ตตัวรตับรรรู้และ

ทรานสดดิวเซอรร
ตตัวรตั บรรร (Sensor) หมายถถึง ออุปกรณรททที่ทาท หนรู้าททที่ตรวจจตับการเปลทที่ยนแปลงของปรดิ มาณทางกายภาพและ
แปลงผตันปรดิ มาณดตังกลลาวเปป็ นปรดิ มาณททที่ สามารถวตัดหรรื อบตันทถึ ก ซถึที่ งคลาดตังกลลาวอาจถรกนทา ไปแปลงเปป็ น
สตัญญาณอยลางอรืที่น อาจเรท ยก sensorsไดรู้วลาเปป็ น อดินพอุตทรานสดดิวเซอรร (เอาสตัญญาณสล งใหรู้ transducer ไป
แปลงเปป็ นสตัญญาณอยลางอรืที่น) หรรื ออาจเรท ยก sensors งลาย ๆ วลาตตัวรตับรร รู้สตัญญาณ ตตัวอยลางของ ตตัวอยลางของ
ตตัวรตั บรร รู้ ไดรู้แกล โพเทนชดิ โอมดิ เตอรร ซถึที่ งเปป็ นตตัวตรู้านทานททที่ สามารถเปลทที่ ยนคล าไดรู้ ททา หนรู้าททที่ แปลงผตันการ
เปลทที่ยนแปลงการการกระจตัดเปป็ นการเปลทที่ยนแปลงความตรู้านทาน เรท ยกโพเทนชดิโอมดิเตอรร ว าล เปป็ นตตัวรตับรร รู้

รร ปททที่ 1 โพเทนชดิโอมดิเตอรร

สปรดิ งเปป็ นอทกตตัวอยลางหนถึที่งของตตัวรตับรรรู้ เมรืที่อยถึดปลายดรู้านหนถึที่ งของสปรดิ งใหรู้อยรกล บตั ททที่ แลรู้วออกแรงดถึงปลาย

อทกขรู้างหนถึที่งของสปรดิ งจะยรืดออก ความยาวของสรดิ งททที่ยดรื ออกจะสตัมพตันธรกบตั ขนาดของแรงดถึง
 รร ปททที่ 2 สปรดิ ง

ทรานสดดิวเซอรร์ (Transducer) หมายถถึงออุปกรณรททที่ทาท หนรู้าททที่ถลายโอนพลตังงานจากระบบหนถึที่ งไปยตังอทก

ระบบหนถึที่งในรร ปแบบเดดิมหรรื อตลางจากเดดิม โดยปกตดิจะเปลทที่ยนไปอยรใล นรร ปพลตังงานไฟฟรู้ า เรท ยกงลาย ๆ วลา
ตตัวแปลงสตัญญาณ
ตตัวรตับรรรู้เปป็ นคทาททที่ใชรู้สาท หรตับเรท ยกออุปกรณรททที่มทความสามารถในการรตับรร รู้การเปลทที่ยนแปลง แตลทราน
สดดิวเซอรรใชรู้เรท ยกออุปกรณรททที่มทตวตั รตับรรรู้บวกกตับออุปกรณรหรรื อวงจรททที่เกทที่ยวขรู้อง เชลนโพเทนชดิโอมดิเตอรร จดตั เปป็ น
ตตัวรตับรร รู้ เมรืที่อนทาโพเทนชดิโอมดิเตอรรไปตลอกตับวงจรไฟฟรู้ า (เพรืที่อแปลงผตันการเปลทที่ยนแปลงคามตรู้านทาน
เปป็ นการเปลทที่ยนแปลงแรงดตันไฟฟรู้ า) เรท ยกวลาทรานสดดิวเซอรร โพเทนชดิโอมดิเตอรร บวกกตับวงจรไฟฟรู้ าจะททา
หนรู้าททที่ถลายโอนพลตังงานจากพลตังงานกล (การกระจตัด) ไปเปป็ นพลตังงานไฟฟรู้ า (แรงดตันไฟฟรู้ า) ดตังแสดงใน
รร ปททที่ 3

รร ปททที่ 3 การใชรู้โพเทนชดิโอมดิเตอรร รลวมกตับวงจรไฟฟรู้ าเปป็ น

ทรานสดดิวเซอรร สาท หรตับการวตัดระดตับของเหลวในถตัง

สทาหรตับเทอรรโมมดิเตอรรชนดิดของเหลว ของเหลวททที่บรรจอุอยรใล นกระเปาะเชลน ปรอท หรรื อ

แอลกอฮอลร จะเปลทที่ยนแปลงพลตังงานไปตามสดิที่ งแวดลรู้อมจนกระทตังที่ ตตัวมตันเองอยรใล นสภาวะสมดอุลทาง
ความรรู้อน ครือมทออุณหภรมดิเทลากตันทตัทงสองฝล าย ปรากฏการการขยายตตัวของของเหลวเมรืที่อมทการถลายโอนความ
รรู้อนททาใหรู้มนตั เคลรืที่อนททที่ขท ถึนลง ตตัวของเหลวในกระเปาะททาหนรู้าททที่เปป็ นตตัวรตับรร รู้ การบตังคตับใหรู้ของเหลว
ของเหลวขยายตตัวขถึทนลงในทลอแคบปดิ ลารท เปป็ นการแปลผตันขลาวสารทางความรรู้อนเปป็ นการกระจตัดทางกล
นตันที่ ครือของเหลว กระเปาะ และทลอแคบปดิ ลารท ไดรู้รตับการออกแบบใหรู้ทาท หนรู้าททที่เปป็ นทรานสดดิวเซอรร
สทาหรตับแปลงพลตังงานความรรู้อนใหรู้อยรใล นรร ปพลตังงานกล

รร ปททที่ 4 เทอรรโมมดิเตอรร แบบกระเปาะ

ดตังนตัทนจะเหป็นวลาทรานสดดิวเซอรรจะตรู้องมทตวตั รตับรร รู้และตตัวรตับรร รู้นท ตันกป็อาจททาหนรู้าททที่เปป็ นทรานสดดิวเซอรร ดวรู้ ย

รร ปททที่ 5 กระบวนการรตับรร รู้

ประเภทของตตัวรตับรรร
ตตัวรตับรรรู้และทรานสดดิวเซอรรตลอไปนทท จะเรท ยกสตัทน ๆ วลาตตัวรตับรร รู้ การจตัดประเภทของตตัวรตับรร รู้มทหลาย
แบบตตัทงแตลแบบงลาย ๆ ไปจนถถึงซตับซรู้อน ขถึทนอยรกล บตั เกณฑรการพดิจารณา เชลน สมบตัตดิทท งตั หมดของตตัวรตับรร รู้ใชรู้
วตัดอะไร สดิที่ งททที่มากระตอุนรู้ ตตัวรตับรรรู้มทลกตั ษณะจทาเพาะอะไรบรู้าง ปรากฏการณรทางกายภาพททที่ตอบสนอง กลไก
ททที่ใชรู้ในการแปลงผตันครืออะไร ตตัวรตับรรรู้ทาท จากวตัสดอุชนดิ ดใด ใชรู้ทาท งานแบบไหน ตลอไปนทท เปป็ นตตัวอยลางของ
การจตัดประเภทตตัวรตับรรรู้
 1. ประเภทททที่แบลงโดยวตัสดอุททที่ทาท เชลน สารอนดิ นทรท ย ร สารอดินทรท ย ร ตตัวนทา สารกถึที่งตตัวนทา ฉนวน
ของเหลว กกาซหรรื อพลาสมา สสารทางชทววดิทยาอรืที่น ๆ
2. ตตัวรตับรรรู้ททที่แบลงโดยวดิธทการตรวจวตัด เชลน วดิธทการทางชทวดิวดิทยา วดิธทการทางเคมท ไฟฟรู้ า แมลเหลป็ก หรรื อ
คลรืที่นแมลเหลป็กไฟฟรู้ า ความรรู้อน ออุณหภรมดิ การกระจตัดทางกล หรรื อคลรืที่นกล กตัมมตันตภาพรตังสท
การแผลรตังสท อรืที่น ๆ
3. ตตัวรตับรรรู้ททที่แบลงโดยปรากฏการการแปลงผตัน เชลน แบลงตามปรากฏการทางกายภาพ ไดรู้แกล เทอรร โม
อดิเลป็คทรดิ ก โฟโตรู้อดิเลป็คทรดิ ก ไฟฟรู้ าแมลเหลป็ก เทอรร โมแมป็กเนตดิก เทอรรโมอดิลาสตดิก อรืที่น แบลงตาม
ปรากฏการทางเคมท เลลน การเปลทที่นรร ปทางเคมท การเปลทที่ยนรร ปทางกายภาพ กระบวนการเคมท
ไฟฟรู้ า เสปกโทรสโคปท อรืที่น ๆ ปรากฏการณรทางชทววดิทยา เชลนการเปลทที่ยนรร ปทางชทววดิทยา การ
เปลทที่ยนรร ปทางกายภาพ ผลตลอการทดสอบสดิที่ งมทชทวดิต
4. ตตัวรตับรรรู้ททที่แบลงตามการใชรู้งาน เชลน ตตัวรตับรร รู้สาท หรตับงานดรู้านเกษตรกรรม วดิศวกรรม โยธา
โครงสรรู้าง พลตังงาน การแพทยร การทหาร ออุตสาหกรรม เครรืที่ องมรือวตัดทางวดิทยาศาสตรร ยานยนตร
สดิที่ งแวดลรู้อม ออุตอุนดิยมวดิทยา การสรืที่ อสาร โทรคมนาคม อวกาศ และอรืที่น ๆ
5. ตตัวรตับรรรู้ททที่แบลงตามสดิที่ งททที่มากระตอุนรู้ แสดงรายละเอทยดดตังตารางททที่ 1

ตารางททที่ 1 ประเภทของตตัวรตับรร รู้แบลงตามสดิที่ งกระตอุนรู้

คคณสมบตัตดิของตตัวรตับรรรททที่ดท
1. การตอบสนองตลอการวตัดเรป็ ว (Response)
2. มทความไวตลอการเปลทที่ยนแปลงสรง (Sensitivity)
3. มทความจทาเพาะเหมาะสม (Selectivity)
4. มทเสถทยรภาพ (Stability)
5. มทพดิสยตั การวตัด (Dynamic Range) เหมาะสม
6. มทความถรกตรู้องแมลนยทา (Accuracy)
7. ความเปป็ นเชดิงเสรู้น (Linearity) คลาเอาทรพตอุ สตัมพตันธรโดยตรงกตับอดินพอุต
8. ความละเอทยด (Resolution)
9. ความสามารถในการททาซททา หรรื อมทความเททที่ยงตรง (Repeatability or Reproducibility)

การวตัดอคณหภรมดิ (Measurement of temperature)

โดยปกตดิเราไมลสามารถวตัดออุณหภรมดิไดรู้โดยตรง แตลสามารถวตัดไดรู้โดยการศถึกษาผลจากการ
เปลทที่ยนแปลงออุณหภรมดิททที่เกดิดขถึทนกตับออุปกรณรแทน ซถึที่ งการวตัดออุณหภรมดิทาท ไดรู้หลายวดิธทดงตั นทท
 การวตัดททที่ไมม่ ใชม่ วดิธททางไฟฟรา (Non-Electrical Method)
- อาศตัยการเปลทที่ยนแปลงสถานะทางฟดิ สดิ กสร
- อาศตัยการเปลทที่ยนแปลงคอุณสมบตัตดิทางเคมท
- อาศตัยการเปลทที่ยนแปลงคอุณสมบตัตดิทางฟดิ สดิ กสร
ประเภทของเซนเซอรรวดตั ออุณหภรมดิททที่ไมลใชรู้วดิธททางไฟฟรู้ าไดรู้แกล
1. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบแทท่ งโลหะ (Solid Rod Thermometer)
อาศตัยหลตักการการขยายตตัวของโลหะเมรืที่อมทออุณหภรมดิสรงขถึท น มทโครงสรรู้างงลาย ราคาถรก นดิ ยมใชรู้กบตั
ไมโคร สวดิตชรเพรืที่อตตัดสตัญญาณไฟฟรู้ าใหรู้เปป็ นไปตามททที่ปรตับตตัทงไวรู้ พบบลอยกตับระบบททานททารรู้อนหรรื อเตา
เผาเปป็ นตรู้น

รร ปททที่ 6 เทอรรโมมดิเตอรร แบบการขยายตตัวของโลหะ

2. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบไบเมททัลลมิค (Bimetallic Thermometer)

ใชรู้หลตักการการขยายตตัวของโลหะสองชนดิ ดททที่มทสมตั ประสดิ ทธดิธ การขยายตตัวตามความรรู้อนแตกตลางกตัน
โลหะทตัทงสองจะถรกททาใหรู้ตดิดกตันในลตักษณะของคาน เมรืที่อไดรู้รตับความรรู้อน โลหะจะมทการขยายตตัวไมล
 เทลากตันททาใหรู้มทการโกลงตตัวของคาน นดิยมใชรู้กบตั การควบคอุมออุณหภรมดิแบบ on-off เชลนเตาเผา เตารท ด
ไฟฟรู้ า ระบบไฟกระพรดิ บในรถยนตร เปป็ นตรู้น

รร ปททที่ 7 แผลนโลหะไบเมททตัล

3. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบของเหลวในแกก้ ว ( Liquid-in-Glass Thermometer) )

อาศตัยหลตักการขยายตตัวของแกรู้วและของเหลวในหลอดแกรู้ว และใชรู้ความแตกตลางของระดตับ
ของเหลวเปป็ นตตัวบอกการเปลทที่ยนแปลงของออุณหภรมดิ
4. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบความดทัน (Pressure Thermometers)
ททางานบนพรืทนฐานของการขยายตตัวของของไหลอตันเนรืที่ องมาจากการเพดิมที่ ความดตัน ประกอบดรู้วย
กระเปาะโลหะขนาดใหญล (บลอยครตัทงใชรู้ Stainless steel) แทนแกรู้วททาใหรู้งลายตลอการอลานคลาในระยะ
ไกล ๆ การวตัดระไกลททาไดรู้โดย

รร ปททที่ 8 เทอรร โมมดิเตอรร แบบความดตัน

5. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบปรอทททที่อยยท่ในโลหะ (Mercury-in-Steel Thermometer)

มทเสกลเปป็ นเชดิงเสรู้น และมทกาท ลตังเพทยงพอททที่จะใชรู้กบตั ปากกาบตันทถึกไดรู้
6. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบปรมิ มาตรคงททที่ (Constant Volume Thermometer)
ปกตดิใชรู้แกกสเฉรืที่อยททางานแทนททที่ปรอท (มตักจะใชรู้ไนโตรเจน) หลตักการครืออาศตัยการเพดิมที่ ความดตันของ
แกกสเมรืที่อออุณหภรมดิเพดิที่มขถึทน ททที่ปรดิ มาตรคงททที่
7. เทอรร์ โมมมิเตอรร์ แบบความดทันไอ (Vapor Pressure Thermometer)
 สารททที่ใชรู้จะเปป็ นของเหลวปนอยรกล บตั ไอ

 การวตัดอคณหภรมดิโดยอาศตัยหลตักการทางไฟฟรา
เทอรร์ โมมดิเตอรร์ ททที่อาศตัยหลตักการเปลทยที่ นแปลงคม่ าความตร านทาน
(Resistance Temperature Detectors ; RTD)
โดยปกตดิคลาความตรู้านทานของโลหะนตัทนจะแปรผตันไปตามออุณหภรมดิ เมรืที่อออุณหภรมดิเพดิที่มขถึทนโลหะจะมท
ความตรู้านทานเพดิที่มขถึทน ความตรู้านทานของโลหะททที่เพดิที่มขถึทนนทท เรท ยกวลาสตัมประสดิ ทธดิธ การเปลทที่ยนแปลงออุณหภรมดิ
แบบบวก (Positive Temperature Coefficient : PTC) นอกจากนทท RTD ยตังมทชรืที่อเรท ยกอทกอยลางวลา เทอรร โมมดิเตอรร
แบบความตรู้านทาน (Resistance Thermometers)

เทอรร์ โมคตับเปดิ ล (Thermocouple)

อาศตัยหลตักการเปลทที่ยนแปลงออุณหภรมดิหรรื อความรรู้อนใหรู้เปป็ นแรงเคลรืที่อนไฟฟรู้ า เทอรร โมคตับเปดิ ลททาจาก
โลหะตตัวนทาททที่ตลางชนดิดกตัน 2 ตตัว (มทความแตกตลางกตันททที่โครงสรรู้างอะตอม) นทามาเชรืที่อตลอปลายทตัทงสองเขรู้าดรู้วย
กตัน ปลายดรู้านหนถึที่งเรท ยกวลา จอุดวตัดออุณหภรมดิ สล วนปลายอทกดรู้านปลลอยทดิทงไวรู้เรท ยกวลาจอุดอรู้างอดิง ถรู้าทตัทงสองจอุดมท
ออุณหภรมดิททที่แตกตลางกตันจะททาใหรู้มทการนทากระแสในวงจรเกดิดขถึทน ปรากฎการนทท ถรกคนพบโดย Thomas Seebeck
นตักวดิทยาศาสตรรชาวเยอรมตัน ในปท ค.ศ.1821

รร ปททที่ 4 หลตักการพรืทนฐานของเทอรร โมคตัปเปดิ ล

 รร ปททที่ 9 โครงสรรู้างของเทอรร โมคตัปเปดิ ล

เทอรร์ มดิสเตอรร์ (Thermistors)

เทอรรมดิสเตอรร มาจากคทาวลา Thermally sensitive variable resistor ททามาจากวตัสดอุตวตั นทาททที่เหมรือนกตับ
เซรามดิค อยรใล นรร ปของออกไซดรของแมงกานดิส นดิเกดิล และโคบอลตร มทคลาความตรู้านทานจทาเพาะในชลวง 100 ถถึง
450,000 โอหรม-เซนตดิเมตร ในเบรืทองตรู้นสามารถประยอุกตรใชรู้งานไดรู้สองอยลางครือ ใชรู้วดตั ออุณหภรมดิสาท หรตับระบบ
การวตัดและควบคอุม และเปป็ นออุปกรณรการตรวจจตับกทาลตังงานไฟฟรู้ า หลตักการของเทอรร มดิสเตอรร ครือ ความ
ตรู้านทานเปลทที่ยนไปตามออุณหภรมดิตามหลตักการของสารกถึที่งตตัวนทา นตันที่ ครือเมรืที่อออุณหภรมดิเพดิที่มขถึทนความตรู้านทานจะ
ลดลง คอุณสมบตัตดิดงตั กลลาวนทท เรท ยกวลามทสมตั ประสดิ ทธดิธ การเปลทที่ยนแปลงออุณหภรมดิเปป็ นลบ (เอป็นททซท) อยลางไรกป็ตาม
การเปลทที่ยนแปลงความตรู้านทานนทท ขท ถึนกตับความไมลบรดิ สอุทธดิธ ในการเจรือปนดรู้วย หากมทการเจรือปนสารกถึที่งตตัวนทา
มากเกดินไป สารกถึที่งตตัวนทาจะมทคลาสตัมประสดิ ทธดิธ ออุณหภรมดิเปป็ นบวกไดรู้ดงตั นตัทนเทอรร มดิสเตอรร จถึงแบลงไดรู้เปป็ น 2 ชนดิ ด
ตามสตัมประสดิ ทธดิธ การเปลทที่ยนแปลงออุณหภรมดิ ครือ ชนดิ ด เอป็นททซท พทททซท

การวตัดตตัวแปรทางกล (Mechanical Sensors)

 การวตัดระยะทาง ททที่ตตั้งตั และตตาแหนม่ ง
ตตัวอยลางลตักษณะงานททที่ตอรู้ งวตัดระยะทางและตทาแหนลงททที่ตท งตั ในงานออุตสาหกรรมไดรู้แกล ตทาแหนลงของ
วตัตถอุบนสายพานลทาเลทยง การยรืดของแผลนเหลป็กททที่ทาท การมรู้วน การวตัดระดตับของของแขป็งหรรื อของเหลว ททที่ตท งตั
ของชดิทนงานในการกลถึง และการแปลงคลาความดตันไปเปป็ นระยะทางเพรืที่อวตัดระดตับเปป็ นตรู้น
เซนเซอรรททที่นดิยมใชรู้ในการวตัดระยะทาง ททที่ตท งตั และตทาแหนลง ไดรู้แกล
1. โพเทนชมิ โอมมิเตอรร์
อาศตัยหลตักการวตัดการเคลรืที่อนททที่จากการวตัดความตรู้านทาน โดยโพเทนชดิโอมดิเตอรร แบลงเปป็ นสอง
ประเภทครือแบบเชดิงเสรู้น (Linear potentiometer) ใชรู้ในการวตัดระยะทางททที่เปป็ นเสรู้นตรงดตังรร ป และ
โอเทนชดิโอมดิเตอรรแบบเชดิงมอุม (Rotary potentiometer ซถึที่ งใชรู้วดตั ระยะทางในลตักษณะการหมอุน
โดยความเรป็วรอบททที่โพเทนชดิโอมดิเตอรร แบบไวรร วาวดรสามารถททางานไดรู้ไมลควรเกดิน 300 รอบตลอ
นาทท เนรืที่องจากจะททาใหรู้เกดิดสตัญญาณรบกวนอตันเปป็ นผลมาจากการไมลสมตั ผตัสกตันอยลางตลอเนรืที่ องของ
แขน แตลกมป็ ทบางประเภทททที่สามารถหมอุนไดรู้เรป็ วถถึง 2000 รอบตลอนาทท
 รร ปททที่ 10 ทรานสดดิวเซอรรพทรืนฐานในการตรวจจตับระยะโดยใชรู้โพเทนชดิโอมดิเตอรร แบบเชดิงเสรู้น

2. ตทัวรทั บรยก้ แบบเปลทที่ยนคท่ าการเกก็บประจจุ และเปลทที่ยนคท่ าความเหนทที่ ยวนนา (Capacitive and inductive
sonsors) ตตัวรตับรรรู้ชนดิดนทท ใชรู้สาท หรตับวตัดระยะทาง หรรื อตรวจสอบวลามทวตตั ถอุอยรใล กลรู้ตวตั มตันหรรื อไมล
บางครตัทงเรท ยกตตัวรตับรรรู้ประเภทนทท วาล proximity sensor (รวมถถึง inductive magnetic และ ultrasomic
sensor ดรู้วย) โดยตตัวรตับรรรู้ประเภทนทท อาศตัยการเปลทที่ยนคลาการเกป็บประจอุและคลาความเหนทที่ ยวนทาโดย
2.1 การเกป็บประจอุ (Capacitive) หลตักการพรืทนฐานของเซนเซอรร แบบเปลทที่ยนคลาความจอุสามารถ
อธดิบายไดรู้ดวรู้ ยสมการของตตัวเกป็บประจอุบนแผลนขนาน
C = KA/d
เมรืที่อ K = คลาคงททที่ของไดอดิเลคตรดิ ก (คลาความเปป็ นฉนวนไฟฟรู้ าของวตัสดอุ)
 = คลา permittivity (สภาพตรู้านการเคลรืที่อนททที่ของประจอุไฟฟรู้ าในเนรืท อฉนวน )ของ
สอุ ญญากาศ = 8.85 pF/m
A = พรืทนททที่แผลนขนานรวมกตัน (m2)
d = ระยะหลางของ plate (m)
จะเหป็นไดรู้วลาความจอุของการเกป็บประจอุแปรผตันโดยตรงกตับพรืทนททที่และแปรผกผตันกตับระยะหล าง
ของ plate ซถึที่งหากแปรคลา 2 ตตัวแปรนทท กจป็ ะสามารถเปลทที่ยนแปลงความสามารถในการเกป็บ
ประจอุไดรู้ นอกจากนทท ยงตั สามารถททาไดรู้โดยการแปรคลาคงททที่ของไดอดิเลคตรดิ กไดรู้อทกดรู้วย

รร ปททที่ 11 การเปลทที่ยนแปลงคลาความจอุททที่นาท ไปดตัดแปลงเปป็ นเซนเซอรร

2.2 ความเหนทที่ยวนทา (Inductive)

 การเปลทที่ยนคลาความเหนทที่ยวนทาสามารถททาไดรู้โดยใสล แกนโลหะททที่มทความซถึ มซาบ
ไดรู้(Permeable) เจรู้าไปในตตัวเหนทที่ ยวนทาดตังรร ป คลาความเหนทที่ ยวนทาจะเพดิที่มขถึทนตามระยะททที่แกน
เหลป็กเคลรืที่อนททที่ไป ททาใหรู้สามารถวตัดระยะไดรู้

รร ปททที่ 12 inductive sensor

3. เซนเซอรร์ แบบเปลทที่ยนแปลงคท่ ารท ลกทั ซร์ แตนซร์ (Variable reluctance)

ตตัวรตับรรรู้ชนดิดนทท จะแตกตลางจากตตัวรตับรร รู้แบบเปลทที่ยนแปลงคลาการเกป็บประจอุและคลาการเหนทที่ยวนทาตรง
ททที่การเคลรืที่อนททที่ของแกนเหลป็กจะใชรู้เพรืที่อเปลทที่ยนคลาฟลตักซรแมลเหลป็กททที่เชรืที่อมตลอกตันระหวลางคอยลร 2
ตตัว หรรื อมากกวลานตัทน

4. แอลวทดททท (Linear Variable Differential Transformer, LVDT)

เปป็ นเซนเซอรรทวตัที่ ไปททที่นดิยมใชรู้สาท หรตับการวตัดระยะในงานออุตสาหกรรม รร ปขรู้างลลางแสดงแอลวทดททท
ซถึที่งประกอบไปดรู้วยคอยลรททที่ประกอบดรู้วยขดลวด 3 ขดพตันอยรบล นแกนกลวง และใสล แกนโลหะซถึที่ ง
มทความซถึมซตับไดรู้ แกนโลหะนทท สามารถเลรืที่อนไปมาไดรู้อยลางอดิสระผลาน ขดลวดททที่อยรตล รงกลางเรท ยก
วลาขดลวดปฐมภรมดิ ขดลวดนทท จะถรกกระตอุนรู้ โดยแหลลงจลายไฟกระแสสลตับคลาหนถึที่ ง ฟลตักซรจากขด
ลวดนทท จะถรกเชรืที่อมตลอไปยตังขดลวดทอุตดิยภรมดิทท งตั สองขด ททาใหรู้เกดิดแรงเคลรืที่อนไฟฟรู้ ากระแสสลตับขถึทน
ในขดลวดทตัทงสองดรู้วย เมรืที่อแกนเหลป็กดรู้านในถรกเคลรืที่อนมาททที่ระยะกถึที่งกลางของคอยลร แรงเคลรืที่อน
ไฟฟรู้ าททที่เกดิดขถึทนททที่เกดิดขถึทนในขดลวดทตัทง 2 ขดจะมทคลาเทลากตัน หากแกนเหลป็กเคลรืที่อนททที่ไปยตังดรู้านใด
ดรู้านหนถึที่ง จะททาใหรู้แรงเคลรืที่อนไฟฟรู้ าในดรู้านททที่แกนเหลป็กเคลรืที่อนททที่ไปนตัทนมทคลาสร งกวลาขดททที่อยรตล รง
ขรู้าม ททาใหรู้สามารถวตัดระยะการเคลรืที่อนททที่ไดรู้
ขรู้อดทของแอลวทดทททครือ ไมลมทการสตัมผตัสกตันทางกายภาพของแกนเหลป็กททที่เคลรืที่อนททที่กบตั
โครงสรรู้างของคอยลร ททาใหรู้มทความฝรื ดนรู้อย จถึงททาใหรู้แอลวทดทททมทอายอุการใชรู้งานสร ง เหมาะกตับการ
วตัดททที่มทลกตั ษณะวดิกฤตดิ เชลนการวตัดการเปลทที่ยนแปลงของระยะทางแบบพลวตัตร (Dynamic
deflection) การทดสอบการสตันที่ ของวตัสดอุ และการทดสอบแรงดถึงบนไฟเบอรร หรรื อวตัสดอุอรืที่นททที่มท
ความยรืดหยอุนล สรง เปป็ นตรู้น
 รร ปททที่ 13 แอลวทดทททททที่มทแกนเหลป็กเคลรืที่อนททที่พรรู้อมกตับขดลวดสามขด

5. อารร์ วทดททท (Rotary Variable Differential Transformer, RVDT)

ใชรู้หลตักการคลรู้ายคลถึงกตันกตับ แอลวทดททท แตลใชรู้วดตั การเคลรืที่อนททที่เชดิงมอุม ซถึที่ งอารร วทดทททจะสามารถหมอุน
ไดรู้อยลางตลอเนรืที่อง โดยสล วนใหญลจะปฎดิบตตั ดิงานในชลวง  40

 การตรวจวตัดระดตับ (Level Sensor)

การตรวจวตัดระดตับมทความเกทที่ยวขรู้องกตับกระบวนการผลดิตหลาย ๆ อยลาง เชลนระดตับของวตัสดอุททที่อยรใล นยอุงรู้
เกป็บ (hopper) ระดตับของเหลวในถตัง เปป็ นตรู้น
ระดตับของวตัตถอุททที่ตอรู้ งการวตัดไมลจาท เปป็ นวลาตรู้องเปป็ นเนรืท อเดทยวกตัน ขถึทนอยรกล บตั กระบวนการเชลนอาจจะเปป็ น
แปรู้ ง ขรู้าว นททามตันเชรืทอเพลดิง อาหาร หรรื ออรืที่น ๆ โดยปกตดิหากแยกประเภทของตตัวรตับรร รู้วดตั ระดตับโดยพดิจารณาจาก
ความตลอเนรืที่ องของสตัญญาณททที่เกดิดขถึทนจะแบลงไดรู้ 2 ประเภทใหญล ๆ ครือ
1. แบบตลอเนรืที่อง (Continuous) หมายถถึงเซนเซอรร ททที่ใหรู้สญ ตั ญาณออกมาเปป็ นสตัดสล วนกตับความสร งของ
วตัตถอุททที่อยรใล นถตังตลอดเวลา เชลนการเปลทที่ยนแปลงคลาการเกป็บประจอุเปป็ นตรู้น
2. แบบไมลตลอเนรืที่อง (Discrete) สตัญญาณททที่ออกมาจากเซนเซอรร แบบนทท ทาท งานททที่สภาวะปดิ ดและเปดิ ด
เทลานตัทน (On-Off) เซนเซอรรแบบนทท จะใชรู้งานกตับเครรืที่ องควบคอุมกระบวนการไดรู้งลายกวลา ตตัวอยลางของตตัวรตับรร รู้
แบบนทท ไดรู้แกลเซนเซอรรลรกลอย หลตักการอดิเลคโทรดตตัวนทา เปป็ นตรู้น
หากแบลงออุปกรณรวดตั ระดตับตามหลตักการทางกายภาพสามารถแบลงไดรู้เปป็ น 4 ประเภทครือ
1. ออุปกรณรวดตั ระดตับทางกล (Mechanical Sensors)
ตตัวอยลางการใชรู้งานสวดิตชรแบบลรกลอยไดรู้แกลถงตั ชตักโครกซถึที่ งใชรู้ลรกลอยเปป็ นตตัวเปดิ ดวาลรว ถตังเกป็บนททา
ประปา เปป็ นตรู้น
 รร ปททที่ 14 สวดิตซรลรกลอยแบบใชรู้รทเลยร (แบบไมลตลอเนรืที่ อง)

รร ปททที่ 15 การใชรู้ลรกลอยเพรืที่อขตับวาลรวในระบบควบคอุม (แบบตลอเนรืที่ อง)

2. ออุปกรณรวดตั ระดตับทางเสท ยงหรรื อแสง (Ultrasonic or Photo Detection)

ปกตดิออุปกรณรสลงแสงจะใชรู้ไดโอดเปลลงแสงในการปลลอยแสงอดินฟราเรดผลานเลนสรทาท ใหรู้ลาท แสง
กระจายออก สล วนออุปกรณรตวตั รตับจะเปป็ นออุปกรณรประเภททรานซดิ สเตอรร ไวแสง แสงททที่ถรกสล งออก
ไปจะตรู้องกรองเพรืที่อใหรู้ไดรู้ความถทที่เฉพาะของแสงททที่ตอรู้ งการตรวจจตับเทลานตัทน เมรืที่อระดตับวตัตถอุอยรตล ที่าท
กวลาตตัวเซนเซอรร แสงจะถรกสล งไปกระทบกตับตตัวรตับแสงททาใหรู้โฟโตทรานซดิ สเตอรร อดิที่มตตัวและใหรู้
ลอจดิก on ออกมา เมรืที่อระดตับของวตัตถอุขท ถึนไปบตังแสง โฟโตทรานซดิ สเตอรร กจป็ ะใหรู้ลอจดิก off ตตัวรตับ
รรรู้แบบนทท มทเงรืที่อนไขวลาสามารถใชรู้กบตั วตัสดอุททที่กท นตั การสล งแสงไดรู้ แตลขอรู้ ดทครือไมลมทการบกวนทางกลแกล
ระบบ
 รร ปททที่ 16 โฟโตอดิเลคตรดิ ก ซถึที่ งเปป็ นตตัวรตับรร รู้วดตั ระดตับแบบไมลตลอเนรืที่ อง

สทาหรตับการตรวจวตัดระดตับดรู้วยเสท ยงนตัทนสามารถตดิดตตัทงออุปกรณรไดรู้สองแบบดตังรร ปททที่ 12 ใชรู้หลตัก

การการสะทรู้อนพตัลสรของอตัลตราโซนดิ กททที่ผดิวของวตัสดอุ โดยในสตัญญาณจะถรกสล งออกไปใน
ลตักษณะสตัญญาณพตัลสร แลรู้วรตับเอาสตัญญาณททที่ถรกสะทรู้อนกลตับมาวดิเคราะหร สตัญญาณเหลลานทท จะถรก
ตรวจนตับจทานวนพตัลสรโดยใชรู้ counter โดยจะตรู้องวตัดเวลาระหวลางพตัลสรททที่สลงออกและสะทรู้อนเขรู้า
มายตังตตัวรตับ คลรืที่นอตัลตราโซนดิกนทท มทความเรป็ วเทลากตับความเรป็ วเสท ยง เมรืที่อทราบคลาความเรป็ วคลรืที่นและ
เวลากป็สามารถทราบระยะททที่ไปยตังผดิวไดรู้ ระยะหล างททที่จะวตัดตรู้องอยรใล นชลวง 0.5-10 เมตร

รร ปททที่ 17 การวตัดระดตับโดยใชรู้คลรืที่นอตัลตราโซนดิ ก
ซถึที่งไมลจาท เปป็ นตรู้องมทการสตัมผตัสวตัสดอุ แบบตตัวสล งและตตัวรตับแยกกตัน
 รร ปททที่ 18 ตตัวรตับรร รู้แบบอตัลตราโซนดิ ก

3. ออุปกรณรททที่ใชรู้หลตักการของความดตัน
ความดตันของของเหลว(Hydrostatic head)จะเปลทที่ยนแปลงไปตามระดตับความลถึกจากผดิวนททา
(Pressure head or Hydrostatic head) โดยความสตัมพตันธรดงตั กลลาวเขทยนเปป็ นสมการไดรู้เปป็ น
Pressure (N/m2)= density(kg/m3)*g(m/s2)*head(m)

รร ปททที่ 19 การวตัดระดตับโดยอาศตัยการตรวจวตัดความดตัน

4. ออุกรณรวดตั ทางไฟฟรู้ า (Electrical) ททที่ใหรู้สญ ตั ญาณตลอเนรืที่ อง

ตตัวอยลางเชลน ใชรู้วดิธทการดตัดแปลงสวดิตชรแบบลรกลอยจากรร ปททที่ 9 โดยแทนททที่วาลรวดรู้วยการสไลดร
ของแขนโพเทนดิโอมดิเตอรรแบบเชดิงเสรู้นเพรืที่อประยอุกตรใชรู้งานอรืที่นไดรู้ เมรืที่อระดตับของของเหลวมทการ
เปลทที่ยนแปลงจะททาใหรู้แขนของโพเทนชดิโอมดิเตอรร เคลรืที่อนททที่ตาม หรรื ออาจตดิดตตัทงเฟรื องทดเขรู้าไปเพรืที่อ
เปลทที่ยนการเคลรืที่อนททที่ในแนวตตัทงเปป็ นเปป็ นการเคลรืที่อนททที่ในเชดิงมอุมเพรืที่อขตับแกนของโรตารท โพเทนชดิโอ
มดิเรตอรรกไป็ ดรู้ การใชรู้โพเทนชดิโอมดิเตอรร วดตั ระดตับ มทขอรู้ ไดรู้เปรท ยบเหนรื อทรานสดดิวเซอรร แบบอรืที่น ๆ
หลายอยลางไดรู้แกล สตัญญาณททที่สลงออกมาเปป็ นแรงเคลรืที่อนไฟฟรู้ าททที่มทคลาสร ง ระบบงลาย จถึงไมลแพงแตลนลา
เชรืที่อถรือ แตลกมป็ ทขอรู้ เสท ยเปรท ยบเชลนลรกลอยมทขทดจทากตัดในการเคลรืที่อนททที่ และตรู้องมทการหอุ มรู้ ออุปกรณร
อยลางดทเพรืที่อกตันนททา หากเปป็ นของเหลวททที่ตดิดไฟกป็อาจเปป็ นสาเหตอุใหรู้เกดิดการลอุกไหมรู้ขท ถึนไดรู้ นอกจาก
นทท ไอของของเหลวบางประเภทอาจททาใหรู้เกดิดสนดิ มและสร ญเสท ยความตรู้านทานททที่ถรกตรู้อง
 การตรวจวตัดความเครทยดและแรง (Strain and Force Sensors)
Resistance Strain Gauge เปป็ นออุปกรณรวดตั ความเครท ยดททที่อาศตัยหลตักการเปลทที่ยนแปลงความตรู้านทานเมรืที่อ
ความยาวและพรืทนททที่หนรู้าตตัดของขดลวดเปลทที่ยนไป วดิธทการวตัดกป็ครือใชรู้ลวดซถึที่ งทราบคลาความตรู้านทานททที่แนลนอน
ไปตดิดลงบนวตัสดอุหรรื อชดิทนงานททที่ตอรู้ งการวตัด เมรืที่อชดิทนงานไดรู้รตับภาระกรรม กป็จะเกดิดการยรืดหรรื อหดตตัว และเสรู้น
ลวดดตังกลลาวจะยรืดตตัวตามไปดรู้วย เมรืที่อตลอวงจรไฟฟรู้ าเขรู้ากตับเสรู้นลวดดตังกลลาว กป็จะสามารถทราบคลาความ
ตรู้านทานททที่เปลทที่ยนแปลงไปไดรู้ ยตังผลใหรู้สามารถหาคลาความยาวททที่เปลทที่ยนไปไดรู้เชลนกตัน ลตักษณะของ strain
gauge และวงจรไฟฟรู้ าททที่นดิยมใชรู้เปป็ นดตังรร ปททที่ 14

รร ปททที่ 20 ลตักษณะ strain gauge และวงจรไฟฟรู้ าททที่นดิยมใชรู้ (wheatstone bridge circuit)

โหลดเซลลร์ (Load Cells) เปป็ นตตัวอยลางททที่สาท คตัญประการหนถึที่ งในการประยอุกตรใชรู้งาน strain gauge โดย
นทาไปใชรู้วดตั นททาหนตักหรรื อแรง เรท ยกออุปกรณรตวตั นทท รวม ๆ วลาโหลดเซลลร โดยทตัวที่ ไปมตักใชรู้คานหรรื อแกนททที่เปป็ น
วตัสดอุยดรื หยอุนล และตดิดเสตรนเกจบนสล วนททที่เกดิดความเครท ยด
สทาหรตับการตรวจวตัดการเคลรืที่อนททที่ทท งตั ความเรป็ วและความเรล งนตัทนสามารถททที่จะนทา Strain Gauge มา
ประยอุกตรใชรู้ในการหาความเรล งไดรู้ รวมถถึงยตังสามารถมาประยอุกตรใชรู้โพเทนชดิโอมดิเตอรร และแอลวทททดท

 การตรวจวตัดความดตัน (Pressure Sensors)

ไดอะแฟรม (Diaphram) ใชรู้หลตักการเปลทที่ยนความดตันไปเปป็ นการเคลรืที่อนททที่ทางกายภาพ โดยแรงและความ
ดตันมทความสตัมพตันธรกนตั ดตังนทท
 รร ปททที่ 21 ไดอะแฟรม

กรณท นท แรงหาไดรู้จากการตดิดตตัทงเสตรนเกจเมรืที่อทราบคลาแรง ทราบพรืทนททที่ของแผลนไดอะแฟรม กป็จะสามารถ

ทราบความดตันททที่แตกตลางไดรู้
เบลโลวร (Bellows) และทลอบรรรดอง (Bourdon Tube) เปป็ นออุปกรณรทวตัที่ ไปททที่นดิยมใชรู้ในการเปลทที่ยนความดตัน
เปป็ นการเคลรืที่อนททที่ กรณท นท จะใชรู้แอลวทดทททเพรืที่อเปลทที่ยนการเคลรืที่อนททที่ไปเปป็ นสตัญญาณทางไฟฟรู้ า

รร ปททที่ 22 เบลโลวร

รร ปททที่ 23 ทลอบรดอง

รร ปททที่ 24 การตรวจจตับความดตันโดยใชรู้ทรานสดดิวเซอรร แบบแอลวทดททท

 การตรวจวตัดการไหล (Flow Sensors)
การวตัดการไหลของของแขข็ง (Solid flow measurement)
การวตัดการไหลของของแขป็งททที่ใชรู้สลวนใหญลอยรใล นรร ปของอนอุภาคเลป็ก ๆ เชลนวตัสดอุททที่ถรกบดหรรื อแปรู้ งททที่
ถรกลทาเลทยงโดยระบบสายพานลทาเลทยงหรรื อวตัสดอุอรืที่น ๆ การรวมตตัวของวตัสดอุดงตั กลลาวนทท เรท ยกวลา slurry ซถึที่ งสามารถ
ลทาเลทยงหรรื อขนสล งไดรู้โดยการดรดผลานทลอในลตักษณะททที่คลรู้ายกตับของเหลว
แนวคดิดในการลทาเลทยง (Conveyer flow concepts) วตัตถอุททที่เปป็ นของแขป็งจะอธดิ บายไดรู้โดยคอุณลตักษณะ
ของมวลหรรื อนททาหนตักตลอหนลวยเวลาททที่ถรกสล งผลานโดยระบบการลทาเลทยง การวตัดการไหลจถึงจทาเปป็ นตรู้องใหรู้นท า
หนตักของวตัสดอุอยรบล นสายพานลทาเลทยงททที่มทความยาวคงททที่ เพราะหากเราทราบคลาความเรป็ วของระบบลทาเลทยงดตัง
กลลาวกป็จะสามารถคทานวณอตัตราการไหลของวตัสดอุดงตั กลลาวไดรู้ รร ปททที่ 16 เปป็ นตตัวอยลางของระบบลทาเลทยง ซถึที่ งวตัสดอุ
กทาลตังไหลออกจากยอุงรู้ เกป็บ (hopper) แลรู้วถรกสล งออกโดยระบบสายพานลทาเลทยง สมมอุตดิวลาวตัสดอุนท นตั สามารถไหล
ไดรู้อยลางอดิสระจากถตังเกป็บ หากสายพานหมอุนไดรู้เรป็ ววตัสดอุกจป็ ะสามารถไหลออกไดรู้เรป็ ว กรณท นท อตตั ราการไหล
สามารถคทานวณไดรู้จาก

กรณท นทการตรวจวตัดการไหลททาโดยตดิดตตัทงโหลดเซลลรเพรืที่อวตัดนททาหนตัก เมรืที่อทราบนททาหนตักและทราบ

ความเรป็ วของสายพานลทาเลทยงและความยาวฐานททที่ใชรู้ชตังที่ นททาหนตักกป็จะทราบอตัตราการไหลไดรู้ ออุปกรณรอรืที่นททที่นดิยม
ใชรู้ในการวตัดนททาหนตักนอกจากโหลดเซลลรกคป็ รือแอลวทดททท

รร ปททที่ 25 ระบบสายพานลทาเลทยงททที่วดตั อตัตราการไหลดรู้วยโหลดเซลลร

 การวตัดการไหลของของเหลว (Liquid flow measurement)
การไหลของของเหลวมทความเกทที่ยวขรู้องกตับกระบวนการทางออุตสาหกรรมหลายประเภทเชลนโรงกลตันที่
นททามตัน โรงงานผลดิตเบทยรรเปป็ นตรู้น วดิธททวตัที่ ไปททที่สามารถใชรู้วดตั การไหลมทหลาย ในททที่นท จะอธดิ บายการวตัดการไหล
แบบใชรู้ตวตั ดตักหรรื อเรท ยกไดรู้วาล เปป็ นการวตัดการไหลโดยอาศตัยความแตกตลางของความดตัน การเพดิที่มการดตักในทลอ
เขรู้าไปจะททาใหรู้ความดตันเกดิดความแตกตลางครล อมตตัวดตัก และเมรืที่อตตัวดตักถรกวางในทลอ ความเรป็ วของการไหลจะ
เพดิที่มขถึทนและความดตันจะลดลง ตตัวดตักททที่นดิยมใชรู้มทหลายประเภทไดรู้แกล ตตัวดตักแบบออรดิ ฟดิช ตตัวดตักแบบเวนจรรทที่ ตตัว
ดตักแบบทลอปดิ โต และนอซเซดิล เปป็ นตรู้น

รร ปททที่ 26 แผลนออรดิ ฟดิส

รร ปททที่ 27 ทลอเวนจรรท (Ventury tube)

รร ปททที่ 28 ทลอปดิ โต (Pitot tube)

รร ปททที่ 29 Nozzle