Professional Documents
Culture Documents
အေဝးသင္ပညာေရး - ေဒါက္တာဥာဏ္ဟိန္းလတ္
အေဝးသင္ပညာေရး - ေဒါက္တာဥာဏ္ဟိန္းလတ္
ta0;oifynma&;
a'gufwmÓPf[ed ;f vwf
pmwnf; (wm0efcH)
rsufESmzHk;'DZdkif; - cifMunfjzL
Extracts from
DISTANCE EDUCATION
By V.K. RAO
yHkESdyfa&;ESifh pmtkyfxkwfa0a&;vkyfief;
pmayAdrmef pmwnf;rSL;csKyfu
rSwfyHkwiftrSwf 07492 jzifh yHkESdyfí
rSwfyHkwiftrSwf 03911 jzifhxkwfa0onf/
pmayAdrmefxw
k f jynfov
Yl ufppJG mpOf
atmif q ef ; yH k E S d y f p uf ½ H k w G i f yH k E S d y f o nf /
'dw
hk m0efta&;oH;k yg;
Ä jynfaxmifpk rNydKuGJa&; 'dkYta&;
Ä wkdif;&if;om; pnf;vHk;nDnGwfrI rNydKuGJa&; 'dkYta&;
Ä tcsKyftjcmtmPm wnfwHhckdifNrJa&; 'dkYta&;
EdkifiHa&; OD;wnfcsuf (4) &yf
Ä Edik if aH wmfwnfNidraf &;? &yf&mG at;csr;f om,ma&;ESihf w&m;Oya' pd;k rk;d a&;/
Ä trsKd;om; pnf;vHk;nDnGwfrI ckdifrma&;/
Ä pnf;urf;jynf0h aom 'Dru kd a&pDpepf &Siof efcikd rf matmif wnfaqmufa&;/
Ä zGJUpnf;yHktajccHOya'ESiht f nD acwfrDzGHUNzdK; wk;d wufaom Edkiif Hawmfopf
wnfaqmufa&;/
pD;yGm;a&; OD;wnfcsuf (4) &yf
Ä pdkuyf sK;d a&;udk ykrd kzd GHUNzKd;wk;d wufatmif aqmif&GuNf yD; acwfrDpufrIEkid if H
xlaxmifa&;ESihf tjcm;pD;yGm;a&;u@rsm;ukv d nf; bufpkHzHYGNzKd; wk;d wuf
atmif wnfaqmufa&;/
Ä aps;uGufpD;yGm;a&;pepf yDjyifpGm jzpfay:vma&;/
Ä jynfwGi;f jynfyrS twwfynmESihf t&if;tESD;rsm; zdwaf c:í pD;yGm;a&;
zGHUNzdK;wdk;wufatmif wnfaqmufa&;/
Ä Edkiif aH wmf\ pD;yGm;a&;wpf&yfvk;H udk zefw;D Edkirf pI rG ;f tm;onf Edkiif aH wmfEiS hf
wkdif;&if;om;jynfolwkdY\ vuf0,fwGif&Sda&;/
vlrIa&; OD;wnfcsuf (4) &yf
Ä wpfrsKd;om;vHk;\ pdwf"mwfESifh tusifhpm&dwå jrifhrm;a&;/
Ä trsK;d *kP?f Zmwd*kPf jrifrh m;a&;ESihf ,Ofaus;rI tarGtESprf sm;? trsK;d om;
a&; vu©Pmrsm; raysmufysufatmif xdef;odrf;apmifha&Smufa&;/
Ä ppfrSefaom rsKd;cspfpdwf"mwfjzpfonfh jynfaxmifpkpdwf"mwf &Sifoef
xufjrufa&;/
Ä wpfrsKd;om;vHk; usef;rmBuHhckdifa&;ESifh ynm&nf jrifhrm;a&;/
a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&;
trSmpm
þpmtkyo f nf tdE´, d Edkiif HrS ynma&;okawoD pma&;q&m
a'gufwm V. K. RAO a&;om;onfh Distance Education pmtkyf
rS tcef;ESpcf ef;udk xkwEf kwv f suf bmomjyefqkx d m;jcif; jzpfonf/
uREfkyw f k\
Yd jynfaxmifpkor®wjrefrmEdkiif w H iG f avhvmoif,l
aeaom vlYtzGJYtpnf; (Learning Society) udk wnfaqmufvsuf
vlwikd ;f twGuf ynma&; (Education for All) pepfukd taumiftxnf
azmf usio hf k;H aeonft h csed jf zpfonf/ Edkiif \ H vlrpI ;D yGm;zHG YNzdK;rItwGuf
vlUprG ;f tm;t&if;tjrpfrsm;udk xufjrufatmif avhusi&hf ef ynma&;
u@ jrifrh m;atmif azmfaqmif&efvt kd yfygonf/ ynma&;\ ta&;yg
onfhu@wpf&yfjzpfonfh ta0;oifynma&;pepf\ taMumif;udk
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (3)
rmwdum
tcef; (1)
ta0;oif ynma&;pepf
ta0;oifynma&;qdkonfrSm tav;teufajym&vQif
ynma&;qdkif&m enf;empkwpf&yf jzpffygonf/ ynma&;ESifh
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (5)
ud, k yf ikd of jd rifpwd ?f ud, k yf ikd t f pGr;f tpwdjYk zifh rdrEd iS whf uG ynma&;udk omwlnDrQ jzefYa0Edkif&rnfjzpfayonf/
rdryd wf0ef;usi?f vlrt I odik ;f tydik ;f wGif 0ifqjhH cif;onfom ynmoifMum;rIonf q&moifjyay;rS? jy|mef;pmtkyrf sm;
zGUH NzKd ;wd;k wufrq I okd nfh t"dymÜ ,fukd jynfjh ynf0h 0 azmfusL; ausnufpGmzwf½IrS? vkHYv0D&d,jzifhav;av;pm;pm; emcH
Edkifrnfjzpfygonf}} rSwof m;rS tusKd ;&SEd ikd rf nfh &wemwpfyg;tjzpf oabmxm;um
xdt k qdt k wdik ;f yif ynma&;twGuv f nf; csed x f ;kd MunfEh ikd f pmoifausmif;rsm;udk wd;k csUJ aernfqv kd Qif xifoavmuf rxd
ygonf/ ynma&;\&nf&, G cf surf mS vlom;wd\ Yk tawGUtBuKH a&mufEdkifao;yg/ ydkrkdxda&mufap&eftwGuf q&m? q&mr
ruRrf;usif em;rvnfrI? tjcm;olrsm;tay: wnfrSDae&rI trsm;tjym;jzifh tjyeftvSef qufo, G af jymqdrk u I kd uREyfk w
f uYkd
wdkYaMumifh uefYowfcHae&onfhtjzpfrS vGwfajrmufapa&; t"du tav;ay;&ygrnf/ odkY&mwGif þtqdkudk ynma&;
jzpfygonf/ vltjzpf rdrb d 0ESiYf ywf0ef;usiw f u Ykd kd xde;f odr;f qdkif&m oDtdk&Dr@dKifwpfcktjzpf owfrSwf&mü aumif;ªqdk;
0ifqHhEdkifaprnfh udk,f? pdwf vGwfvyfcGifhudk jr§ifhwifay;&ef ESpw
f ef trSeyf if&ydS gonf/ tqd;k bufuakd jym&vQif &Si;f vif;
ynma&;ydkif;u wm0ef&Sdaeygonf/ azmfjyrIonf ynmoifMum;rIukd taxmuftul jyKaMumif;ESiYf
odkYjzpf&m ynmoifMum;rIaMumifh &&Sdvmrnfh tawG; aEG;axG;azmfa&GpmG tjyeftvSef qufo, G af jymqdrk o
I nf ynm
tc:ESihf pdwaf eoabmxm;wdo Yk nf vGwv f yfaom tawG; oifMum;rIudk tm;ay;aMumif; azmfjyxm;jcif; jzpfygonf/
4 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 5
q&mESifh tjyeftvSef qufoG,fajymqdkrIrSwpfqifh xdk;jyEkdif&ef vdktyfygonf/ ta0;a&muf oifMum;rIqdkif&m
wynfhonf rdrd\&Sd&if;pGJ todynmESifh ywf0ef;usifwdkYu enf;vrf;rsm;onf Edik if aH &;ESihf ,Ofaus;rIwt Ykd ay: wnfraDS e
ynm&yftopfEiS hf rnforYkd nfyq kH ufpyfaMumif; oabmayguf onfrmS rSeyf gonf/ Oyrmqd&k vSsif atmifrw S af umif;a&;ESihf
&ef vdt k yfygonf/ odrYk o S m ynmoifMum;rIonf ydrk x kd ad &muf atmif v uf r S w f & a&;ud k t½l ; trl ; wef z d k ; xm;aom vl Y
rnfjzpfygonf/ tjyeftvSef qufoG,fajymqdkjcif;tm;jzifh todu k tf 0ef;ü ta0;oifynma&;onf xdt k csuu f kd vspvf sL
q&monf wynfhausmif;om;\ wdk;wufrItajctaeudk ½Iír&yg/
tuJjzwfí&onf/ wynfh\ em;vnfoabmaygufyHkudk ruúqu D Ekd ikd if u
H kd om"ujyvdyk gonf/ xdEk ikd if w H iG f ½kyjf rif
Munfu h m oifMum;enf; xda&mufrI &S?d r&Sd tuJjzwfEikd o f nf/ oHMum;ESihf yHEk ydS rf 'D , D mwduYk kd toH;k jyKyyhH ;kd xm;onfh ynma&;
wynfhuvnf; q&mudk jyefvnfaxmufjycGifh &apygonf/ (Telesecundaria) onf txufwef;ausmif;om;rsm; pmar;yGJ
txufygtqdk\ aumif;uGufudkajym&vSsif ynma&;onf atmif&ef rsm;pGmtaxmuftuljyKcyYJ gonf/ odaYk omf xdt k cgwGif
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (7)
OD;aESmufxJ twif;oGwfoGif;onfhyHkpH rjzpf&atmif tjyef NrKd Ujyrsm;odYk a&TUajymif;rIEiS hf NrKd Ujytvkyv f ufrOhJ ;D a& wd;k yGm;vm
tvSef qufo, G af jymqdrk uI kd tav;ay;&rnf[k qdx k m;jcif; rIjyóemwdkY aemufuvdkufvmovdk &Sdygonf/ ta0;oif
jzpfygonf/ xdaYk Mumifh tjyeftvSeq f ufo, G af jymqdrk [
I ol nf wuúov kd rf sm;rSm vlryI wf0ef;usi\ f EIe;f pHwefz;kd rsm;udk rjzpf
ynma&;qdik &f m vdt k yfcsuw f pf&yf jzpfyg\/ odrYk v S nf; q&m? rae xif[yfygonf/ txufyg enf;ynmom"utjyif
wynfEh pS Of ;D ESp0f \ vlom;jzpfru I kd todtrSwjf yKay;&ma&muf awmfveS af &;rjzpfrD tD&efEikd if &H dS (ausmif;om;rsm; twlwuG
ygrnf/ pk½;kH rvmatmif umuG,o f nf,h EÅ&m;tjzpf ½IjrifcMhJ uonf)h
ausmif;jyify ynma&;rsm;udk Munfv Y sS iv f nf; þtcsuf tcrJhwuúodkvfwdkYonf wefZef;eD;,m; jynfaxmifpkor®w
u rSeu f efaeygonf/ ausmif;om;onf rdrBd u;D jyif;&m avmu EdkifiHu a&'D,dkppfqifa&;rsm;ESifh uGJjym;jcm;em;ygonf/ xdk
rS todynmtajccHjzifo h mvSsif q&moifMum;jyoaom txl; ppfqifa&;rsm;rSm vlxyk ;l aygif;yg0ifrjI zifh BuKd ;yrf;onfh TANU
jyKynm&yftay: tav;xm; tm½Hpk u kd Ef ikd yf gonf/ uREyfk w f \
Ykd ac: EdkifiHa&;oDtdk&Dudk xif[yfaeygonf/
&nf&G,fcsufonf ynma&;udk vufvSrf;rDap&efESifh tjyef odq Yk v
kd sS if ta0;oifynma&; pDru H ed ;f wpf&yf taumif
tvSef qufo, G af jymqdrk uI kd OD;pm;ay;&efjzpf&um;? ta0;oif txnfay:rIonf oifMum;enf;pepfyidk ;f t& ta&;ygovkyd if
ynma&;qdik &f m oDt&kd w D pf&yfonf xdt k csurf sm;udk rD;armif; EdkifiHa&;t&vnf; wef;wlta&;ygaeygonf/ enf;pepfESifh
6 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 7
ywfoufaom uREkfyfwdkY\tqdkjyKcsufrsm;rSm EdkifiHa&;,lq 0efxrf;tiftm; yHkaoowfrSwfum q&mESifhausmif;om;
csufrsm;ay:wGif rvTJra&Smifom rlwnf&ygonf/ vufawGY wpfcsed w f nf;? wpfcef;wnf; oifMum;&rnfqykd gu ynma&;
avmurSwpfqifh uREyfk w f oYkd nf tqdjk yKcsuif g;&yfukd azmfxw k f vuf v S r f ; rD r I u d k uef Y o wf & ma&muf y gonf / xd k Y a Mumif Y
Edik cf yYJ gonf/ ynma&;udk twwfEikd q f ;kH vufvrS ;f rDvma&; ta0;oifynma&;wGif xdkpnf;rsOf;udk xnfhwGufp&m rvdk
twGuf ta0;oifynma&;qdkif&m yxrqHk; ]]tqdkjyKcsuf tyfay/ tpOftvmt&qdv k Qif ynma&; vufvrS ;f rDapvdk
ig;&yf}} jzpfygonf/ ygu ausmif;q&mtiftm;rsm;rsm;vkdygrnf/ tu,fíom
uREkfyfwdkYtzGJYrS ynma&;okawoD csL; (Chu)ESifY &Sm&rf ta0;oifynma&;jzifh xdt k csuu f kd ajz&Si;f Ekid v f Qif ynma&;
(Schramm) wdE Yk pS Of ;D onf oifMum;rIMum;cHr'D , D m enf;vrf;rsKd ;pHk vufvrS ;f rDaprnfh &nfreS ;f csuyf g ydrk akd tmifjrifygrnf/ a&S;½d;k
taMumif;udk BuKd ;pm;yrf;pm; EdiI ;f ,SOaf vhvmcJyh gonf/ yHEk ydS ?f tpOftvm oifMum;rIxuf ta0;oifynma&;u ydrk u kd ek uf s
a&'D,dk? ½kyf&Sif? ½kyfjrifoHMum;? pmoifcef;rSq&m ponfh rI r&S&d efawmh vdt k yfayrnf/
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (8)
ta0;oifynma&;wGif rsuEf mS csi;f qdik o f ifMum;rIukd aygif;pyf aom pdefac:rIrSm a&S;½dk;tpOftvmoifMum;rIxuf renf;
&ef tNrzJ t d m;ay;cH&ygonf/ odaYk omf ta0;oifynma&;rSm onfh tjyeftvSef qufo, G af jymqdrk u I kd tom;ay;½Ho k mru?
pD;yGm;a&;t&vnf; toH;k p&dwo f ufomzdu Yk kd OD;pm;ay;&ao; xdkodkY qufoG,fEdkifrnfh tcGifYtvrf;rsm; ydkrdkzefwD;ay;&ef
&m? uREkfyfwdkYtwGuf rsufESmcsif;qdkifudpöudkyg wwfEdkifonfh jzpfygonf/ ta0;oifynma&;onf tvGwfusufynma&;
yrmPjzifh xnfo h iG ;f Edik zf Ykd zdtm;wpfck wd;k vmjcif;jzpfygonf/ tjzpf ,cifuwnf;u ta0zefcHcJh&ygonf/ trSefwGifrl
xdkYaMumifh t"dujyóemrSm tjyeftvSef qufoG,f pmay;pm,loifMum;&mü yHEk ydS pf mvH;k awGuckd sn;f tav;xm;
ajymqdrk u I kd tav;ay;vdv k Qif ynma&;vufvrS ;f rDrt I wGuf avhvmaejcif;onf uREyfk w f aYkd zmfjyvdo k nfh ynma&;tjrifEiS hf
ta&;ygonfh toHk;p&dwfqdkif&m tqdkjyKcsufESifh ynma&; qefYusifvsuf&Sdygonf/
qdik &f m tqdjk yKcsuw f uYkd kd csed n f Ed§ ikd &f ef vdt k yfygonf/ ta& NAw
d o
d sS t;kd yif;wuúov kd f (British Open University) uJo h Ykd
twGuEf iS hf t&nftcsi;f qdik &f m tqdyk gjyóemudk ajz&Si;f &ef aom acwfrND y;D tjyeftvSeq f ufo, G rf u I v
kd nf; rsm;pGmpDpOf
twGuf umv? a'otvdu k f uGjJ ym;jcm;em;rI[o l nfvnf; &Syd g ay;xm;onfh ta0;oifwuúov kd Bf u;D rsm;rSmyif ,ckjyóemudk
rnf/ ta0;a&muf oifMum;a&;enf;vrf;rsm;udk &SmazGpOf;pm; tNrw J rf;ausmv f mT ;Ekid cf o
hJ nf r[kwyf g/ 0dZmÆ wGt J rd pf m trsm;
&mwGifvnf; þudpöudk aemufydkif;üqufvufwifjyygrnf/ tjym;udk ajzqd&k eftwGuf ausmif;om;rsm;tm; oufqikd &f m
12 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 13
tydik ;f udk tvGwu f suaf jzcdik ;f ½Ho k m &Syd gonf/ xdaYk Mumifh rMum rsm; &Sdonfhwdkifvnf; ta0;oifynma&;wGif tjyeftvSef
ao;rDuyif obm0aA'*kPfxl;& ausmif;olwpfa,mufu qufoG,fajymqdkrIudk xnfhoGif;aygif;pnf;ay;&efqdkonfh
tqifhjrifhordkif;bmom&yftay: a0zefxm;csufwpfapmif uREyfk w f \ Ykd t"du tqdjk yKazmfjycsuof nf jzpfEikd af cs&adS Mumif;
uREkfyfxH a&;om;vmjcif;jzpfygonf/ odkYaomf pmay;pm,l wifjyvdkygonf/
oifwef;trsm;pkonf NAdwdoSstdk;yif;wuúodkvfrSmjzpfap? 'dkif,mavmhonf pm&Gufay:rSmvnf; jzpfEdkifonf/
tjcm; rnfonfah e&mrSmyif jzpfap? 'dik , f mavmhac: tjyef q&mESiw hf ynfh rMumcPawGUqHo k nfh rsuEf mS csi;f qkid f ajymqdk
tvSeq f ufo, G af jymqdrk u I kd wpfenf;r[kww f pfenf; tm;ay; rIvnf; jzpfEikd o f nf/ odwYk nf;r[kwf tkypf v k ukd f wpfenf;enf;
xm;ygonf/ jzifY pnf;a0;aqG;aEG;jcif;vnf; jzpfEdkifygonf/ odkYaomf
wefZef;eD;,m; jynfaxmifpkor®wEdkifiHESifh abmhp0gem 'dik ,
f mavmhyg0ifvmonft h wGuf q&m\tcef;u@uvnf;
Edik if rH sm;rS a&'D,pkd pfqifa&;rsm;wGif aus;&Gm pmwwfajrmuf ajymif;vJomG ;awmhonf/ pmoifcef;wGi;f u q&muJo h Ydk oifMum;
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (11)
a&; tzG0YJ ifrsm;ESiYf tpd;k &ydik ;f rSq&mrsm;tMum; tjyeftvSef &yHkrsdK; r[kwfawmhyg/ ta0;oifq&monf oifcef;pmrsm;
qufo, G af jymqdEk ikd &f ef zGpYJ nf;xm;ygonf/ qDeaD *g ynma&; a&;om;aevQijf zpfap? oifcef;pmxkwv f iT &hf ef toHoiG ;f aevQif
a&'D,t kd oHviT Xhf meqdv k Qif tpd;k &ay:vpDukd jyKjyifajymif;vJ jzpfap? pmoifcef;ü ausmif;om;awGa&SU oifaeaom q&m
Ed k i f & ef a&'D , d k a omw&S i f r sm;rS wH k Y j yef w if j ycsuf r sm;ud k uJhodkYyif jzpfygonf/ odkY&mwGif xdkxufydkaom jcm;em;csuf
tav;xm;cJhygonf/ NAdwdoSs trsdK;om;ta0;oifaumvdyf rsm;vnf; &Sdygonf/ pmoifcef;a&SUxGuf oifMum;jyoonfh
(National Extension College)? pmay;pm,loifwef;rS oifwef; oifcef;pmudyk if ta0;oiftpDtpOftwGuf toHoiG ;f onfh
om;rsm;uvnf; pm&Guaf y:rSmjzpfap? rsuEf mS csi;f qdik jf zpfap tcg wpfenf;enf;jzifh yHkpHajymif;ay;&wwfygonf/
tjyeftvSefqufoG,fajymqdkrI[lonf olwdkYuJhokdY ta0;rS tu,fí ½kyo f oH ifcef;pmtwGuf toHoiG ;f Nyq D v
kd Qirf l
oifMum;olrsm;twGuyf ifvQif ta&;ygonfh oifMum;a&;pepf omreftoHoiG ;f cef;rsm;enf;wl oifcef;pmukd zwfjyjcif;xuf
jzpfaMumif; ajymMuygonf/ uifr&ma&SUü trlt&mvIy&f mS ;rIrsKd ;udyk g q&monf uRr;f usizf Ykd
oifMum;a&;twGuf tjyeftvSefqufoG,frI pDpOfay; vdkygonf/ oifwef;om;rsm;twGuf tcsuftvufqdkif&m
a&;onf BuKd wifxw k v f yk jf zefcY sx
d m;aom oifaxmufuyl pön;f toHoGif;rIrsm;NyD;onfESifh ta0;oifausmif;om;udk rsufESm
wdt Yk ay:wGif tajccH&ygonf/ xdo k Ykd a&SmifvrJT &onfjh yóem csi;f qdik f ajymqkrd nfh q&m\tcef;u@onf omrefq&mvkd
14 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 15
r[kwfawmYyg/ tcsuftvufudk a0iS½Hkoufouf r[kwf wef;vH;k uRw?f tpktzGUJ vdu k f oifcef;pmavhvm&ef jzpfEikd yf g
awmhbJ wifBuKd ay;xm;onft h csut f vufrsm;udk ausmif;om; onf/ oufBu;D ydik ;f ynma&;wGif tpktzGUJ vku d f ynmqnf;yl;
ud, k wf idk f oif,El ikd &f ef ulnaD y;&ygonf/ rIrSm ydkíyifta&;ygygonf/
xdkodkYtajccHusonfh awmfvSefajymif;vJrIonf yHkrSef tkypf v k ukd f oif,rl pI rD u H ed ;f rsm;wGif vufwiftar&du&Sd
pmoifcef;u q&mtrsm;twGuf tvGefoifhavsmfygonf/ a&'D,dktoHvTifhausmif;rsm;rSonf tmz&du? tdE´d,wdkYrS
q&monf ta0;oifausmif;om;rsm;ESifY rsufjrifawGY&aom aus;vufpmwwfajrmufa&; zd&k rfrsm;txd yg0ifygonf/ xdk
tcg olw Y m0efonf tcsut f vufukd qufo, G af y;½Hrk o
S nf pDruH ed ;f rsm;rS awG&Y cdS sut f & tkypf v k u kd of if,rl oI nf xda&muf
oifMum;rIudk jrefqefxda&mufatmif vkyfaqmifay;&efodkY rIvnf;&So d vdk pnf;vH;k nDñw G rf uI vkd nf; vrf;cif;ay;ygonf/
ajymif;vJomG ;ygonf/ q&mESiw hf ynft h Mum; 'dik ,f mavmhonf þawGY&Sdcsufonf vlrIqufqHa&;qdkif&m oDtdk&DESifhvnf;
tjyeftvSef qufo, G af jymqdrk yI pkH aH wGxu J wpfco k mjzpfyg uduk n f rD &I ydS gonf/ vlom;csi;f ul;vl;qufo, G rf \ I tqifh
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (12)
onf/ us,fus,fjyefYjyefY avYvmawGY&SdrIrsm;t& ta0;oif ESpq f ifo h t D &kd ED iS hf tqifq h ifyh g0ifaom oDt&dk w D w Ykd iG f uREyfk wf Ykd
ynma&;qdkif&m oifaxmufulypönf;rsm;om jynfhpHkvQif onf wpfO;D csi;f pdwrf yghwyg avhvmae½Hx k uf? oli,fcsi;f ?
oifwef;om;rsm;onf q&mrygonfw h ikd f oifcef;pmjyóem vkyaf zmfuikd zf ufrsm;ESit hf wl aqG;aEG;avhvmygu ydrk x kd ;kd xGi;f
rsm;udk twef;xJrSmvdkyif tcsif;csif; ulnDajz&Sif;EdkifMu odjrifvG,faMumif; wifjyxm;onf r[kwfygavm/
ygonf/ twlwuGawGUqHMk uol vlwpfp\ k a'oqdik &f m pdw0f ifpm;
aus;vufpmwwfajrmufa&; aqG;aEG;yGJ (zdk&rf) rsm;? rIEiS hf todynmwdu Yk kd yHEk ydS o f rYkd [kwf wdyaf cGrS ynm&yfqikd &f m
a&'D,dkrSwpfqifhxkwfvTifhaom ta0;oifausmif;rsm;wGif tcsut f vufrsm;ESihf aygif;pyfay;vQif oifMum;a&;twGuf
wufa&mufqnf;yl;aeonfh ta0;oifausmif;om;rsm;twGuf rsm;pGmxda&mufygonf/ ta0;oifynma&;taeESifh xdkvl
tqdyk genf;vrf;rSm txl;tqef;r[kwaf wmhyg/ qef;onfrmS wpfpx k H oufqikd &f mtcsut f vufrsm; ay;ydaYk omtcg tpk
Edkif*smEdkifiHwGif ½kyfjrifoHMum;rSwpfqifh ta0;oifynma&; tzGUJ vdu k f aqG;aEG;apjcif;rSm xda&mufonfo h if,el nf;wpfck
qnf;yl;ol uav;i,frsm;onf vlBuD;olra&SUarSmufwGif jzpfygonf/ odrYk o S m ta0;oifynma&;onf xda&mufr&I EdS ikd f
r[kwo f nfw h ikd f oifcef;pmrsm;udk tcsi;f csi;f ulnaD jz&Si;f oGm; ovdk tjyeftvSeq f ufo, G af jymqdrk u I vkd nf; tm;ay;vmEdik f
Edik af om tcsujf zpfygonf/ xdaYk Mumifh ta0;oifynma&;wGif ygonf/ tpktzGJYvdkuf oifcef;pm avhvmaprnfqdkygu
16 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 17
ta0;oifynma&;onf ausmif;rsm;? aumvdyrf sm;u uefo Y wf a&m? toH;k p&dwo f ufomrItwGuyf g xdt k odik ;f t0dik ;f twGuf
xm;onfh ynmjzefaY 0ay;a&; e,fy,fuakd usmv f eG uf m vlxk tusKd ;tjrwfjzpfapygonf/ ta0;oifynma&;twGuf t"du
vdt k yfcsuEf iS hf tusKd ;pD;yGm;rsm;udk aqmifMuOf;ay;Edik af yrnf/ tcuftcJjzpfEikd af om tm;vH;k vufvrS ;f rDrEI iS hf tjyeftvSef
xdo k Ykd aqmifMuOf;ay;&mwGiv f nf; p&dwu f sO;f usO;f ESiYf jzpfyg qufoG,frIqdkif&m ]]enf;vrf;}} udpöudk OD;pGmajymygrnf/
onf/ odaYk omf ausmif;rsm;? pmMunfw h u kd rf sm; topfaqmuf odaYk omf enf;vrf;taMumif;ajym&if; ta0;a&muf oifMum;
ay;&ef? ta0;a&mufq&m? q&mrrsm; odrYk [kwf ud, k pf m;vS,f ay;rItwGuf taumif;qH;k enf;vrf;udv k nf; &SmazGq;kH jzwfEikd f
rsm; cefYxm;&efqdkygvQif orm;½dk;us tpOftvmynma&; ygrnf/ tqdjk yKcsuu f kd vufcu H m? vufxw J iG vf nf; rD', D m
csUJ xGirf rI mS uJo h yYkd if ukeu
f sp&dwf &SEd ikd yf gonf/ xdaYk Mumifh uREykf f toD;oD;udk toHk;jyKEdkifapOD;awmh/ rnfonfh rD'D,mudk
wdu Yk xdak 'owGif &SNd y;D tajccHt&if;tjrpfrsm;ay: rlwnf rnfonfh &nf&, G cf sut f wGuf rnfoYkd toH;k jyKrnfqo kd nfukd
um toH;k csBuKd ;yrf;&ef vdt k yfygonf/ tvG,fwul a&G;cs,fEdkifOD;rnf r[kwfao;yg/ rD'D,mrsdK;pHk
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (13)
pDrHudef;trsm;tjym;rS tawGYtMuHKt& vltzGJUtpnf; toH;k jyKjcif;u wpfrsKd ;wnf; toH;k jyKjcif;xuf xda&mufrnf[k
rsm;wGif xda&mufpmG toH;k rjyKbx J m;onfh t&if;tjrpfrsm; awmh ,HMk unf&ygonf/
&Sad eygonf/ MopaMw;vsEikd if ?H uGb d ufjynfe,f (Quebec) \ qdv
k o kd nfum; oifMum;rIMum;cH rD', D m wpfrsKd ;xuf ydo k ;kH
zGHUNzdK;rIedrfYusaoma'owpfckrS wJAuf (Tevec) trnf&Sd ygvSsif pmoifMum;rIonf ydkrdkaysmf&Tifp&maumif;vmovdk?
ta0;oifynma&;pDrHudef;wpfckwGif a'ocHausmif;om;rsm; ydrk í
kd vnf; xda&mufvmygrnf/ rD', D mwpfcu k oifMum;vku d f
udk olwt Ykd &yfa'orSmyif olwu Ykd ,
kd w f ikd f xkw, f tl oH;k rjyKwwf onfudk aemufrD'D,mwpfcku xyfrHyHhydk;ay;Edkifrnf/ xdkodkY
cJhonfh t&if;tjrpfrsm;udk tvkyfjzpfatmif toHk;csEdkifa&; r[kwv f sS ivf nf; wpfO;D csi;f tBuKd uuf v
kd u kd uf m oifwef;om;
&nf&, G cf yhJ gonf/ aocsmonfrmS &wwforSs &if;jrpfrsm;onf rsm; onf rD'D,mwpfckr[kwfwpfckESifh tqifajyum ydkrdk
wpfae&mESifhwpfae&m rnfodkYrQrwlnDovdk wpfcsdefESifh oifMum;wwfajrmufEdkifygrnf/
wpfcsed v f nf; rwlnyD gay/ xdt Yk wl oufqikd &f m ynma&;tpD t*FvefEdkifiHrS okawoeawGY&Sdcsuft& oifwef;qif;
tpOftwGuv f nf; toH;k 0ifyckH si;f rnforYkd Q rwlnED idk f ygav/ ausmif;om;rsm;twGuf rmvfwDrD'D,menf;jzifh csOf;uyf
vlYtodkif;t0dkif;trsm;pkwGif ta0;oifynma&;udk oifMum;rIu rD'D,mwpfckudkom tm;xm;jcif;xuf ydkrdk
taxmuftyHah y;rnfh t&if;tjrpfrsm;&Sad e&m ynma&;twGuf omvGef aumif;rGefaMumif; od&Sd&ygonf/ oif½dk;wpfckwGif
18 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 19
rD ' D , menf ; vrf ; rsd K ;pH k toH k ; jyKrI u rD ' D , mwpf c k u d k o m xda&mufru I kd rodEidk af wmhovd?k wynfu h vkd nf; ulnED ikd rf nf
tm;xm;jcif;xuf ydkrdkxda&mufzG,f&Sdygonf/ þtcsufudk r[kwfawmhay/ xdkYaMumifhta0;oifynma&;wGif wkHYjyef
uREkfyfwdkYu enf;vrf;opfwpfcktjzpf aumufumiifum aqmif&u G w
f wfru I ta&;Bu;D onft h pdwt f ydik ;f wpfck jzpfae
a&G;cs,fEdkifonfawmhr[kwfyg/ ynm&Siftrsm;tjym;twGuf ygonf/ wkHYjyefaqmif&GufrIqdk&mwGifvnf; oifwef;om;
ta0;oifynma&;onf cufcJeufeJvsuf &Sdaeygao;onf/ twGuf em;vnfoabmaygufrq I ikd &f m wkjYH yefcsuyf g0ifovd?k
pmoifcef;rsm;? pmtkyfrsm;jzifh &mpkESpfESifhcsD t½dk;pGJcJhaom bmom&yfuo kd ifMum;ol odrYk [kwf a&;om;oltwGuf wkjYH yef
a&S;½dk;pGJq&mrsm;twGuf yHkESdyf? toHvTifhESifh rsufESmcsif;qdkif csufvnf; yg0ifygonf/
oifMum;rIrsm;udk aygif;pyfay;Edkif&ef uREkfyfwdkYwGif tawGY oifwef;om;twGuf em;vnfoabmaygufrIudk tuJ
tBuKH ESpt f enf;i,fom &Sad eygao;onf/ jzwfwkHYjyefcsufrSm oifMum;a&;pmtkyf\ aemufydkif;wGif
rnfoyYkd ifjzpfap? rD', D mtopfwpfcw k iG f oif&rnfqykd g ar;cGef;twGuf tajzrsm;xnfhay;xm;jcif;rsdK; jzpfygonf/
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (14)
vQif uREykf w f u Ykd kd oifxm;ovdk jyefoifay;½HEk iS hf r&awmhyg/ vufiif;wkHYjyefEdkifonfherlem jzpfygonf/ odkY&mwGif tcsdKU
uGJjym;jcm;em;pGm pDpOfwifquf&ygawmhrnf/ þae&mwGif wkHYjyefcsufrsm;rSm csufcsif;vufiif; r&Edkifay/ rdrdudk,fwdkif
tqdkjyKcsuf (11) udk vufawGU xif[yfwifjyvdkygonf/ oifMum;&jcif;aMumifh oifwef;om;wGiv f nf; tcuftcJtcsKd U
,if;rSm pepfwuspDpOfonfh csOf;uyfenf;onf ta0;oif awmh&SdEdkifygonf/ pmay;pm,l odkYr[kwf ½kyfjrifoHMum;rS
ynma&;ud k taxmuf t yH h j zpf a pygonf / ta0;a&muf wpfqifh oifMum;pOf ud, k wf ikd uf ravhvmbJ ypfxm;ívnf;
ausmif;om;rsm;\ tcuftcJESifhywfoufNyD; aemufxyf &onf/ pmtkyfay:rSm tm½Hkpdkuf½HkESifh pmBudK;pm;onf[k
tqdjk yKcsuf oH;k &yfvnf; ay:xGuv f mygonf/ tjyeftvSef xifjrifwwfaomfvnf;? vufawGw Y iG rf l tenf;i,fom rSwrf d
ajymqdkaqG;aEG;rIu oifwef;om;twGuf ta&;ygovdk? Ekdifonf/ xdkYjyif rsufESmcsif;qdkif oifMum;rItwGuf tcGifh
q&mhtwGuv f nf; tusKd ;&Sad pygonf/ odaYk omf wynfv h yk o f l tvrf;rsm;pGm &Sad eonfw h ikd ?f ta0;oifynma&;trsm;pkwiG f
ESiwhf pfe,fpjD zpfaeonfh q&m\jyóemrsm;rSm pmoifcef;u udk,fydkifpmtkyfESifhavhvmNyD; ajzqdkwkHYjyef&ojzifh avhvm
q&mrsm;ESifh uGJjym;jcm;em;vSygonf/ wwfajrmufygNyD[k tmrcHrnfawmhr[kwfygay/
q&monf rdrdwynfhrsm; oif,lwwfajrmufrI&Sd? r&Sd ausmif;om;rsm;twGuf oifaxmufuyl pön;f onf zwf½?kH
rodEdkifygu toHk;jyKaeonfh oifaxmuful ypönf;rsm;\ em;axmif½?kH Munf½h ½I okH ufoufxuf ydrk t kd m½Hpk u
kd af p&ef zGUJ pnf;
20 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 21
jyifqifxm;&ygrnf/ ydrk x kd ad &mufapvdv k sS if ta0;oifynm xdaYk MumifY tqdjk yKcsuf (14) t& Mum;cHr'D , D ma&G;cs,f
a&; oifaxmufuyl pön;f rsm;wGif zwf½?I em;axmif? Munf½h I &mwGif rsufESmcsif;qdkifoifMum;rIudk OD;wnfum qHk;jzwf
Ny;D aemuf yHrk eS af vhusiEhf ikd rf nfh oifcef;pmrsm;yg xnfo h iG ;f xm; a&G;cs,f&rnf[k qdkxm;ygonf/ ,ck xdktcsufudk tjcm;
oifyh gonf/ ajzqdw k jYHk yefjcif;ESihf pdwyf gvufyg oifMum;jcif; wpfzufrS Munfhygrnf/ tqdkudk ydkrdk&Sif;vif;pGm azmfjy&ef
wdrYk mS ta0;oifynma&;udk xda&mufapaomfvnf; rnfonfh odrYk [kwf pm&if;Z,m;ESiw hf uG jyqd&k efvnf; vdt k yfygonf/
&nf&, G cf sut f wGuf rnfonfrh 'D , D mudk toH;k jyKrnfqo kd nfh ynma&;qdik &f m Mum;cHqufo, G rf I rD',
D mrsm;rSm xda&mufrI
jyóemudrk l tajz&Sm&cufaeqJjzpfygonf/ yHEk ydS ?f (toHzrf; tydik ;f wGif odyrf uGmjcm;vSyg/ odaYk omf toifjh zefUa0oifMum;
wdwfacGtygt0if)toHvTifh? rsufESmcsif;qdkif oifMum;rI Edik o
f nft h csuu f rl odomxif&mS ;ygonf/ xdt k cg rsuEf mS csi;f
ponfh enf;vrf;oHk;rsdK;udk avhvmygu rsufESmcsif;qdkif qkid f oifMum;rItwGuf vkt d yfonfY yHak o0efxrf;OD;a& tcsKd ;
oifMum;rIwGif ydkrdkaumif;rGefonfh xl;jcm;csufESpf&yf &Sdae rsdK;&Sd&ef rvdktyfawmhyg/ q&m\tcef;u@onfvnf;
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (15)
onft h jrifukd ysKd ;axmifay;oifo h nf[v k nf;aumif; em;vnf ausmf q,fpEk pS af ESmif;ydik ;f ESiYf 1980 jynfEh pS af usmf q,fpEk pS f
vmygonf/ tapmydik ;f umvrsm;wGif 'Duif;wuúov kd rf S ausmif;ynma&;
þonfwdkYrSm oifwef;twGuf ueOD;&nfrSef;csufrsm; onf bGUJ vGeyf nma&;udk enf;vrf;ESpo f , G jf zifh wDxiG af ygif;pyf
jzpfygonf/ ig;ESpftMumwGif jyefvnfa0zefoHk;oyfEdkif&ef vdu
k yf gonf/ yxrtcsurf mS ta0;oiftaeESio hf m pmoif
tajccHvnf; jzpfapygonf/ xdktwGuf oif½dk;ñTef;wrf;ESifh Mum;&ef jzpfum? 'kw, d tcsurf mS oif½;kd ñTe;f wrf;? ausmif;
bmom&yfuakd usmv f eG vf suf vlrq I ikd &f m ajymif;vJrt I ajctae wGif;vkyfief;pOfESifh ynma&;tkyfcsKyfrI e,fy,fwdkYtwGuf
rsm;udv k nf; rMumcP oH;k oyfMunf&h ef vkt d yfygrnf/ ,cifESifhrwlonfhtcsufrsm; aygif;pyf&efjzpfygonf/
ta0;oifpepfjzifh r[mbJGUay;rnfhpdwful;udk oabm ]]oif ½ d k ; nT e f ; wrf ; oD t d k & D } } bmom&yf o nf tqd k y g
aygufap&ef 'Duif;wuúov kd Ef iS hf NAw d o d Qt;kd yif;wuúov kd w
f rYkd S enf;vrf;ESpo f , G pf vH;k udk wDxiG q f ef;opf&ef &nf&, G yf gonf/
ydcYk sonfh ta0;oifynma&;taMumif; OD;pGmazmfjyvdyk gonf/ vuf&SdazmfaqmifaeqJtqifhwGif ,if;udk r[mbGJYoif½dk;
1988 ckEpS ?f wuúov kd vf rf;ñTeyf g xl;jcm;csuaf v;&yfteuf twGuf t"dubmomwGw J pfct k aeESihf xnfo h iG ;f xm;ygonf/
ta&;tygqH;k pmom;u þodq Yk x kd m;onf/ ]]t"du tusq;kH oifwef;om;twGuf oif½dk;ñTef;wrf;udk bmom&yfe,fy,f
xl;jcm;csurf mS rl ta0;oifynma&;twGuf a&SUaqmifvrf;jy wpfcktaeESifh rdwfqufay;½Hkomru oif½dk;qdkif&m ½Ijrif
24 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 25
pOf;pm;yHt k ydik ;f wGif vwfwavm ajymif;vJw;kd wufrrI sm;udyk g xdkoif½dk;ñTef;wrf;ESifh oif½dk;udk rGrf;rHjr§ifhwifrIwdkYonf
od&Sdaprnfjzpfonf/ oif½dk;qdkif&m ½IjrifpOf;pm;yHkrsm;wGif oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd u D kd vufawGu Y siohf ;kH onfh ]pH} yHpk w
H pfck
yg0ifonfh rmwdumrsm;? tcuftcJrsm;ESihf ynm&yfe,fy,f jzpfvm oifhygonf/ xdkYjyif oifwef;om;rsm;twGufvnf;
udpörsm;twGuf oDtdk&DxkwfrIESifh qifjcifawG;ac:rI yHkpHrsm; oDtdk&DESifh vufawGYqufpyfyHkudk ydkrdkxdawGUajz&Sif;Edkifaprnfh
yg0ifygonf/ oifcef;pmrsm; pDpOfay;xm;oifyh gonf/ cufonfrmS vufcH
uREkfyfwdkYonf oif½dk;ñTef;wrf; a&;qGJa&;e,fy,frS twnfjyKNy;D onfo h if½;kd udk usio hf ;kH taumiftxnfazmfaepOf
a,bk,sawG;ac:rIyHkpHrsm;udk ydkrdktav;xm;avYvmrd&mrS rSmyif oif½dk;ñTef;wrf;qkdif&m ½Iaxmifhtopfrsm;uvnf;
]]oif½dk;ñTef;wrf;oDtdk&D}} bmom&yftwGuf ueOD;pdwful; ay:xGuv f suf &Sad eygonf/ ]]oDt&kd }D } qdo k nfh pum;vH;k uyif
&vmygonf/ odkYaomf oif½dk;a&;qGJa&;tzGJY0ifrsm;twGuf 0d0g'uGJjym;p&m jzpfvmonf/ oifwef;om;rsm;u oDtdk&D
rxifrSwfonfh tusyftwnf;wpfck ay:vmjyefygonf/ qdo k nfukd em;rvnf? r&if;ES;D rSm pd;k &dro f nf/ oDt&kd w D pfcu k kd
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (17)
,if;rSm uREyfk w f o Ykd ifMum;rnfb h mom&yfonf oif½;kd ñTe;f wrf; ydkrdkcsJUxGif&Sif;jyonfh rufwmªoDtdk&D (Meta-theory) tjzpf
bmom&yftaMumif; jzpfaeonfomru? oifMum;&rnfh &Si;f vif;wnfaqmuf&onfu h pd rö mS aygYao;ao;r[kwv f yS g/
oif½dk;wpfckvnf; jzpfaeaomaMumifhygwnf;/ oif½;kd e,fy,fwiG f xkt d csuo f nf oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd D
xd k t csuf u d k ra&maxG ; ap&ef t wG u f oif M um;&ef \oabmobm0qdkif&m oDtdk&Dwpfck jzpfygonf/ oif½dk;
a&G;cs,x f m;onfh pdwu f ;l pdwo f ef;rsm;? vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;udk nTef;wrf;oDtdk&DtrsdK;rsdK;udk oufqdkif&m,lqcsufrsm;tvdkuf
erlem azmfjy&mü txl;&Si;f vif;jywfom;&ef vdyk grnf/ oif½;kd cGJjcm;Edkifap&ef &nf&G,fygonf/ rufwmªoDtdk&D taMumif;
a&;qGaJ &;tzG0YJ ifrsm;onf oif½;kd qkid &f m 0dZmÆ bmom&yfwpfck wifjy&onfrSm oif½dk;ñTef;wrf;oDtdk&DESifh oDtdk&DazmfxkwfyHk
udk zwfpmrsm;t"dujzifh tprf;oabmrsKd ; arTaESmufoifMum;½Hk wdo Yk nf oif½;kd ñTe;f wrf; a&;qGaJ &;tzGUJ twGuf cufceJ ufeí J
r[kwyf g/ oif½;kd qdik &f m vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;u vufawGUwGif jzpfygonf/ oif½;kd \oabmobm0qdik &f m owdrrlr?d ravhvm
vnf; toH;k 0ifonfqakd om pHwpfck owfrw S jf yEdik &f ygrnf/ rdonf, h ql csurf sm;udyk g *½kpu kd &f ygonf/ tqdyk g bmom&yf
oif½;kd nTe;f wrf;twGuf oDt&kd ED iS hf vufawGUudpo ö nf ]]oif½;kd udk yxrqH;k wifoiG ;f pOfrmS yif oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd [ D al om
nTef;wrf; oDtdk&D}} bmom&yf a&;qGJolrsm;twGuf trSef toH;k tEIe;f onf t,ltq e,fy,fopfwpfcq k o D Ykd csO;f uyf
wu,f BuKd ;pm;tm;xkw&f onfh vkyif ef;wpfcyk if jzpfygonf/ aeaMumif; oif½dk;a&;qGJa&;tzGJUu owdjyKrdcJhygonf/
26 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 27
tqdkygtajymif;tvJrsm;udk rufwmªoDtdk&Dt&om zGNYH zKd ;a&;wGif q&m\tcef;u@ tc&musyu kH kd axmufcx H m;
em;vnfEikd yf grnf/ xdaYk Mumifh oif½;kd a&;qGaJ &;tzGUJ onf oif½;kd ygonf/ Oyrm? ynm&Sif avm&ifY pwefa[mufpf (Lawrence
e,fy,frS tqdkyg vwfwavmxif&Sm;onfh tajymif;tvJ Stenhouse) \ ok a woersm; jzpf y gonf / tar&d u ef
rsm;udk odjrifoabmaygufap&ef rufwmªoDtdk&Dtay: jynfaxmifpkü *sdK;Zuf&S0ufbf (Joseph Schwab) ESifY 'uúm
tav;xm; tm½HkpdkufcJhygonf/ a0gYum (Decker Walker) [lonfh ynm&Siw f u Ykd vnf; oif½;kd
oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd ED iS hf oDt&kd aD zmfxw k jf cif;\ eHygwf ñTe;f wrf;oDt&kd D azmfxw k &f mwGif q&mrsm;udk oif½;kd qdik &f m
wpf ajymif;vJrw I pf&yfrmS q&mrsm;\ t"dutcef;u@udk ajzavQmYrIrsm; ay;oifhaMumif; axmufcHxm;ygonf/
oif½dk;pDpOfrI? oif½dk;ajymif;vJrI? oif½dk;oifMum;rIwdkYtjyif tqdyk g oDt&kd t D qdjk yKcsurf sm;ESihf Edik if aH &;wduk yf rJG sm;udk
oif½dk;ñTef;wrf;oDtdk&Dazmfxkwfrnfh ae&mwGifyg ta&;ay; avhvmvsuf 'Duif;wuúodkvfokawoDrsm;onf oif½dk;udk
taumif t xnf a zmf r nf h a&S U wef ; rS q&mrsm;twG u f
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (18)
½Ijrifvmjcif;jzpfygonf/
ynma&;0efaqmifrw I iG f ynm&Siyf o D aom pdwaf epdwf ]]vufawGUokawoe}} udk azmfaqmifEdkif&ef BudK;yrf;cJhMuyg
onf/ þum; a'oEå&vlraI &; vdt k yfcsurf sm;ESihf a'oEå&
xm;[lonf ausmif;wGif;oifMum;a&; tqifhjr§ifhwifrIqD
oifMum;rIrsm;udk pDrHudef;tqifhrSmyif xdef;csKyfEdkifap&ef
OD;wnf&efEiS hf tpd;k &ynma&;Xmersm;\ oif½;kd wif;usyrf rI sm;
&nf&G,fcsOf;uyfonfh enf;vrf;jzpfygonf/
rS a&Smif&Sm;&ef OD;wnfvmygonf/ MopaMw;vsEdkifiHwGif
oif½;kd ñTe;f wrf;udk pmawGUavhvmrIrS em;vnfvmonfh
þ t,ltqaMumifyh if 1960 ESihf 1970 jynfEh pS rf sm;twGi;f eHygwfESpf ajymif;vJrIrsm;rSm oif½dk;qdkif&moDtdk&Dudk ]]a0zef
0dw&kd ,
d acwf? ausmif;q&mor*¾rsm;u oif½;kd ñTe;f wrf;udpö qef;ppfaom}} tjrifjzifh azmfxw k o
f nfeh nf;vrf; ay:xGuv f m
rsm;wGif ydkrdk0ifa&mufvTrf;rdk;cGifh&a&;twGuf wdkufyGJ0ifcJhMu jcif;jzpfygonf/ ]]oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd }D } bmom&yfukd jyifqif
jcif;jzpfygonf/ olwu Ykd oif½;kd qdik &f mudp&ö yfrsm;onf tjcm; pDpOfaecsed w f iG f oif½;kd a&;qGaJ &; tzGUJ 0ifrsm;onf xdt k jrifukd
puf½?kH tvky½f rkH sm;rSmvdyk if q&m? q&mrrsm;\ vkyif ef;cGif vufawGUenf;vrf;tjzpf toHk;csEdkif&ef BudK;pm;cJh&ygonf/
tajctaeudk wdu k ½f u kd o
f ufa&mufr&I o dS jzifY ta&;Bu;D onf tESD ]]a0zefqef;ppfaom}} tjrifopfrsm;onf ynma&;\
[k½Ijrifygonf/ vlraI A'opf tawG;tac:rsm;ESihf rmhupf 0f g'DpJG ajrmuftar&d
þoabmudk MopaMw;vsEikd if H jyifywGiv f nf; awGEY ikd yf g urS ynm&Sif abmif;0J (Bowles) ESihf *si;f wpf (Gintis)wd\ Yk
onf/ NAdwdoQrStqdkjyKcsufrsm;qdkvSsif oif½dk;okawoeESifh tawG;tac:rsm;udk qifhyGm;awG;ac:xm;jcif;jzpfavonf/
28 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 29
aemufxyftaMumif;&if;rSm a'owGi;f rSjzpfonf/ 'Duif; pwefa[mufpEf iS Yf &uf'ufwq Ykd v
kd Qif oif½;kd okawoeESihf zGNYH zKd ;
wuúov kd ?f oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd D a&;qGo J rl sm;onf z&efzY wf a&; e,fy,fwGif q&mrsm;\tcef;u@qdkif&m udpö&yfrsm;
a0zefqef;ppfrIoDtdk&Daumvdyf (Frankfurt School of Critical wGif tawGUtBuHKrsm;pGm &Sdygonf/ vef*&ef qdkvQifvnf;
Theory)rSxw k jf yefonfh ]]odyeHÜ nf;us}}acwfopf vlrb I 0qdik &f m rmhupf 0f g'DvrT ;f rd;k onfh vlrx I yfqifx h w k v f yk af &;oDt&kd q
D ikd &f m
usKd ;aMumif;qef;ppfcsuf pmwrf;rsm;udk pwifavhvmcJyh gonf/ qifhyGm;tawG;tac:rsm; &Sdxm;oljzpfygonf/
xdaYk emuf vufawGo Y ak woeESiYf t,l0g'a&;&m qufpyfrI xdyk nm&Sio f ;kH OD;\ tjrifrsm;udk aygif;pyfvu kd af omtcg
topfudk awGY&Sdum? ,if;onfyif a0zefqef;ppfrIqdkif&m vuf&adS cwf oif½;kd qdik &f m t"duyHpk EH pS &f yfukd azmfxw k vf ukd Ef ikd f
odyÜHenf;us ynma&;\pwifjrpfzsm;cH&m jzpfvmygonf/ ygonf/ oif½dk;a&;qGJa&;tzGJYESifh vGwfvyfpGmyl;aygif;vsuf
'Duif;wuúov kd rf jS zpfap? tjcm;rnfonfh wuúov kd rf yS if pwefa[mufpEf iS hf &uf'ufwo Ykd nf rdrw d \Ykd vufawGUoifMum;rI
yHkpHrsm;tay: ausmif;om;rsm;\tjrifudk &SmazGpl;prf;cJhyg
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (19)
qdok nfh pOf;pm;enf;rS pdppfcx JG u G &f ygrnf/ Ny;D aemuf qifu h J xkwfvkyfrItwGuf vdktyfaom todynm? uRrf;usifrI?
xkwfvkyfrItwGuf vdktyfcsuf? tpOftvm? vkyfief;cGifyHkpH vufawGUusio hf ;kH rIEiS hf vlrq I ufo, G rf I ponfwu Ykd kd tjynft h 0
rsm;ESifh avsmfnDatmif todynm? uRrf;usifrI? vufawGU ud,
k pf m;jyKaom oifMum;ªoif,El ikd rf nfyh pkH t H wGuf tcuftcJ
usifhoHk;rIESifhvlrIqufqHa&; ponfwdkYudk toHk;cs&efqdkonfh jzpfygonf/ vlt Y odik ;f t0kid ;f wpfck odrYk [kwf vlwpfpo k m xdk
pOf;pm;enf;odkY ajymif;vJMu&ygrnf/ jyóemudk oif½;kd ñTe;f wrf;wpfck a&;qGjJ cif;tm;jzifh ajz&Si;f
þodYk pdppf? cGx J u G ?f ajymif;vJpOf;pm;rI [lonfh vkyif ef; vduk Ef ikd yf gvQif trSeyf ifx;l jcm;vSygawmhonf/ taMumif;rSm
pOfrmS oif½;kd ñTe;f wrf;yifjzpfygonf/ xdaYk Mumifh oif½;kd ñTe;f wrf; xkwv f yk rf EI iS hf qifu h x J w k v f yk rf w
I Ykd qufpyfyu kH v kd nf;aumif;?
wGif xkwv f yk rf u I kd qufpyf&ef? a&SUuoGm;onfh rsKd ;qufrsm;\ a&SUrsdK;qufESifh aemufrsdK;quf qufET,fykHvnf;aumif;
b0yHpk EH iS hf aemufrsKd ;qufrsm;udk csed x f ;kd ay;&ef[o l nfh pdwuf ;l uGufuGufuGif;uGif; jyo&ma&mufaomaMumifh jzpfygonf/
rsm; yg0ifvsu&f ydS gonf/ xdaYk Mumifyh if oif½;kd rsm;onf &mZ0if oif½;kd udk avhvmolrsm;uvnf; xdu k o YJ Ydk odjrifoabmayguf
wGif&pfonfh rSwfwrf;rsm;jzpfum? vlrItzGJUtpnf;rsm;\ ygvSsif vlrt I zGt YJ pnf;wpf&yf\ ,if;wdu Yk ,kd yf ikd t f oku d t f 0ef;?
oufqdkif&m odjrifoabmaygufrIrsm;udk taxmuftxm; udk,fydkifpD;yGm;a&;? udk,fykdif,Ofaus;rIwdkYtjyif ausmif;ESifY
&&Sad pygonf/ vlt Y zGUJ tpnf;wpf&yfwiG f xkwv f yk rf \
I rnf ynma&; oabmobm0? tcsi;f csi;f ul;vl;qufE, T rf I ponf
36 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 37
wdEYk iS hf qufE, T af om taMumif;cHot D &kd w D u Ykd ykd g ÓPftvif; vef*&efu ueOD;oDtdk&Dqdkif&menf;vrf;rsm; azmfxkwfay;
yGifhvmygawmhonf/ cJhonf/ wpfcsdefwnf;rSmyif þbmom&yfonf xkwfvkyfrI
,ckqef;ppfcsurf w S pfqifh ynm&Sif vef*&efuqdo k nf odrYk [kwf qifu h x
J w
k v
f yk rf t
I wGuf &nf&, G of nfh vef*&ef\
rSm oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd t D wGuf t"dujyóemrSm vlt Y zGYJ oDt&kd aD bmiftwGi;f rSyif oifMum;ygonf/ MopaMw;vsEikd if H
tpnf;ESifh ,Ofaus;rItoD;oD;&Sd acwftqufquf oif½dk; wGif uGjJ ym;jcm;em;onfh oifMum;enf;jzpfum ]]jzefMY uufynm
ñTe;f wrf;toD;oD;wdu Yk kd oDt&kd yD ikd ;f qdik &f m t"dymÜ ,fziG EYf ikd af &; &yf0g'}} [k pwefa[mufpu f uifyeG ;f wyfvu kd yf gonf/
jzpfvmygonf/ (ausmif;oifynma&;uJo h )Ykd qifu h x J w k v f yk rf I oif½;kd a&;qGaJ &;tzGo YJ nf tcsKd Uaomq&mrsm;? q&mtzGUJ
qdkif&m vdktyfcsufrsm;ESifh (ukefusp&dwf oufoma&;uJhodkY) tpnf;rsm;\ a0zefqef;ppfonfh oif½;kd oDt&kd aD zmfxw k rf EI iS hf
xkwv f yk rf I qdik &f m vdt k yfcsurf sm;udk csw d q f ufEikd af &;twGuf vufawGUusifhoHk;rIrsm;udk aumufEkwfa&G;cs,fcJhygonf/
oufqikd &f m pdwu f ;l ? oDt&kd rD sm;udk ud, k yf ikd ef nf;vrf;? ud, k yf ikd f
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (23)
tm; tqdyk gtcsuif g;csuu f kd aeYpOfaexdik rf rI mS a&m? bmom&yf tpD&ifcHpmudk bmom&yf * sme,f wGif vnf;aumif;?
avhvmoif,rl jI yKvyk &f mrSmyg tjyeftvSef a0zefqef;ppfEikd f ESpfywfvnftpnf;ta0;wGifvnf;aumif; wifjy&ef/
ap&ef 'DZikd ;f qifypkH x
H w k x f m;ygonf/ xdo k Ykd yHpk x
H w
k x
f m;&mwGif
4/ *sme,f wGif aqG;aEG;cJo h nfh oDt&kd pD w d uf ;l rsm;ESihf
atmufygtcsufrsm; yg0ifygonf/
1/ bmom&yfESifhoufqdkifol (oifwef;om;rsm;? ud, k yf ikd v
f ufawGUvkyaf qmifrrI sm;udk jyefveS xf if[yfrnfh
oif½;kd a&;qGo J rl sm;) tm;vH;k \ a&;om;rIrsm;udk aygif;pyf tajccHtjzpf *sme,fzwfMum;jcif;? oif½;kd oH;k oyfjcif;wdYk
í bmom&yfqdkif&m*sme,fwpfapmifudk xl;jcm;onfh us,fus,fjyefYjyefY vkyfaqmifMu&ef/
tcef;u@rsm; (vef*&efpmwrf;\ tajccHt,ltq txufyg oifMum;enf;vrf;ñTecf surf sm;ay:wGif tajc
qdik &f m oDt&kd q D ikd &f maqmif;yg;rsm; ? oifwef;om;rsm;u wnfxm;onfh oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd D bmom&yfonf q&mu
bmom&yfudk udk,fydkifvufawGUodem;vnfrItaMumif; &Sif;jyorQ ]]trSef}} ,lonfhtjrif? odkYr[kwf a&G;cs,fp&m
a&;om;wifjyonfh vufawGYtpD&ifcHpmrsm; ? bmom&yf tenf;ESifhtrsm; ay;xm;onfhtjrifrsdK; r[kwfyg/ þum;
jy|mef;pm tESpfcsKyfrsm; sm;ESifY oif½dk;a&;qGJ&mwGif yg0if pmoifom;rsm;udk csjyxm;onfh tjriftoD;oD;xJrS ESpo f uf&m
aom tjcm;tzG0YJ ifrsm;\tawGt Y BuKH yHkrSef aqmif;yg; tjrifukd a&G;cs,af ponfh ÓPftvif;acwf wuúov kd rf sm;\
rsm;
rsm;) jzifh wifqufxw k af 0&ef/ a&S;½dk;pGJ vpfb&,ftjrifudk jiif;y,fvdkufjcif; jzpfygonf/
42 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 43
xdak cwf? xdo k abmxm;onf ]]a0zefqef;ppfr}I } udk &nf&, G f wnfaqmufoGm;&rnfjzpfygonf/ xdktxJwGif *sme,fESifh
onfh bmom&yfwikd ;f twGuf ta&;Bu;D onf[k ,lqcsizf , G f tpnf;ta0;rsm;yg0ifum oifwef;om;rsm;tcsi;f csi;f quf
&Sdygonf/ oG,frIrsm;vnf; vdktyfygonf/ xdkrSwpfyg;vnf; vef*&ef
vufawGUtm;jzifhrl tqifhjrifhynma&;bmom&yfrsm;ü pmwrf;udk aqG;aEG;jiif;cHrk t
I wGuf jy|mef;um? yHpk iH ,f oDt&kd D
rwluGJjym;onfh tjriftoD;oD;udk wifjyjcif;onf 'óe wpfckudk oifwef;om;rsm;\ tjrifESifhoif½dk;ñTef;wrf;yg
ynm&Sif ruúiw f ikd f (MacIntyre) u a0zefco hJ nfh ]]aps;uGu}f } tjrifrsm;udk toHk;jyKNyD; prf;oyfygonf/
yrm todynmoabmrsKd ; rMumcPqdo k vdk t"dymÜ ,fouf þenf;jzifh oif½;kd bmom&yfonf tjyeftvSef a0zef
a&mufygonf/ ]]aps;uGu}f } yrm todynm oabmw&m;t& qef;ppfaom aqG;aEG;jiif;cHjk cif;rsm;rSonf oifwef;om;rsm;
0efxrf;rsm;onf tjiif;tcHkrvkyf&bJ oabmxm;tjrifudk udk vef*&ef\tjrif? oif½;kd tzGUJ \tjrifEiS hf rdrw d tYkd csi;f csi;f
wifjyMu&onf/ rdrdwifjyvdkonfh oDtdk&Dtjrifudk vufcH tjrifrsm;tay:wGif tm;enf;csu?f tm;omcsurf sm; aqG;aEG;
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (26)
oifwef;om;xHodkY oufqdkif&mtaMumif;&yfudk &Sif;vif;pGm &nfñeT ;f p&m jzpfvmygonf/ 1983 ckEpS ?f Mo*kwv f wGif
jyefwifjyzdkY taMumif;Mum;ay;ygrnf/ xdktcg oif½dk;a&;qGJ bmom&yfnDvmcHudk usif;y&m okawoeawGU&Sdcsuf
tESpcf sKyrf sm;? *sme,faqmif;yg;rsm;rSwpfqifh emrnfukd
a&;tzGJU\ wm0efrSm pmwnf;tzGJYESifh oP²mefwlygonf/
om od&Sdxm;Muolrsm;tcsif;csif; awGUqHkcGifh? ESD;aESm
*sme,fu vdt k yfcsut f & vltrsm;ESiq Yf ufq&H mwGif BuKH awGU
zvS,cf iG hf &oGm;ygonf/ zdwaf c:a[majymolrsm; tyg
&onfh tcuftcJukd *sme,f twGJ (1)? trSwf (ª) yg yxrqH;k
t0if ynm&Sif 15 OD; wufa&mufcyhJ gonf/ rwufa&muf
pmrlwpfcw k iG f þodþ Yk ES,af wGU&ygonf/ atmufygrSwcf suf Edkifolrsm;uvnf; wifjycsufpmwrf;rsm; ay;ydkYygonf/
jzifh ,if;aqmif;yg;u pwifygonf/ xdn k v
D mcHaMumifh bmom&yfqikd &f mwpfzUJG vH;k \ aemuf
,ckazmfjycsufonf tjcm;aom bmom&yfqdkif&m xyf ajcvSr;f opf vSr;f Edik cf o
hJ vdk ynma&;wdik ;f twGuf
tzGJU0ifrsm;\ tjrifudk udk,fpm;jyK? rjyK raocsmyg/ ta&;BuD;onfh ouf0ifvIyf&Sm;rI tcdkuftwefYav;udk
aqmif;yg;&Sirf sm;rSm oDt&kd yD ikd ;f qdik &f mudk a&;om;Muovd?k vnf; &&SdapcJYygonf/
olwdkYyg0ifywfouf&onfh vufawGUoif½dk;vkyfief;pOf 1983 ckEpS x k f *sme,f aqmif;yg;rsm;udk jyefMunfv
f w Y sS if
rsm;udk em;vnfonfhtwkdif; jyefpDuHk;Muonfvnf; a&SUqufrnfEh pS rf sm;twGi;f rMumcPay:xGuv f mrnfh a&&Snf
&Sdygonf/ zwfvufp pmtkyf? pmwrf;rsm;taMumif; ta&;wBu;D udp&ö yfrsm;udk odjrifcpH m;vmEdik yf grnf/ (bmom&yf
46 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 47
oifMum;rI yxrqH;k ESp\ f aemufq;kH *sme,f) twGJ (1)? trSwf xdkodkYaom rSwfcsufrsm;u bmom&yf\ ynm&yfaA'
(4) wGif vmrnfEh pS rf sm;twGi;f ½kyv f ;kH ay:vmrnfh trsm;BuKd uf abmifESifh oifMum;enf;pepfwdkYtwGuf pOf;pm;p&mrsm;
yHkpHrsm;? ta&;BuD;udpö&yfrsm;udk azmfjyxm;onfh atmufyg jzpfvmapygonf/ txl;ojzifh bmom&yfukd ]]ynm&yfqikd &f m
rS w f c suf u d k a wG U Ed k i f y gonf / Oyrm? vef * &ef p mwrf ; ES i f h toif;tzGJY}} tjzpf oabmxm;onfhtydkif; jzpfygonf/
ywfoufí ]],ckbmom&yfwiG f ydrk t kd m;pdu
k rf ad v? vef*&ef\ aemufxyfrwlnDonfh wkHYjyefrIrSm oif½dk;a&;qGJa&;tzGJY\
pdwu f ;l abmifrS rvGwaf jrmufEikd o f nfh usO;f usyrf u I kd ydrk ckd pH m; arQmfvifYcsuf udk pwefa[mufpEf iS Yf &uf'ufw\ Ykd pHEeI ;f rsm;
&avjzpfrdonf/ ol\ toHk;tEIef;tcsdKUrSm abmifusOf;NyD; ESifh ydkrdkeD;pyfpGm tao;pdwfcsdefn§djyygonf/ þtcsufrSm
w&m;ao ajymr&onfrsm; jzpfaeonf[k cHpm;rdygonf/}} t,ltqwpf&yfudk wpfppDcGJxkwfum? vufawGYESifhudkufnD
aemufxyfxl;jcm;onfh rSwfcsufwpfrsdK;rSm oif½dk;\ atmif jyefvnfqufpyfaygif;pnf;Edkifaprnfh bmom&yf
qdkif&mudpö jzpfygonf/
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (28)
txD ; usef r I } } yif cH p m;&onf q d k y gonf / od k Y a omf ydrk ukd s,jf yefaY om? ydrk ykd sUH ESaYH om vlro I tD &kd w
D pf&yfEiS Yf qufpyf
oifwef;om;trsm;pkuawmh 'Duif;wuúov kd uf jzpfap? onf}} [k rSwfcsufjyKygonf/ xdkrSwfcsufonf oif½dk;ESifh
wjcm;rnfonfhwuúodkvfujzpfap ta0;oifynma&; oif M um;enf ; tjyef t vS e f q uf p yf r I t aMumif ; t"d u
tm;vH;k xuf wpfa,mufEiS w hf pfa,muf ydrk ykd ;l aygif;yg0if qdv k &kd if;jzpfygonf/ vef*&efwifjyonfh a0zefqef;ppfaom
rufwmªoDt&kd o D nf vlom;wpfa,muf\ ½Iyaf xG;us,af jym
rI cHpm;&aMumif; qdMk uygonf/ þtcsurf sm;udk csUJ um;
aom tawGt Y BuKH wtYkd aMumif; vHak vmufpmG ajymqdx k m;jcif;
ajym&onfrSm bmom&yf\ tpdwftydkif; toD;oD;
r&S[ d k olu jrifygonf/ þtjrifukd ]]þoDt&kd yD pkH iH ,fonf
twGuf ,HMk unfrt I csKd U &apcJah omaMumifh jzpfygonf/
vlom;wdt Yk aMumif; bmrsm;ajymxm;oenf;}} qdo k nfh ar;cGe;f
tDAefpf\qef;ppfcsufudk oifwef;om;wpfa,muf\ jzifh zGichf sxm;jcif;jzpfonf/ ydrk ckd idk rf map&ef olu ,ckuo hJ Ykd
pdwu
f ;l ? awGU&Scd surf sm;rSwpfqifh qufvuf taumiftxnf axmufjyygonf/
azmfomG ;rnfjzpfygonf/ xdx k ;l cReo f ifwef;om;onf ]]oif½;kd vlom;jzpfrI\obm0u tb,fenf;qdkonfh tajccH
ñTef;wrf;oDtdk&D}} udk a,bk,stjrifjzifh vnf;aumif;? tusq;kH ar;cGe;f onf uREyfk w f \ Ykd ynma&; ]pepf} u oGm;&rnfh
ausmif;om;tcsKd UESihf oif½;kd a&;qGaJ &;tzGUJ \ vef*&efpmwrf; vrf;aMumif;jzpfvmygvdrrhf nf/ þtqifrh mS yif uREyfk w f o
Ykd nf
tay: ½Ijrifyu kH kd tao;pdwt f jrifjzifv
h nf;aumif; pdwu f ;l oDt&kd q D ikd &f m tajccHjyóemrsm;udk jrifae&ygonf/ vlom;
52 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 53
jzpfrEI iS hf zGUH NzKd ;wd;k wufrw I t Ykd ay: vlrt I odu k tf 0ef;\ tjrif þpdwu f ;l rSm &*frma*smY (Rigmor George) wpfO;D wnf;
onf 0d0g'uGjJ ym;aeygonf/ xkaYd Mumifh xdu k jGJ ym;onft h jrif r[k w f b J oif w ef ; om;trsm;tjym;\ usd K ;aMumif ; oif h
rsm;udk yGifhvif;½dk;om;pGm azmfjyxm;onfh ynma&;oif½dk; pOf;pm;rIrsm;om jzpfygonf/ ar;p&m&Sv d monfrmS ,ckupd ö
ñTef;wrf;rsm; azmfxkwf&efrSm rjzpfwef&myg/ twGuf pOf;pm;&efabmiftueft Y owf jzpfygonf/ ynma&;
,cktcuftcJukd tNy;D wdik af jz&Si;f Edik &f eftwGuf apmapm wGif &if;ES;D rIEiS hf rsuEf mS csi;f qdik rf w I Ykd tNryJ g0ifcahJ om acwf
ydik ;f u wifjycJo h nfh vlom;jzpfrq I okd nfh tcsuq f o D Ykd wpfausmh umvwkef;u pdwful;rsm;udk pGJudkifvSsif taea0;a0; vlrI
jyefoGm;ygonf/ a0zefqef;ppfaom rufwmªoDtdk&D tae qufqHa&;yHkpHrsm;udk uREkfyfwdkYem;vnfMuOD;rnf r[kwfyg/
txm;onf qufo, G rf pI w H pfck ay:xGuv f mapygonf/ xdk þum; ]]oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd }D } ESihf tjcm;aom ta0;oif
pdwful;aMumifhyif bmom&yfudk ouf0ifvIyf&Sm;aom vlrI ynm&yfrsm;\ oif½dk;qkdif&m ta&;BuD;jyóemjzpfygonf/
todu k t
f 0ef;wpfct k jzpf ,lqrdapygonf/ odaYk omfvnf; xdk oif½;kd a&;qGaJ &; tzGUJ 0ifrsm;Mum;wGiv f nf; tqdyk gjyóemudk
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (31)
pHonf todu k t f 0ef;rS vltcsi;f csi;f rsuEf mS csi;f qdik ?f tjyeftvSef oDt&kd ED iS hf vufawGUuGm[rIwpf&yf[k apmapmydik ;f umvrsm;
qufo, G rf &I o dS nfh pdwu f ;l tay: tajccHxm;avh&ydS gonf/ avmufwiG f jrifcsijf rifygvdrrhf nf/ xdu k mG [rIt& oDt&kd u D
xdktajccH,lqcsufudk ta0;oifynma&;u jiif;y,f wpfjcm;? vufawGUuwpfbmom jzpfaeygonf/ tcsKd Uuvnf;
xm;ygonf/ tm;enf;onfh? taumiftxnf rjyEdkifonfh? þjyóemudk twwfynmydik ;f qdik &f mtjzpf ½Ijrifayrnf/ xdk
,m,Dtm;jzifhomjzpfonfh ta0;oifqufqHa&;rsdK;wGif tjrift& ynma&;qdkif&mpdwful;rsm; jzefYa0Edkif&ef enf;
todkuft0ef;qdkif&m pHrsm;xm;&ef tvGefcufcJygonf/ ynmydik ;f ESihf tqifq h ifah zmfaqmif&rnfh tydik ;f twGuf tajz
wpfOD;ESifhwpfOD; vkyfazmfudkifzufrsm;vdk oabmxm;Edkifrnfh wpfck &SmMu&rnf[k qdyk gonf/
u@opf w pf & yf t aMumif ; em;vnf & ef v d k t yf y gonf / þcsO;f uyfrt I & oDt&kd ED iS v hf ufawGUtMum; uGjJ ym;rIukd
rnfonfhul;vl;qufqHrIjzpfap El;nHhodrfarGUovdk? yHkpHrsdK;pHk tajccHtaeESifh vufcHxm;ygonf/ odkYaomfvnf; tcsdKUrSm
vnf; jzpfygonf/ ... ul;vl;qufqrH w I iG f tajcwnf&rnf oDt&kd ED iS hf vufawGUudk rcGjJ cm;tyfaMumif; owfrw S cf siMf uyg
qdak omtcg w,fvzD ek ;f qufjcif;? vlawGUpum;0dik ;f xdik jf cif;? onf/ xdo k wl uYkd oif½;kd bmom&yfrsm; yHak zmfa&;qGpJ Ofuwnf;
oifwef;om;csi;f pmtquftoG,jf yKvyk jf cif; ponfh wpfO;D csi;f uyif oDt&dk ED iS hf vufawGUwdu Yk kd aygif;pnf;azmfjyEdik &f ef BuKd ;yrf;
yk*¾dKvfa&;ul;vl;qufqHrIrsm;u ydktvkyfjzpfzG,f&Sdavonf/ Muygonf/
54 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 55
xdtk cg qdck o hJ nfh ]]uGm[csu}f } udk ,kwrdå nDonfY udp&ö yf ½kyf0w¦Kypönf;&v'fwdkYonf acwfopfurÇmwGif cGJr&atmif
tjzpf ½Ijrifavonf/ ]]oif½dk;ñTef;wrf;oDtdk&D}} taMumif; qufoG,faeygonf/ ...rsufjrifjyóemum; todÓPf
tqdjk yKcsut f rsm;tjym;onf xdt k ajctae wpfcrk [kww f pfck ynmESifh vkyfaqmifrIwdkYudk aygif;pyfzdkYxuf? b,fyHkpHt&
tay:wGif rlwnfxm;ygonf/ wpfcsed w f nf;rSmyif ,cifu aygif ; pyf r vJ q d k o nf u d k pOf ; pm;&ygrnf / }} þtcef ; \
a&Smifz,fxm;onfh tqdt k rsm;udvk nf; xnfph Of;pm;ygonf/ aemufq;kH tydik ;f wGif xdak ygif;pyfru I kd bmom&yfyikd ;f qkid &f mESihf
vef*&ef\ ]]ud, k pf m;jyKwifjya&;}} tawG;tac:onf oDt&kd D [yfrad tmif BuKd ;yrf;xm;yHt k aMumif; tom;ay;wifjyrnfjzpf
ESihf vufawGUudpt ö wGuf pHrsm;udak zmfjyonfh enf;vrf;wpfck ygonf/
jzpfygonf/ tenf;qHk; vef*&ef\ rufwmªoDtdk&D tjrif 1986 ckEpS w f iG f w,f&t D AD efp\
f okawoet& uREyfk w f Ykd
aMumifh oDt&kd ED iS hf vufawGUjyóemudk oif½;kd qdik &f m aqG;aEG;yGJ onf 'kwd,ajrmuf pmwrf;jzpfonfh arQmf v if h c suf E S i f h
rsm;wGif wifjyzdYk jzpfvmygonf/ avQmuf v S r f ; qJ u mv mvudk xkwfa0&ef qHk;jzwfcJhygonf/
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (32)
bmom&yf*sme,f pmrsuEf mS rsm;xufu jiif;cHak qG;aEG;rI þ'kw, d vrf;ñTepf mwrf;wGif Ny;D cJo h nfh tESpf 40 twGi;f
rsm;onf a,bk,stm;jzifh oif½dk;ñTef;wrf;\jyóemrsm; xif & S m ;onf h oif ½ d k ; nT e f ; wrf ; oD t d k & D ynm&S i f r sm;pG m \
taMumif; ½Iaxmift h jrif tueft Y owfEiS o hf m wifjyygonf/ rufwmªoDt&kd D qdik &f m tav;xm;vkyaf qmifrrI sm; ajymif;vJ
odaYk omfvnf; xdo k ½Ykd jI rif&mwGif ,cifacwfrsm;u pdwu f ;l rsm; vmyHu k kd tqdjk yK azmfjycJyh gonf/ &nf&, G cf surf mS tcsKd Uaom
ESihf epfreG ;f aeygao;onf/ oDt&dk ED iS v hf ufawGUtMum; uGjJ ym; acwfopfoif½dk; ñTef;wrf;oDtdk&D ynm&Sifrsm;\ ]]a0zef
csuu f v
kd nf; oif½;kd ñTe;f wrf;\ *kPo f wåt d jzpf tajccH,q l qef;ppfonf}h } tjrifopfu bmaMumif?h b,fvkd ay:xGuv f m
xm;ygonf/ xdaYk Mumifh ,cifacwf oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd D onfukd azmfjyEdik &f ef jzpfygonf/ tqdyk g tjrifopf\ ta&;
rSwpfqifh oDt&kd x D yfymG ;xm;ovdk jzpfaeygonf/ vwfwavm ygyHkrSm oif½dk;ñTef;wrf; a&;qGJa&;twGuf jyóemopfrsm;
vdt k yfaeonfrmS oif½;kd nTe;f wrf; jyóemtwGuf tjrifopf azmfxw k af y;ovd?k xdjk yóemrsm;udk udik w f , G af jz&Si;f Edik rf nfh
wpf&yf jzpfygonf/ vlrIqufqHa&; topfrsm;ESifh oif½dk;azmfaqmifolrsm;\
a*smu Y vGecf o YJ nfY ESpaf ygif; 150 rwdik rf u
D acwfopf zGJUpnf;yHkrsm;udkyg azmfjyvdkufaMumif; qdkxm;ygonf/
MopaMw;vs oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd D ynm&Sif 'Ge0f KdS uf (Doug xd k Y j yif oif ½ d k ; ñT e f ; wrf ; oD t d k & D \ vl r I q uf q H a &;
White) \tjrifukd jyefajymif;atmufarhum þoda Yk &;om;yg taMumif;&yfrsm;udk pmoifcef;jyifyu oif½;kd ay:vpD csrw S f
onf/ ]]tawG;tac:ESifh vkyfaqmifrI? todÓPfynmESifh olrsm;? oif½dk;udkyHkazmfolrsm;twGufvnf; oDtdk&Dykdif;qdkif&m
56 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 57
t"dujyóemtjzpf azmfxkwfay;vdkufEdkifygonf/ þodkY xdef;csKyfEdkifa&; vIyf&Sm;rIrsm;vnf; us½HI;ygavawmhonf/
oif½dk;xkwfvkyfrItwGuf vlrIqufqHa&;rsm;tay: tm½Hk wdkif;jynfonfvnf; oif½dk;ñTef;wrf; zGJYwnfyHk? touf0if
pdu k jf cif;onf ]]oif½;kd nTe;f wrf;oDt&kd }D } bmom&yf acwfpm; atmif vkyaf qmifyw kH u Ykd kd ydrk x
kd ad &mufpmG xde;f csKyrf nfh vu©Pm
vmrIudk xif[yfvsuf&Sdygonf/ wpfcsdefwnf;rSmyif xdk rsm; jyvmygonf/ pD;yGm;a&;toGiaf jymif;rIukd vku d rf aD p&ef
bmom&yfonf oif½dk;\NydKifqdkifrI oabmobm0tjyif? oif½dk;ñTef;wrf;udk jyefvnfzGJUpnf;jcif;u Oyrmjzpfygonf/
xdkNydKifqdkifrIrsm;wGif q&mwdkY\ avsmfuefonfh tcef;u@ oif½;kd a&;qGaJ &;tzG\ YJ tjrifürl ]]oif½;kd nTe;f wrf;oDt&kd }D }
udkvnf; tav;ay;azmfjyxm;ygonf/ onf tqdkyg taxGaxGtajymif;tvJrsm;udk a&SmifvTJí
oif½;kd oifMum;a&;enf;vrf;onf tqdyk gtusyt f wnf; &Edik rf nfr[kwaf Mumif; ,lqygonf/ tqifjh rifyh nma&;wGif
ESihf jiif;cHak qG;aEG;rIwu Ykd kd vrf;zGiahf y;um bmom&yf*sme,f ausmif;wGif;ynma&;rSmvkdyif wdkif;jynfESifhpD;yGm;a&;wdkY\
rSwpfqifh vlxkodkYwifjya&;jzpfygonf/ xdkYaMumifYvnf; xdk awmif;qdrk u I kd oif½;kd ñTe;f wrf;u jznfq h nf;ay;&ef jzpfvm
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (33)
bmom&yfonf oif½;kd ñTe;f wrf;qdik &f m a&S;usonft h jrifEiS hf ygonf/ þtajymif;tvJtwGuf avsmfnDrnfh ]]oif½dk;
zDvmqefhusifaeygonf/ xdka&S;usonfhtjrift& oif½dk; ñTe;f wrf;oDt&kd }D } bmom&yfonf oDt&kd q D ikd &f m bufvu kd rf I
[lonf vlwef;pm;nDrQajcwpfcu k kd a&mifjyef[yfoifoh nf[k rsm;ESihf oifMum;enf; jyKjyifrrI sm;jzifh aqG;aEG;p&m zd&k rfwpfck
bmom&yf\ ½kyfydkif;qdkif&mtoGifoP²mefay:rS tom;ay; jzpfvmEdik yf gonf/ xdt k cg w,f&t D AD efp\f bmom&yfqikd &f m
ajymxm;ygonf/ bmom&yfudk toufoGif;aeqJrSmyif oHk;oyfcsufwGifazmfjyonfh bmom&yf\oDtdk&DtjrifESifh
ydrk akd ,bk,susaom ,Ofaus;rIqikd &f m tajymif;tvJBu;D rsm; qufpyfoifMum;enf;wdkYudkvnf; em;vnfvmEdkifygonf/
a&SmifvTJr&pGm ay:aygufvmygonf/ oif½dk;a&;qGJa&;tzGJUonf tjyeftvSef a0zefqef;ppf
bmom&yfonf 0dwdk&d,acwfq&mrsm;tMum; oif½dk; aom oif½;kd aqG;aEG;yJrG sm;udk bmom&yf vufawGUoifMum;rI
ñTef;wrf;a&;qGJa&;ydkif;wGif ydkrdkyg0ifcGifh&atmif umv&Snf rSwpfqifh tm;pdu k yf akH zmfcyhJ gonf/ tjcm;aom aqG;aEG;a&;
Mum wdkufyGJ0ifcJY&rIrS ay:xGufvmygonf/ xdkq&mrsm;u wHcg;ydwfxm;onfh oif½dk;bmom&yfrsm;ESifh rwlonfrSm
oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd D azmfxw k af &;e,fy,fxt J xd ydrk ykd g0if ]]oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd }D } bmom&yfonf oifwef;om;rsm;udk
Edik &f ef &nf&, G cf MhJ uygonf/ 1980 jynfEh pS af usmf q,fpEk pS f jyóem&yfrsm;pl;prf;cGifh? jiif;cHkcGifh zGifhay;xm;vdkygonf/
aESmif;ydik ;f wGirf l bmom&yfonf tajctaetajymif;tvJrsm; xdaYk Mumifyh if tcsKd U ausmif;om;rsm;onf oif½;kd udk ½Iyaf xG;
atmufü &SifoefcJh&ygonf/ q&mrsm;\ rdrdoif½dk;udk rdrd onf[rk sm; xifavovm; rajymwwfyg/
58 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 59
xdak qG;aEG;yGrJ sm;udk ud, k yf ikd o f ifMum;enf;? ud, k yf ikd o f if½;kd pDpOfxm;ygonf/ olwdkYudk vlrIqifhuJxkwfvkyfa&; tpdwf
wdkYjzifh azmfaqmif&aomtcg pmoifom;a&m? 0efxrf;a&m tydik ;f tjzpfr[kwb f J oif½;kd ñTe;f wrf; xkwv f yk of rl sm;uJo h yYkd g
bmom&yfwGifyg0ifoltm;vHk;onf tajccHpdwful;rsm;udk jzpfapcsiyf gonf/ vufawGUt& xd&k nfreS ;f csuu f kd wpfpw d f
pl;prf;&SmazGjcif;? vlrIqdkif&mt,ltq ajymif;vJvmcsdefwGif wpfydkif;om atmifjrifcJhygonf/ ]]arQmfvifhcsuf}} rSefvQif
us&mae&mudk wefz;kd xm;jcif; ponfwYkd &Sv d mygonf/ aemuf ]]avQmufvrS ;f qJumv}} wGif ½kyv f ;kH ray:ao;yg/ rnfoq Ykd akd p?
tcef;wGif ,ckupd u ö kd ydí
k xJx0J if0ifqufvufaqG;aEG;ygrnf/ oif½dk;azmfaqmifa&;tzGJUonf xdk]]arQmfvifhcsuf}}uav;
tESpcf sKyv f ukd af omf 1983 rS 1987 ckEpS t f xd ig;ESpw f m qkyfudkifxm;um oif½dk;vkyfom;rsm;u todkuft0ef;"avh
umv bmom&yf*sme,fwrJG sm;wGif ynma&;avmu toD;oD; tm;jzifh ordik ;f \xkwv f yk o
f rl sm; jzpfvmatmif BuKd ;yrf;oGm;
twGuf oif½;kd udp&ö yfrsm;pGmudk qef;ppfazmfxw k cf rhJ rI sm; yg&Sd rnfom jzpfygonf/
ygonf/ þtjrift& uREkfyfwdkY\bmom&yfonf oif½dk; þonfrmS vG,u f o l nft h vkyaf wmh r[kwv f yS g/ vlrI
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (34)
csufrsm; atmifjrif&ef tvSrf;a0;aeao;onfrSm rSefaomf vlt Y zGUJ tpnf;}} \ trsKd ;pHpk mG jzefMY uufrjI y,k*jf zpfum ,cif
vnf; oif½dk;udka0zefqef;ppfrIESifh oif½dk;a&;qGJrIü pkaygif; acwfü em;vnfxm;onfh ynma&;u@ vlrIqufqHrI
vkyfaqmifonfh todkuft0ef;"avh ay:aygufvmatmif udkvnf; yHkpHajymif;vmapygawmYonf/
BudK;yrf;Mu&ygrnf/ xdktcg rdrdonf ordkif;\xkwfukef ,Ofaus;rItajctaeopfwiG f pdwu f ;l rsm;? vkyaf qmifcsuf
r[kwb f J ordik ;f udk zefw;D oltjzpf oabmxm;olrsm; yg0if rsm;onf ,cifEiS v hf ;kH 0uGjJ ym;um vlxq k ufo, G rf I yHpk oH pfEiS hf
aom todu k tf 0ef;wpfct k wGuf oifah vsm&f m oif½;kd ñTe;f wrf; oDt&kd t D "dymÜ ,fziG rhf q
I ikd &f m yHpk o
H pfrsm; azmfxw k &f ef vdt k yf
yHkpHwpfckudk vSpf[yfjyvdkuf&ma&mufygonf/ vmygonf/ xdv k t
kd yfcsuu f kd jznfq
h nf;Edik rf nfeh nf;vrf;rsm;udk
bmom&yfordik ;f aMumif;udk jyefo;kH oyfaomf ta0;oif ,ck qufvufwifjyygrnf/
ynma&;pepfusio hf ;kH rIEiS hf bmom&yfwiG yf g0ifvmrnfh yl;aygif; þae&mwGifajymonfh oif½dk;\ a,bk,sjyóemrSm
todkif;t0dkif;"avhwdkYtMum; uGJvGJrIjzpfEdkifajcudk jrifvmyg ]]oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd }D } trSwpf Of ECS 802 \ qdv k &kd if;yif
onf/ acwfopfurÇmwGif t&SEd iS rhf &S?d j'yf&EdS iS jhf 'yfrw hJ uYkd kd ,cif jzpfygonf/ ,if;vrf;ñTefonf acwfopfynma&;qdkif&m
ESihf vH;k 0rwlonfh yHpk t H opfrsm;jzifh aygif;pnf;xm;ygonf/ jiif;cHkrIESifh acwfopf oif½dk;oDtdk&DazmfxkwfrIwdkYwGif oDtdk&D
urÇmvHk;qdkif&m N*dK[fwkuGef&uf? wDxGifqef;opfvmaom ½Iaxmift h ajrmuftjrm; wpfcEk iS w hf pfck xdyw f ukd f y#dyu©jzpf&
w,fvDqufoG,fa&;ESifh ysHUESHYvmaomuGefysLwmenf;ynm jcif;udk txl;ta&;ay; axmufjyxm;ygonf/ odaYk omf xdo k Ykd
62 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 63
tNydKiftqdkifjzpfaeonfhyHk&dyfonf rnfonfhoDtdk&D tae wdkYtMum; cdkifrmaomqufoG,frI BuD;pkd;yHkudk azmfjyygonf/
txm;u taumif;qHk;enf;[lonfhar;cGef;udk wu,fwrf; xdaYk emuf xdq k ufo, G rf uI kd ,ckacwf Ekid if pH jkH zwfausmpf ;D yGm;a&;
rajzqdkEdkifyg/ yHpk w
H \ Ykd p½du k vf u©Pmjzpfaom j'yfrq YJ ufqrH u I eG &f ufxo J yYdk g
pufrIawmfvSefa&;vGefacwf odkYr[kwf owif;tcsuf qGJoGif;vkdufygonf/ uREkfyfwdkY\ yk*¾vdujzpfwnfrIrSmvnf;
tvuf vlrItzGJYtpnf;acwfonf vlrIqufqHa&;yHkpHopf rdr\ d rdom;pk? tdref ;D csi;f wdx Yk H yxrtqifh csw d q f ufaerIrS
rsm;jzifh aygif;pyfzpYJG nf;xm;ygonf/ uREyfk w f \
Ykd ,ckbmom&yf onf j'yfrJhqefqef vkyfief;qufoG,frIe,fy,fxJodkY ydkrdkí
xufyNkd y;D xdq k ufqaH &;yHpk o H pfrsm;ESihf oifah vsmrf nfyh pkH H &Srd nf tvsit f jrefyif a&muf&o dS mG ;ygonf/ Oyrmqdak omf vkyif ef;
rxifyg/ ta0;oifynma&;onf oifwef;om;rsm; rdkif cGiw f iG f tjcm;olrsm;ESihf tvGwo f abm qufqrH ?I qufo, G f
axmifcsaD 0;uGmygvsuf tqufrjywfxad wGrY u I kd aqmufwnf a&; enf;ynm rD', D mtopfrsm;udk toH;k jyKr?I ½kyjf rifoMH um;
xdef;odrf; xm;Edkifonfh ,lqcsufay:wGif rlwnfvnfywf MunfhrSomodEdkifaom EdkifiHa&;ESifh,Ofaus;rI A[kokwrsm;
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (36)
qefaom todu k t
f 0ef;rsm;ü ckid rf monfh vlrq I ufqaH &;rsm;
&&SdapEdkifygrnfvm;/ odkYr[kwf ,if;vlrItodkuft0ef;rsdK; odomvSpGm ajymif;vJoGm;NyDjzpfonf[k qdkcsifygonf/
twGuf tjyoufoufvm;/ aocsmonfrmS ,if;ar;cGe;f rsm; tcsd K Uu ynma&;onf vl r I b 0yH k p H t a&G U rsm;ES i f h
onf 'Duif;wuúodkvf ]]oif½dk;ñTef;wrf;oDtdk&D}} bmom&yf ]]wpfajy;nD}} jzpfoifo Y nf[k qdyk gonf/ qufo, G af &;enf;
wpfcw k nf;ESio hf m oufqikd o f nf r[kwo f vd?k ]]a0zefqef;ppf}} ynmajymif;vJraI Mumifh ausmif;ynma&;wGif (vlwikd ;f twGuf
&nf&, G o f nfh ]]owif;tcsut f vuf todik ;f t0dik ;f }} jzpfvm
onfh &nf&, G cf suu f kd &Si;f vif;pGmazmfjyonfh oif½;kd rsm;ESichf sn;f
ap&ef uGeyf sLwmrsm; ydt k oH;k jyKvmjcif;uJo h )Ykd qufo, G rf yI pkH H
ywfoufonfvnf; r[kwfjyefyg/
topfrsm; csJUxGifazmfaqmifvmygonf/ tjcm;olrsm;url
j'yfrJhqefvmonfh"avhonf a,bk,stm;jzifh tzGJY
tqdyk g zGUH NzKd ;rIrsm;taMumif; oHo,rsuv f ;kH jzifh Munfyh gonf/
tpnf; abmifoiG ;f Ny;D aom yk*v ¾ ud ynma&;wGif ydrk o kd o
d m
ausmif;rsm;wGif xdkqufoG,frIenf;ynmrsm; csJUxGifrIonf
ygonf/ (uGeyf sLwmtajccHoifMum;ªoif,rl ?I N*Kd [w f k quf
ynma&;udk Ncrd ;f ajcmufum a0zefqef;ppfonfh tawG;tac:
oG,fa&;ESifh tvm;wlenf;ynmtopfrsm;uJhodkY owif; jzpfEikd af jcudk avsmeh nf;oGm;aprnf[k jrifygonf/ xdu k pd u ö kd
tcsut f vuf enf;ynmopfrsm; yg0ifvmygu) ta0;oif pwefav tmEd;k 0Zf (Stanley Aronowitz) a&;om;onfh rufpf
ynma&;wGif j'yfrJhqefvmrItay: tajccHxm;onfh vlrI a[mfc;D rm; (Max Horkheimer) taMumif;wGif þodt Yk aotcsm
qufoG,fa&;yHkpHrsm; qef;opfay:xGufvmygonf/ azmfjyxm;ygonf/
72 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 73
taMumif;&if;rsm; viykyfzrf;csdef (The Eclipse of vlom;wdkYu pdwful;taMumif;&yfrsm;ESifh uRrf;usifpGm
Reason) qdo k nfh pmtkyw f iG f z&efzY wfvrl o I ak woeodyHÜ qufo, G Ef ikd rf &I rdS u S kd jzpfygvdrrhf nf/ xdu k pd o
ö nf oDt&kd D
(Frankfurt Institute for Social Research) wnfaxmifol qdkif&m? t,ltqydkif;qdkif&m pGrf;&nfomjzpfygonf/
rufpaf [mfc;D rm;u tkypf v k u dk f ,Ofaus;rIaMumifjh zpfvm tqdkyguRrf;usifrIrsdK; r&Sdaomtcg vlrItzGJUtpnf;ESifh
onfh txif&Sm;qHk; jyóem&if;jrpfrsm;udk azmfjycJhyg vlroI ifMum;rIw\ Ykd pnf;rsO;f abmifwiG ;f rS vIy&f mS ;&rnfh
onf/ olYtqdkt& tkyfpkvkduf ,Ofaus;rIu vlYtzGJU vlrIvkyfaqmifcsufrsm;vnf; ratmifjrifEdkifawmhyg/
tpnf;udk pdefac:vmrIonf t"dyÜm,f&Sdaom vlrI þqef;ppfcsurf w S pfqifh ta0;oifq&mrsm;onf rdrw d Ykd
oif M um;enf ; wpf & yf r S a0zef q ef ; ppf o nf h tawG ; \ oif½dk;ESifh oifMum;enf;rsm;udk ,cifacwf ynma&;ESifh
tac:&&So d nfqo kd nft h jrifukd qefu Y sirf üI todomqH;k vlrIb0xJrS taetxm;rsdK;ESifh qufpyfum rpOf;pm;oifh
jzpfaMumif; ,lqygonf/ a[mfc;D rm;onf a0zefqef;ppf awmhyg/ ta0;oifynma&;wGif wpfpdwfwpfydkif;yg0ifonfh
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (41)
onfh tawG;tac:taMumif;&yfudk txl;owdxm; acwfopfvrl b I 0\ pdwu f ;l qdik &f m? vlrpI ;D yGm;qdik &f m qufE, T f
aomfvnf;? zufqpf0g'xGef;um;csdefwGif xdktwGuf rIrsm;onf j'yfrJhyHkpHjzifh uGJjym;vmygonf/ ,ckpdefac:rIrSm
taMumif;&if;ud, k w f ikd of nfyif ed*;kH csKyaf wmhrnfo h P²mef xdkvlrIuGJjym;rItopfrsm;twGuf enf;vrf;topfrsm; &SmazG
ol pdk;&drfvm&ygonf/ &ef jzpfygonf/ xdaYk Mumifh xd, k Ofaus;rIukd NcKH iekH m;vnfonfh
oltY jrifwiG f vlom;wdo Yk nf rdr\ d vlraI vmutay: oDt&kd w
D pf&yf azmfxw k &f ef vdt k yfvmygonf/ ]]trSmpm}} wGif
todtjrifwpfck &&S&d eftwGuf vlom;ESihf 0w¦Kypön;f wdYk azmfjyxm;onfh t"dymÜ ,fziG chf sut f m;vH;k xuf ausmv f eG u
f m
tNrw J rf; a0;uGmaeí &awmhrnf r[kwyf g/ pdwu f ;l rsm; vlrIoabmwlnDrIrsm;udk oDtdk&Dydkif;t& tav;xm;aom
udk enf;ynmtay: wifvu dk &f mrS ay:aygufvmonfh bmom&yfvrf;ñTef jzpfap&ygrnf/
uef Y o wf b mompum;ES i f h tawG ; tac:rsm;onf vuf&Sd ordkif;tajctaet& ynma&;qdkif&m jcm;em;
ausmif;rSma&m? todu k t f 0ef;rSma&m? twå^y& b0wdYk onfh oDt&kd t D jrifwpfck vdt k yfaeygonf/ abmifusO;f aom?
rSmyg pdrfh0ifoGm;ygonf/ oufqdkif&m0g'a&;&m? vlrI trsm;BudKuf azmfaqmifxm;aom? AsL½dkua&pDqefaom?
a&;&mudpörsm;wGif a&S;½dk;oifMum;rIwpf&yfukd tm;udk; ynm&Sifqefaom awG;ac:csOf;uyfrIae&mwGif tpm;xdk;&ef
ae½HkESifhr&awmhyg/ ynm&Sif *sm*ef a[bm;rwfpf twGujf zpfygonf/ oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd w D iG f þvrf;aMumif;
(Jurgen Habermas) ajymovdkyif tajctaeopfwGif twkdif;oGm;&ef ta&;ygonfhtqifhrsm;udk azmfaqmifcJhyg
74 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 75
onf/ ynma&;udk vlrItodkif;t0dkif;ESifh,SOfvsuf qifhuJ xdrk Qomru ]]oif½;kd nTe;f wrf;oDt&kd rD sm;onf vlro I t D &dk D
xkwv f yk rf q
I ikd &f moDt&kd D azmfxw k cf jhJ cif;u om"ujzpfygonf/ rsm;omjzpfum ,if;wdaYk y:xGu&f m vlr&I mZ0ifukd xif[yf½kH
yxrwGif pmay;pm,lypkH jH zpfum aemufyidk ;f wGif ]]NyKd iq f ikd rf }I }? ru? vlrIajymif;vJjcif;rsm;udkvnf; wGJqufazmfjyygonf/
]]cHEdkif&nf&SdrI}} qdkif&m oDtkd&DyHkpHrsm;jzifh azmfaqmifygonf/ txl;ojzifh ynma&;u vlrIqdkif&m qifhuJxkwfvkyfrIESifh
xdtk cg a&S;acwf qifu h x J wk v f yk rf q I ikd &f m oDt&kd aD bmif tuefY toGiaf jymif;rIwiG f u@wpf&yftjzpf yg0ifygonf/}} þonf
xJrS t"dupdwu f ;l rsm;? ,lqcsurf sm;ESihf uGjJ ym;oGm;ygonf/ wdrYk mS oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd ED iS hf oif½;kd oDt&kd aD zmfxwk rf wI \ Ykd
Oyrm ,Ofaus;rItay:xyftaqmufttHkudk (qifhuJ vkdufem&rnfh pnf;urf;rsm;jzpfaMumif; uREkfyfwdkYu ½Ijrifyg
xkwv f yk af &;oDt&kd w D iG f yg0ifrnf)h pD;yGm;a&;tajccH taqmuf onf/ xdjYk yif ]]oif½;kd ñTe;f wrf;oDt&kd }D } bmom&yfu zefw;D
ttHak y:rSq;kH jzwfrnft h pm;? tajccHEiS hf tay:xyf taqmuf vduk o f nfh oDt&kd ED iS hf vufawGo Y nfvnf;aumif;? qifu h xJ w k f
vkyrf EI iS Yf toGiaf jymif;rIwo Ykd nf vnf;aumif;? tjcm;ynma&;
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (42)
xdawGYrIyif jzpfygonf/ þae&mwGif trsm;xifovdkyif qG'D if? usL;bm;? ruúqu D Ekd iS hf aumhpwm&DumEdik if w H üYkd awGEY ikd f
q&mESiw hf ynft h Mum; wdu k ½f u
kd q
f ufo, G rf I vH;k 0r&Sad Mumif; ygonf/ rsuEf mS csi;f qdik o
f ifMum;csed u f mvonf tvGet f a&;
tav;xm; ajym&ygrnf/ wuúov kd rf S wdu k ½f u
kd rf [kwo f nfh yg&um; ta0;oifynma&;rS [kw&f UJ vm;[kyif tcsKd U tajc
xdawGrY eI nf;vrf;rsm;tjzpf oifcef;pmrsm;? pmoifcsed rf sm;udk taersm;wGif xifrSwfrSm;p&mjzpfwwfygonf/
ay;pmrsm;? yHEk ydS pf m&Gurf sm;? w,fvzD ek ;f ac:qdrk rI sm;? AD', D Ekd iS hf
toHoGif;ypönf;rsm;toHk;jyKum oifMum;ygonf/ yHkpH (3)
tqifhjrifhynma&;wGif ta0;oifynma&;tajccHyHkpH ta0;oifynma&; yHpk H (1) ESiYf (2) udyk if a&'D,Ekd iS hf
av;rsdK; awGY&Sd&ygonf/ ½kyfjrifoHMum; oifcef;pmrsm;? vufawGUvkyfaqmifcsufrsm;
aygif;pyfxm;jcif;jzpfygonf/ rmvfwDrD'D,m csOf;uyfenf;
yHkpH (1)
jzpfum tar&duef jynfaxmifpEk iS Yf t*FvefEikd if w
H üYkd pwif
wuúodkvfq&mrsm;u oifwef;om;rsm;xH ydkYay;onfh
prf;oyf cJhygonf/
yHkESdyfpmrsm;avhvmrI? pmay;pm,ljyKvkyfrIwdkYjzifh azmfaqmif
aom ta0;oifynma&; jzpfygonf/ wuúodkvfq&mrsm;? yHkpH (4)
vufaxmufq&mrsm;\wm0efrmS oifwef;om;rsm;\ tdrpf m ta0;oifynma&;ü uGeyf sLwmy½d*k &rfwpfcuk ta&;yg
rsm; trSwjf cpf&ef? xyfraH vhvmzdv
Yk rf;ñTe&f efjzpfygonf/ þ onfh oifMum;a&;vkyif ef;pOfrsm;udk wm0ef,v
l yk af qmifay;
76
78 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 79
onfh pepfjzpfygonf/ tar&duefavwyfwGif prf;oyfcJhyg tkyfpkoHk;pkcGJjcm;Edkifygonf/ ,if;wdkYrSm bGJYBudK? tcsdefydkif;ESifh
onf/ ta0;oifynma&;udk yHpk EH pS rf sKd ;jzifh zefw;D xm;ygonf/ bGUJ vGef ta0;oifausmif;om; ponfwjYkd zpfygonf/
aygif;pnf; ta0;oifynma&; bGYJ BudK ta0;oifausmif;om;rsm;
avhvmrIypkH H ESprf sKd ;rSo;kH rsKd ; yg0ifum wpfrsKd ;csi;f pDonf t*Fvef? awmiftmz&du? qdAk , D ufjynfaxmifp?k ydv k ef?
oD;jcm;bGJYay;Edkifonfh oifMum;rIªoif,lrIyHkpHopftjzpf csuu f pkd vdAk ufu;D ,m;? [efa*&D? ½dak r;eD;,m;? blvaf *;&D;,m;
aygif;pnf;xm;ygonf/ erlemyHkpHrSm ta&SU*smreDwGif tpOf ESihf ta&SU*smreDww Ykd iG f awG&Y ygonf/ xdak usmif;om;rsm;onf
tvmoifwef;udk ausmif;csed w f iG o f ifum naeydik ;f ta0;oif 0rf;a&;udpöuvnf;&Sdao;&m umv&SnfMum oifMum;ae&
ynma&; avhvmonfh pepfrsKd ; jzpfygonf/ wwfygonf/ wpfcgwpf&w H iG f xdEk pS xf yfurG ;f 0efxyk 0f efy;kd udk
olwo Ykd nf ckepfEpS w
f ikd f o,fxm;yd;k um tcsKd Uqdv k Qif xdx
Yk ufyif
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (44)
tzGv YJ u
kd f ta0;oifynma&; Mumjrifhaom[l\/
bmomwGw J n
l aD om ausmif;om;rsm;u ta0;oiftjzpf
tcsdeyf ikd ;f ta0;oifausmif;om;rsm;
ausmif;tyfum zwfxm;? oif,x l m;orSsukd jyefveS o f ;kH oyf olwdkYudk wuúodkvf&Sd tjcm;yHkrSeftwef;rsm;Mum;wGif
&ef? ppfaq;&ef? aqG;aEG;&ef yHrk eS af wGq Y MkH uygonf/ ]]ud, k w f ikd f awGU&ygonf/ oifwef;tydkif;wpfydkif;twGuf ygarmu©ESifh
oif,o l rl sm;}} [k ac:a0:avh&ydS gonf/ ta0;oifausmif;om; uxdursm; yHrk eS o f ifMum;wwfonfh bmomrsm;udk jyefvnf
ta&twGuf rnfrQ&&dS ef rowfrw S x f m;yg/ awGU&Sad om pm&if; oif,l&ef olwdkYu ausmif;tyfxm;jcif; jzpfygonf/ þ
Z,m;rsm;rSm jynfph rkH rI &Sb d ?J ESpt f oD;oD;uGjJ ym;ovdk oifwef; ausmif;om;rsm;udk tar&duefjynfaxmifpkü trsm;tm;jzifh
umvrSmvnf; uGjJ ym;Muygonf/ þae&mwGif azmfjy&onfrmS awG&Y um? qG'D if? aemfa0ESihf e,fomvefww Ykd iG v
f nf; awGU&
oif,o l þ l rQrsm;jym;yHEk iS hf olwt Ykd m;oifMum;yHw k u
Ykd kd tenf;i,f ygonf/ yHrk eS w f ef;u ausmif;om;rsm; use;f rma&;? rdom;pka&;?
odapcsifaomaMumifh jzpfygonf/ aiGa&;aMu;a&;? ppfrx I rf;&rnfth a&; ponft h aMumif;jycsuf
ta0;a&mufoif,rl o I nf tjcm;aomtqifjh rifyh nma&; rsm;aMumifh ynmoif,rl I &yfqikd ;f &rnft h aetxm;wGif tcsed f
yHkpHrsm;vdkyif wpfEdkifiHESifhwpfEdkifiHrwlnDyg/ xdkYaMumifhvnf; ydkudkvnf; wpfbmomrQjzpfjzpf ta0;a&mufoifMum;NyD;
a,bk,swn l aD om ta0;oifausmif;om;rsm;tjzpf azmfjyr& aemufydkif;tcsdef&rS yHkrSefwef;udk jyefwuf&ef &nf&G,fonfh
Edik yf g/ odw Yk ikd f olwuYkd kd &,lrnfb h UJG ESihf oifwef;umvtvdu k f ausmif;om;rsm;jzpfygonf/
80 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 81
bGv
YJ eG f ta0;oifausmif;om;rsm; ta0;oifausmif;om; trsm;tjym;yif vuf&w dS iG jf zpfap?
bGJY&NyD;aemuf oufqdkif&mynm&yfwGif tvkyf0ifae tem*wfwiG jf zpfap ud, k wf ikd uf q&m? q&mrrsm; jzpfaewwf
olrsm;jzpfum ynmqufvufoifvdkojzifh ausmif;tyfxm; ygonf/ Oyrm? ta&SU*smreDwiG f 1965 ckEpS rf pS í ta0;oif
olrsm; jzpfygonf/ vuf&Sdumvwdkif vlenf;pktaeESifhom twGuf pm&if;ay;cJo h l 10000 ausmrf mS q&m? q&mrrsm;
jzpfygonf/ odaYk omfvnf; a&SUvmrnfEh pS rf sm;twGi;f þtrsKd ; jzpfygonf/ qdAk , D ufjynfaxmifpw k iG f 1961 ckEpS u f q&mjzpf
tpm; ausmif;om;OD;a&wd;k yGm;vmrnfh vu©Pmrsm; awGUae& oif aumvdyrf sm;ü wufa&mufonfh ta0;oifausmif;om;
ygonf/ 261000 ausmf &Syd gonf/ ta0;oif wufaeonfh ausmif;q&m
tqd k y g ta0;oif a usmif ; om; tk y f p k o H k ; pk t wG u f ajrmuf j rm;pG m ud k e,f o mvef ? jyif o pf ? tar&d u ef E S i f h
ta0;oifynma&;[lonf wpfrsdK;wpfbmompD t"dyÜm,f MopaMw;vstjyif awmiftmz&duESifh tdE´d,EdkifiHwdkYwGifyg
oufa&mufygonf/ xdjYk yif pdwt f m;xufoefrEI iS hf tav;xm; awG&Y ygonf/ usL;bm;? aumfpwm&Dum? ruúqu D Ekd iS hf vufbEGef
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (45)
vkyaf qmifrw I v Ykd nf; uGmjcm;rI&ydS gvdrrhf nf/ bGBYJ uKd ausmif;om; Edik if w
H w Ykd iG f ta0;oifausmif;om;tm;vH;k q&m? q&mrrsm;
rsm;tzdkY ta0;oifynma&;onf olwdkY\b0aexdkifrIudk jzpfMuygonf/ ta0;oifynma&;[lonf xdkEdkifiHrsm;wGif
tcsdefMumjrifhpGm wpfenf;enf;jzifh vTrf;rdk;aeygvdrfhrnf/ xdq k &m? q&mrrsm;twGuo f m ay:aygufvm&jcif;jzpfyg\/
olwdkYom ausmif;xGufvkdufygu toufarG;0rf;ausmif; ta0;oifwufaeonfh q&m? q&mrrsm;udv k nf; azmfjyyg
tem*wfb0udk rarQmfrSef;Ekdifawmhovdk pdwful;xJu b0 yHpk oH ;kH rsKd ;xJ abmifcv JG sux f nfEh ikd yf gonf/ ta&SU*smreDEiS hf ta&SU
jr§ifhwifa&;rsm;yg qHk;½HI;&ygawmYrnf/ Oa&myEdkifiHrsm;wGif olwdkYonf EdkifiHawmfjy|mef;pmar;yGJrsm;
yH k r S e f w ef ; ausmif ; om;rsm;onf ta0;oif t wG u f atmifjrifzdkY t"duxm; avhvmoif,ljcif;jzpfonf/ tar
bmom&yfwpfckjzpfap? rsm;pGmjzpfap ausmif;tyfxm;vQif &duefwiG f i,f&, G o
f q l &mrsm;onf tydb k momwGJ wpfcck si;f
ta0;a&muf oif,rl yI pkH t H opftwGuf pdw0f ifwpm; jzpfae pDukd ta0;oif wufa&mufoifMum;ygonf/ 0g&ifh q&mrsm;
wwfygonf/ tvkycf iG u f ynmqufoiforl sm;tzdrYk l ta0;oif twGuf bGv YJ eG t
f a0;oifbmom&yfrsm;udk qG'D if? t*FvefEiS hf
ynma&;[lonf olwdkYtwGuf tvkyfydkjzpfwwfovdk udk,fh MopaMw;vswdkYwGif zGifYvSpfoifMum;aeygonf/ enf;ynm
oabmESiu hf ,kd f ta0;a&muf oif,al ejcif;jzpf&um; olwYkd bmom&yfrsm;twGuf oif,o l l ta0;oif pmoifom; ta&
taeESifh tcsdefra&G; aemufqkwfa&TUqdkif;Edkifygonf/ twGurf mS trsm;qH;k [k qdEk ikd yf gonf/ Ny;D cJo Y nfh ESprf sm;twGi;f
82 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 83
yd k r d k t a&;ygvmonf h wwd , ausmif ; om;tk y f p k B uD ; wG i f odkYaomf touf&vmonfESifhtrQ pdwftm;xufoefrIvnf;
pD;yGm;a&; bmom&yf ta0;oifrsm; yg0ifvmygonf/ ydv
k mwwfygonf/ ta0;oifrsm;onf tvkyEf iS b hf 0taMumif;
ta0;oif r sm;onf aeY w uf a usmif ; om;rsm;xuf ydkrdktawGYtBuHK&SdNyD;jzpf&m bGJYxl;*kPfxl;\ ta&;ygyHkESifh
rsm;aomtm;jzifY toufBu;D aewwfygonf/ awmiftmz&du toufarG;0rf;ausmif; tqifhjr§ifhwif&eftwGuf pOfquf
wGif ta0;oifausmif;om;rsm;\ ysr;f rSstoufonf 27 ESpf rjywf oif,rl \ I ta&;ygyHw k uYkd kd ydrk kd odjrifv, G Mf uygonf/
jzpfum? yHrk eS x f uf 7 ESpyf Bkd u;D aeonfo h abmjzpfonf/ tar trsm;tm;jzifh enf;jyq&mi,frsm;u tawGYtBuHK
&duefwiG f xdak usmif;om;rsm;\ ysr;f rQtoufonf 26 'or &ifhusufvmonfESifhtrSs ydkrdkxda&mufpGm oif,lqnf;yl;vm
3 ESpfESifh 29 'or 4 ESpfMum;jzpfygonf/ ta0;oif Edkifum? avhvmrItwGufvnf; taxGaxG wdk;wufrI&ap
ausmif ; om; trsm;pk o nf touf t k y f p k 35 ES p f t xd aMumif; tckid t f rmajymMum;ygonf/ tu,fí wufa&muf
yg0ifaeaomfvnf; trsm;pkrSm tvGeftoufBuD;ygonf/ aeonfhoifwef;onf olwdkY\ vkyfief;cGifESifh qufpyfygu
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (46)
ta&SUwdkif;EdkifiHrsm;wGifrl toufuefYowfcsuf&Sdygonf/ ydík yif pdwyf g0ifpm;avh&ydS gonf/ wuúov kd Ef iS hf aumvdyrf sm;
taemuf E d k i f i H r sm;rS m rl ta0;oif w uf & ef t wG u f twGuf ta0;oifausmif;om;rsm;\ toufuMkd unfu h m xdk
toufvGefpGmBuD;aevnf; taMumif;r[kwfyg/ tar&duef tzGt YJ pnf;rsm;onf oufBu;D ynma&;oabm wjznf;jznf;
jynfaxmifp?k 0pöuq kd ifwuúov kd f (University of Wisconsin) aqmifvmaeygonf/ xdt k cg vdt k yfaom jyKjyifajymif;vJrrI sm;
wGif touf 70 tbd;k tdu k ykd if vufco H ifMum;ay;um awmif vkyf&ygonf/ *smreDjynfaxmifpkor®wEdkifiHwGif ta0;oif
tmz&duwuúov kd f qdv k sS ivf nf; touftBu;D qH;k ausmif;om; ausmif;om;tenf;i,fom&Sd&m olwdkYudk txiftjrifao;rI
onf 72 ESpfjzpfygonf/ ta0;oifausmif;om;rsm;onf rsm; jzpfEikd yf gonf/ xdEk ikd if w H iG f tpOftvmt& ta0;oif
aeYausmif;wufolrsm;xuf toufydkBuD;ojzifh trsm;pkrSm b0qdkvQif tvkyfwpfzufESifhausmif;om;udk qdkvdkaMumif;
tdrfaxmifom;arG;NyD; jzpfaeygonf/ tawGUtBuHKrsm;t& xifjrif,lqEdkifygonf/
tdraf xmifonf ta0;oifausmif;om;rsm;onf ydrk dk pmawmf odaYk omfvnf; þod, Yk q
l onfrmS rrSeu f efyg/ taMumif;
ygonf/ odaYk omf vufrxyfrED iS hf vufxyfNy;D ESprf sm;wGirf l olwYkd rSm þtcsufonf >cif;csuftaeESifh &Sdcsif&SdEdkifum? qif;&J
\ynma&;twGuf uoduatmufjzpfapaMumif; od&&Sd onf/ csKd UwJoY rl sm;udk MunfNh y;D ajymjcif;vnf; jzpfEikd yf gonf/ ESpcf pk vH;k
ta0;oifwufonfh ausmif;olrsm;rSm uav;&SNd yq D o
kd nf uvnf; ta0;oifausmif;om;trsm;pkudk udk,fpm; rjyKyg/
ESifh ynma&;udk tcsdefMumjrifhpGm &yfem;xm;&wwfygonf/ ta0;oifausmif;om; 'kw, d trsm;qH;k jzpfaom tar&duef
84 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 85
jynfaxmifpkwGif þt,ltqrSm vHk;0udkrSm;,Gif;ygonf/ oifMum;yHkudk oufqdkif&mvlYtzGJYtpnf;rsm;u 0g'a&;&m
ta0;oifwufol trsm;tjym;onf vHk;0tvkyfrvkyfovdk? pGJudkifum uGJjym;pGm½IjrifaomaMumifh jzpfwwfygonf/
aeYausmif;wufoltrsm;tjym;rSm pm;0wfaea&;twGuf wuúodkvfynma&;wGif tvkyfwpfzufjzifhtoufarG;
tvkyfvkyfcsifaeolawG jzpfaeygonf/ ta0;oifynma&; &jcif;udk taESmift h ,Su[ f k taemufwidk ;f u ,lqaomfvnf;
onf ausmif;jyifyuvlawGtwGufom oufqdkifonf[k ta&SUwdik ;f rsm;wGirf l ,if;onf wuúov kd yf nma&; atmifjrif
tcsKd Uuxifygonf/ wu,fawmh jyifyvlawGcsn;f vmwuf rItwGuf vkt d yfcsuwf pf&yf[k wefz;kd xm;ygonf/ taemuf
&efrSm odyfrjzpfEdkifyg/ wdik ;f oabmxm;udk uae'gvlrsKd ; ygarmu©wpfO;D u ]]ynm
taemufwdkif;wGifrl ta0;oifausmif;om;rsm;onf ydrk w
kd wfajrmufuRr;f usiv f o kd ?l txl;ojzifh ZGv J vYkH ? &nfreS ;f csuf
trsm;wumuJhodkYr[kwfbJ txl;bmomwGJrsm; ,lonfudk tjynfhjzifh vkyfief;wpfzufESifh oifwef;wufa&mufvdkol
awG Y & ygrnf / od k Y a omf v nf ; tar&d u ef w G i f rnf o l r Q tm;vHk;udk tm;ay;oifhonf}} [krSwfcsufjyK xif[yfxm;yg
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (47)
tvky[ f k qdEk ikd yf gonf/ ta0;oifq&monf ausmif;cef;xJu ydik Ef ikd zf Ykd vkt d yfonft h csuu f kd &nf&, G af jymjcif;vnf; jzpfEikd f
q&mESifh jcm;em;onfh ynmt&nftcsif;rsdK;vdktyfovm; ygonf/ urÇmt&yf&yfu wuúov kd t f qifh ta0;oifynm
qdo
k nfh ar;cGe;f udk wpfcgwpf&H aqG;aEG;&ygonf/ tar&duef a&;rsm;udk uREyfk w f aYdk vhvmrdorSs xdEk ikd if rH sm;rS oD;oefY &nf&, G f
jynfaxmifpk? yifq,faA;eD;,m;wuúodkvf (University of aom ynma&;tpOftvmESifh vlrIpD;yGm;tajctaersm;rS
Pennsylvania) rS tdq k ,
D ef rufuifZD (Ossian Mackenzie) u wpfqifh ta0;oifynma&;yHpk H toD;oD;qDoYkd OD;wnfomG ;jcif;
ta0;oifq&mrsm;onf tjcm;olrsm;udk ajrawmifajr§muf jzpfygonf/
&efESifh vrf;ñTef&efuRrf;usifum odyÜHenf;ustodynmESifh odq Yk akd omfvnf; uREyfk w f o Ykd nf tcsKd Uaom zGUH NzKd ;rItydik ;f
ÓPf&nfjrifh todynmwdkYudk aygif;pyfoifhonf[k xifjrif rsm;ESihf omrefatmifjrifrrI sm;udk vspv f sL½IygvSsif xif&mS ;onfh
,lqcJYygonf/ trsdK;om;tqifhvGef ta0;oifynma&;yHkpH rdk',fESpfrsdK;udk
0pöudkqifwuúokdvfrS csm;pf0d'far,m (Charles Wede- awGY&SdEdkifygonf/ wpfckrSm taemufwkdif;yHkpH? wpfckrSm
meyer)u ta0;oifq&monf pmudk xda&mufpGma&;wwf ta&SUwdkif;yHkpH jzpfygonf/ xdkESpfckonf trsdK;om;ynma&;
&efESifh [moaESmwwf&eftjyif q&maumif;wpfa,muf ay:vpDwGif ae&m,lrIt&vnf;aumif;? wuúodkvf&mxl;
jzpf&efyg vdt k yfonf[k qdyk gonf/ wu,fawmh þt&nf tqif h q if h y k * ¾ d K vf r sm;\ uRrf ; usif r I E S i f h wm0ef , l r I t &
92 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 93
vnf;aumif;? xdkyk*¾dKvfrsm;\ wuúodkvfESifh wpfom;wnf; rI t,ltq0g'twGuf jy,k*af umif;wpfcjk zpfaMumif; ,HMk unf
0ifqHhrIt& vnf;aumif;? oifMum;rIªoif,lrIenf;vrf;rsm; vmygonf/ xdo k EYkd ikd if aH &; pdwt f m;xufoefrrI sm;vmjcif;ESihf
t&vnf;aumif; uGjJ ym;jcm;em;Muygonf/ ta0;oifynma&; pGr;f &nfjrifu h Rr;f usio f rl sm; ydrk v kd t kd yfvmjcif;onf 1950 ESihf
azmfaqmifonfh taMumif;&if;rsm;udk MunfhvdkufonfESifh 1960 jynfhESpfvGefumvrsm;ü ta0;oifausmif;om;OD;a&
xdkyHkpHESpfck\ trsdK;om;ynma&; ay:vpDay:wGif ae&m& rsm;jym;vmjcif;\ taMumif;&if;jzpfygonf/ xdkausmif;om;
rIukd tvG,w f ulyif od&EdS ikd yf gonf/ rlvwke;f u taemuf rsm;onf wuúodkvfausmif;om;pkpkaygif;\ 20 &mckdifEIef;rS
EdkifiHwuúodkvfrsm;onf vlenf;pkudkom wuúodkvfynm 50 &mcdik Ef eI ;f txdukd ud, k pf m;jyKum tcsKd Ubmom&yfrsm;wGif
oifay;vdyk gonf/ þae&mwGif yk*v ¾ u d pmay;pm,lausmif;? xdx k ufyif ydck yYJ gonf/
aumvdyfrsm;\ tpOftvmESifh ydkrdkwlnDygonf/ xdkodkYausmif;om;OD;a& azmif;yGrIonf rMumao;rDurS
uHraumif;taMumif;rvSí wuúodkvfrwufEdkif&Smol avsmu Y somG ;ygonf/ odw Yk ikd f ta&SUOa&my? wuúov kd rf sm;wGif
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (51)
zDvmjzpfaeygonf/ txl;ojzifh oifhavsmfrSefuefrI? A[dk rjzpfawmhyg/ tqH;k pGeq f &kd vSsif wuúov kd rf sm;u twef;wif
tcsut f csmusrw I EYkd iS hf qefu
Y siyf gonf/ odaYk omfvnf; ta&SU pmar;yGJrsm;om usif;yawmhrnf[k uefYowfvdkuf&jcif;?
Oa&myyHkpH ta0;oifenf;pepfrSmrl tqifhjrifhynma&; bmom&yf r sm;oif M um;ay;&ef yk * ¾ v d u ausmif ; rsm;ud k
0efBuD;XmetoD;oD;jzifh A[dkrSyl;aygif;pDpOfrIay: wnfrSD wm0efvTJvkduf&jcif;rsm; jzpfvmygonf/ xdkcsOf;uyfenf;jzifh
xm;ygonf/ ta0;oif bmomrsm;udk pD;yGm;a&;tajctaeESihf tcsed Mf umjrifph mG pcef;oGm;cJo h nfh om"urSm vef'efwuúov kd f
udkufnDatmif ajymif;vJjyifqifrIvnf;&Sdygonf/ (Universtiy of London) yifjzpfygonf/
vdt k yfaom oifaxmufuyl pön;f rsm;? oifcef;pmrsm;udk ta&SUOa&myEdik if rH sm;&Sd ta0;oifynma&;zGUJ pnf;yHw k iG f
jyif q if j zef Y j zL;&ef E S i f h wuú o d k v f t m;vH k ; tusd K ;twG u f wuúodkvf&Sd ygarmu©? XmerSL;ESifh ygarmu©csKyftrsm;pkonf
ta0;oifjyóemrsm;udk avhvmpl;prf;&ef A[dktzGJUtpnf; aeYausmif;wuforl sm;twGuo f mru ta0;oifausmif;om;
rsm;udk xlaxmifxm;wwfonfvnf;&So d nf/ ta0;oifynm rsm;twGuv f nf; wm0ef,&l ygonf/ ta0;oifynma&;twGuf
a&;udk wuúov kd \f &mxl;tqifq h ifw h iG f aygif;pnf;xm;jcif; oD;oefY ygarmu©csKyrf sm;yif wpfcgwpf&H ceft Y yfxm;ygonf/
aMumifh tzGUJ tpnf;ydik ;f qdik &f mt& ta0;oifynma&;rSm ydrk kd þenf;jzifh ta0;oifynma&;udk taxGaxGoifMum;a&;
ta&;ygygonf/ azmfjycJo h vdyk if taemufwikd ;f wGif ta0;oif bmom&yfrsm;twGi;f yl;aygif;vdu k yf gonf/ xdjYk yif wuúov kd f
96 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 97
&mxl; tqifq h ifx h o J yYkd g aygif;pnf;vdu k jf yefygonf/ tjynfh ajrprf;c&rf;ysdK;&mrS atmifjrifvmMuygonf/ ta&SUOa&my
t0 aygif;pnf;rIuu kd m; qdAk , D ufjynfaxmifpEk iS hf w½kwEf ikd if H ta0;oif ynma&;yHkpHpepfurl xkdtpOftvmESifh rywf
wdrYk S tqifjh rifyh nma&;odyHÜ 17 ckwiG f awGU&S&d ygonf/ oufyg/ xdaYk Mumifh wpfO;D csi;f tajzvTmrsm; trSwjf cpfrEI iS hf
xd k o d y Ü H r sm;wG i f aumvd y f r[mXmetm;vH k ; onf oifMum;rIªoif,lrI txl;oifcef;pmrsm; zefwD;rIudk txl;
ta0;oifrsm;ESifhom oufqdkifygonf/ xdkjrifuGif;rsdK;udk tav;rxm;awmhyg/
taemufwidk ;f ü &SmMunfah omtcg awmiftmz&duwuúov kd f xdktpm; pae? we*FaEG yHkrSefaqG;aEG;csdefav;rsm;?
udk awGUEdkifonf/ xdkwuúodkvfwpfckvHk;uvnf; ta0;oif oDwif;ywfrsm;pGmMumonfh ESpfpOfaqG;aEG;yGJrsm;udk ydkrdk
ausmif ; om;rsm;ud k o m wm0ef , l y gonf / toH k ; jyKonf h tav;xm;vdkufygonf/ þum; tpOftvm wuúodkvf
oifMum;rIªoif,rl I enf;vrf;rsm;ESihf csed x f ;kd vSsirf l ta0;oif oif M um;rI u d k ta0;oif a usmif ; om;rsm;twG u f jyKjyif
ynma&; rdk',fESpfckwGif tajccH jcm;em;csufrsm;&Sdygonf/ ajymif;vJay;vkdufjcif;[k ,lqEdkifygonf/ ,if;udk 'kwd,
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (53)
jcm;em;csuw f pf&yfrmS taemufwidk ;f pmay;pm,lausmif;rsm; urÇmppftNy;D umv vlrpI ;D yGm;a&;tajctae ,d, k iG ;f csed w f iG f
onf yHEk ydS pf mrsm;jzifh oifMum;a&;wGif ydrk t kd awGUtBuKH rsm; azmfaqmifcJhygonf/ xdkYaMumifh pnf;rsOf;trsm;tjym;udk
ygonf/ xdu k pd u ö kd wuúov kd rf sm;u wm0ef,u l m oifah vsmf tajctaet& vdktyfcsufoufoufaMumifh xkwfjyefcJh&yg
ovdk jyKjyifa&;qGJMuygonf/ onf/ ausmif;om;rsm;onf tcsed jf ynfh tvkycf iG 0f ifqrJ mS yif
Ny;D cJo
h nfEh pS w f pf&mtwGi;f yk*v ¾ u
d pmay;pm,laumvdyf wuúov kd yf nm oifc&hJ ygonf/ wuúov kd rf sm;u &SEd iS Nhf y;D aom
rsm;onf ta0;a&muf oifMum;rItwGuf todynmxl;rsm;udk ygarmu©rsm;? q&mrsm;? &SNd y;D tajccHtaqmufttHrk sm;tay:
&&Scd yhJ gonf/ xdt k odynmudyk if pmay;pm,lenf;vrf;tjzpf &yfwnfcJh&ygonf/ aeYwufausmif;om;rsm; toHk;jyKonfh
pepfwus taumiftxnfazmfjcif; jzpfonf/ odaYk omfvnf; oif½dk;? pmtkyfrsm;udkyif wef;wltoHk;jyKcJhygonf/
vlawGYoifMum;rIudktajccHaom rsufESmcsif;qdkif oifMum;rI odkYjzpf&m ta&SUwkdif;rS ta0;oifynma&;yHkpHpepfonf
qdkif&m tpOftvmenf;vrf;rsm;xuf þenf;vrf;u ydkrdk tdrfwGif;ykef;oifMum;rnfh ausmif;om;rsm;pGmudk wuúodkvf
omvGefaumif;rGefonf[k tuJrjzwfoifhvSyg/ rsm;u oifMum;tkycf sKyEf ikd af prnfh pepfwpfcjk zpfaMumif; ½Ijrif
rnfodkYqdkap taemufwkdif;wuúodkvfrsm;u ta0;oif Edkifygonf/ ta&SUwdkif;yHkpHpepfonf udk,fydkifavhvmcsdef?
ynma&;twGuf oD;oefo Y ifcef;pmrsm; *½kwpdu k zf efw;D rIEiS hf tcsi;f csi;f aqG;aEG;csed Ef iS hf wuúov
kd üf ESpv f nfpnf;a0;csed f
q&m? wynfh yHrk eS pf may;pm,lqufo, G rf w I uYkd kd xnfo h iG ;f &if; ponfwu Ykd kd aocsmcsw
d qf ufxm;onfh yHpk rH sKd ;r[kwyf g/
98 a'gufwmÓPf[def;vwf ta0;oifynma&; 99
,cktcg tar&duef? qG'D ifEiS hf *syefEikd if w H rYkd S tpD&ifcpH m ]]enf;ynmta&TUtajymif;}} ay:wGif tH0ifciG u f s jzpfomG ;Edik f
rsm;? NAw d od sS td;k yif;wuúov kd rf S pDru H ed ;f oH;k oyfcsuf pmwrf; ygonf/ ,ckt csde fw Gi f uGe fy sLwmy½d k* &rf jzifh prf; oyf
rsm;t& ta0;oifynma&; wwd,pepfwpfcu k kd *½kjyKvm& oif,al vhvmrI &v'frsm;u oufaoyif jzpfygonf/
NyjD zpfygonf/ þpepfopfukd ½kyjf rifoMH um;? a&'D,?kd uGeyf sLwm? ,cktcg ta0;oifynma&;yHpk o H pf\ 0daoovu©Pm
w,fvDzkef;? t½kyf^toHwdyfacG ponfh acwfrDenf;ynm rsm;? qufvufw;kd wufrrI sm;udk ESpt f enf;i,frQtwGi;f rSmyif
rsm;u arG;xkwfvdkufjcif;jzpfygonf/ ydrk jkd zpfxeG ;f vmaMumif;awGUvm&ygonf/ taMumif;rSm topf
xdwk ;kd wufzUHG NzKd ;rIrsm;aMumifh oifMum;rIªoif,rl yI pkH v H nf; jzpfxGef;vmonfh ]]ynma&;qdkif&menf;ynm}} jzifh ,if;
ajymif;vJvm&m yHpk o H pfta0;oifynma&;tjzpf todtrSwf ta0;oif yHpk o H pf udk qef;ppfazmfjyEdik pf rG ;f &Sx
d m;aomaMumifh
jyKvm&ygonf/ ]]enf;ynmrd'k ,f}} [k ac:csiyf gonf/ xdo k Ykd jzpfygonf/ ynma&;qdik &f m enf;ynmonf xdo k Ykd yHyh ;kd Edik o
f nf
yHpk aH jymif;vmrIaMumifh q&mrsm;taeESihf xdek nf;ynm rD', D m rSeaf omfvnf; yifut kd m;jzifrh l oifMum;rIªoif,rl I vkyif ef;pOf
D/TT/Naing Public Hand Books/ Doctor Nyan Hein Latt (54)
rsm;udk toH;k jyK&cufcjJ cif;? ,cifu rD', D mwpfcu k okd m toH;k \ enf;ynmydkif;udkom axmufulyHhydk;jcif;jzpfygonf/
jyKc&hJ mrS ,cktcg ESpcf x k ufyo kd nfh rD', D mrsm; toH;k jyKonfh xdxk ufyí kd ta0;oifynma&;wGif oifMum;rIªoif,rl I
pmay;pm,l oifcef;pmrsm;? oifMum;enf;rsm;tjzpf yHkpH pDru H ed ;f rsm; jyifqifjcif;? taumiftxnfazmfjcif;ESihf jyefvnf
ajymif;&ef vdt k yfvmjcif; ponfwu Ykd kd wpfr[ k wk cf si;f BuKH awGU oH k ; oyf j cif ; paomvk y f i ef ; pOf r sm;twG u f od y Ü H e nf ; us
vmygawmhonf/ q&mrsm;\ a&&Sno f ifMum;rIwiG f enf;ynm enf;vrf;rsm;? vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;twGuyf g toH;k 0if? toH;k
rD'D,mopfu yg0ifae&m,lvmygvdrfYrnf/ aocsmtcsdef,l wnfhrnfh ynma&;qdkif&m enf;ynmwpf&yf jzpfvma&;
tm;xkw&f onfh BuKd wifjyifqifrrI sm;vnf; a&SmifvrJT &pGmyif twGuf uREyfk w f t
Ykd aeESihf tav;xm;oGm;Mu&OD;rnf jzpfyg
vdktyfaeygonf/ ownf;/
oifMum;rIªoif,lrI vkyfief;pOftwGuf pDrHudef;umv
wGif q&mrsm;ESifh rD'D,mynm&Sifrsm;tMum; wm0efcGJa0rI?
oifMum;a&;enf;vrf;rsm; azmfaqmifxed ;f uGyrf I ponft h ydik ;f a'guf w mÓPf [ d e f ; vwf
rsm;wGif jyóem&yftopfrsm; ay:xGuv f mEdik yf gonf/ aocsm
onfrmS yHpk o H pfta0;oifynma&;onf oifMum;enf;qdik &f m