektorU program kredilerinden kotalar jQluyla ya.rarlanlr.
Her b:tisadi Devlet '!!e,ekkU.lu ihti.ya011l1 J.1aliye Bak ll.gl.na bildiI"ir?
Maliy Eakan11g1 k.otaiar1 has1I"laI"ken bunlarl. dikkate allr. Sonra
IktisuiD viet l}Ie,ekldilleri.nin ih1>iya01.10lan fon .Berkes Banka.s1nd..a
Devlet Yat1r:a.m Bankaa). aQ1Aa a911anhes ba yat1Tl11I". Banka da kota-
ya dahil 1htlya91ar111 finansmaal.nda. bu fottdan yaz-ralanl.r.
Proje kredilerin gel" nee , IlJT'ler yapacaklarl. yatl.1'J.mlarl.n
muhammenbed I.tni heaapladl.ktan sonra bunlarl Utal eye 9uU1rlar •
Ihalelerde gene.lli Ie tten diitWc' fiat" eilafoU ul'8'ula.n1r. Bu uulUn
\
- 25 -
yarchm veren tilke kelldi t&oirin8 ihr&9 bedelini oder. Yardl.M alan
'\lIke d.•• 0 ltadar bOl"glanl.r. En 1veriljlili.z kred.1 ge~idid..i.r.It"Tan,,a
ve 1t31ya biz.e bu 9f:Uiit kredi &glltut.adlrlar.
327 Jl1i1yon dola:rll.k toplam maliytrtten 135 ;rilyon dol.a.rl. AI'J), Al-
manya. F~an ~T ±t~a, !~upa YatlrlID~an aGl v DUny& Banka8~nca
fJAilaDrut]'t:t.r.
Bu kradilerd~ ortalama vade 25 ~l, adem 8i~ dcvre 1 Yll, faiz
baddi is~ % 1 aMp ~artlu olshlk~a mtisaitsaYl1rnakt4\dl.r.
B 0 L 6 1M: III
1253 1211
---------- --------------------~,----~--~----.--------~--~-----
- 27 -
Program kredi8i fark -192 Proje kredl1erl tark ~ 187.)1 Genel tark - 4.69
'rABLO : 1
'f.wnIt}TLEld YUZllE DAGILl ~LARI
1966 34 22 56 44 ,100
1961 3 14 50 50 100
T LO: 9
xO'SORSIYUM KftEDiLERIBDE XULLABMALAR
Yl.llar Ikili An. gore Y11 igind Dbvir Fli1! Kull?
TtJf1'AB ~"Ull 11an oranl.
zurlud:ur.
m derpi~ ettiler.
4- KU9Wt iUkele1': Bunlarln taahhiit1eri de ku~iilt 01d.u• .Bu-
n~n ornegi LUk emburg'dur. 196~ taahhiidu 0.1 milyon # va orta
vadeli ihr cat kredi idir. Daha. ziyade tlgirmi§ 01 ale 191n g1r-
dikleri"1ntibalnl v r ekted1rler.
tJlkelera gore pl'ogram f'inansmanlar1n1n doku.mil 8.9 ..ada
Tablo: 10,11.12,13,14 'de gosterilmi§tir.
K1'edi,le.1'in ~artlaM.na ge1ince ::
'.Pablo: 1;
IRED! ~ARTLARI IT1BARIYLE lCBNSORSiru OYELERitma SIRASI
A Gruau me 1eketler
Keoan Sendikas1 standard §artlarlna iiygun ( 3faiz. 2; 311 va-
de, 7 71.1 odemaaiz devre) veya dab. iisait §artlarla kredi Ye-
ran Ulkeler :
SIR! FllZ % VADE OD' i iz DEVRE
3. isvc9 2: 20 5
,.
4. Al.maDya 25
3 7 "
-32-
25
13., Gl"llbU illitele,r
6. Anstl.l:l7a ,3 20 1 fl.l
1. :B61~ika 3 20 5 ••
8. liorv~ :3 17 1 ••
9· bnMs. 3., 20 5 it
11. IiMimarka 20 6 n
4
c. Gurubu iilkeler
Kaban Seadikasl. §,artlarl.ndan dahe. agl.r ~artla.rla. kredi veren
memleketler :
-
10.63
84.64
15.m J1 A .20.00 10.00 30.00 20.00 laO.OO ,)0.00 ~ se.oo .~ 20.00
.16. Imm/XDA/IFC-
.17. BIB -
-
-
-
•...
-
-
••
-
.•..
-
-
.•.
...
- --
. • f ,_ I··... e. .' r. - ¥.. , ,
CSBLAM 148.65 24.62 113.21 149.47 35.55 182.02 32.17 12~h93 - - 156.10
J & , 'j I, I, I •
1.14
1). in,iiLtere 11.20 1.73 18.93 11.20 14•.)2 2!;'52 8.62 U.•84 - 20.46
14. AJ3l) 75.80 4.20 50.0o. 75.80 9.94 85.74 ..•• 5~36 61.44 .... 72.80
15. EM.&. .••• 50.00
16. Ian:O!I'O/Il)A. ••.
17. El1$ -
-
••
50.00
•..
-
...
..•.
50.00
.•..
-
50.00 ,
-... ••••
- 50.00
--
••.
-
50.00
J
1966 1111 Program1 Finan$man1 lfablo: 1) (m11yctlR ~ olarak)
--
~----...-..--~~.'----- -------
~-'-------'-----~--~--~~~--~.'--.--~-'----------- - .. ~. ---.---------.- ......• - . . -_.,
--
9. Kollanda ,~ 3.00
10. 10"e9 .•.
Ll.~ Iave9
12. Isvi.9re
-
1.16 .•.. 0.16 1.62
13. ingi1ter
14. ADD
7.00
5.00
-
77.40
7.37
2.89
14.37
145.29
7~OO
65.00 50.00
15. UA
16. UlRD/IFC/I
25.00
... 14.00
25.00
14.00
25.00-
-
-
17. EIa .•. 35.00 - 35.00 - 1·95
27.42
r ""
-
•• , •••.• __ •••• fi'M ••••••••• -•• ,._ •••••••••••••••••••••• _...,.,..."..... ...._·,.iDpf ••••••••• ~. _ ••••• It __ it •••••• ,•• It ••••••••••••••••••••• ; •.• ," -M ., • __
J
- 37-'
'PABLO:16
rrtJmtln·U YARDUI &OBSORSiYUMO AlUCILIIIlLA SA:•.•.
~.•.UJoaUW!I!. KJ:m»iLERiB
~.w: (Ortalama)
Yallar
,V.ad~.• i
atu:riy)
(klemes1a Dcivrs
(Eace ptriOd) .
hill haddi
(intere t rat~) %
1963 21.7 5.5 2·7
1,64 25.1 1.7 2.0
1965 27·9 1.8 2.§
1966 28.7 7.2 2.7
1968-1912 Y'l.llarl. J:.,.. bu. Ula.Qa varm kOAUSunda kri~ik bir danelfln1-
telig1n1 kaza.nmaktad1r.. TUrk topl va ekonom1a1nin. elillde bulunm ka.Y-
nakla1"l.ll etkin ltl1l1a.Ju 1. i1 1ldnci ,Yl.ll1.k Plan donemini isleY$-n
ilk Yl.llarda, gerek 6deMler deJlge i ay1gl.n1n kapanmaal.., gere & i~
l,7lye dii§m ted1r. qnea dl., 't arrut1ar c1a 1968 Yl1uda as 'lu.n 1'iiz-
. d& 1.9tnda.n &972 Yl1umda ;iizde 1.1t.lne dilveeekUr.(4).
lk1noi plan buozlarin ~ekle§fne8i 191n bUl t6m 1 ilkeleJ'de
fjitJiDil.".
ikioo1 Oe§ Y1111k Pltlft dane,milide ithal·at, 780 flU.lJtoh j'dan 1. 115
il,yon _'a .Yfiltselecelttir. BUlIUA t.opl. mik'tar1nU MV ;rude. tJ; 42,2 (01'-
....•
- 40 -
te bir1erl sela 1~9i dovizl rine dah fezl pri - gerc;ekl vtirile-
bilir gOrUlm ~tedir.
BOylece 1968-1912 devresinde 244 1130n do1ardan 295 ilyO%1
¢fa
c;J.kan u§ finans an gere~'it 1971'el n onra 279,259, ••• o1arak azalacak
v 1974-1975 7111ar1nda. TUrk konom1s1t'hc\yAt1yetelJkavu abilecektir.
heak bunun i91n, ode eler denggsi projeksiyonlarl.nda a-yd1klarl.-
l.zd811bagka b1r diger ouerol1 art da. "yarduDl..ndey: n du·. Bii-
1.11.g&
yUk o19Udekredi v ren Ulkelerin iktieadi konjonktijr1erindek1 dalgalan-
malar yardl. a etki etmenlelidir. :au ha.rek tiere misal olarak gec;enT1.1
AlmaJl3a.fdakiiktisadi bunallJ1U. lng11tere'n1n ademe g\1<;1iikleridoltql.sl..Y-
la yap'h devaliiasyonu, AlID'nin dl.§ yard1 program1ar1n1 kl. arUl1
go terebiliriz.
T' hi» yardlJll1ar1n adece "all.nl.p kullazll.lm 1n yet ea. lthala.-
tl.n komposi87onu one 11d1r.
Bunlar Ian ilirs6 1974-1975 Y1.1la41ndanitibaren TUrk kono-
isl banker kredi1iri i1 h t~etini dav ettirebi1ecek hale ge1ecek
ve Vi dilik yap11an hesaplara gore 1967'yekadar a1l.nan kr di1erin ana
para va faiz ode ileri 2014 Y111arl.nakadar dev edecektlr.
1967-1972 odem1er dengeai projeksiyonlar1 t b10: 15tde verilml§-
tirtsabit : 41):
Tablo I 17
oDEr.1ELER DENGEst PROjEICSIYONLAR1 < MILYON DOLAR oJ.,AJ.W( ) 8
tot:
XALE)1LER 1267 1268. 1269 1910 1271 1972 5 lllb.kXl111k ~
••
1?Cari tV. -184 -197 -216 -235 -224 -226 22.8 4.2 H
•••••
•
A.)Ti'c.D. -270 -295 -325 -360 -3f' -395 46.3
~
fKJ}
I.ith. -780 -835 -900 -975 -1040 -1115( 42.9 to<
2.ihr. 510 540 515 615 665 120 41.2
~
•••••
B)G6runm. 66 83 94 115 141 159 140••
9 ~
() L tl : I V
KOBSORSiYUl D' ER1 DiRiLMESi V' SOlWCLAR
Tablo: 18
D1 YARD1·- BOR~ OD lLi~Kis1 (mily. ¢ 01.)
0
4 ,. IJtF va EMAgibi kuru! uwlar1nmillet1eraras1 likidi te
sorunlar1n1qomUmlemek gqesiy1e k;urulduklan gozden 1ra.k tutulma-
mald1r. Do1l\Y1sJ.yla zaman zaman onem1i meb1aglara ul'~~~:t~i~1n
kredi1eri yerine kullan11masJ..yoluna gidilmemelidir.Tablo: 10.11,
12,13,14 bu tip kredi1eri gostermektedir.
5o- Ihracat
. krec:tileri (export guarantee ) kalk1nma. kredileri
o1arak du§llnUlmemelidir.
6°- Da.ha lick program kredisi almqa 9a11~mal1d1r. vtinkil billl-
lar1n kullanul1 'l'i1rkiye &91SUdan daha yararlJ. olmak:tathr. Ancak
bunlar1D bag11 olmasJ. mi1~e·nera.ras1 rekabetten yararlanm3iJ"1 on1&-
mekted1r. §u halde tereihan bag11 olmqan program kredisi almak ge-
rekmektadir.
o -
7 - Proje kredilerinde hangi Ulkenin hang! projeyi finanse
ad ceg-in1 beklemek TUlrkiye i9in f8¥da.l1. olmamakta.dr. ~\inki bazan
finanse edeoek bulunmamakta, bazan da yUksek fiatla finanse e -
dilmektedir.
Bunun 191n proje milletleraras1 ihaleye ~1kar111.p "fia.t
va kredi It ~artlar1 YOniinden rtpe~in degerlt heaaplal'J. yapJ.lmal1 ve
2.8S. )59-311.
- Besim OS~NEL, Ka1k1nmanl.n Neres1ndcyiz? I Ankara,