Hocmai.

vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam

Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) Tuyên ngôn Độc lập

TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP (PHẦN 1)

Giáo viên: PHẠM HỮU CƯỜNG
TÀI LIỆU BÀI GIẢNG
Đây là tài liệu đi kèm với bài giảng Tuyên ngôn Độc lập (Phần 1) thuộc khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN-C: Môn
Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) tại website Hocmai.vn.

I. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC VÀ PHẠM VI RA ĐỀ:

1. Quan điểm sáng tác của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
2. Di sản văn học (Sự nghiệp sáng tác) của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
3. Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
4. Sơ đồ tư duy về Tuyên ngôn Độc lập.
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN:
A. Quan điểm sáng tác của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
1. Hồ Chí Minh coi văn học là một vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp cách mạng. Nhà văn
cũng phải có tinh thần xung phong như người chiến sĩ ngoài mặt trận góp phần vào nhiệm vụ đấu tranh
và phát triển xã hội:
Nay ở trong thơ nên có thép,
Nhà thơ cũng phái biết xung phong.
Chất “thép” ở đây chính là tính chiến đấu của thơ ca và văn học nghệ thuật, là bản lĩnh cứng cỏi của
người cầm bút. Sau này, trong Thư gửi các hoạ sĩ nhân dịp triển lãm hội họa 1951, Người lại khẳng định:
“Văn hoá nghệ thuật cũng là một mặt trận, anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.
2. Khi cầm bút, Hồ Chí Minh bao giờ cũng xuất phát từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quyết định nội
dung và hình thức của tác phẩm. Người luôn tự đặt câu hỏi : "Viết cho ai ?" (đối tượng) , "Viết để làm gì ?"
(mục đích), sau đó mới quyết định "Viết cái gì ?" (nội dung) và “Viết thế nào?" (hình thức). và vận dụng
phương châm đó theo những cách khác nhau tuỳ từng trường hợp cụ thể.
3. Hồ Chí Minh luôn chú trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học. Người phê phán những tác phẩm
“chất mơ mộng nhiều quá, mà cái chất thật của sự sinh hoạt rất ít”, đề cao thứ văn học "chân thật", "thật
thà"; chống văn học "giả dối", "bịa đặt". Người yêu cầu văn nghệ sĩ phải “miêu tả cho hay, cho chân thật,
cho hùng hồn” hiện thực phong phú của đời sống, và phải "giữ tình cảm chân thật”. Người căn dặn “Nên
chú ý phát huy cốt cách dân tộc", và phải có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
5. Đề cao sự sáng tạo của người nghệ sĩ; Hồ Chí Minh nhắc nhở "chớ gò bó họ vào khuôn, làm mất vẻ sáng
tạo…”
4. Hồ Chí Minh đề cao chức năng tuyên truyền, cổ động của văn học, ca tụng các anh hùng, chiến sĩ xả thân
vì nước, những người tốt, việc tốt để động viên nhân dân và làm gương cho con cháu mai sau. Để tuyên
truyền cách mạng nhằm vào đối tượng công nông binh, Người chủ trương phải viết cho dễ hiểu, cho "thấm
thía", có "văn chương", thể hiện được tinh thần của nhân dân thì quần chúng mới thích đọc. Đó là quan hệ
giữa phổ cập và nâng cao trong văn nghệ. Phổ cập không có nghĩa là hạ thấp phẩm chất của văn chương,
mà phải tiếp tục nâng cao phẩm chất ấy, qua đó nâng dần trình độ thưởng thức nghệ thuật, trình độ thẩm mĩ
của nhân dân. Các khía cạnh trên liên quan đến nhau trong ý thức và trách nhiệm của người cầm bút.
Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12 - Trang | 1 -
Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) Tuyên ngôn Độc lập

B. Những nét chính trong sự nghiệp sáng tác (di sản văn học) của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
Hồ Chí Minh để lại cho nhân dân ta một sự nghiệp văn chương lớn lao về tầm vóc; phong phú, đa dạng về
thể loại và đặc sắc về phong cách sáng tạo. Tác phẩm của Người viết bằng tiếng Pháp, Hán văn và tiếng
Việt, đạt nhiều thành tựu lớn cả trong văn chính luận, truyện kí lẫn thơ ca.
1. Văn chính luận:
a. Các bài văn chính luận của Người trong những thập niên đầu của thế kỉ XX (đăng trên Người cùng
khổ, Nhân đạo, Đời sống thợ thuyền với bút danh Nguyễn Ái Quốc, tiêu biểu là Bản án chế độ Thực dân
Pháp) có nhiều giá trị to lớn:
- Lên án chế độ Thực dân Pháp và chính sách tàn bạo của chính phủ Pháp đối với các nước thuộc địa,
kêu gọi thức tỉnh những người nô lệ bị áp bức liên hiệp lại trong mặt trận đấu tranh chung.
- Nhiều áng văn chính luận mang đặc điểm của tác phẩm văn chương và có giá trị văn chương.
b. Tác phẩm chính luận xuất sắc nhất của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là Tuyên ngôn độc lập. Văn
kiện chính trị này không chỉ mang ý nghĩa lịch sử trọng đại mà còn là một áng văn chính luận tiêu biểu, mẫu
mực.
c. Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chi Minh còn có nhiều tác phẩm chính luận nổi tiếng khác như Lời kêu gọi
toàn quốc kháng chiến(1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do(1966):
- Các tác phẩm này thể hiện những vấn đề thời sự cấp bách của dân tộc, tiếng gọi của non sông đất
nước trong những giờ phút thử thách đặc biệt.
- Văn phong hào hùng, tha thiết, có sức lay động hàng triệu trái tim yêu nước.
2. Truyện và kí:
a.Tập Truyện và kí tập hợp những truyện ngắn và kí được sáng tác từ 1922 đến 1925, tiêu biểu là Pari,
Lời than vãn của bà Trưng Trắc, Con người biết mùi hun khói, (đều viết 1922), Vi hành, Những trò lố hay
Varen và Phan Bội Châu, (đều viết 1923)
- Những truyện này đều nhằm tố cáo tội ác dã man, bản chất tàn bạo, xảo trá của bọn thực dân và
phong kiến tay sai đối với nhân dân lao động các nước thuộc địa, đề cao những tấm gương yêu nước và cách
mạng.
- Bút pháp hiện đại, nghệ thuật trần thuật linh hoạt, tạo nên được tình huống truyện độc đáo, hình tượng
sinh động, sắc sảo.
- Bộc lộ tài năng, trí tưởng tượng phong phú, vốn văn hoá sâu rộng, trí tuệ sắc sảo, trái tim tràn đầy
nhiệt tình yêu nước và cách mạng của người viết.
b. Truyện ngắn Giấc ngủ mười năm (1949) được Bác viết với danh Trần Lực là một sáng tác giàu tinh
thần lạc quan cách mạng.
c. Ngoài truyện ngắn, còn có những tác phẩm kí như Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể
chuyện (1963)…được Người sáng tác với nhiều bút danh khác nhau.
3. Thơ ca:
a. Sáng tác thơ tiêu biểu nhất của Hồ Chí Minh là Nhật kí trong tù:
- Tập thơ gồm 133 bài thơ chữ Hán theo thể Đường luật được sáng tác khi Người bị chính quyền
Tưởng Giới Thạch giam cầm (8.1942 - 9.1943).
- Tập thơ phản ánh chân thực bộ mặt xấu xa, đen tối của chế độ nhà tù cũng như của xã hội Trung
Quốc thời Tưởng Giới Thạch.

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12 - Trang | 2 -

 www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01
Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) Tuyên ngôn Độc lập

- Tập thơ thể hiện tâm hồn nhân cách cao đẹp của người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh trong hoàn
cảnh thử thách khắc nghiệt của chốn lao tù. Đó là bức chân dung tinh thần tự họa độc đáo, là "tâm hồn vĩ
đại của bậc đại trí, đại nhân, đại dũng" (Viên Ưng).
b. Ngoài Nhật kí trong tù, còn một số chùm thơ Người làm tại Việt Bắc từ năm 1941 đến năm 1945 và
trong thời kì kháng chiến chống Pháp:

01
- Bên cạnh những bài được viết nhằm mục đích tuyên truyền như Dân cày, Ca binh lính, Bài ca sợi

oc
chỉ… là những bài thơ nghệ thuật vừa có màu sắc cổ điển vừa mang tinh thần hiện đại như Pác Bó hùng vĩ ;
Thướng sơn, Nguyên tiêu, Báo tiệp…

H
- Nổi bật trong thơ Người là hình ảnh nhân vật trữ tình mang nặng "nỗi nước nhà" mà phong thái vẫn

ai
ung dung tâm hồn luôn hoà hợp với thiên nhiên, thể hiện bản lĩnh của một nhà cách mạng vĩ đại luôn luôn

D
1àm chủ tình thế, tin vào tương lai tất thắng của cách mạng, tuy trước mắt còn biết bao gian nan, thử thách.

hi
4. Kết luận:

nT
Văn thơ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, tâm hồn trí tuệ cao cả,
là tiếng nói nhân danh người cùng khổ đấu tranh đòi quyền sống, nhân danh một dân tộc bảo vệ quyền độc

uO
lập tự do, luôn tin vào sức mạnh của chân lí, luôn khát khao vươn tới chân – thiện – mĩ, nên luôn có giá trị

ie
và sức hấp dẫn lâu bền.
iL
C. Những nét chính trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.
1. Sự đa dạng trong phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh: Ở mỗi thể loại văn học, từ văn chính luận,
Ta

truyện, kí đến thơ ca Hồ Chí Minh đều tạo được những nét phong cách riêng, độc đáo và hấp dẫn.
s/

b. Phong cách chính luận:

up

- Văn chính luận cửa Người thường ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng
đầy thuyết phục, giàu tính luận chiến, đa dạng về bút pháp và giọng điệu, thấm đượm tình cảm, giàu hình
ro

ảnh.
/g

- Hồ Chí Minh là người đầu tiên sử dụng có hiệu quả cao thể văn chính luận hiện đại. Văn chương Việt
m

nam vốn có truyền thống về tính chính luận, từ Nguyễn Trãi đến Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh. Văn
co

chính luận của Hồ Chí Minh mang cốt cách, đặc điểm của văn chính luận hiện đại của giai cấp vô sản.
c. Phong cách truyện kí:
k.

- Truyện và kí của Nguyễn Ái Quốc là những tác phẩm mở đầu và góp phần đặt nền móng đầu tiên cho
o

văn xuôi cách mạng. So với các truyện ngắn cùng thời ở trong nước, các truyện ngắn của Người, xét về mặt
bo

nghệ thuật thể loại, là cả một cuộc cách mạng.

ce

- Truyện và kí của Người rất rất chủ động, sáng tạo, hiện đại, thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ và nghệ
thuật trào phúng sắc bén với tiếng cười nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thuý, sâu cay. "Văn tiếng Pháp
.fa

của Nguyễn Ái Quốc có đặc điểm nổi bật là dí dỏm, là hài hước. Điều đó không ngăn Người đã viết nên
w

những lời thắm thiết trữ tình khi xúc động" (Phạm Huy Thông).
w

d. Phong cách thơ:

w

- Thơ tuyên truyền cách mạng của Hồ Chí Minh thường được viết bằng hình thức bài ca, lời lẽ giản dị,
mộc mạc, dễ nhớ, mang màu sắc dân gian hiện đại, phục vụ có hiệu quả cao cho sự nghiệp cách mạng, và
luôn chứa chan nhiệt tình cách mạng.
- Những bài thơ nghệ thuật viết theo cảm hứng thẩm mĩ hầu hết là thơ tứ tuyệt bằng chữ Hán, mang
đặc điểm của thơ cổ phương Đông với sự kết hợp giữa màu sắc cổ điển với bút pháp hiện đại: “ Thơ Người

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12 - Trang | 3 -

www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01
Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam
Khóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn (Thầy Phạm Hữu Cường) Tuyên ngôn Độc lập

nói ít mà gợi nhiều, là loại thơ có màu sắc thanh đạm, có âm thanh trầm lắng, không phô diễn mà như cố
khép lại đường nét để cho người đọc tự thưởng thức lấy cái phần ý ở ngoài lời.” (Rôgiê Đơnuy, Pháp).
2. Sự thống nhất trong phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh: Dù trong văn chính luận, truyện, kí hay thơ
ca, phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh đều hết sức phong phú, đa dạng mà thống nhất:
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố cổ điển và hiện đại.
- Đó là cách viết ngắn gọn, trong sáng, giản dị, sử dụng linh hoạt các thủ pháp và bút pháp nghệ thuật
khác nhau nhằm thể hiện một cách nhuần nhị và sâu sắc tư tưởng và tình cảm của người cầm bút.
- Từ tư tưởng tới hình tượng nghệ thuật đều luôn luôn vận động một cách tự nhiên, nhất quán, hướng
về sự sống, ánh sáng và tương lai...

Giáo viên: Phạm Hữu Cường

Nguồn : Hocmai.vn

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12 - Trang | 4 -